ISI MADDELERİ ETKİLER

1. Isı alır genleşir, ısı verir büzülür

Tellerin sarkmasında ve gerginleşmesinde yaz ve kış

mevsimlerinin etkisi vardır. Yazın teller sarkmış, kışın ise

gerginleşmiştir.

Maddelere verilen ısı, sıcaklığı artırırken maddelerin boyutlarında da değişime neden olur. Isının etkisiyle maddelerin boyutlarındaki bu değişime genleşme denir. Maddeler ısıtılınca ne kadar genleşirse ısıtılmadan önceki sıcaklığına döndüğünde o kadar büzülür. Son sıcaklık ile ilk sıcaklık arasındaki fark, fazla olduğu zaman genleşme de fazla olur. Farklı maddelerin sıcaklıkları aynı oranda artırılsa bile genleşme oranları farklı olabilir. Yani genleşme miktarı maddenin cinsine bağlıdır.

Günlük yaşantımızda kullandığımız maddelerin çoğu, sıcaklıkları arttığı zaman genleşir. Aynı maddeler, sıcaklıkları azaldığı zaman büzülür. Bu değişiklikleri çoğunlukla fark edemeyiz. Çünkü genleşme ve büzülme miktarları gözle görülmeyecek kadar küçük ve yavaştır.

•Soba ilk defa yakılırken boruları, kalorifer yanarken de bağlantı yerleri çıtırdar.• Ağzına kadar suyla dolu çaydanlıktaki su kaynamaya başladığında taşar.• Termometrenin sıvısı sıcaklık arttıkça yükselir.• Kavanoz kapakları ısıtılınca daha kolay açılır.• Gözlük çerçevelerine camlar, çerçeve ısıtıldıktansonra takılır.

Balondaki hava ısıtıldığında genleşir, balonun içinde genleşen hava, dışarıdaki havaya göre hafifleşir. Bunun sonucunda havanın bir kısmı dışarı çıkar ve balon yükselir. Balonun içindeki hava soğurken balon alçalır.

Genleşmenin zararları Maddelerin genleşme özelliği göz önünde bulundurulmaz ise günlük yaşantımıza bazı zararlı etkileri olabilir. •Sıcak suyun konulduğu cam bardak kırılabilir.Bunun nedeni camın sudan aldığı ısı etkisiyle çok hızlı bir şekilde genleşmesidir. Bu gibi durumlarda kaplar yavaş yavaş ısıtılmalı veya soğutulmalıdır. Ayrıca ısıya dayanıklı (genleşme oranı çok küçük olan), kaliteli cam ve porselenden yapılmış kaplar da kullanılabilir

•Sıcak yaz günlerinde, genleşen metal çerçevelerdeki gözlük camları düşüp kırılabilir.•Mutfak tüpleri, konserve kutuları ve sprey tüpleriningenleşmenin olumsuz etkilerinden korunması için aşırı derecede ısınmamasına dikkat edilmelidir. 2. Buharlaşma ve yoğuşma

Maddenin bulunduğu hâlden diğer hâle geçmesine hâl değişimi denir. Hâl değişiminin ısının etkisiyle meydana gelir.

Suyun buharlaşması da bir hâl değişimidir.Su buharlaşırken ısı alışverişi olur.Sıvılar ısının etkisiyle buharlaşıp gaz hâline geçer.

Yoğuşma da buharlaşma gibi bir hâl değişimidir. Öyleyse yoğuşmadada ısı alışverişi vardır

Soğuk kış günlerinde pencere camına soluğumuzuverdiğimizde, camın yüzeyi buğulanır. Sabahın erken saatlerinde ağaç yapraklarının üzerinde oluşan su damlacıkları vardır. Ayrıca buzu bir naylon poşete koyduğumuzda poşetin dışında bir süre sonra su damlacıkları oluşur. Bu olaylar su buharının yoğuşmasından başka bir şey değildir

3. Kaynama

Sıvının sıcaklığı belli bir noktaya ulaştığında her yerinden kabarcıklar çıkmaya başlar.

Örneğin, ısıtılan suyun sıcaklığı arttıkça buhar oluşumu hızlanır. Bir süre sonra kabın içinde kabarcıklar oluşmaya başlar. Sıcaklık 100 °C‘a yaklaşınca suyun her yerinden kabarcıklar çıkmaya başlar. Bu kabarcıklar suyun yüzeyine ulaşarak havaya karışır. Sıvının her yerinden kabarcıklar hâlinde hızlı buharlaşması olayınakaynama denir.

Kaynama sırasında su, her yerinden buharlaştığı için, buhar oluşumu hızlanmıştır.Bu sırada suyun yüzeyine ulaşan kabarcıklar suyun yüzeyinde patlar. Su kaynadığında bu kabarcıkların binlercesi patlarken duyduğumuz fokurtudan suyun kaynadığını anlarız. Kaynama olayında çıkan kabarcıklar su buharıdır.

BUHARLAŞMA KAYNAMA

•Sıvı, ısı alarak gâz hâline geçer.• Buharlaşma, her sıcaklıkta gerçekleşir• Buharlaşma, sıvının yüzeyinde olur.• Buharlaşan sıvının sıcaklığı değişebilir.

• Her kaynama, aynı zamanda bir buharlaşmadır.• Kaynama, belli sıcaklıkta gerçekleşir.• Sıvının her yerinde gaz hâline geçiş vardır. Kaynama süresince sıcaklık değişmez.

4. Erime ve donmaMaddeler, bulundukları ortam ile ısı alışverişine girerek hâl değiştirmeye başlar.Katı maddelerin ısı alarak sıvı hâle geçmesine erime adı verilir. Tersine, sıvı hâldeki maddelerin ısı vermesi sonucu katı hâle geçmesi olayına ise donma denir. Isı alan madde erimeye, ısı veren madde de donmaya başlar.