okladka czerwiec 2009.indd 1 2009-06-09 10:11:17

AKTUALNOŚCI

4 Nagrody Zielony Laur — 2008 zostały rozdane,Julia Czerwińska

6 Energetyka przyszłości:Expopower i Greenpower`2009

10 TARGI WOD–KAN 2009w Bydgoszczy

18 British Standards Institution– 10 lat w Polsce, red.

20 90-lecie Państwowego Instytutu Geologicznego.Targi GEOLOGIA 2009„GEO-EKO-TECH”

SAMORZĄDY NA ŚCIEŻCEEKOROZWOJU

15 Kleczew – gmina pełnakontrastów

ŚRODKI UNIJNE

17 Gospodarka odpadamikomunalnymi w Łodzi

ANALIZY STANUPRAWNEGO, NOWE REGULACJE

7 Biopaliwa – produkt poszukiwany czy zbędny?

8 System zarządzania emisjamigazów cieplarnianych lub innych substancji, oprac.Katarzyna Bonatowska

16 Normy i wymagania środowiskowe w procesieinwestycyjnym, red.

ZIELONA DROGA POLSKIEJCHEMII

22 Trendy ekorozwojuw przemyśle chemicznym,Jadwiga Oleszkiewicz

GOSPODARKA ODPADAMI KOMUNALNYMI I PRZEMYSŁOWYMI

24 STANOWISKO KONWENTU MARSZAŁ-KÓW WOJEWÓDZTW RPw sprawie założeń do nowego systemu gospodarki odpadami komunalnymi

ŹRODŁA ENERGII DLA POLSKI

26 Zielone światło dla biogazowni?, oprac.Katarzyna Bonatowska

NAUKA DLA ŚRODOWISKA

31 Nowa generacja uniwersalnych sterownikówpolowych MUPASZ

31 Innowacyjny sposóbotrzymywania paliwaodnawialnego z olejówroślinnych

31 Laboratoryjno-technologicznyanalizator węgla

PRZYRODA

28 Gatunki obce są problemem, KatarzynaBonatowska

SPIS TREŚCI 6`2009

Ministerstwo Edukacji Narodowej pismemnr GM-E-070/74/91 z dnia 02.07.1991 r. zaleca miesięcznik "Ekopartner" jako lekturęuzupełniającą dla szkół i uczelni wyższychISSN 1230-2961 Indeks nr 333719Adres redakcji:01-982 Warszawa, ul. Trylogii 2 tel. (022) 865 24 71, fax (022) 865 24 91 e-mail: info@ekopartner.com.pl. Redaktor naczelnaAgnieszka Oleszkiewicz, pr@ekopartner.com.pl Sekretarz redakcjiKasia Bonatowska, redakcja@ekopartner.com.pl MarketingBogna Wojciechowskab.wojciechowska@ekopartner.com.plRenata Wojciechowskar.wojciechowska@ekopartner.com.plPrenumerataMarzena Zdanowskaprenumerata@ekopartner.com.pl Prenumerata: redakcyjna, RUCH S.A., Poczta Polska, Oficyna Wydawnicza AMOS,Kolporter SA, Kiosk24.pl, SIGMA-NOT Sp. z o.o.,www.twojecentrum.pl, Czasopisma Polskie Press,Garmond Press.Miesięcznik Ekopartner jest dostępny w siecisprzedaży detalicznej RUCH S.A.

Prepress: Studio Ka Wszelkie prawa zastrzeżone. Redakcja nie odpowiadaza treść publikowanych reklam i ogłoszeń.

Wydawca:Fundacja Green Park Jadwiga OleszkiewiczPrezes Zarządu

Członek Europejskiego Stowarzyszenia PrasyBranżowej EEP

nakład: 5000 egz.

���������� ����������� �

Przyłącz się online.Nasz newsletter: co miesiąc streszczenia tekstów, terminy spotkań branży,

oferty handlowe, bieżące promocje i artykuły niedostępne na stronie.

Z a r e j e s t r u j s i ę z a d a r m o : w w w. e k o p a r t n e r. c o m . p l

ś r o d k i u n i j n e

Gospodarka odpadami komunalnymi w Łodzi

W walce z odpadami komunalnymi władze Łodzi nie ograniczają się jedynie do pozyskiwania środków finansowych na budowę nowoczesnych systemów gospodarki odpadami komunalnymi. Równolegle, od wielulat, miasto aktywnie uczestniczy w pracach KomisjiWspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego, którezmierzają do zmiany polskiego systemu prawnegozapewniającego efektywne zarządzanie odpadami komunalnymi. Strona 17

a n a l i z y s t a n u p r a w n e g o , n o w e r e g u l a c j e

Biopaliwa – produkt poszukiwanyczy zbędny?

Rok 2008 był pierwszym rokiem funkcjonowania rynku biopaliw w oparciu o instrumenty uchwalone w ustawie o biokomponentach i biopaliwach ciekłych z 25 sierpnia 2006 r. W rzeczywistości walka o uruchomieniebiopaliw na rynku trwa od 2003 r., a te pięćlat to czas zmagań z przeciwnikami rynkubiopaliw, czyli reprezentantami branży paliwmineralnych. Strona 7

� ���������� �����������

22 maja br. Sejm przyjął uchwałęw sprawie „Polityki ekologicznejpaństwa w latach 2009–2012z perspektywą do roku 2016”.

W tym dokumencie strategicz-nym kwestię bezpieczeństwaenergetycznego potraktowanow sposób odmienny od dotych-czasowego (oparcie o własne za-soby surowców energetycznych).

Dużą wagę przywiązuje się dowsparcia rozwoju czystych tech-nologii węglowych, w szczegól-ności technologii CCS. Kolejnymkluczowym zagadnieniem jestefektywność energetyczna orazzwiększenie wykorzystania OZE.Szerzej na ten temat w poprze-dnich wydaniach miesięcznika„Ekopartner”.

Sejm uchwalił „Politykę ekologiczną państwa”��DOKUMENT STRATEGICZNY

Projekt nowelizacji prawa energe-tycznego, przyjęty w maju br. przezrząd, określa terminy opracowaniai aktualizowania przez gminy założeń do planów zaopatrzeniaw ciepło, gaz i prąd.

Obowiązek sporządzenia założeńdo planów – choć od dawna nało-żony na gminy – w praktyce byłwypełniany jedynie przez nielicz-ne podmioty (ok. 20%). Jak do-tąd ustawa „Prawo energetycz-ne” przewiduje dwa dokumentyplanistyczne (zadania własne gmi-ny): Założenia do planu zaopatrze-nia w ciepło, energię elektrycznąi paliwa gazowe oraz Plan zaopa-

trzenia w ciepło, energię elektrycz-ną i paliwa gazowe. Pierwszeopracowanie sporządza zarządgminy dla całego obszaru gminylub jej części, a przedsiębiorstwoenergetycznie nieodpłatnie prze-kazuje niezbędne informacje(m.in. plan rozwoju). Projekt Za-łożeń do planu… jest następnieprzedkładany samorządowi wo-jewództwa celem zaopiniowaniaoraz udostępniany do wiadomościpublicznej. Rada gminy, uchwalającnastępnie ten dokument, bierzepod uwagę zgłoszone wnioskii zastrzeżenia. Tak stanowią aktu-alnie obowiązujące przepisy. Jed-nak w praktyce niewiele się dzie-je w tym zakresie. Dlaczego?W opinii niektórych wynika toz braku szczegółowych zapisówokreślających m.in. terminy wykonalności oraz sankcji w przy-padku ich niewykonania w ustawie„Prawo energetyczne”. Szerzej naten temat w kolejnym wydaniumiesięcznika „Ekopartner”.

���

Planować energię��GMINY

W związku z nowelizacją ustawy o zużytym sprzęcie elektrycznymi elektronicznym zmianie ulegają terminy sprawozdawcze.

Od 1 stycznia 2009 r. obowiązująpółroczne, a nie jak do tej porykwartalne, okresy sprawozdaw-cze (dodatkowo dla wprowadza-jących niezmiennie także roczneokresy sprawozdawcze). W roku2009 należy się stosować do no-wych okresów sprawozdawczych– termin wniesienia pierwszychsprawozdań półrocznych dlawszystkich przedsiębiorców to 31 lipca 2009 r. Wyjątek stano-wią przedsiębiorcy prowadzącychdziałalność w zakresie recyklinguoraz innych niż recykling proce-sów odzysku – dla nich termin zło-żenia pierwszego sprawozdaniapółrocznego to 30 lipca 2009 r.

Źródło GIOŚ

Zmiana terminówsprawozdań

��USTAWA O ZSEIE

Rolnictwoekologiczne

��PRACE SEJMU

Na majowych posiedzeniach Komisja Rolnictwa i Rozwoju WsiSejmu RP zajmowała się pierw-szym czytaniem rządowego projektu ustawy o rolnictwieekologicznym.

Projekt określa zasady zgłaszaniaproducentów zamierzających pod-jąć działalność w zakresie rolnictwaekologicznego oraz określa trybi zasady upoważniania jednostekcertyfikujących ubiegających sięo upoważnienie do przeprowadze-nia kontroli w zakresie rolnictwaekologicznego, a także reguluje zasady i warunki cofania owegoupoważnienia.Wprowadzono obowiązek udo-stępnienia danych o producentachekologicznych, określono zasadyprzekazywania informacji o produ-centach ekologicznych przez jed-nostki certyfikujące do organównadzoru, wreszcie – określono karyza wprowadzanie do obrotu pro-duktów konwencjonalnych ozna-kowanych w sposób sugerujący,że są produktami rolnictwa eko-logicznego. W toku spotkaniaustalono, że do tej pory posługi-wano się błędnym tłumaczeniemrozporządzenia Rady WspólnotyEuropejskiej nr 834 z 2007 r. Nie wiadomo, jakie są skutki eko-nomiczno-gospodarcze funkcjo-nowania wadliwie przetłumaczo-nego aktu prawnego. Dodajmy, że obecnie procedura uzyskiwaniacertyfikatu trwa klika miesięcy,znacznie uproszczone zasady obo-wiązują np. we Francji. Prace nadtą ustawą są bardzo opóźnione(prawo europejskie weszło w ży-cie 1.01.2009 r.).

���

Podczas Zgromadzenia OgólnegoPolskiej Akademii Nauk, 21 majabr., przyjęto uchwałę dotyczącąstrategii badań na rzecz rozwojuenergetyki w Polsce.

W dokumencie podkreślono ko-nieczność rozwoju nowoczesnychtechnologii w górnictwie i prze-

twórstwie węglowym, szczególniew energetyce. Obejmują one tzw.czyste, zeroemisyjne technologiewęglowe, tj. zaawansowane blokienergetyczne zintegrowane z wy-chwytem i składowaniem CO2 ,oraz gazyfikację i upłynnianie wę-gla.

W kwestii OZE szczególnie po-kreślono ideę rozwoju kogeneracjiciepła i elektryczności z wykorzy-staniem lokalnych zasobów energiipierwotnej (np. mikrosiłownie,ogniwa paliwowe). Pozytywnieodniesiono się do rozwoju energe-tyki jądrowej.

Poparcie dla zeroemisyjnych technologii węglowych��POLSKA AKADEMIA NAUK

AKTUALNOŚCI

ekopartner 6 (212)/2009 3

ŚRODKI UNIJNE

Kolejneterminy

� WNIOSKI

Centrum Koordynacji ProjektówŚrodowiskowych ogłosiło nabórwniosków o dofinansowaniew ramach:– Działania 5.1, czyli „Wspieraniekompleksowych projektów z za-kresu ochrony siedlisk przyrodni-czych (ekosystemów) na obszarachchronionych oraz zachowanieróżnorodności gatunkowej”; ter-min do 15.06.2009 r.– Działania 5.2, czyli „Zwiększaniedrożności korytarzy ekologicz-nych”; termin do 22.06.2009 r.Z kolei NFOŚiGW ogłosił nabórwniosków do projektów:– pn. „Program dla przedsięwzięćw zakresie zamykania i rekultywa-cji składowisk odpadów innych niżniebezpieczne i obojętne, niespeł-niających wymogów obowiązują-cego prawa”; termin do30.06.2009 r. w II naborze i do31.07.2009 r. w III naborze;– w ramach Działania 4.2 – 4.6,czyli „Racjonalizacja gospodarkizasobami i odpadami w przedsię-biorstwach”, „Wsparcie dla przed-siębiorstw w zakresie gospodarkiwodno-ściekowej i w zakresieochrony powietrza”, „Wsparciedla przedsiębiorstw prowadzą-cych działalność w zakresie odzy-sku i unieszkodliwiania odpadówinnych niż komunalne”; termin do21.07.2009 r.;– w zakresie prac badawczych pro-wadzonych w celu rozpoznaniazasobów wód zaliczanych do kopa-lin oraz zmierzających do zmniej-szenia uciążliwości wynikającychz wydobywania kopalin i ich wzbo-gacania; termin do 31.07.2009 r.;– w zakresie likwidacji mogilnikówzawierających przeterminowaneśrodki ochrony roślin; termin do30.10.2009 r.

���

30 kwietnia br. zakończył siępiąty nabór wniosków w ramachI i II osi priorytetowej POIiŚ.Zebrano 68 wniosków o łącznejwartości dofinansowania blisko4 mld PLN. Pod względem liczbyprojektów przoduje wojewódz-two małopolskie, w którym złożono

12 wniosków łącznie opiewają-cych na sumę 414 108 746,14 PLN.Najwięcej pomysłów dotyczy-ło Działania 1.1 „Gospodarkawodno-ściekowa w aglomeracjachpowyżej 15 tys. mieszkańców”(60 wniosków). Mniejszą popular-nością cieszyły się Działania 2.1„Kompleksowe przedsięwzięciaz zakresu gospodarki odpadamikomunalnymi ze szczególnymuwzględnieniem odpadów niebez-piecznych” (8 wniosków). W ra-mach Działania 2.2 „Przywracanieterenom zdegradowanym warto-ści przyrodniczych i ochrona brze-gów morskich” nie złożono żadne-go wniosku.

���

7 maja bieżącego roku podpisanopierwszą w województwie pod-laskim umowę o dofinansowanieprojektu w ramach II osi priory-tetowej Programu OperacyjnegoInfrastruktura i Środowisko.Projektowi pn. „Budowa systemugospodarki odpadami komunal-nymi dla miasta Łomży i okolicz-nych gmin – I etap” przyznano

dofinansowanie ze środkówFunduszu Spójności w wysokościponad 17,8 mln PLN. W jegoramach ma powstać systemgospodarki odpadami, czyli m.in.kompleksowy Zakład GospodarkiOdpadowej. Główni beneficjencito mieszkańcy terenów objętychoddziaływaniem projektu, pod-mioty gospodarcze i obiekty uży-teczności publicznej.

���

� PODSUMOWANIE

W Bochni w grudniu bieżącegoroku ma się zakończyć budowai remont sieci kanalizacyjnej orazmodernizacja Zakładu Uzdatnia-nia Wody, który obecnie dostar-cza 7000-8000 m3 wody dla40 000 osób. Do tej pory 19%mieszkańców nie miało dostępudo kanalizacji miejskiej. Inwesty-

cja ochroni rzekę Rabę (źródłowody pitnej) i ograniczy wyciekścieków, które dostają się do śro-dowiska przez nieszczelności kana-lizacji powstałe wskutek szkód gór-niczych, a także pozwoli podnieśćwydajność procesu uzdatnianiawody oraz wybudować 37 km siecikanalizacyjnej, a 4,5 km wyremon-tować. Na to przedsięwzięcieBochnia otrzymała z FunduszuSpójności 10 mln EURO.Rozpoczynają się prace w dzielni-cy Byczyna w Jaworznie, związa-ne z modernizacją sieci wodocią-

gowej. Inwestycja, oszacowanana 1,5 mln zł, ma doprowadzićdo wymiany sieci na odcinku1700 m oraz do wybudowanianowego rurociągu i przyłączy.W Jaworznie stary rurociągw wielu miejscach uległ odkształ-ceniu i rozszczelnieniu w wynikuszkód górniczych. Modernizacjama przywrócić dobrą jakość funk-cjonowania wodociągu. 8 maja br.przekazano plac budowy firmie,która wygrała przetarg na realiza-cję projektu.

���

Nowa woda w Bochni i Jaworznie� INWESTYCJA W TOKU

Na początku maja br. podpisanopotwierdzenie decyzji o dofi-nansowaniu projektu pn. „Upo-rządkowanie Gospodarki Wo-dno-Ściekowej w AglomeracjiOstrowiec Świętokrzyski – I etap”.Beneficjentem są ostrowieckieMiejskie Wodociągi i KanalizacjaSp. z o.o. Projekt zakłada budo-wę instalacji sanitarnej o długości24,7 km. Planuje się utworzenie23,3 km kanałów grawitacyjnychoraz 13 pompowni ściekówsieciowych i przydomowych.Modernizacji zostanie poddanasieć wodociągów o długości1,9 km. W planach jest też prze-budowa oczyszczalni ścieków.Część kosztów inwestycji – w wy-sokości 42,4 mln zł – pokryjąśrodki pochodzące z FunduszuSpójności.

���

Kolumnę redaguje Małgorzata Nowak

� FUNDUSZ SPÓJNOŚCI

Umowa dla Podlasia

Piąty nabór� OSTROWIEC

ŚWIĘTOKRZYSKI

Jestpotwierdzenie

Z listy 300 firm Polska IzbaGospodarcza Energii Odnawial-nej, będąca organizatorem kon-kursu, wybrała zwycięzcóww kategorii samorządów i gminrealizujących projekty dofinanso-wane przez Narodowy FunduszGospodarki Wodnej i OchronyŚrodowiska, prowadzących dzia-łania ekologiczne z własnychśrodków lub w oparciu o kredytz Banku Ochrony Środowiska,a także w kategorii samorządówbiorących udział w ProgramiePromocji Odnawialnych ŹródełEnergii „Gmina Czystej i Efekty-

wnej Energii”. Na liście mogą sięrównież znaleźć firmy wspierają-ce samorządy i gminy w realizacjiprzedsięwzięć ekologicznych.Nagrody przyznawane są teżw kategoriach: nowatorskie roz-wiązania naukowe w zakresieekologii oraz budownictwo eko-logiczne osiągające oszczędnościze źródeł odnawialnych doogrzewania budynków. Osobyindywidualne otrzymują Hono-rowe Wyróżnienia.W bieżącym roku nagrodęZielony Laur z rąk prezesa zarzą-du PIGEO, Pana Krzysztofa

Zaręby, otrzymali: w kategoriiprzedsiębiorstwo – „OrzełBiały” Bytom za osiągnięciaw realizacji technologii ekologicz-nych (nagrodę odebrał PanPrezes Zbigniew Robakiewicz),Wodociągi Miejskie w Radomiuza modernizację i rozbudowęsystemu wodno-kanalizacyjnegona terenie Radomia oraz instala-cje suszenia osadów ściekowych(firmę reprezentował Pan PrezesLeszek Trzeciak), KopalniaWęgla Brunatnego SieniawaSp. z o.o. za osiągnięcia w osz-czędnościach energetycznychoraz zastosowanie odnawialnychźródeł energii w ciepłownictwie.

Nagrody w kategorii samorzą-dów odebrali: Pan StanisławKruszewski, burmistrz miastaJózefów, za rozbudowę i mo-dernizację infrastruktury zwłasz-cza w zakresie gospodarkiwodno-ściekowej; Pan AdamGrzesiuk, wójt gminy Pucha-czów, za uporządkowanie gos-podarki odpadami, oszczędnościenergetyczne oraz modernizacjęi rozbudowę ujęć wody i sieciwodociągowo-kanalizacyjnej;wójt gminy Trawniki, Pan JerzySzpakowski, za budowę oczysz-czalni ścieków i rozbudowę siecikanalizacji sanitarnej.

Julianna Czerwińska

4 ekopartner 6 (212)/2009

NagrodyZielony Laur – 2008

zostały rozdaneJuż po raz czwarty wręczono nagrodyw konkursie Ekorozwój. Konkursten kierowany jest do gmin, zakładówgospodarki komunalnej, zespołówgmin, fundacji oraz organizacjipozarządowych i firm-spółek prowadzącychdziałalność gospodarczą w zakresie ochronyśrodowiska, a także przyczyniających siędo poprawy jakości wód, powietrza, glebyi ograniczania hałasu, czyli podejmują wszelkiegorodzaju działania proekologiczne.

Gmina Trawniki leży przy trasie krajowej Lublin-Chełm-Dorohusk i międzynarodowej linii kolejowej Lublin-Chełm-Kijów,w zasięgu zlewni rzeki Wieprz, jej obszar wynosi 84,16 km2. Wspólnotę gminy tworzy 11 sołectw zamieszkałych przez 9392mieszkańców. Działalność gospodarczą na terenie gminy prowadzi 293 przedsiębiorców, szczególnie w branży handlowej.Prężnie funkcjonują duże zakłady w branży chemicznej dziewiarskiej i spożywczej. Teren gminy jest zwodociągowany orazstelefonizowany. Oferta inwestycyjna obejmuje wykorzystanie istniejących obiektów produkcyjnych i terenów aktywizacjigospodarczej oraz zrealizowanie projektowanego zbiornika wodnego Oleśniki wraz z jego zagospodarowaniem dla celówrekreacyjnych, poprzedzone kompleksową kanalizacją całej gminy.

Urząd Gminy Trawniki21-044 Trawniki 605tel./fax (081) 58 56 018e-mail: trawniki@trawniki.plwww.trawniki.pl

KOPALNIA WĘGLA BRUNATNEGO „SIENIAWA”, usytuowana w sercu Ziemi Lubuskiej, to najmniejsza kopalnia tego surowcaw Polsce.

Kopalnia „Sieniawa” udowadnia, że eksploatację górniczą można prowadzić bez szkody dla środowiska. Prawidłowo realizowanarekultywacja terenów pokopalnianych spotkała się z bardzo pozytywną opinią ministerstwa gospodarki.

„Sieniawa” jest także dystrybutorem kotłów automatycznych opalanych węglem brunatnym, ocenianych jako najbardziejekologiczne urządzenia grzewcze tego typu. Ponadto kopalnia oferuje elementy architektury ogrodowej: kamień naturalny,dekoracyjne głazy i fontanny.

Kopalnia Węgla Brunatnego Sieniawa Spółka z o.o.66-220 Łagów, Sieniawa Lubuska, Osiedle Górnicze 11Atel./fax +48 (068) 341 20 22; +48 606 808 404www.sieniawa.com

„Orzeł Biały” S.A. w Bytomiu:

� Skupuje do recyklingu:– złom akumulatorowy– złom ołowiu– materiały ołowionośne– ołów surowy

� Utylizuje:– elektrolit akumulatorowy– odpady ołowionośne

� Sprzedaje w kraju i zagranicą:– ołów rafinowany– stopy ołowiu– ołów surowy.

41-902 Bytomul. Siemianowicka 98tel. (32)281 34 81fax (32) 281 34 91e-mail: office@orzel-bialy.com.pl

Urząd Miasta Józefowaul. Kardynała Wyszyńskiego 105-420 Józefówtel. 0-22 779-00-00fax 0-22 779-00-15www.jozefow.ple-mail: um@jozefow.pl

Józefów to 18 tysięczne miasto, będące częścią ziemi mazowieckiej, powiatu otwockiego. Wymarzone miejsce dlawszystkich, którzy chcą mieszkać w otoczeniu przyrody i blisko Warszawy. Wizja rozwoju miasta zakłada, że pozostanie ono„Miastem zieleni, rozwijającym się zgodnie z warunkami naturalnymi i tradycją, sprawnie zarządzanym i jak najlepiej dbającymo swoich mieszkańców”. Ilość inwestycji, które gmina zrealizowała w ciągu ostatnich lat, daje obraz gminy aktywnie uczestniczącejw aktualnych przemianach społeczno – gospodarczych, starając się tak rozwijać swą infrastrukturę, aby podnieść wygodę i standardżycia mieszkańców. Józefów od kilku lat obecny jest w rankingach. W okresie ostatniego roku były to m.inn.: Złota SetkaSamorządów: Ranking Inwestycyjny 2008. Konkurs Mazowiecka Gmina Roku.

ekopartner 6 (212)/2009 5

Wśród wystawców targówGreenpower znalazły się firmyoferujące kolektory słoneczne,pompy ciepła, kotły, paletyi rozwiązania energooszczędne,a także realizujące projekty zwią-zane z energetyką wiatrową.W tym roku dodatkowym wyda-rzeniem związanym z zielonąenergią był I MiędzynarodowyKongres Energii Odnawialnej,zorganizowany przez Polską IzbęGospodarczą Energii Odnawial-nej i Międzynarodowe TargiPoznańskie. Na to największewydarzenie sektora energetykiodnawialnej w 2009 r. przybyliprzedstawiciele Komisji Europej-skiej, Parlamentu Europejskiegooraz najwyżsi przedstawicielepolskiego rządu i parlamentu.Na kongresie poruszano tematinwestowania i finansowaniaenergii słonecznej, a także dysku-towano o innowacji i rynku ener-getyki słonecznej w Polsce.Bardzo ciekawie przedstawiałosię również seminarium poświę-cone funduszom przeznacza-nym na energię odnawialną.

Dyskutowano o przeszkodachi barierach w sektorze odnawial-nych źródeł energii, a takżezachęcano do inwestowaniaw ten rodzaj energii, gdyż jestona przyszłością i szansą dlanowych technologii. Wedługobecnych na spotkaniu przedsta-wicieli rządu, mamy szanse naosiągnięcie celu, jakim jest zrów-noważony rozwój, jednak powie-dzie się nam tylko wówczas,gdy odpowiednio zastosujemyw energetyce wszystkie dostępnenam surowce, zwłaszcza te odna-wialne, ponieważ one nigdy się niekończą. Jeszcze długo węgielbędzie naszym surowcem energe-tycznym, tak więc podstawowymzadaniem okazuje się nie tylesięgnięcie po odnawialne źródła,ile zmniejszenie emisji dwutlenkuwęgla, natomiast OZE jest jed-nym ze sposobów zwalczaniaprodukcji CO2. Należy o energiiodnawialnej myśleć realnie, gdyżwkrótce stanie się ona bardzoważna, z kolei emisja CO2 nie odrazu ulegnie likwidacji. Dziś inwe-stujemy w energię odnawialną, ale

należy również zacząć oszczędzaćnasze zapasy energii, by mócpowiedzieć, że w Polsce mamybezpieczeństwo dostaw oraz żedbamy o ochronę środowiskai inwestujemy w nowe technologie.Podczas tegorocznych targówGreenpower można się byłotakże dowiedzieć, jak zaprojek-tować i wybudować farmę wia-trową czy biogazownię oraz jakiesą systemy wsparcia przeznaczo-nego na tego typu działania. TargiExpopower zaoferowały równieżprzybyłym gościom bogaty pro-gram konferencji, m.in. Kon-ferencję Naukowo-Techniczną„Energetyka w budownictwie”,na której oceniono energetykębudynków oraz pomiary odbior-cze i eksploracyjne instalacjielektroenergetycznej niskiegonapięcia. Wymianie doświadczeńw zakresie instalacji elektrycz-nych niskiego, średniego i wyso-kiego napięcia można się byłoprzysłuchiwać na konferencjiprzeprowadzonej z udziałemnauczycieli akademickich, a takżeprzedstawicieli przedsiębiorstw

energetycznych i wielu innychosób. O potrzebie rozwoju ener-getycznej infrastruktury siecio-wej oraz o uwarunkowaniachprawnych i środowiskowychw tej branży mówił m.in. byłypremier, a dziś poseł do Parla-mentu Europejskiego, prof. JerzyBuzek. Odbyło się to na kolej-nej konferencji zorganizowanejw ramach targów, na którejzastanawiano się, jak zmienićpolską energetykę z korzyściądla odbiorcy i środowiska,a także mówiono o energii jakowyznaczniku rozwoju cywiliza-cyjnego człowieka, o potrzebachinwestowania w infrastrukturęsieciową oraz o problemachprawnych związanych z rozwo-jem infrastruktury przesyłoweji dystrybucyjnej. Ciekawą propo-zycją dla przedsiębiorstw orazosób zainteresowanych współ-spalaniem biomasy była konfe-rencja, na której zaprezentowa-no rozwiązania współspalaniabiomasy z paliwami kopalnymi,technologiczne aspekty spalaniabiomasy w energetyce orazpotencjał biomasy w świecie i narynku Europy Środowo-Wschodniej.W tym roku MiędzynarodoweTargi Poznańskie poszerzyłyswoją ofertę targów Expopowero specjalistyczne targi automaty-ki, czyli pierwszą edycję Między-narodowych Targów Robotyki,Automatyki i Aparatury Kontrol-no-Pomiarowej AUTOMA.

Julianna CzerwińskaFot. Biuro prasowe targów

Po raz trzeci odbyły się targi Expopower,na które zjechali przedstawiciele branżyelektroenergetycznej z Polski, Hiszpanii,Belgii, Czech i Niemiec. Głównym tema-tem spotkania było wytwarzanie, przesyłi dystrybucja energii elektrycznej.Równoległą imprezą do targówExpopower były targi Greenpower,które tematyką obejmowały energetykęwiatrową, wodną, słoneczną, geoter-

malną, biopaliwa stałe, płynne oraz biogaz i energooszczędne technologie.

6 ekopartner 6 (212)/2009

PATRONAT: EKOPARTNER

Energetyka przyszłości

Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi przed-stawiło w bieżącym roku podsumowanie rea-lizacji celów rządu RP w zakresie wdrażaniabiopaliw przez sektor paliwowy w 2008 r.Z podsumowania wynika, że do obrotu wpro-wadzono 396 300 ton estrów, z czego na produkcję krajową przypadło 176 700 ton,oraz 185 600 ton bioetanolu, z czego jedynie87 000 ton pochodziło z produkcji krajowej,około 2,6 razy więcej niż w roku 2007. Na podstawie wyliczeń rejestru prowadzone-go przez prezesa Agencji Rynku Rolnego wy-nika, że wykorzystanie krajowych mocy pro-dukcyjnych w przypadku estrów wynosi24,6%, a w przypadku bioetanolu – 18,6%.Sytuacja ta oznacza, że z tytułu ulg w podatku ak-

cyzowym za stosowanie biokomponentów bran-ża paliwowa w 2008 r. otrzymała 879,5 mln PLN,to jest 3,6 razy więcej niż w roku 2007. Za-tem, jak można się domyślić, pieniądze wspie-rały producentów rolnych i wytwórców bio-komponentów zagranicznych z powodu bez-pośredniego importu realizowanego przezkoncerny paliwowe.Stosowanie biopaliw zalicza się do elementówstrategii rozwoju energii odnawialnej w UE doroku 2020. Jest to fakt bardzo istotny dla Polski,gdyż w ciągu ostatnich sześciu lat producenciprzygotowali się do nowych wyzwań i dziś ma-my wystarczający potencjał, aby zapewnić dostawy biokomponentów zgodnie ze zobo-wiązaniami wynikającymi z członkowstwa

Polski w UE. Jedyny cel, jaki przed nami stoi,to stabilna i konsekwentna realizacja politykirządu dotyczącej stosowania biopaliwa, przy-jętej w 2006 r. Konsekwencja ta jest szansą na rozwój krajowego przemysłu rolno-prze-twórczego, jako że posiadany potencjał surowcowy oraz przetwórczy jest w staniew najbliższym czasie zapewnić dostawy biopaliwwymaganych polityką UE. Zapewnienia te wyni-kają chociażby z faktu, że od kilku lat krajowaprodukcja rzepaku charakteryzuje się tendencjąwzrostową i obecnie szacowana jest na ponad2,1 mln ton. W perspektywach roku 2013 potencjał ten w Polsce będzie wyższy – wyniesieokoło 3 mln ton. W zakresie produkcji oleju rze-pakowego produkcja krajowa przemysłu olejar-skiego oparta na przerobie nasion rzepaku wynosi obecnie 3,2 mln ton nasion rocznie.W 2009 r. łączne moce przerobowe producen-tów oleju rzepakowego osiągną poziom 700 000–750 000 ton, a zapotrzebowanie naolej rzepakowy przeznaczony do produkcjiestrów w 2010 r. wyniesie około 600 000 ton,co odpowiada około 1,5 mln ton nasion rzepaku. W ostatnich czasach zmalała liczba gorzelniprodukujących alkohol etylowy oraz średniailość wytwarzanego w nim destylatu, a dekla-rowane moce wytwórcze pozostałych zakła-dów spirytusowych były wykorzystanew około 38%. Zmniejszyła się także ilośćzbóż przeznaczonych do produkcji alkoholuetylowego – do około 370 000 ton. Monito-rując działania zachodzące na rynku biopaliw,postanowiono, że sytuacja będzie na bieżącorelacjonowana ministrowi gospodarki i mini-strowi finansów, a także wprowadzono poprawki do rządowego projektu ustawyo podatku akcyzowym, które mają zmierzaćdo powiązania uprawnienia do pomocy pu-blicznej z realizacją celów, które przesądziłyo przyjęciu ustawy o biokomponentach i biopa-liwach ciekłych oraz wprowadzały określonewymogi związane z przywozem wewnątrzw-spólnotowym i importem biokomponentów – jak mówi dr Marek Sawicki, minister rolnictwai rozwoju wsi.

Julianna Czerwińska. Opr. na podst. wypowiedziministra rolnictwa i rozwoju wsi. Fot. red.

����������� �������

Biopaliwa– produkt poszukiwany

czy zbędny?Rok 2008 był pierwszym rokiem funkcjonowania rynku biopaliw w oparciu o instrumenty uchwalonew ustawie o biokomponentach i biopaliwach ciekłych z 25 sierpnia 2006 r. W rzeczywistości walka o uruchomieniebiopaliw na rynku trwa od 2003 r., a te pięć lat to czaszmagań z przeciwnikami rynku biopaliw, czyli reprezentantamibranży paliw mineralnych.

Wsparcie ze środków publicznych dla rynku biopaliw.Realizacja NCW w 2008 roku oraz związane z tym koszty gospodarcze i społeczne.Źródło: raporty dla KE z wykonania dyrektywy 2003/30/WE za lata2004-2007. Rok 2008 - raporty Prezesa URE i inf. MF, zestawienieMRIRW, Okrągły stół "Biokomponenty produkty poszukiwany czy zbędny, 06.04.2009 r.

Projektowana ustawa pozwoliutworzyć system, dzięki któremuPolska będzie mogła wywiązać sięze zobowiązań międzynarodowychw dziedzinie ochrony klimatu w sy-stemie ONZ, na które składają się:redukcja emisji gazów cieplarnia-nych oraz innych substancji, inwentaryzacja emisji tych gazóworaz raportowanie ilości zanieczy-szczeń uwalnianych do powietrza.Ustawa pozwoli także na ich wyko-rzystanie i przeznaczenie zdoby-tych środków na wspieranie działańinwestycyjnych: na ochronę powie-trza oraz ochronę klimatu i prze-ciwdziałanie negatywnym skutkomzmian klimatycznych. Dodatkowostworzy ramy prawne do realizacjiprojektów wspólnych wdrożeń naterytorium Polski oraz projektówmechanizmu czystego rozwoju(CDM) poza terytorium kraju— czytamy w komunikacie praso-wym resortu środowiska.

Przypomnijmy, że nasz kraj dyspo-nuje znaczącą nadwyżką jednostekKioto, które mogą być zbyte innym państwom. W przedłożo-nym projekcie ustawy określonomechanizm gospodarowaniaśrodkami finansowymi pocho-dzącymi ze sprzedaży jednostekKioto, które będzie można wy-korzystywać do wspierania dzia-łań służących ochronie powietrzai klimatu. Przewiduje się utwo-rzenie Krajowego Ośrodka Bilan-sowania i Zarządzania Emisjami(KOBiZE), którego zadania mawypełniać Instytut Ochrony Śro-dowiska w Warszawie. W składośrodka wejdzie Krajowy Admi-nistrator Systemu HandluUprawnieniami do Emisji orazKrajowe Centrum InwentaryzacjiEmisji. W założeniu ośrodek tenbędzie prowadził krajową bazędanych o emisjach gazów cieplar-nianych i innych substancji oraz

krajowy rejestr jednostek Kioto. Ponadto projekt ustawy przewi-duje powstanie Krajowego Syste-mu Bilansowania i PrognozowaniaEmisji – chodzi tu o gromadzone,przetwarzane, szacowane, pro-gnozowane i zestawiane informa-cji o wielkościach emisji gazówcieplarnianych oraz innych sub-stancji. System ten ma być narzę-dziem do zarządzania emisjami.Również określono podstawyfunkcjonowania Krajowego Syste-mu Zielonych Inwestycji, GIS(Green Investment Schemes).Ten system z kolei będzie gwa-rantował transfer jednostek mię-dzy państwami posiadającymiokreślone cele redukcyjne. Pozy-skane w ten sposób środki zostanąwykorzystane na modernizacjęgospodarki, przynoszącą reduk-cję emisji dwutlenku węgla i in-nych gazów cieplarnianych.

Projekt ustawy przewiduje także,że środki finansowe pochodząceze sprzedaży jednostek przyzna-nej emisji będą gromadzone na wyodrębnionym rachunku klimatycznym w NFOŚiGW. To ta instytucja – zarządzająca sy-stemem zielonych inwestycji –będzie odpowiedzialna za organi-zację naboru wniosków o udzie-lenie wsparcia finansowego, ichocenę, nadzorowanie wdrażaniai realizacji oraz kontrolowaniekońcowych efektów ekologicz-nych wdrożonych projektów. Ustawę należy szybko przyjąć,szczególnie w kontekście zapi-sów z rozdziału 6 i 7, w którychmowa o systemie zarządzaniajednostkami Kioto – są to jedno-stki przyznanej emisji, tzw. AAU(Assigned Amount Units). Przy-pomnijmy, że idea sprzedażyi wymiany AAU pomiędzy państwami polega na tym, że państwo, które ma niedobórtych jednostek, nabywa je, ale nieprzekazuje pieniędzy, ponieważprzyznane środki muszą byćprzeznaczone na tzw. zielone inwestycje.

���������� �����������

Systemzarządzania emisjami gazów

cieplarnianych lub innych substancji

W maju br. w Komisji Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnychi Leśnictwa gorącym tematem był rządowy projekt ustawy o systemie zarządzania emisjami gazów cieplarnianych.

A zatem być może jest to szansadla Polski – szybkie i duże pienią-dze – ponieważ nasz kraj dyspo-nuje znaczną nadwyżką jedno-stek. Może je sprzedać, ale tylkow przypadku przyjęcia odpowie-dnich przepisów, gdyż w obe-cnym systemie prawnym nie mawprowadzonego systemu zarzą-dzania zielonymi inwestycjami. Ile Polska ma ich do odstąpienia?W ocenie departamentu prawne-go MŚ obecnie możemy sprzedaćok. 500 mln ton jednostek przy-znanej emisji. Część z nich kupiłajuż Japonia. Dodajmy, że wedługszacunków Krajowego Admini-stratora Systemu Handlu Upraw-nieniami do Emisji w tym krajubrakuje obecnie ok. 150 mln dowypełnienia limitu z Kioto(w skali roku). Nadwyżkami jed-nostek przyznanych emisji dys-ponują również m.in. Ukraina,Łotwa, Węgry czy Rosja.

Z tej grupy Węgry i Ukrainasprzedały już część swoichnadwyżek.Z bilansu roku 2008 widać wyra-źnie, że kryzys również w tymobszarze odcisnął swoje piętno.W czerwcu ubiegłego roku za 1 tonę płacono 8–9 euro (wcze-śniej 12–14 euro), obecnie widaćstałą tendencję spadkową – teraz cena wynosi ok. 5 euro.Również same firmy energetycznewskazują, że handel międzynaro-dowy zamarł prawie zupełnie.Warto dodać, że nasz kraj za-mknął ubiegły rok wielkością ok.4–5 mln ton (głównie za sprawąenergetyki), a do 11 maja 2009 r. polskie instalacje otrzymały bez-płatnie ok. 200,9 mln uprawnieńdo emisji CO2 (EUAs) na 2008 r.,włącznie z uprawnieniami wydany-mi w ramach rezerwy dla nowychinstalacji.

Projekt ustawy ma jeszcze jedenwymiar: w ocenie resortu środo-wiska pozwoli budować krajowyplan redukcji „innych” emisji.Według analiz KASHUE, szyko-wanych dla KE, w perspektywieroku 2020 szacowany limit emisjitlenku azotu dla Polski wyniesie35% emisji z 2007 r. (w tym ro-ku emisja z transportu stanowiła40%).Projekt ustawy skierowano po-nownie do komisji. Z oświadczeńwynika, że Klub Platformy Oby-watelskiej będzie głosował „za”, natomiast Klub Prawo i Sprawie-dliwość „przeciw” proponowa-nej ustawie.Dodajmy również, że obecnie re-sort środowiska przygotowujeprojekt ustawy o systemie bilanso-wania i rozliczania wielkości emisjidwutlenku siarki oraz NOX. Obecnie toczą się konsultacjemiędzyresortowe i społeczne.

Oprac. red. na podst. materia-łów Sejmu RP oraz MŚ. Fot. red.

���������� ����������� �

Zgodnie z danymi z maja br. przekazywanymi przez KE, w 2008 r. krajowe instalacje wyemitowały ogółem ok. 204,1 mln ton CO2, co oznacza spadek o 2,6% w stosunku do roku 2007. Ogółem Europejskim Systemem Handlu Emisjami (EU ETS) objętych było 858 polskich instalacji (869 w roku 2007).

ZARZĄDZANIE ZASOBAMI WODNYMI

Międzynarodowe Targi Maszyn i UrządzeńWod-Kan stały się największą imprezą wysta-wienniczą branży wodno-kanalizacyjnejw Polsce i tej części Europy, wpisując się nastałe do kalendarza imprez tego rodzaju. Jużpo raz siedemnasty były okazją do bezpo-średnich rozmów przedsiębiorców i inwesto-rów, którzy pośród z roku na rok zwiększają-cej się liczby wystawców mogli znaleźć pro-dukty, technologie i usługi, które możnazastosować do lepszego zarządzania gospo-darką wodno-ściekową.Tematem przewodnim tegorocznych targówbyła utylizacja osadów pościekowych, którestają się coraz bardziej palącym problemem.

TARGI WOD–KAN 2009w Bydgoszczy

Na terenie nowo wybudowanegoCentrum Wystawienniczegow Myślęcinku koło Bydgoszczyjuż po raz siedemnastyprzedstawiciele ponad trzystufirm z kraju i z zagranicyprezentowali swoje produktyi usługi związane z zarządzaniemgospodarką wodno-ściekową.Dzięki znacznie większej niżw latach poprzednich powierzchnitargowej możliwe było wystawienienawet największych maszynprzydatnych przy budowie sieciwodociągowej.

Nagroda Polskiej Fundacji Ochrony Zasobów Wodnychna Targach WOD-KAN w 2009 roku.

10 ekopartner 6 (212)/2009

AKTUALNOŚCI

VI_2009:MAKIETA.QXD 6/9/2009 8:16 AM Strona 10

ekopartner 6 (212)/2009 11

Zagadnienie to było tematem licz-nych dyskusji i referatów towa-rzyszących konferencjom zorga-nizowanym w ramach targów.Izba Gospodarcza WodociągiPolskie zorganizowała na przykład

konferencję „Nowe rozwiązaniaw zagospodarowaniu osadówściekowych”, podczas którejVeolia zaprezentowała komplek-sowe rozwiązania gospodarkiosadowej stosowane w Europiei na świecie, a Zakład GórnictwaSkalnego zaproponował termicz-ną syntezę osadów ściekowychi odpadów mineralnych w postacilekkich kruszyw dla budownic-twa. Metale ciężkie z osadówściekowych po syntezie termicz-

nej z krzemianami stają się bez-piecznym materiałem budowla-nym, ale czy inwestorzy nowychdróg i mostów odważą się nazastosowanie takich kruszywskoro powszechnie dostępne sąi tani piasek, i żwir?W tym roku po raz pierwszyzaproszono wystawców z Norwe-gii, którzy podczas NorweskiegoDnia Innowacji poświęconegonowoczesnym technologiom dlasektora wodno-kanalizacyjnegomogli podzielić się swoimi boga-tymi doświadczeniami orazzaprezentować stosowane przezsiebie metody i technologie. Posukcesie, jakim okazało się zasto-sowanie norweskiej myśli tech-nicznej w bydgoskiej oczyszczalniścieków w Kapuściskach Norwe-gowie najwyraźniej zmierzają doupowszechnienia w Polsce swoichosiągnięć. Być może już w naj-bliższym czasie norweskie tech-nologie ochrony środowiska stanąsię tak tanie i popularne w naszymkraju jak norweski łosoś.

