1. (common cold): สารก่อภูมิแพ้ · pdf...
TRANSCRIPT
11/10/2014
1
ยาทใชในระบบทางเดนหายใจ
ผศ. ศรมาศ กาญจนวาศ, PhD
ภาควชาเภสชวทยา
คณะแพทยศาสตร
มหาวทยาลยขอนแกน
72 Slides 2557
วตถประสงค
บอกชอยา antihistamine, ยาแกไอ, ยาบรรเทาอาการคดจมก และยารกษาโรคหอบหดทใชบอย
บอกวธปฏบตตวและการรกษาโรคระบบทางเดนหายใจเบองตนไดโดยเฉพาะการเลอกใชยาทเหมาะสม
บอกอาการขางเคยงของการใชยาในระบบทางเดนหายใจ
สาเหตของโรคระบบทางเดนหายใจ
สารกอระคายเคอง: ท าลายเยอบทางเดนหายใจ ควนบหร แอมโมเนย
สารกอภมแพ: เกสรดอกไม ไรฝน ขนสตว ฝนละออง
การตดเชอ: ไวรส แบคทเรย
หลอดลมใหญ
หลอดลมยอย
หลอดคอ กลองเสยง
ทางเดนหายใจสวนบน
ทางเดนหายใจสวนลาง
1. โรคหวด (Common cold): จาก Rhinovirus
ไขครนเนอครนตว ออนเพลย คดจมก นามกใส ไอ มเสมหะ อาจมปวดศรษะ พกผอนใหมากๆ รบประทานอาหารออนๆ เครองดมรอนๆ ดมนามากๆ ไขสง ในเดกเลกตองคอยเชดตว ยาลดไข เวลาไอ จามควรใชผาปดปากและจมก หมนลางมอใหสะอาด ยารกษาตามอาการ ไข ยาแกแพ & ลดนามก ในรายทจาเปน ตองใชยาปฏชวนะรวมดวย ใหรบประทานยา ปฏชวนะประมาณ 5 วน (ครบ dose)
ไมใชยาปฎชวนะพร าเพรอ >>>>>ดอยา
โรคทางเดนหายใจทพบบอย
2. โรคหวดจากการแพ (Allergic rhinitis)
โรคทางเดนหายใจทพบบอย
สงกระตน > หลง Histamine > คดจมก นามกไหล (มกไมมไข)
- หลกเลยงสงแพ - เพมภมคมกน - รกษาตามอาการ
- ยาแกแพ (antihistamine)
- ยาแกคดจมก (nasal decongestant)
11/10/2014
2
3. โรคไขหวดใหญ (Influenza virus)
โรคทางเดนหายใจทพบบอย
- ไขสง ปวดเมอยกลามเนอ อนๆ เหมอนไขหวดธรรมดา
รกษาตามอาการเหมอนไขหวดธรรมดา
กลมเสยง > ไขหวดใหญ 2009 (influenza H1N1)
•ไขสง > 38 C ปวดหวมาก •คลนไส อาเจยน/ ทองเสย > 3 ครง / วน •ไอ > เหนอย •ปวดเมอยกลามเนอ
> พบแพทยทนท
ไขหวดใหญ 2009 (influenza H1N1)
กลมเสยง
-อาย < 5 ป หรอ > 65 ป - สตรมครรภ - มโรคประจ าตว โรคปอด ตบ ไต ความดนเลอดสง หวใจ หอบหด - อวน
4. ตอมทอลซลอกเสบ โรคทางเดนหายใจทพบบอย เชอไวรส ไขต า ไอ จาม น ามก เจบคอ - รกษาตามอาการ
เชอแบคทเรย ไขสง> 38 C มกไมไอ หนองททอนซล เจบคอ ตอมนาเหลองใตคางโต - ยาปฏชวนะ
การรกษา: ตอมทอลซลอกเสบ
-ตอมทอนซลอกเสบจากเชอแบคทเรย > ยาปฏชวนะ การละเลยการรกษาท าใหเกดโรคทรายแรงตามมาได การรกษาไมครบระยะเวลา กสงเสรมใหเกดเชอแบคทเรยทดอยาได
- การปฏบตตววธการเดยวกบเปนไขหวด ลดการใชเสยง -งดดมหรอเสพสงทท าใหล าคอระคายเคอง
-ยาอมแกเจบคอแตจะท าใหคอแหง (ยาอมแกเจบคอทผสมยาปฏชวนะ มกมปรมาณยาไมมากพอทจะฆาเชอแบคทเรยไดจรงๆ และท าใหเชอดอยาได )
5. โรคไซนสอกเสบ
โรคทางเดนหายใจทพบบอย
เปนหวดบอย ไขต าๆ ภาวะแทรกซอนจากแบคทเรย ใชยาลดน ามกไมไดผล ปวดหวตาราวไปขมบ ปวดหนกๆ มกปวดตอนเชา กดเจบทโหนกแกม
