1. โรคถอดฝักดาบของข...

1

เอกสารสงเสรมเผยแพร "โรคขาว และการปองกนกาจด" จดทาโดย: สานกสงเสรมและฝกอบรม มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

ขาว เปนพชทใชเปนอาหารหลก มความเกยวของกบชวตของคนเอเชยนานนบพนปแลว เพราะมตานานเลาขานและประเพณสบทอดเกยวกบขาวมากมาย ปญหาของขาวไทยมมากมายหลายอยาง ตงแตปญหาดานการผลต ปญหาประสทธภาพทางการผลตตกตา ปญหาจากขาวทผลตไดมคณภาพตาเนองจากพนธทปลกไมเหมาะสมกบสภาพพนท เปนตน ปญหาทพบในการทานา 1. พนดนทมลกษณะไมตรงกบพนธขาวทเรานามาปลก เชน ดนเปรยวจนเกนไป ดนเคมจนเกนไป 2. ปญหาทรพยากรนา เชน ขาดแคลนนาในการทานา ปญหานาทวม 3. ปญหาทางดานศตรพช 4. ปญหาของราคาขาวตกตา 5. ปญหาของเมลดพนธพชไดไมตรงตามมาตรฐาน 6. ปญหาภยแลง 7. ปญหาของตนขาวทไมตานทานตอโรค ปรมาณผลผลตขาวไทยโดยทวไปขนกบสภาพดนฟาอากาศ เพราะชาวนาไทยปลกขาวโดยอาศยนาฝนเปนหลกถง 73% ของพนทเพาะปลกทงหมด เมลดพนธดทเหมาะกบแหลงปลกในแตละปไมพอ เรองแหลงนากมปญหา ปจจยการผลตราคาสง ตองพงพาจากตางประเทศ ทงปย ทงสารเคม การถายทอดเทคโนโลยการปลกขาว ตามวธเกษตรกรรมทถกตองยงอยในวงจากด ขาดความร และเงนทนทจะใชเทคโนโลยทเหมาะสม ปญหาตาง ๆ เหลาน บางอยางเกษตรกรผปลกขาวสามารถควบคมได บางอยางควบคมไมได จงตองศกษาหาความรและตามขาวสารบานเมองตลอดเวลาเพอปรบใชในชวตการทางาน ในเอกสารนไดรวบรวมเรองโรคขาวและการปองกนกาจดเพอใหสามารถนาไปใชในการดแลขาวทปลกใหสมบรณ มผลผลตเตมเมดเตมพนท ไมเสยหายจากโรคและแมลง โดยมโรคและแมลงทเกษตรกรสามารถศกษาและนาไปใชในการดแลขาวทปลก ดงตอไปน ขอมลเพมเตม ศตรขาวและการปองกนกาจด http://www.brrd.in.th/rkb2/enemy_khao/index.php.htm http://www.brrd.in.th/rkb2/enemy_khao/index.php-file=content.php&id=119.htm http://www.agriqua.doae.go.th/plantclinic/Clinic/plant/rice/bakanae.html http://www.thairath.co.th/content/360232 http://www.thairath.co.th/content/360232

2


1. โรคถอดฝกดาบของขาว (Bakanae)

โรคถอดฝกดาบ โรคหลาว ขาวตวผ หรอโรคโคนเนา เปนชอทหมายถงโรคชนดเดยวกน พบระบาดมากในภาคเหนอ ภาคอสาน และประปรายในภาคกลาง เชอสาเหต เชอรา Fusarium moniliforme ลกษณะอาการ พบโรคในระยะกลา ตนกลาจะแหงตายหลงจากปลกไดไมเกน 7 วน แตมกพบกบขาวอายเกน 15 วน ขาวเปนโรคจะผอมสงเดนกวากลาขาว โดยทวๆ ไป ตนกลาผอมสเขยวออนซดมกยางปลอง บางกรณขาวจะไมยางปลองแตรากจะเนาชา เวลาถอนมกจะขาดบรเวณโคนตน ถาเปนรนแรงกลาขาวจะตาย หากไมรนแรงอาการจะแสดงหลงจากยายไปปกดา 15-45 วน โดยทตนเปนโรคจะสงกวาขาวปกต ใบมสเขยวซด เกดรากแขนงทขอลาตนตรงระดบนา บางครงพบกลมเสนใยสชมพตรงบรเวณขอทยางปลองขนมา ตนขาวทเปนโรคมกจะตายและมนอยมากทอยรอดจนถงออกรวง

ลกษณะตนขาวเปนโรคถอดฝกดาบ เชอราทขอของตนขาวทเปนโรคถอดฝกดาบ

3


ขาวเปนโรคถอดฝกดาบ ถาไมตายจะเหนรากทขอเหนอนา การแพรระบาด เชอราจะตดไปกบเมลด สามารถมชวตในซากตนขาวและในดนไดเปนเวลาหลายเดอน พบวาหญาชนกาด เปนพชอาศยของโรค การปองกนกาจด 1. หลกเลยงการนาเมลดพนธจากแหลงทเคยเปนโรคระบาดมาปลก 2. คลกเมลดพนธขาวดวยสารปองกนกาจดเชอรา เชน เบนเลท – ด ไดเทนเอม 45 อตราและการปฏบตตามคาแนะนาของนกวชาการ 3. ควรกาจดตนขาวทเปนโรคโดยการถอนและเผาไฟเสย 4. เมอเกยวขาวแลวควรไขนาเขาทนาและไถพรวน ปลอยนาเขาทนาประมาณ 1-2 สปดาห เพอลดปรมาณเชอราสาเหตโรคทตกคางในดน สารเคมทใชกาจด - แมนโคเซบ - คารเบนดาซม แนวทางการแกปญหาโรคถอดฝกดาบ 1. ชาวนาควรใหความสาคญกบเมลดพนธขาวทจะนามาปลก ไมนาเมลดพนธจากแปลงทมประวตโรคถอดฝกดาบระบาดมาใชทาพนธ และกรณทซอเมลดพนธมาปลกควรมวธการกาจดเชอทอาจตดมากบเมลดพนธดวยวธการตางๆ เชน 1.1 การคลกเมลดพนธขาวดวยสารเคมปองกนกาจดเชอรา เชน แมนโคเซบ หรอ คารเบนดาซม +แมนโคเซบ ทอตราสวน 3 กรมตอเมลดพนธ 1 กโลกรม เปนตนหรอแชเมลดขาวดวยสารละลายของสารเคมปองกนกาจดเชอราดงกลาว 30 กรมตอนา 20 ลตร 1.2 การแชเมลดพนธกอนนาไปปลกในนาอนอณหภม 60 องศาเซลเซยส นาน 10 นาท (Ishii, 1978) โดยวธนเปนวธทนยมใชเพอปองกนและกาจดโรคถอดฝกดาบในการปลกขาวแบบเกษตรอนทรยทประเทศญปน 2. สารวจแปลงเพาะกลาและแปลงปลกอยางสมาเสมอ เมอพบตนขาวทเปนโรคใหกาจดทง 3. ภายหลงการเกบเกยวขาว ชาวนาควรทาการแลวควรไขนาเขาแปลงและไถพรวน ปลอยนาขงในแปลงนาน 1 - 2 สปดาห เพอลดปรมาณเชอราสาเหตโรคทตกคางในดน อางองขอมลจากวารสารอขาว ฉบบเดอน มกราคม พ.ศ. 2559 หนา 45-46 ผเขยน ดร.อดมศกด เลศสชาตวนช ภาควชาโรคพช คณะเกษตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร (บางเขน) ชาวนาทานใดตองการจะปรกษาปญหาเรองโรคขาวสอบถามไดทอเมล [email protected]

4


2. โรคไหม (Rice Blast Disease) พบมาก ในนานาฝน ขาวพนธพนเมองไวตอชวงแสง พบสวนใหญใน ภาคเหนอภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ภาคตะวนตกและภาคใต สาเหต เกดากเชอรา Pyricularia grisea Sacc.