Na Targach nagrodzono równieżwystawców za wyroby, przygo-towanie stoiska, a także przyzna-no nagrody Polskiej FundacjiZasobów Wodnych oraz roz-strzygnięto konkurs o statuetkęCzystej Wody. Podczas GaliTargowej w Filharmonii Pomor-skiej statuetkę Grand Prix w kon-kurencji wyroby odebrali przed-stawiciele Hydro-Vacuum S.A.

Firma ENKO powstała w 1991r. jest znanym w kraju i za granicąproducentem urządzeń do oczyszczania ścieków oraz wiodącymproducentem przepływomierzy elektromagnetycznych.

Oferujemy kompleksowe rozwiązania w zakresie mechanicznegooczyszczania ścieków poczynając od punktów zlewnych ściekówdowożonych aż do higienizacji osadów ściekowych. Specjalizujemysię w produkcji urządzeń do separacji piasku i skratek. Produkujemyrównież silosowe kompostownie m.in. do kompostowania osadówściekowych. Nasze urządzenia eksportujemy do wielu krajówUnii Europejskiej oraz do Syrii, Białorusi na Ukrainę i Kubę.

Firma ENKO uczestniczy co roku w targach Wod-Kan w Bydgoszczyod początku ich istnienia.

ul. Dojazdowa 1044-101 Gliwice

tel.: 032 232 18 36fax: 032 232 30 72

www.enko.plfirma@enko.pl

marketing@enko.pl

12 ekopartner 6 (212)/2009

za Agregat głębinowy GCA 5,Liftong Polska Sp. j. za aluminio-we obudowy wykopów – rozpo-ry pionowe, i AxFlow Sp. z o.o.za Discam – dynamiczną kratędyskową z rozdrabniaczem.Nagrodę Polskiej FundacjiOchrony Zasobów Wodnychprzy-znano z kolei firmie

AFT Sp. z o.o. za typoszereginnowacyjnych przepustnic –Eurodisc. Najlepszą ekspozycjątargową okazał się BavarianPavilion, Hydro-Vacuum S.A.oraz stoisko Wavin Metalplast-Buk Sp. z o.o.

Julianna CzerwńskaFot. Biuro prasowe targów

Meva-Pol Sp. z o. o.ul. Karłowicza 63

80-275 Gdańsktel. +48 58 552 35 76

tel./fax +48 58 552 38 13www.mevapol.pl

Urządzenia do mechanicznego oczyszczania ścieków MEVA,zgarniacze osadu VA TEKNIK, regulatory przepływu i systemyspłukiwania zbiorników i kanałów STEINHARDT.

Podczas MiędzynarodowychTargów Maszyn i Urządzeń dlaWodociągów i Kanalizacji WOD--KAN 2009, które odbyły się podkoniec maja w BydgoszczyHydro-Vacuum S.A. została uho-norowana nagrodą Grand Prix zaagregat głębinowy GCA.5.

Nowa pompa GCA.5 charaktery-zuje się:� specyficznie ukształtowanym

geometrycznie układem hydrau-licznym, dającym wysoką spraw-ność energetyczną. W optymal-nym punkcie pracy sprawnośćpompy jest o 4% wyższa niżw hydraulice wcześniejszej.

� większą wysokością podno-szenia ze stopnia w porówna-niu do pompy ją poprzedzającej,

Agregat głębinowy GCA.5� GRAND PRIX WOD-KAN 2009

„Gdyby wszystkie europejskieadministracje publiczne przerzuci-ły się na elektryczność przyjaznąśrodowisku, udałoby się zmniej-szyć emisję CO2 o około 60 mlnton”. Słowa te wypowiedziaław 2004 r. Margot Wallström,ówczesna Komisarz UE ds.Środowiska. W tamtym czasiedyrektywy europejskie dla lokal-nych władz administracyjnych

zostały właśnie zmodyfikowane,aby krajowe administracje rządo-we i samorządowe mogły łatwozastosować środowiskowe kryte-ria w swoich specyfikacjach i za-mówieniach publicznych. Jednakobecnie bardzo niewielka liczbawładz administracyjnych wykorzy-stuje te możliwości, nierzadkozresztą ograniczając to wykorzysta-nie do minimum, np. poprzez zakupdrewna zaaprobowanego przezForest Stewardship Council (FSC).Flamandzkie pismo „milieuDirect”ma nadzieję, że „nowe flamandz-kie i federalne plany szybko wpro-wadzą zmiany”. Wydatki rządowepochłaniają około 16% PNB na

terenie krajów Unii Europejskiej –to niemal 2 biliony EURO na rok!Gdyby do tych wydatków zostałyzastosowane kryteria przyjazneśrodowisku, byłaby to wielkazachęta dla producentów dbają-cych o zrównoważony rozwój. Dotego jednak daleka droga. RaportKE za rok 2006 wskazuje, że kry-teria przyjazne środowisku byływykorzystane w niespełna 10%przetargów w Belgii. W innychkrajach europejskich wielkość tawaha się między 20 a 60%.Na początku 2008 r. Holandiazainicjowała kampanię zielonychzamówień publicznych. W 2010 r.zamówienia te mają być jużw 100% przychylne zrównowa-żonemu rozwojowi. Lokalnesamorządy celują w 75% w 2010 r.i 100% do roku 2015.

Zielone zamówienia publiczne� ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ Komisja Europejska ma skrom-

niejsze wymagania – w lipcu2008 r. ogłosiła, że jej celem jestosiągnięcie przez każde państwoczłonkowskie 50% do końca2010 r. Pomóc w tym ma stwo-rzony przez KE „Green PublicProcurement Training Toolkit” –narzędzie ułatwiające zarządza-nie zielonymi zamówieniamipublicznymi. Przewodnik tenzawiera m.in. informacje o kryte-riach selekcji produktów orazporady odnośnie przygotowaniaprzetargów z uwzględnieniemaspektów zrównoważonego roz-woju i ochrony środowiska; niezapomina się przy tym o podsta-wach prawnych rządzącychzamówieniami publicznymi.

Oprac. red. na podst. EEP

co pozwoliło uzyskać maksy-malną wysokość podnoszenia520 m;

� zastosowaniem niezwykleodpornych na trudne warunkipracy rozwiązań konstrukcyj-nych, technologicznych i mate-riałowych w układach: łożysko-wania, przeniesienia napędu,połączeniach gwintowych i koł-nierzowych.

Źródło: www.hv.pl

PPrrzzeeddssiięębbiioorrssttwwoo OOcczzyysszzcczzaanniiaa WWóódd ii ZZiieemmii PPOOWWIIZZ zajmujesię kompleksowym, formalnoprawnym przygotowaniemtematów inwestycyjnych z dziedziny odbioru i unieszkodli-wiania odpadów. Wykonuje audyty ekologiczne, dokumenta-cje projektowe i kosztorysowe, raporty o oddziaływaniuprzedsięwzięć na środowisko, przeglądy ekologiczne orazoperaty wodnoprawne.

ZZaakkrreess uussłłuugg ooffeerroowwaannyycchh pprrzzeezz PPOOWWIIZZ oobbeejjmmuujjee::– kompleksowe zagospodarowanie odpadów (projekt syste-

mu zbiórki, transportu, unieszkodliwiania lub odzysku,uzyskanie niezbędnych pozwoleń, realizacja przyjętegoprogramu zagospodarowania odpadów);

– kompletna rekultywacja terenów zdegradowanych oraz rów-nież składowisk odpadów komunalnych i przemysłowych;

– badania geologiczne oraz geotechniczne wraz z dokumen-tacją;

– oczyszczanie gleb, gruntów oraz wód podziemnych zanie-czyszczonych substancjami chemicznymi, ropopochodnymii metalami ciężkimi;

– badania i analizy oraz rozpoznanie stanu środowiska; – neutralizacja i oczyszczanie różnego rodzaju ścieków

i zanieczyszczonych wód.

Kadra techniczna firmy POWIZ składa się z wysokiej klasy spe-cjalistów z dziedziny inżynierii ochrony środowiska, inżynieriibudownictwa oraz geologii i hydrogeologii. Zatrudniamyrównież biegłych oraz rzeczoznawców, a w dyspozycji firmypozostają specjaliści z branży chemicznej, hydromechanicz-nej, geofizycznej oraz technologii wiertniczej.POWIZ stale i umacnia pozycję solidnego partnera na rynkugospodarki odpadami, oczyszczania wód i ścieków orazrekultywacji terenów, konsekwentnie dbając o interesy swo-ich Klientów, którzy oczekują solidności i terminowości wyko-nania powierzonych zadań oraz fachowego doradztwai sprawnej obsługi. Oferując nasze usługi dajemyInwestorowi gwarancję na należyte wykonanie prac zgodniez obowiązującym prawem.

PPrraaccuujjeemmyy zzggooddnniiee zz wwyymmooggaammii ZZiinntteeggrroowwaanneeggoo SSyysstteemmuuZZaarrzząąddzzaanniiaa jjaakkoośścciiąą ii ŚŚrrooddoowwiisskkiieemm PPNN IISSOO 99000011;;22000011,,PPNN IISSOO 1144000011::22000055..

PPoossiiaaddaammyy rreeffeerreennccjjee zzaa nnaalleeżżyyttee wwyykkoonnaanniiee pprraacc ddllaa ffiirrmm::KGHM Polska Miedź SAPolski Koncern Naftowy Orlen SARafineria TrzebiniaZakłady Koksownicze Victoria SAPomorska Spółka GazownictwaOperator Logistyczny paliw Płynnych OLPP Dolnośląski Zarząd Dróg WojewódzkichEkonaft Sp.z o.o TrzebiniaDolnośląska Korporacja Ekologiczna Oława Sp. z o.o.

PPOOWWIIZZPPrrzzeeddssiięębbiioorrssttwwoo OOcczzyysszzcczzaanniiaa WWóódd ii ZZiieemmii SSpp.. zz oo..oo..5533--660099 WWrrooccłłaaww,, uull.. FFaabbrryycczznnaa 1100--1133tteell..//ffaaxx 007711 335566 5500 6688,, ddzziiaałł tteecchhnniicczznnyy tteell.. 007711 335566 5522 6688ee--mmaaiill:: ppoowwiizz@@oonnlliinnee..ppllwwwwww..ppoowwiizz..ccoomm..ppll

Krajobraz gminy jest bardzourozmaicony. Część zajmująodkrywki „Jóźwin” i „Kazimierz”– będące efektem ponaddwudzie-stoletniego wydobycia węgla bru-natnego prowadzonego przezKopalnię Węgla Brunatnego„Konin” S.A. Znaczna powierz-chnia odkrywek została zrekulty-wowana rolniczo, nadal jednakw wielu miejscowościach znajdu-jących się bezpośrednio przy

wykopach (ich głębokość docho-dzi do 50 m) znajdują się punktywidokowe, z których możnazobaczyć infrastrukturę technicz-ną kopalni odkrywkowej – to swo-ista atrakcja turystyczna gminy.Kleczew znajduje się w odległości20 km od Sanktuarium Maryjnegow Licheniu. W pogodne dniz wielu miejsc na terenie gminydostrzec można majestatycznąkopułę licheńskiej bazyliki.

EKOROZWÓJ W GMINACH

Celem konkursu jest promocjadziałań w zakresie racjonalnegogospodarowania energią na szcze-blu gminy, a także popularyza-cja wykorzystania innowacyjnych,energooszczędnych i proekologicz-nych rozwiązań technologicznych.W III edycji udział wzięło 55 gminz całej Polski, z czego wymaganądokumentację prawidłowo wypeł-niło 38. Łącznie zgłoszono 162 pro-jekty. Najwięcej z nich, bo aż 152,dotyczyło budynków użytecznościpublicznej, w których w ostatnichlatach przeprowadzano działaniazmniejszające zużycie energii,np. termomodernizację. Sześćkolejnych opisywało moderniza-cję oświetlenia ulicznego, a cztery– modernizację węzła cieplnego.Jury na podstawie takich kryte-riów, jak: procentowy spadekzużycia energii w 2008 r. względem

roku 2006 oraz ilość zaoszczę-dzonej energii w 2008 r. wzglę-dem roku 2006 (wartości rzeczy-wiste), wyłoniło następującychzwycięzców:– w kategorii powyżej 100 000

mieszkańców: miasto Bielsko-Biała (woj. śląskie),

– w kategorii od 30 000 do 100 000mieszkańców: miasto Lubin(woj. dolnośląskie),

– w kategorii do 30 000 miesz-kańców: gmina Kleczew (woj.wielkopolskie).

Miastu Lubin przypadła równieżnagroda specjalna w postaci mate-riałów izolacyjnych o wartości10 000 PLN. Przyznała ją firmaRockwool Polska – główny part-ner konkursu.

Inf. Prasowa Partner ofPromotion Sp. z o.o.

Skrót: redakcja. Fot. nadesłane

Gmina Kleczew położona jest we wschodniejczęści województwa wielkopolskiego. Jest jednąz czternastu gmin powiatu konińskiego ziemskiego,jej powierzchnia wynosi 110 km2. Miasto Kleczewleży w południowo-wschodniej części gminy,w odległości 20 km od Konina. W Kleczewiekrzyżują się drogi prowadzące z Sompolnado Słupcy i z Konina do Strzelna. Do węzłówkomunikacyjnych autostrady wielkopolskiej jestok. 20 km. Dominujące znaczenie gospodarczei społeczne ma rolnictwo i przemysł wydobywczy.Na terenie gminy umiejscowiony jest jedenz większych zakładów w Wielkopolsce – KopalniaWęgla Brunatnego „Konin”.

Kleczew– gmina pełnakontrastów

Znamy jużnajbardziejefektywneenergetyczniegminy w Polsce

Wręczenie nagrody specjalnej: Jacek Kieszkowski, DyrektorMarketingu Rockwool Polska i przedstawicielka gminy Lubin

W „Konkursie na najbardziej efektywnąenergetycznie gminę w Polsce” zwyciężyływ swoich kategoriach: Bielsko-Biała, Lubini Kleczew. To już III edycja tego prestiżowegoprzedsięwzięcia, którego organizatorem jestKrajowa Agencja Poszanowania Energii,a partnerem – Rockwool Polska.

