Өслек тартылышы.Өслек тартылышы.

ЧылануЧылану, капиллярлык. , капиллярлык.

Өслек тартылышыӨслек тартылышы

Сыеклыкның өслек катламындагы Сыеклыкның өслек катламындагы молекулаларының тәэсирләшү молекулаларының тәэсирләшү үзенчәлекләре.үзенчәлекләре.

Өслек катламындагы молекулалар, өслекне минимумга тартып, сыеклыкка молекуляр басым ясыйлар. Өслек тартылышы – сыеклык эчендәге молекулаларга тартылуы нәтиҗәсендә өслек катламындагы молекулаларның сыеклыкка ясаган молекуляр басым күренеше.

Өслек тартылышы көчеӨслек тартылышы көче

Өслек тартылышы көче - Өслек тартылышы көче - өслек кыскару юнәлешендә, өслек кыскару юнәлешендә, аны чикләүче контурга аны чикләүче контурга перпендикуляр итеп, перпендикуляр итеп, сыеклык өслегенә орынма сыеклык өслегенә орынма буенча юнәлгән көч. буенча юнәлгән көч.

Өслек чигенең берәмлек Өслек чигенең берәмлек озынлыгына тәэсир итүче озынлыгына тәэсир итүче өслек тартылу көчен өслек тартылу көчен характерлаучы зурлык - характерлаучы зурлык - өслек тартылу өслек тартылу коэффициенты. коэффициенты.

Өслек тартылу Өслек тартылу коэффициенты өслек коэффициенты өслек тартылу көченең өслек тартылу көченең өслек чигенең озынлыгы чигенең озынлыгы чагыштырмасына тигез.чагыштырмасына тигез.

l

F нn ..

lF нn ..

l

F нn ..

Сыеклык авырлык көче Сыеклык авырлык көче югында яки Архимед көче югында яки Архимед көче

тарафыннан тарафыннан компенсацияләнгән булса, компенсацияләнгән булса,

минималь өслеккә ия булган минималь өслеккә ия булган сферик формага керә.сферик формага керә.

ТәҗрибәләрТәҗрибәләр Өслек тартылу көченең Өслек тартылу көченең

тәэсиретәэсире

Мисаллар:Мисаллар:

Чык тамчысы.Чык тамчысы. Су өслегендәге бөҗәк.Су өслегендәге бөҗәк. Сабын куыкчыклары.Сабын куыкчыклары.

ЧылануЧылану Чылану – сыеклык Чылану – сыеклык

молекулаларының молекулаларының каты җисем каты җисем молекулалары молекулалары белән белән тәэсирләшүе тәэсирләшүе нәтиҗәсендә нәтиҗәсендә сыеклык сыеклык өслегенең каты өслегенең каты җисем өслеге җисем өслеге янында кәкрәюе.янында кәкрәюе.

Сыеклык һәм каты җисем Сыеклык һәм каты җисем молекулалары арасындагы молекулалары арасындагы тартылу тартылу FFс-кс-к көчләре сыеклык көчләре сыеклык молекулалары арасындагы молекулалары арасындагы тәэсирләшү тәэсирләшү FFсс көчләреннән көчләреннән зуррак булса, сыеклык зуррак булса, сыеклык өслекне чылата.өслекне чылата.

Сыеклык молекулалары Сыеклык молекулалары арасындагы тәэсирләшү арасындагы тәэсирләшү FFсс көчләре сыеклык һәм каты көчләре сыеклык һәм каты җисем молекулалары җисем молекулалары арасындагы тартылу арасындагы тартылу FFс-кс-к көчләреннән зуррак булса, көчләреннән зуррак булса, сыеклык өслекне чылатмый.сыеклык өслекне чылатмый.

Чылатучы сыеклык Чылатучы сыеклык (батынкы мениск)(батынкы мениск)

Чылатмаучы сыеклыкЧылатмаучы сыеклык

(кабарынкы мениск)(кабарынкы мениск)

- кысынкы - җәенке

ТәҗрибәләрТәҗрибәләр

Мисаллар:Мисаллар: Буяганда, фотоматериаллар эшкәрткәндә, эретеп Буяганда, фотоматериаллар эшкәрткәндә, эретеп

ябыштырганда, юганда әйбәт чылану кирәк.ябыштырганда, юганда әйбәт чылану кирәк. Плащлар, курткалар һәм зонтиклар эшләгәндә Плащлар, курткалар һәм зонтиклар эшләгәндә

минималь чыланучы матдәләр кулланыла.минималь чыланучы матдәләр кулланыла.

Капиллярларда сыеклык күтәрелү һәм төшү Капиллярларда сыеклык күтәрелү һәм төшү күренеше.күренеше.

h – капиллярда сыеклык күтәрелү (төшү) биеклеге (м)

- өслек тартылу коэффициенты (Н/м)

Капиллярда сыеклык күтәрелү Капиллярда сыеклык күтәрелү һәм төшү биеклегеһәм төшү биеклеге

rgh

2

- сыеклык тыгызлыгы (кг/м3)

r –капилляр радиусы (м)

Капиллярлык һәм чылануКапиллярлык һәм чылану

Төрле диаметрлы Төрле диаметрлы капиллярларда капиллярларда чылатучы сыеклыкның чылатучы сыеклыкның күтәрелү биеклекләрекүтәрелү биеклекләре

Төрле диаметрлы Төрле диаметрлы капиллярларда капиллярларда чылатмаучы сыеклыкның чылатмаучы сыеклыкның төшү биеклекләретөшү биеклекләре

ТәҗрибәләрТәҗрибәләр

Кулланылышы:Кулланылышы: