1 duygusal - bingol.edu.tr ders notu.pdfgelişim yönünden de mutlu bir çağ vardır. Çocuğun...

1 1

DUYGUSAL

GELİŞİM

• Duygusal gelişim, çevreden iç ve dış dünyalardan

gelen etkiler herhangi bir olayın ona hoş gelip

gelmeme hâli olarak tanımlanır.

• Birey sosyal çevre ile etkileşim içindeyken az ya da

çok haz ve elem duyguları içindedir.

Duygusal Gelişim 2

• Duygu

• Heyecan

• Refleks

• Haz

• Elem

Duygusal Gelişimle İlgili Kavramlar 3

• Bireyin yaşamında, bir canlanma hareketlenme

anlamına gelmektedir.

• Duygular, çocuğun temel gereksinimleri ve bu

gereksinimlerin etkisini dışarı yansıtmasıdır. Haz ya da

elem olarak yaşanan duyguların yansıması çocukta

sevinç, mutluluk, üzüntü, korku, öfke, kıskançlık,

saldırganlık ve ağlamadır.

Duygu 4

• Heyecan, genellikle yoğun yaşanan, olumlu ya da

olumsuz duyguların organizmada durgun ve olağan

durumunu bozması olarak tanımlanır.

Heyecan 5

• Organizmanın, bir uyarana karşı verdiği cevaptır.

Bebeğin dünyaya gelmesiyle birlikte tutma, emme gibi

refleksleri devreye girerek hayata uyumunu kolaylaştırır.

• Bu refleksler on 15-16. haftalardan itibaren kaybolur ve

yerini öğrenilmiş davranışlara bırakır.

Refleks 6

• Haz, bir güdünün doyumu sağlandığında ya da bir

amaca varıldığında yaşanan duygudur.

• Haz, bireye mutluluk ve rahatlık verir.

• Haz, ihtiyaçların doyumundan kaynaklanan bu duygu

insanı sevindiren duygular olarak tanımlanır.

Haz 7

• Bireyler, ihtiyaçları karşılamadığı ve duyguları tatmin

edilmediği zaman gergin ve mutsuz olurlar. Buna da

elem denir.

• Elem, insanda gerilim yarattığı kişinin kendisini ve

karşısındakini üzdüğü veya zarara uğrattığı için

olumsuz bir duygudur.

Elem 8

• Gülme

• Ağlama

• Korku

• Öfke

• İnatçılık

• Kıskançlık

• Saldırganlık

0-12 yaş Çocuklarında Duygusal Tepkiler 9

• Gülme, ilk duygusal tepkilerdendir. Bebeğin ilk günlerdeki

gülümsemesi, yüz kaslarının belli bir duruma gelmesidir ve bu

gülümsemeler bir reflekstir.

• Bebek, ilk aylarda insan yüzüne gülümser. Daha çok alışkın olduğu

annesi, babası ya da kendisine bakan kişiye güler. Sekiz haftalık

bir bebek, annesini gördüğü zaman mutluluk ifadesi verir.

• 5-9 aylık olan bebekler, tanımadığı kişilere tepki gösterir.

• Ergenlik dönemi öncesinde gülme, daha çok argo konuşmalara,

esprilere, cinsellik, aile ve okuldaki yasaklar üzerinedir.

Gülme 10

• Bebeğin doğumdan sonraki ilk tepkisi ağlamadır. Karnı acıktığında,

rahatsızlığında, altı ıslandığında, gaz sancısı çektiğinde, uykusu

geldiğinde huzursuzlaşıp ağlayan bebek ilk zamanlar fiziksel

ihtiyaçlarını belli etmek için ağlar.

• Çocuk, 2 yaş ve daha sonrasında olumsuz duygularını ifade etmek

için ağlar. Oyunu engellendiğinde, istediği yapılmadığında ya da

oyuncağı elinden alındığında ağlar.

• Ergenliğe yaklaşan çocuğun mahcup duruma düşmesi kendisiyle

alay edilmesi, küçük düşmesi, utanma, sert tartışmalara girmesi

ağlamasına neden olabilir.

Ağlama 11

• Korku, bir tehlike karşısında duyulan tepkidir. Organizmayı

koruma içgüdüsüne bağlı olarak ortaya çıkar ve gelişir.