การอดกนทางเชอมตอของไซนสกบโพรงจมก ทาใหเกดการคงของนามกและการสดนามกทาใหเชอไวรสหรอแบคทเรยในจมกเขาไปในไซนส จงมการตดเชอในไซนส
Paranasal sinuses
11/10/2014
3
การรกษา: Sinusitis
- ไซนสอกเสบจากไวรส สามารถหายไดเองในเวลาไมเกน 1 wk ดมน า หรอสดไอน า - กรณทเปนไซนสอกเสบจากเชอแบคทเรย ตองกนยาปฏชวนะใหครบ 10-14 วน ยารกษาตามอาการ - เพมภมตานทาน
6. โรคหลอดลมอกเสบเฉยบพลน (Acute bronchitis)
โรคทางเดนหายใจทพบบอย
- พบบอยจากไวรส - สงระคายเคอง > ไอมาก กลางคน ไขต า 1-3 wk แนนหนาอก มเสมหะในคอ มกพบหลงการเปนไขหวด
หลกเลยงสงระคายเคอง น าเยน/น าแขง ดมน าอน
ยารกษาตามอาการ ขบเสมหะ ละลายเสมหะ ยาขยายหลอดลม
ยาทใชในระบบทางเดนหายใจ
3. ยาบรรเทาอาการคดจมก (Nasal decongestant)
4. ยาทใชในการรกษาโรคหด (Drugs used in asthma)
1. ยาตานฮสตามน (Antihistamine)
2. ยาแกไอ (Cough suppressants) ประกอบดวย - ยากดการไอ (Antitussives) - ยาขบเสมหะ (Expectorants) - ยาละลายเสมหะ (Mucolytic agents)
ยาปฏชวนะ
MD & เภสชกร สงจาย
ลดนามก
ลดไข แกปวด
บรรเทา อาการคดจมก
: Chlorpheniramine
: Paracetamol
: Phenylpropanolamine อนพนธของ Amphetamine
: Phenylephrine Pseudoephedrine
11/10/2014
4
Triprolidine HCl Pseudoephedrine HCl
Pseudoehedrine
วตถออกฤทธ ตอจตประสาทประเภท 2
ผลขางเคยงของยา : ผนขน แดงทผวหนง คน ถามอาการดงกลาวนใหหยดยา
ขอควรระวง ไมใชเกนปรมาณทก าหนด ไมใชนานเกน 5 วน ไมควรดมเหลา ระหวางทใชยาน ไมควรใชยานกบผปวยโรคตบ : hepatitis (ไวรสตบอกเสบ), ตดเหลา
Paracetamol
ผใหญ ทานครงละ 325 – 650 mg ทก 4 – 6 ช.ม. เมอมอาการปวดหว มไข ไมควรทานเกน 3-3.25 g ตอวน
ลดไข แกปวด ไมมฤทธแกอกเสบ
ชอการคา Tempra® Calpol® Tylenol® Sara® Panadol ® Paracet® Paracin® Paramol ®
ยาแกแพ ลดน ามก :Antihistamine
Chlorpheniramine /Triprolidine กดระบบประสาท ควรระวงการใชยาน ในเดกอายตากวา 12 ป
การใชยาในเดกอาย 2-6 ป จะตองอยภายใตการดแลของแพทย ทาใหงวงนอน จงไมควรทางานควบคม เครองจกร หรอไมควรขบรถ ไมควรดมแอลกอฮอล ทานยานอนหลบ ระหวางทานยาน
ใชรบประทานทก 4-6 ชวโมง
(1st generation ท าใหงวงนอน )
11/10/2014
5
Chlorpheniramine
ชอการคา Chlorphen syrup®, Chlorahist syrup®, Patarphen
syrup®, Chlorleate ®, Chlorpheniramine syrup ®
2 mg/5 ml (non alcohol)
ผลขางเคยง: ปากแหง, คอแหง ตาแหง
ลดน ามก :Antihistamine
Loratadine
Fexofenidine Cetirizine
(2nd generation)
LORATADINE
ผใหญและเดกทมอายมากกวา 12 ป 10 mg
วนละครง กอนอาหาร 1ชม.หรอหลงอาหาร 2 ชม.
