10111.nacrt plana upravljanja komunalnim i neopsanim...

GLAVNI GRAD PODGORICA

PLAN UPRAVLJANJA KOMUNALNIM I NEOPASNIM GRAĐEVINSKIM OTPADOM U

GLAVNOM GRADU PODGORICAZA PERIOD 2016


Podgorica,novembar 2016.godine

PLAN UPRAVLJANJA

KOMUNALNIM I NEOPASNIM ĐEVINSKIM OTPADOM U

GLAVNOM GRADU PODGORICAZA PERIOD 2016-2020.GODINA


KOMUNALNIM I NEOPASNIM EVINSKIM OTPADOM U

GLAVNOM GRADU PODGORICA 2020.GODINA

Plan upravljanja komunalnim i neopasnim građevinskim otpadom u Glavnom gradu Podgorica za period 2016-2020.godina ______________________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________________

2

SADRŽAJ 1. UVOD 6

2.

CILJ DONOŠENJA LOKALNOG PLANA UPRAVLJANJA KOMUNALNIM I NEOPASNIM GRAĐEVINSKIM OTPADOM

8

3. ZAKONODAVNO-PRAVNI OKVIR U OBLASTI UPRAVLJANJA OTPADOM

10

3.1 Zakonodavstvo u oblasti upravljanja otpadom na nacionalnom nivou 10

3.2 Podzakonska akta na nacionalnom nivou 14

3.3 Strateški dokumenti na nacionalnom nivou 15

3.4 Propisi Glavnog grada u oblasti upravljanja otpadom 16

3.5 Strateški dokumenti na nivou Glavnog grada 17

4. INSTITUCIONALNI OKVIR 18

4.1 Uvod 18

4.2 Relevantne institucije u Glavnom gradu iz oblasti upravljanja otpadom 18

4.3 Druge institucije u oblasti upravljanja otpadom 20

5. OSNOVNI PODACI O TERITORIJI GLAVNOG GRADA PODGORICE 21

5.1 Geografski položaj i topografske karakteristike Glavnog grada Podgorice 21

5.2 Geološke i geomorfološke karakteristike 21

5.3 Hidrološke karakteristike 22

5.3.1 Površinske vode 22

5.3.2 Podzemne vode 23

5.4 Klimatske karakteristike sa meteorološkim pokazateljima 24

5.5 Flora i fauna 24

5.6 Stanovništvo 25

5.7 Privreda 26

5.7.1 Industrija 26

5.7.2 Poljoprivreda 26

5.7.3 Turizam 27

5.8 Zaposlenost 28

5.9 Saobraćaj 29

5.10 Naselja u urbanom i ruralnom području Glavnog grada 29

5.11 Zaštićena područja na teritoriji Glavnog grada 30

6. KOMUNALNI I NEOPASNI GRAĐEVINSKI OTPAD 31

6.1 Klasifikacija otpada 31

6.2 Komunalni i neopasni građevinski otpad 32

6.3 Generisanje komunalnog i neopasnog građevinskog otpada 32

7. POSTOJEĆE STANJE UPRAVLJANJA KOMUNALNIM OTPADOM U GLAVNOM GRADU

34

7.1 Postojeća infrastruktura 34

7.1.1 Postrojenje za tretman otpada – Regionalni reciklažni centar 35

7.1.2 Postrojenje za tretman vozila van upotrebe 36

7.1.3 Objekti za privremeno skladištenje otpada - reciklažna dvorišta 37

7.1.4 Sanitarna postrojenja za odlaganje otpada- sanitarna deponija Livade 38

7.1.5 Privremena odlagališta za biljni i kabasti otpad 40

7.1.6 Posude za sakupljanje komunalnog otpada 40


_____________________________________________________________________________________

3

7.1.7 Posude za selektivno sakupljanje otpada 41

7.1.8 Podzemni kontejneri 41

7.2 Sakupljanje komunalnog otpada sa teritorije Glavnog grada 42

7.3 Struktura komunalnog otpada u Glavnom gradu 46

7.4 Ponovna upotreba i reciklaža 49

7.4.1 Regionalni reciklažni centar za komunalni otpad 50

7.4.2 Reciklažna dvorišta 51

7.5 Odlaganje komualnog otpada 51 7.6 Upravljanje neopasnim građevinskim otpadom 53 7.7 Upravljanje biootpadom 53

7.8 Upravljanje komunalnim otpadom (kucni otpad i slični komercijalni i industrijski otpad) uključujući odvojeno sakupljene frakcije

54

7.9 Otpadna ambalaža 55

7.10 Upravljanje komunalnim otpadom na zaštićenim područjima na teritoriji Glavnog grada

56

8. OPCIJE ZA USPOSTAVLJANJE SISTEMA UPRAVLJANJA KOMUNALNIM OTPADOM

57

8.1 Sistem centralizovanog upravljanja otpadom 58

9. UPRAVLJANJE KOMUNALNIM I NEOPASNIM GRADJEVINSKIM OTPADOM U PLANSKOM PERIODU

60

9.1 Procjena budućih kretanja u oblasti generisanja i upravljanja komunalnim otpadom

60

9.2 Ciljevi koje treba ostvariti u domenu upravljanja komunalnim i neopasnim građevinskim) otpadom

63

9.2.1 Ciljevi upravljanja komunalnim otpadom 65

9.2.2 Ciljevi upravljanja neopasnim građevinskim otpadom 66

9.3 Sprječavanje nastanka otpada i program razvoja sistema ponovne upotrebe i reciklaže

66

9.3.1 Faza proizvodnje materijalnih dobara 67

9.4 Plan odvojenog sakupljanja, transporta i odlaganja komunalnog otpada 68

9.4.1. Sakupljanje papira, kartona, stakla,plastike i metalnog otpada iz domaćinstva

69

9.4.2 Sakupljanje kabastog otpada 69

9.4.3 Upravljanje biootpadom iz vrtova i parkova 70

9.4.4 Sakupljanje i transport neopasnog gradjevinskog otpada 71

9.4.5 Sakupljanje opasnog otpada iz domaćinstva 71

9.4.6 Upravljanje otpadnom ambalažom 72

9.4.7 Upravljanje komunalnim otpadom i neopasnim građevinskim otpadom na zaštićenim područjima na teritoriji Glavnog grada

73

9.5 Sanacija neuređenih odlagalista otpada 73

9.6 Institucionalna organizacija upravljanja otpadom 75

9.6.1 Institucionalne promjene 76

9.6.2 Prijedlog organizacione strukture sistema upravljanja otpadom 76

9.6.3 Uključivanje privatnog sektora 77

9.7 Razvijanje javne svijesti i edukacija 77


_____________________________________________________________________________________

4

10. POSTROJENJA KOJA JE POTREBENO IZGRADITI U PLANSKOM PERIODU

80

10.1 Postrojenje za prečišćavanje procjednih voda sa deponije 80

10.2 Postrojenje za kompostiranje 80

10.3 Postrojenje za proizvodnju električne energije i tople vode iz deponijskog biogasa

81

11. NADZOR I PRAĆENJE PLANIRANIH MJERA I AKTIVNOSTI 82

11.1 Monitoring planiranih aktivnosti i mjera 82

12. FINANSIJSKO-EKONOMSKA ANALIZA PREDLOŽENIH OPCIJA 83

12.1 Finansijska analiza 83

12.1.1 Operativni i troškovi održavanja 84

12.2 Investicioni troškovi 84

12.3 Tarifna strategija 85

13. ZAKLJUČNA RAZMATRANJA I CILJEVI UPRAVLJANJA KOMUNALNIM I NEOPASNIM GRAĐEVINSKIM OTPADOM KOJE TREBA REALIZOVATI U PLANSKOM PERIODU

87

14. AKCIONI PLAN ZA IMPLEMENTACIJU LOKALNOG PLANA UPRAVLJANJA KOMUNALNIM OTPADOM I NEOPASNIM GRAĐEVINSKIM OTPADOM DINAMIKA I IZVORI FINANSIRANJA

90


_____________________________________________________________________________________

5

Obrađivači :

1. Marko Rakočević, dipl.ecc - predsjednik, Sekretarijat za komunalne poslove i saobraćaj; 2. Vukosava Bašanović, dipl.pravnik - član, Sekretarijat za komunalne poslove i saobraćaj 3. Milka Šćepović, dipl.ing metalurgije - član, Sekretarijat za komunalne poslove i saobraćaj 4. mr Tatjana Miranović, žašt.životne sredine - član, Sekretarijat za komunalne poslove i

saobraćaj 5. Daca Popović, dipl.ecc - član, „Čistoća“ doo Podgorica 6. Igor Šćepović, dipl.ing metalurgije - član, „Deponija“ doo Podgorica 7. Natalija Blagojević,dipl.ing.tehnologije - član, „Vodovod i kanalizacija“ doo Podgorica 8. mr Tijana Perović, bioloških nauka - član, „Zelenilo“ doo Podgorica 9. Milanka Baljević, dipl.ing.tehnologije., GO Golubovci 10. Dejan Mugoša, dipl.pravnik - član, Sekretarijat za planiranje i uređenje prostora i zaštitu

životne sredine 11. mr Tonja Ratić,arhitektura - član, Sekretarijat za planiranje i uređenje prostora i zaštitu

životne sredine 12. Dževdet Pepić,SSS - član, Opština u sastavu Glavnog grada Tuzi

- Tehički saradnik na izradi dokumenta – RatkoPavićević, dipl.ing.elektronike, „Deponija“

doo Podgorica


_____________________________________________________________________________________

6

1. UVOD

Kao osnov za uspostavljanje sistema upravljanja otpadom, Zakon o upravljanju otpadom („Sl. list CG“ br. 64/11 i 39/16) je predvidio da se upravljanje otpadom vrši u skladu sa državnim planom upravljanja otpadom i lokalnim planovima upravljanja komunalnim i neopasnim građevinskim otpadom koji ne sadrži ili nije izložen opasnim materijama.Budući da je period za koji je bio izrađen prethodni Plan upravljanja komunalni otpadom za prostor Glavnog grada Podgorice istekao, bilo je neophodno izraditi i usvojiti novi Plan kojim će se na osnovu preispitivanja prethodno planiranih i ostvarenih ciljeva i sagledavanja trenutnih tendencija, potreba i mogćnosti Glavnog grada, definisati uspostavljanje održivog sistema upravljanja komunalnim i neopasnim građevinskim otpadom koji ne sadrži ili nije izložen opasnim materijama.Lokalni plan upravljanja otpadom izrađuje se za teritoriju Glavnog grada i dvije opštine u sastavu Glavnog grada Golubovci i Tuzi.

Lokalni plan upravljanja otpadom treba da uspostavi održivo upravljanje otpadom za prostor Glavnog grada za period 2016-2020. godine, koje se zasniva na principima: održivog razvoja, kojim se obezbjeđuje efikasnije korišćenje resursa, smanjenje količine otpada i postupanje sa otpadom na način kojim se doprinosi ostvarivanju ciljeva održivog razvoja; blizine, radi obrade otpada što je moguće bliže mjestu nastajanja u skladu sa ekonomskom opravdanošću izbora lokacije; predostrožnosti, odnosno preventivnog djelovanja, preduzimanjem mjera za sprečavanje negativnih uticaja na životnu sredinu i zdravlje ljudi i u slučaju nepostojanja naučnih i stručnih podataka; "zagađivač plaća", prema kojem proizvođač otpada snosi troškove upravljanja otpadom i preventivnog djelovanja i troškove sanacionih mjera zbog negativnih uticaja na životnu sredinu i zdravlje ljudi i hijerarhije, kojim se obezbjeđuje poštovanje redosljeda prioriteta u upravljanju otpadom i to: sprječavanje, priprema za ponovnu upotrebu, recikliranje i drugi način prerade (upotreba energije) i zbrinjavanje otpada.

Plan je urađen na bazi postojećih i dostupnih podataka, pretpostavki i projekcija i usaglašen je sa Nacionalnom Strategijom upravljanja otpadom (2014) i državnim Planom upravljanja otpadom za period 2015 – 2020.godine ( u daljem tekstu DPUO).

Plan obuhvata sve faze upravljanja, od nastanka otpada do njegovog konačnog tretmana ili odlaganja.

Saglasno odredbi člana 23 stav 6 Zakona, organ lokalne uprave nadležan za komunalne poslove, januara 2016. godine, obavijestio je javnost o izradi Nacrta lokalnog plana putem elektronskog medija koji se emituje na teritoriji Glavnog grada, kao i putem štampanog medija koji se distribuira na teritoriji Crne Gore.

Takođe, saglasno odredbi člana 23 stav 4 i 7 Zakona o upravljanju otpadom, na Plan upravljanja otpadom, pribavljeno je mišljenje JP Nacionalni parkovi Crne Gore i saglasnost Ministarstva održivog razvoja i turizma, o njegovoj usaglašenosti sa Državnim planom.

Za usvajanje predloženog plana ostvarene su sve prostorno-planske pretpostavke. Naime, prostor Glavnog grada obrađen je lokalnim planskim dokumentom, Prostorno urbanističkim planom, koji je usvojen 2014. godine i isti je donešen za ukupnu teritoriju Glavnog grada i zamjenjuje dosadašnje planske dokumente PPO (1990), GUP Podgorica (1990) i GUP Golubovci (2005).

U cilju izrade jasnog, konkretnog i primjenjivog Lokalnog plana upravljanja komunalnim i neopasnim graðevinskim otpadom u Glavnom gradu za period od 2016. do 2020. godine, prihvćena je metodologija rada zasnovana na dobro poznatoj i uspješnoj praksi izrade ove vrste dokumenata na nivou Evropske unije i gradovima zemalja u regionu, usklađena sa odredbama važećeg Zakona o upravljanju otpadom („Službeni list CG“, broj 64/11 i 39/16).


_____________________________________________________________________________________

7

Sama metodologija podrazumijeva sveobuhvatan pristup izradi dokumenta tj. upoznavanje tima za izaradu Plana sa konkretnom situacijom na terenu, pregled i upoznavanje sa relevantnom zakonskom regulativom, pregled i obradu svih raspoloživih podataka o stanju u oblasti generisanja i upravljanja komunalnim i neopasnim građevinskim otpadom, analizu podataka i izradu procjene kretanja osnovnih parametara u domenu generisanja otpada, definisanje optimalnih mogćnosti upravljanja ovim otpadom na nivou Glavnog grada, kao i konkretne aktivnosti koje je neophodno preduzeti kako bi se ti ciljevi ostvarili. Sadržaj Lokalnog plana je definisan Zakonom o upravljanju otpadom, a metodologija izrade dokumenta je u potpunosti kreirana u skladu sa njim. Zakonom o upravljanju otpadom, članom 23, izmedju ostalog je definisan sadržaj lokalnog plana, i to

- vrstu, količinu (masu) i porijeklo komunalnog otpada proizvedenog na teritoriji Glavnog grada i procjenu vrste i količine (mase) komunalnog otpada koji će se proizvesti po godinama iz planskog perioda iz stava 1 ovog člana i njegovo porijeklo;

- lokacije postojećih postrojenja za preradu građevinskog otpada koji ne sadrži ili nije izložen opasnim materijama i objekata za zbrinjavanje neopasnog građevinskog otpada i/ili deponije za inertni otpad, odnosno za jedinice lokalne samouprave koje nemaju izgrađena postrojenja za preradu građevinskog otpada i objekte za zbrinjavanje neopasnog građevinskog otpada i/ili deponiju za inertni otpad u skladu sa zakonom, lokaciju za privremeno skladištenje neopasnog građevinskog otpada u skladu sa članom 78a ovog zakona;

- način i program odvojenog sakupljanja i transporta komunalnog i građevinskog otpada iz domaćinstava i od proizvođača koji ne podliježu obavezi donošenja plana upravljanja otpadom, uključujući i kabasti i drugi komunalni i građevinski otpad koji nije moguće odložiti na mjestima predviđenim za odlaganje komunalnog i građevinskog otpada;

- opis aktivnosti koje se odvijaju u okviru reciklažnih dvorišta i transfer stanica i reciklažnih centara u cilju privremenog skladištenja komunalnog otpada, odnosno prerade;

- mjere za sprječavanje nastajanja ili smanjenje količina komunalnog otpada i negativnih uticaja na životnu sredinu i zdravlje ljudi, obezbjeđivanje pravilnog upravljanja komunalnim otpadom;

- način odvojenog sakupljanja i mjere za smanjenje količina biološki razgradivog otpada sadržanog u komunalnom otpadu koji se odlaže na deponijama;

- dinamiku realizacije odabranih načina i postupaka upravljanja komunalnim otpadom; - akcioni plan i dinamiku finansiranja i izvore finansijskih sredstava za realizaciju plana; - način jačanja javne svijesti o pravilnom postupanju sa komunalnim otpadom.


_____________________________________________________________________________________

8

2. CILJ DONOŠENJA LOKALNOG PLANA UPRAVLJANJA KOMU NALNIM I NEOPASNIM GRAĐEVINSKIM OTPADOM

Lokalni plan upravljanja otpadom odnosi se na uspostavljanje održivog upravljanja otpadom i usvajanje prioriteta u praksi, obuhvata načine postupanja sa otpadom i predlaže aktivnosti koje zainteresovane strane treba da preduzmu da bi se na lokalnom nivou dostigla vizija i ciljevi koji su postavljeni u Strategiji upravljanja otpadom. To zahtijeva koordinisanu akciju više različitih učesnika - lokalnih vlasti, domaćinstava, preduzeća, privatnog sektora, nevladinih organizacija i pojedinaca.

Upravljanje otpadom, prema Zakonu o upravljanju otpadom, podrazumijeva smanjenje količina otpada koji se generiše tj. njegovu ponovnu upotrebu, kao i sakupljanje, transport, njegovu preradu i zbrinjavanje.

Takođe, podrazumijeva upravljanje nadzorom nad navedenim postupcima i naknadno održavanje stvorenih deponija, uključujući i aktivnosti trgovaca i posrednika otpadom.

Pri tome, lokalne vlasti imaju centralnu ulogu u planiranju i stvaranju održivog sistema upravljanja komunalnim i neopasnim građevinskim otpadom u skladu sa zakonom. Jedinice lokalne samoupravesu odgovorne za razvoj i primjenu politike upravljanja komunalnim otpadom na lokalnom nivou kroz: donošenje planova upravljanja otpadom na svojoj teritoriji; pridruživanje međuopštinskim programima koji uključuju dvije ili više opština; procjenu proizvodnje otpada; poboljšanje ili izgradnju kapaciteta javnih komunalnih preduzeća;regulisanje rada privatnih preduzetnika u oblasti sakupljanja otpada, transporta i odlaganja otpada; unaprjeđenje sistema izdavanja dozvola.

Osnovni cilj lokalnog plana upravljanja komunalnim i neopasnim gradjevinskim otpadom je minimizacija uticaja otpada na životnu sredinu i povećanja efikasnosti korišćenja resursa na teritoriji Glavnog grada, odnosno doprinos održivom razvoju kroz razvoj sistema upravljanja otpadom koji će obezbijediti kontrolu stvaranja otpada, iskorišćenje otpada i podsticaje za investiranje i afirmaciju ekonomskih mogućnosti koje nastaju iz otpada. Lokalni plan upravljanja otpadom treba da doprinese održivom razvoju Glavnog grada kroz uspostavljanje i razvoj sistema upravljanja otpadom koji će kontrolisati nastajanje otpada, smanjiti uticaj produkcije otpada na životnu sredinu, povećati efikasnost resursa, omogućiti pravilan tok otpada do njegovog konačnog odlaganja na sanitarnu deponiju, stimulisati investiranje i maksimizirati ekonomske mogućnosti koje nastaju iz otpada. Sve ove aktivnosti zasnovane su na principima upravljanja otpadom: -pricip održivog razvoja, kojim se obezbjeđuje efikasnije korišćenje resursa, smanjenje količine otpada i postupanje sa otpadom na način kojim se doprinosi ostvarivanju ciljeva održivog razvoja; - princip blizine i regionalnog upravljanja otpadom, radi obrade otpada što je moguće bliže mjestu nastajanja u skladu sa ekonomskom opravdanošću izbora lokacije, dok se regionalno upravljanje otpadom obezbjeđuje razvojem i primjenom regionalnih strateških planova zasnovanih na nacionalnoj politici; - princip predostrožnosti, odnosno preventivnog djelovanja, preduzimanjem mjera za sprečavanje negativnih uticaja na životnu sredinu i zdravlje ljudi i u slučaju nepostojanja naučnih i stručnih podataka; -princip "zagađivač plaća", prema kojem proizvođač otpada snosi troškove upravljanja otpadom i preventivnog djelovanja i troškove sanacionih mjera zbog negativnih uticaja na životnu sredinu i zdravlje ljudi;


_____________________________________________________________________________________

9

- princip hijerarhije, kojim se obezbjeđuje poštovanje redosljeda prioriteta u upravljanju otpadom i to: sprječavanje, priprema za ponovnu upotrebu, recikliranje i drugi način prerade (upotreba energije) i odstranjivanje otpada.

Plan upravljanja otpadom za teritoriju Glavnog grada Podgorice i opština u sastavu glavnog grada Golubovci i Tuzi za period 2016-2020. godine ( u daljem tekstu: lokalni plan) je strateški dokument koji za cilj ima projekciju upravljanja komunalnim otpadom za naznačeni period, kroz organizovanje svih potrebnih aktivnosti nadležnih lokalnih organa i službi, njihovu saradnju sa državnim nadležnim insitiucijama i ostalim subjektima koji se tiču oblasti upravljanja otpadom, implementaciju postojećih i donošenje nedostajućih normativnih akata iz ove oblasti, rješavanje problema u oblasti upravljanja otpadom kroz smanjenje negativnog uticaja otpada na zdravlje ljudi i životnu sredinu, a sve u cilju uspostavljanja integralnog i održivog upravljanja otpadom na teritoriji Glavnog grada.

Planom je dat pregled pravnog okvira, postojećih kapaciteta, količine otpada na osnovu procjene zasnovane na proračunima i smjernicama datim u Strateškom master planu upravljanja otpadom u Crnoj Gori, Državnom planu upravljanja otpadom za period 2015 - 2020.godine i procjene za period za koji se donosi.

Plan predviđa aktivnosti potrebne na zaokruživanju održivog upravljanja otpadom, kroz izgradnju postrojenja za procjedne vode, postrojenja za pretvaranje biogasa u električnu i toplotnu energiju, izgradnju reciklažnih dvorišta; organizovanja i postepenog širenja selektivnog načina sakupljanja otpada iz domaćinstava; uklanjanje i sanaciju višedecenijskih neuređenih odlagališta; donošenje plana sanacije neuređenih odlagališta i sanaciju neuredjenih odlagališta na teritoriji Glavnog grada i opština u sastavu Glavnog grada Golubovci i Tuzi, kao i pregled planiranih investicionih aktivnosti u narednom period sa prikazom finansijskih sredstava neophodnih za realizaciju planiranih investicionih aktivnosti za planirani period a samim tim i obezbjeđenju njegove implementacije.

Dugoročni cilj Lokalnog plana upravljanja otpadom je uspostavljanje sistema i organizacije upravljanja komunalnim i neopasnim gradjevinskim otpadom na način kojim se obezbjeđuju najmanji rizici i opasnosti po životnu sredinu i uslovi za prevenciju nastajanja otpada, ponovno iskorišćenje i reciklažu otpada, iskorišćenje korisnih svojstava otpada, odlaganje ako ne postoji drugo odgovarajuće rješenje, kao i razvijanje svijesti o upravljanju otpadom.


_____________________________________________________________________________________

10

3. ZAKONODAVNO-PRAVNI OKVIR U OBLASTI UPRAVLJANJA O TPADOM

3.1 Zakonodavstvo u oblasti upravljanja otpadom na nacionalnom nivou

Upravljanje otpadom u Crnoj Gori je prvi put jasno definisano 2004. godine donošenjem dokumenta Nacionalna politika integralnog i održivog upravljanja otpadom, prema kome ”svrha ove politike je da predloži ciljeve i strategije za smanjivanje, kontrolu i upravljanje otpadom i zagadjenjem, što je od suštinske važnosti za održivi, ekološki i ekonomski razvoj Crne Gore”. Kako je Crna Gora kandidat za članstvo u EU, ima obavezu da uspostavi funkcionalan integrisani sistem upravljanja otpadom i, prema ocjeni Evropske Komisije, taj cilj se smatra jednim od prioritetnih na putu pridruživanja, i shodno tome proteklih godina donijela je set strateških dokumenata.

Tokom prethodnih godina usvojen je osnovni Zakon o upravljanju otpadom („Službeni glasnik CG “, br. 64/2011 i 39/16) i set odgovarajućih podzakonskih akata, čime je uspostavljen adekvatan pravni okvir za nacionalni sistem upravljanja otpadom. Očekuje se da će postjeći set propisa biti upotpunjen propisima koji trenutno nedostaju, ali i da će vremenom biti usklađivan sa svim izmjenama koje se budu dešavale na nivou EU.

Nacionalna Strategija upravljanja otpadom pripremljena je i usvojena 2013. godine, u okviru EU projekta “Priprema i implementacija državnog i lokalnih planova upravljanja otpadom”, i predstavlja ažuriranje i usaglašavanje politike upravljanja otpadom Crno Gore u skladu sa promjenama koje se su u medjuvremenu desile u ovoj oblasti, kako u EU tako i u Crnoj Gori.

Nacionalna strategije definiše ciljeve, ograničenja, smjernice i potrebne mjere za uspostavljanje održivog sistema upravljanja otpadom. Državni plan upravljanja otpadom je strateški dokument koji ima za cilj definisanje osnovnih ciljeva i planova koje Vlada i Ministarstvo održivog razvoja i turizma imaju u pogledu rješavanja problema u oblasti upravljanja otpadom, u prethodno određenom vremenskom periodu od 2015-. do 2020. godine.

Upravljanje otpadom u Crnoj Gori uređeno je nizom zakona i drugih propisa, koji su doneseni u posljednjih nekoliko godina, i to:

Zakon o upravljanju otpadom („Službeni list Crne Gore “, br. 64/11 i 39/16), je vodeći zakon u oblasti upravljanja otpadom kojim se uređuju vrste i klasifikacija otpada, planiranje, uslovi i način upravljanja otpadom i druga pitanja od značaja za upravljanje otpadom. Naznačenim Zakonom je utvrđeno da je upravljanje otpadom sprječavanje nastanka, smanjenje količina otpada ili ponovna upotreba otpada i sakupljanje, transport, prerada i odstranjivanje otpada, nadzor nad tim postupcima i naknadno održavanje deponija, uključujući i aktivnosti trgovca i posrednika otpadom.

Navedenim Zakonom, definisane su i obaveze nadležnog organa lokalne samouprave, koje se pored ostalog, odnose na donošenje lokalnog plana upravljanja komunalnim i neopasnim građevinskim otpadom koji ne sadrži ili nije izložen opasnim materijama na period na koji je donijet Državni plan, sa kojim mora bit usaglašen. Godišnji izvještaj o sprovođenju lokalnog plana usvaja nadležni organ jedinice lokalne samouprave najkasnije do 20. maja tekuće za prethodnu godinu, i isti je dužan dostaviti u elektronskoj i pisanoj formi Ministarstvu i Agenciji, najkasnije do 30. juna tekuće za prethodnu godinu.

Zakonom o upravljanju otpadom propisano je da lokalni plan naročito sadrži: vrstu, količinu (masu) i porijeklo komunalnog otpada proizvedenog na teritoriji jedinice lokalne samouprave i procjenu vrste i količine (mase) komunalnog otpada koji će se proizvesti po


_____________________________________________________________________________________

11

godinama iz planskog perioda iz stava 1 ovog člana i njegovo porijeklo; lokacije postojećih postrojenja i objekata za obradu komunalnog otpada, odnosno za jedinice lokalne samouprave koje nemaju izgrađenu deponiju, u skladu sa zakonom, lokacije na kojima privremeno skladište otpad iz člana 78 ovog zakona; informacije o neuređenim odlagalištima otpada i mjere za njihovu sanaciju ili rekultivaciju i način sprječavanja daljeg odlaganja otpada na tim lokacijama, kao i sanaciju i rekultivaciju privremenog skladišta komunalnog otpada iz člana 78 ovog zakona; lokacije postojećih postrojenja za preradu građevinskog otpada koji ne sadrži ili nije izložen opasnim materijama i objekata za zbrinjavanje neopasnog građevinskog otpada i/ili deponije za inertni otpad, odnosno za jedinice lokalne samouprave koje nemaju izgrađena postrojenja za preradu građevinskog otpada i objekte za zbrinjavanje neopasnog građevinskog otpada i/ili deponiju za inertni otpad u skladu sa zakonom, lokaciju za privremeno skladištenje neopasnog građevinskog otpada u skladu sa članom 78a ovog zakona; način organizovanja i obavljanja poslova upravljanja otpadom sa dijela teritorije jedinice lokalne samouprave koje je zaštićeno područje ili područje morskog dobra;način i program odvojenog sakupljanja i transporta komunalnog i građevinskog otpada iz domaćinstava i od proizvođača koji ne podliježu obavezi donošenja plana upravljanja otpadom, uključujući i kabasti i drugi komunalni i građevinski otpad koji nije moguće odložiti na mjestima predviđenim za odlaganje komunalnog i građevinskog otpada;opis aktivnosti koje se odvijaju u okviru reciklažnih dvorišta i transfer stanica i reciklažnih centara u cilju privremenog skladištenja komunalnog otpada, odnosno prerade; mjere za sprječavanje nastajanja ili smanjenje količina komunalnog otpada i negativnih uticaja na životnu sredinu i zdravlje ljudi, obezbjeđivanje pravilnog upravljanja komunalnim otpadom; način odvojenog sakupljanja i mjere za smanjenje količina biološki razgradivog otpada sadržanog u komunalnom otpadu koji se odlaže na deponijama; dinamiku realizacije odabranih načina i postupaka upravljanja komunalnim otpadom; akcioni plan i dinamiku finansiranja i izvore finansijskih sredstava za realizaciju lokalnog plana; način jačanja javne svijesti o pravilnom postupanju sa komunalnim otpadom.

Propisano je da nadležni organ lokalne uprave obavještava javnost o izradi nacrta lokalnog plana putem najmanje jednog elektronskog medija koji se emituje na teritoriji jedinice lokalne samouprave i štampanog medija koji se distribuira na teritoriji Crne Gore.

Zakon o komunalnim djelatnostima("Sl. list RCG", br. 12/95), je krovni zakon za oblast komunalnih djelatnosti, kojim su određene komunalne djelatnosti i uređena načela, opšti uslovi i način njihovog obavljanja.Propisano je da su komunalne djelatnosti, u smislu ovog zakona: snabdijevanje vodom; prečišćavanje i odvođenje otpadnih voda; snabdijevanje toplotom; javni prevoz putnika u gradovima i drugim naseljima; održavanje čistoće u gradovima i drugim naseljima; uređivanje i održavanje parkova, javnih zelenih i rekreacionih površina: održavanje ulica, saobraćajnica i drugih javnih površina u gradovima i drugim naseljima i javna rasvjeta, kao i izgradnja, održavanje i korišćenje lokalnih puteva; izgradnja, održavanje i korišćenje deponija; izgradnja, održavanje i korišćenje mostova, javnih objekata i regulacija i održavanje riječnih korita; održavanje grobalja i sahranjivanje, i dimnjačarske usluge, održavanje javnih WC-a, održavanje javnih kupatila, kafilerija, javnih prostora za parkiranje, održavanje pijaca i pružanje usluga na njima

Obavljanje komunalnih djelatnosti uređuje i obezbjeđuje jedinica lokalne samouprave, u skladu sa zakonom.

Zakonom je propisano da, nadležni organ jedinice lokalne samouprave propisuje opšte uslove korišćenja, čuvanja i održavanja komunalnih objekata, održavanje čistoće, uređivanja grada ili drugog naselja, kao i da jedinica lokalne samouprave obezbjeđuje organizovano i trajno obavljanje i razvoj komunalnih djelatnosti, a naročito: materijalne, tehničke i druge opšte uslove za obavljanje komunalnih djelatnosti i njihovo unapređivanje; potreban obim i kvalitet komunalnih


_____________________________________________________________________________________

12

usluga i ostvarivanje nadzora i kontrole u obavljanju komunalnih djelatnosti. Takođe, nadležni organ jedinice lokalne samouprave propisuje način i uslove organizovanja poslova u vršenju komunalnih djelatnosti i uslove za korišćenjekomunalnih usluga, odnosno komunalnih proizvoda, a naročito: tehničke, sanitarno-higijenske, zdravstvene i druge posebne uslove za obavljanje djelatnosti kojima se obezbjeđuje određeni obim, vrsta i kvalitet usluga, ako posebnim propisom ti uslovi nijesu određeni; način obezbjeđivanja kontinuiteta u vršenju komunalnih djelatnosti; red prvenstva u pružanju komunalnih usluga, odnosno isporuci komunalnih proizvoda, kada usljed više sile dođe do smanjenog obima u vršenju komunalnih djelatnosti; prava i obaveze preduzeća, odnosno preduzetnika koji pruža komunalnu uslugu i korisnika u korišćenju komunalnih usluga;elemente za formiranje i način naplate naknade za korišćenje komunalnih usluga i uslove povjeravanja obavljanja pojedinih komunalnih djelatnosti.

Novim Zakonom o komunalnim djelatnostima (2Sl.list CG”br.55/16), koji će se primjenjivati nakon18 mjeseci od dana stupanja na snagu , propisano je da su komunalne djelatnosti : javno vodosnabdijevanje; upravljanje komunalnim otpadnim vodama; upravljanje atmosferskim vodama; upravljanje komunalnim otpadom; uređenje i održavanje javnih površina; upravljanje javnom rasvjetom;javni prevoz putnika u gradskim i prigradskim naseljima; održavanje opštinskih puteva (lokalni putevi, gradske ulice i ulice u naseljima) i biciklističkih staza; održavanje korita vodotoka od lokalnog značaja; održavanje javnih groblja, kapela i krematorijuma i sahranjivanje; održavanje pijaca;održavanje javnih prostora za parkiranje; održavanje javnih toaleta;zbrinjavanje napuštenih i izgubljenih životinja (kućnih ljubimaca) i održavanje skloništa za njihovo zbrinjavanje, u skladu sa zakonom.

Istim Zakonom je definisano da je upravljanje komunalnim otpadom sakupljanje, transport, priprema za ponovnu upotrebu, prerada i odlaganje ili drugi postupci zbrinjavanja komunalnog otpada, odnosno otpada nastalog u domaćinstvima i drugog otpada koji je po svojim svojstvima sličan otpadu nastalom u domaćinstvima i tretman procjednih voda sa deponija komunalnog otpada, kao i upravljanje i održavanje infrastrukturnih objekata, opreme i sredstava i održavanje deponija nakon zatvaranja.

Navedenim Zakonom je propisano da obavljanje komunalnih djelatnosti na svojoj teritoriji obezbjeđuje i bliže uređuje jedinica lokalne samouprave, a u slučajevima predviđenim ovim zakonom i Vlada Crne Gore u skladu sa zakonom; da jedinica lokalne samouprave i Vlada u skladu sa zakonom obezbjeđuju: materijalne i tehničke uslove za obavljanje i razvoj komunalnih djelatnosti;finansijske uslove i uslove iz alineje 1 ovog stava za obavljanje djelatnosti zajedničke komunalne potrošnje; izgradnju i investiciono održavanje komunalne infrastrukture. Takođe, propisano je da, komunalne djelatnosti mogu obavljati, u skladu sa ovim zakonom: privredno društvo, sa svojstvom pravnog lica, koje osniva jedinica lokalne samouprave u skladu sa zakonom; privredno društvo, sa svojstvom pravnog lica, u privatnoj svojini ili preduzetnik;privredno društvo sa svojstvom pravnog lica u veæinskom vlasništvu drþave koje osnivaVlada;privredno društvo sa svojstvom pravnog lica koje zajedno osnivaju Vlada i jedinica/e lokalne samouprave u skladu sa ovim zakonom.

Propisano je da, radi korišćenja, čuvanja i održavanja javnih površina, komunalne infrastrukture,opreme i sredstava za obavljanje komunalne djelatnosti i zadovoljenja javnog interesa ukomunalnoj oblasti, jedinica lokalne samouprave propisuje opšte uslove održavanja komunalnog reda i mjere za njihovo sprovođenje, a naročito: uređenje naselja, održavanje čistoće, zaštitu i čuvanje javnih površina, uklanjanje snijega i leda, upravljanje javnom rasvjetom, održavanje mostova i otvorenih plaža, obala rijeka, jezera, otvorenih odvodnih kanala i sl., održavanje javnih toaleta, i sprječavanje narušavanja komunalnog reda bukom.

Naznačenim Zakonom takođe je propisano da, postupak i način korićenja komunalne usluge sakupljanja i odvođenja komunalnog otpada propisuje nadležni organ jedinice lokalne samouprave.