อาการแผลจดสนาตาลคลายรปตา อาการแผลรปตาตรงกลางมสเทา

อาการใบไหมคลายนารอนลวก โรคไหมระบาดในแปลงกลา อาการ ระยะกลา ใบมแผล จดสนาตาลคลายรปตา มสเทาอยตรงกลางแผล ความกวางของแผลประมาณ 2-5 มลลเมตร และความยาวประมาณ 10-15 มลลเมตร แผลสามารถขยายลกลามและกระจายทวบรเวณใบ ถาโรครนแรงกลาขาวจะแหงฟบตาย อาการคลายถกไฟไหม ระยะแตกกอ อาการพบไดทใบ ขอตอของใบ และขอตอของลาตน ขนาดแผลจะใหญกวาทพบในระยะกลา แผลลกลามตดตอกนไดทบรเวณขอตอ ใบจะมลกษณะแผลชาสนาตาลดา และมกหลดจากกาบใบเสมอ ระยะออกรวง (โรคเนาคอรวง) ถาขาวเพงจะเรมใหรวง เมอถกเชอราเขาทาลาย เมลดจะลบหมด แตถาเปนโรคตอนรวงขาวแกใกลเกบเกยว จะปรากฏรอยแผลชาสนาตาลทบรเวณคอรวง ทาใหเปราะหกงาย รวงขาวรวงหลนเสยหายมาก การแพรระบาด พบโรคในแปลงทตนขาวหนาแนน ทาใหอบลม ถาใสปยสงและมสภาพแหงในตอนกลางวนและชนจดในตอนกลางคน นาคางยาวนานถงตอนสายราว 9 โมง ถาอากาศคอนขางเยน อณหภมประมาณ 22-25 oC ลมแรงจะชวยใหโรคแพรกระจายไดด

5


อาการโรคไหมในระยะขาวออกรวง (โรคเนาคอรวง) การปองกนกาจด 1. ใชพนธตานทานโรค ภาคกลาง เชน สพรรณบร 1 สพรรณบร 2 สพรรณบร 60 สพรรณบร 90 ชยนาท 1 ปราจนบร 1 พลายงาม คลองหลวง 1 พษณโลก 1 ภาคเหนอ และตะวนออกเฉยงเหนอ เชน สรนทร 1 เหนยวอบล 2 เหนยวแพร สนปาตอง 1 หางย 71 กเมองหลวง ขาวโปรงไคร นาร ภาคใต เชน ดอกพะยอม ขอควรระวง : ขาวพนธสพรรณบร 1 สพรรณบร 60 และชยนาท 1 ทปลกในภาคเหนอตอนลาง พบวา แสดงอาการรนแรงในบางพนท และบางป โดยเฉพาะเมอสภาพแวดลอมเอออานวย เชนฝนพรา หรอหมอก นาคางจด อากาศเยน ใสปยมากเกนความจาเปน หรอเปนดนหลงนาทวม

• หวานเมลดพนธในอตราทเหมาะสม คอ 15-20 กโลกรม/ไร ควรแบงแปลงใหมการระบายถายเทอากาศด และไมควรใสปยไนโตรเจนสงเกนไป ถาสงถง 50 กโลกรม/ไร โรคไหมจะพฒนาอยางรวดเรว

• คลกเมลดพนธดวยสารปองกนกาจดเชอรา เชน คาซกาไมซน ไตรไซคลาโซล คารเบนดาซมโพรคลอราซ ตามอตราทระบ ในแหลงทเคยมโรคระบาดและพบแผลโรคไหมทวไป 5 เปอรเซนตของพนท ใบ ควรฉดพนสารปองกนกาจดเชอรา เชน คาซกาไมซน อดเฟนฟอส ไตรไซคลาโซลไอโซโพรไทโอเลน คารเบนดาซม ตามอตราทระบ 2. หวานเมลดพนธในอตราทเหมาะสม อยาตกกลาหนาแนนนก อตราเมลดพนธทพอเหมาะคอ 15 -20 กโลกรมตอไร แบงแปลงใหมการระบายถายเทอากาศด และอยาใสปยไนโตรเจนสงเกนไป

6


3. ใชสารปองกนกาจดเชอราคลกเมลดพนธ เพอหยดยงการแพรระบาด หรอปองกนการเกดโรค โดยพจารณาความคมคาทางเศรษฐกจ

3.1 คลกเมลดพนธขาวดวยยาปราบเชอรา เชน เบนเลท-ท, คาซมน, ไตรไซเคลโซล คารเบนดาซม โปรโครรส ตามคาแนะนาของนกวชาการ

3.2 ในแหลงทเคยมโรคระบาด หรอพบวาใบมแผล ขนาดรปตาทวไป เปนจานวนหนาตา โดยเฉพาะระยะขาวตงทอง ควรฉดพนยา คาซมน เบนเลท, ฮโนซาน บมฟจ-วน ซาพรอล ตามอตราทระบ หรอตามคาแนะนาของนกวชาการ หรอหวานโคราทอป 5 เปอรเซนต อตรา 5 กโลกรมตอไร ระยะตงทองเพยง 1 ครง จะปองกนโรคไหมระยะคอรวง ขอมลเพมเตม http://www.brrd.in.th/rkb2/enemy_khao/index.php-file=content.php&id=112.htm

3. โรคใบจดสนาตาล (Brown Spot Disease) พบมาก ทง นานาฝน และ นาชลประทาน ใน ภาคกลาง ภาคเหนอ ภาคตะวนตก ภาคตะวนออก เฉยงเหนอ และ ภาคใต สาเหต เชอรา Bipolaris oryzae (Helminthosporium oryzae Breda de Haan.)

เชอราสาเหต อาการ แผลทใบขาว พบมากในระยะแตกกอมลกษณะเปนจดสนาตาล รปกลมหรอรปไข ขอบนอกสดของแผลมสเหลอง มขนาดเสนผาศนยกลาง 0.5-1 มลลเมตร แผลทมการพฒนาเตมทขนาดประมาณ 1-2 x 4-10 มลลเมตร บางครงพบแผลไมเปนวงกลมหรอรปไข แตจะเปนรอยเปอนคลายสนมกระจดกระจายทวไปบนใบขาว แผลยงสามารถเกดบนเมลดขาวเปลอก(โรคเมลดดาง) บางแผลมขนาดเลก บางแผลอาจใหญคลมเมลดขาวเปลอก ทาใหเมลดขาวเปลอกสกปรก เสอมคณภาพ เมอนาไปสขาวสารจะหกงาย

อาการใบจดสนาตาลทใบ

7


การแพรระบาด เกดจากสปอรของเชอราปลวไปตามลม และตดไปกบเมลด การปองกนกาจด

• ใชพนธตานทานทเหมาะสมกบสภาพทองท และโดยเฉพาะพนธทมคณสมบตตานทานโรคใบ สสม เชน ภาคกลางใชพนธปทมธาน 1 ภาคเหนอและภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ใชพนธเหนยวสน- ปาตอง และหางย 71

• ปรบปรงดนโดยการไถกลบฟาง หรอเพมความอดมสมบรณดนโดยการปลกพชปยสด หรอปลกพชหมนเวยนเพอชวยลดความรนแรงของโรค

• คลกเมลดพนธกอนปลกดวยสารปองกนกาจดเชอรา เชน แมนโคเซบ หรอคารเบนดาซม+แมนโคเซบ อตรา 3 กรม / เมลด 1 กโลกรม