• Çocuk, korktuğu anda bazı tepkilerde bulunur. Bunlar korktuğu

şeyden kaçma, çığlık atma, gözlerini kapatma, olduğu yerde

sinme veya ağlamaktır.

• Korkuların temelinde yatan, güvensizlik duygusudur. Bu nedenle

çocuklar, korktuklarında siner, kaçar ya da annelerine sarılırlar.

Korku 12

• Çocuklarda güven duygusunun kazandırılmamış olması

• Çocuğun sevgi ve şefkatten yoksun olarak büyümesi

• Çocuk yetiştirmede baskıcı ve otoriter tutumun tercih edilmesi

• Tehditlerle çocuğu yönlendirmek, “yemeğini yemezsen seni doktora

götürüp serum taktıracağım” gibi

• Çocukları soyut ya da somut şeylerle korkutmak

• Aile içinde şiddet olaylarının yaşanması, şiddet ve korku içeren

filmlerin izlenmesine izin verilmesi

Korkunun nedenleri: 13

• Korkuya neden olan etmenleri ortadan kaldırılmalıdır.

• Yetişkinler çocuklarına örnek teşkil edeceğinden korkularını onlara

belli etmemelidir.

• Çocukların korkularıyla alay edilmemeli, korktuğu şeyle karşı

karşıya getirmeye çalışılmamalıdır.

• Çocukların korku filmleri izlemesine izin verilmemelidir.

• Çocuğa fiziksel cezalar uygulanmamalıdır.

• Korku, eğitim aracı olarak kullanılmamalıdır. Çocuğa güven duygusu

kazandırılmalı, sevgi ve şefkat gösterilmelidir.

Korkunun Önlenmesi 14

• Öfke, herhangi bir isteğin engele uğramasından dolayı ortaya çıkan

olumsuz duygudur. Bu olumsuz duygu karşısında çocuk gerilir, kendini

sıkar, dişlerini gıcırdatır, tepinir, ağlar etrafa saldırır veya küskünlük

tepkisi gösterir.

• Öfke, yaşla birlikte paralel olarak artmaktadır. Üç yaşına kadar

çocuklar en çok oynadığı oyuncağın elinden alınması ya da

oyunundan alıkonulması, temizlik, yemek yeme, tuvalet eğitimi,

odada yalnız bırakmak, uyku, giyinme, soyunma gibi durumlarda

öfke tepkisi gösterir.

Öfke 15

• Çocuğun temel gereksinimleri zamanında karşılanmalı.

• Öfkelenen çocuğun dikkati başka yöne çekilmeli.

• Çocuğa fiziksel ve yersiz cezalar verilmemeli.

• Ebeveynler öfkelenerek çocuğa örnek olmamalı.

• Çocukların öfkeleriyle alay edilmemeli.

• Çocukların onurunu kıracak davranışlardan kaçınılmalı.

• Çocuğun isteklerinin neden engellendiği anlayacağı dilden

açıklanmalı.Çocuğun her istediği şey yerine getirilmemelidir.

Çocuğun öfkesini önlemek için

yapılması gerekenler 16

• İnatçılık, geçerli ve makul neden olmadan çocuğun verdiği kararda

dayatmasıdır

• İnatçılık, çocuklarda en çok 3-6 arasında görülür. Bu dönemdeki

inatçılığın nedeni, benlik duygusu ve bağımsızlık bilincinin

gelişmemesinden kaynaklanmaktadır.

• 7-12 yaşlarında çocuk için ikinci bir inatçılık dönemi başlar.

Bedensel ve duygusal gelişimindeki farklılıklar hızlı bir gelişim

gösterir. Çocuk, gelişime ayak uydurmakta zorluk çeker.

Çevredekilerin kararsız ve tutarsız davranışları çocuğu inatçılığa

iter.

İnatçılık 17

• Çocuğun ihtiyaçları, zamanında karşılanmalıdır.

• Çocuk kızgın ve sinirli olduğu anlarda, tartışmaya girilmemelidir.

• Çocuğun her istediği engellenmemelidir.

• Çocuk yetiştirmede baskıcı tutuma yer verilmemelidir. Yetişkinler

tehdit ve zor kullanarak çocuklara isteklerini yaptırmamalıdır.

• Yetişkinler, kardeşler arasında kıskançlığa sebebiyet verecek

davranışlardan kaçınmalıdır.