_____________________________________________________________________________________

13

Zakonom o životnoj sredini („Sl. listCG “, br. 52/16), uređuju se principi zaštite životne sredine i održivog razvoja, instrumenti i mjere zaštite životne sredine, učešće javnosti o pitanjima životne sredine i istim se obezbjeđuje cjelovito očuvanje kvaliteta životne sredine, očuvanje biološke i pejzažne raznovrsnosti, racionalno korišćenje prirodnih dobara i energije na najpovoljniji način za životnu sredinu.

Zaštitu životne sredine, u okviru svojih prava i obaveza obezbjeđuju: državni organi, organi državne uprave, jedinice lokalne samouprave, domaća i strana pravna i fizička lica, nevladine organizacije, građani i udruženja građana.

Subjekti zaštite životne sredine dužni su da, u okviru svojih prava i obaveza, obezbijede kontrolu i sprječavanje svih oblika zagađenja i degradacije životne sredine, odnosno njihovo svođenje na najmanju moguću mjeru, kao i sanaciju i rehabilitaciju djelova ili segmenata životne sredine čiji je kvalitet narušen usljed zagađenja i drugih vidova degradacije, obezbjeđujući na taj način održivo korišćenje prirodnih resursa kao osnovnog uslova za održivi razvoj. Zakonom o integrisanom sprječavanju i kontroli zagađivanja životne sredine ("Sl. list RCG", br. 80/05, "Sl. list Crne Gore", br. 54/09, 40/11, 42/15 i 54/15) uređuju se uslovi i postupak izdavanja integrisane dozvole za postrojenja i aktivnosti koje mogu imati negativne uticaje na zdravlje ljudi, životnu sredinu ili materijalna dobra, vrste aktivnosti i postrojenja, nadzor i druga pitanja od značaja za sprječavanje i kontrolu zagađivanja životne sredine, kao i propisane nadležnosti organa lokalne uprave nadležnog za poslove zaštite životne sredine - za izdavanje dozvole za postrojenja za koja dozvolu ili odobrenje za izgradnju i početak rada, odnosno obavljanje aktivnosti izdaje nadležni organ lokalne uprave.

Zakonom o procjeni uticaja na životnu sredinu ("Sl. list RCG", br. 80/05, "Sl. list Crne Gore", br. 40/10, 73/10, 40/11, 27/13 i 52/16) uređuje se postupak procjene uticaja za projekte koji mogu imati značajan uticaj na životnu sredinu, sadržaj elaborata o procjeni uticaja, učešće zainteresovanih organa i organizacija i javnosti, postupak ocjene elaborata i izdavanja saglasnosti, obavještavanje o projektima koji mogu imati značajan uticaj na životnu sredinu druge države, nadzor i druga pitanja od značaja za procjenu uticaja na životnu sredinu, kao i propisane nadležnosti organa lokalne uprave nadležnog za poslove zaštite životne sredine - za izdavanje saglasnosti za projekte za koje saglasnosti, odobrenja i dozvole izdaju drugi organi lokalne uprave.

Zakonom o strateškoj procjeni uticaja na životnu sredinu ("Sl. list RCG", br. 80/05 i "Sl. list Crne Gore", br. 73/10 , 40/11, 59/11 i 52/16) utvrđuju se uslovi, način i postupak vršenja procjene uticaja određenih planova i programa na životnu sredinu, kroz integrisanje principa zaštite životne sredine u postupak pripreme, usvajanja i realizacije planova i programa koji imaju značajan uticaj na životnu sredinu. Propisano je da je za sprovođenje postupka strateške procjene, u okviru ovlašćenja utvrđenih ovim zakonom, nadležan organ lokalne uprave koji obavlaja poslove na pripremu plana i programa - za planove i programe koje usvaja organ na lokalnom nivou. Zakonom o uređenju prostora i izgradnji objekata ("Sl. list Crne Gore", br. 51/08, 40/10, 34/11, 40/11, 47/11, 35/13, 39/13 i 33/14), definisan je sistem uređenja prostora Crne Gore, način i uslovi izgradnje objekata, kao i druga pitanja od značaja za uređenje prostora i izgradnju objekata.

Zakon o lokalnoj samoupravi ("Sl. list RCG", br. 42/03, 28/04, 75/05, 13/06 i"Sl. list Crne Gore", br. 88/09, 03/10, 73/10, 38/12, 10/14, 57/14 i 03/16);

Zakon o Glavnom gradu ("Sl. list RCG", br. 65/05, "Sl. list Crne Gore", br. 88/09, 72/10 i 02/16).

Zakon o finansiranju lokalne samouprave ("Sl. list RCG", br. 42/03, 44/03i "Sl. list Crne Gore", br. 05/08 , 51/08 , 74/10, 01/15, 78/15 i 03/16),kojim se uređuju izvori sredstava, način


_____________________________________________________________________________________

14

finansijskog izravnanja i korišćenja uslovnih dotacija, kao i način finansiranja sopstvenih poslova lokalne samouprave utvrđenih Ustavom, zakonom i drugim propisima.

Zakonom o poljoprivredi i ruralnom razvoju ("Sl. list Crne Gore", br. 56/09 , 18/11 , 40/11 , 34/14 i 01/15 ), uređuju se: razvoj poljoprivrede i ruralnih područja, ciljevi i mjere agrarne politike, podsticaji u poljoprivredi i uslovi za njihovo ostvarivanje, prava i obaveze korisnika podsticaja, dopunske djelatnosti u poljoprivredi, organizovanje u poljoprivredi, kao i druga pitanja od značaja za razvoj poljoprivrede i ruralnih područja.

Zakon o opštem upravnom postupku ("Sl. list RCG", br. 60/03 i"Sl. list Crne Gore", br. 73/10 i 32/11);

Zakon o upravnom postupku ("Sl. list CG", br.56/14, 20/15 i 40/16);

Zakon o inspekcijskom nadzoru ("Sl. list RCG", br. 39/03 i "Sl. list Crne Gore", br. 76/09, 57/11, 18/14, 11/15 i 52/16);

Zakon o komunalnoj policiji ("Sl. list Crne Gore", br. 57/14);

Zakon o javnim nabavkama ("Sl. list Crne Gore", br. 42/11, 57/14 i 28/15);

3.2.Podzakonska akta na nacionalnom nivou

Uredba o bližim kriterijumima, visini i načinu plaćanja posebne naknade za upravljanje otpadom ("Sl. list Crne Gore", br. 39/12);

Uredba o načinu i postupku osnivanja sistema preuzimanja, sakupljanja i obrade otpadne ambalaže i rada tog sistema ("Sl. list Crne Gore", br. 42/12);

Uredba o načinu i uslovima skladištenja otpada ("Sl. list Crne Gore", br. 33/13 i 65/15);

Uredba o visini naknada, načinu obračuna i plaćanja naknada zbog zagađivanja životne sredine („Sl. list Crne Gore “, broj 26/97, 9/00; 33/08, 64/09);

Uredba o vrstama aktivnosti i postrojenja za koje se izdaje integrisana dozvola („Sl. list Crne Gore “, broj 7/08);

Uredba o nacionalnoj listi indikatora zaštite životne sredine („Sl. list Crne Gore “, broj 19/13);

Pravilnik o klasifikaciji otpada i katalogu otpada ("Službeni list Crne Gore", br. 059/13).

Pravilnik o bližem sadržaju dokumentacije koja se podnosi uz zahtjev za izdavanje dozvole za uvoz, izvoz i tranzit otpada, kao I listi klasifikacije otpada ("Sl. list Crne Gore", br. 71/10);

Pravilnik o bližem sadržaju i načinu podnošenja godišnjih izvještaja o sprovođenju planova upravljanja otpadom ("Sl. list Crne Gore", br. 53/12);

Pravilnik o bližem sadržaju i načinu sačinjavanja plana upravljanja otpadom proizvođača otpada ("Sl. list Crne Gore", br. 05/13);

Pravilnik o bližim karakteristikama lokacije, uslovima izgradnje, sanitarno – tehničkim uslovima, načinu rada I zatvaranja deponija ("Sl. list Crne Gore", br. 31/13);


_____________________________________________________________________________________

15

Pravilnik o bližim uslovima za upis u registar posrednika i trgovaca otpadom ("Sl. list Crne Gore", br. 46/13 i 21/14);

Pravilnik o klasifikaciji otpada i katalogu otpada ("Sl. list Crne Gore", br. 59/13);

Pravilnik o kriterijumima i načinu klasifikacije, pakovanja i označavanja hemikalija i određenog proizvoda u klase opasnosti ("Sl. list Crne Gore", br. 53/12) ;

Pravilnik o načinu vođenja evidencije otpada i sadržaju formulara o transportu otpada ("Sl. list Crne Gore", br. 50/12);

Pravilnik o načinu vođenja i sadržaju zahtjeva za upis u registar izvoznika neopasnog otpada ("Sl. list Crne Gore", br. 27/13);

Pravilnik o postupanju sa građevinskim otpadom, načinu i postupku prerade građevinskog otpada, uslovima i načinu odlaganja cement azbestnog građevinskog otpada ("Sl. list Crne Gore", br. 50/12);

Pravilnik o sakupljanju i predaji otpadnih vozila čiji je imalac nepoznat ("Sl. list Crne Gore", br. 47/13);

Pravilnik o spaljivanju i/ili suspaljivanju otpada ("Sl. list Crne Gore", br. 33/13);

Pravilnik o uslovima koje treba da ispunjava privredno društvo, odnosno preduzetnik za preradu i/ili odstranjivanje otpada ("Sl. list Crne Gore", br. 53/12);

Pravilnik o uslovima koje treba da ispunjava privredno društvo, odnosno preduzetnik za sakupljanje, odnosno transport otpada ("Sl. list Crne Gore", br. 16/13);

Pravilnik o uslovima za preradu biootpada i kriterijumima za određivanje kvaliteta produkata organskog recikliranja iz biootpada ("Sl. list Crne Gore", br. 59/13);

Pravilnik o vođenju registra izdatih dozvola za preradu i/ili odstranjivanje otpada, registra sakupljača, prevoznika, trgovacai posrednika otpada ("Sl. list Crne Gore", br. 47/13);

3.3. Strateški dokumenti na nacionalnom nivou

Planski i strateški dokumenti koji su od značaja za uspostavljanje održivog upravljanja otpadom na nacionalnom nivou su: -Državni plan upravljanja otpadom u Crnoj Gori za period 2015-2020.godine. - Nacionalna strategija održivog razvoja se fokusirala na deponije kao osnovno sredstvo za upravljanje komunalnim otpadom, ali ovakav pristup nije u skladu sa zahtjevima zakonodavsta EU. -Prostorni plan Crne Gore do 2020. godine sadrži "Prostorni koncept upravljanja otpadom" kojim su utvrđene lokacije brojnih objekata za upravljanje otpadom. - Bijela knjiga - Strategija razvoja energetike Crne Gore do 2030. godine ukazuje na mogućnost korišćenja komunalnog otpada za proizvodnju energije. -Pravci razvoja Crne Gore 2013-2016. godine je strateški dokument koji daje okvir za primjenu odgovarajućeg povezivanja potrebnih investicija/razvojnih mjera na osnovu strateške vizije razvoja. -Strategija razvoja turizma Crne Gore do 2020. godine postavlja smjernice za dugoročan razvoj sektora turizma i obezbijeđuje skup odgovarajućih mjera koje treba da se primjene, u okviru kojih su i mjere koje se odnose na upravljanje komunalnim otpadom.


_____________________________________________________________________________________

16

Ovim dokumentima su definisani osnovni strateški ciljevi u ovoj oblasti, a to su: - Samodovoljnost u upravljanju otpadom; - Nova regionalna odlagališta otpada u skladu sa standardima EU; - Integralni sistem upravljanja otpadom; - Smanjivanje količina otpada; - Smanjivanje količina otpada koji se odlaže na odlagalištima primarnom separacijom otpada koji može ponovo da se koristi; - Smanjivanje udjela biorazgradivog otpada u odloženom komunalnom otpadu; - Smanjivanje negativnog uticaja otpada na životnu sredinu; - Upravljanje otpadom na principima održivog razvoja, i - Energetsko iskorišćavanje otpada.

Krajem 2011. godine urađena je Studija o ocjeni potrebe revizije Strateškog Master plana za upravljanje otpadom u Crnoj Gori kojom je data preporuka da se poslovi upravljanja otpadom u periodu do 2030. godine organizuju na način da se Strateški Master plan usaglasi sa relevantnim tekovinama i propisima EU, zatim da se uradi analiza izvodljivosti Strateškog master plana, analiza tehnologija koje se primjenjuju u oblasti upravljanja otpadom u zemljama EU i da se daju preporuke sa tehnološko-ekonomskom analizom i polazištima za akcioni plan.

Prostorni plan Crne Gore do 2020. Godine, sadrži "Prostorni koncept upravljanja otpadom" (Poglavlje 2.6.4) kojim su utvrđene lokacije brojnih objekata za upravljanje otpadom;

Bijela knjiga - Strategija razvoja energetike Crne Gore do 2030. Godine, ukazuje na mogućnost korišćenja komunalnog otpada za proizvodnju energije;

Pravci razvoja Crne Gore 2013-2016. godine, je strateški dokument koji daje okvir za primjenu odgovarajućeg povezivanja potrebnih investicija/razvojnih mjera na osnovu strateške vizije razvoja;

Strategija razvoja turizma Crne Gore do 2020. Godine, postavlja smjernice za dugoročan razvoj sektora turizma i obezbijeđuje skup odgovarajućih mjera koje treba da se primjene, u okviru kojih su i mjere koje se odnose na upravljanje komunalnim otpadom.

3.4 Propisi Glavnog grada Podgorice u oblasti uprav ljanja otpadom

Odluka o načinu i uslovima organizovanja poslova u vršenju komunalnih djelatnosti ("Sl. list RCG - opštinski propisi", br. 19/96, 14/01, "Sl. list Crne Gore - opštinski propisi", br. 38/08), kojom je propisan način i uslovi organizovanja poslova u vršenju komunalnih djelatnosti, uslovi za korišćenje komunalnih usluga, odnosno komunalnih proizvoda i elementi za formiranje naknade za korišćenje komunalnih usluga, odnosno isporuku komunalnih proizvoda.

Odluka o održavanju čistoće ("Sl. list Crne Gore - opštinski propisi", br. 09/09, 14/13 , 40/15 i 43/16), kojom je propisan način, postupak i uslovi održavanja čistoće na teritoriji Glavnog grada

Odluka o uređivanju i održavanju zelenih površina ("Sl. list Crne Gore - opštinski propisi", br. 09/09, 40/15 i 34/16), kojom je propisan način uređivanja, održavanja, korišćenja i zaštite zelenih površina na teritoriji Glavnog grada.

Odluka o naseljima i granicama naselja na teritoriji Glavnog grada – Podgorice ("Sl. list Crne Gore - opštinski propisi", br. 41/12), kojom su određena naselja na teritoriji Glavnog grada-Podgorice i granice tih naselja u skladu sa posebnim zakonom kojim se uređuje teritorijalna organizacija Crne Gore.

Odluka o komunalnom uređenju grada ("Sl. list Crne Gore - opštinski propisi", br. 38/08, 40/15 i 34/16), kojom se propisuju se opšti uslovi za komunalno uređenje grada i uslovi korišćenja, čuvanja i održavanja komunalnih objekata na teritoriji Glavnog grada.


_____________________________________________________________________________________

17

Odluka o uslovima i načinu držanja kućnih ljubimaca i načinu postupanja sa napuštenim i izgubljenim kućnim ljubimcima ("Sl. list Crne Gore - opštinski propisi", br. 27/10, 27/15 I 34/16), kojom su propisani uslovi i način držanja kućnih ljubimaca, način postupanja sa napuštenim i izgubljenim životinjama - kućnim ljubimcima, način zbrinjavanja i kontrole njihovog razmnožavanja na teritoriji Glavnog grada.

Odluka o postavljanju, građenju i uklanjanju privremenih objekata montažnog karaktera na teritoriji Glavnog grada – Podgorice("Sl. list Crne Gore - opštinski propisi", br. 11/14, 27/15 i 01/16), kojom su određene vrste privremenih objekata montažnog karaktera, propisani uslovi i postupak za njihovo postavljanje i građenje na zemljištu u državnoj svojini kojim raspolaže Glavni grad Podgorica i zemljištu u privatnoj svojini u naseljenim mjestima na teritoriji Glavnog grada.

Odluka o postavljanju odnosno građenju i uklanjanju pomoćnih objekata na teritoriji Glavnog grada Podgorice("Sl. list Crne Gore - opštinski propisi", br. 11/14 i 34/16), kojom su propisane vrste pomoćnih objekata, koji služe korišćenju stambenog ili drugog objekta, a postavljaju se odnosno grade na istoj urbanističkoj, odnosno katastarskoj parceli, kao i uslovi i postupak za njihovo postavljanje, odnosno građenje i uklanjanje.

Odluka o postavljanju, građenju i uklanjanju lokalnih objekata od opšteg interesa na teritoriji Glavnog grada – Podgorice("Sl. list Crne Gore - opštinski propisi", br. 11/14), kojom su propisani uslovi za postavljanje, građenje i uklanjanja lokalnih objekata od opšteg interesa na teritoriji Glavnog grada - Podgorice.

3.5 Strateški dokumenti na nivou Glavnog grada Podg orice

-Prostorno urbanisticki plan Glavnog grada Podgorice do 2025.godine; -Strateški plan razvoja Glavnog grada Podgorice 2012-2017. godina; -Dugoročni plan razvoja komunalnih djelatnosti Glavnog grada Podgorice za period 2007 -2017.godine; -Studija upravljanja otpadom za prostor Glavnog grada Podgorice; -Plan upravljanja otpadom za prostor Glavnog grada Podgorice za perod 2008 -2012.godina; -Lokalni plan zaštite životne sredine Glavnog grada - Podgorice za period 2010-2014. godine; -Lokalni plan zaštite životne sredine Glavnog grada - Podgorice za period 2015-2019. godine; -Plan za zaštitu i spašavanje od poplava za teritoriju glavnog grada Podgorice; -Opšti plan zaštite od štetnog dejstva voda za vode od značaja za Glavni grad - Podgoricu za period od 2012-2018. godine;


_____________________________________________________________________________________

18

4. INSTITUCIONALNI OKVIR

4.1 Uvod

Institucionalni okvir čine utvrđene i uređene odgovornosti i funkcije nadležnih organa, organizacija i službi u upravljanju otpadom, u skladu sa Zakonom o upravljanja otpadom („Sl.list CG“ br.064/11 i 039/16).

Upravljanje otpadom u skladu sa principima održivog razvoja i očuvanja životne sredine se može ostvariti samo usaglašenim i sinhronizovanim djelovanjem svih institucija i subjekata koji na bilo koji način imaju uticaj na životnu sredinu.

Zakon o upravljanju otpadom („Službeni list Crne Gore“, br.064/11 i 039/16 ) definiše da se upravljanje otpadom vrši u skladu sa Državnim planom upravljanja otpadom i Lokalnim planovima upravljanja komunalnim i neopasnim građevinskim otpadom.Jedinica lokalne samouprave je shodno odredbama Zakona dužna da jednom godišnje razmatra realizaciju lokalnog plana upravljanja otpadom na Skupštini jednice lokalne samouprave.

4.2 Relevantne institucije u Glavnom gradu iz obla sti upravljanja otpadom

Ključne institucije za upravljanje otpadom u Glavnom gradu su: Sekretarijat za komunalne poslove i saobraćaj, Sekretarijat za planiranje i uređenje prostora i zaštitu životne sredine, „Deponija“ doo Podgorica „Čistoća“ doo Podgorica, „Zelenilo“ doo Podgorica, Komunalna inspekcija i Komunalna policija.

Sekretarijat za komunalne poslove i saobra ćaj

Vrši poslove uprave koji se između ostalog odnose na: izradu propisa iz oblasti

komunalne, stambene oblasti, saobraćaja i puteva, zaštite i spašavanja i propisa i drugih akata kojima se uređuju montažni objekti privremenog karaktera; upravni nadzor, poslove ostvarivanja prava osnivača u javnim službama koje obavljaju komunalne djelatnosti i nadzor nad sprovođenjem planova zaštite i spašavanja; rješavanje po žalbama na prvostepena akta javnih službi nad kojima vrši nadzor; davanje mišljenja na statut, program rada, akte o unutrašnjoj organizaciji i sistematizaciji, izvještaje o radu i predlaganje mjera u vezi sa informativnim i drugim materijalima tih službi za oblasti iz nadležnosti organa; inspekcijski nadzor u oblastima: javne čistoće, prevoza i deponovanja komunalnog i drugog otpada; izgradnje, održavanja i korišćenja deponija; uređivanje i održavanje pijaca, groblja, parkova, zelenih i drugih javnih površina, javne rasvjete, opštinskih i nekategorisanih puteva i ulica, saobraćajnih oznaka i signalizacije; prevoza putnika u gradskom i prigradskom linijskom saobraćaju; auto-taksi i vanrednog prevoza; postavljanja privremenih, pomoćnih i montažnih objekata privremenog karaktera; stanovanja u stambenim zgradama; držanja kućnih ljubimaca; zaštite od buke u životnoj sredini; snabdijevanja toplotom; upotrebe simbola Glavnog grada; kontrole radnog vremena; održavanja kafilerija i drugim oblastima u skladu sa posebnim propisima i druge poslove iz svog djelokruga u skladu sa zakonom i drugim propisima.


_____________________________________________________________________________________

19

Sekretarijat za planiranje i ure đenje prostora Vrši poslove uprave koji se između ostalog odnose na izradu propisa iz oblasti prostornog planiranja, građevinskog zemljišta i građevinarstva; pripremne poslove na izradi i donošenju lokalnih planskih dokumenata, sprovođenje postupka strateške procjene uticaja na životnu sredinu za planove i programe Glavnog grada, izradu programa uređiavanja prostora Glavnog grada i dr.; pripremu izvještaja o stanju uređenja prostora, životne sredine, prirode, energetskoj efikasnostii drugih informativnih i stručnih materijala za Skupštinu, Gradonačelnika i organe uprave,sprovođenje politike i uspostavljanje sistema zaštite i unaprjeđenja životne sredine; izradu strateških dokumenata u oblasti održivog razvoja i zaštite životne sredine, programa monitoringa segmenata životne sredine, lokalnog programa zaštite životne sredine i implementaciju tih programa; izradu plana za interventne mjere u vanrednim slučajevima zagađivanja životne sredine; uspostavljanje i vođenje katastra zagađivača; zaštitu i poboljšanje kvaliteta vazduha; pripremu akata za proglašenje zaštićenih prirodnih dobara; sprovođenje međunarodnih konvencija iz ove oblasti; davanje saglasnosti na izvještaj o strateškoj procjeni uticaja na životnu sredinu za planove i programe koje donosi Glavni grad; sprovođenje postupka procjene uticaja na životnu sredinu za projekte za koje saglasnost, odobrenje ili dozvolu izdaju drugi organi Glavnog grada; vođenje postupka izdavanja integrisane dozvole u skladu sa zakonom; izradu strateške karte buke i akcionog plana; određivanje akustičnih zona; izdavanje uslova i mjera za zaštitu životne sredine u postupku izdavanja urbanističko tehničkih uslova; uspostavljanje i vođenje informacionog sistema i vođenje propisanih evidencija iz ove oblasti; nadzor nad sprovođenjem propisa iz oblasti životne sredine; iniciranje, izradu i praćenje realizacije programa i projekata iz oblasti zaštite životne sredine i energetske efikasnosti koji se finansiraju iz međunarodnih fondova i druge poslove iz svog djelokruga, u skladu sa zakonom i drugim propisima. “Čisto ća” doo Podgorica Odlukom o osnivanju ("Sl. list Crne Gore - opštinski propisi", br. 22/13 od 16.07.2013), Skupština Glavnog grada je ovom Društvu povjerila sljedeće poslove iz komunalne djelatnosti: sakupljanje otpada, sakupljanje bezopasnog otpada, održavanje i čišćenje javnih površina, sakupljanje, transport i odlaganje komunalnog otpada za potrebe korisnika usluga, i sakupljanje i promet sekundarnih sirovina, i druge poslove od javnog interesa. "Deponija" d.o.o. Podgorica

Odlukom o osnivanju ("Sl. list RCG - opštinski propisi", br. 50/06 od 28.12.2006, "Sl. list Crne Gore - opštinski propisi", br. 34/09 od 28.10.2009), Skupština Glavnog grada je ovom Društvu povjerila sljedeće poslove iz komunalne djelatnosti: izgrađuje, koristi i održava deponije,odstranjuje otpatke i drugo smeće, spaljivanjem ili na drugi način,reciklaže metalnih otpadaka i ostataka, reciklaža nemetalnih otpadaka i ostataka, trgovina na veliko otpacima i ostacima,promet sekundarnih sirovina vezanih za osnovnu djelatnost i radi i druge poslove od javnog interesa.

.


_____________________________________________________________________________________

20

“Zelenilo” doo Podgorica

Odlukom o osnivanju ("Sl. list Crne Gore - opštinski propisi", br. 22/13 od 16.07.2013), Skupština Glavnog grada je ovom Društvu povjerila sljedeće poslove iz komunalne djelatnosti:uređenje i održavanje okoline , održavanje, njegovanje i obnavljanje biljnog fonda,održavanje, opremanje i čišćenje parkova i javnih zelenih površina pored stambenih zgrada u stambenim blokovima, održavanje i čišćenje površina za rekreaciju, otvorenih plaža i uređivanje obala rijeka, preduzimanje mjera zaštite javnog zelenila od insekata, biljnih bolesti i elementarnih nepogoda, uzgoj i proizvodnja sadnog materijala (rasadnici), najmanje do nivoa reprodukcije za osnovnu djelatnost. Komunalna inspekcija

Odlukom o organizaciji i načinu rada uprave Glavnog grada („Sl.list CG-Opštinski propisi“, broj 34/15, 07/16, 27/16 i 40/16), poslove inspekcijskog nadzora iz komunalno stambene oblasti, oblasti saobraćaja i puteva, kao i poslove premještanja nepropisno parkiranih vozila vrši komunalna inspekcija. Komunalna policija

Odlukom o organizaciji i načinu rada uprave Glavnog grada („Sl.list CG-Opštinski propisi“, broj 34/15, 07/16, 27/16 i 40/16), poslove komunalnog nadzora iz komunalno stambene oblasti, oblasti saobraćaja i puteva vrši komunalna policija.

4.3 Druge institucije u oblasti upravljanja otpad om

Druge institucije uključene i značajne za oblast upravljanja otpadom su privredni subjekti, proizvođači otpada, ali i preduzeća koje se bave sakupljanjem i tretmanom ili transportom otpada, kao i turističke organizacije i turistička preduzeća, zdravstvene ustanove, veterinarske ambulante itd, kao i privatna preduzeća koja učestvuju u sakupljanju, transportu ili zbrinjavanju otpada.

Udruženja građana i druga udruženja civilnog sektora (nevladine organizacije i dr.) aktivno učestvuju u promociji zaštite životne sredine i pokretanju lokalnih aktivnosti u cilju očuvanja životne sredine.


_____________________________________________________________________________________

21

5. OSNOVNI PODACI O TERITORIJI GLAVNOG GRADA PODGOR ICE

5.1. Geografski položaj i topografske karakteristik e Glavnog grada Podgorice

Podgorica je glavni grad Crne Gore i predstavlja najveću urbanu aglomeraciju države. U Podgorici su koncentrisani brojni administrativni, kulturni, prosvjetni i zdravstveni centri, kao i veliki privredni kapaciteti. Glavni grad je domaćin i velikom broju diplomatskih predstavništva stranih zemalja, njih 22, kao i većem broju ambasada na nerezidencijalnoj osnovi i konzulata, kojih ima 43.

Administrativne granice Glavnog grada Podgorice prostiru se na jugoistočnom dijelu teritorije Crne Gore odnosno, prema geografskim koordinatama, između 420 11’ i 420 43’ sjeverne geografske širine i 190 02’ i 190 43’ istočne geografske dužine (po Griniču). Zauzima površinu od 1.492 km2 ili 10.7 % teritorije Crne Gore, koja se na istoku graniči sa Albanijom, na jugu Skadarskim jezerom i Opštinom Bar, na zapadu prijestonicom Cetinje i Opštinom Danilovgrad, na sjeveru Opštinama Kolašin i Andrijevica. Udaljenost od mora iznosi 40 kilometara vazdušne linije.

Glavni grad se nalazi na prosječnoj nadmorskoj visini od 52 m i prema geografskim karakteristikama ovaj prostor se prepoznaje kao sastavni dio Južnih Dinarida koje se odlikuju izrazitim formama i za njih tipičnim geografskim oblicima. U prostoru se jasno izdvajaju ravničarski i brdsko-planinski dio, odnosno tri izrazite reljefske skupine, koje se manje ili više, međusobno razlikuju i po drugim ekološkim odlikama (klimatskim, pedološkim).

5.2. Geološke i geomorfološke karakteristike

Geološku podlogu ovog područja čine tereni koje izgrađuju kenozojsko fluvioglacijalni sedimenti kvartara u ravničarskim predjelima i mezozojski sedimenti kredne starosti koji karakterišu predio gradskih i okolnih brda.

Morfologija, geološka građa, klima i dr. uslovili su na terenima grada razne fizičko-geološke procese i pojave. Razvijeni procesi su: karstifikacija krečnjačkih i krečnjačko-dolomitnih masa, podlokavanje obala rijeka sa stvaranjem podkapina različitih dimenzija u terasnim odsjecima, a zapažene su i pojave sulfozije (filtraciono razaranje sredine). Dinamika eroziono-denudacionih procesa je relativno slabo izražena, izuzev u domenu riječnih korita, a pojave klizanja i jaruženja značajnih razmjera izostaju. Posebno mjesto zauzimaju pojave plavljenja djelova površina uz dio aluvijalne ravni Ribnice.

Ravničarski rejon čini prostrana Zetska ravnica. Brdski ili prelazni rejon oivičava prethodni u vidu erodiranih i jako ogoljenih brda do 800 m.n.v. Nadovezujući se na rejon niskih brda, planinski rejon se penje stepenasto, ali i dosta naglo, jer na relativno kratkom rastojanju od ravnice dostiže visine od preko 2.000 m (Žijevo 2.183, Komovi 2.484 i dr.).

Najveći dio grada leži na fluvioglacijalnim terasama rijeke Morače i njene lijeve pritoke Ribnice, između Malog brda (205 m) i Gorice (131 m) na sjeveru i Dajbabske Gore (170 m) i Donje Gorice (102 m) na jugu odnosno jugozapadu. Pored pomenutih brda iz ravni riječnih terasa, izbijaju krečnjačka uzvišenja Kruševac, jedva primjetan sa desne strane rijeke Morače i Ljubović (100 m) sa lijeve strane ovog vodotoka.


_____________________________________________________________________________________

22

Sastavni dio Glavnog grada Podgorice čine i Opštine u sastavu Glavnog grada Tuzi i Golubovci.Opština u sastavu Glavnog grada - Tuzi prostire se na jugo – istoku Glavnog grada i kao geografsko područje čini ga ravničarski dio.

Podaci ukazuju da se dato područje sastoji od krečnih stijena, odnosno naslaga koje su se formirale u mezozoiku, ali koje su određene promjene pretrpjele tokom perioda tercijera. U procesu stvaranja određenih oblika izdvaja se pojava pećina karakterističnih odlika škrapa, vrtača, uvala i karstičke doline.

Opština u sastavu Glavnog grada - Tuzi se sastoji od dvije morfološke cjeline i to ravničarskog i brdskog dijela. Kao reljefne odlike prepoznaju se brdske površine Korita sa nadmorskom visinom od 1.442 metara i Koštica. Dalje, ističe se i brdo Kaženik sa visinom od 1.650 metara, brdo Bukovik sa visinom od 1.229 metara, brdo Suka sa visinom 1.212 metara i brdo Dečić sa nadmorskom visinom od oko 650 metara. Najjužnije brdo Gradske opštine je brdo Hum sa nadmorskom visinom od oko 274 metara. Na ravničarskom djelu prostiru se brda koja maksimalnu visinu ne postižu preko 112 metara. Od ovih brda se prepoznaju: brdo Vranj, Kodra e Burgut (Lekovići), brdo Šipčanik, brdo Rogame, brdo Mileša itd. Kroz teritoriju Gradske opštine Tuzi protiče rijeka Cijevna u dužini od oko 30 km.

Opština u sastavu Glavnog grada - Golubovci prostire se na južnom dijelu Glavnog grada. Geološku strukturu područja Opštine u sastavu Glavnog grada- Golubovci čine starije stijene mezozojske starosti (krečnjaci i dolomiti) i mlađi sedimenti kvartarne starosti (fluvio-glacijalni i limno-glacijalni sedimenti). Sa dna kotline izdižu se uzvišenja, relativno male visine i blagih strana. Ona su izgrađena od mezozojskih karbonatnih stijena, najčešće su kupastog oblika, sa fosilnim ostacima tropskog karsta.

Teritorija Podgorice sa mikroseizmičkog stanovišta se nalazi u okviru prostora sa vrlo izraženom seizmičkom aktivnošću. Sa stanovišta seizmike u ovom području dolazi do intenzivnog sprega sila, a povremene faze pojačane tenzije utiču na diferencijalno izdizanje odnosno spuštanje blokova.

Zemljotres iz 1979. godine, kao i ranije zabilježeni pokazuju da se na ovom prostoru mogu javiti potresi 8 do 9 stepeni Merkalijeve skale. Zato izgradnja i eksploatacija objekata mora biti u skladu sa važećim propisima i principima za antiseizmičko projektovanje i građenje.

5.3. Hidrološke karakteristike

Posebnu vrijednost i prirodnu ljepotu grada predstavljaju rijeke Morača, Ribnica, Zeta, Sitnica i Cijevna. Specifičnost ovih rijeka ogleda se u krečnjačkim koritima, kamenitim nadstrešnicama, pećinama i živopisnim kanjonima, sa dosta plaža, brzaka, zavoja, virova.

5.3.1. Površinske vode

Teritorija Glavnog grada je veoma bogata površinskim vodotocima. Riječna korita dijele gradsku teritoriju na tri izrazita dijela.

Morača je glavni vodotok na teritoriji Glavnog grada, nastaje u sjevernom dijelu Podgorice, izvire ispod planina Zebalca i Javorja i teče prema jugu. Dužina riječnog toka je 97.1


_____________________________________________________________________________________

23

km, sliv obuhvata površinu od 3.200 km2 i odlikuje se velikim oscilacijama u vodostaju. Njena glavna pritoka je rijeka Zeta koja ima poseban značaj zbog prihranjivanja voda Morače.

Ribnica od Ribničkih Vrela svom dužinom teče kroz Ćemovsko polje i uliva se u Moraču u samom centru grada. Tok joj je dug oko 10 km. Njen vodostaj je u direktnoj zavisnosti od promjenjive izdašnosti izvora i Ribnica u ljetnjim mjesecima skoro presušuje. Rijeka Ribnica predstavlja simbol Podgorice, prije svega zbog toga što se nastanak prvih naselja na ovom području vezuje upravo za ovaj lokalitet. Uz lijevu obalu Ribnice, donedavno je radilo desetak mlinova, ali njihovi ostaci danas jedva da i dočaravaju to doba.

Cijevna nastaje u visokom masivu Prokletija. Dužinom od 26.5km protiče kroz Albaniju, dok na teritoriji Crne Gore teče dužinom od 32.3km. Najkarakterističniji dio je uzani i duboki, teško pristupačni kanjon koji joj daje posebno atraktivan izgled.

Sitnica predstavlja produžetak rijeke Morače, a svoj tok počinje na granici Lješkopoljskog luga i Lješkopolja. Donji tok je često bez vode, jer u tom dijelu rijeka presušuje.

Mala rijeka teče teško pristupačnim kanjonom do Bioča, gdje se uliva u Moraču. U toku ljeta presuši, a u toku jeseni i proljeća dobija bujični karakter

Osim navedenih rijeka, teritorija Podgorice zahvata i gornje djelove slivova Tare i Mojanske rijeke. Tara izvire na obroncima Komova i Žijeva, spajanjem dvije planinske rijeke Veruše i Opasanice, a dužina toka koja pripada teritoriji grada iznosi 14 km.

Teritoriji Podgorice pripadaju i dva manja jezera – Bukumirsko, koje je smješteno na obroncima Žijeva i dio Rikavačkog jezera, koje se nalazi se na prelazu Žijeva u Prokletije, a karakteriše ga ponor na 1314 metara nadmorske visine, preko kojeg voda otiče u Cijevnu i Ribnicu.

Hidrografiju Opštine u sastavu Glavnog grada - Tuzi prije svega karakteriše Skadarsko jezero kao i rijeka Cijevna. Pored navedenih hidrografskih objekata prisutne su i riječice Rujela, Riječina i druge. I područje Opštine u sastavu Glavnog grada Golubovci obuhvata dio Skadarskog jezera kao i manji broj rječica i potoka, od kojih su izdvajaju Karutana, Tara, Plavnica, Zetica, Gostiljska rijeka, Pijavnik, Velika i Mala Mrka, Žalica, itd.