• ใสปยโปแตสเซยมคลอไรด (0-0-60) อตรา 5-10 กโลกรม / ไร ชวยลดความรนแรงของโรค • กาจดวชพชในนา ดแลแปลงใหสะอาด และใสปยในอตราทเหมาะสม • ถาพบอาการของโรคใบจดสนาตาลรนแรงทวไป 10 เปอรเซนตของพนทใบในระยะขาวแตกกอ

หรอในระยะทตนขาวตงทองใกลออกรวง เมอพบอาการใบจดสนาตาลทใบธงในสภาพฝนตกตอเนอง อาจทาใหเกดโรคเมลดดาง ควรพนดวยสารปองกนกาจดเชอรา เชน อดเฟนฟอส คารเบนดาซม แมนโคเซบ หรอ คารเบนดาซม+แมนโคเซบ ตามอตราทระบ ขอมลเพมเตม http://www.brrd.in.th/rkb2/enemy_khao/index.php-file=content.php&id=113.htm

4. โรคใบขดสนาตาล (Narrow Brown Spot Disease)

พบมาก ทง นานาฝน และ นาชลประทาน ในภาคกลาง ภาคเหนอ ภาคตะวนตก ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และ ภาคใต

อาการใบขดสนาตาล

สาเหต เชอรา Cercospora oryzae I. Miyake

อาการ ลกษณะแผลทใบมสนาตาลเปนขด ๆ ขนานไปกบเสนใบขาว มกพบในระยะขาวแตกกอ แผลไมกวาง ตรงกลางเลกและไมมรอยชาทแผล ตอมาแผลจะขยายมาตดกน แผลจะมมากตามใบลางและ

8


ปลายใบ ใบทเปนโรคจะแหงตายจากปลายใบกอน ตนขาวทเปนโรครนแรงจะมแผลสนาตาลทขอตอใบไดเชนกน เชอนสามารถเขาทาลายคอรวง ทาใหคอรวงเนาและหกพบได

การแพรระบาด สปอรของเชอราสามารถปลวไปกบลม และตดไปกบเมลด

การปองกนกาจด

• ใชพนธตานทานทเหมาะสมเฉพาะทองท เชน ภาคใตใชพนธแกนจนทร ดอกพะยอม • ใชปยโปแตสเซยมคลอไรด (0-0-60) อตรา 5-10 กโลกรมตอไร สามารถชวยลดความรนแรง

ของโรคได • กรณทเกดการระบาดของโรครนแรงในระยะขาวตงทอง อาจใชสารปองกนกาจดเชอรา เชน

คารเบนดาซม ตามอตราทระบ เพอปองกนการเกดโรคเมลดดาง

5. โรคใบวงสนาตาล (Leaf Scald Disease) พบมาก ในนาชลประทาน ภาคกลาง ขาวไรภาคเหนอ สาเหต เชอรา Rhynocosporium oryzae Hashioka&Yokogi อาการ ระยะกลาขาวจะแสดงอาการไหมทปลายใบและมสนาตาลเขม ระยะแตกกออาการสวนใหญจะเกดบนใบ แตมกจะเกดแผลทปลายใบมากกวาบรเวณอนๆ ของใบ แผลทเกดบนใบในระยะแรกมลกษณะเปนรอยชา รปไขยาวๆ แผลสนาตาลปนเทา ขอบแผลสนาตาลออน จากนนแผลจะขยายใหญขนเปนรปวงร ตดตอกน ทาใหเกดอาการใบไหมบรเวณกวาง และเปลยนเปนสฟางขาว ในทสดแผลจะมลกษณะเปนวงซอนๆ กนลกลามเขามาทโคนใบ มผลทาใหขาวแหงกอนกาหนด

อาการโรคใบวงสนาตาลทปลายใบ การแพรระบาด มพชอาศย เชน หญาชนกาด และหญาขน การปองกนกาจด

• ใชพนธขาวตานทาน เชน ในภาคตะวนออกเฉยงเหนอใชพนธกาผาย 15 หางย 71 • กาจดพชอาศยของเชอราสาเหตโรค • ในแหลงทเคยมโรคระบาด หรอพบแผลลกษณะอาการดงทกลาวขางตนบนใบขาว

จานวนมาก ในระยะขาวแตกกอ ควรฉดพนสารปองกนกาจดโรคพช เชน ไธโอฟาเนทเมทล โพรพโคนาโซล ตามอตราทระบ

9


6. โรคกาบใบแหง (Sheath blight Disease) พบมาก ในนาชลประทาน ภาคกลาง ภาคเหนอ และ ภาคใต สาเหต เชอรา Rhizoctonia solani (Thanatephorus cucumeris (Frank) Donk) อาการ เรมพบโรคในระยะแตกกอ จนถงระยะใกลเกบเกยว ยงตนขาวมการแตกกอมากเทาใด ตนขาวกจะเบยดเสยดกนมากขน โรคกจะเปนรนแรง ลกษณะแผลสเขยวปนเทา ขนาดประมาณ 1-4 x 2-10 มลลเมตร ปรากฏตามกาบใบ ตรงบรเวณใกลระดบนา แผลจะลกลามขยายใหญขนจนมขนาดไมจากดและลกลามขยายขนถงใบขาว ถาเปนพนธขาวทออนแอ แผลสามารถลกลามถงใบธงและกาบหมรวงขาว ทาใหใบและกาบใบเหยวแหง ผลผลตจะลดลงอยางมากมาย

อาการโรคกาบใบแหง

การแพรระบาด เชอราสามารถสรางเมดขยายพนธ อยไดนานในตอซงหรอวชพชในนาตามดนนาและมชวตขามฤดหมนเวยนทาลายขาวไดตลอดฤดการทานา การปองกนกาจด

• หลงเกบเกยวขาว และเรมฤดใหม ควรพลกไถหนาดน เพอทาลายเมดขยายพนธของเชอราสาเหตโรค

• กาจดวชพชตามคนนาและแหลงนา เพอลดโอกาสการฟกตวและเปนแหลงสะสมของ เชอราสาเหตโรค

• ใชชวภณฑบาซลลส ซบทลส (เชอแบคทเรยปฏปกษ) ตามอตราทระบ • ใชสารปองกนกาจดเชอรา เชน วาลดามยซน โพรพโคนาโซล เพนไซครอน

(25%ดบบลวพ) หรออดเฟนฟอส ตามอตราทระบโดยพนสารปองกนกาจดเชอรานในบรเวณทเรมพบโรคระบาด ไมจาเปนตองพนทงแปลง เพราะโรคกาบใบแหงจะเกดเปนหยอม

ขอมลเพมเตม http://www.brrd.in.th/rkb2/enemy_khao/index.php-file=content.php&id=116.htm

10


7. โรคกาบใบเนา (Sheath Rot Disease) โรคกาบใบเนา ชาวนาบางทองทเรยกวา “ขาวตายทองกลม” หรอ “ขาวแทง” เคยพบ ระบาดรน แรงเปนเนอทตดตอกนกวา 3 พนไร ในเขตอาเภอบางนาเปรยว จงหวดฉะเชงเทรา ขาวเสยหายไมใหรวง มากกวา 70% ผลผลตลดลงอยางนาใจหาย ปจจบนโรคนมแพรระบาดเปนประจาโดยเฉพาะในแหลง ทสามารถทานาไดมากกวาปละครง พบมาก ในนาชลประทาน ภาคกลาง สาเหต เชอรา Sarocladium oryzae Sawada อาการ ขาวแสดงอาการในระยะตงทองโดยเกดแผลสนาตาลดาบน กาบหอรวง ขนาดแผลประมาณ 2-7 x 4-18 มลลเมตร ตรงกลางแผลมกลมเสนใยสขาวอมชมพ แผลนจะขยายตดตอกนทาใหบรเวณกาบหมรวงมสนาตาลดาและรวงขาวสวนใหญโผลไมพนกาบหมรวง หรอโผลไดบางสวน ทาใหเมลดลบและมสดา และเชอรานสามารถอยตดบนเมลดไดนาน นอกจากนยงพบวา “ไรขาว” ซงอาศยดดกนนาเลยงตนขาวในบรเวณกาบใบดานในเปนพาหะชวยใหการเปนโรคแพรระบาดไดรนแรงและกวางขวางยงขน

