VI Predavanje

IX PredavanjeSavremena mjerna tehnika i njena primjena kod obiljeavanja saobraajnica i ostalih graevinskih objekata1. Totalne stanice-TC Pod pojmom savremena mjerna tehnika podrazumijevaju se najnoviji instrumenti za mjerenje uglova, duina, visinskih razlika i najnovija mjerna GPS tehnika.

Na polju najnovijih instrumenta za mjernje uglova i duina, pojavili su se instrumenti sa digitalnim oitavanjem uglova, duina i visinskih razlika koje karakterie visoka tanost najmanjeg podatka za uglove od 1'' i duina i visinskih razlika od 1mm. Pored toga ovi instrumenti su snadbjeveni snanim softverom pomou koga se u memoriju instrumenta upisuju koordinata i kota stanice i koordinate take za orijentaciju, zatim visina instrumenta i signala, pa se na osnovu mjerenih vrednosti horizontalnih i vertikalnih uglova i duina u instrumentu izraunavaju koordinate i kote snimljenih taaka.Ovi instrumenti imaju zajedniki naziv Totalne stanice. Na slian nain, instrument se moe pripremiti i za lociranje poloaja projektovanih taaka objekata, odnosno za prenoenje objekta sa projekta na teren.Meu prizvoaima ove tehnike, kod nas su najee u upotrebi instrumenti firme Leica,Topkon,Trimble i Sokkia.

Na sljedeim slikama prikazani su neki od ovih instrumenta.

Prikazani instrumenti su Totalne stanice, zato to su, kao to je ve reeno, osposobljeni za automatsko raunanje koordinata i kota taaka pod uslovom da se u memoriju instrumenta unesu potrebne zadate vrednosti koordinata i kota osnovne mree i osnovni podaci o poloaju instrumenta i signala u toku mjerenja.Unoenje podataka u memoriju i naredbe operacija koje softver treba da odradi, izvode se preko tastature koja je ugraena na instrumentu. Preko tastature se upravlja i sa procesom mjerenja.

Naredbe za unoenje podataka i njihovu kombinaciju sa izmjerenim vrijednostima izvode se prema upustvu, koje se isporuuje prilikom kupovine uz svaki instrumenat.Pored toga, svaki prodavac je duan da obezbijedi kvalitetan servis instrumenta i u garantnom roku i poslije njegovog isteka. 2. Niveliri

Kao i kod proizvodnje totalnih stanica tako je i kod proizvodnje nivelira uinjen veliki napredak, kako u pogledu tanosti oitavanja letve, tako i u pogledu horizontiranja vizure.

Treba se podsjetiti, da su dva vana uticaja na tanost izmjerene visinske razlike, upravo bili nehorizontalnost vizure i netano itanje letve.

Kod novih nivelmanskih instrumenata, horizontiranje vizure se vri automatski sa kompenzatorima sa klatnom a kod pojedinih instrumenata najnovije generacije, itanje na letvi se vri skeniranjem dijela letve koji pogaa horizontalna vizura i njegovim uporeivanjem sa itavom letvom, ija se slika nalazi u memoriji instrumenta i na taj nain digitalno oitava otsjeak na letvi koji pogaa horizontalna vizura. Naravno, letva za vrijeme itanja mora biti vertikalna i nepomina, to se postie upotrebom libele i tronoca sa zavrtnjem.

Treba napomenuti, da se prilikom postavljanja instrumenta vri obavezno horizonzitanje instrumenta pomou centrine libele jer je to uslov da kompenzator normalno radi,

Isto tako, nivelanje iz sredine, ostaje kao uslov za poveanu tanost.Na sljedeim slikama, prikazani su neki tipovi najnovijih nivelira i pribora. 3. GPS prijemniciPosebnu revoluciju u geodetskim mjerenjima, izazvala je pojava GPS prijemnika.

Na naem tritu prvi se pojavio Trimble, koji je prodavao prijemnike koji su uglavnom korieni za takozvanu statiku metodu i bili su posebno u uptrebi kod odreivanja koordinata taaka osnovnih mrea i za potrebe inenjerske geodezije, kod oskultacija zemljanih brana i slinih veih objekata.

U poetku, do pojave Permanentnih stanica, bili su na tritu GPS prijemnici koji su se koristili ili kao baza ili kao rover, zavisno od toga koju su ulogu tokom mjerenja imali.

Prijemnik koji se postavlja na taku sa poznatim koordinatama i koji slui za emitovanje diferencijalnih korekcija prijemniku koji se postavlja na nepoznatim takama zove se baza.Prijemnik koji se postavlja iznad taaka ije se koordinate odreuju zove se rover. Permanentna mrea je mrea GPS prijemnika, koje se postavljaju na isturenim djelovima objekata sa odreenim koordinatama u dravnom koordinatnom sistemu, koji imaju stalnu vezu sa satelitima i koji permanentno emituju diferencijalne korekcije do rovera koji se nalaze na terenu a nalaze se u oblasti koja je pokrivena talasima najblie Permanentne stanice. Na ovaj nain, uz korekcije referentnog sistema, mogue je snimati teren na prostoru itave Crne Gore samo uz upotrebu rovera jer ulogu baze preuzima Permanentna stanica.Na sljedeim slikama, prikazani su prijemnici nekih proizvoaa koji se mogu nai na naem tritu. Da se podsjetimo, u orbitri planete Zemlje, na prosjenoj udaljenosti od 20200 km, vodite rauna nije greka, udaljenost je u kilomterima a ne metrima, nalazi se 24 satelita Amerike firme NAVSTAR a u najskorije vrijeme moi e se koristiti i sateliti Ruske firme GLONASS i Evropski GALILEO.

Orbite satelita NAVSTAR podeene su tako da se u svakom trenutku u svakoj taki zemljine povri mogu vidjeti najmanje etiri satelita, koji su dovoljni za tanu lokaciju take. Ovo nam omoguava da pomou prijemnika postavljenog iznad bilo koje take Zemljine povri, oitamo njene geografske koordinate, koje softver prijemnika, odmah transformie u pravougle koordinate onog sitema u koji elimo da ih transformiemo. Na sljedeoj slici prikazani su sateliti i njihove orbite. Da bi se izbjeglo pozicioniranje GPS prijemnika pomou baze na prostoru Crne Gore razvijena je mrea Permanentnih stanica, koje vre ulogu baze na dijelu prostora koji pokriva ta stanica. Na sljedeoj slici prikazan je raspored Permanentnih stanica i njihov odnos sa astelitima. Na ovoj lici ematski je prikazan odnos Permanentne stanice i rovera.