Od izvora na području grada posebno se izdvajaju Mareza i Vrela Ribnička. Mareza je tipično karsno vrelo. Izvorište je razbijeno i postoji čitava izvorišna zona. Jedan dio izvorišta je kaptiran za potrebe vodosnabdjevanja grada. Izdašnost ovog izvora u doba minimuma nikad ne pada ispod 1000 lit/sec.

5.3.2. Podzemne vode

Podzemne vode Podgorice predstavljaju poseban kvalitet prirodnog ambijenta, ali i značajno vodoprivredno bogatstvo. Najobimnije „podzemno jezero” nalazi se u Zetskoj ravnici. Njegova površiina iznosi 212 km2 , skoro koliko i Skadarsko jezero na teritoriji Crne Gore. Prirodni podzemni proticaj ovog „jezera” je ocijenjen na oko 12m3/s.

U hidrogeološkom pogledu izdvajaju se karbonatne stijene, koje se karakterišu visokom pukotinskom poroznošću, sa karstnom izdani, zatim fluvio-glacijalni i glacio-limnijski sedimenti velike poroznosti koji se ponašaju kao kolektori podzemnih voda i na kraju vodonepropusni tercijarni sedimenti smješteni ispod prethodnih, koji se ponašaju kao barijera daljem prodiranju podzemnih voda što za posledicu ima pojavu velikog broja „prirodnih bunara” iz kojih se mogu


_____________________________________________________________________________________

24

koristiti podzemne vode kao što su: Berski izvori u Berima, Crno oko, Modro oko i Vučji studenci pored Komana i Bandića, Okno i Iverak u Piperima i drugi.

Karstna izdan, iako se nalazi duboko ispod zbijene izdani Zetske ravnice, je znatnog kapaciteta i ima veći značaj za vodosnabdijevanje. Naročito interesantna su vrela od Kosmača do Ponara: Boljesestre, Brodić, Biotsko oko, Bobovine i Krstato oko. U koritu Morače, istočno od Vranjine, se nalaze poznata oka Morače dubine preko 10 m. Pored navedenih, navešćemo još i izvorište u blizini Mileškog bunara, izvorište Krevenica pored sela Vuksanlekići, kao i karstička izvorišta koja se nalaze na brdovitim djelovima Tuzi i to izvorišta Traboin, Radeć (Arza), Radeć (Koštica), Korita (Korita). Brijegovi Skadarskog jezera poznati su po mnogo izvorišta kao što su: Vitoja, Ploča, Podhum.

5.4. Klimatske karakteristike sa meteorološkim pok azateljima

Podgoricu karakteriše neposredni uticaj sredozemne klime odnosno blizine Jadranskog mora i uticaj planinskog zaleđa, što rezultira pojavom izmijenjeno sredozemnog tipa klime sa svojim specifičnim karakteristikama, toplim i vrućim ljetima i blagim i kišovitim zimama. Period srednjih dnevnih temperatura iznad 0°C traje i preko 320 dana u godini, a iznad 15°C oko 180 dana. U Podgorici srednja godišnja temperatura je 15.5°C sa minimalnom od 5°C u januaru i maksimalnom od 26.7°C u julu mjesecu. Podgorica je jedan od najtoplijih gradova u Evropi. Srednji godišnji broj tropskih dana (maksimalne temperature iznad 30°C) ovdje je od 50 do 70 dana.

Grad sa svojom strukturom i raznovrsnošću ljudskih aktivnosti mijenja životnu sredinu i prirodno klimatsko stanje. Kao rezultat toga nastaje mnoštvo mikroklimatskih jedinica, a sam grad dobija karakterističnu lokalnu klimu.

Na području Opštine u sastavu Glavnog grada - Tuzi pojavljuju se mnogi klimatski kontrasti i na datom području možemo prepoznati određeni broj mikroklimata. U ravničarskom dijelu imamo pojavu aridnog klimata, naročito je prisutna u ljetnjim mjesecima, dok najvisočija područja karakteriše planinska klima sa pojavom snijega koji može dostići debljinu i do nekoliko metara.

Područje Opštine u sastavu Glavnog grada - Golubovci, odlikuje se blagom mediteranskom klimom i zbog veoma povoljnih klimatskih uslova i konfiguracije zemljišta na ovom području prisutna je poljoprivredna proizvodnja.

5.5. Flora i fauna

Grad kao konglomerat u svom sastavu baštini specifičan biljni i životinjski svijet. Istraživanja 70-ih godina prošlog vijeka (Walters) su pokazala da gradska flora po broju vrsta prednjači u odnosu na staništa drugačije prirode i tipa. U objašnjenju ovog fenomena najčešće se citira Gilbertovo mišljenje (1989) koje glasi da heterogena urbana sredina, koja sama po sebi podrazumijeva i heterogenost staništa, omogućava opstanak vrstama sa različitim strategijama preživljanja. Zahvaljujući upravo pomenutoj heterogenosti staništa i izraženoj mogućnosti imigracije novih vrsta, urbana flora se stalno obogaćuje. Uloga biljaka u gradskim uslovima je višestruka - zaštitna, sanitarno-higijenska, dekorativno-estetska.


_____________________________________________________________________________________

25

Flora gradskog područja Podgorice bila je predmet višegodišnjeg naučnog istraživanja čiji su rezultati objavljeni u doktorskoj disertaciji (Stešević, 2009.) Istraživanjem je obuhvaćen prostor površine 86 km2, a osim urbane uključena je i periurbana zona. Evidentirani broj samonikle i subspontane adventivne flore gradskog područja Podgorice iznosi 1227 vrsta i podvrsta što predstavlja nešto više od trećine zabilježenog broja vrsta za Crnu Goru. Za Podgoricu je karakteristično da ne dolazi do prekida vegetacionog perioda.

Upoređujući florističko bogatstvo gradskog područja Podgorice i područja nekih drugih evropskih gradova (npr. Beč – 2.024 vrsta na površini od 414 km2 , Berlin – 1.374 vrsta na površini od 481 km2, Cirih – 1.950 vrsta na površini od 120 km2) evidentno je da je flora Podgorice bogata i u evropskom kontekstu. Najveći broj vrsta i podvrsta, njih 603, zabilježen je na području Skalina, odnosno ušću Ribnice u Moraču i donjem dijelu toka rijeke Ribnice, zatim u parku Ivana Milutinovića, Malom parku, Staroj Varoši i Draču, dijelu kanjona Morače od Blažovog do Novog mosta, dijelu brda Ljubović i Centralnom parku Pobrežje.

Udio endema je prilično visok i iznosi 6.8%. Alergena flora je zastupljena sa 253 vrste, od čega 32 drvenaste vrste koje cvjetaju u periodu od februara do aprila, zatim 76 korovskih alergenih vrsta koje cvjetaju od aprila do oktobra kada cvjetaju i alergene trave, koje su najzastupljenije sa 145 vrsta.

Kao posebna specifičnost, obzirom na bogatstvo biljnog i životinjskog svijeta, izdvaja se kanjon rijeke Cijevne, kao jedan od centara biodiverziteta Crne Gore, gdje je do sada registrovano 813vrsta biljaka, dok je na širem području rijeke Cijevne registrovano 959 biljnih vrsta, što čini približno trećinu ukupne flore Crne Gore. Ovo područje je veoma značajno i kada je bogatstvo faune, naročito vrsta ptica, u pitanju. Kanjonske litice predstavljaju jedno od najznačajnijih staništa za ptice grabljivice, kao i gnjezdilište za više vrsta lasta. Kao jedan od rijetkih gotovo nedirnutih predjela od strane čovjeka, kanjon Cijevne predstavlja važnu oblast za život gmizavaca i vodozemaca u ovom dijelu Evrope.

Istraživanja faune datog prostora pokazala su da korito i dolinu rijeke Opasanice, između ostalih, nasljevaju vrste Rana temporaria – mrka žaba i Natrix tessellata – ribarica, koje su zaštićene nacionalnim zakonodavstvom. Na području katuna Carine registrovano je stanište balkanske endemične žabe Bombinea variegata scabra - žutotrbi mukač i vrste Mesotriton alpestris - planinski mrmoljak.

Prema određenim podacima ranijeg datuma, Bukumirsko jezero je bilo stanište vrste mrmoljka Triturus alpestris montenegrinus, endema Crne Gore, koju karakteriše specifičan životni ciklus. Obzirom da prisustvo ove vrste nije zabilježeno u okviru istraživanja novijeg datuma, pretpostavlja se da je populacija iščezla usljed prekomjernog poribljavanja

5.6. Stanovništvo

Prema zvaničnom popisu iz 2011. godine, broj stanovnika Podgorice je 185.937, mada usled razvoja i drugih trendova procjenjuje se da je taj broj veći. Opština u sastavu Glavnog grada - Tuzi zahvata područje Malesije i u njoj, prema podacima iz popisa 2011. živi 11.420 stanovnika, dok u Opštini u sastavu Glavnog grada - Golubovci živi oko 16.231 stanovnika.

Analiza dinamike stanovništva Glavnog grada Podgorice, pokazuje da ovo područje predstavlja imigraciono područje Crne Gore.

Najveći uticaj na ubrzani rast populacije imalo je doseljavanje stanovništva iz drugih krajeva zemlje. Godine 1961. doseljeno stanovništvo učestvuje sa 61.9%, a 1991. sa 50.7%.


_____________________________________________________________________________________

26

Tabela br. 1 Trend rasta broja stanovnika

Redni

broj

Popis Index

5:3 1981 1991 2003 2011

1. Podgorica 132.290 152.025 169.132 185.937 127.8 2. Crna Gora 584.310 615.035 620.145 620.145 106,2

Ako se uzme podatak da je Podgorica 1931. godine imala 10.000 stanovnika, dolazimo

do zaključka da se urbana populacija grada, do danas, povećala preko 18 puta i da skoro svaki četvrti građanin Crne Gore živi u Podgorici. Po prostorno-demografskoj analizi Glavni grad pripada tipu područja visoke koncentracije, sa gustinom naseljenosti od 117 st./km2, što je znatno više od nacionalnog prosjeka (45). Prirodni priraštaj u Crnoj Gori je u opadanju sa 5.636 u 1991. godini na 1.368 u 2011. godini, ali najveći prirodni priraštaj evidentiran je upravo u Glavnom gradu Podgorici.

Tabela br. 2 Broj domaćinstava i prirodni priraštaj

Brojdomaćinstava Prirodni priraštaj

1991 2003 2011 1991 2005 2008 2011 Crna Gora 163.274 180.517 194.795 5.636 1.513 2.550 1.368 Podgorica 39.653 48.416 57.346 1.963 1.023 1.403 1.147

5.7. Privreda

5. 7.1 Industrija

Podgorica nije samo administrativni centar Crne Gore već i njen glavni ekonomski pokretač. Prema podacima Zavoda za statistiku Crne Gore, u Podgorici su krajem 2011. godine registrovana 7.042 privredna subjekta, što iznosi 33,3% ukupno registrovanih privrednih subjekata u Crnoj Gori. Najveći broj privrednih društava je iz oblasti trgovine (45,9%), zatim stručne, naučne i tehničke djelatnosti (11,7%), građevinarstva (8,5%), usluga pružanja smještaja i hrane (7,0%) i prerađivačke industrije (6,8%).

5.7.2. Poljoprivreda

Glavni grad sačinjava više oblasti koje svojim karakteristikama određuju tip poljoprivredne proizvodnje. Tako u pojedinim oblastima dominiraju ratarska proizvodnja, stočarstvo i ribarstvo,


_____________________________________________________________________________________

27

dok se u drugim razvijaju vinogradi i zasadi najraznovrsnijih voćnih vrsta. U Zetskoj oblasti razvija se farmerski način uzgoja stoke, a u Malesiji je posebno razvijeno gajenje duvana.

Tabela br. 3 Poljoprivredno zemljište po kategoriji korišćenja u hektarima: 2012. godina

Poljopri-vredne površine

Ukupno obradivo zemljišta

Oranice i bašte Voćnjaci Vinogradi Livade Pašnjaci

Bare, ribnjaci i trstici

Podgorica 62.164 20.891 6.469 719 3.248 10.454 39.097 2.176

Glavni grad broji ukupno 7.276 porodičnih poljoprivrednih gazdinstava, što čini 14,9% od ukupnog broja porodičnih poljoprivrednih gazdinstava u Crnoj Gori. Najveći udio u tom broju čine gazdinstva koja posjeduju od 0,1 do < 0,5 ha poljoprivredno korišćenog zemljišta (48,3%), kao i gazdinstva koja posjeduju od 0,5 do < 1 ha poljoprivredno korišćenog zemljišta (19,4%).

Ukupno, porodična poljoprivredna gazdinstva u Podgorici posjeduju 26.720,4 ha raspoloživog poljoprivrednog zemljišta, dok broj gazdinstava koja posjeduju poljoprivredno korišćeno zemljište iznosi 7.162, odnosno 1.808,3 ha.

5.7.3. Turizam

Budući da ima izvanredan geografski položaj i izdašne prirodne i antropogene turističke vrijednosti, prostor Glavnog grada Podgorice ima značajno mjesto u sve frekventnijem turističkom prometu šireg područja. Dobra infrastrukturna povezanost sa obalom kao i sa sjevernim dijelom Crne Gore, Podgoricu stavlja u red crnogorskih gradova za koji se odlučuje sve veći broj turista. Posebna atraktivnost je i blizina Nacionalnog parka Skadarsko jezero.

Pozitivan trend u razvoju turizma Glavnog grada posljednjih nekoliko godina pokazuju sve ocjene postignutog razvoja (posjete i noćenja turista, struktura ponude, ugostiteljski kapaciteti, ekonomski efekti), što je preduslov da dostignuti nivo turističke privrede postane solidna osnova za višu, napredniju fazu razvoja ovog oblika djelatnosti. Podgorica raspolaže sa 39 hotela i 3 hostela. Smještajni i drugi kapaciteti u funkciji turističke privrede svake godine se povećavaju, a turistička ponuda kontinuirano se obogaćuje, što generiše rast prihoda u drugim djelatnostima i potencijalno otvara prostor za povećanje broja zaposlenih.

Aktivnosti koje se preduzimaju u oblasti turizma, usmjerene su ka postizanju zajedničkih ciljeva na ostvarivanju afirmacije Podgorice, kao specifične turističke destinacije koja treba da prevaziđe status tranzitnog turističkog centra i da kroz kvalitetnu ponudu zauzme adekvatno mjesto u turističkom proizvodu Crne Gore.

Kumulativni pokazatelji turističkog prometa, za 2013. godinu, ukazuju na nastavak pozitivnih trendova u ovoj oblasti. Prema podacima Monstat-a, Podgoricu je, u datom periodu posjetilo 65136 turista i ostvareno je 116 532 noćenja, što je rast od 23,16 % i 13,27 % u odnosu na 2012. godinu. Rast turističkog prometa za 2013. godinu rezultat je povećanog broja dolazaka (23,73%) i noćenja (11,66%) stranih turista i povećanog broja dolazaka i noćenja domaćih turista za 17,81% i 24,17% respektivno.

Plan upravljanja komunalnim i neopasnim gra______________________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________________

Grafikon br. 1 Turistički promet Glavnog grada 2011.

Posmatrano po mjesecima, najvejulu, dok je najmanji broj dolazaka zabilježen u januaru, februaru i decembru 2013. godineOstvareni broj dolazaka u Glavnom gradu u 2013. godini Crnu Goru, a učešće Glavnog grada u ukupnom broju no

Tabela br. 4 Prihodi od turizma za period 2008

2008.

Glavni grad 10.011.263 9.443.769

Crna Gora 513.088.399 468.822.516

Učešće Podgorice 1,95%

Glavni grad je u 2013. godini ostvario prihod od inostranih turista u iznosu od što je povećanje u odnosu na 2012. godinu za 11,55%. Uostvarenim prihodima od inostranih turista na nivou Crne Gore u 2013. godini iznosi 1,70 i veje u odnosu na prethodnu godinu za 0,12 indeksnih poena. Me2006. godine do danas u porastu, ugodini učešće je bilo 2,50%, u 2008. 1,95%, a u 2013. godini 1,70%.

5.8. Zaposlenost

Podaci sadržani u godišnjim izvještajima o raduukazuju da je tokom perioda 2010grada smanjen za 4,9% odnosno za 10,8% tokom 2011. godine u odnosu na prethodnu. Tokom 2012. i 2013. godine kretanje broja neza

Plan upravljanja komunalnim i neopasnim građevinskim otpadom u Glavnom gradu Podgorica za period 2016______________________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________________

ki promet Glavnog grada 2011.-2013. god.

Posmatrano po mjesecima, najveći broj dolazaka zabilježen je u oktobru, julu, dok je najmanji broj dolazaka zabilježen u januaru, februaru i decembru 2013. godineOstvareni broj dolazaka u Glavnom gradu u 2013. godini čini 4,4% od ukup

e Glavnog grada u ukupnom broju noćenja je 1,2%.

ihodi od turizma za period 2008-2013.godine/€ (Centralna banka CG

2009. 2010. 2011. 2012.

9.443.769 10.733.589 9.588.256 9.996.184

468.822.516 489.702.424 609.684.916 633.643.643

2,01% 2,19% 1,57% 1,58%

Glavni grad je u 2013. godini ostvario prihod od inostranih turista u iznosu od anje u odnosu na 2012. godinu za 11,55%. Učešće Glavnog grada u ukupno

ostvarenim prihodima od inostranih turista na nivou Crne Gore u 2013. godini iznosi 1,70 i veje u odnosu na prethodnu godinu za 0,12 indeksnih poena. Međutim, dok su navedeni prihodi od 2006. godine do danas u porastu, učešće Podgorice u ukupnim prihodima se smanjuje. U 2006.

e je bilo 2,50%, u 2008. 1,95%, a u 2013. godini 1,70%.

Podaci sadržani u godišnjim izvještajima o radu Zavoda za zapošljavanje Crne Gore ukazuju da je tokom perioda 2010-2013., broj nezaposlenih na nacionalnom i nivou Glavnog grada smanjen za 4,9% odnosno za 10,8% tokom 2011. godine u odnosu na prethodnu. Tokom 2012. i 2013. godine kretanje broja nezaposlenih imalo je uzlazni trend.

evinskim otpadom u Glavnom gradu Podgorica za period 2016-2020.godina ______________________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________________

28

i broj dolazaka zabilježen je u oktobru, zatim septembru, pa julu, dok je najmanji broj dolazaka zabilježen u januaru, februaru i decembru 2013. godine.

ini 4,4% od ukupnog broja dolazaka u

Centralna banka CG)

2012. 2013.

9.996.184 11.151.154

633.643.643 656.254.159

1,58% 1,70%

Glavni grad je u 2013. godini ostvario prihod od inostranih turista u iznosu od 11.151.154 €, će Glavnog grada u ukupno

ostvarenim prihodima od inostranih turista na nivou Crne Gore u 2013. godini iznosi 1,70 i veće m, dok su navedeni prihodi od

e Podgorice u ukupnim prihodima se smanjuje. U 2006.

Zavoda za zapošljavanje Crne Gore 2013., broj nezaposlenih na nacionalnom i nivou Glavnog

grada smanjen za 4,9% odnosno za 10,8% tokom 2011. godine u odnosu na prethodnu. Tokom


_____________________________________________________________________________________

29

Procenat učešća Podgorice u nezaposlenosti na nivou države bio je smanjen tokom 2011. i 2012. u odnosnu na prethodne godine, dok je u 2013. godini ponovo došlo do rasta.

5.9. Saobraćaj

Glavni grad je sa primorskim dijelom Crne Gore povezan Jadranskom magistralom Podgorica – Bar dok je magistralnim putem kroz kanjone Morače i Tare povezan sa kontinentalnim dijelom.

Glavna željeznička veza grada je pruga Beograd-Bar. Podgorica je takođe željeznicom povezana sa Nikšićem i Skadrom i Tiranom. Međutim pravac ka Albaniji se već neko vrijeme koristi samo za teretni saobraćaj.

Preko aerodroma „Golubovci“, udaljenog 12 km od centra grada, ostvaruje se vazdušna veza sa najvažnijim evropskim destinacijama.

Gradski saobraćajni prevoz na teritoriji Podgorice obavljaju tri autobuska prevoznika, koji saobraćaju na ukupno 28 linija (12 gradskih i 16 prigradskih), sa ukupnim brojem od 103 autobusa.

5.10 Naselja u urbanom i ruralnom podru čju Glavnog grada

Odsustvo arhitektonskog identiteta, mješavina stilova, kolebanje između siromašne i stotinama puta razorene tradicije, odsustvo nacionalne arhitektonske škole i sudar regionalnih struja posljedice su nemirne istorije grada i uzročnici pogrešnih i ambivalentnih koraka u stvaranju podgoričkih naselja.

Antički rimski grad Duklja (Doclea) je urbanistički predstavljala najveće dostignuće na ovim prostorima tog vremena: uređen, logičan i funkcionalan prostor u kome su bila riješena sva osnovna komunalna pitanja.

Kao dio Otomanskog carstva sve do 1878. godine, Podgorica ima mnoge primjere turske arhitekture. Najstariji dijelovi grada, Stara Varoš i Drač su predstavnici ovog stila, sa dvije džamije, sahat-kulom i uskim, krivudavim ulicama.

Kada je grad postao dio Crne Gore, gradsko jezgro se prebacilo na drugu stranu rijeke Ribnice gdje je počela da se razvija tzv. Nova Varoš sa ortogonalnom urbanističkom matricom po ugledu na evropske gradove u tada aktuelnom neoklasicističkom stilu. Iz tog perioda datira i prvi poznati regulacioni plan grada izrađen 1879. godine. Već 1886. godine na desnoj obali Ribnice, započeta je izgradnja pomenute Nove Varoši širokih ulica, sa velikim četvorougaonim trgom. Nova Varoš je istovremeno preuzimala i funkcije centra formiranog u starom naselju, posebno zanata i trgovine.

Veliki napredak u arhitekturi i urbanizmu Podgorice dogodio se krajem 1990-ih godina prošlog vijeka i od tada se izgled grada drastično promijenio. Razvoj Podgorice je u posljednje dvije decenije obilježio visok stepen urbanizacije u pogledu unaprjeđenja saobraćajne i komunalne infrastrukture, izgradnje stambenih i stambeno-poslovnih četvrti kao i komercijalnih centara, bogaćenja kulturnim i obrazovnim sadržajima, ugostiteljskim objektima, obnavljanju javnih površina i formiranju novih gradskih centara, izrade planske dokumentacije – ukratko, Podgorica je postala primjer ubrzanog rasta i razvoja od gradića do savremenog Glavnog grada


_____________________________________________________________________________________

30

Crne Gore. Nove znamenitosti su pravoslavni Hram Hristovog vaskrsenja i most Milenijum, koji se već smatra novim simbolom Podgorice i koji sa 57 metara visokim pilonom dominira panoramom grada.

Upravo ovaj rast je doveo do širenja grada i pojave policentrične urbane strukture tako da su nekadašnja 4 osnovna rejona formirala dva centra, a nekadašnje periferne zone su se „približile“ gradskom centru i postale veoma interesantne za dalji razvoj grada.

Sve ove promjene i novonastale potrebe i zahtjevi, kao i problematike koje su naslijeđene iz kriznih perioda kada je bujala neplanska gradnja su iziskivali donošenje ozbiljnog planskog dokumenta koji bi mogao regulisati goruća pitanja koja još uvijek nemaju odgovor, ali i odrediti nove direktrise razvoja i usmjeriti grad ka boljem standardu življenja, zdravoj životnoj sredini i stvaranju koncepta održivog razvoja grada. U tom cilju je Skupština Glavnog grada donijela Odluku o izradi Prostorno-urbanističkog plana Podgorice (PUP) koji je nakon dvije godine i mnogih korekcija, usaglašavanja i revizija donešen 24. februara 2014. godine.

5.11. Zašti ćena podru čja na teritoriji Glavnog grada

Prostorni plan područja posebne namjene Nacionalni park „Skadarsko jezero“(PPPPN) je državni planski dokument i odnosi se na period do 2015.godine.Planom su obuhvaćeni djelovi teritorija Glavnog grada Podgorice, Prijestonice Cetinja i opštine Bar.Granica NP“Skadarsko jezero „ utvrđena je članom 12 Zakona o nacionalnim parkovima i obuhvata prostor oko 40.000ha.

Naselja Glavnog grada Podgorice u planskom zahvatu PPPN pripadaju prostornim cjelinama Lješanske nahije (Begova Glavica, Briđe, Goljemadi , u zaleđu Gornjeg malog blatasa osloncem na mjesni centar Barutanu), i području Zete , u pojasu Zetskih lugova (Ponari, Vukovci, Kurilo, Bistirica, Bijelo Polje, Berislavci, Gostilj, Balabani, Gošići-Golubovci, Mataguži, Vranj, Sukuruć, Kotrabudan, Podhum, Drešaj, Drume, sa oko 8000 stanovnika).

Prostornim planom posebne namjene (PPPN) Bjelasica i Komovi, Glavnom gradu Podgorici u planinskom masivu Komova - južni dio, čine glavna prirodna obilježja prostora: rijeka Opasanica (nastaje od više rječica Lučka, Kozelska rijeka, Kurlaj, Turjačka rijeka i Margarita) koja čini dio južne granice PPPN i čija je dužina toka oko 12 km, prevoji Carine (1987 mnm), Sumor (1967 mnm), itd.


_____________________________________________________________________________________

31

6. KOMUNALNI I NEOPASNI GRA ĐEVINSKI OTPAD

6.1. Klasifikacija otpada

Prema Zakonu o upravljanju otpadom („Službeni list CG “, br. 064/11, 039/16) otpad predstavlja sve vrste materija i predmetakoje je imalac odbacio, namjerava da odbaci ili je dužan da odbaci u skladu sa odredbama ovog Zakona.

Pravilnik o klasifikaciji otpada i katalogu otpada ("Službeni list Crne Gore", br. 059/13), propisuje klasifikaciju otpada, katalog otpada, postupke obrade, odnosno prerade i odstranjivanja otpada.

Katalog otpada je popis otpada prema svojstvima i mjestu nastanka, razvrstan na grupe, podgrupe i vrste otpada sa djelatnostima čijim obavljanjem se proizvodi otpad;

Vrste otpada tretirane ovim planom su:

-komunalni otpad – otpad nastao u domaćinstvima ili prilikom obavljanja djelatnosti koji je po svojstvima sličan otpadu iz domaćinstava;

- miješani komunalni otpad je otpad iz domaćinstva preostao nakon odvajanja pojedinih frakcija komunalnog otpada za koji je predviđena mogućnost selektivnog sakupljanja uključujući komunalnu otpadnu ambalažu;

- građevinski otpad je otpad koji nastaje prilikom izgradnje, održavanja i rušenja građevinskih objekata; -biootpad je biološki razgradiv otpad iz vrtova i parkova, hrane i drugi otpad koji nastaje u domaćinstvima, ugostiteljskim i maloprodajnim objektima i sličan otpad iz objekata namijenjenih za proizvodnju prehrambenih proizvoda; - komunalna otpadna ambalaža je otpad od primarne i sekundarne ambalaže koji nastaje u domaćinstvima (kućni otpad), industriji, zanatskim i uslužnim djelatnostima, kao i drugim djelatnostima i javnom sektoru, a sličan je otpadu iz domaćinstava u pogledu prirode, mjesta nastanka i sastava - otpad kataloske grupe br. 20- komunalni otpad (kucni otpad i slicni komercijalni i industrijski otpad), ukljucujuci odvojeno sakupljene frakcije, shodno Pravilniku o klasifikaciji i katalogu otpada.

U zavisnosti od opasnih karakteristika koje mogu uticati na zdravlje ljudi i životnu sredinu, otpad može biti :

-neopasan otpad je otpad koji po sastavu i svojstvima nema neku od karakteristika opasnog otpada

-inertni otpad je neopasan otpad kod kojeg nije moguće izazvati značajnu fizičku, hemijsku ili biološku promjenu, ne rastvara se, ne sagorijeva, nije biorazgradiv, ne zagađuje životnu sredinu, ne ugrožava zdravlje ljudi i čije ocjedne vode u kontaktu sa drugim materijama ne izazivaju reakcije i ekotoksično ne ugrožavaju kvalitet površinske ili podzemne vode; -opasan otpad je otpad koji sadrži elemente ili jedinjenja koja imaju jedno ili više od sljedećih opasnih svojstava: eksplozivnost, reaktivnost, zapaljivost, nadražljivost, štetnost, toksičnost, infektivnost, kancerogenost, korozivnost, mutagenost, teratogenost, ekotoksičnost, svojstvo nagrizanja i svojstvo otpuštanja otrovnih gasova hemijskom ili biološkom reakcijom i


_____________________________________________________________________________________

32

osjetljivost/razdražljivost, kao i otpad iz kojeg, nakon odlaganja, može nastati druga materija koja ima neko od opasnih svojstava.

6.2. Komunalni i neopasni gra đevinski otpad

Upravljanje komunalnim i neopasnim građevinskim otpadom, shodno Zakonu o upravljanju otpadom je obaveza jedinice lokalne samouprave - uspostavljanje održivog upravljanja ovim vrstama otpada, koje između ostalog podrazumijeva kontrolisano sakupljanje s ključnim momentom-selektivnim odlaganjem, transport i zbrinjavanje i vođenje evidencije količine kako sakupljenog, tako i konačno odloženog otpada. Poslovi sakupljanja i transporta komunalnog i neopasnog građevinskog otpada osnivačkim aktom Glavnog grada povjereno je doo “Čistoća” Podgorica, dok su poslovi odlaganja i konačnog zbrinjavanja povjereni d.o.o. “Deponija”.Komunalni otpad se odlaže na sanitarnu deponuiju “Livade” a neopasni građevinski otpad na privremenom odlagalištu “Mojanski krst” koji se nalazi u Golubovcima gradskoj opstini u sastavu Glavnog grada.

6.3. Generisanje komunalnog i neopasnog gra đevinskog otpada

Mjesta nastanka komunalnog i neopsanog graevinskog otpada u Glavnom gradu su: • Domaćinstva • Hoteli i ugostiteljski objekti, trgovine, škole, administracija • Industrija i prerada • Domovi zdravlja, privatne ordinacije, kozmetički saloni • Veterinarske stanice, veterinarske ordinacije, mesare, farme kokošaka • Stovarišta, aerodrom, trgovine, zanatski i uslužni objekti, • Gradilišta – građevinski otpad i šut • Zelene površine – “zeleni” otpad sa javnih zelenih površina i od domaćinstava

Količina proizvedenog komunalnog i neopasnog građevinskog otpada u Glavnom gradu je u direktnoj vezi sa brojem stanovnika u urbanoj zoni i prigradskim naseljima, brojem turista, brojem zaposlenih u ustanovama i preduzećima, nivoa organizovanosti domaćinstava u sakupljanju i predselekciji, kao i u angažovanosti nadležnih gradskih službi na sakupljanju i transportu komunalnog i neopasnog građevinskog otpada. Ključna karika u generisanju i sakupljanju komunalnog i neopasnog građevinskog otpada otpada jeste i nivo ekološke svijesti građana.Na bazi podataka iz Strateškog master plana upravljanja otpadom (GOPA 2004), proizvodnja komunalnog otpada u Glavnom gradu iznosi 0,8 kg/stanovnik/dan, u gradskim naseljima proizvodi se 1kg /stanovnik/dan, a u seoskim 0, 5 kg/dan.Količina otpada koji stvaraju turisti iznosi 1,5 kg/dan.

Građevinski otpad je otpad koji nastaje prilikom izgradnje, održavanja i rušenja građevinskih objekata.Građevinski otpad i otpad nastao rušenjem predstavlja kategoriju 17 u Evropskom katalogu otpada. On može imati neopasne komponente, kao što su beton, cigla, pločice, keramika, drvo, staklo, bakar, bronza, mesing, aluminijum, olovo, cink, čelik, gvožđe, kalaj, mješani metal I kablovi koji ne sadrže ulje, katran od uglja i druge opasne supstance i opasne komponente, koje su uglavnom predstavljene svim navedenim neopasnim komponentama koje sadrže ili su kontaminirane nekom od opasnih supstanci.S druge strane, zahtjevi Evropske unije jasno propisuju obavezu Crne Gore a samim tim i jedinica lokalne


_____________________________________________________________________________________

33

samouprave da najmanje 70% neopasnog građevinskog otpada pripremi za ponovnu upotrebu i recikliranje, kao i njegovo korišćenje u postupku pokrivanja deponija komunalnog otpada inertnim materijalom umjesto upotrebe nekih drugih materijala iz prirode. S druge strane, uštede koje bi lokalne samouprave mogle da ostvare tretirajući ovaj otpad kao društveno koristan proizvod su značajne.

Prema podacima iz Izvještaja o sprovođenju Državnog plana upravljanja otpadom za 2013. godinu, procjenjuje se da se na godišnjem nivou u Crnoj Gori proizvede oko 90.503 t građevinskog otpada, pri čemu se jasno navodi da se ova vrsta otpada ne selektuje i da se ne vrši njegova reciklaža. Procjena je vršena na osnovu usvojene stope proizvodnje ove vrste otpada od 150 kg po stanovniku, od čega na proizvodnju mineralnog otpada ide 50 kg po stanovniku a na proizvodnju mješovitog građevinskog otpada i otpada nastalog rušenjem 100 kg po stanovniku (uključujući i opasan otpad).


_____________________________________________________________________________________

34

7. POSTOJEĆE STANJE UPRAVLJANJA KOMUNALNIM OTPADOM U GLAVNOM GRADU

Analiza stanja u upravljanju otpadom uključuje osnovne informacije o: učesnicima u sakupljanju i transportu otpada; količinama i sastavu otpada; tehničkoj opremi (vozila i kontejneri) koja se koristi za sakupljanje otpada; ponovnom korišćenju i reciklaži otpada; uslovima na postojećim odlagalištima; ekonomskim aspektima. U odnosu na navedene podatke analizira se postojeće stanje i identifikuju problemi na osnovu kojih se definišu strateški koraci za rešavanje ključnih problema i uspostavljanje održivog sistema upravljanja otpadom.

Poslove sakupljanja, transporta i deponovanja komunalnog otpada u Glavnom gradu obavljaju Društva ciji je osnivac Glavni Grad, “Čistoća” doo Podgorica i “Deponija” doo Podgorica.

“Čistoća” doo Podgorica obavlja poslove:sakupljanjaotpada, sakupljanja bezopasnog otpada,održavanja i čišćenja javnih površinasakupljanja, transporta i odlaganja komunalnog otpada za potrebe korisnika uslugasakupljanje i promet sekundarnih sirovina.

Finansiranje Društva vrši se iz budžeta Glavnog grada poslovi iz osnovne djelatnosti održavanja kroz izvršavanje 12 pozicija radova, koji su od javnog interesa, i ostali poslovi i usluge, koji se odnose na poslove korišćenja usluga Veterinarske ustanove na tretmanu napuštenih i izgubljenih kućnih ljubimaca, održavanja privremenog odlagališta „Mojanski krst“ u Mojanovićima i uklanjanja i sanacije nelegalnih odlagališta raznog kabastog otpada po izdatim saglasnostima Sekretarijata za komunalne poslove i saobraćaj i rješenjima Komunalne policije, i iz prihoda koje Društvo ostvaruje po osnovu vršenja usluge odvoza komunalnog otpada za potrebe individualne komunalne potrošnje, građani i pravna lica.

“Deponija “doo Podgorica obavlja poslove prijema, sekundarne selekcije i deponovanja komunalnog otpada, održava deponiju, reciklira metalne i nemetalne otpadke i ostatak, trguje na veliko otpacima i ostacima, prikuplja i prometuje sekundarne sirovinei dr. poslove od javnog interesa.

Organizacija Društva je tako utvrđena da trajno obezbjedi stabilnost poslovanja, efikasnost upravljanja, odlučivanje i uspostavljanje poslovnih odnosa u okviru tržišnih uslova privređivanja. Društvo se finansira iz sopstvenih prihoda, Budžeta Glavnog Grada kao i ostalih izvora koje utvrdi Osnivač (Skupština Glavnog Grada) u skladu sa Zakonom.

7.1. Postoje ća infrastruktura

Glavni grad je u skladu sa Evropskim direktivama izgradio infrasturkturu potrebnu za održivo upravljanje otpadom. Ovo prvenstveno podrazumijeva izgradnju sanitarne deponije “Livade” sa Regionalnim reciklažnim centrom, izgradnja reciklažnih dvorišta, postavljanje privremenih odlagalista za građevinski, biljni i kabasti otpad.


_____________________________________________________________________________________

7.1.1. Postrojenje za tretman otpada

Reciklažni centar je prema Zakonu o upravljanju otpadomi privremeno skladištenje svih vrsta, odnosno frakcija komunalnog otpada koje su odvojeno sakupljene i sakupljanje miješanog komunalnog otpada zbog sortiranja ili drugog nacina obrade.

