1

Werkdocument SADAN-opdracht Eetstoornissen: Anorexia en Boulimia nervosa Anouk De Bel 1 Ba TP ab

2

Inhoud

1 Onderwerpsverkenning ........................................................................................................................ 5

1.1 Referentie ...................................................................................................................................... 5

1.2 Synthese ........................................................................................................................................ 5

1.3 Context .......................................................................................................................................... 5

1.4 Auteurs .......................................................................................................................................... 6

1.5 Structuur ........................................................................................................................................ 6

1.5.1 Tussentitels ............................................................................................................................. 6

1.5.2 Over de referenties en literatuurlijst ..................................................................................... 7

1.5.3 Andere opvallende zaken i.v.m. de structuur ........................................................................ 8

1.6 Specialisten .................................................................................................................................... 8

1.7 Organisaties ................................................................................................................................... 8

1.8 Verklarende woordenlijst .............................................................................................................. 9

1.9 Bronnen ......................................................................................................................................... 9

1.10 Andere interessante bronnen ..................................................................................................... 9

1.10.1 Boeken .................................................................................................................................. 9

1.10.2 Tijdschriftartikels ................................................................................................................ 10

1.10.3 Internet algemeen .............................................................................................................. 10

1.10.4 Krantenartikels Het Laatste Nieuws ................................................................................... 10

1.10.5 Vak-tijdschriften (wetenschappelijk) .................................................................................. 11

1.10.6 Bijdrage uit een verzamelwerk ........................................................................................... 11

1.10.7 Eindwerken/bachelorproeven ............................................................................................ 11

1.10.8 Handboeken, verzamelwerken, monografieën .................................................................. 11

1.10.9 Juridische bronnen ............................................................................................................. 12

2 Voorstelling......................................................................................................................................... 13

3. Organisatie ........................................................................................................................................ 14

4 Publicaties: vindplaats bronnen ......................................................................................................... 15

5 Excel-opdrachten ................................................................................................................................ 16

5. 1 Soorten bronnen ........................................................................................................................ 16

5.2 Jaartallen van de bronnen ........................................................................................................... 17

5.3 Cijfergegevens ............................................................................................................................. 17

6 Besluit ................................................................................................................................................. 19

3

6.1 Leerervaringen en leerbehoeftes ................................................................................................ 19

6.2 Gevonden informatie .................................................................................................................. 19

4

5

1 Onderwerpsverkenning

1.1 Referentie

Bruna M.J., Balke P. en Reuver M.H.M. (2008). Eetstoornissen: Anorexia en Bulimia Nervosa. Informatorium voor voeding en diëtetiek, 2008.

1.2 Synthese

Eetstoornissen komen vooral voor in landen met hoge welvaart en ontstaan voornamelijk in de puberteit. De ziekte treft vooral jonge vrouwen. De gelijkenissen tussen anorexia en boulimia nervosa zijn dat de mensen verslaafd zijn aan lijnen en bang zijn om in gewicht aan te komen. Het hongergevoel verdwijnt daardoor en van spontaan eten is geen sprake meer. Soms ontstaan hierdoor eetbuien met controleverlies. De patiënten zijn vaak perfectionistisch, hebben een negatief zelfbeeld en missen een gevoel van controle in hun leven. Het gevaar bij eetstoornissen is dat er levensgevaarlijke complicaties kunnen ontstaan zoals hartritmestoornissen, … Uiteenlopende oorzaken zijn mogelijk. De behandeling bestaat uit een multidisciplinaire aanpak van de lichamelijke, psychologische en sociale factoren. De diëtiste speelt hierbij een zeer belangrijke rol. Het doel bestaat erin normaliseren van het eetpatroon en herstel van de voedingstoestand en het lichaamsgewicht.