ลกษณะอาการโรคกาบใบเนา แมลงพาหะ "ไรขาว" การแพรระบาด เชอรานตดอยบนเมลดไดนาน นอกจากน พบวา “ไรขาว” ซงอาศยดดกนนาเลยงตนขาวในบรเวณกาบใบดานใน สามารถเปนพาหะชวยทาใหโรคแพรระบาดไดรนแรง และกวางขวางยงขน การปองกนกาจด

• ใชพนธคอนขางตานทานทเหมาะสมกบสภาพทองท เชน กข27 สาหรบนาลมมนาขง ใชพนธขาวทลาตนสง แตกกอนอย

• ใชสารปองกนกาจดเชอรา เชน แมนโคเซบ คารเบนดาซม คารเบนดาซม+แมนโคเซบ ไธอะเบนดาโซล ตามอตราทระบ

• ลดจานวนประชากรไรขาว พาหะแพรเชอ ในชวงอากาศแหงแลง ดวยสารปองกนกาจดไร เชน ไตรไทออน โอไมท ตามอตราทระบ ขอมลเพมเตม http://www.brrd.in.th/rkb2/enemy_khao/index.php-file=content.php&id=117.htm

11


8. โรคเมลดดาง (Dirty Panicle Disease) โรคเมลดดาง (Dirty Panicle) พบเปนในระยะขาวใหรวง-ใกลเกบเกยว โรคเมลดดางเปนโรครายแรงโรคหนง โดยเฉพาะกบขาวตนเตยทใชปยสง พบระบาดแพรหลายกบขาวนาปรง โดยเฉพาะกบพนธ กข. 9 เคยพบ วาเปนโรคนตดตอกนเปนเนอทกวาพนไร โรคเมลดดาง พบในระยะขาวออกรวงจนใกลเกบเกยว โรคนเปนโรคททาความเสยหายใหกบขาวโรคหนง พบเปนประจาในทกฤดโดยเฉพาะ ในชวงทขาวกาลงออกรวงแลวม ฝนตก และความชนในนาคอนขางสง โรคเมลดดาง จะมการ แพรระบาดเปนเนอทกวางขวางและรนแรง ซงม ผลกระทบตอผลผลตและคณภาพของขาวเปนอยางมาก พบมาก ในนาชลประทาน ภาคกลาง ภาคตะวนตก ภาคเหนอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และ ภาคใต สาเหตจากเชอราทแพร ในอากาศถง 6 สกล ดวยกน คอ 1. Curvularia lunata (Wakk) Boed. 2. Cercospora oryzae I.Miyake 3. Helminthosporium oryzae Breda de Haan. 4. Fusarium semitectum Berk & Rav. 5. Trichoconis padwickii Ganguly 6. Sarocladium oryzae เชอราทง 6 สกล ดงกลาว จะเขาทาลายตนขาวในระยะ ออกรวงโดยเฉพาะ ชวงทดอกขาวผสมและเปนนานม แลว และในชวงใกลเกบเกยวจะเหน อาการเมลดดาง ชดเจน เมลดบนรวงขาวจะมรอยแผลเปนจดสนาตาล บางเมลดมลายสนาตาล สเทา หรอสชมพทงเมลด บางเมลดจะลบทงเมลด และมสนาตาลดา ทงนเพราะ เชอราแตละสกลจะทาลายเมลดใหมลกษณะผดปกต แตกตางกนไปโรคเมลดดางพบเสมอทกฤดการปลกขาว โดยเฉพาะชวงเมลดขาวเปนนานม โรคนจะ ระบาดเปนเนอทกวางขวาง และมผลกระทบตอผลผลต ถง 40 เปอรเซนต และสามารถแพรกระจาย เขาส ยงฉางได เพราะเชอราสามารถตดไปกบเมลดพนธได

เชอราสาเหต

รวงขาวถกโรคเขาทาลายทระบบในแปลงนา เมลดขาวทถกโรคเขาทาลาย

12


อาการ ในระยะออกรวง พบแผลเปนจดสนาตาลหรอดาทเมลดบนรวงขาว บางสวนกมลายสนาตาลดา และบางพวกมสเทาปนชมพ ทงนเพราะมเชอราหลายชนดทสามารถเขาทาลายและทาใหเกดอาการตางกนไป การเขาทาลายของเชอรามกจะเกดในชวงดอกขาวเรมโผลจากกาบหมรวงจนถงระยะเมลดขาวเรมเปนนานม และอาการเมลดดาง จะปรากฏเดนชดในระยะใกลเกบเกยว

อาการโรคเมลดดาง การแพรระบาด เชอราสามารถแพรกระจายไปกบลม ตดไปกบเมลด และสามารถแพรกระจายในยงฉางได ลกษณะอาการ เกดอาการรวงไหมทงรวงแตแตกตางจากโรคไหมคอรวงตรงทโรคน ไมเกดแผลทคอรวงและคอรวงไมหกเมลดลบเปนบางสวน บนเมลดเตมสวนใหญจะมแผลเปนจดสนาตาล-ดา บางสวนกมลายสนาตาลและบางพวกมสเทาหรอสชมพ ทงน เพราะมเชอราหลายชนดทสามารถเขาทาลายและทาใหเกดอาการแตกตางกนไป การเขาทาลายของเชอรามกจะเกดในชวงทดอกขาวผสมแลวอยในชวงเปนนานมและกาลงจะสก หลงจากนนประมาณ เกอบเดอน (ใกลเกยว) อาการเมลดดางจะปรากฏเดนชดโรคนสามารถแพรกระจายไปกบลม ตดไปกบเมลด และอาจทาใหเชอราแพรกระจายในยงฉางได การปองกน

เมลดพนธทใชปลก ควรคดเลอกจากแปลงทไมเปนโรค ขาวพนธทออนแอตอโรคน เชน สพรรณบร 60 สพรรณบร 90 พษณโลก 2 และขาวเจาหอมคลองหลวง 1 ตองดแลเปนพเศษ กอนหวานเมลดพนธควรคลกเมลดพนธดวยสารปองกนกาจดเชอรา เชน คารเบนดาซม หรอ แมนโคเซบ ในอตรา 3 กรม /เมลดพนธ 1 กโลกรม

ในระยะทตนขาวตงทองใกลออกรวงเมอพบอาการใบจดสนาตาลทใบธงและโรคกาบใบเนา ถามฝนตกชก ควรวางมาตรการปองกนแตตนมอ โดยพนสารปองกนกาจดเชอรา เชน โพรพโคนาโซล โพรพโคนาโซล + ไดฟโนโคนาโซล หรอ โพรพโคนาโซล + โพรคลอราซ หรอ คารเบนดาซม + อพอกซโคนาโซล หรอ ฟซราซอล หรอ ทบโคนาโซล หรอ โพรคลอราซ + คารเบนดาซม หรอ แมนโคเซบ