• Çocuğa dayak atılmamalı ve şiddetli cezalardan

kaçınılmalıdır.Çocuğa bağımsızlık duygusu kazandırılmalıdır.

Çocuğun inatçılığını önlemek için


• Kıskançlık, her yaşta görülebilen ve temel nedeni üstün

olma olan bir duygu hâli olarak tanımlanır. Sevgi ya

da herhangi bir şeyin paylaşılmasına katlanamama

sonucu duyulan his ve tepkilerdir.

Kıskançlık 19

• Çocuğa sevgi ve ilgi gösterilmeli

• Aile, çocuklar arasında ayrım yapmamalı

• Yeni bir kardeşin dünyaya geleceği fikrine çocuk alıştırılmalıdır.

• Doğum sonrasında bebekle ilgili bazı işler, (beslenme, temizlik gibi) kontrollü bir

şekilde çocuğa yaptırılmalı.

• Çocuklar birbirleriyle kıyaslanmamalıdır.

• Anne ve baba, büyük çocuğa da zaman ayırmalıdır.

• Okul döneminde öğretmen, kıskançlığa sebebiyet verecek davranışlardan

kaçınmalıdır. Kıskançlığın nedenleri araştırılmalı, gerekli tedbirler alınarak

giderilmeye çalışılmalıdır

Kıskançlığın önlenmesi için yapılması

gerekenler 20

• Saldırganlık, çocuğun olumsuz duygularını

bastırmayıp çevresindeki eşyalara veya başkalarına

zarar vermesidir. Saldırganlık, engellenme

duygusuna gösterilen bir tepkidir.

Saldırganlık 21

• Saldırganlığın önlenmesi için öncelikle çocuğa sevgi ve şefkat gösterilmelidir.

• Çocuğa güven duygusu verilmeli ve güvenli bir ortam hazırlanmalıdır.

• Çocuğun temel ihtiyaçları zamanında karşılanmalıdır.

• Çocuğa fiziksel ceza uygulanmamalıdır.

• Çocuk şımartılmamalıdır.

• Çocuğun olumlu davranışları ödüllendirilmelidir.

• Ebeveynler saldırganlık davranışında çocuklara örnek teşkil etmemelidir.

• Çocuğu saldırganlığa iten nedenler ortadan kaldırılmalıdır.

• Çocuğa enerjisinin boşaltacağı oyun ortamı sağlanmalıdır

Saldırganlığın önlenmesi için


• Duygusal gelişim, diğer gelişimlerden ayrı

düşünülemez.

• Duygusal gelişim, özellikle bilişsel gelişime dayalı ve

paralel olarak gerçekleşmektedir.

• Duyum mekanizmaları sağlıklı olarak işlemeyen bir

bireyin duygusal gelişiminin yeterliliğinden söz

edilemez.

DUYGUSAL GELİŞİM DÖNEMLERİ 23

• Doğumdan sonra bebeğin davranışlarına genel olarak bakıldığında haz, ya da elem ifade eden duygu halleri görülse de; bu duygular organizmanın tümüyle yaşanan genel duygulanım halleridir.

• Duygusal gelişim de diğer gelişimler gibi, genelden özele bir yön izler.

• Bebeğin yüzlere seçerek dikkat etmesi, bazılarına ilgi göstermesi, ondaki duygusal ifadenin ilk belirtileri sayılabilir.

Bebeklik Dönemi Duygusal Gelişim 24

Bebek, duygularını genellikle beden diliyle ifade eder.

İçinde bulunduğu yaşantı ona haz veriyorsa, bedeninde yaygın bir

gevşeme hali görülür.

Cıvıldama sesleri çıkararak ve kısa süreli de olsa gülümseyerek

memnuniyetini dile getirir.

Duygusal ifadeleri daha belirgin olmaya başlar.

İkinci aydan itibaren haz ve elemlerde meydana gelen farklılaşmalar

sonucu; duygusal ifadeler daha belirgin olmaya başlar.


• Önce elem, daha sora da haz ortaya çıkmaya başlar.

• Üçüncü ayda müzikten hoşlanır.

• Dördüncü ayda kucağa alınmaktan hoşlanır.

• Beşinci ayda aynada kendini izlemekten büyük bir mutluluk duyar.

• Altıncı aydan sonra duygusal hayat daha da çeşitlenir.

Yabacılardan korktuğunu, hoşlandığını veya hoşlanmadığını belli

eder.