1.3 Context Het artikel komt uit het Informatorium voor voeding en diëtetiek en wordt uitgegeven door Bohn Stafleu van Loghum. Het Informatorium voor voeding en diëtetiek online is een systematisch naslagwerk met alles wat men moet weten op het gebied van voeding en diëtetiek. Een selectie van onderwerpen die aan bod komen in het Informatorium voor voeding en diëtetiek: - Voeding tijdens verschillende levensfasen - Voeding en sport - Methoden van gezondheidsvoorlichting - Nieuwe voedingsmiddelen - Voeding en milieu - Diabetes mellitus en diabeteseducatie aan allochtonen - Decubitus - Enterale en parenterale voeding - De rol van de diëtist in het voedingsteam - Smaak- en reukstoornissen - Alternatieve voeding - Eetstoornissen - Wettelijke bepalingen

6

1.4 Auteurs Bruna M.J., Balke P. en Reuver M.H.M. De functie van deze drie auteurs staat onderaan in het artikel vermeld. Bruna M.J. is een vrijgevestigd psychiater te Voorschoten met een praktijk in Westerparc. Balke P. is een diëtist, werkende in het Novarum Gespecialiseerd Centrum voor eetstoornissen te Amsterdam en Reuver M.H.M is ook een diëtist die werkt in het Centrum Eetstoornissen de Ursula, Leidschendam. Drs. Bruna M.J. staat vermeld als lid van de redactiecommissie op de site van Richtlijn Eetstoornissen. Er valt geen informatie te vinden op het internet over deze auteurs. Dit komt waarschijnlijk omdat het gaat om een naslagwerk en het geen typische auteurs zijn die zich verdiepen in de problematiek eetstoornissen. Andere literatuur: - Dingemans AE, Bruna MJ, Furth EF van. Binge Eating Disorder: A Review. Int J Obes Relat Metab Disord 2002; 26: p. 299-307. - Dingemans AE, Bruna M.J. & Furth, E.F. van (2001). Vreetbuistoornis: een overzicht. Tijdschrift voor psychiatrie 43, 321-331.

1.5 Structuur

Er zit een duidelijke structuur in het artikel: bovenaan staat eerst de titel en de auteurs en dan de naam van het tijdschrift. Vervolgens wordt al een korte samenvatting aangeboden. Daarna staat een inhoud vermeld met de hoofdtitels zodat de structuur nog duidelijker wordt voor de lezer. Tot slot volgt een literatuurlijst en onderaan staat de uitgeverij vermeld.

1.5.1 Tussentitels

1. Inleiding 2. Prevalentie en incidentie 3. Pathologie en persoonlijkheidskenmerken 4. Klinische verschijnselen en diagnostiek 4.1 Anorexia nervosa Beknopte DSM-IV-criteria anorexia nervosa Belangrijkste lichamelijke gevolgen van anorexia nervosa 4.2 Boulimia Nervosa Beknopte DSM-IV-criteria boulimia nervosa Belangrijkste lichamelijke gevolgen van boulimia nervosa 4.3 Eetbuistoornis Bekopte DSM-IV-criteria eetbuistoornis 5. Etiologie * Slankheidsideaal * Ideaalbeeld

7

* Sociaal-cultureel * Biologische aspecten * Genetische factoren * Persoonlijkheidskenmerken * Verklaringsmodellen 6. Behandeling 7. Voedingstherapie 7.1 Doel van de behandeling 7.2 Gespreksvoering * Motivering * Gesprekshouding en gesprekstechnieken 7.3 Anamnese * Eetgewoonten * Overeten / eetbuien * Gewichtsbeperkende maatregelen * Gewichtsverloop en lichaamsbeleving * Emotionele beleving van eten * Antropometrische gegevens * Behandelplan Ad 1 Herstellen van de voedingstoestand

Aanbevelingen voor voedingsschema bij ernstige ondervoeding (voor een periode van 2 weken)

Ad 2 Gewichtsherstel of –handhaving Ad 3 Begeleiden naar een normaal voedingspatroon Stap 1 Eetverslag bijhouden Stap 2 Regelmatig eetpatroon adviseren Stap 3 Stoppen met maatregelen om gewichtstoename te

bekomen Stap 4 Introductie ‘verboden’ voedsel 7.4 Evaluatie en duur van de behandeling Richtlijn duur en intensiteit behandeling 8. Rol van de diëtist 9. Aanbevelingen voor de praktijk

1.5.2 Over de referenties en literatuurlijst

In de tekst: * na een blokje tekst wordt een instituut vermeld waarvan de informatie afkomstig is met vermelding van het jaartal (vb. Trimbos-instituut, 2006); * als het blokje tekst uit een boek of tijdschrift komt, worden de auteurs respectievelijk de naam van het tijdschrift vermeld met daarachter het jaartal (vb. Vandereycken en Noordenbos, 2002); * het gebeurt ook dat er een verwijzing gebeurt naar een site waar de informatie van komt.