13


หรอ คารเบนดาซม + แมนโคเซบ ตามอตราทระบ การปองกนกาจด 1. หลกเลยงพนธขาวทออนแอตอโรคน เชน ขาวพนธสพรรณบร 60, สพรรณบร 90 และ กข. 9 เมลดพนธทใชปลกควรคดเลอกจากแปลงทไมเปนโรค 2. กอนปลกใหคลกเมลดพนธดวยสารปองกนกาจดเชอรา เชนคารเบน ดาซม (carbendazim) แมน โคเซบ (mancozeb) ในอตรา 3 กรมตอ เมลดพนธ 1 กโลกรม 3. เนองจากโรคเมลดดางยงไมมพนธขาวทตานทานตอโรคน ดงนนชวง ทขาวกาลงออกรวงตองคอยตดตามด แลอยางใกลชดและสมาเสมอขอมล การตดสนใจในการ ใชสารปองกนกาจดโรคพชถาพบ รวงขาว มเมลดดางเพยงเลกนอย คอ มเมลดดาง 5 เมลดตอรวง ควรพนสารปองกนกาจด โรคสารปองกนกาจดโรคพชทม ประสทธภาพในการปองกนและยบยง การแพรกระจายของโรคได คอ

1. ทลท (Tilt 25% EC.) อตรา 20 ซซ. ตอนา 20 ลตร 2. โพลออกซน (Polyoxin-z 2.2% WP.) อตรา 30 กรม ตอนา 20 ลตร 3. เดลซน-เอมเอกซ (Delsene MX 80% WP.) อตรา 30 กรม ตอนา 20 ลตร 4. บาวสตน (Bavistin 50% WP.) อตรา 10-16 กรม ตอนา 20 ลตร 5. ฮโนซาน (Hinosan 50% EC.) อตรา 30 ซซ. ตอนา 20 ลตร โดยพนในระยะขาวออกรวงชวงท สาคญ คอ ระยะนานม

ขอมลเพมเตม http://www.brrd.in.th/rkb2/enemy_khao/index.php-file=content.php&id=118.htm

9. โรคขอบใบแหง (Bacterial Leaf Blight Disease or Bacterial Blight Disease) พบมาก ในนานาฝน นาชลประทาน ภาคเหนอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และ ภาคใต

สาเหต เชอแบคทเรย Xanthomonas oryzae pv. oryzae (ex Ishiyama) Swings et al.

ลกษณะของแผลทขอบใบ เชอแบคทเรยทพบบรเวณแผล

14


อาการแหงตายทงตน (kresek) ความรนแรงของโรคในระยะแตกกอ

อาการ โรคนเปนไดตงแตระยะกลา แตกกอ จนถง ออกรวง ตนกลากอนนาไปปกดาจะมจดเลกๆลกษณะชาทขอบใบของใบลาง ตอมาประมาณ 7-10 วน จดชานจะขยายกลายเปนทางสเหลองยาวตามใบขาว ใบทเปนโรคจะแหงเรว และสเขยวจะจางลงเปนสเทาๆ อาการในระยะปกดาจะแสดงหลงปกดาแลวหนงเดอนถงเดอนครง ใบทเปนโรคขอบใบมรอยขดชา ตอมาจะเปลยนเปนสเหลอง ทแผลมหยดนาสครมคลายยางสนกลม ๆ ขนาดเลกเทาหวเขมหมด ตอมาจะกลายเปนสนาตาลและหลดไปตาม นาหรอฝน ซงจะทาใหโรคสามารถระบาดตอไปได แผลจะขยายไปตามความยาวของใบ บางครงขยายเขาไปขางในตามความกวางของใบ ขอบแผลมลกษณะเปนขอบลายหยก แผลนเมอนานไปจะเปลยนเปนสเทา ใบทเปนโรค ขอบใบจะแหงและมวนตามความยาว ในกรณทตนขาวมความออนแอตอโรคและเชอโรคมปรมาณมาก จะทาใหทอนาทออาหารอดตน ตนขาวจะเหยวเฉาและแหงตายทงตนโดยรวดเรว เรยกอาการของโรคนวา ครเสก (kresek)

การแพรระบาด เชอสาเหตโรคสามารถแพรไปกบนา ในสภาพแวดลอมทมความชนสง และสภาพทมฝนตก ลมพดแรง จะชวยใหโรคแพรระบาดอยางกวางขวางรวดเรว

การปองกนกาจด • ใชพนธขาวทตานทาน เชน พนธสพรรณบร 60 , 90 สพรรณบร 1 สพรรณบร 2 กข7 และ

กข23 • ในดนทอดมสมบรณไมควรใสปยไนโตรเจนมาก • ไมควรระบายนาจากแปลงทเปนโรคไปสแปลงอน • ควรเฝาระวงการเกดโรคถาปลกขาวพนธทออนแอตอโรคน เชน พนธขาวดอกมะล 105 กข6

เหนยวสนปาตอง พษณโลก 2 ชยนาท 1 เมอเรมพบอาการของโรคบนใบขาว ใหใชสารปองกนกาจดโรคพช เชน ไอโซโพรไทโอเลน คอปเปอรไฮดรอกไซด เสตรพโตมยซนซลเฟต+ออกซเตทตราไซคลนไฮโดรคลอรไรด ไตรเบซคคอปเปอรซลเฟต ขอมลเพมเตม http://www.brrd.in.th/rkb2/enemy_khao/index.php-file=content.php&id=120.htm http://www.brrd.in.th/rkb2/enemy_khao/index.php.htm

15


10. โรคใบหงก โรคใบหงก หรอ โรคจ (Ragged Stunt Virus) โรคใบหงก พบครงแรกเมอป พ.ศ. 2520 ท อ.บางนาเปรยว จ. ฉะเชงเทรา เปนรนแรงกบพนธขาว กข. 7 พบเนอทเสยหาย ประมาณ 200 ไร ในปตอมาโรคใบหงกไดแพร ระบาด รนแรงเพมขนในอกหลาย จงหวดในภาคกลางซงเปนแหลงปลก ขาวใหญของประเทศ โดยเฉพาะทอาเภอ ลาดบวหลวง จ.พระนครศร อยธยา ในปนนพบเนอทเสยหายตดตอกนถง 1 หมนไรเศษ นอกจากน ยงพบระบาดเสยหายมากในจงหวดนครปฐม อางทอง สพรรณบร ปทม ธาน อทยธาน ชยนาท สงหบร นนทบร และกรงเทพฯ จากการสารวจ อยางหยาบ ๆ เมอป พ.ศ. 2523 พบโรคใบหงกแพรระบาดในเขตภาค กลางประมาณ 2 แสนไรเศษ และ มรายงานวาจงหวดนครปฐมเปน โรคใบหงกสงถงประมาณ 68,750 ไร โรคใบหงก เกดจากเชอไวรส ไมตดตอทางเมลด ดน นา ลม หรอทางสมผส มนจะถกถายทอดหรอ ตดตอเขาสตนขาวได โดยแมลงชนดหนงทเรยกวา เพลยกระโดดสนาตาล เทานน เมอแมลงดดดอมเชอไวรสเขาสตวมน เชอไวรสจะฟกตวในแมลง นาน ประมาณ 8 วน โดยเฉลยจงจะออกฤทธ คอเมอแมลงทอมเชอนไปดด กนตนขาวด กจะถายทอดเชอไวรสเขาสตนขาว และหลงจากนนประมาณ 2 อาทตยเปนอยางเรว จนถง 1 เดอน เปนอยางชาตนขาวทไดรบเชอ กจะเรมแสดงอาการ “โรคใบหงก” เกดกบขาวทกระยะการเจรญเตบโต อาการจะปรากฏหลงจากตนขาวไดรบเชอแลว 15-30 วน โดยเฉพาะ ตนขาวอายตงแต 15 ถง 45 วน ถาไดรบเชอโรคใบหงกแลว จะแสดง อาการรนแรงมาก สวนตนขาวอายเกน 60 วนขนไปแมจะไดรบเชอ และ แสดงอาการกไมคอยรนแรงนก ลกษณะอาการ