ผใหญและเดกอายมากกวา 12 ป 60 mg วนละ 1-2 ครง รบประทานกอนหรอหลงอาหารกได หลกเลยงไมรบประทานยาพรอมนาผลไม เชน นาสม นาแอปเปลหรอนาเกรปฟรต
Fexofenadine
LORATADINE
CETIRIZINE ผใหญ และเดกอายมากกวา 12 ป 5 – 20 mg
วนละครง ควรทานกอนอาหาร 1 ชม. หรอหลงอาหาร 2 ชม.
5 mg Loratadine
120 mg Pseudoephedrine Sulfate
ยาแกแพแบบไมงวง กบ ยาลดอาการคดจมก ( decongestant )
11/10/2014
6
ประโยชนทางคลนก ยาแกแพโดยทวไปใชรกษาอาการภมแพ ตางๆ เชน ผนคน ลมพษเฉยบพลน แมลงสตวกด ตอย รวมถงการแพยา
ใชปองกนอาการโรคภมแพทเกดเฉพาะฤดกาล ชวยระงบหรอลดอาการแพตางๆ ทเกดขน เชน
การจาม คดจมก น ามกไหล คนผวหนง และมกใชรวมใน การรกษาอาการโรคหวด ปองกนอาการเมารถเมาเรอ (diphenhydramine)
ชวยใหหลบงาย ใชแทนยานอนหลบโดย ไมจ าเปนตองมใบสงแพทย
บรรเทา อาการคดจมก :Nasal decongestant
Phenylephrine, Pseudoephedrine,
ผลขางเคยงจากการใชยา: เปนยากระตนประสาท > นอนไมหลบ, sympathomimetic drugs (กระตน ระบบ sympathetic)
การดมเครองดมทมสวนผสมของ caffeine อาจชวยเสรมฤทธของยาได สามารถเสพตดได
เสนเลอดในเยอบจมกทบวมเกดการหดตว เลอดคงนอยลง บวมลดลง เพมการเปด nasal airway เกดการระบาย sinus secretion
ยาเฉพาะท - มผลขางเคยงนอย - ควรใชตดตอกนไมเกน 3 วน > ใชไมไดผล & กลบเปนซ า
บรรเทา อาการคดจมก
ยารบประทาน
- อาการขางเคยง > กระตนระบบหวใจและหลอดเลอด ใจสน (เดก& คนชรา)
หามใชในโรคความดนเลอดสง
ผใหญ 20-25 mg ทก 4 ชม. (ไมควรเกน 150 mg/วน)
Phenylephrine
Dextromethorphan
กดอาการไอ :Cough suppressant
Codeine Dextromethorphan
ใชแกไอแหง
- กลไกการออกฤทธ: กดศนยไอในสมอง (Medulla)
• กลมทเสพตดได: Codeine, ยาแกไอน าด า (Opium tincture)
- มฤทธแรง ระงบอาการไอไดด แตถาใชระยะยาว >> ดอยา, ตดยา (dependence)
- ใชกบอาการไอรนแรง / ใชยาอนๆ แลวไมไดผล >Dry cough
ยาแกไอ (Antitussives, cough suppressants)
ระหวางทใชยานไมควรขบรถ หรอท างานทตองใชสตตลอดเวลา ไมควรทานยานรวมกบเหลา ไมควรใชแกอาการไอเรอรงทเกดจาก การสบบหร หอบหด ถงลมโปงพอง หรออาการไอทมเสลดเยอะ
- อาจมอาการไมสบายทองใหแกโดยทานพรอมอาหาร หรอดมนมตาม - ไมใชในเดก < 2 ป
ยาแกไอ: Codeine
-อาการขางเคยง : คลนไสอาเจยน, งวงนอน, ทองผก,
11/10/2014
7
Glycyrrhiza: ชะเอมเทศ
Opium: ฝน
ยากดการไอ (Cough suppressants)