14 ekopartner 6 (212)/2009

Już dawno doceniono waloryprzyrodnicze kleczewskiej ziemi,o czym świadczy ciągła obecnośćturystów i wczasowiczów.Nieskażone lasy, czyste wodyi powietrze, bogactwo roślini zwierząt, a także panująca tucisza i spokój to główne waloryterenów znajdujących się w gra-nicach Powidzkiego Parku Kraj-obrazowego, do którego należypółnocno-zachodnia część gminy.Jezioro Budzisławskie leży w ciągumalowniczych jezior polodow-cowych stanowiących fragmentPojezierza Gnieźnieńskiego. Jezioroto znane jest ze swej czystej wo-dy i uroczej linii brzegowej.Znajdujące się nad nim kąpieliskow Trębach Starych otaczają kolo-nie domków letniskowych i dzia-łek rekreacyjnych, w sezonie let-nim działają pola namiotowei campingowe z pełnym zaple-czem sanitarnym. To atrakcyjnemiejsce letniego wypoczynku,wędkowania i… nurkowania –natura stworzyła tutaj bowiemwspaniałe warunki do uprawianiatego sportu; przejrzystość wodysięga 8 m, a głębokość jezioradochodzi do 36 m.Odwiedzający sam Kleczew mogąz kolei skorzystać z zaplecza hote-lowego znajdującego się przyAl. 600-lecia 33 w budynkuCentrum Kultury.Turystyka to przyszłość gminyKleczew. Ambitne projektyrozwoju bazy turystyczno-wy-poczynkowej tworzy tutejszysamorząd. W planie zagos-podarowania przestrzennego

wytyczono już tereny podrozwój bazy turystycznej.Trwają poszukiwania inwesto-rów. Atrakcją będą dawne terenygórnicze poddane rekultywacji,przeznaczone na cele rekreacyjne.Opracowano koncepcję ukształto-wania terenów pokopalnianychtak, by stały się interesującezarówno dla inwestorów, jaki wypoczywających. Można przy-jąć, iż gmina, mając możliwośćprzygotowania obszaru o znacznejpowierzchni (650 ha wód, 250 haterenu) do wszelkiej aktywnościsportowo-rekreacyjnej, pod wzglę-dem turystycznym będzie jednąz atrakcyjniejszych w tym rejonie.Władze samorządowe chcą uczy-nić gminę Kleczew także atrakcyj-nym miejscem prowadzenia dzia-łalności gospodarczej, zwłaszczaturystycznej. Dlatego w ostatnichlatach zrealizowano szereg inwe-stycji komunalnych – zbudowanezostało nowoczesne wysypiskoodpadów oraz oczyszczalnia ście-ków dla Budzisławia Kościelnegoi terenów ościennych znajdującychsię w granicach PowidzkiegoParku Krajobrazowego, rozbudo-wano sieć kanalizacyjną, zmoder-

nizowano układ komunikacyjny,co ułatwiło dostępność komunika-cyjną do każdego miejsca w gmi-nie. Nowe i modernizowaneobiekty, które efektownie wpisująsię w krajobraz miasta, oraz śmia-łe projekty mające w pełni wyko-rzystać walory Kleczewa – towyraz konsekwentnego prze-kształcania gminy w nowoczesnecentrum turystyki i biznesu.

Najbardziej EfektywnaEnergetycznie Gmina

Gmina Kleczew zwyciężyław III edycji „Konkursu na najbar-dziej efektywną energetyczniegminę w Polsce” w kategorii do30 tys. mieszkańców. Ocenie pod-dane zostały oszczędności w zuży-ciu energii w 2008 r. w stosunku dodwóch lat poprzednich w budyn-kach użyteczności publicznej znaj-dujących się na terenie gminy.W ramach przeprowadzonychinwestycji wykonano termomo-dernizację budynków użyteczno-ści publicznej (Dom Lekarza,Posterunek Policji, OśrodekZdrowia) polegającą na wymianiestolarki okiennej i drzwiowej,

ocieplaniu ścian budynków, ocie-pleniu stropów, oraz wymianieinstalacji c.o. z węglowego naopalane gazem ziemnym.Długość sieci gazowej wynosiobecnie 3780 m, gaz ziemnydoprowadzony jest do większo-ści obiektów. Zużycie energiiw latach 2006-2008 ograniczonoo ponad 70%. Przeprowadzoneinwestycje ograniczyły emisjęszkodliwych substancji do atmos-fery i poprawiły stan środowiskanaturalnego. Oprócz efektówoszczędnościowych, poprawił sięwygląd i estetyka budynków.Uroczystość wręczenia nagródzwycięzcom konkursu, któregoorganizatorem jest KrajowaAgencja Poszanowania Energii S.A.(KAPE S.A.), odbyła się 29 kwiet-nia 2009 r. w Warszawie. Doudziału w konkursie zgłosiło się50 gmin. Dokumenty zostałyocenione przez jury w trzechkategoriach w zależności od licz-by mieszkańców. W skład juryweszli przedstawiciele Minister-stwa Gospodarki, MinisterstwaŚrodowiska, Rockwool Polska sp.z o.o., Związku Miast Polskichi Krajowej Agencji.Oprócz gminy Kleczew, zwycięz-cami zostały: gmina Gubin –w kategorii 30-100 tys. mieszkań-ców oraz gmina Bielsko-Biaław kategorii powyżej 100 tys.mieszkańców.

Gmina i Miasto KleczewPlac Kościuszki 562-540 Kleczewpowiat koniński

województwo wielkopolskie

Laureaci (od lewej) – przedstawiciele gmin:Kleczew (Burmistrz Marek Wesołowski),

Lublin, Bielsko-Biała. Fot. Partner of Promotion Sp. z o.o.

ekopartner 6 (212)/2009

Oczywiście najgorętszą dyskusję wywołałaprocedura uzyskiwania decyzji o środowisko-wych uwarunkowaniach realizacji przedsię-wzięcia, stanowiąca największy problemw obecnym kształcie prawnym. Procedurajest nowa, wymagana prawem unijnym. Brakdoświadczeń inwestorów, urzędników, a tak-że – czego nie da się ukryć – niekompetencjatzw. firm doradczych, które podejmują sięprzygotowania wniosków o sfinansowanieprzedsięwzięcia ze środków unijnych, dopeł-niają ponurego obrazu opóźnień i trudnościw pozyskaniu tych środków. Niepotrzebnairytacja! Potrzebna wiedza.I właśnie taką wiedzę podczas warsztatów udo-stępniła Pani dr Bernadetta Czerska, obecniedyrektor Departamentu Projektów Środowi-skowych EFICOM S.A., przedtem pracownikministerstwa środowiska, a następnie wice-prezes NFOŚiGW. Długoletnia praktyka i do-świadczenie zaowocowały wyczerpującym referatem na temat tych bodaj najtrudniejszychaspektów współczesnego zarządzania proce-sem inwestycyjnym. Bo nie da się ukryć, że inwestycja zawsze oddziałuje na środowisko.Problem w tym, że sam inwestor wespół z urzę-dnikami szczebla podstawowego musi określić,czy oddziaływanie inwestycji na środowisko fak-tycznie jest znaczące, czy tylko może takie być.Ponadto należy stwierdzić, jak duży zakres maoddziaływanie: czy chodzi o wpływ tylko na je-den gatunek fauny lub flory, czy na całe siedlisko,czy też na wszystkie elementy środowiska. A tu jeszcze czyha NATURA 2000. Bez obaw. Kiedy już zostanie ustalony zakresoddziaływania, wówczas wiadomo, czy wy-starczy sporządzać Kartę Informacyjną Zada-nia, czy raczej wymagany będzie Raporto Oddziaływaniu na Środowisko.

Jeśli raport, to każdy aspekt środowiskowypowinien zostać opracowany przez innegoeksperta. Nie może być tak, że znawca przy-rody wypowiada się na temat hałasu alboemisji zanieczyszczeń do powietrza atmosfe-rycznego. Każdy błąd drogo kosztuje, bo do-kumenty wracają do wnioskodawcy i trzebacałą procedurę zaczynać od początku, a tym-czasem terminy zbliżają się nieubłaganie i pozyskanie środków unijnych na inwestycjęoddala się w bliżej nieokreśloną przyszłość.I nic tu nie pomogą zapewnienia resortu, że aby przyspieszyć procedurę uzyskania de-cyzji na inwestycję, powołuje się Generalnąi Regionalne Dyrekcje Ochrony Środowiska.Ta instytucja nie może wydać pozytywnej de-cyzji, dopóki dokumenty są niekompletne lubniewłaściwie przegotowane albo – co gorsza– sprzeczne z prawem. Koło się zamyka. Inwestor się irytuje. Co robić w takiej sytua-cji? Albo oddelegować własnego pracownika,który najlepiej zna planowaną inwestycję, ale musi zgłębić nowe przepisy, procedurywymagane prawem, organy uczestniczącew procesie uzgodnień, opinii i wydawania de-cyzji w obowiązujących terminach, albo zlecićzadanie profesjonalnej firmie doradczej, któralegitymuje się doświadczeniem i wie, jak prawi-dłowo przygotować niezbędne dokumenty. Co najważniejsze: nie wolno się bać ryzykaśrodowiskowego – trzeba się nauczyć nim za-rządzać. A właśnie ocena oddziaływania naśrodowisko jest elementem zarządzania ryzy-kiem.To ryzyko dotyczy zarówno przyrody, jak i czło-wieka, a więc w procesie planowania inwestycjii procedurze uzyskania decyzji na inwestycjęz delegacji nowego prawa każda organizacja,a także obywatel ma prawo do informacji.

Zapewnia to nowa ustawa o udostępnianiu informacji dotyczących środowiska, jegoochrony, udziału społeczeństwa w ochronieśrodowiska oraz ocen oddziaływania na śro-dowisko z dn. 3.10.2008 r. Oznacza to, że nareszcie społeczeństwo może brać rów-noprawny udział w podejmowaniu decyzji.Dostęp do informacji zapewnia Art. 4 nowejustawy, a Art. 5 gwarantuje prawo uczestni-czenia w postępowaniu, przy jednoczesnymzobowiązaniu organów administracji publicz-nej (Art. 8) do udostępniania informacji o śro-dowisku i jego ochronie – informacji, któreznajdują się w ich posiadaniu lub są dla nichprzeznaczone.Ponadto organ administracji publicznej przedwydaniem decyzji ma obowiązek poinformo-wania społeczeństwa o rozpoczęciu proceduryoceny oddziaływania na środowisko i o termi-nach rozpraw administracyjnych z udziałemspołeczeństwa. Organizacje ekologiczne majądodatkowe uprawnienia – mogą na podstawiezłożonego wniosku uzyskać status strony po-stępowania. A więc można powiedzieć: witaj,demokracjo!

Z powyższego krótkiego przeglądu wynika,jak fundamentalne znaczenie w popularyzacjiwiedzy niezbędnej dla inwestorów, a takżeorganów administracji publicznej mają war-sztaty przygotowane i przeprowadzoneprzez Informedia Polska z udziałem wybit-nych fachowców i ekspertów branży ochronyśrodowiska. W takich okolicznościach oczywi-ście nie mogło zabraknąć wystąpienia przedsta-wiciela NFOŚiGW, który poinformował zebra-nych o priorytetach finansowania przedsię-wzięć ze środków Narodowego FunduszuOchrony Środowiska, Funduszu Spójności orazNorweskiego Mechanizmu Finansowego.

oprac. red. Fot. red.

�� ��������������

Pod takim tytułem odbyły się warsztatydla kadry zarządzającej zorganizowaneprzez Informedia Polska Sp. z o.o. w dniach 12-13 maja 2009 r. w Warszawie. Podczas warsztatów prezentowano najważniejsze z punktu widzenia inwestorów problemy środowiskowew aspekcie nowych przepisów prawnych.

Normy i wymagania środowiskowew procesie inwestycyjnym

� � � �

Miesięcznik dla młodzieżyMiesięcznik dla młodzieży

Czy „Pojutrze” może wydarzyć się naprawdę? 1

Edukacjato podstawa 6

Z szacunkiemdo drzew 8

SPIS TREŚCI:

RADA PROGRAMOWA:

www.philips.com

www.ichtj.waw.plwww.anwil.pl

www.sita.pl

www.ramboll.pl

www.veolia-es.pl

www.seo.org.plwww.rekopol.pl

www.reba.pl

www.erg.pustkow.pl

Z cy ber ne tycz ne go punk tu wi dze nia sprzę że nie zwrot ne ujem ne ma za za da nie utrzy ma niewar to ści ja kie goś pa ra me tru na za da nym po zio mie. Mówiąc pro ściej, jest zdol no ścią ad ap-ta cji sy ste mu pro wa dzą cą do ni we la cji (kom pen sa cji) za i st nia łych zmian. Ta ką zdol nośćma sy stem kli ma tycz ny Zie mi, dzię ki cze mu przez mi lio ny lat utrzy my wał się we względ nejrów no wa dze, a zmia ny, ja kim pod le gał, na u kow cy mo gą dziś ba dać, ana li zu jąc sto sun kiizo to pów wę gla i tle nu wcho dzą cych w skład ma te rii orga nicz nej. Nie wie my dziś, jak du żajest zdol ność ad ap ta cji sy ste mu kli ma tycz ne go Zie mi do zmian do ko nu ją cych się w wy ni kudzia łal no ści czło wie ka.

Cykl bio ge o che micz ny dwu tlen ku wę gla w sy ste mie kli ma tycz nym pla ne ty

Dwu tle nek wę gla od gry wa ogrom ną ro lę w sta bi li za cji kli ma tu na szej pla ne ty. W oce a nachpo wszech nie wy stę pu je w po sta ci wę gla nów i bio ma sy plank to nu. Jed nym z głów nychźródeł dwu tlen ku wę gla do sta ją ce go się do at mo sfe ry są wie trze ją ce ska ły osa do we i gle -by – pod wpły wem de szczu za war te w nich krze mia ny wap nia i ma gne zu ule ga ją roz kła -do wi, uwal nia jąc dwu tle nek wę gla. In nym waż nym pro du cen tem te go ga zu są orga ni zmy – dwu tle nek wę gla po wsta je bo wiem w wy ni ku od dy cha nia tle no we go. Za tem w at mo sfe -rze wy stę pu je ja ko pro dukt wy mia ny ga zo wej orga ni zmów, do sta je się do niej w wy ni kupro ce sów wul ka nicz nych, a tak że jest emi to wa ny przez za kła dy prze my sło we. Kli ma to lo dzy ba da ją hi sto rię kli ma tu, po rów nu jąc m.in. izo to po wy skład wę gla za war te gow szcząt kach ro ślin nych. Im bar dziej cie pło i wil got no by ło w da nej epo ce, tym wię cej po w-sta ło ma te rii orga nicz nej, którą na tu ra zma ga zy no wa ła w po sta ci roz ma i tych osa dów.