อาการของตนขาวทเปนโรคใบหงกจะสงเกตไดงาย คอ ขาวตนเตย (สนจ) ไมพงสง เทาทควร ใบสเขยวเขม แคบและสน ใบใหมจะแตกชากวาปกต และเมอแตก พง ขนมาดไมคอยสมบรณ ปลายใบจะบดเปนเกลยว เปน ลกษณะเดนทเรยกวา โรคใบหงก นอกจากน ยงสงเกตเหนขอบใบแหวงวน และเสนใบบวมโปงเปนแนวยาว ทงทใบและกาบใบ ขาวเปนโรคใบหงกจะออกรวงลาชา และใหรวงไมสมบรณ รวงใหเมลดลบเปนสวนใหญ อยางทชาวนาเรยกวาไมมเนอและเมลดทสมบรณกมก จะดางเสยคณภาพ เปนสวนมาก ขาวเปนโรคใบหงก จะทาใหผลผลตลดลง ประมาณ 1/3 ถง 2/3 และถาม โรคแทรกเขาซาเตมเชนโรคเมลดดางและโรคใบขด สนาตาล ซงทงสองโรคนมกจะพบเสมอ กบขาวทเปน โรคใบหงกอาจทาใหผลผลตเสยหายถง 100% การปองกนจากด 1. กาจดหรอทาลายเชอไวรส เชอไวรสสาเหตโรคใบ หงกนนอกจากจะม ฤทธดารงชพอยในตวแมลงแลว ยงแพรขยายปรมาณอยตามตอซงขาว และพชอาศย เชน ขาวปาและหญาบางชนดซง

16


เปนแหลงอาศยของ เชอ ทาให เกดการแพรระบาดขามฤดอยางตอเนอง จงอยากแนะนาใหจด การทาลายแหลง พชอาศยของ เชอเปนประการแรก คอ เรงไถกลบหรอเผาทาลาย ตอ ซงในนาขาว ทเปนโรค ดแลกาจดวชพชในนาสมาเสมอ โดยเฉพาะวชพชใกลแหลงนาทเปนทอยอาศย ขยายพนธแมลงพาหะ 2. ปองกนขาวตดเชอโดยใชพนธขาวทตานทานใน แหลงทเคยมประวต การแพร ระบาด โรคใบหงก มากอน ชาวนาควรใชขาวพนธตานทานทกรมวชา การเกษตร แนะนา ปจจบนกมพนธขาว กข 9, กข 21, กข 23 และ กข 25 ซงมคณสมบต ตานทานการดดกน ของเพลยกระโดดสนา ตาลไดดพอสมควร 3. ปองกนและกาจดเพลยกระโดดสนาตาลซงเปนแมลงพาหะ หลงจากปฏบต ตามขน ตอนขอ1 และ 2 ดแลว กอยาเพงนอนใจ ชาวนาโดยเฉพาะใน แหลงทมโรค ใบหงก ระบาดรนแรง ควรเอาใจใสตรวจตรา อยาให เพลย กระโดดสนาตาล นาเชอเขาส แปลงนาได วธการ นจาเปนตองใช สารเคม เขา ชวยดวยเรมใชตงแต ระยะกลา โดยใชยาเคมประเภท ดดซม ประเภทคารโบ ฟราน หรอ ประเภทเดยวกนตาม คาแนะนาของ กรมวชาการเกษตร หวานในแปลงกลาอตรา 5 กก./ไร ใสกอนหวาน กลาหรอหลงขาวงอกแลว 3-4 วนกได เพยงครงเดยวกเพยงพอระหวาง นชาวนา ควรหมน ตรวจดในแปลงกลา วาม เพลย กระโดดสนาตาล อยในแปลง บางหรอไม ถาหาก พบเพยง 2-3 ตวตอตน ในเนอทแปลง 1 ตารางเมตร ใชยาฆาแมลง ฉดพน ทาลายทนท ยาประเภทฆาแมลง โดยตรงนกมดวย กนหลายชนด ตามคาแนะนา ของกรมวชา การเกษตร อาทเชน พวก MIPC ซงมชอ ทางการคาหลายชอการ ฉดพนยานประมาณ 1-3 ครง แลวแตจานวน แมลง ถาไมพบแมลงเลยกไมจาเปน ตองฉดพน การฉดพน ทงชวง ประมาณ 7 วนครง กเปน อนหมดชวงปองกน 30 วน แรก ตอมาในชวง 30 วนหลงกปฏบตเชนเดยว กนนการปฏบต ดงกลาวนใชไดทงในแปลงนาดาและ แปลงนาหวานทกประเภท

11. โรคดอกกระถน

โรคดอกกระถน (False Smut) ในอดตชาวนาบางทองทจะรสกพงพอใจมาก ทพบเหน รวงขาวในนา มเมลดขาวทเปนโรคดอกกระถนขน ประปราย เพราะนนคอ สญลกษณของความอดม สมบรณ ทองนาใหผลผลตดในปนน นนคอขาวทเปน โรค ดอกกระถนไมกอใหเกดความเสยหาย แตปจจบน เรมพบเหน

แลววา บางทองทโดย เฉพาะในเขตภาคใต จงหวดพทลง ปตตาน และนครศรธรรมราช และเขต ภาคเหนอ โดยเฉพาะชาวไร ในเขตจงหวดลาปาง, เชยงใหม และเชยราย โรคดอกกระถนเปนโรคสาคญ ทกอใหเกดความเสยหายคอนขางรนแรงและมแนว โนม วาจะแพรระบาด เพมเนอทมากขนเรอยๆ

ลกษณะอาการ เรมเปนโรคระยะตงทอง-ออกรวง เชอราเขาทาลายท เมลด ขาว สรางกลมเสนใย และสปอรปกคลมเมลดขาว ทาใหเมลดขาวเสยหาย มอาการบวมโตคลายดอก กระถน กลมเสนใยและสปอรจะพฒนาผนกแนน เปนชนๆ เรมตนจะมสเหลอง (ชนในสด) ตอมา จะ เปลยนเปนส

17


สม (ชนกลาง) และในทสดจะเปลยนเปน สเขยวเขม (ชนนอกสด) ซงจะมลกษณะเปนฝน ละอองของสปอรเชอรา ปกตจะเกดเพยง 2-3 เมลด ใน 1 รวง ในกรณรนแรงอาจพบมากกวา 100 เมลด ตอรวง การปองกนกาจด 1. พยายามหลกเลยงปลกขาวในชวงทใหรวงตอนทม ฝนชกหรอความ ชนสง 2. คลกเมลดพนธดวยยาเคมกอนปลก 3. ใชยาเคมฉดหรอพนกอนขาวออกรวง 2-3 วน ตามคาแนะนาของ นกวชาการ

12. โรคใบสแสด

อาการใบมสแสด แมลงพาหะ

สาเหต สาเหตโรคใบสแสดเกดจากเชอไฟโตพลาสมา อาการ ลกษณะอาการตนขาวทเปนโรค จะแสดง อาการใบสแสดจาก ปลายใบ และเปนสแสดทวทงใบ ยกเวนเสนกลางใบ ใบทเปนโรคทงใบจะมวนจากขอบ ใบทงสองขางเขามาหาเสนกลางใบและใบจะแหง ในทสด ตนขาวทเปนโรคจะแตกกอไดนอยแตตน ขาวสงตามปกต ไมมอาการเตย และตายอยางรวดเรว โรคใบสแสดจะเกดเปนกอๆ ไมมการแพรกระจาย เปนบรเวณกวางเหมอนใบสสม การแพรระบาด เพลยจกจนปกลายหยกเปนแมลงพาหะซงสามารถอาศยอยตามตนขาว และกลมของวชพชในตระกลหญาชนด ตางๆ การปองกนกาจด เนองจากยงไมมพนธตานทานจงตองใชวธปองกน กาจดแมลงพาหะ และพชอาศย 1. กาจดวชพช และพชอาศยของเชอไวรสและแมลง พาหนะนาโรค 2. ใชยาฆาแมลงพาหะ เชน ยาดดซม ฟราดาน, คราแทร หรอมปซน หรอประเภทยาฉดพน เชน เซฟวน 85, มปซน, หรอยาออกฤทธปราบ เพลยจกจน ตามคาแนะนาของนกวชาการ ตามอตราและระยะเวลา ใช ทเหมาะสม