- ไมเสพตด, - อาการขางเคยงนอยกวา codeine: คลนไส, เวยนศรษะ - พษ (overdose): การกดประสาทกลาง, งวงนอน
กลมทไมเสพตด (Non-narcotic antitussives): Dextromethorphan
Dextromethorphan
เดกอายตากวา 2 ปไมควรใชและควรใชอยางระมดระวงในเดกอาย 2-11 ป
ในรปแบบยาอม จะไมใชในเดกอายต ากวา 6 ป
• Diphenhydramine - เปนยาแกแพ แตมฤทธกดการไอดวย/ ยานใชเพอปองกนและรกษาอาการเมารถ เมาเรอ - anticholinergic (เสมหะเหนยว)
• ขอควรระวง - งวงนอน
11/10/2014
8
Glyceryl guaiacolate Guaiphenesin
• ฤทธ:- กระตนของเหลว, เพมความเหลว • เพมการท างานของ cilia ไอเพอขบเสมหะไดดขน
• ประโยชนทางคลนก > ผลการรกษา ?? = การดมน ามากๆ - ใชรวมกบยาแกไอตวอน, ยาขยายหลอดลม
Potassium guaiacosulfonate
Terbutaline Glyceryl guaiacolate
11/10/2014
9
Bromhexine
Ambroxol
Carbocysteine
ละลายเสมหะ :Mucolytic
Bromhexine Ambroxol
เพมการหลง Lysozyme
Acetylcysteine
ลดความขนเหนยวของเสมหะ
Structure of mucus
Acetylcysteine mechanism
ท าลาย disulfide bond (S-S)
mucopolysaccharide
(mucoprotein) แตก > เหลว,ขบงายขน
•กลไกการออกฤทธ (-SH)
Carbocysteine
11/10/2014
10
Bromhexine Ambroxol
เปนหวด เจบคอ ตองกนยาปฏชวนะไหม? - แพ ? การใชยาปฏชวนะอาจเกดผลขางเคยง เชน คลนไส ทองเดน มผนคน หรอรนแรงถงขนเสยชวต จงไมควร ใชยาปฏชวนะอยาง พราเพรอ - ดอยา - อนตรายมากขน - แพงขน ยาปฏชวนะจ าเปนตองไดรบส าหรบ 5-7 วน ในการรกษาตดเชอทางเดนทางเดนหายใจ
โรคตดเชอทระบบทางเดนหายใจสวนตน (Upper Respiratory Tract Infection) Streptococcus pneumoniae
Group A Streptococci
Haemophilus influenzae
การมไขสง > 38o C เจบคอมาก มจดขาวทตอมทอนซล มตอมนาเหลองใตคอโตและกดเจบ ลนไกบวมแดง อาจมจดเลอดออก ทเพดานปาก โดยไมมอาการไอ ไมมนามก หรอมอาการเพยงเลกนอย บงถงการตดเชอ Group A beta hemolytic streptococcus Penicillin V หรอ Roxithromycin นาน 10 วน Amoxicillin ไดหากไมม penicillin V โดยเฉพาะในเดก
โรคคอหอยและตอมทอนซลอกเสบ (acute pharyngotonsillitis)
กรณทควรใหยาปฏชวนะ
การแพยาทางผวหนงทรนแรง
Steven Johnson’s
syndrome
ขยายหลอดลม :Bronchodilator Salbutamol Terbutaline
ใชใน ผปวย Asthma (หอบหด)
11/10/2014
11
Salbutamol Guaiphenesin
Salbutamol Terbutaline
Salbutamol