Czy „Pojutrze”może wydarzyć sięnaprawdę?System klimatyczny Ziemi ma zdolność, dziękiktórej przez miliony lat utrzymywał się we względnej równowadze, a zmiany, jakimpodlegał, naukowcy mogą dziś badać, analizując stosunki izotopów węgla i tlenuwchodzących w skład materii organicznej. Nie wiemy dziś, jak duża jest zdolność adaptacji systemu klimatycznegoZiemi do zmian dokonujących się w wyniku działalności człowieka.

W dłuż szej per spek ty wie cza so -wej w pro ce sach se dy men ta cjii fo sy li za cji, odby wa ją cych sięw mor skich głę bi nach, po wsta -ją na tu ral ne „ma ga zy ny” te goga zu, „uwię zio ne go” w róż nychmi ne ra łach. Wie my już, że ilośćdwu tlen ku wę gla w at mo sfe rzejest ści śle zwią za na z tem pe ra -tu rą pa nu ją cą na Zie mi.W eko sy ste mie lą do wym po zo -sta ją cym w rów no wa dze ilośćtle nu po wsta ją ce go w wy ni kupro ce sów fo to syn te zy jest rów -na ilo ści tle nu zu ży wa ne goprzez orga ni zmy ży we w pro ce -sach od dy cha nia, za tem nie po -wsta je nadmiar dwu tlen ku wę gla.

Je dy nym wy jat kiem zna nymprzy ro dni kom jest tor fo wi sko,które ma ga zy nu jąc mar twą bio-ma sę, aku mu lu je ogrom ne ilo ś-ci dwu tlen ku wę gla. Udo wo dnio no za leż ność tem pawzro stu ko ra low ców ra fo twór -czych od ocie pla nia się i pod -no sze nia wil got no ści kli ma tu.Kie dy pa nu ją wy ższe tem pe ra -tu ry, szyb ciej i bar dziej in ten -syw nie pa ru ją po wierzch nieoce a nów, uwal nia jąc do po wie -trza tzw. lek kie izo to py tle nu –pa ra wod na jest izo to po wo lek -ka, w oce a nie zaś po zo sta jewo da cięż sza i bar dziej za so lo -na. Ko ra low ce do bu do wy swo -ich wa pien nych szkie le tów po -trze bu ją tle nu. Pod czas gdylek ki izo top pa ru je, w wo dachzo sta je cięż szy izo top tle nu, i toon wła śnie jest asy mi lo wa nyw szkie le tach zwie rząt mor skich.

Ba da nie szkie le tów obu mar -łych ko ra low ców okre su kre do -we go po zwo li ło na usta le nie,że nad Mo rzem Śród ziem nymw kre dzie by ło znacz nie bar -dziej go rą co niż dzi siaj.Kli mat na szej pla ne ty jest wy -pad ko wą wza jem ne go od dzia -ły wa nia at mo sfe ry, bio sfe ry,hy dro sfe ry i tzw. krio sfe ry, czy -li po kry wy lo do wej, która odbi-ja pro mie nio wa nie i chło dziZie mię. Wy mia na ga zo wa dwu -tlen ku wę gla po mię dzy ty misfe ra mi jest li czo na w mi liar -dach ton rocz nie, czy li Gt narok. Wa ha nia gru bo ści po kry -wy lo do wej Zie mi wy stę po wa łyza wsze i za wsze szły w pa rzeze zmia ną za so le nia oce a nóworaz ob ni ża niem lub podwyż -sza niem po zio mu wo dy. Imwię cej lo du, tym mniej wo dyw oce a nach, i na od wrót – te

� � � �

Efekt cieplarniany Dwutlenek węgla obecny w atmosferze

magazynuje, a następnie uwalnia energię

słońca, ale gdy oddaje ją z powrotem

do otoczenia, zmienia się długość

emitowanych fal. Rozgrzane cząsteczki

dwutlenku węgla emitują fale spektrum

podczerwieni, które są o wiele cieplejsze

niż promieniowanie słoneczne dociera-

jące do nas wprost ze Słońca.

Wskutek tego powietrze w atmosferze

rozgrzewa się bardziej, a zjawisko to

nazywamy efektem cieplarnianym.

Im więcej dwutlenku węgla, tym więcej

gorących fal i tym cieplej na powierzch-

ni Ziemi.

Zdjęcia: Obok: oderwanie 30 km bryły u wybrzezy Antarktydy, ESA.Poniżej (z lewej): pytoplankton Bałtyku, ESAPoniżej (z prawej): ślady samolotów nad Morzem Północnym, ESA

wa ha nia się ga ły w prze szło ścina wet 100 m! Bodź cem ze wnę -trz nym dla opi sa nych zmianby ła i jest zmien ność pro mie -nio wa nia sło necz ne go.

Ka ta stro fal ne dla kli ma tu Zie miby ło by uru cho mie nie me cha ni -zmów po wo du ją cych gwał tow -ne top nie nie wiecz nej zmar z li -ny, a więc na głe uwol nie niezma ga zy no wa nych przez na tu -rę po kła dów dwu tlen ku wę glaw obu mar łych szcząt kach lub

za kłóce nie cyr ku la cjiter mo ha li no wej – czy -li zmian w glo bal nejcyr ku la cji oce a nów –zwią za nej z gę sto ścią

wo dy (za leż nej od stę że nia so lii tem pe ra tu ry wo dy) oraz z wy -mia ną ener gii mię dzy ob sza ra -mi tro pi kal ny mi a podbie gu no -wy mi, za tem sce na riusz zna nyz fil mu „Po ju trze”. Czy jest tomoż li we, trud no jed no znacz niestwier dzić, gdyż jak wie my, sy -stem kli ma tu za wie ra me cha -nizm kom pen sa cyj ny, który jakdo tąd dzia ła bez za rzu tu. W tejchwi li oko ło po ło wa CO2 po -cho dza ce go z dzia łal no sciczło wie ka jest ab sor bo wa naprzez bio sfe rę w wy ni ku zwięk-szo nej fo to syn te zy lub roz pu -szcza nia w oce a nach. A oto przy kła dy me cha ni zmówsprzę że nia zwrot ne go, z który mili czą się na u kow cy w związ ku zezmia na mi kli ma tycz ny mi.Roz pu szczal ność dwu tlen kuwę gla w oce a nach za le ży odtem pe ra tu ry. Je że li tem pe ra tu -ra wzra sta w od po wie dzi na ro -sną cą ilość at mo sfe rycz ne godwu tlen ku wę gla, po jem nośćoce a nów ma le je i za czy na jąone odrzu cać gaz. A więc imcie plej, tym zo sta nie odrzu co newię cej ga zu. Glo bal ne ocie ple nie zmniej szytrans fer CO2 w kie run ku wódgłę bi no wych. W zim nych i sło -nych wo dach głę bi no wych za -cho dzą waż ne dla wią za niaCO2 pro ce sy se dy men ta cji osa -dów. Je śli zgi nie zim ny prąd,zmia ny bę dą od czu wal ne nietyl ko w ocie ple niu wy brze ży

Gren lan dii. Rów nież pro ce sygłę bi no we bę dą tam za cho dzi łyo wie le wol niej, co ozna cza, żepo wsta nie mniej skał wę gla no -wych, a więc mniej ga zu zo sta -nie zwią za ne w struk tu rach wę -gla no wych, mniej dwu tlen kuwę gla roz pu ści się w po -wierzch nio wej war stwie oce a nui wię cej zo sta nie go w at mo sfe -rze, na si la jąc tym sa mym efektcie plar nia ny.Im cie plej, tym szyb sze bę dziepa ro wa nie wo dy, tym wię cejchmur, które przy nio są wię cejopa dów, ale otu la jąc pla ne tęzwar tym pła szczem, spo tę gu jąefekt cie plar nia ny.Po zo sta je do okre śle nia, jakdu żą ro lę w opi sa nych po wy żejpro ce sach od gry wa czło wiekze swo ją żą dzą zdo mi no wa niana tu ry. Do pie ro od nie daw naza czę li śmy ba dać prze mia nydwu tlen ku wę gla w przy ro dzie,by móc le piej zro zu mieć na sząro lę i umieć prze wi dy wać, ja kiere ak cje mo gą na stę po wać poso bie, je śli za kłóci my me cha ni -zmy re gu lu ją ce kli mat na szejpla ne ty. Śre dnia tem pe ra tu raZie mi wy no si dziś 15°C. Od po -cząt ku epo ki prze my sło wejtem pe ra tu ra na Zie mi wzro słao ok. 0,74°C.Cykl dwu tlen ku wę gla w przy ro -dzie przed epo ką prze my sło wąbył w mia rę sta ły: la sy i oce a nysta bi li zo wa ły ilość emi sji ga zówpo wsta ją cych w pro ce sach

� � � �

roz kła du, z dzia łal no ści wul -ka nicz nej czy ludz kiej. Ilośćdwu tlen ku wę gla emi to wa ne -go do at mo sfe ry za czę łagwał tow nie wzra stać wrazz po cząt kiem re wo lu cji prze-my sło wej. Dzi siaj ilość tę sza-cu je się na po zio mie 26 mldton rocz nie i ma ona wzro s-nąć pra wie czte ro krot niew cią gu naj bliż szych 100 lat,je śli nie zro bi my nic, aby jąogra ni czyć. Przy wzro ścietem pe ra tu ry o 1 °C po ziomwo dy w oce a nach wsku tekszyb sze go top nie nia lo dow -ców po d nie sie się o 16 cm jużw 2042 r.; gdy na Zie mi bę -dzie cie plej o 2°C – jużo 37 cm w 2069 r.; gdy na stą -pi wzrost tem pe ra tu ry o 3°C,wy wo ła to po d nie sie nie po -zio mu mo rza o 57 cmw 2089 r.; o 4°C – 72 cmw 2102 r. (wte dy śre dnia tem-pe ra tu ra świa to we go oce a numie rzo na przy po wierzch niwy nie sie 19°C). Czy chce mydo te go do pu ścić?

oprac. red.

Powyżej: cyrkulacja termohalinowa Oceanu Atlantyckiego

Otrzymany Certyfikat Syste-mu Zarządzania Jakością,

spełniający wymagania normyISO 9001:2000, zapewnia wyso-ki poziom jakości produktówZTS „Erg” oraz zachowaniepowtarzalnego standardu obsłu-gi klienta.

ZTS „Erg” w 1990 r. znalazły sięna liście 80 zakładów najbardziejuciążliwych dla środowiska w skalikraju. Wyodrębnionymi problema-mi ekologicznymi według stanuz dnia 31.12.1999 były:– rekultywacja składowiskaodpadów „Wieloncza”,

– niewłaściwe unieszkodliwianieodpadów niebezpiecznych,

– nadmierna ilość formaldehy-du odprowadzana do rzekiWielopolki,

– nadmierna emisja formalde-hydu z większości procesówtechnologicznych.

Podstawową przyczyną negaty-wnego oddziaływania skład-owiska „Wieloncza” byłozanieczyszczenie i poziomuwodonośnego poprzez infil-trację odcieków powstającychna składowisku. W ramachrekultywacji na przełomie lat1999/2000 wykonano barieręstudni wokół składowiska,odpompowującą wody infiltra-cyjne, oraz posadzono drzewa.W 1997 r. oddano do użytku

nowe składowisko, spełnia-jące wymogi stawiane skład-owiskom odpadów niebez-piecznych.11.01.2002 ZTS „Erg” zostaływykreślone ze wspomnianejlisty.W 2003 r. na terenie firmywykonano sieć monitoringuobejmującego wody I i II po-ziomu wodonośnego. W celuzmniejszenia ilości formal-dehydu odprowadzanego dorzeki Wielopolki wybudowano:– oczyszczalnię szybową,która zwiększyła skutecz-ność oczyszczania ścieków;

– węzeł odwadniania osa-dów w biologicznej oczysz-czalni, który pozwolił nawydatne zmniejszenie śred-niego dobowego ładunkuformaldehydu;

– podczyszczalnię wód pochło-dniczych, która umożliwiłacałkowite zamknięcie obieguwód chłodniczych;

– chłodnię wentylatorową z pom-pownią, dzięki czemu wyraź-nie zmalał pobór wody z rzekiWisłoki;

– spalator ścieków i odgazów,który pozwolił na zmniejsze-nie ilości odprowadzanychścieków.

Działania te kosztowały ZTS„Erg” około 30 mln PLN.Niezależnie od powyższychprzedsięwzięć spółka w ostat-nich latach wydała około 60 mlnPLN na budowę nowoczesnychlinii produkcyjnych, mającychznaczący wpływ na poprawęochrony środowiska.ZTS „Erg” są laureatem nagródPrezesa NFOŚ za wykorzysty-wanie odpadów PET w pro-dukcji nienasyconych żywicpoliestrowych.

Zakłady Tworzyw Sztucznych „Erg” w Pustkowie S.A. powstały w 1937 r. w ramachCentralnego Okręgu Przemysłowego. W 2004 r. zostały zakupione przez polskiegoinwestora i od tej pory funkcjonują jako prywatna spółka. W zakładach wytwarza się żywicepolikondensacyjne oraz formalinę.

Ekologiczne trendyw ERG PUSTKÓW

� � � �

Instalacja spalatora ścieków

Nowa linia produkcyjna poliestrów

Średniodobowy ładunek formaldehyduodprowadzany do rzeki Wielkopolki

kg/d

obę

tys. m3/rok

Ilość ścieków odprowadzanychdo rzeki Wielkopolki

Nagroda Prezesa NFOŚ za wykorzystanieodpadów PET w produkcji nienasyconych

żywic poliestrowych

Złoty medal TARGÓW POLEKO 2000za żywicę do wytwarzania polimerobetonu,

produkowaną na bazie odpadów PET

Zakłady Tworzyw Sztucznych ERG w Pustkowie S.A.

Pustków-Osiedle 59D39-206 Pustków 3

PPUUNNKKTTYY OOBBSSŁŁUUGGII KKLLIIEENNTTAA:: BIELSKO-BIAŁA,CHORZÓW, CZELADŹ, CZĘSTOCHOWA, GŁOGÓW,

KOŚCIERZYNA, KRAKÓW, LUBLIN, NOWY SĄCZ,OPOLE, PIASECZNO, PŁOCK, POZNAŃ, RADOM, RYMAŃ, SZCZECIN, SZPROTAWA,TCZEW, TOMASZÓW MAZOWIECKI, WARSZAWA, WROCŁAW.

Chronimy środowisko naturalne, dostarczając innowacyjnych rozwiązańw zakresie kkoommpplleekkssoowweejj ggoossppooddaarrkkii ooddppaaddaammii..