Regionalni reciklažni centar u Glavnom “Livade”, u okviru koga funkcionišu dvai postrojenje za tretman vozila van upotrebe. Po

Projektovan je za obradu mješanogCetinja,. Pozicioniran je na katastarskim jedinicama br. 9/1, 9/2, 319/3, 3448/2, 3489 KO Tuzi i 7983/13 KO Podgorica (N 42° 25,000', E 19° 18,364') i zauzima površinu od oko 54 hektara.

Izgrađen je kao najnaprednija verzija sistema za predselekciju i selekciju komunalnog otpada (karton, papir, plastika, metal, guma, itd.). Sam objekat je automatizovan i podijeljen u pet (5) zona uključujući dvije (2) stanice za sortiranje, tri (3) multifunkcionalne presperforirani bubanj za prosijavanje, separatore za izdvajanje metalnog otpada, mašinu za sjei usitnjavanje otpadnih guma, kontejner za transfer organskog otpada i dr. Projektovani kapacitet je 90,000 t/god.

Obzirom da ovo postrojenje sagledati mogucnost uvodjenja druge smjene,u cilju upošljavanja Pogona punim kapacitetom.

Slika br.1 Regionalni reciklažni centar

Slika br.2 Traka za selekciju komunalnog otpada u


_____________________________________________________________________________________

Postrojenje za tretman otpada –Regionalni reciklažni centar

Reciklažni centar je prema Zakonu o upravljanju otpadom, mjesto uređi privremeno skladištenje svih vrsta, odnosno frakcija komunalnog otpada koje su odvojeno sakupljene i sakupljanje miješanog komunalnog otpada zbog sortiranja ili drugog nacina obrade.

Regionalni reciklažni centar u Glavnom gradu je izgradjen u sklopu sanitarne deponije “Livade”, u okviru koga funkcionišu dva postrojenja : postrojenje za reciklažu komunalnog otpada

za tretman vozila van upotrebe. Počeo je sa radom 2010.godine.Projektovan je za obradu mješanog komunalnog otpada iz Podgorice, Danilovgrada i

Cetinja,. Pozicioniran je na katastarskim jedinicama br. 9/1, 9/2, 319/3, 3448/2, 3489 KO Tuzi i 7983/13 KO Podgorica (N 42° 25,000', E 19° 18,364') i zauzima površinu od oko 54 hektara.

najnaprednija verzija sistema za predselekciju i selekciju komunalnog otpada (karton, papir, plastika, metal, guma, itd.). Sam objekat je automatizovan i podijeljen u pet

i dvije (2) stanice za sortiranje, tri (3) multifunkcionalne presperforirani bubanj za prosijavanje, separatore za izdvajanje metalnog otpada, mašinu za sjei usitnjavanje otpadnih guma, kontejner za transfer organskog otpada i dr. Projektovani kapacitet

ne radi punim kapacitetomm u planskom periodu je potrebno sagledati mogucnost uvodjenja druge smjene,u cilju upošljavanja Pogona punim kapacitetom.

ionalni reciklažni centar -Postrojenje za selekciju

Traka za selekciju komunalnog otpada u Postrojenju za selekciju otpada


_____________________________________________________________________________________

35

, mjesto uređeno za sakupljanje i privremeno skladištenje svih vrsta, odnosno frakcija komunalnog otpada koje su odvojeno sakupljene i sakupljanje miješanog komunalnog otpada zbog sortiranja ili drugog nacina obrade.

gradu je izgradjen u sklopu sanitarne deponije za reciklažu komunalnog otpada

eo je sa radom 2010.godine. komunalnog otpada iz Podgorice, Danilovgrada i

Cetinja,. Pozicioniran je na katastarskim jedinicama br. 9/1, 9/2, 319/3, 3448/2, 3489 KO Tuzi i 7983/13 KO Podgorica (N 42° 25,000', E 19° 18,364') i zauzima površinu od oko 54 hektara.

najnaprednija verzija sistema za predselekciju i selekciju komunalnog otpada (karton, papir, plastika, metal, guma, itd.). Sam objekat je automatizovan i podijeljen u pet

i dvije (2) stanice za sortiranje, tri (3) multifunkcionalne prese, rotacioni perforirani bubanj za prosijavanje, separatore za izdvajanje metalnog otpada, mašinu za sječenje i usitnjavanje otpadnih guma, kontejner za transfer organskog otpada i dr. Projektovani kapacitet

adi punim kapacitetomm u planskom periodu je potrebno sagledati mogucnost uvodjenja druge smjene,u cilju upošljavanja Pogona punim kapacitetom.

za selekciju otpada


_____________________________________________________________________________________

Slika br.3 Sortirne kabine u Postrojenju

7.1.2 Postrojenje za tretman vozila van upotrebe

Postrojenje za tretman otpadnih vozila nalazi se u sklopu regionalnogPosjeduje najsavremeniju opremu za rukovanje ovom vrstomotpada, sa kapacitetom obrade od 20 vozila dnevno u jednoj smjeni.

Slika br. 4 Pogon za tretrman vozila van upotrebe

Otpadna vozila koja dopremajuvagi i registruju njihovi podaci. Nakon toga se vozilo upuse odvajaju opasne komponente hidraulična ulja i antifriz. Sve izvupredviđene rezervoare koji su izvan pogona. Rezervoari su ograostvaruje prije već navedenog postupka dekontaminacije je deaktiviranje vazdušnih jastuka.


_____________________________________________________________________________________

kabine u Postrojenju za selekciju

za tretman vozila van upotrebe

Postrojenje za tretman otpadnih vozila nalazi se u sklopu regionalnogPosjeduje najsavremeniju opremu za rukovanje ovom vrstomotpada, sa kapacitetom obrade od 20 vozila dnevno u jednoj smjeni.

Pogon za tretrman vozila van upotrebe

Otpadna vozila koja dopremaju građani, kao i vozila drugih službi ili pravnih lica se prvo mjere na daci. Nakon toga se vozilo upućuje u stanicu za dekontaminaciju gdje

opasne komponente - tečnosti kao što su motorno ulje, tena ulja i antifriz. Sve izvučene tečnosti se mjere i propisno skladište

ene rezervoare koji su izvan pogona. Rezervoari su ograđeni i obez navedenog postupka dekontaminacije je demonta

deaktiviranje vazdušnih jastuka.


_____________________________________________________________________________________

36

Postrojenje za tretman otpadnih vozila nalazi se u sklopu regionalnog reciklažnog centra. Posjeduje najsavremeniju opremu za rukovanje ovom vrstomotpada, sa kapacitetom obrade od

ani, kao i vozila drugih službi ili pravnih lica se prvo mjere na u stanicu za dekontaminaciju gdje

nosti kao što su motorno ulje, tečnosti za kočnice, se mjere i propisno skladište u za tu namjenu

eni i obezbjeđni. Mjera koja se demontaža akumulatora i


_____________________________________________________________________________________

37

Nakon procesa dekontaminacije slijedi proces demontaže vozila. Vozila se postavljaju na “ specijalna kolica” koja se nalaze na automatizovanoj traci. Vozila se kreće između radnih stanica gdje se nalaze radnici sa posebnim alatima za demontažu i kontejnerima za odlaganje djelova. U ovoj fazi se odvajaju filteri koji se takođe skladište u ograđenom prostoru gdje se nalaze i izvučene tečnosti iz vozila. Na radnim stanicama se odvajaju točkovi, blatobrani, tablice, vrata, haube, stakla, farovi, instalacije- kablovi, instrument table, elektronski sklopovi, tapacirani prtljažnici itd. Nakon ove faze vozilo se otprema viljuškarom na manipulator. Manipulator ima mogućnost okretanja vozila za 900. Na toj poziciji se izvlače zadnji amortizeri, elementi izduvnog sistema, motor, zadnja osovina i rezervoar za gorivo. Od vozila nakon ove faze ostaje samo “školjka” koja se nosi na vagu, mjeri i odlaže na za to predviđenu površinu.

Treba napomenuti da se takođe vagaju svi izdvojeni djelovi-elementi i odlažu na za to predviđen prostor.

Tabela br. 5 Izdvojene količine sekundarnih materijala u Pogonu za tretman vozila van upotrebe u period 2013-2015.godine.

Prijem vozila/materijala Jedinica mjere

2013. 2014. 2015. Ukupno

Kompletno vozilo kom 206 170 224 600

t 226,68 308,44 535,12

Nekompletno vozilo kom 10 1 696 707

t 0,980 449,52 450,50 Karoserija t 0 0 15,4 15,40 Dijelovi - željezo t 14,920 1,951 4,935 21,81 Dijelovi - plastika t 0,320 0,465 0,279 1,06 Miješani materijal t 0 8,66 19,44 28,10 Auto gume t 0 0 7,54 7,54

Vrsta izdojenih materijala

Fe t 57,080 163,280 143 363,36 Al t 0,560 0,540 3,98 5,08 Plastika t 5,010 9,040 6,24 20,29 Guma t 1,620 1,380 0 3,00 Kablovi t 0,320 1,020 0,42 1,76 Autoguma t 0,540 8,060 7,08 15,68 Komunalni otpad t 9,010 49,140 24,9 83,05 Elektronski otpad t 0 0,460 0,148 0,61 UKUPNO t 74,140 232,920 185,768 492,83

7.1.3. Objekti za privremeno skladištenje otpada - reciklažna dvorišta

Reciklažno dvorište je mjesto uređeno za sakupljanje i privremeno skladištenje po

vrstama, odnosno frakcijama komunalnog otpada koje se odvojeno sakupljaju. Reciklažna dvorišta su posebno određeni i nadzirani prostori, namijenjeni za korišćenje

prvenstveno građanima za selektivno odlaganje otpada iz domainstva, koji se moze ponovo uportijebiti.


_____________________________________________________________________________________

38

Prvo reciklažno dvorište u Ul. Iva Vizina na Zabjelu stavljeno je u funkciju krajem decembra 2011. godine, u decembru 2013. godine otvoreno je i drugo reciklažno dvorište na kraju Bulevara Mihaila Lalića, u toku 2014. godine godine stavljeno je u funkciju i treće reciklažno dvorište u Ulici Husinskih rudara na Koniku, 2016.godine stavljeno je u funkciju cetvrto reciklazno dvoriste u Ulici Orjenskoj na Zlatici.

Odlaganje predviđenih vrsta otpada iz domacinstva u reciklažnim dvorištima je besplatno i moguće je svakog dana od 07 do 21 sat.

U planskom periodu izgradiće se jos četiri reciklažna dvorišta čije će lokacije biti definisane planskm dokumentacijom, a u skladu s propisanim standardima za lokaciju za reciklažno dvorište.

Osim reciklažnih dvorišta u planskom periodu planira se postavljanje zelenih ostrva, kao i privremenih odlagalista za biljni i kabasti i građevinski otpad, u okviru kojih ce građani moći besplatno da odlažu otpad iz domaćinstva.

Slika br. 5 Reciklažno dvorište u Ul. Orjenskoj

7.1.4. Sanitarna postrojenja za odlaganje otpada - sanitarna deponija Livade

Sanitarna deponija je sanitarno-tehnički prostor na kome se odlaže komunalni

otpad.Savremene sanitarne deponije su ekološke, ekonomske i tehnološki projektovane i obezbeđuju maksimalnu zaštitu od zagađivanja i umjesto degradiranja doprinose njegovoj rekultivaciji.

Sanitarnu deponiju “Livade” Glavni grad je izgradio 2007. godine, u okviru kompleksa površine57,4 ha, planski namjenjenog za tretman i odlaganje otpada.Deponija je izgrađena u skladu sa direktivom EU 99/31/EC i tadašnjim Zakonom o upravljanju otpadom 80/05, pri čemu je sanirano staro višedecenijsko neselektivno i nesanitarno neuređeno odlagalište otpada na ovoj lokaciji.Prilikom sanacije, 310 000m3 neselektiranog otpada je deponovano u prvu sanitarnu kadu. Projektom je planirana izgradnja šest sanitarnih kada kapaciteta od 480 000m3 ,dimenzije kade su 100x200x-5m.Trenutno su u radu dvije kade. U toku je izgradnja treće sanitarne kade, čijie se stavljanje u funkciju planirano do kraja 2016.godine.


_____________________________________________________________________________________

Slikabr. 6 Sanitarna kada na deponiji Livade

Sanitarne kade urađene su po

upravljanja otpadom. Dno kade je izolovano vodonepropusnim slojevima. Prvi izolacioni sloj dna sanitarne kade koji se postavlja iznad tla 9m/s, iznad gline su postavljena dva sloja sintetipropustljivosti 1x10 -11m/s.Iznad sintetije nepropusna za rastvore i gasove, debljine 2,5mm. Iznad geomembrane je postavljen sintetički geotekstil koji ima funkciju da zaštiti foliju od mehanigeotekstila nanosi se sloj šljunka debljine 30saobraćaja vozilima koja transportuju sakupljeni komunalni otpad.

Svaka sanitarna kada iocjednih voda, sistem za kaptaciju i aspiraciju biogasa koji je povezan sa sistemom za spaljivanje biogasa na eko-baklji.

Ovakvim rješenjem izgradnje sanitarnih kada obezbijezemljišta, podzemnih i površinskih voda i vazduha.Ocjedne vode su opasan produkt koji nastaje na sanitarnim deponijama a posljedica su biorazgradnje otpada i procjeđse strogo kontrolisale procjedne vode uraiznad sintetičkog geotekstila u svakoj kadi su postavljene po 3 perforirane HDPE315mm, čiji je cilj, da sakupe ocjedne vode koje nastaju na sanitarnoj kadi za njihovo sakupljanje. Trenutno se radi recirkulacija ovih voda , a u toku su aktivnosti na izradi Postrojenja za prečišćavanje procjednih voda.godine odobrila kreditni aranžman Evropskefinansiranje izgradnje postrojenja za tretman procjednih otpadnih voda.

Slika br. 7 Baklja za spaljivanje biogasa


_____________________________________________________________________________________

Sanitarna kada na deponiji Livade

đene su po savremenim evropskim propisima koji regulišu upravljanja otpadom. Dno kade je izolovano vodonepropusnim slojevima. Prvi izolacioni sloj dna

itarne kade koji se postavlja iznad tla je glina debljine 0,5m,koeficijenta propustljivosti 1x10iznad gline su postavljena dva sloja sintetičkog bentonita, debljine 7,5 mm koeficijenta

znad sintetičkog bentonita je postavljena HDPEje nepropusna za rastvore i gasove, debljine 2,5mm. Iznad geomembrane je postavljen

i ima funkciju da zaštiti foliju od mehaničkih oštećenja, a iznad sinetigeotekstila nanosi se sloj šljunka debljine 30-40cm, koji omogućava normalno odvijanje

aja vozilima koja transportuju sakupljeni komunalni otpad. Svaka sanitarna kada ima ugrađen drenažni sistem- sistem za sakupljanje procjedno

ocjednih voda, sistem za kaptaciju i aspiraciju biogasa koji je povezan sa sistemom za spaljivanje

Ovakvim rješenjem izgradnje sanitarnih kada obezbijeđena je zaštita životzemljišta, podzemnih i površinskih voda i vazduha.

su opasan produkt koji nastaje na sanitarnim deponijama a posljedica su biorazgradnje otpada i procjeđivanja atmosferskih voda kroz slojeve komunalnog otpada. Da bi

kontrolisale procjedne vode urađena je maksimalna zaštita dna sanitarnih kada, a kog geotekstila u svakoj kadi su postavljene po 3 perforirane HDPE

iji je cilj, da sakupe ocjedne vode koje nastaju na sanitarnoj kadi za njihovo sakupljanje. Trenutno se radi recirkulacija ovih voda , a u toku su aktivnosti na izradi

ćavanje procjednih voda. Skupstina Glavnog grada Podgorice je 2013. godine odobrila kreditni aranžman Evropske investicione banke u iznosu od 1,8 miliona EUR za finansiranje izgradnje postrojenja za tretman procjednih otpadnih voda.

Baklja za spaljivanje biogasa Slika br. 8 Biotrnovi za sakupljanje biogasa


_____________________________________________________________________________________

39

evropskim propisima koji regulišu oblast upravljanja otpadom. Dno kade je izolovano vodonepropusnim slojevima. Prvi izolacioni sloj dna

koeficijenta propustljivosti 1x10-

, debljine 7,5 mm koeficijenta kog bentonita je postavljena HDPE- geomembrana, koja

je nepropusna za rastvore i gasove, debljine 2,5mm. Iznad geomembrane je postavljen ćenja, a iznad sinetičkog ćava normalno odvijanje

sistem za sakupljanje procjedno-ocjednih voda, sistem za kaptaciju i aspiraciju biogasa koji je povezan sa sistemom za spaljivanje

ena je zaštita životne sredine:

su opasan produkt koji nastaje na sanitarnim deponijama a posljedica su ivanja atmosferskih voda kroz slojeve komunalnog otpada. Da bi

ena je maksimalna zaštita dna sanitarnih kada, a kog geotekstila u svakoj kadi su postavljene po 3 perforirane HDPE-cijevi promjera

iji je cilj, da sakupe ocjedne vode koje nastaju na sanitarnoj kadi i odvedu ih do šahti za njihovo sakupljanje. Trenutno se radi recirkulacija ovih voda , a u toku su aktivnosti na izradi

Skupstina Glavnog grada Podgorice je 2013. investicione banke u iznosu od 1,8 miliona EUR za

Biotrnovi za sakupljanje biogasa


_____________________________________________________________________________________

40

Kaptacija biogasa koji nastaje kao nus produkt biorazgardnje odloženog organskog otpada vrši se pomoću biotrnova. Broj biotrnova na svakoj kadi iznosi 21, koji su pravilno postavljeni u tri reda sa po 7 biotrnova. Površina koju pokriva jedan biotrn iznosi 950 m2. Aspiracija biogasa se vrši posebnim gasovodom sa svih kada do mjesta za spaljivanja bio gasa na eko-baklji kapaciteta 800 m3/h.

Potreba za tehničkom vodom servisira se pomoću dva bunara kapaciteta 5-6 l/s. Elektro pumpe se nalaze na dubini cca 60m i snage su 9 i 13kW.

Napajanje deponije električnom energijom se ostvaruje preko TS 2x630kVA (10/0,4 kV). Na deponiji trenutno postoje dvije ćelije –sanitarne kade, koje su operativne (prva kada je

iskorišćena za deponovanje 310,000 m3 otpada sanacijom sanacijom starog smetlišta). Izgradnja treće sanitarne kade biće završena 2016 godine. Planirani vijek trajanja kade je

7 godina, i zadovoljiće potrebe odlaganja komunalnog otpada u planskom periodu.

7.1.5. Privremena odlagališta za biljni i kabasti o tpad

Na teritoriji Glavnog grada postavljena su privremena odlagališta-boksevi gdje gradjani mogu bez nadokanade da odlažu kabasti otpad i biljni otpad iz domaćinstva.

7.1.6. Posude za sakupljanje komunalnog otpada

Na teritoriji Glavnog grada i Opstina u sastavu glavnog grada Golubovci i Tuzi postavljeno je3.513 posuda za sakupljanje komunalnog otpada.

Broj postojećih posuda za sakupljanje komunalnog otpada na teritoriji Glavnog grada i gradskih opština Golubovci i Tuzi, na osnovu podataka na dan 31.12.2015. god. prikazan je u tabeli br. 6.

Tabela br. 6 Lokacije i broj posuda za sakupljanje komunalnog otpada na teritoriji Glavnog grada

Godina Broj posuda Broj lokacija


2013 2535 kontejnera od 1,1m3 i 6 kontejnera od 5m3 1066 2014 2586 kontejnera od 1,1m3 i 7 kontejnera od 5m3 1098 2015 2647 kontejnera od 1,1m3 i 11 kontejnera od 5m3 1129

GRADSKA OPŠTINA GOLUBOVCI

2013 431 253 2014 439 260 2015 482 300

GRADSKA OPŠTINA TUZI

2013 352 246 2014 363 kontejnera od 1,1m3 i 1 kontejner od 5m3 255 2015 371 kontejnera od 1,1m3 i 2 kontejnera od 5m3 264

7.1.7. Posude za selektivno sakupljanje otpada

Na teritoriji Glavnog grada je u sklopu pilot projekta’’Selektivno odlaganje otpada’’, koje je Ministarstvo turizma i zaštite životne sredine sredinom 2007. godine otpočelo u saradnji sa lokalnim samoupravama, pod sloganom “Stavi pravu stvar na svoje mjesto i čini to često”, postavljeno 224 posude za selektivno sakupljanje otpada. Godisnje, shodno potrebama, u kontinuitetu se nabavlja određeni broj posuda za selektivno sakupljanje otpada (papir, PET ambalaža i Al limenke), kojima se mijenjaju dotrajali kontejneri na postojećim lokacijama.


_____________________________________________________________________________________

Rezultati ovog projekta nijesu opravdali ošto se ove posude nalaze pored posuda za sakupljanje komunalnog otpada, pojedinci ne poštuju pravila odlaganja, pa se u većotpada. Uspješnost ovog projekta uslovljena je i mijenjanjem nekološke odgovornosti-svijesti kao i sprovo

Tabela br. 7 Broj posuda za selektivno sakupljanje otpadaGlavnog grada Golubovci i Tuzi


GRADSKA OPŠTINA GOLUBOVCI

GRADSKA OPŠTINA TUZI

7.1.8. Podzemni kontejneri

Prvi podzemni kontejneri postavljeni su u Glavnom gradu tokom 2013. godine. se ove posude nalaze na sedam lokacija u gradu: u Bokeškoj ulici, iza KICpored reciklažnog dvorišta u Bulevaru Mihaila LaliVašingtona. Prednosti ovakvog načina sakupljanja otpada su višestruke, posebno ako se ima u vidu da jedan podzemni kontejner mijenja grupu od 3 do 5 kontejnera zapremine 1,1 modlaganjem otpada na ovaj nači bez neprijatnih mirisa. Slika br. 9 Podzemni kontejner


_____________________________________________________________________________________

Rezultati ovog projekta nijesu opravdali očekivanja, ako se ima u vidu činjenica da i poršto se ove posude nalaze pored posuda za sakupljanje komunalnog otpada, pojedinci ne poštuju pravila odlaganja, pa se u većini ovih posuda odlaže miješani komunalni otpad i druge vrste otpada. Uspješnost ovog projekta uslovljena je i mijenjanjem navika pojedinaca, tj. ja

svijesti kao i sprovođenjem kaznene politike.

Broj posuda za selektivno sakupljanje otpada na teritoriji Glavnog grada i opština u sastavuGlavnog grada Golubovci i Tuzi

2013 246 1012014 247 1022015 247 102

GRADSKA OPŠTINA 2013 6 1 2014 6 2 2015 6 2

GRADSKA OPŠTINA 2013 9 3 2014 9 3 2015 9 3

Prvi podzemni kontejneri postavljeni su u Glavnom gradu tokom 2013. godine. se ove posude nalaze na sedam lokacija u gradu: u Bokeškoj ulici, iza KICpored reciklažnog dvorišta u Bulevaru Mihaila Lalića, u Cvjetnoj ulici i tri

čina sakupljanja otpada su višestruke, posebno ako se ima u vidu da jedan podzemni kontejner mijenja grupu od 3 do 5 kontejnera zapremine 1,1 modlaganjem otpada na ovaj način postiže viši stepen higijene, bez otpada rasutog oko kontejnera


_____________________________________________________________________________________

41

činjenica da i pored toga što se ove posude nalaze pored posuda za sakupljanje komunalnog otpada, pojedinci ne poštuju

ini ovih posuda odlaže miješani komunalni otpad i druge vrste avika pojedinaca, tj. jačanjem

na teritoriji Glavnog grada i opština u sastavu

101 102 102

Prvi podzemni kontejneri postavljeni su u Glavnom gradu tokom 2013. godine. Trenutno se ove posude nalaze na sedam lokacija u gradu: u Bokeškoj ulici, iza KIC-a ’’Budo Tomović’’,

a, u Cvjetnoj ulici i tri u Bul. Džordža

ina sakupljanja otpada su višestruke, posebno ako se ima u vidu činjenica da jedan podzemni kontejner mijenja grupu od 3 do 5 kontejnera zapremine 1,1 m3, kao i da se

iši stepen higijene, bez otpada rasutog oko kontejnera


_____________________________________________________________________________________

42

7.2. Sakupljanje komunalnog otpada sa teritorije Gl avnog grada

Prema Zakonu o upravljanju otpadom, sakupljanje otpada je sakupljanje otpada od imaoca, uključujući prethodno razvrstavanje i privremeno skladištenje otpada, radi transporta do postrojenja za obradu otpada.

Sakupljanje komunalnog otpada, shodno Zakonu o upravljanju otpadom i Zakonu o komunalnim djelatnostima, obaveza je jedinica lokalne samouprave. Pored navedenih zakona i drugih podzakonskih akata, ova oblast je na lokalnom nivou definisana i pojedinačnim lokalnim propisima.

Zakon o upravljanju otpadom (član 13) propisuje da se otpad sakuplja odvojeno, ako je to praktično u tehničkom i ekonomskom smislu i sa stanovišta zaštite životne sredine opravdano, na način da se ne miješa sa drugim otpadom ili drugim materijalom koji imaju različita svojstva, takođe isti član propisuje da je odvojeno sakupljanje komunalnog otpada obavezno. U Glavnom gradu se vodi evidencija o količini prikupljenog komunalnog otpada, odnosno količini otpada koji je dopremljen na sanitarnu deponiju “Livade”. Svako vozilo sa komunalnim otpadom koje uđe na deponiju se kontroliše i vaga.Dozvoljen je samo ulaz vozilima koja imaju identifikacioni broj. Elektronska vaga predstavlja prijemni punkt deponije.

Količina komunalnog otpada koji se u Glavnom gradu sakupi na godišnjem nivou iznosi cca 65.000 tona.

Poslovi sakupljanja i transporta komunalnog otpada predstavljaju javni interes i kao takvi su od posebnog značaja za stanje životne sredine Glavnog grada Podgorice i jedan su od važnijih uslova za uredno odvijanje života i rada građana.Usluge sakupljanja i transporta komunalnog otpada se pružaju građanima i pravnim licima, a iste se finansiraju iz prihodovanih sredstava koje plaćaju korisnici. Sakupljanje komunalnog otpada se sastoji iz dvije faze i to: - postavljanje adekvatnih posuda za sakupljanje komunalnoh otpada – kontejnera za prikupljanje otpada iz domaćinstava i komercijalnog sektora; - sakupljanje otpada iz kontejnera njegovim direktnim prebacivanjem kontejnera u kamione, tzv. autosmećare.

Na teritoriji Glavnog grada sakuplja se mješoviti komunalni otpad, odložen od strane građana i zaposlenih u komercijalnom i industrijskom sektoru (misli se samo na otpad koji je po svojim karakteristikama sličan komunalnom otpadu). Poslovi sakupljanja i transporta komunalnog otpada realizuju se od strane “Čistoća “doo Podgorica na dva načina: održavanjem i čišćenjem javnih površina (ulice, trgovi i trotoari) i sakupljanjem komunalnog otpada za potrebe fizičkih i pravnih lica.

Na teritoriji Glavnog grada postoji razvijen sistem sakupljanja reciklabilnih komponenti iz posuda za selektivno sakupljanje otpada i iz reciklažnih dvorišta. Uspostavljen je i sistem sakupljanja biljnog i kabastog otpada, iz privremenih odlagalista, u okviru kojih gradjani odlazu ove vrste otpada iz domaćinstva.

Ambalažni otpad se sakuplja i od pravnih lica proizvođača i imaoca ovog otpada, shodno ugovorima “Deponija” doo Podgorica i “Ćistoća” doo Podgorica.

Postojeća tehnička opremljenost Ćistoća doo Podgorica, vozilima, radnom mehanizacijom i opremom, sa stanovišta starosti, eksploatacije i potreba može se ocijeniti kao relativno zadovoljavajućom, obzirom da ista odgovara i obezbjeđuje blagovremenu realizaciju poslova.

Kontinuirana nabavka nedostajuće mehanizacije i opreme obezbjedjuje redovno izvršavanje zadataka i poslova iz djelatnosti ovog Društva.


_____________________________________________________________________________________

43

Tabela br. 8 Postojeća raspoloživa mehanizacija “Čistoća” doo Podgorica

Br. Vrsta vozila Marka Godina proizvodnje

1. Autosmećar 16 m3 IVEKO EURO KARGO 2015 2. Autosmećar 22 m3 MAN 2015 3. Autosmećar 20 m3 Volvo FE 2012 4. Autosmećar 22 m3 Mercedes Axor 2010 5. Autosmećar 11 m3 Mercedes Axor 2008 6. Autosmećar 16 m3 Mercedes Axor 2008 7. Autosmećar 22 m3 Mercedes Axor 2008 8. Autosmećar 12 m3 Mercedes Atego 2008 9. Autosmećar 11 m3 Mercedes Atego 2008 10. Autosmećar 11 m3 Mercedes Atego 2008 11. Autosmećar 11 m3 Mercedes Atego 2008 12. Autosmećar 22 m3 Mercedes Axor 2007 13. Autosmećar 16 m3 Mercedes Axor 2006 14. Autosmećar 16 m3 Mercedes Axor 2006 15. Autosmećar 22 m3 Mercedes 1997 16. Autosmećar 22 m3 Mercedes 1996 17. Autosmećar 5 m3 Mitsubishi 2008 18. Autosmećar 9 m3 MAN 2004 19. Autosmećar 9 m3 MAN 2004 20. Autosmećar 15 m3 FAP 2002 21. Autosmećar 15 m3 FAP 2000 22. Autosmećar 14 m3 IVEKO EURO KARGO 2000

23. Autosmećar 14 m3 IVEKO EURO KARGO 1997

24. Autosmećar sa kranom DAF 2005 25. Autopodizač Mercedes 2011 26. Autopodizač Mercedes 2008 27. Autopodizač FAP 2002 28. Autopodizač FAP 1998 29. Autocistijerna 11 m3 FAP 2007 30. Autocistijerna 11 m3 FAP 2003 31. Autocistijerna 11 m3 FAP 2001 32. Autocistijerna 11 m3 FAP 2001 33. Autocistijerna 11 m3 FAP 1998 34. Autocistijerna 8 m3 FAP 1989 35. Autočistilica Cleango Elite S 2006 36. Autočistilica Mercedes 2000 37. Otvoreno vozilo Nosivost 8.12 t Iveko 2015 38. Otvoreno vozilo Nosivost 7,8 t Mercedes 2012 39. Otvoreno vozilo Nosivost 20,9 t Mercedes 2008 40. Otvoreno vozilo Nosivost 20,9 t Mercedes 2008 41. Otvoreno vozilo Nosivost 5 t FAP 2000 42. Otvoreno vozilo Nosivost 10.5 t FAP 1995 43. Otvoreno vozilo Nosivost 7,4 t FAP 1988 44. Otvoreno vozilo Nosivost 5 t Mercedes 1988 45. Otvoreno vozilo Kiper - Grajfer IVEKO 2015 46. Otvoreno vozilo Grajfer FAP 1981 47. Radna mašina JCB 2008 48. Radna mašina JCB 2007 49. Utovarivač RD250 2003


_____________________________________________________________________________________

44

Komunalni otpad, koji se odlaže u posudama za sakupljanje komunalnog otpada zapremine 1.1 m3, 5.0 m3 , 7.0 m3, 10 m3 i podzemnim kontejnerima od 5 i 3 m3 odvozi se svakodnevno u tri smjene na sanitarnu deponiju “Livade“.

Količine sakupljenog i dopremljenog otpada u periodu 2013-2015.godine sa teritorije Glavnog grada i opstina u sastavu Glavnog grada iznose 242.837,22 tone.

Tabela br. 9 Količine sakupljenog i dopremljenog otpada sa teritorije Glavnog grada i oština u sastavu

Glavnog grada Golubovci i Tuzi na sanitarnu deponiju “Livade” u periodu 2013-2015.godine.

Vrsta otpada 2013. (t)

2014. (t)

2015. (t)

Ukupno (t)

Komunalni otpad 66.600 71.815 73.564 211.979 Kabasti 5.568 10.004 1.286 16.859 Biljni 3.541 5.242 4.910 13.694 Otpadne gume 9,64 43,18 9,58 62,4 Staklo 113,52 90,14 21,96 225,62 Elektronski otpad 5,96 5,84 5,4 17,2 UKUPNO 75.838,12 87.200,16 79.796,94 242.837,22 TRETIRANI KOMUNALNI OTPAD 15.871 14.444 13.093 43.408 ODLOŽENI KOMUNALNI OTPAD 63.133 68.585 69.875 201.594

Tabela br.10 Brojdomaćinstava fizičkih i pravnih lica, koji su u evidenciji korisnika usluga sakupljanja i odvoza komunalnog otpada (tabelarni prikaz za 2013, 2014. i 2015. godinu).

Godina Fizička lica Pravna lica

2013. 46.854 3.470 2014. 49.466 3.553 2015. 55.121 3.637

Iz tabelarnog prikaza je evidentan porast broja korisnika usluga u periodu 2013, 2014. i

2015. godina, kako fizičkih tako i pravnih lica, pa se takav trend očekuje i u perspektivi. Uvođenje novih korisnika uslovljeno je i postavljanjem novih posuda za sakupljanje komunalnog otpada na novim lokacijama gdje to dozvoljavaju propisani uslovi.

Utvrđivanje novih lokacija za postavljanje posuda za sakupljanje komunalnog otpada, kao i izmjene na postojećim lokacijama, realizuju se shodno potrebama stanovnika, pri čemu se povećavapovršinu sa koje se sakuplja otpad. Redovni obilasci nadležnih gradskih službi, na osnovu kojih se utvrđuje terenska potreba, uz zahtjeve pravnih subjekata, mjesnih zajedinaca i fizičkih lica, predstavljaju glavne inpute za obavljanje ovih poslova.

Tabela br.11 Naselja na teritoriji Glavnog grada tretirana uslugom odvoza komunalnog otpada, sa brojem domaćinstava

Naselje Broj domaćinstava Zelenika 175 Zabjelo 8230 Kruševac 753


_____________________________________________________________________________________

45

Delta city 1773 Stara Zlatica 393 Park šuma, Zagorič 3167 Ibričevina 277 Preko Morače 5818 Centar grada 6644 Murtovina 829 Gornja Gorica 995 Zlatica 624 Donji Kokoti 290 Konik 2098 Tološi 1352 Blok 5 1687 Stara varoš 826 Drač 491 Stari aerodrom 5424 Vranjske njive 68 Donja Gorica 882 Farmaci 110 Lekići 45 Grbavci 121 Beri 73 Vranjići 332 Mareza 91 Kakaricka gora 247 Masline 1485 Momišići 1160 Malo brdo 669 Blok IX 922 Blok VI 1031 Dahna 162 Dajbabe 196 ukupan br. na ter. Glavnog grada: 49.440

Opština u sastavu Glavnog grada -Tuzi

1810

Opština u sastavu Glavnog grada-Golubovci

3768

Ukupan broj evidentiranih korisnika na teritoriji Glavnog grada i opština u sastavu

Glavnog grada iznosi 55.018. U cilju uspostavljanja kvalitetne evidencije, a shodno Odluci o Održavanju čistoće ("Sl. list

Crne Gore - opštinski propisi", br. 09/09, 14/13 i 40/15), izrađen je Elaborat o postavljanju kontejnera na prostoru Glavnog grada i opština u sastavu Glavnog grazda Golubovci i Tuzi, čije se izmjene i dopune vrše na kraju svake godine, shodno novoutvrđenim mikorolokacijama, shodnpo potrebama građana.

Sekretarijat za komunalne poslove i saobraćaj, shodno Odluci o održavanju čistoće, daje saglasnost na ovaj dokument, čime se obezbjeđuje i kvalitetniji nesmetan rad Komunalne policije i komunalne inspekcije, tokom rješavanja problema na terenu, prigovora građana i slično. Komunalni otpad se utvrdjenim dinamičkim planom sakuplja i iz postojećih podzemnih kontejnera, za šta je obezbijeđena adekvatna mehanizacija.Prednosti ovakvog načina sakupljanja otpada su višestruke, posebno ako se ima u vidu činjenica da jedan podzemni kontejner mijenja 3 do 5 kontejnera zapremine 1,1 m3, kao i da se odlaganjem otpada na ovaj način postiže viši stepen higijene bez otpada rasutog oko kontejnera i bez neprijatnih mirisa.


_____________________________________________________________________________________

46

7.3. Struktura komunalnog otpada u Glavnom gradu

Morfološki sastav komunalnog otpada je maseni udio pojedinih komponenata u karakterističnom uzorku otpada. Direktno zavisi od mnogo faktora a u osnovi je diktiran standardom stanovništva koji ga na određenom prostoru stvara, njegovim navikama, tipu naselja u kome živi, kvalitetom postojeće komunalne infrastrukture, vrstama privredne delatnosti koja je zastupljena na datom području, godišnjim dobom, klimom i dr.