8

De bronvermelding in de tekst is echter niet zo eenduidig want soms staat er na een stukje tekst geen bronvermelding. Dit wijst er waarschijnlijk op dat als de bronvermelding onmiddellijk na de tekst komt, dat het letterlijk werd overgenomen. De bronvermelding in de tekst is echter ook niet zo eenduidig want sommige bronnen zijn onderlijnd en staan in een blauwe kleur en bepaalde staat gewoon in het zwart. De literatuurlijst: - de bronnen staan alfabetisch gerangschikt; - er wordt geen onderscheid gemaakt tussen boeken, tijdschriften, e.a. - boek: auteurs – titel – eventuele ondertitel – plaats – uitgeverij – jaartal

1.5.3 Andere opvallende zaken i.v.m. de structuur

- In het artikel zelf staan de woorden anorexia in het geel aangeduid; - De hoofdtitel en tussentitels staan in een andere kleur, in het vet en zijn iets groter dan de andere tekst; - Sommige tussentitels zijn niet duidelijk zichtbaar doordat er geen nummering wordt doorgevoerd en de kleur van de tussentitel heel dicht aanleunt tegen de zwarte kleur van de tekst; - Er staan geen illustraties, figuren, tabellen, grafieken, e.d in het artikel; - Bij een opsomming staat sommige punten nogal dicht bij elkaar - Belangrijke richtlijnen bij deze problematiek wordt cursief gezet zoals de DSM

1.6 Specialisten

- Myriam Vervaet - Ilse Ulens - An Vandeputte - Greta Noordenbos - Johan Vanderlinden

1.7 Organisaties - UZ Gent afdeling Eetstoornissen - UKJA afdeling anorexia en boulimia nervosa - Broeders Alexianen in Tienen - Universitair Centrum Sint-Jozef in Kortenberg - Zoete Nood Gods in Lede - www.eetexpert.be - www.eetproblemen.be - www.eetstoornis.info - Centrum eetverbond te Gent

9

- www.sabn.nl - www.anbn.be

1.8 Verklarende woordenlijst

Woordenboek ‘Van Dale’: Prognose: uitspraak omtrent het vermoedelijk verloop van iets Preoccupatie: datgene dat de geest vervult, bezighoudt

1.9 Bronnen

- Bloks, J.A., Furth, E.F. & Van Hoek, H.W. (1999). Behandelingsstrategieën bij anorexia nervosa. Houten/Diegem: Bohn Stafleu Van Loghum. - Dingemans, A.E., Panders, I., Garcia-Van den Berg, E., e.a. (2005). Werkboek Eetbuistoornis Cognitieve Gedragstherapie. Leidschendam: Kenniscentrum Eetstoornissen Nederland. - Hoek, H., Treasure, J., Katzman, M. (1998). Neurobiology in the treatment of eating disorders. Chichester: Wiley. - Jansen, A. & Meyboom, A. (1998). Behandelingsstrategieën bij bulimia nervosa. Houten/Diegem: Bohn Stafleu Van Loghum. - Meerum Terwogt-Reijders, C. & Koster-Kaptein, L. (2001). Werkboek Anorexia en Boulima nervosa. Houten/Diegem: Bohn Stafleu van Loghum. - Trimbos-instituut. (2006). Multidisciplinaire Richtlijn Eetstoornissen 2006. Utrecht: Trimbos-instituut. - Vandereycken, W. & Noordenbos, G. (2002). Handboek eetstoornissen. Utrecht: De Tijdstroom.