การใหยาแบบสดพน (Inhaler) • ขอด - ความเขมขนเฉพาะทของยาสง - ผลตอทวรางกาย (systemic effects) ต า
• วธใช - หายใจออกเตมท > พนยาพรอมกบสดยาเขาทางปาก - กลนหายใจ 5-10 วนาท - กลวคอหลายครงเพอก าจดยาตกคาง (Steroids ใชรกษาโรคหอบหด)
11/10/2014
12
http://www.youtube.com/watch?v=PKnkF2mConc
ขอมลจากรพ. เวขศาสตรเขตรอน ม. มหดล
68
ยาทใชในโรคระบบทางเดนหายใจ
ยา (ชอสามญ) อาการขางเคยง
งวงซม
หมายเหต/ขอควรระวง
เดก < 2 ขวบ/เสมหะมาก,เสมหะเหนยวไมควรให หลกเลยงดมเหลา
ยาลดนามก
ใชในคนทเปนภมแพ หรอหวดเรอรง
ไมงวง (non-sedative)
ยาแกแพทมฤทธอนๆ
แกไอ, เมารถเมาเรอ งวงซม
CPM
Loratadine
Dimenhydrinate
ยาทใชในโรคระบบทางเดนหายใจ
ยาบรรเทาอาการคดจมก
(สตรผสม)
ใจสนในเดกเลกและคนชรา
เพมความดนโลหตใน ผปวยทมโรคความดนโลหตสง
ยาแกปวด ลดไข Paracetamol
ไมควรรบประทานตดตอกนเกน 5 วน
Hepatitis
ยา (ชอสามญ) อาการขางเคยง หมายเหต/ขอควรระวง
phenylephrine
ฝนและอนพนธ
ยาทใชในโรคระบบทางเดนหายใจ
ยาแกไอ (กดอาการไอ)
N/V ทองผก งวง
- เสพตด ไมควรใชในเดก เพราะกดการหายใจ - กดการหายใจ ระวงในผปวยหอบหด เสมหะมาก เดกอายนอยกวา 2 ป
Dextromethorphan
- กดประสาทสวนกลาง
ยา (ชอสามญ) อาการขางเคยง หมายเหต/ขอควรระวง
Codeine
ยาขบเสมหะ
ยาทใชในโรคระบบทางเดนหายใจ
Guaifenasin (ผสม) ทาใหเสมหะมความเหลวมากขน
N-acetylcysteine Carbocysteine
ยาละลายเสมหะ
ยา (ชอสามญ) อาการขางเคยง หมายเหต/ขอควรระวง
ลดความเหนยวของเสมหะ
ทาลาย disullfide bond
Bromhexine Ambroxol
เพมการหลง lysozyme
11/10/2014
13
73
ยาทใชในโรคระบบทางเดนหายใจ
ยา (ชอสามญ) อาการขางเคยง หมายเหต/ขอควรระวง
ยาลดนามก
ใชในคนทเปนภมแพ หรอหวดเรอรง
ไมงวง (non-sedative)
ยาแกแพทมฤทธอนๆ
ยาทใชในโรคระบบทางเดนหายใจ
ยาบรรเทาอาการคดจมก
(สตรผสม)
ใจสนในเดกเลกและคนชรา
ยาแกปวด ลดไข Paracetamol
ยา (ชอสามญ) อาการขางเคยง หมายเหต/ขอควรระวง
ฝนและอนพนธ
ยาทใชในโรคระบบทางเดนหายใจ
ยาแกไอ (กดอาการไอ) -กดการหายใจ ระวงในผปวยหอบหด เสมหะมาก เดกอายนอยกวา 2 ป
Dextromethorphan
ยา (ชอสามญ) อาการขางเคยง หมายเหต/ขอควรระวง
ยาขบเสมหะ
ยาทใชในโรคระบบทางเดนหายใจ
N-acetylcysteine
ยาละลายเสมหะ
ยา (ชอสามญ) อาการขางเคยง หมายเหต/ขอควรระวง
Facts can be taught:
Concepts must be imagined.
11/10/2014
14