• Yedinci ayda azarlandığını ve sevildiğini anlar. Bir yaşını

doldururken utanma, sevgi, peşinden kıskançlık duyguları ortaya

çıkar.


• İki yaşına kadar çocukta bütün heyecan türleri görülmeye ve gelişmeye başlar.

• Heyecanların ilk görülmeye başladığı yaş, bebekten bebeğe değişmekle beraber; hemen, hemen her bebek yalın da olsa iki yaşına kadar sevgi, şefkat, korku, öfke gibi heyecan yaşantılarını yaşamış ve geliştirmeye başlamış olur.

• Bu dönemde anne-baba ve bebek arasında kurulan ilişkilerin yaratacağı güven ya da güvensizlik bebeğin duygusal gelişimini önemli ölçüde etkilemektedir.


• Bebeğin büyüme ve gelişmesi için anne sütüne gereksinimi olduğu kadar; anne ve babanın sıcaklığına, dokunmasına, okşamasına, sarılmasına, annenin sesini duymaya, onunla göz göze gelmeye gereksinim duymaktadır.

• Bu nedenle anne bebeğiyle oynamalı, konuşmalı, onu okşayarak duygularını paylaşmalıdır.


• Bebeklik evresinde görülen çok şiddetli heyecan gösterileri, bu çağda daha normalleşmeye başlar. 2–6 yaşlar arasındaki çocuklar, en çok sayıda korkuyu yaşayan gruptur.

• Küçük çocuklarda soyut varlıklardan korkmak daha sık görülür.

• Okulöncesi dönemde çocuklar hayaletten, devlerden, yalnız bırakılmaktan korkarlar.

• Daha büyük çocuklar ise gerçek tehlike ve bedensel yaralanma içeren durumlardan korkarlar.

• Çevresiyle iletişimi arttıkça duygularını yaşama ve ifade biçimleri de zenginleşir.

İlk Çocukluk Dönemi Duygusal Gelişim 29

• Bir buçuk yaşlarında anne ve babaya sarılır öper.

• İki yaşlarından itibaren başkalarının duyguları onu ilgilendirmez, egosantriktir ve anneye bağımlılığında azalma, çevrede olup bitenler hakkında da merakında bir artış görülür

• Merakıyla ilgili soruları karşısında bıkkınlık gösterilir ve sağlıklı cevaplar alamazsa; suçluluk duygusu yaşar.


• Üçüncü yaşta cinselliğini ve bedenini keşfeder.

• Rekabet, öfke ve kıskançlık davranışlarına egemen olur.

• Özellikle yeni bir kardeşin dünyaya gelmesiyle, anne-babanın sevgi ve ilgisinin kardeşine çevrildiği düşüncesine kapılırlar.


• Dört yaşlarında duygusal durumu çok değişkendir.

• Övülmekten ve çevresindekileri güldürmekten hoşlanır.

• Öfkesini saldırgan davranışlarla dile getirirler. Fakat söyledikleri küfürlerin ne anlama geldiğini bilmezler.

• Beşinci yaşta duygusal yaşantılarında bir durulma ve korkularında kısmen azalma görülür.


• İkinci bir başkaldırı yaşı olarak bilinen altıncı yaşta, inatlaşma ve duygularda beklenmeyen ani değişmeler görülür. Kıskançlık hat safhaya gelmiştir.

• Anne-babanın çocuğun olumsuz duyguları karşısında serinkanlı, tutarlı ve kararlı olmaları; bu duyguların oluşmasına zemin hazırlayan ortamların oluşmasına fırsat vermemeleri gerekir.


• Bu dönemde altı yaşa kıyasla daha ciddi, kendini tanıyan, daha az sorunlu, içe kapanık, kibar, sorumluluk alabilen duygusal bir yaşantı içinde olmasıdır.

• Yalnız kalmaktan, alaylı konuşmaktan ve tartışmaktan hoşlanır.

• Duygularını dile getirmede yeni davranış ve ifade kalıpları oluşturarak, duygusal anlatımını zenginleştirir.

• Sekiz yaşında oyuna istekli ve enerji dolu olan çocuk arkadaşlarıyla birlikte olmaktan mutluluk duyar.

İkinci Çocukluk Dönemi Duygusal

Gelişim 34

• Dokuz yaşında empati kurabilecek düzeye gelmiştir.

• Çok mutlu ve neşelidir.