1.10 Andere interessante bronnen

1.10.1 Boeken

- Bloks, H. (2008). Eetstoornissen en overgewicht. Amsterdam: Uitgeverij Nieuwezijds. - Dawson, D. (2003). Anorexia en boulimia bij jongeren. Aartselaar: Deltas. - Noordenbos, G. (2007). Gids voor herstel van eetstoornissen. Utrecht: De Tijdstroom Uitgeverij. - Vandereycken, W. (2006). Door dik en dun. Wormer: Inmerc bv. - Vervaet, M. & De Jonge, S. (2002). De veilige hel. Antwerpen: Uitgeverij Houtekiet.

10

1.10.2 Tijdschriftartikels

- Schoemaker, C., Smeets, E., Hoeymans, N. & Jansen, A. (2007). Pro anorexia webblogs op het internet. Maandblad Geestelijke Volksgezondheid. 62, 512-521. - Van Son, G., Van Hoeken, D., Bartelds, A., Furth, E. & Hoek, H. (2006). Time Trends in the Incidence of Eating Disorders: A Primary Care Study in the Netherlands. //Internation Journal of Eating Disorders. 39(7), 565-569.

1.10.3 Internet algemeen

Greta Noordenbos

Verwijzingen: - Vooral naar geschreven boeken, voorbeeld handboek eetstoornissen, te vinden op www.bol.com (Referentie: Noordenbos, G. (1991). Eetstoornissen. Tijdstroom.

Volledige tekst: - (Stichting Eetproblemen Regio Noord) Lezing over ‘Hoe verbeter je de kwaliteit van leven van mensen met een langdurige eetstoornis?’ Hyperlink: http://www.stichting-eetproblemen-regio-noord.nl/les01.htm

Walter Vandereycken

Verwijzingen: - Vooral naar geschreven boeken

Volledige tekst: - Over zelfverwonding: Claes, L. & Vandereycken, W. (2009). Pijnloos? Antenne. Hyperlink: http://www.alexianentienen.be/terberken/problemen/pdf/Zelfverwonding%20en%20pijn.pdf

1.10.4 Krantenartikels Het Laatste Nieuws

- Bournan, K. (2010, 30 oktober). Heeft mijn dochter een eetstoornis? Het Laatste Nieuws, p. 44. - De Meyer, K. (2010, 10 november). Hongeren is van alle tijden. Het Laatste Nieuws, p. 13. - Gorle, P. (2010, 6 augustus). Anorexiapatiënten moeten zes weken wachten op dokter. Het Laatste Nieuws, p. 2. - Hanseeuw, J. (2010, 27 november). Inloopmobiel eetstoornissen. Het Laatste Nieuws, p. 39. - Sleurs, K. (2010, 30 augustus). Ik heb er zelf lang mee geworsteld. Het Laatste Nieuws, p. 19.

11

1.10.5 Vak-tijdschriften (wetenschappelijk)

- Soenens, B., Nevelsteen, W. & Vandereycken, W. (2007). De betekenis van perfectionisme bij eetstoornissen. Tijdschrift voor Psychiatrie, 49(10), 709-718. - Wojciechowski, F.L. & Geilen-Van Hulst, A. (2003). Subtypering van anorexia nervosa. Een overzicht. Tijdschrift voor psychiatrie, 45(1), 27-34.

1.10.6 Bijdrage uit een verzamelwerk

- Bloks, H. (2007). Eetstoornissen en persoonlijkheidspathologie. In E.H.M. Eurelings-Bontekoe, R. Verheul & W.M., Snellen (reds.), Handboek Persoonlijkheidspathologie (pp. 445-456). Houten: Bohn Stafleu Van Loghum.

1.10.7 Eindwerken/bachelorproeven - Boussier, R. (2001). 'Ouderavonden' voor ouders van eetstoornispatiënten in een ambulante setting. (Ongepubliceerd) eindwerk. KATHO IPSOC, Kortrijk. - Vandesteene, I. (2001). "Magere mama: mooiere mama?" Is er nog een plaatsje voor mij? Een explorerend onderzoek naar de invloed van anorexia en boulimia nervosa op de zwangerschap en het ongeboren leven om een inzicht te verwerven in de preventieve en begeleidende taak van vroedvrouwen. (Ongepubliceerd) eindwerk. KATHO HIVV, Kortrijk. - Van Hullebusch, L. (2008). Het verband tussen persoonlijkheid en eetstoornissen: de invloed van perfectionisme: literatuurstudie. (Ongepubliceerd) eindwerk Faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen. KU Leuven, Leuven.