Tabela br. 12 Struktura komunalnog otpada u Glavnom gradu (Podaci su preuzeti iz Rezimea predloga strategije upravljanja otpadom Crne Gore do 2030.godine -Ministarstvo održivog razvoja i turizma).

Sastav komunalnog otpada 2013. (%) Organski otpad 32,09 Papir i karton 13,02 Staklo 8,52 Metali(fero metali, aluminijum i dr.) 2,75 Drvo 2,56 Kompozitna ambalaža 3,67 PET 5,57 Plastika 11,91 Tekstil 2,82 Inertni otpad (uključujući građevinski otpad i šut) 2,30 Opasni otpad 0,63 Zeleni otpad 5,10 Ostalo 9,04


_____________________________________________________________________________________

47

Grafikon br 2 Grafički prikaz strukture komunalnog otpada u Glavnom gradu

Takođe postoje podaci iz izvještaja “Report on quantities and morphological composition of waste for 16 representative municipalities” koja je završena decembra 2015. godine, gdje je između ostalog bila obuhvaćena i deponija “Livade”.

Količina i morfološki sastav generisanog i sakupljenog komunalnog otpada variraju u zavisnosti od sezone i godišnjeg doba. U cilju unaprjđenja upravljanja komunalnim otpadom, Glavni grad je uzeo aktivno učešće u Projektu “„Prikupljanja podataka o čvrstom otpadu u Jugoistočnoj Evropi“u organizaciji Njemačke agencije za međunarodni razvoj (GIZ) putem Otvorenog regionalnog fonda za modernizaciju opštinskih usluga (ORF MMS) i uz podršku Švajcarske agencije za razvoj i saradnju (SDC). Impelmentacijom projekta dobijeni su podaci morfolokog sastava komunalnog otpada po godisnjim dobima i u zavisnosti načina stanovanja(individualno, kolektivno i ruralno područje).

32,09

13,02

8,52

2,752,56

3,67

5,57

11,91

2,82

2,3

0,635,1

9,04

Organski otpad

Papir i karton

Staklo

Metali (fero

metali, aluminijum i dr.)Drvo

Kompozitna ambalaža

PET

Plastika

Tekstil

Inertni otpad (uključujući

građevinski otpad i šut)Opasni otpad

Zeleni otpad

Ostalo


_____________________________________________________________________________________

48

Tabela br. 13 Sastav komunalnog otpada po godišnjim dobima i srednja godišnja vijednost

Podgorica Masena raspodjela

Kategorija otpada Zima (%)

Prolje će (%)

Ljeto (%)

Jesen (%)

Prosjek (%)

Baštenski otpad 5,31 8,13 16,88 4,30 8,66 Ostali biorazgradljivi otpad 40,96 38,68 28,56 38,64 36,71 Papir 7,86 7,35 9,57 8,77 8,39 Karton 6,17 6,42 10,73 12,84 9,04 Mješoviti materijal 1,30 0,95 0,83 0,83 0,97 Staklo 6,96 10,55 10,07 6,17 8,44 Fero-metali 0,56 1,20 0,43 0,35 0,63 Aluminijum 0,40 0,97 0,56 0,48 0,60 PET 4,79 2,17 2,42 2,20 2,90 Ostala plastična ambalaža 1,58 2,18 1,35 2,36 1,87 Plastične kese 7,97 5,42 3,46 7,37 6,05 Tvrda plastika 1,41 1,16 1,00 0,97 1,14 Tekstil 2,50 1,78 3,46 1,74 2,37 Pelene 4,37 4,38 3,62 5,54 4,48 Građevinski materijal 0,82 2,64 4,35 2,24 2,52 WEEE 0,12 0,10 0,19 0,05 0,11 Medicinski otpad 0,22 0,55 0,07 0,59 0,36 Koža 0,40 0,00 0,08 0,13 0,15 Drvo 1,18 0,66 1,67 2,82 1,58 Ostali otpad 0,06 0,88 0,00 0,46 0,35 Fine frakcije <10mm 5,04 3,81 0,71 1,14 2,68

Tabela br.14 Morfološki sastav otpada u Podgorici

Podgorica Masena raspodjela

Kategorija otpada Kolektivne stambene

jedinice (%)

Individualne stambene jedinice

(%)

Seosko podru čje (%)

Baštenski otpad 1,91 6,14 7,84 Ostali biorazgradljivi otpad 43,33 34,60 32,58 Papir 12,68 5,32 3,91 Karton 15,75 9,98 9,84 Mješoviti materijal 0,87 0,91 0,51 Staklo 6,29 7,83 2,44 Fero-metali 0,55 0,18 0,06 Aluminijum 0,63 0,44 0,12 PET 2,57 2,17 1,16 Ostala plastična ambalaža 1,12 1,64 7,56 Plastične kese 6,22 8,23 9,09 Tvrda plastika 0,47 0,56 3,31 Tekstil 2,17 1,29 1,32 Pelene 3,55 9,11 4,32 Građevinski materijal 0,00 2,44 8,65 WEEE 0,11 0,00 0,00 Medicinski otpad 0,40 0,00 2,37 Koža 0,00 0,38 0,00 Drvo 0,37 7,51 0,79 Ostali otpad 0,00 0,00 2,78 Fine frakcije <10mm 1,00 1,26 1,35


_____________________________________________________________________________________

49

7.4. Ponovna upotreba i reciklaža

Ponovna upotreba prema Zakonu o upravljanju otpadom, je postupak kojim se proizvodi

ili djelovi proizvoda koji nijesu otpad ponovo upotrebljavaju za istu svrhu za koju su izvorno stvoreni.

Recikliranje je postupak prerade u cilju korišćenja otpada za zamjenu drugih materijala koji se upotrebljavaju za izvornu ili drugu namjenu.Recikliranje je postupak vraćanja korisnih materija iz otpada u ciklus, pri čemu se inicijalna namjena otpada može mijenjati. Smanjenjem količine otpada koji se mora konačno odložiti na deponiju, produžava se vijek korišćenja deponije i značajno usporava proces iscrpljivanja prirodnih resursa i smanjuje se emisija deponijskih gasova. Prerada reciklabilnog otpada smanjuje njegov zapreminski udio na deponiji, ali i omogućava značajne ekonomske efekte lokalnoj zajednici putem otvaranja tržišta sekundarnih sirovina. Osnovne prednosti uvođenja reciklaže su: - smanjenje količine otpada koji treba odložiti na deponiju; - ostvarivanje ekonomske dobiti (direktna prodaja i posredno učešće u ostalim proizvodnim granama); - očuvanje postojećih resursa (koristi se manji prostor za odlaganje, a prirodni resursi se manje koriste za izdvajanje sirovina- naročito za Al, Co, Ni); - ušteda energije (manji utrošak energije za proizvodnju pri korišćenju sekundarnih sirovina); - otvaranje novih radnih mesta; - zaštita životne sredine. Da bi nešto bilo ponovo upotrijebljeno ili reciklirano, neophodno ga je odvojiti na samom početku, tj. kada potencijalno postaje otpad, ili ga naknadno izdvojiti iz miješanog otpada.

Uspješnost sprovođenja primarne selekcije na prvom mjestu zavisi od infrastrukture (kante, kontejneri, vozila za sakupljanje i transport otpada, reciklažna dvorišta) koju je u obavezi da obezbjedi država ili jedinica lokalne samouprave. Ukoliko je infrastruktura obezbijeđena, odgovornost za uspješnost leži na svijesti stanovništva i privrednih subjekata o važnosti i dobitima koje primarna selekcija otpada donosi i društvu i pojedincima, ali i na cjelokupnom sistemu upravljanja otpadom u domenu sakupljanja i daljeg tretmana otpada.

Zakonom o upravljanju otpadom, utvrđena je obaveza da se, u Crnoj Gori najmanje 50% ukupne mase sakupljenog otpadnog materijala, kao što su papir, metal, plastika i staklo, iz domaćinstava i drugih izvora u kojima su tokovi otpada slični sa tokovima otpada iz domaćinstava, pripremi za ponovnu upotrebu i recikliranje do 2020 godine.

U Glavnom gradu su stvoreni uslovi za primarnu i sekundarnu seklekciju. Postavljanjem posuda za selektivno sakupljanje otpada i izgradnjom reciklažnih dvorišta obezbijeđeni su građanima uslovi za primarnu selekciju.

Sekundarna selekcija vrsi se u Postrojenju za reciklažu u okviru regionalnog reciklažnog centra. Prije odlaganja u sanitarnu kadu na deponiji “Livade” određena količina dopremljenog otpada se tretira se u ovom Postrojenju. Ovim se u Glavnom gradu obezbjeđuje održivo upravljanje otpadom, obzirom da se selektivno izdvojene količine materijala ekonomski valorizuju, i da se smanjenjem količina koje se odlažu produžava životni vijek sanitarne kade.


_____________________________________________________________________________________

Tabela br. 15 Tretman komunalnog otpada u reciklažnom centru, pogonu za tretman sekundarnih sirovina, sa količinama i vrstama izdvojenih materijala za period 2013 po godinama).

Vrsta izdojenih materijala

Karton Papir i novine LDPE - najlon Plastika PET Al Fe Kabasti otpad Staklo Otpadne gume UKUPNO

7.4.1. Regionalni r eciklažni centar za

Reciklažni centar za kapacitet od 90000 t/g. Dopremljeni otpad se istovara na prijemni punkt. Na ovoj poziciji vrši se predselekcija u smislu odstranjivanja guma i kabastog otpada kopreme u daljem tehnološkom procesu. Na prijemnom punktu se nalazi tzv. grajfer kapaciteta od 6,2 t i služi za hvatanje otpada i smještanje na traku PFkroz dvije sortitne kabine CT-PET ambalaža, razne vrste plastike i papir. Takoplastičnih kesa. U pogonu se nalazi perforirani bubanj koji služe za filtriranje organskog otpada. Za odvajanje predmeta od željeza i aluminijuma postoje 3 magnetna odvajača. Za prenos materijala u pogonu je instalirano 20 transportnih traka. Za presovanje sortiranog materijala postoje 3 prese i to jedna za organski bala šalje na sanitarnu kadu, zatim presa za metal i višenamjenska presa (za papir, kese, PET a ostalu plastiku).

Slika br. 10 Balirani reciklabilni materijal u Pogonu za selektiranje otpada


_____________________________________________________________________________________

Tretman komunalnog otpada u reciklažnom centru, pogonu za tretman sekundarnih sirovina, inama i vrstama izdvojenih materijala za period 2013 - 2015.godini (tabelarni prikaz

2013. (t)

2014. (t)

2015. (t)

285,500 247,563 257,816191,665 70,508 72,684

77,910 66,450 49,08656,881 63,660 59,32088,950 84,095 79,417

3,725 6,593 4,87171,187 55,841 57,344

1080,800 1.018,980 1.496,640114,960 63,420 7,500

7,680 2,560 4,7001.979,258 1.679,670 2.089,378

eciklažni centar za komunalni otpad

Reciklažni centar za komunalni otpad zauzima zatvoreni prostor od 3500mkapacitet od 90000 t/g. Dopremljeni otpad se istovara na prijemni punkt. Na ovoj poziciji vrši se predselekcija u smislu odstranjivanja guma i kabastog otpada koji može da izazove ošteopreme u daljem tehnološkom procesu. Na prijemnom punktu se nalazi tzv. grajfer kapaciteta od 6,2 t i služi za hvatanje otpada i smještanje na traku PF-01. Odatle otpad ide na selekciju i prolazi

-01 i CT-02 sa ljudskom posadom gdje se odvajaju boce, karton, PET ambalaža, razne vrste plastike i papir. Takođe postoji aspirator koji služi za odvajanje

nih kesa. U pogonu se nalazi perforirani bubanj – tromel sa kružnim otvorima od Ø 90mm uže za filtriranje organskog otpada. Za odvajanje predmeta od željeza i aluminijuma postoje

a. Za prenos materijala u pogonu je instalirano 20 transportnih traka. Za presovanje sortiranog materijala postoje 3 prese i to jedna za organski material, koji se u vidu bala šalje na sanitarnu kadu, zatim presa za metal i višenamjenska presa (za papir, kese, PET a

Balirani reciklabilni materijal u Pogonu za selektiranje otpada


_____________________________________________________________________________________

50

Tretman komunalnog otpada u reciklažnom centru, pogonu za tretman sekundarnih sirovina, 2015.godini (tabelarni prikaz

Ukupno (t)

816 790,879 684 334,857 086 193,446 320 179,861 417 252,462 871 15,189 344 184,372 640 3.596,420 500 185,880 700 14,940 378 5.748,306

komunalni otpad zauzima zatvoreni prostor od 3500m2 i ima kapacitet od 90000 t/g. Dopremljeni otpad se istovara na prijemni punkt. Na ovoj poziciji vrši se

oji može da izazove oštećenje opreme u daljem tehnološkom procesu. Na prijemnom punktu se nalazi tzv. grajfer kapaciteta od

01. Odatle otpad ide na selekciju i prolazi 02 sa ljudskom posadom gdje se odvajaju boce, karton,

e postoji aspirator koji služi za odvajanje tromel sa kružnim otvorima od Ø 90mm

uže za filtriranje organskog otpada. Za odvajanje predmeta od željeza i aluminijuma postoje a. Za prenos materijala u pogonu je instalirano 20 transportnih traka. Za

material, koji se u vidu bala šalje na sanitarnu kadu, zatim presa za metal i višenamjenska presa (za papir, kese, PET a


_____________________________________________________________________________________

51

7.4.2. Reciklažna dvorišta

Reciklažna dvorišta postavljena na teritoriji Glavnog grada doprinijela su unaprjeđenju upravljanja komunlnim otpadom,prvenstveno kroz postepeni razvoj ekoloske svijesti stanovnika, koji u sve vecem broju odlažu otpad iz domacinstva koji se moze odloziti u reciklaznom dvoristu, o čemu svjedoče i značajne količine odloženog otpada koji su na ove prostore donijeli građani Podgorice. U periodu 2012 – 2014. godina u reciklažnim dvorištima sakupljeno 105 tona otpada, od čega samo u 2014. godini cca 60 tona, dok je u 2015. godini sakupljeno 40% više otpada u odnosu na 2014. godinu.

Tabela br. 16 Sakupljene količine otpadnih materijala u period 2013 -2015.godini.

Godina Količina (t)

Vrsta otpada Neopasan Opasan Ukupno 2013 23,501 t 0,896 t 24,397 t 2014 49,436 t 4,101 t 53,537 t 2015 62,309 t 7,455 t 69,764 t

Završena je izgradnja četvrtog reciklažnog dvorišta u Orjenskoj ulici, a očekuje se da u 2016. godini bude stavljeno u funkciju i peto reciklažno dvorište u Donjoj Gorici,čija izgradnja se finansira iz budžeta Glavnog grada.

Strateškim planom razvoja Glavnog grada Podgorice za period 2012-2017, planirana je izgradnja još tri reciklažna dvorišta.

U okviru reciklažnih dvorišta sakupljaju se odredjene vrste opasnog otpada iz domacinstva. Od perioda kada su stavljena u funkciji reciklažna dvorišta do 31.12.2015. godine u njima je odlozeno ukupno 12.452 kg elektronskog i električnog otpada. Shodno ugovoru koji je “Cistoca” doo potpisala sa “Hemosan”-Bar, koja ima izdatu licencu i ovlašćena je od strane Agencije za zaštitu životne sredine, ista je angažovana da preuzima navedeni otpad. Realna je pretpostavka da će se bilježiti trend rasta količina ove vrste otpada u narednim godinama.

7.5. Odlaganje komunalnog otpada

Bez obzira koliko je razvijena svijest građana u oblasti selekcije otpada na mjestu

nastanka, kolika je tržišna vrijednost sakupljene komponenti otpada, kakvo je funkcionisanje sistema za sakupljanje i transport, kao i reciklažnih kapaciteta, uvijek će ostati dio otpada koji nema upotrebnu vrijednost i koji se mora trajno odložiti na deponiju.

Odlaganje otpada je jedan od postupaka zbrinjavanja. Zbrinjavanje otpada je postupak obrade koji nije prerada, čak i u slučaju da se tim postupkom kao sekundarna posljedica dobija materija ili energija Odlaganje mijesanogkomunalnog otpada sa teritorije Glavnog grada vrši se u sanitarnoj kadi na na sanitarnoj deponiji” Livade”. Svako vozilo- autosmecara koje uđe na deponiju se kontroliše i vaga.

Na sanitarnu deponiju “Livade” dozvoljen je ulazsamo vozilima koji imaju identifikacioni broj. Elektronska vaga predstavlja prijemni punkt deponije. Zavisno od radne smjene i


_____________________________________________________________________________________

52

tehnološkog procesa jedan dio vozila se upućuje na prijemni punkt Reciklažnog centra za komunalni otpad, a jedan dio ide direktno na sanitarne kade. Svako vozilo po povratku sa sanitarne kade mora proći kroz kadu za pranje točkova. Nakon toga vozilo se opet mjeri na vagi i dobija se prijemnica za količinu prihvaćenog i deponovanog otpada. Postojeća tehnička opremljenost Deponija doo Podgorica, vozilima, radnom mehanizacijom i opremom, sa stanovišta starosti, eksploatacije i potreba obezbjeđuje blagovremenu realizaciju poslova. Nabavka nedostajuće mehanizacije i opreme obezbjedjuje redovnurealizaciju poslova iz djelatnosti ovog Društva.

Tabela br. 17 Postojeća raspoloživa mehanizacija “Deponija” doo Podgorica:

Radna mašina Godina

proizvodnje Masa mašine

(kg) Nosivost

1 Kompaktor BOMAG BC 572 RB 2006. 26100 2 Kompaktor BOMAG BC 572 RB-2 2008. 28600 3 Utovarivač JCB 531-70 ANGRI 2010. 7060 3100 kg 4 Viljuškar FL01 Maximal - 1 2007. 2500 kg 5 Viljuškar FL01 Maximal - 2 2007. 2500 kg 6 Viljuškar TOYOTA 1990. 2500 kg 7 Buldožer Komatsu D65 EX-15 2008. 20280 5,61m3 8 Bager gusjeničar Doosan DX 225 NLC 2007. 20900 1,06 m3 9 Kompaktor VOLVO BM L160 1994. 22275 4m3

10 Kamion Mercedes ACTROS 2010. 12700 20300 kg 11 Kamion Mercedes 814 1996. 4780 3500 kg 12 Kamion Mercedes 809 1989. 3795 3695 kg 13 Kamion FAP 2023 RBSK-38 2008. 8500 11500 kg

14 Teretno vozilo TATA XENON 2.2 DICOR (sandučar) 2014. 1485 1465 kg

15 Teretno vozilo TATA XENON 2.2 DICOR (gorivo)

2014. 2370 580 kg

16 Kombi Mercedes 207D 1986. 2650 kg

Tabela br.18 Količine primljenog, tretiranog, izdvojenog i odloženog komunalnog otpada

u periodu 2013-2015.godina.

Vrsta otpada 2013

(t) 2014

(t) 2015

(t) Ukupno

(t) Primljeni komunalni otpad 66.600 71.815 73.564 211.979

Tretirani komunalni otpad

15.871 14.444 13.093 43.408

Selektirani materijal

3.467 3.230 3.689 10.386

Pripremljeno za ponovnu upotrebu i reciklažu

2.200 2.180 2.110 6.490

Odloženi komunalni otpad

63.133 68.585 69.875 201.593


_____________________________________________________________________________________

53

7.6. Upravljanje neopsanim gra đevinskim otpadom

Građevinski otpad je otpad koji nastaje prilikom izgradnje, održavanja i rušenja građevinskih objekata.

Građevinski otpad i otpad nastao rušenjem predstavlja kategoriju 17 u Pravilniku o klasifikaciji i katalogu otpada, kao i otpad koji predstavlja katalosku grupu 20.On može imati neopasne komponente, kao što su beton, cigla, pločice, keramika, drvo, staklo, bakar, bronza, mesing, aluminijum, olovo, cink, čelik, gvožđe, kalaj, mješani metal i kablovi koji ne sadrže ulje, katran od uglja i druge opasne supstance, i opasne komponente, koje su uglavnom predstavljene svim navedenim neopasnim komponentama koje sadrže ili su kontaminirane nekom od opasnih supstanci.

Ovaj otpad se na teritoriji Crne Gore još uvjek ne tretira na pravi način i njegovo odlaganje na neadekvatno odabranim lokacijama devastira životnu sredinu.

Glavni grad Podgorica građevinski otpad i zemljane iskope odlaže na privremenoj lokaciji “Mojanski krst” koja se nalazi uGolubovcima - opštini u sastavu Glavnog grada. . Odredjena kolicina ovog otpada, koji se odlaže na Mojanskom krstu, povremeno se koristi kao prekrivni materijal za sanitarne kade na deponiji “Livade”.

Tabela br. 19 Količina građevinskog otpada u periodu 2013-2015.godine

Godina Vrste odloženog otpada Koli čine odloženog otpada

(t)

2013 Zemljani iskopi i građevinski otpad 13.161,44



Ukupno: 51.034,12

7.7. Upravljanje biootpadom

Biootpad je biološki razgradiv otpad iz vrtova i parkova, hrane i drugi otpad koji nastaje u domaćinstvima, ugostiteljskim i maloprodajnim objektima i sličan otpad iz objekata namijenjenih za proizvodnju prehrambenih proizvoda.

Upravljanje biootpadom iz vrtova i parkova na teritoriji Glavnog grada i opština u sastavu Glavnog grada povjereno je “Zelenilo “ doo Podgorica.Na mjesečnom nivou, ne računajući vanredne situacije, u prosjeku, na javnim zelenim površinama, lageruje biljni otpad u količini od oko 30 t.

Privremeno skladistene količine biljnog otpada na godišnjem nivou iznose oko 360 t Četinarski otpad čini 80% od ukupnog otpada, 15% od ukupnog otpada čini listopadni biljni otpad, a 5% od ukupnog otpada čini trava, lišće i drugi biljni otpad. (podaci se odnose na 2015.godinu).

Trenutno se ovaj otpad odvozi na privremenu lokaciju u sklopu deponije „Livade“, gdje se dalje obrađuje šrederom.

Određeni dio otpada koji se može iskoristiti za ogrjev, u cilju racionalizacije d.o.o. “Zelenilo” – Podgorica koristi za svoje potrebe


_____________________________________________________________________________________

54

Tabela br. 20 Kolicine biootpada iz vrtova i parkova u periodu 2013-2015.godine

Lokacija 2013.god.

(t) 2014.god.

(t) 2015.god.

(t)

Privremeno odlagaliste biljnog otpada

345,63 360,03 374,40

. Biootpad iz vrtova i parkova koju je nemoguće obraditi šrederom, ustupa se fizičkim licima

koji je iskorištavaju za poljoprivredne svrhe. Najveći dio biootpada se obrađuje sa šrederom na licu mjesta.

Pored biljnog otpada koji se sakuplja od strane. “Zelenilo d.o.o” – Podgorica, na privremeno odlagaliste biljnog otpada, od strane “Čistoća” doo – Podgorica privremeno se skladiti biljni otpad sa javnih površina, koji je nepropisno odlozen. Od ukupne kolicine sakupljenog otpada, 90% čini biljni otpad koji nije pogodan za kompostiranje (kivi, lozovina i td.), a 10% čini biljni otpad koji se moze koristiti za svrhu kompostiranja.

Stanje koje je trenutno u upravljanju biootpadom iz parkova i vrtova nije zadovoljavajuće, tako da treba pristupiti izgradnji kompostišta u cilju organizovanja održivog upravljanja ovom vrstom otpada.

Raspoloživa mehanizacija “Zelenilo” doo Podgorica, obezbjeđuje kontinuirano i

blagovremeno obavljanje poslova na održavanju javnih zelenih površina na teritoriji Glavnog grada i odvoz nastalog otpada na za to opredijeljenu lokaciju.

Tabela br.21 Pregled postojeće mehanizacije kojom se vrse poslovi upravljanja biootpadom iz parkova i javnih zelenih povrsina

7.8. Upravljanje komunalnim otpadom (ku ćni otpad i sli čni komercijalni i industrijski otpad) uklju čuju ći odvojeno sakupljene frakcije

Ovaj planski dokument tretiravrsteotpadakoje su shodno Pravilniku o klasifikaciji i

katalogu otpada svrstani u katalošku grupu 20 –komunalni otpad (kućni otpad i slicni komercijalni i industrijski otpad), uključujući odvojeno sakupljene frakcije i to: papir i karton, staklo, jestiva ulja i masti, odbacena elektricna i elektronska oprema, plastika, ljekove, metali, kabasti otpad i baterije i akumulatori. Ove vrste otpada koje nastaju u domaćinstvima, građani mogu besplatno odlagati u okviru postojecih reciklažnih dvorista.

Oprema Kom. Traktor sa prikolicom 1 Pokretni šreder za rezanje, sjeckanje i obradu drvene građe manji 2

Pokretni šreder za rezanje, sjeckanje i obradu drvene građe veći 1

Traktor sa grajferom i ostalim priključcima 1


_____________________________________________________________________________________

55

Osim otpada koji pripada kataloškoj grupi 20 Pravilnika o klasifikacijii i katalogu otpada, čije upravljanje je nadležnost Glavnog grada, takođe se treba osvrnuti i na upravljanje otpadom koji se generiše na teritoriji Glavnog grada (otpadna ambalaža, otpadna vozila, medicinski otpad, veterinarski otpad, otpad od proizvoda sa proširenom odgovornošću, nus proizvodi životinjskog porijekla i leševi uginulih životinja), obzirom da još uvijek nije na adekvatan način organozovano upravljanje ovim vrstama otpada usljed čega se ovaj otpad najčešće nalazi u posudama za sakupljanje komunalnog otpada.Upravljanje ovim vrstama otpada u štokraćem roku potrebno je organizovati shodno zakonskim propisima koji regulisu ovu oblast.

Budući da je uspješno upravljanje posebnim vrstama otpada od nacionalnog značaja, smatra se da je organizovanje sistema preuzimanja, sakupljanja i obrade posebnih vrsta otpada od javnog interesa, zbog čega je, u skladu sa članom 64 Zakona o upravljanju otpadom („Službeni list CG “, br. 80/05,73/08, 64/11 i 039/16), mogućnost organizacije navedenog sistema data Vladi Crne Gore.

7.9. Otpadna ambalaža

Otpadna ambalaža je ambalaža ili ambalažni materijal koje su otpad, osim ostataka

materijala koji nastaju prilikom izrade ambalaže. Ambalaža je proizvod napravljen od materijala različitih svojstava, koji služi za smeštaj, čuvanje, rukovanje, isporuku, predstavljanje robe i zaštitu njene sadržine, a uključuje i predmete koji se koriste kao pomoćna sredstva za pakovanje, umotavanje, vezivanje, nepropusno zatvaranje, pripremu za otpremu i označavanje robe. Ambalaža može biti: primarna ambalaža, kao najmanja ambalažna jedinica u kojoj se proizvod prodaje konačnom kupcu; sekundarna ambalaža, kao ambalažna jedinica koja sadrži više proizvoda u primarnoj ambalaži sa namjenom da na prodajnom mestu omogući grupisanje određenog broja jedinica za prodaju bez obzira da li se prodaje krajnjem korisniku ili se koristi za snabdijevanje na prodajnim mjestima i tercijarna (transportna) ambalaža, namijenjena za bezbedan transport i rukovanje proizvoda u primarnoj ili sekundarnoj ambalaži. Prema Zakonu o upravljanju otpadom, otpadna ambalaža se sakuplja odvojeno od drugih vrsta otpada pri čemu se uspostavlja proširena odgovornost proizvođača, ali i krajnih korisnika, da svako u svom domenu omogući pozitivnu praksu upravljanja ambalažom kada ona postane otpad.Privredno društvo ili preduzetnik koji sakuplja otpadnu ambalažu, dužan je da preduzme sve moguće mjere kako bi se na godišnjem nivou za preradu, uključujući i energetsku preradu, sakupilo najmanje 60% ukupne količine ambalaže koja je stavljena na tržište. Privredno društvo ili preduzetnik koji obrađuje otpadnu ambalažu, dužan je da preduzme mjere radi obezbjeđivanja recikliranja najmanje 55% ukupne količine ambalaže koja je stavljena na tržište na način da se ostvari najmanje sljedeći odnos recikliranja pojedinih komponenti: 60% količine stakla, 60% količine papira i kartona; 50% količine metala; 22,5% količine plastike, pri čemu se ovo odnosi samo na materijal koji se ponovo reciklira u plastiku; 15% drvne mase (član 53. Zakona o upravljanju otpadom).


_____________________________________________________________________________________

56

7.10. Upravljanje komunalnim otpadom na zašti ćenim podru čjima na teritoriji Glavnog grada

Naselja Glavnog grada Podgorica u planskom zahvatu Prostorni plan područja posebne

namjene Nacionalni park Skadarsko jezero pripadaju prostornim cjelinama Lješanske nahije (Begova Glavica, Briđe i Goljemadi, u zaleđu Gornjeg Malog Blata sa osloncem na mjesni centar Barutanu) i području Zete, u pojasu Zetskih lugova (Ponari, Vukovci, Kurilo, Bistrica, Bijelo Polje, Berislavci, Gostilj, Balabani, Gošići - Golubovci, Mataguži, Vranj, Sukuruć, Kotrabudan, Podhum, Drešaj i Drume, sa oko 8000 stanovnika).

Prostornim planom posebne namjene (PPPN) Bjelasica i Komovi, Glavnom gradu Podgorici u planinskom masivu Komova - južni dio, čine glavna prirodna obilježja prostora: rijeka Opasanica (nastaje od više rječica Lučka, Kozelska rijeka, Kurlaj, Turjačka rijeka i Margarita) koja čini dio južne granice PPPN i čija je dužina toka oko 12 km, prevoji Carine (1987 mnm), Sumor (1967 mnm), itd.

Upravljanje komunalnim otpadom na zaštićenim površinama na teritoriji Glavnog grada organizovano je shodno zakonskoj regulativi. Na ovim javnimpovršinama postavljen je potreban broj posuda za sakupljanje komunalnog otpada,a nadležne gradske službe kontinuirano održavaju javnu higijenu.Nelegalno nastala neuređena odlagališta otpada blagovremeno saniraju,shodno namjenski opredijeljenim budzetskim sredstvima Glavnog grada.

U zaštićenim područjima na teritoriji Glavnog grada Podgorica postavljene su posude za sakupljanje komunalnog otpada na području Lješanske nahije, Zete i Tuzi.

Na području Lješanske nahija – postavljeno je 18 posuda od 1,1m3 na 13 mikrolokacija. Na području Zete: Ponari – postavljeno je 11 kontejnera na 8 mikrolokacija;Vukovci – postavljeno je 14 kontejnera od 1,1m3 na 11 mikrolokacija, Kurilo – postavljeno je 4 kontejnera od 1,1m3 na 2 mikrolokacije;Bistrice – postavljeno je 7 kontejnera od 1,1m3 na 5 mikrolokacija;Bijelo Polje – postavljeno je 15 kontejnera od 1,1 m3 na 10 mikrolokacija;Berislavci – postavljeno je 22 kontejnera od 1,1m3 na 13 mikrolokacija;Gostilj – postavljeno je 6 kontejnera od 1,1m3 na 3 mikrolokacije;Balabani – postavljeno je 19 kontejnera od 1,1m3 na 13 mikrolokacija;Gošići – postavljeno je 8 kontejnera od 1,1m3 na 8 mikrolokacija; Mataguži – postavljeno je 18 kontejnera od 1,1m3 na 9 mikrolokacija;Na području Tuzi:Vranj – postavljeno je 22 kontejnera od 1,1m3 na 12 mikrolokacija;Sukuruć – postavljeno je 10 kontejnera od 1,1m3 na 10 mikrolokacija;Kodrabudan – postavljeno je 9 kontejnera od 1,1m3 na 7 mikrolokacija; Pothum – postavljeno je 13 lokacija od 1,1m3 na 12 mikrolokacija;Drešaj – postavljeno je 10 kontejnera od 1,1m3 na 5 mikrolokacija; Drume – postavljeno je 10 kontejnera od 1,1m3 na 6 mikrolokacija.


_____________________________________________________________________________________

57

8.OPCIJE ZA USPOSTAVLJANJE SISTEMA UPRAVLJANJA KOMU NALNIM OTPADOM

Državni plan upravljanja otpadom predlaže tri opcije upravljanja otpadom, od kojih se prve dvije odnose na prijedlog formiranja različito definisanih regiona u okviru sistema regionalnog upravljanja, dok se posljednja opcija odnosi na jedinstveni centralizovani sistem upravljanja otpadom.

Za Glavni grad Podgoricu, za period za koji se lokalni plan donosi, najprihvatljivija je opcija 1, koja predlaze formiranje pet (5) regionalnih centara za upravljanje otpadom gdje centar 1 – obuhvata Podgoricu, Prijestonicu Cetinje i Danilovgrad.Ova opcija je najprihvatljivija uzimajuci u obzir dosadasnja, kao i planirana investiciona ulaganja u skladu sa razmatranom opcijom i mogućnostima i potrebama Glavnog grada.

Prednost ove opcije za Glavni grad je i to sto se ovom opcijom se ne predlaze izgradnja dodatnih centara za sekundarnu selekciju otpada. Izgradnja transfer stanica nije predviđena za ovaj region budući da je udaljenost opština od regionalnog centra relativno mala, kao i količine otpada koje se iz njih šalju u odnosu na dužinu puta koji je potrebno preći prilikom organizovanja upravljanja komunalnim otpadom. Tabela br.22 Prijedlog podjele na regione za upravljanje otpadom - Opcija 1 i podaci o kolicinama otpada

za 2013. godinu

OPCIJA 1 - REGIONALNI CENTAR ZA UPRAVLJANJE OTPADOM

Obuhvat

predlozenog

centra

Broj

stanovnika

Kolicina

generisanog

otpada

(t)

Proizvodnja otpada

po stanovniku

(kg)

Kolicina

sakupljenog

otpada (95%)

(t)

Zapremina

sakupljenog otpada

uz

(m3)

Kolicina primarno

selektovanog

otpada (oko 20%)

(t)

Kolicina otpada koja

ide na TS pa na MRF

ill samo MRF

(t)

Kolicina

sekundarno

selektovanog

otpada (oko 20%)

(t)

Kolicina

nereciklabilnog

otpada koji ide na

deponovanje

(t)

god dan god dan god dan god dan god dan god dan god dan god dan

Centar 1 225613 77340 211.89 343 0.94 73473 201.30 23511 629.05 14695 40.26 58778 161.04 11756 32.21 47023 128.83

Podgorica 190392 66602 182.47 350 0.96 63272 173.35 20247 541.71 12654 34.67 50618 138.68 10124 27.74 40494 110.94

CETINJE 16228 6080 16.66 375 1.03 5776 15.82 1848 49.45 1155 3.16 4621 12.66 924 2.53 3697 10.13

Danilovgrad 18993 4658 12.76 245 0.67 4425 12.12 1416 37.89 885 2.42 3540 9.70 708 1.94 2832 7.76

Implementacija i upravljanje komunalnim otpadom predlozeno ovom opcijom za Glavni

grad je najprihvatljivija, obzirom da su stvorene potrebne pretpostavke predlozene ovom opcijom kroz:

- Izgradnju sanitarne deponije „Livade“u Podgorici za potrebe sve tri opštine koje su definisane u ovom centruje već izgrađena i ne predviđa se izgradnja dodatnih deponija.

-Izgradnju regionalnog Reciklažnog centra, a izvrsene analize i podaci ukazuju na činjenicu da je kapacitet postrojenja za sekundarnu selekciju 30% veći od kapaciteta potrebnog za tretman otpada koji bi trebalo da dolazi nakon primarne selekcije izvršene na teritoriji samih jedinica lokalne samouprave, odnosno 58.778 t/god tj. 161,04 t/dan (Tabela 29.).

-Izgradnju Pogona za demontažu vozila van upotrebe i pripremu za ponovnu upotrebu i/ili reciklažu njihovih djelova, koji funkcioniše u okviru regionalnog reciklažnogcentra. Kapacitet


_____________________________________________________________________________________

58

pogona iznosi 20 vozila na dan u jednoj smjeni i može se reći da zadovoljava potrebe regiona ali i države.

-Osnivanje Deponija d.o.o. Podgorica, Drustva koje upravlja sanitarnom deponijom Livade i bilo bi nosilac upravljanja dopremljenim otpadom i ubuduće.

-Izgradnju reciklažnih dvorišta, kojih je trenutno četiri, a u planu je izgradnja još cetiri reciklažna dvorišta. Zbog jednostavnijeg i ekonomski isplativijeg dopremanja primarno sakupljenog otpada i pružanja mogućnosti izdvojanja posebnih tokova otpada od strane stanovništva, predviđa se formiranje reciklažnih dvorišta na teritoriji Cetinja i Danilovgrada.