OOffeerruujjeemmyy::– usługi w zakresie zbiórki, transportu, odzysku/recyklingu, unieszko-

dliwiania i przetwarzania odpadów komunalnych, przemysłowychi niebezpiecznych (w tym zarządzanie składowiskami, produkcjapaliw alternatywnych),

– usługi specjalistyczne (niszczenie odpadów, czyszczenie zbiornikóworaz separatorów),

– całoroczne (mechaniczne i ręczne) utrzymanie czystości dróg, chodników,placów i przystanków,

– usługi interwencyjnego pogotowia komunalnego,– zakładanie i konserwację zieleni.

Działamy na terenie całego kraju. Współpracujemy z samorządami i gminami,przedsiębiorstwami i instytucjami, spółdzielniami, wspólnotami i klientamiindywidualnymi.

WWWWWW..SSIITTAAPPOOLLSSKKAA..CCOOMM..PPLL

RAZEM DLA NASZEGO ŚRODOWISKA

SITA POLSKA SP. Z O.O.UULL.. ZZAAWWOODDZZIIEE 550022--998811 WWAARRSSZZAAWWAATTEELL.. 002222 4499 2244 330000FFAAXX 002222 4499 2244 330011SSIITTAAPPOOLLSSKKAA@@SSIITTAAPPOOLLSSKKAA..CCOOMM..PPLLWWWWWW..SSIITTAAPPOOLLSSKKAA..CCOOMM..PPLL

SSIITTAA jest częścią międzynarodowej grupykapitałowej SSUUEEZZ EEnnvviirroonnnneemmeenntt.. SSIITTAA ww PPoollssccee od ponad 16 lat działa narynku kompleksowej gospodarki odpadami,jest obecna w ponad 20 miastach i zarządzaokoło 880 tys. ton odpadów rocznie.

Obowiązek odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych został wprowadzonyw Polsce w 2001 r., jednak stworzony wówczas system selektywnej zbiórki odpadówwciąż nie jest tak efektywny, jak systemy funkcjonujące w innych państwach UniiEuropejskiej. Nadal konieczne są inwestycje w infrastrukturę oraz działania kształtująceświadomość społeczeństwa.

Edukacja to podstawa

� � � �

Rekopol od początkuswojej działalności zaniezwykle istotne uznaje

popularyzowanie działań edu-kacyjnych zmieniających nawy-ki i budujących świadomośćdotyczącą segregacji odpadów„u źródła”. Przykładem nasze-go zaangażowania są licznepodejmowane lub wspieraneprzez nas inicjatywy ekologicz-ne prowadzone pod wspólnymhasłem: „Popieram recykling –segreguję odpady!”. Co rokuorganizujemy dziesiątki szkoleńi seminariów adresowanych doprzedsiębiorców, samorządow-ców, radnych, zarządców nieru-chomości, nauczycieli i dzienni-karzy. Przy naszym udzialeodbywają się konkursy: arty-styczne, wiedzy ekologicznejczy zbiórki odpadów.

W celu uzyskania jak najlepszychrezultatów wspomniane działaniaprowadzimy z różnymi partnera-mi: przedsiębiorcami, władzamigmin, placówkami edukacyjno-wychowawczymi oraz organiza-cjami pozarządowymi.

Dni Recyklingu,akcje ogólnopolskie

Od wielu lat kontynuujemy pro-jekt Dni Recyklingu, promującysegregację odpadów i recy-kling. W zeszłym roku współor-ganizowaliśmy seminaria,pokazy, konferencje, imprezymasowe i koncerty, m.in.w Warszawie, Siedlcach,Elblągu, Gnieźnie, Olsztynie.Wspólnie z radiem VOX FMpopularyzowaliśmy idee świa-domych zakupów, pod żartobli-wym hasłem: „Puszczamymieszkańców polskich miastz Torbami”. Byliśmy partneremprowadzonego dzięki środkomunijnym programu „Aktywniz Natury”. W tym roku będzie-my gościli m.in. w Tychach,Krakowie, Wschowie, Jawo-rznie i Warszawie.11 maja po raz kolejny przepro-wadziliśmy ogólnopolską kam-panię „Dzień bez Śmiecenia”.Współorganizatorami tegoprzedsięwzięcia byli wszyscyAkcjonariusze Rekopolu. Takżei ta edycja spotkała się z dużymzainteresowaniem i ciepłymprzyjęciem – ponad 300 000osób otrzymało kartkę interne-tową promującą selektywnązbiórkę odpadów. „Dzień bezŚmiecenia” stał się impulsemdo przeprowadzenia szeregudziałań w firmach i gminach:konkursów, happeningów, pre-zentacji dla pracowników,festynów rodzinnych itp.

Edukacjaz przedsiębiorcą

Wspólnie z Przedsiębiorcami--Akcjonariuszami oraz Klien-tami zrealizowaliśmy liczneakcje informacyjno-edukacyj-ne. Współpracowaliśmy m.in.z Firmą Żywiec Zdrój podczasWielkiego Święta SadzeniaDrzew na Hali Boraczej, z CocaColą na Coke Live Music Festivaloraz w Konwoju Świątecznym,a wraz z Kompanią Piwowarskąprzeprowadzaliśmy szkoleniadla pracowników.

Współpracaz partneramigminnymi

Najwięcej przedsięwzięć edu-kacyjno-informacyjnych prowa-dzimy wspólnie z operatoramikomunalnymi oraz z władzamisamorządowymi. Uczestniczyli-śmy m.in. w akcji „Chroń Las –Zbieraj Makulaturę” w Racibo-rzu; wspólnie z firmą EkoSerwis w Kutnie przeprowadzi-liśmy pilotaż projektu „Szklaneporządki”; byliśmy partneremprogramu „Od ciebie równieżzależy ochrona środowiska –popieraj recykling” realizowane-go w województwie śląskim;uczestniczyliśmy w ekologicz-nych rajdach rowerowych w Leżaj-sku; promowaliśmy zbiórkęsurowców wtórnych w Koszaliniew ramach programu „Ekołowca”.Rosnące wymagania w zakresieodzysku i recyklingu, a takżecoraz większa ilość produktówtrafiających na rynek oznaczająkonieczność intensyfikacji dzia-łań na naszym polu. Musimykłaść nacisk na efektywnośći na ekonomiczne uzasadnieniekosztów. Takie są właśnie przedsięwzięcia, które inicjujemy

i wspieramy dzięki środkomuzyskiwanym od Państwa.Zapraszamy do ich wspólnegoopracowywania i realizowania.Szerzej działania edukacyjno-informacyjne Rekopolu prezen-tujemy na stronach interneto-wych: www.rekopol.pl orazwww.dzienbezsmiecenia.pl

www.rekopol.pl

®

Oryginalny happeningzorganizowali w kwiet-niu uczniowie I LO.

Przebrani w kolorowe strojei uzbrojeni w ekologiczne trans-parenty, głośnym korowodemruszyli spod swojej szkoły naulice miasta, skandując hasłapropagujące ochronę środowi-ska. Pochód zatrzymał się narynku, gdzie uczniowie odegra-li przygotowane wcześniejscenki, zatańczyli i zaśpiewali.Po happeningu wszyscy wrócilipod budynek szkolny, by posa-dzić 350 krzewów ligustra okrą-głolistnego. Sadzonki dostałyopiekunów – klasy, które będądbać o rośliny aż do końcaswojej edukacji w liceum.Zapoczątkowany w Jaworznieogólnopolski projekt ekologicz-ny Veolii „LAS dla NAS” zakła-da ochronę lasów, ich tworze-nie i pielęgnację na tereniecałego kraju. Sadzenie drzewi krzewów przy współpracyszkół i przedszkoli to dla spółeki oddziałów z grupy VUdŚ nienowość – w ciągu ostatnich latposadziły one już 3342 drzewai 5144 krzewy. Dzięki projektowi„LAS dla NAS” będzie ichznacznie więcej.W projekt „LAS dla NAS” ideal-nie wpisała się rozpoczęta wewrześniu ubiegłego roku akcja

zbierania surowców wtórnychw szkołach i przedszkolach naŚląsku. Zainicjowały je spółkiz grupy VUdŚ: SULO Recyklingi SULO Organizacja Odzysku.Przed siedzibami ekologicz-nych placówek oświatowychstanęły specjalnie oznakowanepojemniki. Dzieci wrzucają donich surowce wtórne, SULO zaśje opróżnia, a nawet płaci zazawartość.Gdy tylko pojemniki się zapeł-nią, spółki Veolii wysyłają pozawartość specjalne autaz kontenerami. Cotygodniowaoperacja zbiórki surowcówbywa przyczynkiem do „zielo-nych lekcji przyrody” w plene-rze, na których uczniowiedowiadują się, dlaczego wartozbierać surowce wtórne i co siępotem z nimi dzieje.– Dzięki współpracy niemal setkiśląskich szkół i przedszkoli dokońca maja uzbieraliśmy ponad140 ton makulatury – mówiMagdalena Cendal, koordyna-torka kampanii. – Uznaliśmy, żewarto nagrodzić najbardziejzaangażowanych. Dla najlepszejplacówki, wraz z jednym z patro-nów projektu „LAS dla NAS”,Regionalną Dyrekcją LasówPaństwowych w Katowicach,ufundowaliśmy wycieczkę auto-karową do ośrodka Izby EdukacjiLeśnej w Nadleśnictwie Siewierz.Dzieci wezmą udział w zaję-ciach dydaktycznych, spacerzepo lesie, ognisku… Kolejne10 placówek – pięć przedszko-li i pięć szkół – dostaniebony na drzewa ufundo-wane przez NadleśnictwoKatowice. Wyniki zostanąogłoszone podczas PiknikuEkologicznego, który organi-zuje siemianowicki magistrat

(również patron projek-tu) 6 czerwca br.Więcej na stroniewww.lasdlanas.pl.

Ogólnopolski projekt „LASdla NAS” wspierają swympatronatem:Regionalna Dyrekcja LasówPaństwowych w Katowicach,Wojewódzki Fundusz OchronyŚrodowiska i GospodarkiWodnej w Katowicach, UrządMiasta Siemianowice Śląskie,Redakcja „Ekopartnera”.

Z szacunkiemdo drzew

„Ekologiem jestem ja! Ekologia to mój znak!” – wykrzykiwali licealiści na ulicach Jaworzna,maszerując kolorowym, radosnym pochodem. Akcja uczniów I LO w Jaworznie zainicjowałaogólnopolski ekologiczny projekt grupy Veolia Usługi dla Środowiska – „LAS dla NAS”.

� � � �

SP nr 3 z Siemianowic

I LO Jaworzno

I LO Jaworzno

W 1999 r. miasto Łódź złożyłowniosek do Funduszu ISPA o dofi-nansowanie projektu „Gospodarkaodpadami komunalnymi w Łodzi”.Projekt składał się z pięciu inwesty-cji, których łączna wartość wyniosła18,5 mln euro, z czego 60% stano-wił udział Funduszu Spójności.W następstwie podpisanych latach2003-2004 kontraktów rozpoczę-to realizację tych inwestycji. Takpowstał Zakład Utylizacji OdpadówKomunalnych składający się z sor-towni i stacji przeładunkowej odpa-dów komunalnych, kompostowniodpadów organicznych oraz skła-dowiska balastu.W czerwcu 2005 r. zakończonoz kolei realizację inwestycji„Sortownia i stacja przeładunkowaŁódź-Lublinek”. Do tej jednej z naj-nowocześniejszej sortowni w Euro-pie trafia większość łódzkich od-padów. Zdolność przerobowasortowni – 83 tys. ton/rok zapew-nia odzysk surowców wtórnychw ilości 14,3 tys. ton/rok.Eksploatacja sortowni pozwala zde-cydowanie zmniejszyć obciążenieśrodowiska spowodowane składo-waniem odpadów.Inwestycję przekazano do użytko-wania Miejskiemu PrzedsiębiorstwuOczyszczania Miasta Łódź Sp. z o.o.w czerwcu 2005 r.Ponadto zmodernizowano i rozbudo-wano według nowoczesnej technolo-gii kompostownię w bioreaktorach,

kompostownię odpadów organicz-nych, której wydajność zwiększyłasię do 19 tys. ton/rok. W listopadzie2005 r. inwestycję tę przekazano doużytkowania Łódzkiemu ZakładowiUsług Komunalnych.Otrzymany kompost (ok. 10 tys.ton/rok) stanowi wartościowynawóz organiczny. W 2007 r.ŁZUK otrzymał zgodę MinistraRolnictwa i Rozwoju Wsi na wpro-wadzenie do obrotu kompostuwyprodukowanego w biokontene-rach jako nawóz „Próchniaczek”.Kontrakt zakładający wykonanieskładowiska balastu zakończonow czerwcu 2007 r. Składowiskoprzyjmuje pozostałości po procesiesortowania odpadów komunalnych.Zostało zaprojektowane i wykona-ne tak, aby zminimalizować jegonegatywny wpływ na otoczenie.Eksploatacja składowiska o po-wierzchni 9 ha przewidziana jest naokres 12-15 lat.Dla osiągnięcia założonego w projek-cie efektu ekologicznego niezbędnebyło uświadomienie mieszkańcomkonieczności segregowania odpa-dów. Łódź jako jedno z pierwszych

miast w Polsce zainicjowała selek-tywną zbiórkę odpadów. W 1994 r.powstała sieć punktów selektywne-go gromadzenia odpadów z oddziel-nymi pojemnikami na surowce wtór-ne. Od 2003 r. systematyczniewprowadzano pilotażowe programysegregacji odpadów, którym towa-rzyszyły akcje informacyjno-promo-cyjne. Zmiana w Regulaminie utrzy-mania czystości i porządku na terenieMiasta Łodzi, wprowadzająca od1 stycznia 2007 r. obowiązek segre-gacji odpadów „u źródła”, przyspie-szyła i uporządkowała działaniaw tym zakresie.W ramach projektu unijnego zre-alizowano także inwestycję„Selektywna zbiórka odpadów”,której celem było przeprowadzeniekompleksowych działań w ramachkampanii edukacyjno-promocyjnejselektywnej zbiorki odpadów naterenie Łodzi.To przedsięwzięcie składało sięz dwóch części. W ramach pierw-szej mieszkańcom dostarczonezostały pojemniki, worki i stojakiumożliwiające segregację odpadóww gospodarstwach domowych.Drugą część stanowił program edu-kacyjno-informacyjny prowadzonywśród mieszkańców miasta.