1.10.8 Handboeken, verzamelwerken, monografieën

- Abraham, S. & Llewellyn-Jones, D. (2008). Eetstoornissen: De feiten. Houten: Bohn Stafleu Van Loghum. - Coolen, V. & Geysen, W. (2008). Op het bot. Berchem: Epo. - Rekkers, M. & Schoemaker, E. (2008). Gewichtige lichamen: lichaamsbeleving en eetstoornissen. Leuven: Acco. - Simon, Y. & Nef, F. (2003). Anorexia nervosa: hoe doorbreek ik de cirkel? Aartselaar: Deltas. - Vanderlinden, J. (2005). Anorexia Nervosa overwinnen in 13 stappen. Tielt: Lannoo.

12

1.10.9 Juridische bronnen

- Belgische Senaat Buitengewone Zitting 2007 – 12 juli 2007 – Voorstel van resolutie ter bestrijding van anorexia nervosa (ingediend door de dames Olga Zrihen en Joëlle Kapompolé) - Belgische Senaat Handelingen – donderdag 8 juli 2004 - Vraag om uitleg van mevrouw Anke Van dermeersch aan de minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid over «anorexia, obesitas en boulimie bij jongeren» (nr. 3-334) Hyperlink: http://www.senate.be/www/?MIval=/consulteren/publicatie2&BLOKNR=7&COLL=H&LEG=3&NR=69&SUF=&VOLGNR=&LANG=nl

13

2 Voorstelling

Naam: De Bel

Voornaam: Anouk Geboortedatum: 03/11/1988 Woonplaats: Desselgem Studierichting: Toegepaste Psychologie Motivatie: Mijn interesse in dit onderwerp 'eetstoornissen' is groot. Ik denk dat ik al relatief wat kennis heb over Anorexia Nervosa maar sta open om bijkomende kennis op te doen, ook omtrent andere soorten eetstoornissen. Ik hoop deze site in samenwerking met de hele groep praktisch bruikbaar, duidelijk en overzichtelijk te kunnen maken voor een breed publiek.

14

3. Organisatie

‘Eetexpert vzw’ is een kenniscentrum voor gewichts- en eetproblemen. Het is een publieke eenheid en kan daarom niet echt als een vereniging worden beschouwd. Enerzijds behoren tot de eetproblemen Anorexia en Boulimia Nervosa, Binge Eating en andere eetstoornissen. Anderzijds worden de gewichtsproblemen ingedeeld in ondergewicht, overgewicht en obesitas. An Vandeputte, klinisch psychologe en gedragstherapeute, staat in voor de algemene coördinatie van het kernbestuur. De doelstelling van Eetexpert is gericht op het verbeteren van de volksgezondheid op het vlak van eten (zowel niet eten, te weinig of teveel eten en verkeerd eten) en gewicht (over- en ondergewicht). Ook andere ziekten en aandoeningen, sociale factoren, ontwikkelingsfactoren en andere factoren die met eten en gewicht in verband staan, worden aangepakt. De kennis is gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek, preventie, vorming en hulpverlening. Dit centrum en ook de website verschaffen heel wat informatie, antwoorden en links naar handige websites zowel voor het algemene publiek als voor professionals, organisaties en de overheid. Tal van activiteiten behoren tot het takenpakket van Eetexpert waaronder: sensibiliseren met betrekking tot deze problematiek, vorming, uitwerken van werkmethodes en ondersteuningsmiddelen, projecten leiden, consulting, enzovoort. Contactgegevens Adres: Bergestraat 60, 3220 Holsbeek E-mail: info@eetexpert.be Website: www.eetexpert.be

15

4 Publicaties: vindplaats bronnen

Bron VindplaatsVindplaats

'Handboek eetstoornissen' KATHO Campus Kortrijk

'Werkboek Anorexia en Boulimia nervosa' KATHO Campus Kortrijk (missing) en KaHo SL Campus Sint-Niklaas