Shodno preporukama iz Drzavnog plana, u okviru ove opcije potrebno je da se u okviru kompleksa sanitarne deponije, ili na nekoj drugoj lokaciji, izgradi savremeno postrojenje za kompostiranje. Na njemu bi se, na prvom mjestu, obrađivao zeleni otpad, koji se na godišnjem nivou, u okviru ovog regiona (regiona 1) produkuje u iznosu od 3.747 t/god. Do trenutka izgradnje navedenog postrojenja, Glavni grad je opredijelio privremenu lokaciju za odlaganje ove vrste otpada koja se nalazi u krugu sanitarne deponije” Livade.” Za određeni broj domaćinstava koja se nalaze na udaljenijim lokacijama, potrebno je predvidjeti nabavku manjih kompostera za domaćinstva (komercijalni proizvod). 8.1. Sistem centralizovanog upravljanja otpadom

Predložena opcija 3 predviđa postavljanje tehnologije za termičku obradu otpada, u skladu s najboljom evropskom praksom.Konkretna tehnologija termičke obrade otpada, koja bi eventualno bila instalisana u Crnoj Gori, bila bi definisana na osnovu Studije izvodljivosti a nakon izrade planova za trajno rješavanje posebnih tokova otpada, kako bi se razmotrila mogućnost termičke obrade kako komunalnog tako i drugih vrsta otpada (prije svega kanalizacionog mulja).

Državni plan je dao detaljan pregled mogućih tehnologija, vođen zvanično najboljim dostupnih tehnikama na nivou Evropske unije. Ipak, Planom nije precizirano konkretno rješenje, budući da trenutno ne postoje podaci naosnovu kojih bi tako nešto bilo izvodljivo. Centar jedinstvenog sistema upravljanja razmatrana je opština Nikšić, kao jedina jedinica lokalne samouprave koja trenutno u svojoj prostorno-planskoj dokumentaciji predviđa takvu mogućnost i definiše upravljanje otpadom kroz izgradnju novijih tehnologija, Ipak, DPUO predviđada se Studijom izvodljivosti datog sistema razmotri i mogućnost da centar jedinstvenog sistema eventualno bude pozicioniran na teritoriji Podgorice, budući da je ona relativno manje udaljena od većine jedinica lokalnih samouprava i da postoji veliki dio infrastrukture koja bi mogla biti racionalnije korišćena i u fazi prije izgradnje postrojenja i nakon toga, ili na teritoriji neke druge jedinice lokalne samouprave, ukoliko se postigne konkretan državni i međuopštinski dogovor i pokaže zainteresovanost i odlučnost same jedinice lokalne samouprave.

Imajuci u obzir kolicinu otpada koji se generise na nivou citave Crne Gore, i neophodno uspostavljanje i razvoj sistema izdvajanja sekundarnih sirovina na primarnom i sekundarnom nivou, kako bi se postigli zahtjevi Evropske unije u pogledu ostvarivanja aktivnosti u domenu reciklaže, postavlja se pitanje odrzivosti centralizovanog upravljanja otpadom.


_____________________________________________________________________________________

59

Tabela br 23 Projekcija planiranih objekata i potrebne investicije - Opcija 1 (Po DPUO)

Opcija Vrsta instalacije Status Broj

instalacija

Investiciona

vrijednost po

instalaciji

(€)

Ukupna investiciona

vrijednost

(€)

Region Centar 1 – opcija 1

Podgorica

regionalna deponija izgradjena / u nadogradnji 1 3.000.000 3.000.000

postrojenje za preciscavanje

procjednih voda sa deponije u izgradnji 1 2.000.000 2.000.000

postrojenje za proizvodnju elektricne

i toplotne energije iz deponijskog

gasa

planirano 1 1.000.000 1.000.000

regionalni reciklazni centar,

MRF

izgraden 1 0 0

malo reciklazno dvoriste izgradeno 3 0 0

planirano 4 80.000 320.000

postrojenje za kompostiranje /

anaerobnu digestiju / MBT planirano 1 2.000.000 2.000.000

Tabela br. 24 Projekcija planiranih objekata i potrebne investicije - Opcija 3

Opcija Vrsta instalacije Status Broj

instalacija

Investiciona vrijednost po

instalaciji (EUR)

Ukupna investiciona vrijednost

(EUR)

Centralizovani sistem –opcija 3

Podgorica

regionalna deponija izgradena / u nadogradnji

1 3.000.000 3.000.000

postrojenje za preciscavanje

procjednih voda sa deponije u izgradnji 1 2.000.000 2.000.000

postrojenje za proizvodnju

elektricne i toplotne energije iz

deponijskog gasa

planirano 1 1.000.000 1.000.000

transfer stanica planirana 1 2.000.000 2.000.000

regionalni reciklazni centar, MRF Izgraden 1 0 0

malo reciklazno dvoriste izgradeno 3 0 0

malo reciklazno dvoriste planirano 4 80.000 320.000

postrojenje za kompostiranje /

anaerobnu digestiju / MBT planirano 1 2.000.000 2.000.000

Kako je Lokalni plan upravljanja otpadom dinamički dokument, koji će shodno izmjenama i dopunama Državnog plana upravljanja otpadom eventualno trpjeti izmjene i dopune, to će se i opcije upravljanja otpadom predložene ovim planom definisati u skladu s tim.


_____________________________________________________________________________________

60

9. UPRAVLJANJE KOMUNALNIM I NEOPASNIM GRADJEVINSKIM OTPADOM U PLANSKOM PERIODU

9.1. Procjena budu ćih kretanja u oblasti generisanja i upravljanja otp adom

Sadašnje procjene generisanja otpada na teritoriji Glavnog grada baziraju se na raspoloživim podacima o demografskom, ekonomskom i društvenom razvoju. Planiranje budućih elemenata sistema upravljanja otpadom bazira se na prognozama: rasta broja stanovnika, ekonomskog razvoja, razvoja turističkog sektora, povećanje pokrivenosti sakupljanja i stepena reciklaže (u skladu sa nacionalnim smjernicama), selekiciji otpada na izvoru i dr.

Poznavanje količine i karakteristika otpada koji generišu naselja u u užem, prigradskom i ruralnom dijelu Glavnog grada i gradskih opština u sastavu Glavnog grada, predstavljaju polaznu osnovu u procesu planiranja upravljanjea otpadom.Treba uzeti u obzir da se pouzdani podaci o količinama otpada utvrđuju na osnovu višegodišnjih ispitivanja po utvrđenoj metodoligiji uz primjenu važećih standarda. Tabela br. 25 Procjena kretanja broja stanovnika u Podgorici do 2020. godine

PODGORICA

Godina 2016 2017 2018 2019 2020 Broj stanovnika 192429 194315 196219 198142 200084

Treba napomenuti da su procjene date shodno procjenama drzavnog plana upravljanja otpadom ( koje su date uz statistički dozovoljeno odstupanje od +- 5 %) Ipak, imajući u vidu dinamičnost parametara na kojima se baziraju date prognoze, potrebno bi bilo izvrsiti periodičnu reviziju ukupno generisanog otpada u skladu sa novim podacima koji budu dostupni.

U skladu sa procjenjenim količinama generisanja otpada u budućem periodu kao i procjenama generisanja posebnih tokova otpada po stanovniku u nastavku je dat pregled prognoze budućeg nastajanja otpada prema tokovima do 2020 godine.

Poznavanje količine i karakteristika otpada koji generišu naselja u gradu predstavlja osnovne podatke neophodne za organizovanje upravljanja otpadom na određenoj teritoriji. Ovi podaci predstavljaju polaznu osnovu u procesu planiranja upravljanja otpadom. „Čistoća“d.o.o Podgorica i “Deponija” d.o.o Podgorica vode evidenciju o količinama otpada koje se sakupljaju, primaju i odlažu na gradsku deponiju “Livade”, kroz mjerenja na vagi koja je smeštena na ulazu na lokaciju deponije. Ove informacije su neophodne u cilju planiranja i sprovođenja plana upravljanja otpadom. Dnevna količina otpada koji se generiše u Glavnom gradu iznosi182,47tone.

Prema projekcijama iz DPUO ukupna količina otpada koji će biti izdvojen primarnom i sekundarnom selekcijom iznosi 26.451 t/god tj. 72,47 t/dan. Primarnom selekcijom će biti izdvojena količina od ukupno 14.625 t/god tj. 40,26 t/dan, dok će sekundarnom selekcijom biti izdvojeno najmanje 11.756 t/god tj. 32.21 t/dan. Količina preostalog nereciklabilnog otpada koji je neophodno odložiti na sanitarnu deponiju iznosi 47.023 t/god tj. 128.83 t/dan.


_____________________________________________________________________________________

61

Tabela br.26 Pocijenjena količina otpada koji će se generisati u Glavnom gradu Podgorici za planski period (prema DPUO)

Podgorica

Procenjena kolicina GENERISANOG otpada za odredenu godinu (t/god)

2016 2017 2018 2019 2020

70679 72092 73534 75005 76505

Tabela br.27 Procijenjena kolicina otpada koji ce se sakupljati u Glavnom gradu Podgorici

za planski period (prema DPUO)

Procijenjena kolicina otpada koji ce se SAKUPLJATI za odredenu godinu (t/god)

2016 2017 2018 2019 2020

Pokrivenost sakupljanjem (%)

95 95 95 95 95

Podgorica 67145 68488 69857 71254 72680

Tabela br. 28 Procijenjena zapremina otpada koji ce se sakupljati u Glavnom gradu Podgorici

za planski period

Procijenjena ZAPREMINA otpada koji ce se SAKUPLJATI za odredenu godinu (m3)

2016 2017 2018 2019 2020

Podgorica 209827 214024 218304 222670 227124

Tabela br. 29 Procjenjena kolicina otpada koji ce se sakupljati u Glavnom gradu prema morfoloskom

sastavu u 2020. godini(prema DPUO)

Vrsta reciklabilnih materijala

2020

Org

ansk

i otp

ad

Pap

ir i k

arto

n

Sta

klo

Teš

ki m

etal

i

Obo

jeni

met

ali (

Al i

dr

ugi)

PE

T

Pla

stik

a

Iner

tni o

tpad

(uk

ljučuj

ući

građ

evin

ski o

tpad

i šu

t)

Zel

eni o

tpad

Gum

a

Kom

pozi

tna

amba

laža

Tek

stil

Opa

san

otpa

d

Drv

o

Ost

alo

Uku

pno

Podgorica 23323 9463 6192 807 1192 4048 8656 1672 3714 799 2631 2050 458 1861 5814 72680


_____________________________________________________________________________________

62

Tabela br. 30 Procjenjena kolicina otpada koja ce biti primarno selektovana u Glavnom gradu

za planski period (prema DPUO)

Podgorica

Procijenjena kolicina otpada koji ce biti PRIMARNO SELEKTOVANA za određenu godinu (t/god)

2016 2017 2018 2019 2020

10072 13698 13971 14251 18170

Tabela br. 31 Procjena kolicina otpada koji ce biti sekundarno selektovan u Podgorici

u periodu do 2020. godine(prema DPUO)

Procijenjena kolicina otpada koji ce se odvoziti na predvidena postrojenja za SEKUNDARNU SELEKCIJU prema opstinama za odredenu godinu (t/god)

2016 2017 2018 2019 2020

Podgorica 57073 54790 55886 57004 54510

Tabela br. 32 Procijenjene kolicine reciklabilnim materijala koje bi trebalo sekundarno sa se izdvajaju

na postrojenjim u periodu (prema DPUO)

Procenjena kolicina otpada koji se SEKUNDARNO SELEKTUJE prema opstinama za odredenu godinu (t/god)

2016 2017 2018 2019 2020

Procenat sekundarne selekcije (%) 6 9 10 15 25

Podgorica 6849 8219 10059 11401 13627

Tabela br. 33 Procjena kolicina reciklabilnih komponenata izdvojenih na postrojenjima

za sekundarnu selekciju za 2020. godinu(prema DPUO)

2020

Vrsta reciklabilnih materijala

Pap

ir i

kart

on

Sta

klo

Teš

ki m

etal

i

Obo

jeni

met

ali

(alu

min

ijum

i dr

.)

PE

T

Pla

stik

a

Gum

a

Kom

pozi

tna

am

bala

za

Ost

alo

UK

UP

NO

Procenat sekundarno selektovanih reciklabila u ukupnoj kolicini date vrste otpada obradene na postrojenju za separaciju (%)

70 14 65 65 68 65 7 10 11

Podgorica 4306 694 315 465 1514 3095 48 210 2982 13627


_____________________________________________________________________________________

63

Na osnovu procjene trenutnog stanja sistema upravljanja otpadom u Glavnom gradu kao i prilikom analize i opredjeljivanja za opcije predloženih državnim planom, polazi se od sljedećih pretpostavki:

Komunalni otpad odlagaće se na postojećoj regionalnoj sanitarnoj deponiji “Livade” za Glavni grad, opštinu Danilovgrad i prijestonicu Cetinje, uz preduzimanje svih potrebnih aktivnosti na smanjenju količina otpada koji se odlaže, kroz smanjenje na izvoru i primarnu i sekundarnu selekciju.

Tendencija je sanacija postojećih većih neuređenih odlagališta na teritoriji Glavnog grada i gradskih opština, koja su identifikovana državnim planom upravljanja otpadom, i uvezivanje ovih aktivnosti s kaznenom politikom shodno nadležnostima Komunalne inspekcije i Komunalne policije u Glavnom gradu.

Planskom projekcijom Glavni grad je planiraoulaganja u dalju infrastrukuru potrebnu za održivo upravljanje otpadom, kroz izgradnju postrojenja za procjedne vode, izgradnja postrojenja za pretvaranje biogasa u eklektričnu i toplotnu energiju.

U periodu za koji se plan donosi planirana je izgradnja četiri reciklažna dvorišta, postavljanje nedostajućeg broja posuda za sakupljanje komunalnog otpada(1,1m3),postavljanje podzemnih kontejnera i obezbjeđivanje opreme za uvođenje sistema “dvije kante”, i ostale potrebne komunalne opreme potrebne za upravljanje komunalnim otpadom.

Nastaviće se saradnja sa prijestonicom Cetinje i opštinom Danilovgrad po pitanju upravljanja otpadom,a poseban akcenat treba staviti na razvoju i unprjeđivanju međuopštinske saradnje.

Nastaviće se saradnja sa nadležnim državnim institucijama po pitanju ostalih posebnih tokova otpada, koje shodno zakonskim propisima nisu u nadležnosti jedinice lokalne samouprave.

Širi regionalni pristup u upravljanju otpadom je potrebno uspostaviti, uključujući i regionalizaju drugih elemenata upravljanja otpadom sem deponovanja. 9.2. Ciljevi koje treba ostvariti u domenu upravlja nja komunalnim i neopasnim

građevinskim otpadom

Ciljevi upravljanja komunalnim i neopasnim gradjevinskim otpadom odnose se na uspostavljanje održivog upravljanja otpadom injegovo konstantno unaprijeđivanjekroz usvajanje prioriteta u praksi. Lokalni plan obuhvata načine postupanja sa otpadom, i predlaže aktivnosti koje je potrebno preduzeti da bi se na lokalnom nivou realizovali ciljevi postavljeni u startegiji upravljanja otpadom.

Ovo zahtijeva koordinisane aktivnosti više različitih učesnika – lokalnih vlasti, domaćinstava, preduzeća, privatnog sektora, nevladinih organizacija i pojedinaca. U ovom procesu lokalne vlasti treba da imaju centralnu ulogu u planiranju i stavaranju održivog sistema upravljanja otpadom u skladu sa zakonom.

Osnovni cilj Lokalnog plana je minimizacija uticaja otpada na životnu sredinu i povećanje efikasnosti korišćenja resursa na teritoriji Glavnog grada, odnosno doprinos održivom razvoju kroz razvoj sistema upravljanja otpadom, kojim će se obezbijediti kontrola stvaranja otpada,iskorišćenje otpada i podsticaji za investiranje i afirmaciju ekonomskih mogućnosti koje nastaju iz otpada.


_____________________________________________________________________________________

64

Prema Zakonom definisanim ciljevima, najmanje 50% ukupne količine sakupljenog otpadnog materijala, kao što su staklo, papir, metal i plastika iz domaćinstava i drugih izvora u kojima su tokovi otpada slični sa tokovima otpada iz domaćinstava pripremit za ponovnu upotrebu i recikliranje,do 2020. godine. U istom periodu potrebno je najmanje 70% neopasnog građevinskog otpada pripremiti za ponovnu upotrebu i recikliranje, i druge načine prerade, kao što je korišćenje za zamjenu drugih materijala u postupku zatrpavanja isključujući materijale iz prirode.Zakon takođe predviđa obezbjeđivanje uslova u kojima će količina biološko razgradivogkomunalnog otpada koji se odlaže na deponiju dostići nivo od 35% od ukupne mase biološkorazgradivog otpada proizvedenog u 2010. godini.

Stoga je neophodno uspostaviti uspješan sistem reciklaže koji podrazumijeva

prikupljanje, razvrstavanje, obrada i ponovna upotreba reciklabilnih materijala, kao i trajni sistem sprječavanja nastajanja otpada. Prije bilo kakvog planiranja, neophodno je definisati osnovne i specifične ciljeve. Osnovni ciljevi u domenu selekcije otpada, ponovne upotrebe i reciklaže su : -Smanjenje količina komunalnog otpada koji nastaje i koji je potrebno odložitina deponije; - Tretiranje reciklabilnih materijala kao resursa, a njihovu upotrebu kao način čuvanjapostojećih prirodnih resursa, usljed čega treba ostvariti uspješno izdvajanje takvihmaterijala iz ukupne mase otpada na najjednostavniji i najbrži način, tj. prije njegovog odlaganja u mješani komunalni otpad; - Izdvajanje drugih proizvoda koji imaju svoju vrijednost ili zbog prirode strukturemoraju biti izdvojeni i posebno tretirani; - Ušteda energije u procesima proizvodnje kao imperativ održivog i odgovornog poslovanja; - Smanjenje troškova u procesu proizvodnje gotovih proizvoda kao rezultat ostvarenja prethodno navedenih ciljeva; - Otvaranje novih radnih mjesta ; - Zaštita životne sredine i zdravlja ljudi kao rezultat ostvarenja prethodno navedenihciljeva, itd. Specifični ciljevi u domenu selekcije otpada, ponovne upotrebe i reciklaže su: - Jačanje administrativnih kapaciteta, institucija i organa zaduženih za planiranje,izdavanje dozvola, kontrolu i praćenje; - Sprovođenje zakonskih propisa I mjera koje iz njega proističu; - Uvođenje sistema obaveznog evidentiranja vrsta i količina sakupljenog otpada iizvještavanja stručnih službi lokalne samouprave. - Uvođenje novih, racionalnijih i objektivnijih ekonomskih instrumenata (naknada i kazni); - Projektovanje i izgradnja objekata sistema upravljanja otpadom; - Proširivanje sistema sakupljanja otpada na cjelokupu teritoriju Crne Gore; - Uvođenje šema za sakupljanje reciklabilnih materijala; - Povećanje količine recikliranog i iskorišćenog otpada (dostizanje visokih stopa reciklaže) uključujući reciklirani industrijski otpad; - Postavljanje neophodnih elemenata sistema za odvojeno sakupljanje i sortiranje ambalažnog otpada (reciklažnih dvorišta - u gradu i seoskim naseljima); - Uspostavljanje sistema odgovornosti proizvođača otpada; - Uspostavljanje mobilnog sistema sakupljanja otpada posebnih tokova; - Uspostavljanje sistema upravljanja medicinskim i farmaceutskim otpadom; - Uspostavljanje sistema upravljanja veterinarskim otpadom; - Uspostavljanje sistema upravljanja građevinskim otpadom i otpadom koji sadrži azbest; - Uspostavljanje sistema upravljanja opasnim otpadom; - Stvaranje mogućnosti i podsticanje korišćenja otpada kao alternativnog energenta u budućnosti;


_____________________________________________________________________________________

65

- Eliminacija nelegalnog načina odlaganja otpada, sanacija i remedijacija neuređenih odlagališta ("divljih" deponija); - Podizanje svijesti javnosti o značaju pravilnog postupanja s otpadom i uključivanjejavnosti u proces donošenja odluka.

Dugoročni cilj Lokalnog plana upravljanja otpadom je uspostavljanje sistema i organizacija upravljanja komunalnim otpadom i neopasnim građevinskim otpadom, na način kojim se obezbjeđuju najmanji rizici i opasnosti po životnu sredinu i uslovi za prevenciju nastajanja otpada, što efikasnije sprovođenje primarne selekcije otpada kao preduslov za postizanje jasno definisanih ciljeva u domenu ponovne upotrebe i reciklaže odbačenih materijala, ponovno iskorišćenje i reciklaža otpada, iskorišćenje korisnih svojstava otpada, potreba za što je moguće efikasnijim sistemom sakupljanja i transporta otpada koji bi nakon toga trebalo da bude tretiran na adekvatan način a u zavisnosti od vrste otpada i mogućnosti koje sistem upravljanja otpadom u datom slučaju obezbijeđuje i smanjenje količine odlaganja otpada na najmanji mogući nivo, kao i razvijanje svijesti o upravljanju otpadom.

9.2.1. Ciljevi upravljanja komunalnim otpadom

Kada je u pitanju komunalni otpad potrebno se fokusirati na primarnu selekciju, koja u periodu važenja ovog plana predviđa procenat izdvajanja komponenata otpada primarnom slekcijom do 25%. Potrebno je kontinuirano preduzimati sve aktivnosti na jačanju javne svjesti, kroz informisanje o značaju primarne selekcije i aktivno uključivanje i animiranje građana kroz ukazivanje na benefite koje ona donosi.

Za period planiranja, 2016-2020. godine, ovim Planom su predviđene sljedeće aktivnosti: - Uspostavljanje sistema primarne selekcije na principu dvije kante – suva i mokra; - Uspostavljanje sakupljačke mreže u seoskim naseljima kao uslov postizanja cilja uspostavljanja sakupljačke mreže na cjelokupoj teritoriji Glavnog grada; - Organizovanje sakupljanja tzv. "suve" komponente otpada (ambalažni otpad) u seoskim naseljima (aktivnosti po pitanju primarne separacije u seoskim naseljima odvijaju se paralelno sa uključivanjem seoskih naselja u organizovani sistem sakupljanja otpada); - Završetak izgradnje planranih reciklažnih dvorišta, - Nabavka nedostajuće opreme za sakupljanje reciklabilnih materijala (kante i kontejneri, vozila i dr.); - Podizanje kapaciteta komunalnih preduzeća koja obavljaju komunalne poslove na području Glavnog Grada - Opremanje velikih generatora ambalaže (tržni centri, megamarketi, robne kuće, hoteli i dr. ugostiteljski objekti, administrativni objekti, škole i dr.) opremom za sakupljanje većeg kapaciteta (kontejneri od 7 m3, pres kontejneri i sl.); - Uspostavljanje saradnje sa operaterima sistema i ostvarivanje bliže saradnje sa reciklerima; - Inteziviranje aktivnosti u domenu jačanja javne svjesti i održavanje kontinuiteta u tom pogledu – organizovanje kampanja i tribina, informisanje građana preko medija, organizovanje akcija sakupljanja pojedinih vrsta otpada, eko kampova, različitih atraktivnih kampanja; - Unaprijediti odnos javnih komunlnih preduzeća i stanovništva inteziviranjem aktivnosti ovih preduzeća u domenu animacije stanovništva; - Obezbjeđivanje društveno-korisnog poslovanja javnih-komunalnih preduzeća; - Uspostavljanje GIS aplikacijesa ciljem praćenja stanja u oblasti upravljanja otpadom i poboljšavanja baze podataka o komunalnom i drugim vrstama otpada u Crnoj Gori; - Smanjenje količine otpada koji se odlaže na deponije. 9.2.2. Ciljevi upravljanja neopasnim gra đevinskim otpadom


_____________________________________________________________________________________

66

Zakon o upravljanju otpadom, kao i odredbe Zakona o uređenju prostora i izgradnji

objekata u cjelosti propisuju način upravljanja neopasnim građevinskim i otpadom od rušenja. Kako je u količinama građevinskog otpada najveće učešće inertnog otpada i kako ovaj otpad najvećim dijelom nastaje od aktivnosti sprovedenih na lokalnom nivou, u prijedlogu teksta novog Zakona o upravljanju otpadom predviđeno je da su jedinice lokalne samouprave odgovorne za stvaranje uslova za upravljanje ovom vrstom otpada.

S druge strane, zahtjevi Evropske unije jasno propisuju obavezu Crne Gore da najmanje 70% neopasnog građevinskog otpada pripremi za ponovnu upotrebu i recikliranje, kao i njegovo korišćenje u postupku pokrivanja deponija komunalnog otpada inertnim materijalom umesto upotrebe nekih drugih materijala iz prirode. S druge strane, uštede koje bi lokalne samouprave mogle da ostvare tretirajući ovaj otpad kao društveno koristan proizvod su značajne.

Uplanskom periodu nadležne institucije Glavnog grada opredijelićelokaciju za odlaganje neopasnog građevinskogotpada, shodno PUP-u, koja ce biti u skladu sa zakonskim propisima. Odabir lokacije realizovaće se od strane nadležnih institucija kroz fazu donošenja nacrta, sprovođenja javne rasprave, predloga do usvajanja, kako bi se stekao uvid u raspored lokacija koje su po PUP-u prepoznate kao “objekti komunalne infrastrukture”.U skladu sa ovom namjenom iz planskog dokumenta najvišeg reda pristupiće se analizi i odabiru lokacija za pozicioniranje prostora za odlaganje građevinskog otpada, što će urbanistički biti definisano planskim dokumentima, a detaljnije razrađeno u procesu izrade tehničke dokumentacije.

9.3. Sprječavanje nastanka otpada i program razvoja sistema po novne upotrebe i reciklaže

Prevencija nastajanja otpada predstavlja prvu i najvažniju kariku u sistemu upravljanja

otpadom.U skladu sa tim, mjere koje je neophodno preduzeti u domenu prevencije nastajanja otpadamoraju biti usmjerene na cjelokupan niz aktivnosti i procesa u samoj proizvodnji predmeta za širok spektar namjena, kao i na mjesta nastajanja otpada u daljim stepenima ciklusa upotrebe tih proizvoda. Tačnije, mjere moraju biti usmjerene na promjene koje je neophodno uvesti uproizvodnim ili upotrebnim procesima, a sve u svrhu smanjivanja količine otpada koji će na kraju nastati, kao i smanjivanja sadržaja štetnih sastojaka proizvoda od kojih otpad nastaje.Strategje redukcije na izvoru su – uvođenje tehnologija koje daju malu kolišinu otpada u industrijskoj proizvodnji, smanjenje količine i štetnosti materijala upotrijebljenog u proizvodu, smanjenje nerazgraćujućih materijala zamnjenom za druge materijale i produženje trajanja vijeka proizvoda. Prijedlog mjera za reciklažu i ponovnu upotrebu otpada odnosi se na:

- Izdvajanje reciklabilnih materijala na mjestu nastanka. - Izdvajanje reciklabilnnog otpada na određenom mjestu sakupljanja . - Ponovna upotreba u drugom obliku ili funkciji sličnog sastava. - Ponovna upotreba preobražena u drugačiji materijal ili energiju.

Realizacija predloženih mjera je moguća kroz izmjenu propisa na lokalnom nivou, primjenom razvojnih aspekata, saradnju sa proizvođačima na optimizaciji proizvodnje i stavaranju proizvodasa manje otpada, programima informisanja i edukacije svih aktera u procesu izvorne redukcije, separacije i reciklaže materijala i izvori finansiranja koji obuhvataju: štampu, reklamiranje planova reciklaže preko članaka, natpisa, TV i radio, naljepnice sa simbolima na kontejnerima, i vozilima za sakupljanje,naljepnice sa simbolima na proizvodima,direktnu dostavu


_____________________________________________________________________________________

67

domaćinstvima prospekata,brošura,kurseve,obuke i kampanje, izvore finansiranja definisane važećim propisima.

9.3.1. Faza proizvodnje materijalnih dobara

U domenu mjera koje se odnose na proizvodnju novih proizvoda, kao potencijalno novih baza zanastajanje otpada, posljednjih godina primat uzima princip cirkularne ekonomijekoji postepeno ulazi u zakonodavni okvir Evropske unije i relativno skoro će postati obavezujući za sveindustrijske procese. Princip cirkularne ekonomije nastao je kao težnja da se unaprijedi sistem upravljanja otpadom na najvišem sistemskom nivou, kao i da se uspori trend potrošnje prirodnih resursa koji je u posljednjih trideset godina značajno porastao.

Princip cirkularne ekonomije, zasniva se na što je moguće većoj ponovnojupotrebi materijala dobijenih iz proizvoda koji su završili svoj životni ciklus i što je mogućemanjoj ekstrakciji materijala iz prirodnih resursa. Osnovni zahtjev cirkularne ekonomije se ogleda u dizajniranju i proizvodnji proizvoda na način koji omogućava njihovu ponovnu upotrebu, lako rastavljanje na djelove koji ih čine a zatim i njihovu reparaciju i/ili reciklažu.

Tačnije, ono što je u linearnoj ekonomiji otpad (zasnovan na modelu „uzmi resurs–napravi i iskoristi proizvod – odloži otpad“), u cirkularnoj postaje sirovina (input), pri čemu rad dobija centralnu ulogu a ograničeni prirodni resursi dobijaju ulogu podrške.

Slika br. 11 Tranzicija od linearne ka cirkularnoj ekonomiji


_____________________________________________________________________________________

68

9.4. Plan odvojenog sakupljanja, transporta i odla ganja komunalnog otpada

Komunalni otpad na teritoriji Glavnog grada i opština u sastavu Glavnog grada Golubovci i Tuzi, u planskom periodu sakupljaće se u postojecim posudama za sakupljanje komunalnog otpada(1.1m3), podzemnim kontejenerima, posudama za selektivno sakupljanje otpada, reciklažnim dvoriština i privremenim odlagalištima otpada.

Pored postojećeg sistema sakupljanja komunalnog otpada, u planskom periodu će se realizovati model “suve i “mokre” frakcije. Uspostavljanje dva posebna toka otpada kroz uspostavljanje sistema primarne separacije i sistema sa “dva kontejnera” od kojih jedan služi za prihvat reciklabilnih komponenti -“suve frakcije” (obojeni i neobojeni metali, papir i karton, staklo, drvo, tekstil , plastika i PET), a drugi za prihvat “vlažne frakcije” komunalnog otpada( organski otpad i složena jedinjenja). Navedeni sistem omogućava “separaciju na izvoru nastanka” a kroz sekundarnu selekciju u reciklažnom centru omogućava se dodatno iskorišćavanje komponenti komunalnog otpada.Uvođenjem ovog modela sakupljanja otpada omogućava da se značajno manja količina otpada odlaže na sanitarnoj deponiji Livade.

Uvođenjem ovog modela obezbijediće se primarna selekcija, koja je ključna karika u uspostavljanju održivog upravljanja otpadom.

Otpad bi se odlagao u dvije kante koje moraju biti jasno obilježene i razvrstane: -suva kanta - zajedničko odvajanje primarno selektovanih materijala kao što su papir, karton, plastika, staklo, guma, metal, tekstil i slično, -mokra kanta - odvajanje ostalog otpada koji je po svom sastavu uglavnom mokar zbog prisustva ostataka od hrane, materijala organskog porekla, baštenskog otpada, proizvoda za higijenu i slično.

Otpad iz suve kante, nakon sakupljanja bi se transportovao u Postrojenjuza reciklažu- sortirnicu u okviru regionalnog reciklažnog centra gdje bi se izvršila detaljna separacija tako sakupljenih reciklabilnih materijala Tako razvrstan materijal ima svoju tržišnu vrijednost i može biti prodat usljed čega će se ostvariti određena dobit. Praksa pokazuje da dobit može biti značajna, zbog čega je potrebno da Društva koja se bave ovom djelatnošću naprave plan iskorišćenja reciklabilnih materijala koji će se izdvajati.

Izdvojena suva frakcija mogla bi da se odlaže u za to određene kese koje bi zatim bile predate u reciklažno dvorište Program podjele i prikupljanja kesa za sakupljanje reciklabilnih materijala potrebno je kreirati od nadležnih gradskih službi koje obavljaju djelatnost sakupljanja i upravljanja otpadom. Mokra frakcija bi se deponovala u sanitarnu kadu na deponiji „Livade”, gdje bi u zavisnosti od kvaliteta i mogućnosti mogao da bude dodatno razvrstan.Sakupljanje i transport razvrstanog otpada mora se odvijati posebno tj. bez miješanja.

Transport, otpada sa teritorije Glavnog grada i opština u sastavu Glavnog grada Golubovci i Tuzi, u planskom periodu realizovaće se od strane “Cistoca” doo Podgorica, adekvatnom postojećom i mehanizacijom čija je nabavka planirana za period za koji se donosi plan.

Komunalni otpad će se planiranom dinamikom i adekvatnom mehanizacijom sakupljati iz posuda za sakupljanje komunalnog otpada i ostalih komunalnih objekata naminenjenih za sakupljane komunalnog otpada i odvoziti na sanitarnu deponiju “Livade” .

U okviru postrojenja za selekciju otpada, dovezeni otpad ce se utvrđenom dinamikom selektirati, nakončega ce se preostali dio biorazgradivog oraganskog otpada odlagati u sanitarnu kadu deponije “Livade”. Ovom opcijom se ne predlaže izgradnja dodatnih centara za sekundarnu selekciju otpada.


_____________________________________________________________________________________

69

U planskom periodu u Postrojenju za reciklažu planirano je uvodjenje druge smjene, kako bi se tretirala sto veca kolicina sakupljenog i dopremljenog otpada. Ovim će se postici dvostruko pozitrivan efekat, izdvajanje vece količine reciklabilnih materijala i odlaganje manje količine otpada, sto će dovesti do produžavanja vijeka rada sanitarne kade. Nakon odvajanja reciklabilnih materijala, preostala količina organskog biorazgradivog otpada odlagaće se u sanitarne kade na deponiji Livade. Na sanitarnoj deponiji je zabranjeno odlaganje: uginulih životinja i njihovih ekskremenata, industrijskih otpada koji po svojim karakteristikama pripadaju grupi štetnih i opasnih materija,medicinskog i farmaceutskog otpada, akumulatora i klasičnih baterija, radioaktivnih i eksplozivnih materijala, fekalnih materija i sl.

Deponija je prema hijerarhiji upravljanja otpadom definisana kao posljednje mjesto na koje otpad treba da dođe, nakon što se iscrpe sve mogućnosti njegove obrade, odnosno prerade

Sanitarno deponovanje je inženjerski postupak odlaganja komunalnog otpada na prirodnom tlu(zemljištu), koji podrazumijva primjenu niza tehničko-tehnoloških mjera kojima se okruženje štiti od zagađenja. Na sanitarnoj deponiji je biti dozvoljeno odlaganje isključivo onih vrsta nereciklabilnog otpada koji spadaju u grupu neopasnih otpada.

Ovi otpaci obuhvataju sljedeće:komunalni otpad, neopasan industrijski otpad, otpad sa javnih površina, otpad iz preduzeća neindustrijskog karaktera, otpad iz trgovina, administrativnih objekata i pepeo od loženja u individualnim domaćinstvima.

9.4.1. Sakupljanje papira, kartona, stakla,plastike i metalnog otpada iz doma ćinstva

Upravljanje otpadom iz domaćinstva (papira, kartona, stakla,plastike i metalnog otpada)

koji se može ekonomski valorizovati u planskom periodu potrebno je organizovati krot obezbjeđivanje selektivnog sakupljanja, a u cilju postizanja zakonski postavljenih ciljeva na stepenu selekcije.

Sakupljanje ovih vrsta otpada na teritoriji Glavnog grada može se organizovati na više načina: sakupljanjem u specijalnim kontejnerima u okviru reciklažnih dvorišta, kao što je sada slučaj na pojedinim lokacijama; sakupljanjem putem podjele namjenskih kesa za sakupljanje tzv. "suve" frakcije, i sakupljanjem putem postavljanja namjenskih kontejnera.

Najbolji efekat se postiže kombinacijom predloženih metoda, u zavisnosti od terenskih mogućnosti i organizacije sistema. Kombinovani sistem sakupljanja ovog otpada podrazumijeva sakupljanje u okviru reciklažnih dvorišta, podjelom kesa za ambalažni otpad u gradskim sredinama i većim seoskim naseljima sa više od 500 stanovnika i postavljanjem dodatnih namjenskih kontejnera za prikupljanje suve frakcije tj. najzastupljenije vrste ambalažnog otpada (PET, papir, karton) na karakterističnim punktovima. Uporedo sa tim, neophodno je poboljšati i infrastrukturni i logistički segment sistema sakupljanja i tretmana ambalažnog otpada, u saradnji sa ovlašćenim operaterima i strateškim partnerima.