18


13. โรคเขยวเตย

อาการตนเตย เปนพมแจ แมลงพาหะของ

โรค สาเหต เชอไวรส Grassy Stunt Virus อาการ ตนเตยแคระแกรนเปนพมแจ แตกกอมาก ใบแคบมสเหลอง เหลองอมเขยวถงเหลองออน พบวา ทใบมจดประสเหลองออนจนถง นาตาลออน บางครง พบวา ระหวางเสนใบเปนแถบสเขยวเหลองขนาน ไปกบเสนกลางใบ ตนขาวทเปนโรคมกจะไมออกรวง หรอรวงลบบาง ครงอาจพบโรคนเกดรวมกบโรค ใบหงก แตไมพบการะบาดของโรค กวางขวางเหมอน โรคใบหงก การแพรระบาด เชอสาเหต(ไวรส) มเพรลยกระโดด สนาตาลเปนแมลง พาหะ การปองกนกาจด 1. กาจดหรอทาลายเชอไวรส เชอไวรสสาเหตโรค ใบหงกนนอกจากจะม ฤทธดารงชพอยในตวแมลงแลว ยงแพรขยายปรมาณอยตามตอซงขาว และพชอาศย เชน ขาวปาและหญาบางชนดซงเปนแหลงอาศย ของเชอ ทาใหเกดการแพรระบาดขามฤดอยางตอเนอง จงอยากแนะนาใหจด การทาลายแหลงพชอาศยของ เชอเปนประการแรกคอ เรงไถกลบหรอเผาทาลาย ตอซง ในนาขาวทเปนโรค ดแลกาจดวชพชในนา สมาเสมอ โดยเฉพาะวชพชใกลแหลงนา ทเปนทอย อาศยขยายพนธแมลงพาหะ 2. ปองกนขาวตดเชอโดยใชพนธขาวทตานทาน ในแหลงทเคยมประวต การแพร ระบาด โรคใบหงก มากอน ชาวนาควรใชขาวพนธตานทานท กรมวชาการ เกษตร แนะนา ปจจบนกมพนธขาว กข 9, กข 21, กข 23 และ กข 25 ซงมคณสมบต ตานทานการดดกนของ เพลยกระโดดสนา ตาลไดดพอสมควร 3. ปองกนและกาจดเพลยกระโดดสนาตาล (แมลงพาหะ) หลงจากปฏบต ตามขน ตอนขอ1 และ 2 ดแลว กอยาเพงนอนใจ ชาวนาโดยเฉพาะใน แหลง ทมโรคใบหงก ระบาดรนแรง ควรเอาใจใส

19


ตรวจตรา อยาใหเพลย กระโดดสนาตาล นาเชอเขาส แปลงนาได วธการ นจาเปนตองใช สารเคม เขา ชวยดวย เรมใช ตงแตระยะกลา โดยใชยาเคมประเภท ดดซม ประเภท คารโบฟราน หรอ ประเภทเดยวกนตาม คาแนะนา ของกรมวชาการเกษตร หวานในแปลงกลา อตรา 5 กก./ไร ใสกอนหวาน กลาหรอหลงขาวงอกแลว 3-4 วนกได เพยงครงเดยวกเพยงพอระหวาง นชาวนา ควรหมนตรวจด ในแปลงกลา วาม เพลย กระโดด สนาตาลอยในแปลง บางหรอไม ถาหาก พบเพยง 2-3 ตวตอตน ในเนอทแปลง 1 ตารางเมตร ใชยาฆาแมลง ฉดพน ทาลายทนท ยาประเภทฆาแมลงโดยตรง นกมดวย กนหลายชนด ตามคาแนะนา ของกรมวชา การเกษตร อาทเชน พวก MIPC ซงมชอ ทางการคา หลายชอ การฉดพนยานประมาณ 1-3 ครง แลวแต จานวน แมลง ถาไมพบแมลงเลยกไมจาเปน ตองฉด พน การฉดพนทงชวง ประมาณ 7 วนครง กเปน อนหมดชวงปองกน 30 วน แรก ตอมาในชวง 30 วนหลงกปฏบตเชนเดยวกนนการปฏบต ดงกลาวน ใชไดทงใน แปลง นาดาและแปลงนาหวานทกประเภท

14. โรคหด

แมลงพาหะ เชอไวรสสาเหต โรคหด (Gall Dwarf Virus) เปนโรคทแสดงอาการคลายคลงโรคใบหงก เกดจากเชอไวรสถายทอดโดยแมลงเพลยจกจนปกลายหยก เปนโรค ขาวใหมทม รายงาน ในโลก พบครงแรกป พ.ศ. 2522 ทเขตจงหวด อทยธานตอมา สารวจพบโรค มแพรระบาดในหลายจงหวด เชน ชยนาท กรงเทพฯ สโขทย ฉะเชงเทรา ปทมธาน นครปฐม นครสวรรค อยธยา และสงหบร ลกษณะอาการ ขาวมตนเตย แคระแกรน ใบมสเขยวเขมและสนกวา ปกต ทบรเวณหลง และกาบใบจะปรากฎปมปมขนาด เลก สเขยวซด หรอขาสใสลกษณะคลาย เมดหดเมด หดนกคอ เสนใบทบวมปดออกมานนเองพบวาเมดหด จะ ปรากฏเดนชด และมจานวนเพมมากขนเมอตนขาว แสดงอาการรนแรง มากขน ตนขาวเปนโรคจะแตกกอ นอยลง ขาวใหรวงไมสมบรณ และม เพยง 2-3 รวงตอกอ แมวาโรคน ไมสามารถถายทอดผานทาง เมลด ไมตดไปกบดน หรอโดยการสมผส มเพยงแมลง เพลยจกจนปกลายหยก และเพลยจกจนสเขยวเปน พาหะกตามเนองจากวาแมลง ดงกลาวนพบเหน ประจา และมจานวนมากบางฤดกาล โอกาสทโรคหดจะแพร ระบาดกอให เกดความเสยหายระดบเดยวกบโรคใบ หงกยอมเปนไปได การปองกนจากด 1. กาจดหรอทาลายเชอไวรส เชอไวรสสาเหตโรคใบหงกน นอกจากจะมฤทธ ดารงชพอยในตวแมลงแลว ยงแพรขยายปรมาณอยตามตอซงขาว และพชอาศย เชน ขาวปาและหญาบางชนดซงเปนแหลงอาศยของ เชอ ทาใหเกดการแพรระบาด ขามฤด อยางตอเนอง จงอยากแนะนาใหจดการ