'Multidisciplinaire Richtlijn Eetstoornissen' Te lezen en te downloaden op:[http://www.ggzrichtlijnen.nl]

Boek 'Behandelingsstrategieën bij anorexia nervosa'

KATHO Campus Kortrijk

Boek 'Behandelingsstrategieën bij bulimia nervosa

Hogeschool Gent, Departement Gezondheidszorg Vesalius

Boek 'Door dik en dun' Bibliotheek Waregem en Openbare bibliotheek Kortrijk

Boek 'Eetstoornissen' Bibliotheek Waregem en Bibliotheek Zulte

Boek 'Van vastenwonder tot magerzucht: anorexia nervosa in historisch perspectief

Bibliotheek Waregem en Universiteitsbibliotheek Gent'

16

5 Excel-opdrachten

5. 1 Soorten bronnen

Soort bronnen Aantal Procent

Boeken 17 46%

Tijdschriften 7 19%

Naslagwerk 0 0%

Websites 1 3%

Andere (folders, …) 12 32%

TOTAAL 37 100%

46%

19%

0%

3%

32%35%

Soorten bronnen

Boeken Tijdschriften Naslagwerk Websites Andere (folders, …)

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

Boeken Tijdschriften Naslagwerk Websites Andere (folders, …)

Pd

erc

en

tage

Soorten bronnen

17

5.2 Jaartallen van de bronnen

Periode Aantal

Voor 1995 1

1995-1999 3

2000-2005 13

2006-2008 13

2009 1

2010 5

TOTAAL 36

5.3 Cijfergegevens

Mannen Vrouwen Totaal

Leeftijd

18-24 jaar 0 0,8 0,4

25-34 jaar 0,4 0,8 0,6

35-44 jaar 0,2 1 0,6

45-54 jaar 0,1 0 0,1

55-64 jaar 0 0 0

3%

8%

36%

36%

3%

14%

28%

Jaartallen van de bronnen

Voor 1995

1995-1999

2000-2005

2006-2008

2009

2010

18

18-24 jaar25-34 jaar

35-44 jaar45-54 jaar

55-64 jaar

0

0,2

0,4

0,6

0,8

1

Mannen

Vrouwen

Totaal

Enigerlei eetstoornis, in de afgelopen 12 maanden (%) in Nederland

19

6 Besluit

6.1 Leerervaringen en leerbehoeftes

Door het uitoefenen van deze opdracht, ben ik me nog meer gaan verdiepen in de problematiek. Ik vond het zeer interessant en uitdagend maar heb gemerkt dat ik niet direct mijn weg vond op de website. Veel uitproberen was dan ook de boodschap. Mijn beperkte kennis omtrent computers en websites stond dus wat in de weg. Doch ik heb geprobeerd om mijn taak tot een gestructureerd geheel te maken. Ik denk dat dit behoorlijk goed gelukt is maar ik heb het gevoel dat ik te veel tijd verloren ben door het twijfelen. Ik was behoorlijk onzeker in het begin en daardoor ging ik niet zo vlot vooruit. Ik heb ervaren dat het samenwerken in een grote groep niet evident is. Het was moeilijk om samen te komen op gepaste tijdstippen en de taken te verdelen.

6.2 Gevonden informatie

Er valt heel wat te vinden rond deze problematiek. Het probleem is echter dat het internet wordt bestookt met onwetenschappelijke informatie. Door het gebruik van wetenschappelijke databanken werd dit zoeken vergemakkelijkt. Er was behoorlijk wat recente informatie te vinden, alleen betreffende cijfergegevens en op juridisch vlak heb ik niet zo veel gevonden. Het was hier zeer duidelijk dat Nederland meer onderzoek verricht en voorstaat op het gebied van eetstoornissen dan België. Daarnaast viel het me ook op dat dezelfde artikels in verschillende databanken terugkomen en dat het aantal te vinden publicaties toch beperkt blijft. Zeer veel krantenartikels en boeken zijn terug te vinden in de databanken. Echter ik heb de indruk dat je algauw in Engelstalige databanken moet zoeken om echt gedetailleerde artikels terug te vinden. Een groot nadeel bij de databanken vind ik dat niet alle artikels in full-text te verkrijgen zijn.