9.4.2. Sakupljanje kabastog otpada

Sakupljanje kabastog otpada iz domaćinstva koji se kao takav ne može odlagati u postojeće posude za sakupljanje komunalnog otpada, mora se sakupljati sa zato namjenski određenih površina. Uz postojeća i planirana privremena odlagališta za odlaganje ovog otpada iz domaćinstva, preporučuje se kampanjsko odvoženje ovakvog otpada, par puta godišnje ili na poziv, uz obavezno prethodno obavještavanje građana kako će i kada akcija biti organizovana. Potrebno je sagledati mogućnost uspostavljanja službe "po pozivu", odnosno iznajmljivanje kontejnera od 5 ili 7 m3 od strane komunalnog preduzeća, uz primjerenu ekonomsku naknadu za sakupljanje ove vrste otpada.


_____________________________________________________________________________________

70

U planskom periodu u cilju obezbjeđivanja uslova gađanima za odlaganje ovog otpada iz domaćinstva, potrebno je opredijeliti lokacije za privremena odlagališta u okviru kojih ce građani moći besplatno da odlažu određenu vrstu ovog otpada iz domaćinstva.

9.4.3. Upravljanje biootpadom iz vrtova i parkova

Upravljanje biootpadom iz vrtova i parkova, Glavni grad je potrebno daorganizuje izgradnjom kompostišta, odgovarajućeg kapaciteta, shodno projekciji količine ovog otpada za planski periodod 3.747 t/god, tako da se biološkim tretmanom mogu dobiti vrijedni produkti kao što su biogas i kompost koji imajusvoju tržišnu vrijednost.

Do trenutka izgradnje navedenog postrojenja ovaj otpad ce se odlagati na lokaciji privremenog odlagalista biljnog otpada u krugu sanitarne deponije Livade. Za određeni broj domaćinstava koja se nalaze na udaljenijim lokacijama, potrebno je sagledati mogucnost nabavke manjih kompostera za domaćinstva (komercijalni proizvod).

U planskom periodu Glavni grad opredijelice lokaciju za izgradnju kompostane, koja ce biti u skladu sa zakonskim propisima.Odabir lokacije realizovace se od strane nadleznih institucija kroz fazu donošenja nacrta, sprovođenje javne rasprave, prijedloga do usvajanja, kakobi sestekao uvid u raspored lokacija koje su po PUP-u prepoznate kao “objekti komunalne infrastrukture”.U skladu sa ovom namjenom iz planskog dokumenta najvišeg reda potrebno je pristupiti analizi te odabiru lokacija za pozicioniranje prostora za kompostanu, što će urbanistički biti definisano planskim dokumentima, a detaljnije razrađeno u procesu izrade tehničke dokumentacije.

Programske aktivnostisu sljedeće: -izgradnja kompostane , - podsticanje smanjenja nastajanja biorazgradivog otpada, primarne ili sekundarne separacije istog i odgovarajućeg postupka obrade u nekom od mogućih postrojenja; - podsticanje kućnog kompostiranja, omogućavanjem da se u zonama individualnog stanovanja ovakav vid obrade otpada sprovede u djelo, kroz edukaciju stanovništva i postepeno uvođenje sistema naplate naknada za odloženi otpad na osnovu odloženih količina; - edukacija osoblja komunalnih preduzeća za postupanje sa biološko razgradivim (organskim) otpadom; - edukacija građana na temu potrebe separacije i smanjenja količina generisanja otpada; - edukacija stanovništva ruralnih predjela, gde su količine organskog otpada i biomase značajan potencijal i neiskorišćeni resurs; - kontinualno i koordinisano sprovođenje akcija edukacije, promocije i sakupljanja organskog otpada; - uspostavljanje i vođenje baze podataka o biorazgradivom (organskom) otpadu.

Konačno, biološki razgradiv otpad ima mogućnost jednostavnog postupka obrade i primjenu za širok spektar aktivnosti: može se koristiti kao prirodno đubrivo za cvjetne kulture, travnjake i slično, pa sve do remedijacije devastiranih površina. I druge metode za obradu organskih komponenti otpada su relativno jeftine, a dobijeni proizvod može biti široko korišćen, kao na primjer u proizvodnji briketa i peleta, proizvodnji biosupstrata, kao učesnik u procesu kogeneracije pri proizvodnji energije, pa sve do procesa insineracije.


_____________________________________________________________________________________

71

9.4.4. Sakupljanje i transport neopasnog gradjevins kog otpada

Upravljanje građevinskim otpadom i kontrolisano odlaganje ovog otpada, i dalji postupci upravljanja organizovaće se u skladu sa zakonskim propisima i podzakonskim aktima.

Shodno zakonskim propisima imalac građevinskog otpada dužan je da građevinski otpad preradi u građevinski materijal najmanje 70% neopasnog građevinskog otpada pripremi za ponovnu upotrebu i recikliranje i druge načine prerade, kao što je korišćenje za zamjenu drugih materijala u postupku zatrpavanja isključujući materijale iz prirode. Građevinski otpad se može privremeno skladištiti na lokaciji za koju je dobijena građevinska dozvola (gradilište). Zabranjeno je odlaganje građevinskog otpada u vode, na zemljište ili u zemljište, osim ako je građevinski otpad prerađen i koristi se kao građevinski materijal.

Lokacija na kojoj će se privremeno skladištiti neopasni građevinski otpad sakupljen sa područja jedinice lokalne samupravemora mora da:

- bude ograđena, kako bi se spriječilo prisustvo neovlašćenih lica i nekontrolisano odlaganje otpada;

- bude opremljena vagom za mjerenje količine neopasnog građevinskog otpada koji se privremeno skladišti;

- ima organizovanu čuvarsku službu i službu za prijem otpada; - ispunjava i druge uslove radi obezbjedjivanja da privremeno skladištenje ne doprinosi

dodatnom ugrožavanju životne sredine, a vođenje evidencije o prijemu neopasnog građevinskog otpada na lokaciji za privremeno odlaganje građevinskog neopasnog otpada vodiće subjekat koji upravlja privremenim skladištem neopasnog građevinskog otpada.

Proizvođač građevinskog otpada koji nastaje od objekta čija je zapremina zajedno sa zemljanim iskopom veća od 2 000 m3 dužan je da sačini plan upravljanja građevinskim otpadom.Prerada cement azbestnog građevinskog otpada je zabranjena.

Građevinski otpad koji ne sadrži opasne supstance i koji se ne može preraditi, odlaže se na deponiju za inertni otpad. Ako građevinski otpad sadrži ili je izložen opasnim materijama, proizvođač građevinskog otpada je dužan da sačini plan upravljanja građevinskim otpadom, bez obzira na zapreminu objekta.

U cilju organizovanja održivog upravljanja gradjevinskim neopasnim otpadom, posebno je važno organizovati inspekcijski nadzor u skladu sa zakonskom regulativom, kako za fizička, tako i pravna lica koja su proizvođači neopasnog gradjevinskog otpada.

Na teritoriji Glavnog grada i opstina u sastavu Glavnog grada u planskom periodu opredijeliće se lokacije za privremena odlagalista, u okviru kojih ce gradjani moci besplatno da odlazu određenu zapreminu ovog otpada iz domaćinstva.

Preporučuje se i organizovanje kampanjskog odvoženja ovog otpada, par puta godišnje ili na poziv, uz obavezno prethodno obavještavanje građana kako će i kada akcija biti organizovana. Potrebno je sagledati mogućnost uspostavljanja službe "po pozivu", odnosno iznajmljivanja kontejnera od 5m3ili 7 m3, uz primjerenu ekonomsku naknadu za sakupljanje ove vrste otpada.

9.4.5. Sakupljanje opasnog otpada iz doma ćinstva

Opasan otpad je otpad koji po svom porijeklu, sastavu ili koncentraciji opasnih materija

može da prouzrokuje opasnost po životnu sredinu i zdravlje ljudi i ima najmanje jednu od opasnih karakteristika utvrđenih posebnim propisima, uključujući i ambalažu u kojoj je opasan otpad bio ili jeste upakovan. Generalno, sistem upravljanja otpadom podrazumeva sprovođenje propisanih


_____________________________________________________________________________________

72

mjera za postupanje sa otpadom u okviru sakupljanja, transporta, skladištenja, tretmana i odlaganja otpada.

Upravljanje opasnim otpadom u nadležnosti je Ministarstva odrzivog razvoja i turizma, a sistem upravljanja otpadom podrazumijeva učešće svih subjekata od lokalnog i nacionalnog nivoa. Jedinica lokalne samouprave urediće sakupljanje opasnog otpada iz domaćinstva (otpadne baterije, ulje i dr.), kroz obezbjedjivanje besplatnog odlaganja ovih vrsta otpada u postojecim i novoizgradjenim reciklaznim dvoristima. Sakupljene kolicine ovog otpada društvo koje upravlja reciklaznim dvoristem predavace ovlašćenom pravnom licu za sakupljanje opasnog otpada, shodno zakonskim propisima i obavezama. 9.4.6. Upravljanje otpadnom ambalažom

Ambalaža je proizvod napravljen od materijala različitih svojstava, koji služi za smještaj, čuvanje, rukovanje, isporuku, predstavljanje robe i zaštitu njene sadržine, a uključuje i predmetekoji se koriste kao pomoćna sredstva za pakovanje, umotavanje, vezivanje, nepropusno zatvaranje, pripremu za otpremu i označavanje robe. Ambalaža može biti: primarna ambalaža, kao najmanja ambalažna jedinica u kojoj se proizvod prodajekonačnom kupcu; sekundarna ambalaža, kao ambalažna jedinica koja sadrži više proizvoda u primarnoj ambalaži sa namjenom da na prodajnom mjestu omogući grupisanje određenog broja jedinica za prodaju bez obzira da li se prodaje krajnjem korisniku ili se koristi za snabdijevanje na prodajnim mjestima; tercijarna (transportna) ambalaža, namijenjena za bezbjedan transport i rukovanje proizvoda u primarnoj ili sekundarnoj ambalaži.Ambalažni otpad jeste svaka ambalaža ili ambalažni materijal koji ne može da se iskoristi uprvobitne svrhe, izuzev ostataka nastalih u procesu proizvodnje. Može biti sačinjen od različitih materijala (papir, karton, plastika, metal i dr.) ili njihove mješavine. Prema Zakonu o upravljanju otpadom, otpadna ambalaža se sakuplja odvojeno od drugih vrsta otpada pri čemu se uspostavlja produžena odgovornost proizvođača, ali i krajnih korisnika, da svako u svom domenu omogući pozitivnu praksu upravljanja ambalažom kada ona postane otpad.

Komercijalna otpadna ambalaža se predaje privrednim društvima ili preduzetnicima koji obavljaju djelatnost sakupljanja i/ili odstranjivanja ove vrste otpada ili se predaje na mjesta koja su predviđena za ovu vrstu otpada u okviru odvojenog sakupljanja komunalnog otpada (reciklažna dvorišta i dr.). Proizvođač i uvoznik ambalaže i upakovanih proizvoda je dužan da se uključi u organizovani sistem preuzimanja, sakupljanja i obrade ambalaže, pri čemu su dužni da snose troškove tog sistema. Privredno društvo ili preduzetnik koji sakuplja otpadnu ambalažu, dužan je da preduzme sve moguće mjere kako bi se na godišnjem nivou za preradu, uključujući i energetsku preradu, sakupilo najmanje 60% ukupne količine ambalaže koja je stavljena na tržište. Privredno društvo ili preduzetnik koji obrađuje otpadnu ambalažu, dužan je da preduzme mjere radi obezbjeđivanja recikliranja najmanje 55% ukupne količine ambalaže koja je stavljena na tržište na način da se ostvari najmanje sljedeći odnos recikliranja pojedinih komponenti: 60% količine stakla, 60% količine papira i kartona; 50% količine metala; 22,5% količine plastike, pri čemu se ovo odnosi samo na materijal koji se ponovo reciklira u plastiku; 15% drvne mase.

Na osnovu morfološkog sastava komunalnog otpada koji se generiše, a na osnovu ranije predloženih procjena količina koje se generišu, može se reći da procentualno učešće ambalažnog otpada u generisanom komunalnom otpadu na nivou Crne Gore iznosi 41,79%(zbirno za plastiku, papir, karton, metal i staklo), uz napomenu da određena količina ambalažnog "izgubi", odnosno završi na nekoj gradskoj deponiji ili neuređenom odlagalištu. Ovome treba dodati i značajne količine ambalaže generisane uprivredi (više stotina tona mjesečno), od čega određeni dio prikupe javna komunalna preduzeća, a dio direktno preuzmu ovlašćeni operateri, dok ostatak završava odbačen u miješanom komunalnom otpadu.

Generalno, sakupljanje ambalažnog otpada može se organizovati na više načina: - sakupljanjem u specijalnim kontejnerima u okviru sakupljačkih stanica (reciklažnih


_____________________________________________________________________________________

73

dvorišta), kao što je sada slučaj na pojedinim lokacijama; - sakupljanjem putem podele namjenskih kesa za sakupljanje ambalažnog otpada (tzv. "suve" frakcije); - sakupljanjem putem postavljanja namjenskih kontejnera kod velikih generatora i u trgovinama.

Najbolji efekat se postiže kombinacijom predloženih metoda, u zavisnosti od terenskih mogućnosti organizacije sistema.

Predlaže se kombinovani sistem sakupljanja ambalažnog otpada u okviru reciklažnih dvorišta, podjelom kesa za ambalažni otpad u gradskim sredinama opština i većim seoskim naseljima sa više od 500 stanovnika i postavljanjem dodatnih namjenskih kontejnera za prikupljanje suve frakcije tj. najzastupljenije vrste ambalažnog otpada (PET, papir,karton) na karakterističnim punktovima. Uporedo sa tim, neophodno je poboljšati i infrastrukturni i logistički segment sistema sakupljanja i obrade ambalažnog otpada, u saradnji sa ovlašćenim operaterima i strateškim partnerima.

9.4.7. Upravljanje komunalnim otpadom i neopasnim g rađevinskim otpadom na zašti ćenim

podru čjima na teritoriji Glavnog grada U planskom periodu upravljanje komunalnim otpadom i neopasnim građevinskim

otpadom na prostoru posebne namjene, Glavni grad će organizovati u skladu s postavljenim ciljevima, uspostavljanjem primarne selekcije kroz model “suve” i “mokre” frakcije, podjelom namjenskih kesa i kanti za selektivno sakupljanje otpada. Upavljanje građevinskim otpadom, organizvaće se u skladu sa zakonskom regulativom i obezbjeđivanjem potrebnih uslova. Uzimajući u obzir značaj ovog područja preduzeće se sve potrebne aktivnosti na obezbjeđenju uslova za održivo upravljanje otpadom koji se generiše na ovom području. Poseban akcenat je potrebno staviti na podizanje i jačanje javne svijesti, a organizovaće se u saradnji sa nevladinim organizacijama i postojecim kulturnim i turistickim subjektima sa tog područja.

9.5. Sanacija neure đenih odlagalista otpada

Neuređena odlagališta otpada predstavljaju opasnost po životnu sredinu, prvenstveno sa aspekta procjednih voda sa odlagališta otpada koje su kontaminirane visokim koncentracijama različitih vrsta zagađujućih materija (teški metali, organska jedinjenja, itd.), a koje prolaskom kroz zemlju, zagađuju površinske i podzemne vode. Prethodno odlagane razne vrste otpada (uključujući medicinski i infektivan otpad), koje su se često spaljivale ili još se uvijek spaljuju na samim odlagalištima i predstavljaju dodatnu opasnost za životnu sredinu Glavni grad kontinuirano preduzima aktivnosti na uklanjanju i sanaciji neuređenih odlagališta na teritoriji Glavnog grada i opština u sastavu Glavnog grada., za što su Budžetom Glavnog grada na godišnjem nivou opredjeljuju značajna finansijaska sredstva.


_____________________________________________________________________________________

74

Tabela br.34. Neuređena odlagališta u Glavnom gradu i opštinama u sastavu Glavnog grada Golubovci i Tuzi

Red. br. Lokacija Vrsta otpada Procijenjena koli čina otpada u m ᶟ

1. Bul.Stanka Radonjića, kod podvožnjaka;

Građevinski otpad, šut, zemljani iskopi, kamene naslage, komunalni otpad, dio otpada zarastao rastinjem.

65.400 mᶟ

2. Bulevar Georgija Žukova, lokacija iza preduzeća "Cijevna komerc" (lokacija 2);

Građevinski otpad, zemljani iskopi, kamene naslage. 13.680 mᶟ

3.

Lazova ograđa naselje Golubovci Šut, biljni komunalni, otpad, najloni, otpadne gume, razne vrste otpadne plastike, otpad sa gradilišta itd.

2000 mᶟ

4. Bulevar Georgija Žukova, lokacija iza preduzeća "Cijevna komec" (lokacija 3);

Građevinski otpad, zemljani iskopi, kamene naslage. 29.400 mᶟ

5. GO Tuzi, naselje Šipčanik, u blizini vinograda; Zemljani iskopi, šut, komunalni otpad, granje. 1.000 mᶟ

6. GO Tuzi, naselje Šipčanik, kod starog bunara; Zemljani iskopi, šut, komunalni otpad. 750 mᶟ

7 GO Tuzi, naselje Šipčanik, Elezovići; Komunalni otpad, dio otpada zarastao rastinjem. 750 mᶟ

8. GO Tuzi, put Tuzi – Dinoša u blizini mosta; Zemljani iskop i šut. 3.000 mᶟ

9. O Tuzi, put Tuzi – Dinoša, ispred privatnih kuća;

Zemljani iskopi i šut (dužina oko 200m). 500 mᶟ

Većina neuređenih odlagališta na teritoriji Glavnog grada koja su identifikovana i prezentovana DPUO-m u prethodnom periodu su sanirana: MZ Konik-ul.Husinskih rudara/park šuma i ul Španskih boraca/ prostor između Deponije; MZ Stari aerodrom: između Ul. Radovana Zogovića i Ul. Cvijetne; Ćemovsko polje, magistralni put Podgorica-Danilovgrad u blizini skretanja za Marezu, deponije u Golubovcima: naselje Vukovci-Vukovački most, naselje Ljajkovići –mjesto Tomnik,lokalni put Ljajkovići – Botun, naselje Mitrovići- ušće Cijevne u Moraču, lokacija sa lijeve strane putnog pravca Cijevna- kuće Rakića, naselje Golubovci mjesto Daljevac,naselje Balabani-Marmulja,Korovića murva i deponije u Tuzima:naselje Šipčanik u blizini vinograda i kod starog bunara,naselje Elezovići u blizini vinograda, putni pravac Tuzi – Dinoša u blizini mosta i preko puta auto servisa, naselje Sukuruć kod crpne pumpe.

Planom sanacije, dafinisace se dinamika i mjere sanacije identifikovanih postojecih neuređenih odlagališta, kroz selekciju postojeceg otpada i odvoz na za to opredijeljene lokacije, i sanacija i rekultivacija devastiranih povrsina.

U cilju sprječavanja nastanka novih potrebno je kroz podizanje javne svijesti i sprovodjenje kaznene politike propisane zakonskim i podzakonskim akatima preduzimati sve ostale potrebne aktivnosti na suzbijanju ove pojave.


_____________________________________________________________________________________

75

9.6. Institucionalna organizacija upravljanja otpad om

Institucionalni okvir upravljanja otpadom odnosi se na institucionalne strukture i aranžmane za upravljanje otpadom, kao i organizacione postupke i kapacitet odgovornih institucija, a obuhvata: podjelu odgovornosti između opštinskih i gradskih organa i organizacija;organizacionu strukturu institucija odgovornih za upravljanje otpadom uključujući koordinaciju između njih i drugih sektora upravljanja; postupke i metode korišćene za planiranje i upravljanje; kapacitete institucija odgovornih za upravljanje otpadom i mogućnosti zaposlenih;uključenje privatnog sektora i učešće zainteresovanih strana.

Društvo sa ograničenom odgovornošću “Čistoca “d.o.o Podgoricaće obavljati poslove sakupljanja otpada sa teritorije Glavnog grada i gradskih opstina u sastavu Glavnog grada,i vrsiti prevoz sakupljenog komunalnog otpada do regionalne deponije i prevoz selektivno sakupljenog do reciklažnog dvorišta.

Društvo sa ograničenom odgovornošću “Deponija”d.o.o Podgorica ce upravljati sanitarnom deponijom i Regionalnim reciklaznim centrom, i sakupljeni otpad, dopremljen na sanitarnu deponiju Livade nakon sekundarnog selektovanja i preostalu kolicinu boirazgradivog otpada deponovati u sanitarnu kadu.

Sekretarijat za komunalne poslove i saobracaj Glavnog grada realizovace sljedeće aktivnosti: izrada, organizacija i sprovođenje lokalnog plana upravljanja otpadom na teritoriji Glavnog grada i opština u sastavu Glavnog grada, nadzor nad primjenom i praćenje efekata mjera iz lokalnog plana upravljanja otpadom; podsticanje i razvoj, koordinacija i praćenje sprovođenja usvojenih pojedinačnih programa sakupljanja, ponovne upotrebe i reciklaže, iskorišćenja korisnih svojstava, odlaganja i drugih programa i projekata Glavnog grada Podgorice, u okviru integralnog upravljanja otpadom; učešće u određivanju i opremanju lokacija za sakupljanje i skladištenje otpada koji se ne može odlagati u kontejnere (reciklažnih centara, dvorišta, ostrva i dr.); učešće u izradi predloga finansijskih planova za sprovođenje lokalnog plana (investicione i operativne aktivnosti); stručne poslove u vezi sa aranžmanima javno-privatnog partnerstva i vršenje nadzora nad realizacijom ugovora; stručne poslove u vezi sa dodjelom koncesija iz oblasti upravljanja otpadom; praćenje razvoja i primjene novih tehnologija za tretman otpada; praćenje ekonomskih instrumenata (naknada i taksi) i predlaganje podsticajnih modela za unaprjeđenje odvojenog sakupljanja i reciklaže, smanjenja troškova, povećanja profita i dr.; stalno pružanje pomoći privrednim i drugim subjektima u sprovođenju propisa iz oblasti upravljanja otpadom; izrada analiza i izveštaja i drugih stručnih materijala iz oblasti upravljanja otpadom, stručne saradnje, praćenja i proučavanja stanja, kao i obezbjeđivanje i pružanje podataka, informacija i drugih stručnih osnova potrebnih za rad organa grada; saradnja u izradi nacrta propisa iz oblasti upravljanja otpadom, izradu izvještaja o realizaciji lokalnog plana upravljanja otpadom i dostavljanje nadleznom Ministarstvu i Agenciji za zaštitu životne sredine; saradnja sa nevladinim organizacijama u oblasti zaštite životne sredine i upravljanja otpadom, nadležnim ministarstvom i Agencijom za zaštitu životne sredine u cilju efikasne primjene i sprovođenja odredaba zakona, saradnja sa drugim organizacionim jedinicama i službama gradske i opštinske uprave, naučnim i stručnim institucijama, preduzećima i drugim subjektima u poslovima iz oblasti upravljanja otpadom.

Sekretarijat za planiranje i uređenje prostora i zaštitu životne sredine realizovaće aktivnosti koje se između ostalog odnose na utvrđivanje potrebnih lokacija za privremena odlagališta, kompostanu, i ostala planirana postrojenja, izradu Elaborata procjene na životnu sredinu, organizovanje kapmapanja na podizanju javne svijesti i edukacije na polju upravljanja komunalnim otpadom i ostale aktivnosti iz domena svojih nadležnosti,potrebnih za obezbjeđivanje održivog upravljanja otpadom.


_____________________________________________________________________________________

76

U budućem sistemu sakupljanja otpada, shodno Zakonu o komunalnim djelatnostima, svoje će mjesto naći i privatna preduzeća. Privatna preduzeća će nakon dobijanja zakonski regulisanih dozvola moći obavljati sakupljanje svih vrsta otpada.

9.6.1. Institucionalne promjene

Jačanje kapaciteta gradske administracije za uspostavljanje integrisanog sistema

upravljanja otpadom, planiranje i uspostavljanje savremenog, finansijski obezbijeđenog i dostupnog sistema sakupljanja, transporta, tretmana i odlaganja otpada, uz primjenu najbolje dostupne tehnike, jedan je od ciljeva i izazova Glavnog grada. Povećanje teritorije sa koje se organizovano sakuplja i transportuje otpad i uključivanje naselja koja nisu pokrivena uslugom sakupljanja otpada je osnovni zadatak. Proširenje treba da bude realizovano sukcesivno, uz uvođenje sistema za odvojeno sakupljanje otpada – zelenih ostrva i reciklažnih dvorišta. AktivnostiGlavnog grada treba da budu usmjereneka: proširenju teritorije pokrivene organizovanim sakupljanjem i transportom otpada; obezbjeđivanju savremenih kontejnera za sakupljanje otpada (uključujući odvojeno sakupljanje na zelenim ostrvima) i transportnih vozila; optimizaciji učestalosti i ruta za sakupljanje i transport otpada; izgradnji postrojenja za kompostiranje, postrojenja za kombinovanu proizvodnju toplotne i električne energije (kogenerativno postrojenje) koje koristi gorivo od otpada i proizvodi energiju iz obnovljivih izvora; informisanju javnosti; planiranju prostornog razvoja koje ima veoma važnu ulogu u dostizanju održivog upravljanja otpadom.

Ciljevi su da se: obezbjedi planski okvir koji omogućava uspostavljanje sistema upravljanja otpadom; podstakne praksa upravljanja otpadom sa ciljem očuvanja kvaliteta životne sredine; minimiziraju nepovoljni uticaji na životnu sredinu koji proizilaze iz upravljanja otpadom; razmotre i odaberu lokacije za potrebna nova postrojenja za tretman i odlaganje otpada. U kratkoročnom periodu treba razviti dodatne programe za obuku administrativnih kapaciteta u Glavnom gradu i opstinama u sastavu Glavnog grada. Ovi programi treba da budu posebno posvećeni opcijama i dobroj praksi za uvođenje razdvajanja otpada na izvoru; tretmana i konačnog odlaganja otpada; upravljanje građevinskim i drugim vrstama otpada (otpadnim uljima, otpadnim vozilima, istrošenim baterijama i akumulatorima, otpadnim fluorescentnim cevima itd.). Imajući u vidu različite nadležnosti nad pojedinim tokovima otpada (medicinski, poljoprivredni, mineralne sirovine, pesticidi i dr.) neophodna je maksimalna saradnja gradske uprave i nadležnih ministarstava drzave Crne Gore.Decentralizacija i unaprjeđenje kapaciteta upravljanja otpadom normalno zahtjeva inovacije u organizacionim strukturama, planiranju kadrova i definisanju zadataka odgovornih sluzbi lokalne vlasti.

Sprovođenje ovog Plana upravljanja otpadom i potrebne investicije i planirana postrojenja zahtjevaju punu posvećenost gradskih vlasti, kako bi Glavni grad obezbijedio organizovanje odrzivog upravljanja otpadom.

9.6.2. Prijedlog organizacione strukture sistema upravljan ja otpadom

Prema Planu, poboljšanje sistema upravljanja otpadom obuhvata sljedeće komponente:

- zamjena postojećih kontejnera podzemnim kontejnerima što će doprinijeti efikasnijoj organizaciji sakupljanja, smanjenju raznošenja otpada iz kontejnera i ljepšem izgledu gradskih ulica, - proširenje obuhvata sakupljanja komunalnog otpada, - postavljanje kontejnera za primarnu selekciju otpada u cilju razvijanja reciklaže – zelena ostrva, - izgradnja četiri reciklažna dvorišta, - izgradnja postrojenja za dobijanje električne energije i tople vode iz deponijskog gasa,


_____________________________________________________________________________________

77

- izgradnja kompostišta za kompostiranje zelenog otpada - izgradnja postrojenja za reciklažu građevinskog otpada.

Savremeno upravljanje otpadom zahtijeva stručnost, velika ulaganja i visoke operativne troškove. Stoga je od veoma velike važnosti da troškovi upravljanja otpadom iosnivanje i funkcionisanje sistema upravljanja otpadom bude na optimalnom nivou. 9.6.3. Uklju čivanje privatnog sektora

Privatni sektor može biti važan izvor finansiranja kapitalnih investicija i prenosa tehničkog i operativnog „know-how“ (tehnološkog znanja i iskustva). Privatni sektor kroz aranžman javno-privatnog partnerstva može da se uključi u sektor komunalnih usluga drustava koja se bave komunalnom djelatnoscu ciji je osnivac Glavni grad i realizaciju kapitalnih ulaganja. Pravni okvir za javno-privatna partnerstva (JPP) treba da bude stimulativan, odnosno da podstiče investiranje privatnog sektora u komunalnu infrastrukturu. Privatni operateri mogu biti uključeni i u sektor sakupljanja i transporta otpada, tamo gde je to racionalno i gde je efikasnije. Na ovaj će način biti stvorena i konkurencija više operatera, što vodi poboljšanju usluga i snižavanju cena.Učešće privatnog sektora može da donese mnoge pogodnosti i da zadovolji brojne potrebe, kao npr. obezbjeđivanje investicionog kapitala, poboljšanje upravljačke efikasnosti, poboljšanjetehničkih i organizacionih kapaciteta, podizanje nivoa svjesti građana itd. 9.7. Razvijanje javne svijesti i edukacija

Razvijanje javne svijesti i edukaciju gradjana nadležni organi uprave i gradske sluzbe Glavnog grada treba da organizuju kroz obuke, seminare, radionice, osmišljene i organizovane na nacin da putem predstavnika gradske uprave, nevladinih organizacija i ostalih ucesnika u procesu upravljanja otpadom za različite ciljne grupe (prosvjetni radnici, predstavnici predškolskih ustanova, osnovci, srednjoškolci, zainteresovani pojedinci...), sa ciljem upoznavanja sa vrstama otpada, vrijednostima, njegovom značaju i uticajima na zemljište, vodu i vazduh u slučaju nepravilnog odlaganja. Na obukama je potrebno ukazati i na potrebu institucionalnog upravljanja otpadom.

Poseban akcenat treba staviti na uključivanje mjesnih zajednica, na nivou kojih je potrebno organizovati edukaciju kroz kamapanje i aktivno uključivanje stanovništva ukazivanjem na značaj i sprovodjene primarne selekcije. Politika razvijanja javne svijesti zahtijeva da sve kompanije koje se bave otpadom u svoje ugovore uključe i kampanju za razvijanje javne svesti o kvalitetnom upravljanju otpadom.

Kampanja razvijanja javne svijesti treba da se usmjeri na posebno pitanje selektivnog sakupljanja otpada -kampanja za reciklažu koja će se odvijati uporedo sa implementacijom i da se odvija uporedo sa implementacijom Lokalnog plana upravljanja otpadom

Kampanje razvijanja javne svijesti podstiču individualne potrošače da pomognu dostizanje održivog upravljanja otpadom, što podrazumijeva smanjenje nastajanja otpada, kupovinu proizvoda napravljenih od reciklabilnih materijala, razdvajanje otpada za reciklažu i učešće u lokalnim radionicama o upravljanju otpadom. Na ovaj način se motivišu stanovnici da prihvate odgovorniji odnos prema otpadu, a to predstavlja model dobre prakse za promjenu stava, odnosno podršku javnosti smanjenju nastajanja otpada, ponovnom korišćenju i reciklaži.

Suštinski je neophodno pokazati javnosti uticaj pogrešnog odlaganja otpada na životnu sredinu i konačno na njihovo zdravlje, i dugoročno, troškove lokalne zajednice za remedijaciju (koji se nadoknađuju iz poreza i naplata od građana). Cilj razvijanja javne svijesti je stvaranje preporuka za akcije koje će:


_____________________________________________________________________________________

78

- kod najšireg stanovništva, a prije svega kod djece i mladih ljudi, uticati na povećanje nivoa svijesti po pitanju budućeg održivog upravljanja otpadom; - na svim nivoima u institucijama i organizacijama, uključujući i kompanije iz privatnog sektora, osigurati adekvatnu tehničku i profesionalnu kompetentnost i odgovornost za upravljanje čvrstim otpadom. Kampanja razvijanja javne svijesti o upravljanju otpadom obuhvata nekoliko faza: - analizu trenutne situacije – prethodno istraživanje koje obuhvata procenu o stavu javnosti prema otpadu i procenu njihovog predznanja o ovom problemu; - planiranje programa – na osnovu utvrđenog stanja o trenutnoj situaciji, i u skladu sa tim, prave se programi u kojima su konkretizovani ciljevi u okviru programa razvijanja javne svijesti, utvrđene ciljne grupe kojima je program namjienjen, vremenski period trajanja programa, metode koje će se koristiti zasprovođenje programa, i sl.; - implementaciju programa – intenzivno sprovođenje mjera koje su lokalno prilagođene i ostvaruju se u saradnji sa lokalnim vlastima, dobrovoljnim grupama, penzionerima, privatnim sektorom, itd.; - monitoring programa i revizija programa – istraživanje nakon kampanje razvijanja javne svijesti procjenjuje odnos i ponašanje prema identifikovanim pitanjima prevencije otpada posle preduzimanja mjera i ocjenjivanje efektivnosti različitih primjenjenih metoda kampanje. Sam program aktivnosti razvijanja javne svijesti građana po pitanju upravljanja otpadom bi trebalo da obuhvati sljedeći sadržaj: informativni dio, informativno-edukativnu kampanju i edukaciju. Informativni dio programa je orijentisan na upoznavanje ciljnih grupa stanovništva sa preduslovima upravljanja komunalnim otpadom u planskom području. Informativni dio programa treba da se odnosi na: -osnovne pojmove o upravljanju i tokovima otpada; predočavanje o rizicima i opasnostima po zdravlje ljudi zbog neadekvatnog upravljanja otpadom (neuređena odlagališta, procjedne vode, i sl.); - važnost pravilnog sakupljanja i odlaganja otpada; - važnost koncepta minimizacije otpada; - opasan otpad sa posebnim osvrtom na opasan otpad iz domaćinstva; - ulogu organa vlasti na svim nivoima u upravljanju otpadom; - troškove sakupljanja, transportovanja i odlaganja otpada; - naznake o značaju programa kako bi građani bili motivisani na učešće. Osnovne aktivnosti kod informativnog dijela programa su priprema informativnih letaka, kao i organizacija javnih tribina informativnog tipa, prvenstveno po mjesnim zajednicama, i ostalim institucijama. Informativno-edukativnom kampanjom informišu se i obrazuju sve strukture društva i utiče se na razvijanje javne svijesti primjenom sljedećih metoda i sredstava: - saradnjom sa lokalnim medijima (kontakt emisije na TV i radio stanicama, objavljivanje članaka u lokalnim novinama, medijski događaji); - izradom i distribucijom informativno-promotivnog materijala (naljepnice, posteri, kalendari); - predavanjima, radionicama, izložbama, edukativnim ekskurzijama (sa posjetom deponiji, regionalnom reciklažnom centru, reciklažnom dvoristu, itd.). Pored toga što sama kampanja treba da bude intenzivna, provokativna i efikasna, poruke koje se njom prenose moraju biti jasne a metode sprovođenja prihvatljive u javnosti, tj. kampanja treba da stekne povjerenje stanovništva.


_____________________________________________________________________________________

79

Edukaciju u sklopu razvijanja javne svijesti stanovništva potrebno je usmjeriti na sljedeće ciljne grupe: - zaposlene u komunalnim gradskim službama kojima je povjereno upravljanje komunalnim komunalnim otpadom - građane mjesnih zajednica; - djecu i učenike u predškolskim i školskim ustanovama; - vaspitače i obrazovni kadar u ovim ustanovama.

Edukacija zaposlenih u komunalnim gradskim službama kao i edukaciju građana potrebno je sprovesti putem stručnih predavanja, a edukaciju djece i vaspitno-obrazovnog kadra i putem radionica u vrtićima i školama.


_____________________________________________________________________________________

80

10. POSTROJENJA KOJA JE POTREBENO IZGRADITI U PLANS KOM PERIODU

10.1 Postrojenje za pre čišćavanje procjednih voda sa deponije

Postrojenje za prečišćavanje procjednih voda sa sanitarne deponije Livade Glavni grad je

otpočeo 2015.godine. Vrijednost investicije iznosi 1.867.028,00 eura, a finansira se iz kredita EIB-a. Izvođač radova je grčki konzorcijum “Karkanias-Ergasis”.

Koncept postrojenja za preradu otpadnih voda zasniva se na preradi procijednih voda (opterećenih biološkim i hemijskim oterećenjem) obje sanitarne kadedeponije br. 1 i 2. Procijenjena količina uliva procijednih voda se očekuje da dostigne maksimum od 80 m3 / dan.

Prikupljene vode iz sanitarnih kadase prikupljaju u podzemnom rezervoaru / bazenu za izjednačavanje koji je projektovan za više od 2 dana skladištenja. U njemu se obavlja proces homogenog priliva, redukcije amonijaka i amonijuma, poboljšanje oksidacije gvožđa.

