10 animalien harreman-funtzioa
TRANSCRIPT
1 ESTIMULUAK HARTZEA• Nerbio-sistema:
– Erantzun azkarra– Lokomozioaz arduratu
• Sistema endrokrinoa:– Hormonen bidezko erantzuna– Astiroagoa– Iraunkorragoa
1.1. Errezeptoreak• Estimulua hartzeaz arduratzen dira
SENTIMEN ORGANOAK• Ukimen-organoak:
– Kontaktuz, presioz, beroz edo hotzez aktibatu
• Oreka-organoak:– Azkartzeak, errotazioak edo norabide aldaketak nabaritu– Estatozistoek egiten dute hori– Ornedunetan belarrian
• Entzumen-organoak:– Intsektuek antenetan– Saguzarrek ultrasoinuak orientatzeko– Ornodunetan oreka ere erregulatzen du
• Usaimen-organoak:– Substantziak gas egoeran egon behar dira, edo
partikula edo tanta txiki moduan– Artropodoek antenetatik eta moluskuek tentakuluetatik
usaintzen dura» Ornodunetan ahoarekin
komunikatuak
• Ikusmen-organoak:– Argiak estimulatzen ditu– Sinpleenek argiaren intentsitatea bereizi bakarrik– Animali denek ez dute espektro bera ikusten:
• Erleek ultramorea bakarrik ikus dezakete
• Nerbio-bulkada: neuronetan zehar bidaiatzen duen seinale elektrokimikoa
2.1. Neuronen zeharreko transmisioa• Despolarizazio izeneko prozesu baten bidez gertatzen da
2 NERBIO KOORDINAZIORAKO SISTEMA
Mintza polarizatuta dago: kanpoan karga + eta barruan -. Geldialdiko gaitasuna deitzen zaio. a) Estimuluak Na+ ioiak barrura sartzea eragiten du. Polarizazioa aldatu: barruan + eta kanpoan -. Ekintza gaitasuna.b) Despolarizazioak alboko guneei eragiten die, hauek ere depolarizatuz.c) Domino efektuaz despolarizazioa transmitituz doa: nerbio-bulkadad) Mintz osoa zeharkatzean, errepolarizazioa gertatzen da
NERBIO BULKADA: mintz plasmatikoaren despolarizazioa
Hedatze-abiadura• Mielina-zorroa izateak seinalearen transmisioa azkartzen du• Ranvierren nodulu batetik bestera gertatzen da
2.2. SinapsiaHiru eremutan gertatu daiteke:• Neurona - neurona• Neurona - muskulu edo guruin zelula• Sentimen zelula – neurona
Neurona presinaptikoa: bulkada daraman neurona
Neurona postsinaptikoa: bulkada jasotzen duena
Nerbio-bulkada
Neurona presinaptikoa Neurona postsinaptikoa
SINAPSI ELEKTRIKOA• Neuronak bata bestetik oso hurbil daudenez ioiak batetik
bestera pasatzen dira proteina baten laguntzaz.• Oso azkarra da.
SINAPSI KIMIKOA• Neuronen arteko aldea handiagoa: arrail sinaptikoa• Axoien muturrean: bukaera-botoia• Horien barruan neurotransmisorez (azetilkolina,
adrenalina…) beteriko besikula sinaptikoak daude• Nerbio bulkada iristean,
neurotransmisoreak askatu egiten dira
• Errezeptoreetara joaten dira• Despolarizazioa gertatzen da
zelula postsinaptikoan
ERREZEPTOREAK• Errezeptore espezifikoak daude
neurotransmisore bakoitzarentzat• Errezeptorea aktibatu orduko, neurotransmisorea
askatu egiten daNEUROTRANSMISOREAK• Errezeptoretik askatu ondoren:
– Batzuk entzimek suntsaitzen dituzte– Beste batzuk berriro besikuletan sartzen dira
• Errezeptore bat izan daiteke. Azetilkolina adibidez:– Suspertzailea: garuneko neuronetan– Inhibitzailea: sistema kardiobaskularrean
Adrenalina:
PLAKA ERAGILEAK• Neurona eta muskulu zuntzen arteko sinapsi guneak dira• Sinapsi kimikoaren antzekoa
• NERBIO-SISTEMA ZENTRALA (NSZ):– Entzefaloa eta bizkarrezur-muina
• NERBIO-SISTEMA PERIFERIKOA (NSP):– Nerbio eta gongoil periferikoak
4 ORNODUNEN NERBIO-SISTEMA
4.1. Nerbio sistema zentrala• Hezur sendoek eta meningeek babesten ditu:
• Substantzia grisa: neuronen gorputzak metatzen diren tokiak
• Substantzia zuria: nerbio kordak metatzen diren tokia. Mielina zorroak zuriak direlako.
ENTZEFALOAREN ATALAK
Hormonak isurtzeko guruinak
•Gizakietan dago garatuen•Bi hemisferio•Zisurak ditu
Zenbat eta eboluzionatuago, garrantzia txikiagoa
•Jarrera•Oreka•Ikasitako mug.
BIZKARREZUR MUINA• Funtzioa:
– Nerbio bulkadak garraiatu: sentimen nerbioen bidez entzefalora eta entzefalotik nerbio eragileetara
– Jarduera erreflexuak• Burmuinaren ezkerraldeak
gorputzaren eskuineko zatia kontrolatzen du, eta alderantziz.
4.2. Nerbio-sistema periferikoa• Nerbio-sistema zentraletik sartu eta irteten diren nerbioak• Organismo osora iristen da• Nebio motak:
– Nornazkoaren arabera:• Sentimen-nerbioak• Nerbio-eragileak• Nerbio mistoak
– Abiatzeko lekuaren arabera:• Buruezurreko nerbioak• Bizkarrezurreko nerbioak
• Nerbio-sistema somatikoa– Modu kontzientean kontrolatu– Eskeletoko muskuluekin lotua
• Nerbio-sistema autonomoa– Oharkabean egiten diren ekintzak:
• Arnas mugimenduak• Bihotz-taupadak• Digestioan diharduten guruinen kontrola
– Honen barruan daude:• Sistema sinpatikoa: organismoa ekintzarako prestatu• Sistema parasinpatikoa: organismoa erlaxatu