• Ergenlik çağına doğru her yönden olduğu gibi duyuşsal gelişim yönünden de mutlu bir çağ vardır. Çocuğun sağlığı kadar heyecanları da oldukça düzgündür.

• Problemleri azalmıştır.

İkinci Çocukluk Dönemi Duygusal

Gelişim 35

• İkinci çocukluk çağının mutlu yılları çok geride kalmış gibi

görünür.

• Duygular bu çağda çok önemli bir rol oynamaya ve yeniden

şiddetli heyecan gösterileri gözükmeye başlar.

• Çabuk kızar, korkar, sever ve çabuk pişman olur.

• İnançları ve düşünceleri çok ideal olduğu için onlara

dokunulmamasını isterler.

Ergenlik Dönemi Duygusal Gelişim 36

• Gerçeklerle inandıkları çatıştığında, çabuk üzülür ve öfkelenirler.

• Bütün duygularını daha açık davranışlarla ve anında ifade

edemezler.

• Duyguların dile getirilmesinde, genç kızların, erkeklere göre daha

dengeli ve kontrollü oldukları görülmektedir.

• Ergenin duygularını yaşamasında kararlılık yoktur, duygusal

tepkileri düzensizdir.


• Ergenlerin duygusal durumlarını belirleyen en önemli etken onun başkaları tarafından sevilme gereksinimi ve başkalarına sevgi gösterme kapasitesidir.

• Bu dönemdeki gencin başka bir özelliği de sevdiklerini ve sevmediklerini sık sık değiştirmesi, platonik dediğimiz bir nevi aşk yaşamasıdır.

• Duygusal yönden ergen, çocukluğunda yaşamış olduğu oldukça uzun ve dengeli bir davranış döneminden sonra, ansızın düzensiz ve dengesiz bir döneme girmiştir.


• Erikson’nun kendini yeniden tanıma ya da kimlik karmaşası dönemi olarak nitelendirdiği ergenlik dönemini

• Hull ise, gerginlik ve fırtına dönemi olarak tanımlamaktadır.

• Ergenler, başkalarının kendisi hakkında verecekleri hükümler konusunda aşırı derecede duyarlıdır.

• Arkadaşlarıyla yakın ilişkilere giremezse, yalnızlık duygularına kapılabileceği gibi görev ve sorumluluklarından da kaçarak çevresiyle çatışmalar yaşar.


• Daha önce kazanılmış olan psikomotor düzen bozulduğundan, ergen oldukça beceriksiz duruma düşürmektedir.

• Böylesi bir durum, ergenin heyecanlanmasına, bozulmasına bu yüzden çok çabuk öfkelenmesine sebep olmakta ve kendi kendine acıma duyguları yaşamaktadır.

• Bu yaşın en şiddetli heyecanları gencin cinsel gelişimi ve sosyal ilişkileri ile ilgilidir.

• Sevilememek, beğenilememek, kabul edilememek korkusu gençte en derin heyecansal bozuklukları meydana getirir


• Ergenlik evresinde kıskançlığın kaynağı, karşıt cinse karşı doğan ilgiye kayar.

• Toplumdaki konumunu yitirme korkusu en baskın olanıdır.

• Zamanla gencin korkuları azalır, ama geçmişteki korkularının yerini endişe ve üzüntüler alır.


• Başarısız olma, parasız kalma, iş bulamama, karşı

cinslerce beğenilmeme, dostlarını yitirme, ailesine yük

olma gibi üzüntüler şartlara bağlı olarak artabilir.

• Gencin endişe ve üzüntüye karşı yaptığı tepki, bir

köşeye çekilip düşünmektir.

• Korku kaynaklarına karşı saldırı davranışlarında

bulunduğu da görülebilir.


Ders notları hazırlanırken aşağıdaki kaynaklardan

yararlanılmıştır. Detaylı çalışma için kaynakları

okuyabilirsiniz. İyi çalışmalar

Aral,N & Temel,Z.F. (2019). Çocuk Gelişim. Hedef Yayıncılık.

Ankara

Artan,İ. (2019). Cinsel Gelişim ve Eğitim. Hedef Yayıncılık.

Ankara.

43

TEŞEKKÜRLER……

44

1 duygusal - bingol.edu.tr ders notu.pdfgelişim yönünden de mutlu bir çağ vardır. Çocuğun...

Documents