Procesno, dalji tok otpadne vode je prema prostoru za sedimentaciju. Pumpama se mulj direktno šalje na deponiju mulja skladištenu u dva silosa, dok se ostatak vode vraća u bazen za izjednačavanje.

Predtretirane vode iz bazena za izjednačavanje odlaze u SBR bazen pripremni tank, odnosno predstavlja dodatni rezervoarski prostor sa ciljem da se obezbjedi stalni proces i stabilno prihranjivanje SBR bazena. Dalje takva voda dovodi se do sekvencijalnih bio-reaktora (SBR) kao proces tretiranja, razvijen kao lako-automatizovani, u suštini proces produžene aeracije koji je naročito pogodan za više organsko opterećenje i koncentracije amonijaka.

Operativni ciklus tipičnog SBR sistem se sastoji od četiri glavne faze, nominalno: • punjenje reaktora • Miješanje bez aeracije (denitrifikacije) • Aeracija (BPK oksidacije, nitrifikacije) • Sedimentacija • pretakališta • uklanjanje mulja

Odvojeni mulj dalje se pumpama šalje na deponiju mulja u silosima u sklopu postrojenja. Dva skladišta mulja su maksimalnog kapaciteta za punjenje 50 m3.

Takva tretirana voda iz SBR bazena se dovodi do dva mala rezervoara gdje se iz jednog od tih manjih rezervoara voda dovodi do filtracionih stanica i dobijanja prečišćene vode.

Gravitacionim putem tretirana voda se upušta u kanalizacioni sistem sa kvalitetom koji zadovoljava sve uslove za takvo upuštanje. Jedin dio vode će se koristiti kao tehnička voda i preko pumpi vratiti na sanitarne kade.

Postrojenje će biti potpuno opremljeno sa mašinskom i elektro-opremom uz predviđenu automatizaciju sistema.

10.2 Postrojenje za kompostiranje

Upravljanje biootpadom otpadom iz vrtova i parkova u planskom periodu potrebno je organizovati izgradnjom kompostišta. Lokaciju je potrebno da opredijeli Glavni grad, nakon čega će Glavni grad sa nadležnim gradskim službama krenuti u realizaciju svih daljih potrebnih aktivnosti na izgradnji kompostišta.


_____________________________________________________________________________________

81

Takođe je za određeni broj domaćinstava koja se nalaze na udaljenijim lokacijama, potrebno je sagledati mogucnost nabavke manjih kompostera za domaćinstva (komercijalni proizvod).

10.3. Postrojenje za proizvodnju elektri čne energije i tople vode iz deponijskog biogasa

Glavni Grad će putem privatno javnog parnerstva izgraditi postrojenje za proizvodnju električne energije i tople vode iz deponijskog biogasa. Glavni grad će učestvovati sa sirovinom-biogasom, zemljištem i komunalijama, dok bi preostali dio investicije bio obaveza partnera.

Priprema tendera i objavljivanje do kraja 2016 god.

Nosioc projekta za izgradnju Postrojenje za proizvodnju električne energije i tople vode iz deponijskog biogasa će biti “Deponija“ Podgorica d.o.o a srestva će se obezbijediti kroz privatno-javno partnerstvo.

Napominje se da izgradnja ovog postrojenja nije planirana Državnim planom, ali je Glavni grad je u cilju unaprjeđenja upravljanja komunalnim otpadom i zaštite životne sredine preduzeo aktivnosti na izgradnji ovog postrojenja. Izgradnjom postrojenja obezbijedit će pozitivan ekolosko-ekonomski efekat, kroz zaštitu životne sredine i ekonomsku valorizaciju deponijskog gasa.


_____________________________________________________________________________________

82

11. NADZOR I PRAĆENJE PLANIRANIH MJERA I AKTIVNOSTI

Mjere nadzora upravljanja komunalnim otpadom i neopasnim gradjevinskim otpadom

potrebno je sprovoditi kontinuirano, shodno zakonskim propisima, a odnose se na: -stalan nadzor upravljanja otpadom na teritoriji Glavnog grada; -podsticanje odvojenog sakupljanja otpada; -podsticanje razvrstavanja otpada. Monitoring i revizija su osnovni dijelovi procesa implementacije. Monitoring će pokazati da li su postavljeni ciljevi postignuti i da li je upravljanje otpadom u skladu sa principima Državnog plana i Nacionalne strategije upravljanja otpadom. Svrha revidovanja je provjera postavljenih ciljeva i njihove realizacije u zavisnosti od socijalnog, ekonomskog, tehnološkog i institucionalnog razvoja.

Godišnji izveštaj o implementaciji plana treba da bude dostavljen Skupštini grada Glavnog grada shodno zakonskim propisima. Na taj način će biti označen napredak i obilježena ključna pitanja koja treba razmotriti u narednom periodu. Lokalni plan upravljanja otpadom se ponovo razmatra svakih pet godina, po potrebi revidira i donosi u skladu sa Državnim planom upravljanja otpadom. 11.1. Monitoring planiranih aktivnosti i mjera

Praćenje realizacije plana upravljanja komunalnim i neopasnim građevinskim otpadom za teritoriju Glavnog grada i opstina u okviru Glavnog grada Golubovci i Tuzi za period 2016-2020 godine realizovace se kontinuirano od strane nadleznih organa uprave i gradskih sluzbi i dostavljanjem godisnjegizvjestaja o implementaciji plana nadležnom Organu jedinice lokalne samouprave na razmatranje i usvajanje.

Izvještaj o implementaciji plana upravljanja otpadom, shodno zakonskim odredbama,

Skupština Glavnog grada Podgorice razmatra jednom godišnje. Izvještaj o realizaciji ovog plana mora sadržati (pored obaveznih smjernica datih zakonom):

− Broj realizovanih aktivnosti u ukupnom broju aktivnosti za godinu u procentima. − Status ostvarenja indikatora u svakoj od planiranih mjera. − Za neralizovane aktivnosti potrebno je status realizovanosti i obrazloženje o razlozima

nerealizacije. − Sve neralizovane aktivnosti, po pravilu ponovo uključiti u akcioni plan, uključujući i

modifikacije ukoliko su potrebne.


_____________________________________________________________________________________

83

12. FINANSIJSKO-EKONOMSKA ANALIZA PREDLOŽENIH OPCIJ A 12.1. Finansijska analiza

Kada je u pitanju finansijsko upravljanje, osnovna metodologija zasniva se na drevnom principu maksimalnog smanjenja troškova i maksimalnog povećanja stepena naplate komunalnih usluga, pri čemu se mora voditi računa da se ne ugrozi kvalitet procesa rada i pozicije na tržištu Mora se unaprijediti i sistem evidencije potrošača, pri čemu je najpogodnije prilagoditi metodologije koje se primenjuju u razvijenim zemljama potrebama svojih građana. Medologija utvrđivanja tarifa mora da odgovori kvalitetu usluge, ali i da ima punu ekonomsku opravdanost u pogledu investicionih ulaganja, troškova amortizacije opreme, radne snage, zbrinjavanja otpada itd. U skladu sa poslovnim planovima treba izraditi investicone, odnosno finansijske planove, na višegodišnjem i jednogodišnjem principu. S obzirom na osetljivost problematike i odgovornost sprovodilaca odluka, finansijske planove treba da prati transparentnost u trošenju sredstava, ali i fleksibilnost u pogledu promena finansijskih uslova na tržištu (poskupljenje goriva, amortizacija opreme, inflacija) Dugoročni cilj sistema za upravljanje otpadom treba da bude njegova finansijska održivost, koja podrazumijeva da se iz tarife za pružene usluge pokriju operativni troškovi, troškovi održavanja i amortizacije, budući kapitalni troškovi, kao i redovna otplata eventualnih kredita neophodnih za finansiranje investicija. Da bi se obezbijedila finansijska održivost sistema za upravljanje otpadom potrebno je da cijene (tarife) za usluge prikupljanja, odnošenja, transporta i dalje obrade otpada budu na nivou koji obezbijeđuje uspješno ispunjavanje sljedećih finansijskih ciljeva: 1. Pokriće direktnih operativnih troškova a. Troškovi poslovanja i održavanja; 2. Pokrivenost ostalih indirektnih ili negotovinskih operativnih troškova a. Аmortizacija; b. Kamate; c. Porezi i doprinosi. Finansijska analiza je neophodna prilikom pripreme bilo koje aplikacije za dobijanje finansijskih sredstava, bilo da su u pitanju bespovratna sredstva (npr. iz EU IPA fondova) ili krediti međunarodnih finansijskih institucija i komercijalnih banaka.

Kontrola i transparentnost realizacije finansijskih planova predstavljaju njihov najosetljiviji dio, zbog čega je javnosti neophodno prezentovati stepen realizacije finansijskog plana, obrazložiti teškoće, negativne i pozitivne rezultate. S obzirom na zakonsku regulativu i pravila struke u ekonomsko-finansijskom poslovanju, izveštaj o realizaciji treba prezentovani jednom godišnje, na kraju fiskalne godine, odnosno po usvajanju završnog računa

Prvi korak u finansijskoj analizi jeste procjena investicionih troškova. Investicioni troškovi se dijele u dvije grupe: a) fiksne investicije; b) „start-up“ troškovi.


_____________________________________________________________________________________

84

Fiksne investicije obično predstavljaju najveći dio ukupnih investicionih troškova. Pod njima se podrazumijevaju novčana ulaganja u različite vrste imovine: zemljište, zgrade, mašine, opremu, tehnologiju i sl.

„Start-up“ troškovi uključuju troškove pripreme studija, plansko–tehničke dokumentacije, troskove pripreme i zaključivanja ugovora itd. 12.1.1. Operativni i troškovi održavanja

Ukupni operativni troškovi su podjeljeni na varijabilne i fiksne troškove. Varijabilni troškovi uključuju troškove električne energije, goriva, vode, maziva, gasa i

slično. Fiksni troškovi uključuju plate zaposlenih, naknade za razne finansijske usluge, razne

laboratorijske usluge i slično. Najznačajniji fiksni troškovi jesu troškovi održavanja osnovnih sredstava. Ovi troškovi su dobijeni kao određeni procenat od ukupne investicione vrijednosti osnovnih sredstava. Procenat na osnovu kojih su izračunati troškovi održavanja u predloženoj opciji dat jeusledećoj tabeli br. Tabela br. 35 Troškovi održavanja osnovnih sredstava (% od godisnje vrijednosti)

Investiciona komponenta

Građevinski objekti Mobilna oprema Stacionarna oprema

Deponija 0,5% 3,0% 5,0%

Postrojenje za kompostiranje 1,0% 5,0% 5,0%

Postrojenje za sekundarnu selekciju 1,5% 7,0% 7,0%

12.2 Investicioni troškovi Tabela br. 36 Pregled investicija i investicionih troškova po godinama za planski period

BROJ NAZIV INVESTICIJE FINANSIRANJE/ Ukupno (€)

IZVORI FINANSIRANJA

(€)

ROK REALIZACIJE

NAPOMENA

1

Deponija “LIVADE“ Podgorica – Izgradnja treće sanitarne kade, -

1.300.000,00

Glavni grad –Podgorica Deponija D.O.O- Podgorica

Decembar 2016. god

2.

Nabavka mehanizacije i opreme za uspostavljanje sistema sakupljanja komunalnog otpada sa teritorije Glavnog grada

Ukupno 4.824.800,00 2.490.000,00- Glavni grad.

2.334.800,00 - Cistoca D.O.O

Glavni grad –Podgorica Cistoca D.O.O- Podgorica

Kontinuirano u period od 2016 do 2020 god.

Pokrivenost usluge sakupljanja otpada 100%

3.

500.000,00

Primarna


_____________________________________________________________________________________

85

Selektivno sakupljanje otpada

(primarna selekcija)

Glavni grad –Podgorica

Cistoca D.O.O-

Podgorica

Kontinuirano u

periodu od 2016 do 2020

god

selekcija po sistemu “dvije kante” (suva i mokrafrakcija).

4.

Postrojenje za kompostiranje biljnog otpada

1.000.000,00

Glavni Grad Podgorica, donacije

2018.god

5.

Izgradnja četiri reciklažna dvorišta

600.000,00

Glavni Grad Podgorica

Kontinuirano od 2016- 2020 god

6.

Postrojenje za proizvodnju električne i toplotne energije iz deponijskog gasa

1.000.000,00

Privatno-javno partnerstvo

2017.god

7.

Završno prekrivanje sanitarnih kada br. 1 i br. 2

1.000.000,00 Deponija d.o.o Podgorica

2017 – 2018. god

8.

Postrojenje za prečišćavanje procjednih voda sa deponije “ Livade”

2.000.000,00

Deponija D.O.O-Podgorica kreditno zaduženje

decembar 2016

god

,

12.3 Tarifna strategija

Važeće cijene za prevoz i deponovanje komunalnog otpada za fizička i pravna lica u primjeni su od 2007. godine. Protekli vremenski period učinio je da iste treba preispitati, pogotovo za kategoriju građana, jer je izvjesno da su pojedini inputi – elementi koji učestvuju u metodologiji izrade cijena zabilježili određeni prirast u odnosu na 2007. godinu.

Prilikom sprovođenja adekvatne tarifne strategije, odnosno određivanja cijena pružanja komunalnih usluga sakupljanja, transporta i deponovanja komunalnog otpada treba se rukovoditi činjenicom da se ista određuje na način i postupak propisanom Zakonom o komunalnim djelatnostima, Zakonom o zaštiti potrošača, pri tom vodeći računa o zaštiti potrošača, odnosno korisnicima komunalnih proizvoda i usluga.

Naime, novim Zakonom o komunalnim djeklatnostima koji je stupio na snagu 25 avgusta 2016. godine, a koji će se primjenjivati 18 mjeseci nakon stupanja na snagu, između ostalog je propisano da se javni interes u vršenju komunalnih djelatnosti obezbjeđuje preko privrednih društava kojima je povjereno obavljanje ovih djelatnosti i davanjem saglasnosti na cjenovnik za


_____________________________________________________________________________________

86

pružanje komunalnih usluga, odnosno isporuku komunalnog proizvoda. Nadalje, ovim Zakonom je propisano da bliže elemente i metodologiju za određivanje cijene komunalne usluge , utvrđuje Vlada ,kao i da cijenu komunalne usluge utvrđuje vršilac komunalne djelatnosti po prethodno pribavljenoj saglasnosti Skupštine jedinice lokalne samouprave.Nadalje vršioci komunalnih djelatnosti, a time i komunalnih djelatnosti sakuplanja i deponovanja komunalnog otpada će biti u obavezi da , međusobne odnose vršioci ovih komunalne djelatnosti urede sa korisnikom usluge, ugovorom i na osnovu računa za izvršene usluge.

Takođe, cijene ovih komunalnih usluga, po jedinici mjere biće iste za pravna i fizička lica, od početka primjene novog Zakona o komunalnim djelatnostima.

U planskom periodu pri određivanju cijene usluga, potrebno je sagledati da se i cijenovnom politikom na osnovu generisane kolicine komunalnog otpada po stanovniku, stvore uslovi za trajno, kontinuirano i kvalitetno obavljanje ovih komunalnih djelatnosti , uslovi za održavanje komunalne infrastrukture, opreme i sredstava u funkcionalnom stanju, kao i obavljanje ovih komunalnih djelatnosti na načelima održivog razvoja.


_____________________________________________________________________________________

87

13. ZAKLJUČNA RAZMATRANJA I CILJEVI UPRAVLJANJA KOMUNALNIM I NEOPASNIM

GRAĐEVINSKIM OTPADOM KOJE TREBA REALIZOVATI U PLANSKOM PERIODU

Upravljanje otpadom na teritoriji Glavnog grada i opština u sastavu Glavnog grada Golubovci u Tuzi, organizovano je u skladu sa Zakonom o uprravljanju otpadom i ostalim podzakonskim aktima koji regulišu pitanje upravljanja komunalnim otpadom.

Glavni grad je stvorio pretpostravke za održivo upravljanje otpadom, kroz izgradnju sanitarne deponije Livade i ostale potrebne infrastrukture, objekata i opreme, kao i kroz donošenje potrebnih podzakonskih akata shodno zakonom propisanim obavezama .

Shodno obezbjeđenim uslovima,uloženim finanijskim sredstvima, kreditnim zaduženjima i investicionim ulaganjima koja su u toku, kao i planiranim investicijama, a shodno opcijama koje su predložene državnim planom upravljanja otpadom, za Glavni grad najprihvatljivija opcija regionalnog upravljanja otpadom je opcija 1, gdje bi Glavni grad bio centar, a otpad bi na sanitarnoj deponiji Livade odlagale Prijestonica Cetinje i opština Danilovgrad

Ciljevi u organizovanju održivog upravljanja otpadom, a u skladu sa Lokalnim planom, koje u nerednom periodu treba ostvariti su: 1. Proširiti i jačati administrativne kapacitete na nivou grada u oblasti upravljanja otpadom: • Jačanje administrativnih kapaciteta na nivou grada, posebno organa zaduženih za planiranje, izdavanje dozvola, kontrolu i praćenje. • Jačanje administrativnih kapaciteta za efikasnije sprovođenje propisa u oblasti upravljanja otpadom u gradu. 2. Unaprijediti sistem sakupljanja otpada i proširiti ukupan obim sakupljanja komunalnog otpada na 100% do 2020 godine : • Zamjena postojećih kontejnera od 1,1 m3 u gradskom jezgru podzemnim kontejnerima, i u širem dijelu grada i u dijelovima grada sa individualnim stanovanjem kantama za sakupljanje suve i mokre frakcije komunalnog otpada. • Prikupljanje preciznih podataka o količinama otpada koji nastaje na teritoriji Glavnog grada • Kontiunuirano proširenje mreže sakupljanja komunalnog otpada i određivanje lokacija za postavljanje posuda za sakupljanje otpada u svim naseljima • Izrada smjernica za proširenje sakupljanja komunalnog otpada u seoskim područjima i razvijanje nivoa svijesti javnosti u selima gde će se vršiti sakupljanje • Nabavka potrebne mehanizacije, opreme i objekata za proširenje i unaprjeđenje sakupljanja komunalnog otpada: 3. Uspostaviti sistem odvojenog sakupljanja, ponovnog korišćenja i reciklaže otpada: • Postavljanje kontejnera za selektivno sakupljanje reciklabilnog otpada – zelenih ostrva, podzemnih kontejnera u gradskom jezgru i kontejneri od 1,1 m3 u ostalim dijelovima grada. • Postavljanje posuda za sakupljanje reciklabilnog otpada u dijelovima grada sa individualnim stanovanjem. • Izgradnja reciklažnih dvorišta. • Povećanje kapaciteta u cilju obezbjeđivanja povećanja stepena za preradu/ponovnu upotrebu reciklabilnih komponenata otpada. • Uspostavljanje sistema odvojenog sakupljanja opasnog otpada iz domaćinstava. 4. Izgraditi nedosatjuću planiranu infrastrukturu za upravljanje komunalnim otpadom, i sanirati postojeća neuređena odlagališta: • Izgradnja i proširenje deponije sanitarne deponije “Livade” u skladu sa planskom dokumentacijom, standardima i propisima


_____________________________________________________________________________________

88

• Izgradnja postrojenja za prečišćavanje procjednih voda •Izgradnja postrojena za pretvaranje biogasa u električnu i toplotnu energiju • Zatvaranje i sanacija neuređenih odlagališta otpada na teritoriji Glavnog grada i opština u sastavu Glavnog grada Golubovci i Tuzi 6. Izgraditi postrojenje za kompostiranje zelenog otpada: • Izrada studije izvodljivosti za postrojenje za kompostiranje zelenog otpada iz šuma, parkova i javnih površina. • Izrada tehničke dokumentacije. • Izgradnja postrojenja za kompostiranje zelenog otpada. 7. Izgraditi postrojenje za reciklažu građevinskog otpada: 10. Razviti sistem za finansiranje upravljanja otpadom na lokalnom nivou: • Unaprjeđenje rada “Čistoća” doo Podgorica i “Deponija” doo Podgorica u cilju unaprjeđenja poslova upravljanja otpadom. • Sagledati mogućnost uvođenja naplate po članu domaćinstva, odnosno po količini generisanog otpada gdje je to moguće, za usluge sakupljanja i tretmana otpada – primjena principa pune nadoknade troškova. 11. Razviti svijest stanovništva o značaju upravljanja otpadom: • Razvijanje svijesti o potrebi pravilnog postupanja sa otpadom, prije svega kod najmlađe populacije -djece i omladine. • Implementacija programa za razvijanje svijesti javnosti o odvojenom sakupljanju i reciklaži • Razvijanje svesti javnosti (kampanje, oglašavanja, promotivni materijali, brošure) za odvojeno sakupljanje opasnog otpada. Tabela br. 37 Projekcija cilja koji se odnosi na selekciju reciklabilnih materijala koje je potrebno pripremiti

za ponovnu upotrebu i reciklažu za planski period

Cilj koji se odnosi na papir, metal, plastika i staklo/t

Godina planskog obuhvata

(1)

Broj stanov

u JLS

(2)

Procjena sakuplj kom otpad prema

DPUO

(3)

Procjena sakupljenih reciklabinih frakcija Ukupno sakupljeno

(8)=

(4)+(5)+(6)+(7)

Planirani cilj

%

(9)

Planirani cilj

količina

(10) Papir+kart

(4)

Plastika

(5)

Metal

(6)

Staklo

(7)

2017 194315 68488 9246 8177 925 5137 23485 25 5871

2018 196219 69857 9431 8334 992 5239 23996 35 8399

2019 198142 71254 9619 8508 1069 5344 24540 45 11043

2020 200084 72680 9812 8678 1141 5451 25082 50 12541

UKUPNO 788760 282279 38108 33697 4126 21171 97102 37854


_____________________________________________________________________________________

89

Tabela br. 38 Projekcija cilja koji se odnosi na biorazgradivi otpadza planski period


(1)

Procjena sakupljenog

komunalnog otpada

prema

DPUO

(2)

Procjena sakupljenog biorazgradivog komunalnog otpada, papir, karton, zeleni, organski iz kuhinja i restorana i ostale

frakcije/t Ukupno proizvedeno

(7)=

(3)+(4)+(5)+(6)

Planirani cilj

%

(8)

Planirani

cilj

količina

(9) Papir+karton

(3)

Organski

(ostaci iz kuhinja i

restorana)

(4)

Zeleni

(lišće, trava, ostaci rezidbe i

sl.)

(5)

Ostali

(drvo, odjeća, tekstil, frakcije kabastog i dr)

(6)

2017 68488 9246 24656 4857 6849 45607 5 2280

2018 69857 9431 25149 4962 8145 47686 7 3338

2019 71254 9619 24939 5070 8529 48157 25 12039

2020 72680 9812 25438 5180 8867 49296 40 19718

UKUPNO 282279 38108 100181 20068 32390 190747 37376

Tabela br. 39 Projekcija cilja koji se odnosi na građevinski otpadkoji je potrebno pripremiti za ponovnu upotrebu i reciklažu za planski period

Cilj koji se odnosi na građevinski otpad/t


(1)

Broj stanov

u JLS

(2)

Stopa proizv po stanov

(3)

Procjena proizvedenog građevinskog otpada

prema DPUO

(4)

Procjena sakupljenog građevinskog otpada

(5)

Planirani cilj

% (6)

Planirani cilj

količina

(7)

2017 194315 0,15 29147 19855 10 2915

2018 196219 0,15 29433 21840 30 8830

2019 198142 0,15 29721 24024 50 14861

2020 200084 0,15 30013 26426 70 21009

UKUPNO 788760 ---------- 118314 92145 47614


_____________________________________________________________________________________

90

14. AKCIONI PLAN ZA IMPLEMENTACIJU LOKALNOG PLANA UPRAVLJANJA KOMUNALNIM OTPADOM I NEOPASNIM GRA ĐEVINSKIM OTPADOM DINAMIKA I IZVORI FINANSIRANJA

Akcionim planom za sprovođenje Lokalnog plana upravljanja komunalnim otpadom i neopasnim građevinskim otpadom u Glavnom gradu Podgorici za period 2016-2020.godine (u daljem tekstu: Akcioni plan), definisani su ciljevi i zadaci utvrđeni predloženim Planom a proistekli iz Zakona o upravljanju otpadom,Zakona o komunalnim djelatnostima i trenutnim stanjem u pogledu ostvarenih rezultata u oblasti upravljanja otpadom. U cilju stvaranja uslova za potpunu implementaciju Plana upravljanja otpadom, Glavni grad će saglasno novom Zakonu o komunalnim djelatnostima, koji je stupio na snagu krajem avgusta 2016. godine donijeti podzakonska akta u roku propisanom ovim zakonom, čime će se stvoriti uslovi da se korišćenje komunalne usluge sakupljanja i odvoženja komunalnog otpada obavlja kontinuirano i na način stvaranja preduslova za kvalitetan život građana i zaštitu životne sredine. U tom smislu, Glavni grad će donijeti: - Odluku kojom će se uraditi postupak i način korišćenja komunalne usluge sakupljanja i odvoženja komunalnog otpada. - Odluku kojom će propisati način i uslovi organizovanja i obavljanja komunalnih djelatnosti iz okvira nadležnosti Glavnog grada, a saglasno navedenom Zakonu. - Odluku kojom će se propisati uslovi, način, rokovi i postupak plaćanja komunalne naknade. Naime, shodno novom Zakonu o komunalnim djelatnostima, dato je ovlašćenje nadležnom organu jedinice lokalne samouprave da svojim propisom uredi uslove način i rokove plaćanja komunalne naknade iz koje će se finansirati tekuće investiciono održavanje opreme i sredstava neophodnih za obavljanje djelatnosti zajedničke komunalne potrošnje. - Odluku o komunalnom redu kojom će se urediti: uredjenje naselja, održavanje čistoće, sakupljanje kabastog otpada, zaštita i čuvanje javnih površina, uklanjanje snijega i leda, upravljanje javnom rasvjetom, održavanje mostova i otvorenih plaža, obala rijeka i jezera, otvorenih odvodnih kanala i sl., održavanje javnih toaleta i dr. - Odluku kojom će se propisati bliži postupak, rokove za priključenje, iznos i način plaćanja naknade za priključenje na komunalnu infrastrukturu za vodosnabdijevanje i prihvatanje, prečišćavanje i odvodjenje komunalnih otpadnih i atmosferskih voda - Odluku o utvrdjivanju cijena komunalnih usluga odnosno komunalnih proizvoda na način i po postupku i u rokovima propisanim Zakonom o komunalnim djelatnostima. Glavni grad će shodno zakonskim propisima i rokovima realizovati zaključivanje ugovora o povjeravanju obavljanja komunalnih djelatnosti, korišćenja komunalne infrastrukture i drugih sredstava u svojini Glavnog grada.

Akcioni plan dat kroz pregled planiranih aktivnosti koje ne zavise od izbora opcije za upravljanje otpadom, a odnose se na aktivnosti iz domena zakonodavno-pravnog uređenja, institucionalnog okvira i tehničko-tehnološkog djelovanja i pregled aktivnosti koje je neophodno izvršiti u skladu sa odabranom opcijom.


_____________________________________________________________________________________

91

Tabela br. 40 Akcioni plan - planirane opšte aktivnosti

Zakonodavno-pravne aktivnosti

Poseban cilj 1. : Unaprje đenje postoje ćeg zakonodavno-pravnog sistema na lokalnom nivou

Zadatak Aktivnost / Mjera / Projekat Nosioci i partneri Period

realizacije / Rok

Procjena potrebnih sredstava

1. Donošenje novih lokalnih odluka o upravljanju otpadom

1.1.1 Priprema Odluke kojom će se uraditi postupak i način korišćenja komunalne usluge sakupljanja i odvoženja komunalnog otpada.

Sekretarijat za komunalne poslove i saobraćaj

2018 god.

- Priprema Odluke kojom će propisati način i uslovi organizovanja i obavljanja komunalnih djelatnosti iz okvira nadležnosti Glavnog grada, a saglasno navedenom Zakonu.


2018 god.

- Priprema Odluke o komunalnom redu kojom će se urediti: uredjenje naselja, održavanje čistoće, sakupljanje kabastog otpada, zaštita i čuvanje javnih površina, uklanjanje snijega i leda, upravljanje javnom rasvjetom, održavanje mostova i otvorenih plaža, obala rijeka i jezera, otvorenih odvodnih kanala i sl., održavanje javnih toaleta i dr.


2018 god.

- Priprema Odluke kojom će se propisati bliži postupak, rokove za priključenje, iznos i način plaćanja naknade za priključenje na komunalnu infrastrukturu za vodosnabdijevanje i prihvatanje, prečišćavanje i odvodjenje komunalnih otpadnih i atmosferskih voda

Sekretarijat za komunalne poslove i saobraćaj Sekretarijat za finansije

2018 god.

Priprema Odluke kojom će se propisati uslovi, način, rokovi i postupak plaćanja komunalne naknade

2016 god.

1.1. Donošenje odluka o uspostavljanju lokacija za odlaganje građevinskog otpada u svakoj od JLS

1.1.1. Priprema odluke o izboru lokacija za odlaganje građevinskog otpada

Sekretarijat za planiranje i uređenje prostora i zaštitu životne sredine

2017.god.

1.2. Donošenje odluka o uspostavljanju lokacija za odlaganje biološki razgradivog otpada u svakoj od JLS

1.2.1. Priprema odluke o izboru lokacija za odlaganje biološki razgradivog otpada

Sekretarijat za planiranje i uređenje prostora i zaštitu životne sredine

2017.god.

1.3.Donošenje odluka o izmjenama lokalnih tarifnih sistema

1.3.1. priprema odluka o utvrdjivanju cijena

komunalnih usluga odnosno komunalnih proizvoda na način i po postupku i u rokovima propisanim Zakonom o

DOO kojima je Glavni grad povjerio obavljanje komunalih djelatnosti i Sekretarijat za

2018.god.


_____________________________________________________________________________________

92

komunalnim djelatnostima komunalnposlove i saobraćaj,

Institucionalne aktivnosti

Poseban cilj 1.: Uspostavljanje strateškog okvira


realizacije / Rok


1.1.Praćenje sprovođenja Plana upravljanja komunalnim otpadom i neopasnim građevinskim otpadom u Glavnom gradu Podgorici za period 2016-2020 god

1.1.1 Priprema izvještaja o sprovođenju Plana upravljanja komunalnim otpadom i neopasnim građevinskim otpadom u Glavnom gradu Podgorici za period 2016 – 2020 god


Kontinuirano -najkasnije do 20. maja tekuće za prethodnu

godinu.

Poseban cilj 1.: Unaprje đenje sistema upravljanja otpadom

2.1. Ažuriranje podataka o otpadu

2.1.1. Redovno vođenje registara sa svim neophodnim podacima o sakupljačima, prevoznicima, izvoznicima, posrednicima i trgovcima otpadom, shodno nadležnostima jedinice lokalne samouprave


Kontinuirano

2.2.Unaprjeđivanje rada inspekcijskih službi

2.2.1. Detaljno analiziranje rada inspekcijskih službi, na lokalnom i nivou, i izrada prijedloga za unaprjeđivanje sistema inspekcijskog nadzora u sprovođenju Zakona o upravljanju otpadom

Sekretarijat za komunalne poslove i saobraćaj, Komunalna inspekcija, Komunalana policija

Kontinuirano

2.2.2. Kontinuirano uvođenja aktivnijeg sistema saradnje stanovništva i inspekcijskih organa

Sekretarijat za komunalne poslove i saobraćaj, Komunalna inspekcija, Komunalana policija, DOO iz oblasti komunalnih djelatnosti, čiji je osnivač Glavni grad

Kontinuirano

2.3.Unapjređivanje komunikacije na lokalnom nivou i jačanje javne svijesti građana

2.3.1. Diskusije i javne rasprave

Sekretarijat za planiranje i uređenje prostora i zaštitu životne sreduine, Sekretarijat za komunalne poslove i saobraćaj, Komunalna inspekcija, Komunalana policija, DOO iz oblasti komunalnih djelatnosti, čiji je osnivač Glavni grad

Kontinuirano


_____________________________________________________________________________________

93

2.3.2. Saopštenja za javnost, intervjui, radio i TV obraćanja i dr.

Sekretarijat za planiranje i uređenje prostora i zaštitu životne sredine, Sekretarijat za komunalne poslove i saobraćaj, Komunalna inspekcija, komunalana policija, DOO iz oblasti komunalnih djelatnosti, čiji je osnivač Glavni grad

Kontinuirano

2.3.3 Medijske kampanje (reklame, posteri, aktivistički performansi čišćenja i dr., gostovanja u školama, fakultetima i dr.)


Kontinuirano

2.3.4.. Obavještenja štampana na računima za komunalne usluge – novi dizajn računa

DOO iz oblasti komunalnih djelatnosti, čiji je osnivač Glavni grad

Po potrebi

2.3.5 Servis za prigovore i prijave – sistem 48

Sekretarijat za komunalne poslove i saobraćaj, Sekretarijat za planiranje i uređenje prostora i zaštitu životne sredine, Komunalna inspekcija, Komunalana policija, DOO iz oblasti komunalnih djelatnosti, čiji je osnivač Glavni grad

Kontinuirano

2.3.6. Programi obuke u oblasti upravljanja otpadom za učenike, nastavnike, direktore, studente, profesore, osoblje zaposleno u JKP, opštinama i dr.

Sekretarijat za komunalne poslove i saobraćaj, Sekretarijat za planiranje i uređenje prostora i zaštitu životne sredine

Kontinuirano

2.3.7 Organizovanje proslava dana planete, dana voda i dr. posebnih dana iz oblasti zžs uopšte

Sekretarijat za planiranje i uređenje prostora i zaštitu životne sredine Sekretarijat za komunalne poslove i saobraćaj

Stalno / najmanje jednom godišnje

2.3.8 Organizovanje dana čišćenja, izbora najlepše bašte, terase, ulice, školskog dvorišta, izbor najangažovanijih škola u pogledu primarno selektovanog otpada i sl.

Sekretarijat za planiranje i uređenje prostora i zaštitu životne sredine, , DOO iz oblasti komunalnih djelatnosti, čiji je

Stalno / najmanje jednom godišnje


_____________________________________________________________________________________

94

osnivač Sekretarijat za komunalne poslove i saobraćaj, Glavni grad

2.3.9. Poboljšanje imidža vršilaca komunalnih djelatnosti


Kontinuirano

2.3.10. Promovisanje principa i planova upravljanja otpadom u seoskim sredinama


Kontinuirano

2.3.11. Organizovanje kampanja za prikupljanje određenih vrsta otpada u seoskim sredinama


Kontinuirano

Tehničko-tehnološke aktivnosti

Poseban cilj 1.: Obezbje đivanje tehni čke podrške sistemu upravljanja u pogledu konsultaci ja i izrade neophodnih studija


realizacije / Rok

Procjena potrebnih

sredstava/ € 1.1. Unaprjeđenje

sistema sakupljanja otpada I proširivanje obuhvata

1.1.1. Uvođenje sistema dvije kante “Čistoća” doo Podgorica 2020. 500.000,00

1.1.2.Sanacija neuređenih odlagališta otpada “Čistoća” doo Podgorica kontinuirano 120.000

1.2.Pružanje usluge sakupljanja otpada do 100%

1.1.3.Nabavka opreme i vozila

-Glavni grad , DOO iz oblasti komunalnih djelatnosti, čiji je osnivač Glavni grad

2020. 4.824.800,00

1.3. Unaprjeđenje sistema iskorišćenja energije iz otpada

1.3.1. Proizvodnja energije i tople vode iz biogasa

Glavni grad, „Deponija“ doo Podgorica , Privatni partneri

2017. 1.000.000,00


_____________________________________________________________________________________

95

Tabela br. 41 Akcioni plan - planirane aktivnosti prema opcijama predlozenim u DPUO

Tehničko-tehnološke aktivnosti

Poseban cilj 1.: Obezbje đivanje tehni čke podrške sistemu upravljanja u pogledu izgradnje neophodnih objekata

Opcija / Region / JLS Aktivnost / Mjera / Projekat Nosioci i partneri Period

realizacije / Rok


(Eura)

OPCIJA 1

Region Centar 1

Podgorica

Izgradnja sanitarne kade na sanitarnoj deponiji „Livade“ (jedne sanitarne kade)

Glavni grad Podgorica, „Deponija“dooPodgorica 2016.god 1.300.000

Završetak izgradnje postrojenja za prečišćavanje procjednih voda sa deponije

Glavni grad Podgorica, „Deponija“dooPodgorica 2016.god. 2.000.000

Izgradnja postrojenja za proizvodnju električne i toplotne energije iz deponijskog gasa

Glavni grad Podgorica, „Deponija“doo

Podgorica i partneri 2017. 1.000.000

Izgradnja četiri reciklažna dvorišta

Glavni grad Podgorica, „Čistoća“doo Podgorica 2020. 600.000

Izgradnja postrojenja za kompostiranje

Glavni grad Podgorica, „Zelenilo“doo Podgorica 2018.god. 1.000.000

10111.nacrt plana upravljanja komunalnim i neopsanim...

Documents