20


ทาลายแหลงพชอาศยของเชอ เปนประการแรก คอเรงไถกลบหรอเผาทาลายตอซง ในนาขาวทเปนโรค ดแลกาจดวชพชในนาสมาเสมอ โดยเฉพาะวชพชใกลแหลงนาทเปนทอยอาศยขยาย พนธแมลงพาหะ 2. ปองกนขาวตดเชอโดยใชพนธขาวทตานทาน ในแหลงทเคยมประวต การแพรระบาด โรคใบหงก มากอน ชาวนาควรใชขาวพนธตานทานทกรม วชาการเกษตรแนะนา ปจจบนกมพนธขาว กข 9, กข 21, กข 23 และ กข 25 ซงมคณสมบตตานทานการดด กนของเพลยกระโดดสนาตาล ไดดพอสมควร 3. ปองกนและกาจดเพลยกระโดดสนาตาล(แมลงพาหะ) หลงจากปฏบต ตามขนตอน ขอสงเกต ตามคาแนะนา ขอ 1 และ 2 ดแลว แตกสกร โดยเฉพาะใน แหลงทมโรค ใบหงก ระบาดรนแรง ควรเอาใจใสตรวจตรา อยาใหเพลยกระโดดสนาตาล นาเชอเขาส แปลงนาได วธการนจาเปนตอง ใชสาร เคม เขาชวยดวย เรมใชตงแตระยะกลา โดยใชยาเคม ประเภทดดซม ประเภท คารโบฟราน หรอประเภท เดยวกนตาม คาแนะนา กรมวชาการเกษตรหวานใน แปลงกลาอตรา 5 กก./ไร ใสกอนหวานกลาหรอหลง ขาวงอกแลว 3-4 วนกได เพยงครงเดยวกเพยงพอ ระหวางนชาวนาควรหมนตรวจด ในแปลงกลาวาม เพลยกระโดดสนาตาลอยในแปลงบางหรอไม ถาหาก พบเพยง 2-3 ตวตอตน ในเนอทแปลง 1 ตารางเมตร กจงรบใชยาฆา แมลงฉดพนทาลายทนท ยาประเภท ฆาแมลงโดยตรง นกมดวย กนหลาย ชนดตามคา แนะนาของกรมวชาการเกษตร อาทเชน พวก MIPC ซงมชอ ทาง การคาหลายชอ การฉดพนยานประมาณ 1-3 ครง แลวแตจานวน แมลง ถาไมพบแมลงเลย กไมจาเปนตองฉดพน การฉดพนควรกระทา ประมาณ 7 วนครง กเปนอนหมดชวงปองกน 30 วนแรก ตอมา ในชวง 30 วนหลงกปฏบตเชนเดยวกนน การปฏบต ดงกลาวนใชไดทงในแปลง นาดา และแปลงนาหวาน ทกประเภท

15. โรคใบแถบแดง (Red Stripe)

อาการแผลเปนแถบ ตามแนวเสนใบ อาการแผลแถบ สาเหตสาเหตของโรคมรายงานครงแรกวาเกดจากเชอ แบคทเรย แตพบ วายงไมสามารถพสจนสาเหตของ การเกดโรค อาการ ลกษณะอาการทสาคญของโรคเรมแรกจะเปน จดสเหลองแผล เปน รปกลมหรอรปไข จากนนจะขยาย จากจดทเรมลกลามขนไปทางปลายใบโดยเปนแถบตาม เสนใบ สของแผลจะ

21


เพมขนๆ เปนสเหลองสม บางครง แผลจะมสเขม แผลทเกดขนหลงจากนนจะเปนสเทา และเมอรนแรงจะแหงทง ใบ การแพรระบาด สามารถถายทอดไดโดยวธการสมผสและสวนแพรกระจายของเชอสาเหต สามารถเคลอนยายไปกบลมได (air borne) แตยงไมมการยนยนใน รายละเอยดของ สาเหตทแทจรงได การปองกนกาจด จากการทดลองยงไมสามารถสรปไดวาเกดจากสาเหต ใดจงยงไมสามารถใหคาแนะนาไดจนกวาจะสามารถ พบเชอสาเหต

16. โรคใบขดโปรงแสง โรคใบขดโปรงแสง (Bacterical Leaf Streak) เกดจากเชอแบคทเรย เปนโรคทเกดขนไดในทกภาค ของประเทศ โดยเฉพาะในบรเวณทมฝนตกชกความ ชนสง

อาการใบขดโปรงแสง มองเหนชดเมอใหแสงผานใบ อาการเมอมองใกล เชอแบคทเรย สาเหต ลกษณะอาการ

อาการปรากฏทใบ ขนแรกเหนเปนขด ชายาว ไปตาม เสนใบ ตอมาคอย ๆ เปลยนเปนสเหลอง หรอสมและเมอแผลขยายรวมกนกจะเปนแผลใหญ แสงสามารถทะลผานได สวนความยาวของแผลขนอย กบความตานทานของพนธขาวและความรนแรงของเชอแตละทองทในพนธทไมมความตานทานเลยแผลจะขยายไปถงกาบใบดวยลกษณะของแผลจะคลายคลงกบเกดบนใบ สวนในพนธตานทานจานวนแผลจะนอย และแผลจะไมคอยขยายตามยาวรอบๆ แผลจะมสนาตาลดา ตนขาวทเปนโรคนมกถกหนอนกระท หนอนมวนใบและแมลงดาหนามเขาทาลายซาเตม ในสภาพทมฝนตก ลมพดแรงจะชวยใหโรคแพร ระบาดอยางกวางขวาง และรวดเรว และถาสภาวะ แวดลอมไมสเหมาะสมตอเชอโรคขาวทแตกใบใหม อาจไมแสดงอาการโรคเลย

การปองกนกาจด 1. ในทดนอดมสมบรณ ไมควรใสปยไนโตรเจนมาก ขาวหนาและอยาใหระดบนาในนา

สงเกนควร 2. ใชยาเคมตามกรรมวธการปองกนกาจดโรคของใบแหง

22


17. โรคลาตนเนา (Stem Rot Disease) พบมาก ใน นานาฝน และ นาชลประทาน ใน ภาคกลาง ภาคเหนอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และภาคใต สาเหต เชอรา Sclerotium oryzae Catt. อาการ เรมพบอาการไดในระยะตนขาวกอนออกรวงหรอหลงออกรวงแลว โดยจะพบแผลเปนจดสนาตาลดาใกลระดบนาและแผลจะขยายใหญขนและลงตามกาบใบของตนขาว และในขณะเดยวกนภายในลาตนกจะมแผลมลกษณะเปนขดสนาตาล เมอตนขาวเปนโรครนแรง ใบลางของตนขาวเปลยนเปนสเหลอง สวนของกาบใบและลาตนจะเนา ตนขาวลมงายและเมอดงตนขาวกจะหลดออกจากกอไดงาย ตนขาวจะตายกอนออกรวง แตถามการระบาดของโรคไมรนแรงหรอโรคเกดขนในระยะตนขาวหลงออกรวงแลว จะมผลทาใหผลผลตของขาวลดลงได และเมอตนขาวเปนโรคและแหงตายกจะพบเมดขยายพนธของเชอราสาเหตของโรคมสดาฝงอยในเนอเยอของกาบใบและตามปลองของตนขาว เมดขยายพนธของเชอราสาเหตของโรคสามารถตกคางอยบนตอซงขาวและในดนไดเปนระยะเวลานาน

อาการทโคนตนขาว อาการรนแรงขาวแหงตาย

การแพรระบาด เนองจากเชอราสาเหตจะสรางเมดขยายพนธทตกคางอยในตอซงขาวและดน ในขณะเดยวกนกสามารถลอยอยบนผวนาและแพรกระจายไปกบนาในนาขาวไดเชนกน การปองกนกาจด

• เลอกปลกพนธขาวทเหมาะสมในแตละพนท ไมควรใสปยไนโตรเจนสงในแปลงทเปนโรค • หลงเกบเกยวขาวและเรมฤดใหมควรพลกไถหนาดน เพอทาลายเมดขยายพนธของเชอราเกบ

ทาลายซากพชทเปนโรคออกจากแปลง • หมนตรวจแปลงอยางสมาเสมอ เมอเรมพบโรคพนดวยสารปองกนกาจดโรคพช เชน พซเอนบ

คารบอกซน วาลดามยซน

1. โรคถอดฝักดาบของข...

Documents