Miasto Łódź jako pierwsze miastow Polsce przygotowało obywatelskiprojekt nowelizacji ustawy o opa-kowaniach i odpadach opakowa-niowych, zakazujący jednostkomhandlu detalicznego stosowaniebezpłatnych toreb foliowych nie-ulęgających biodegradacji.Biorąc pod uwagę to, iż w granicachmiasta Łodzi nie ma miejsca na wybu-dowanie nowego składowiska odpa-dów, koniecznym rozwiązaniem jestwzbogacenie istniejącego systemugospodarki odpadami w instalację ter-micznego przekształcania odpadów –w efekcie starań miasta powstał nowyprojekt pod nazwą „Gospodarkaodpadami komunalnymi w Łodzi –faza II”, który znalazł się na liścieprojektów przewidzianych do dofi-nansowania w ramach ProgramuOperacyjnego Infrastruktura i Środo-wisko na lata 2007-2013.Projekt zakłada budowę bezpiecznejekologicznie instalacji termicznegoprzekształcania odpadów komunal-nych o wydajności 250 tys. ton/rok,która będzie opierać się na spraw-dzonych rozwiązaniach technolo-gicznych i doświadczeniu podob-nych obiektów funkcjonujących naobszarze UE. Instalacja ta spełniaćbędzie najwyższe standardy bezpie-czeństwa zdrowia mieszkańcówi środowiska, a także dyrektyw UE.W związku z realizacją projektuw 2008 r. na zlecenie miasta zosta-ła opracowana strategia komunika-cji społecznej, której celem jestuzyskanie akceptacji społecznej dlatak wrażliwej społecznie inwestycji.Działania te mają uświadomićmieszkańcom, że instalacja jest nietylko nieszkodliwa, ale też przyczy-nia się do ochrony środowiskanaturalnego, wytwarzając z odpa-dów energię elektryczną i cieplną.O wszelkich poczynaniach związa-nych z realizacją projektu miesz-kańcy są na bieżąco informowani nastronie internetowej www.czyste-miasto.uml.lodz.pl.Historia aglomeracji łódzkiej nie-rozłącznie kojarzy się z modą, ubio-rem i przemysłem odzieżowym.Dlatego też to właśnie w Łodzi naprzełomie maja i czerwca br. odbyłsię pierwszy w Polsce FashionWeek – prestiżowa impreza o cha-rakterze międzynarodowym. Napokazie mody ekologicznej Re-ActFashion Show, wieńczącym FashionWeek, swoje projekty przedstawilifinaliści konkursu na najlepsząkolekcję recyklingową.

Urząd Miasta Łodziul. Piotrkowska 104

90-926 Łódź

Gospodarka odpadamikomunalnymi w Łodzi

EKOROZWÓJ W GMINACH

W walce z odpadami komunalnymi władze Łodzi nie ograniczają się jedyniedo pozyskiwania środków finansowych na budowę nowoczesnych systemówgospodarki odpadami komunalnymi. Równolegle, od wielu lat, miasto aktyw-nie uczestniczy w pracach Komisji Wspólnej Rządu i SamorząduTerytorialnego, które zmierzają do zmiany polskiego systemu prawnegozapewniającego efektywne zarządzanie odpadami komunalnymi.

ekopartner 6 (212)/2009 17

Współpraca partnerska pomiędzyBritish Standards Institution a stro-ną polską rozpoczęła się w latach80. z ówczesnym Centralnym Biurem Jakości, w 1994 r. prze-kształconym w Polskie CentrumBadań i Certyfikacji. Pierwszecertyfikaty nadane przez BSI uzy-skały przedsiębiorstwa: ABB,Thompson Polcolor, Huta SzkłaJarosław, Huta Szkła Antoninekoraz Alima Gerber. Jednak Oddział BSI Management Systems Polska sp. z o.o. powstałdopiero w 1999 r., czyli 10 lat te-mu. Ten piękny jubileusz dotyczytylko działalności w Polsce i wy-nika ze 100 lat historii brytyjskichdoświadczeń na rynku certyfika-cji jakości.Pierwszą standaryzacją objętoprodukcję szyn kolejowychw 1901 r., a rozpoznawalny na całym świecie znak brytyjskiejjakości wykreowano już w roku1903. Przywilej królewskiw 1931 r. w uznaniu dotychcza-sowych zasług utworzył BritishStandards Institution, a w 1942 r.ówczesny rząd brytyjski uznałBSI za jedyną organizację odpo-wiedzialną za wydawanie krajo-wych standardów.

Z inicjatywy BSI w 1946 r. po-wstała Światowa Organizacja Ja-kości – ISO, lecz dopiero w roku1979 ogłoszono pierwszy świato-wy standard zarządzania syste-mem jakości.Od tego momentu historia przy-spieszyła tempo rozwoju certyfi-kacji usług i jakości. Mnożą siękolejne normy, bez których dziśtrudno sobie wyobrazić funkcjo-nowanie światowej gospodarki.Poza normami jakości powstałynormy zarządzania bezpieczeń-stwem, ryzykiem, a ostatnio bez-pieczeństwem internetowymoraz zarządzaniem oszczędno-ścią energii. Liderem w opracowywaniu no-wych norm jest bez wątpieniaBSI… Wszystko to służy zwięk-szeniu konkurencyjności, opty-malizacji kosztów, budowaniu lojalności klientów, a przedewszystkim zarządzaniu procesa-mi produkcji. Coraz większą wagę przykładasię do jakości produktów spo-żywczych i ich kontroli. Dlategoto bardzo dobrze, że Polska Inspekcja Handlowa uzyskała ISO według standardów brytyj-skich w 2005 r., co pozwala

na skuteczniejszą i lepszą kontro-lę jakości artykułów rolno-spo-żywczych, a także wprowadzajednolite standardy całej organi-zacji w skali ogólnopolskiej. BSI certyfikuje także firmy brytyj-skie działające w Polsce, w tymAVON, TESCO i BP. Daje tooczywistą gwarancję bezpieczeń-stwa dla konsumentów. Dotychczas jedyną instytucją finansową w Polsce, która otrzy-mała podwójną gwarancję bez-pieczeństwa dzięki współpracyz BSI, jest Bank Citi Handlowy.Podwójną, ponieważ – mimo Komisji Nadzoru Bankowego oraznarzędzi prawno-finansowych,które kontrolują działalność banku– Citi Handlowy uznał za koniecz-ne posiadanie certyfikacji wedługnormy ISO/IEC, 27001:2005(czyli System Zarządzania Bez-pieczeństwem Informacji w za-kresie wykonywania czynnościbankowych w obrocie krajowymi zagranicznym) oraz według nor-my BS 25999-2: 2007 w zakresiesystemu zarządzania ciągłościądziałania (certyfikat obejmującydziałalność operacyjną oraz infra-strukturę technologiczną). Są toelementy, które wyróżniają Citina rynku usług bankowych w Pol-sce oraz – co równie ważne – zwiększają zaufanie klientów.Zaufanie klientów, zwłaszcza nakapryśnym rynku kosmetykówdla kobiet, okazuje się szczegól-nie ważne. Przykładem jest bry-tyjska firma Avon, posiadającaw Polsce cztery spółki, dwa cen-tra sprzedaży oraz dwa zakładyprodukcji i dystrybucji, z rocznymobrotem 10 mln USD i z 5,5 mlnkonsultantów (sprzedawców bez-pośrednich). Ta światowa firmaprodukuje m.in. w Polsce, w Gar-wolinie na Mazowszu, gdzie na 15 ha rozlokowała się supernowo-czesna produkcja prowadzona

w halach fabrycznych o łącznej po-wierzchni 4 ha! Avon zatrudnia 2,5 tys. mieszkańców Garwolinai 30% swej produkcji eksportujedo Wielkiej Brytanii.W pierwszej fazie rozwoju,w 2007 r., m.in. z uwagi naochronę środowiska pięknychokolic Garwolina aż 80% pra-cowników zaangażowało się wewdrażanie ISO 9001, 18001 oraz14001. Ostatnie dwa lata pokazały,że było to słuszne posunięcie,a AVON Polska uzyskał nowąwartość dodaną. Wówczas kor-poracja zaleciła bezwarunkowącertyfikację wszystkich oddzia-łów AVON na całym świecie, fak-ty bowiem mówiły same za sie-bie: indeks wypadkowości spadło 80%, jakość wzrosła o 51%,wydajność o 14%, a ilość odpa-dów zmalała o 26%. Zyskało natym także środowisko, jako żew oczyszczonych ściekach poprzemysłowych pływają ryby,będące biologicznym wskaźni-kiem czystości wód. Powyższe przykłady potwierdzajątezę, że przy zastosowaniu normi standardów opatrzonych certy-fikatem BSI jakość uzyskuje się zadarmo, a popełniane błędy za-wsze drogo kosztują. Uroczystość 10-lecia działalnościBSI Management Systems Polskaw naszym kraju zaszczycił swojąobecnością ambasador WielkiejBrytanii w Polsce, podkreślającprzy tej okazji rolę Polski w Eu-ropie i na świecie. Odnotował:20 lat od wyzwolenia z okupacjisowieckiej, 10 lat w NATO, 5 latw Unii Europejskiej i… 10 LatBSI w Polsce.Gratulujemy i życzymy dalszychsukcesów nie tylko BSI , lecz takżepolskim klientom biznesowymwspółpracującym z BSI ku większe-mu zadowoleniu konsumentów.

Jadwiga Oleszkiewicz

� �� ��������������

British Standards Institution – 10 lat w Polsce

���������� ����������� ��

Państwowego InstytutuGeologicznego90-lecie

Taki był początek działalności Państwowego Instytutu Geologicznego, którypowstał w ciągu zaledwie kilku miesięcy od zgłoszenia wniosku przez posłówna Sejm w 1919 r. Dziś posłowie debatowaliby znacznie dłużej…

Państwowy Instytut Geologiczny nieprzerwanie od 90 lat bada budowę geologiczną Polski, odkrywa bogactwa naturalne, wykonuje dokumentacjęgeologiczną. XXI wiek niesie jednak nowe wyzwania: zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego, prognozowanie zagrożeń naturalnych i przeciwdziałanie zmianom klimatycznym.

Chór Państwowego InstytutuGeologicznego na otwarciuuroczystości jubileuszowychodśpiewał hymn geologów.

Licznie przybylizwiedzający czekająna uroczyste otwarcietargów…

Ta wspaniała aula oczekuje na zaproszonych gości:ambasadorów, polityków, parlamen-tarzystów, szefów europejskich instytutów geologicznych, nestorówpolskiej geologii, a także wnukanaszego geologa światowej sławy,który na początku XX w. odkryłnajważniejsze bogactwa naturalneAustralii – Pawła Strzeleckiego.

Uroczystegootwarcia dokonałnasz ulubionygłówny geologkraju – JacekHenryk Jezierski.

Tegoroczna, siódma edycja Międzynarodowych Targów GEOLOGIA 2009 „GEO-EKO-TECH” towarzyszyła obchodomjubileuszu 90-lecia powstania Państwowego Instytutu Geologicznego. Dla podkreślenia rangi uroczystości targi odbyły sięw siedzibie głównej instytutu w Warszawie, przy ul. Rakowieckiej, a nie jak dotychczas w Pałacu Kultury i Nauki.

�� ���������� �����������

Patronat honorowy nad targami objęło ministerstwo środowiska, główny geologkraju, ministerstwo gospodarki, NFOŚiGW, Państwowy Instytut Geologiczny,Instytut Techniki Budowlanej, Polskie Towarzystwo Geologiczne, Polski KomitetNormalizacyjny oraz Krajowa Izba Gospodarcza „Przemysł Rozlewniczy”. Targi GEOLOGIA poświęcone są zastosowaniom geologii w gospodarce, adminis-tracji samorządowej i ochronie środowiska. Mają na celu promocję geologii jakodziedziny nauki znajdującej zastosowanie w wielu sektorach gospodarki,zarówno w przemyśle energetycznym, wydobywczym, branży budowlanej,ochronie środowiska, jak i w przygotowaniu inwestycji, planowaniu architekturyoraz zagospodarowaniu przestrzennym. Mottem tegorocznej edycji było:GEOLOGIA-EKOLOGIA-TECHNOLOGIA „Geo-Eko-Tech”.Swoją ofertę z zakresu geologii złóż, geologii inżynierskiej i środowiskowej orazgeotechniki, geofizyki, kartografii i hydrogeologii przedstawiły 44 firmy.Zaprezentowano nowoczesne technologie poszukiwania, wydobycia i eksploat-acji złóż, park maszynowy, sprzęt wiertniczy i geotechniczny, aparaturę badaw-czą, laboratoryjną i kontrolno-pomiarową, a także oprogramowanie geologicznei systemy GIS. Nowym elementempodczas tegorocznych targów byłam.in. prezentacja wód źródlanych,mineralnych i leczniczych. Targomtowarzyszyły konferencje oraz wystawa minerałów i skamieniałości.Organizatorem był Zarząd TargówWarszawskich Biuro Reklamy Poland S.A.Patronat medialny: „Ekopartner”

Podczas uroczystości otwarcia targów wręczono nagrodyGrand Prix. Jury konkursu w składzie: Jadwiga Oleszkiewicz– dyrektor generalny Fundacji Green Park; Jerzy Nawrocki – dyrektor PIG; Jacek Wróblewski – dyrektor CompositeEnergy Poland Sp. z o.o. oraz Marzena Jedynak – dyrektortargów, Zarząd Targów Warszawskich S.A., przyznałonagrodę Grand Prix Przedsiębiorstwu Innowacyjno-Wdrożeniowemu WAMET Sp. z o.o. za wielofunkcyjną wiertnicę gąsienicową H30G.Jest to innowacyjna, wielozadaniowa hydrauliczna wiertnicapionowa, przeznaczona do prac hydrogeologicznych i inżynieryjnych, umożliwiająca prowadzenie robótwiertniczych w różnych technologiach.

Targi Autostrada-Polska

zakończoneW bieżącym roku kieleckie Targi Autostrada-Polskaobchodziły jubileusz, organizując swoją piątą edycję.Na tym największym w Polsce i jednym z największychw Europie spotkaniu firm branży budownictwa sweoferty przedstawiły przedsiębiorstwa i instytucje,których działalność związana jest z budownictwemdrogowym, inżynierią ruchu oraz bezpieczeństwemna drogach.

Targom Autostrada-Polska towarzyszyły V MiędzynarodoweTargi Infrastruktury Traffic-Expo oraz XI MiędzynarodoweTargi Maszyn Budowlanych i Pojazdów Specjalistycznych Maszbud. Oprócz tego spotkanie to było bogatą platformąbiznesową umożliwiającą współpracę firm zachodnichz przedsiębiorstwami z Ukrainy, Białorusi czy Rosji. Wartorównież dodać, że czwartą imprezą odbywająca się w tymsamym terminie były III Targi Technologii i Infrastruktury Lot-nisk (TIL), na których przedstawiciele instytucji rządowychodpowiedzialnych za rozwój transportu lotniczego i infrastruktury lotniczej, zarządy portów lotniczych czy aero-klubów mieli okazję zaoferować produkty i usługi przygoto-wane na potrzeby lotnictwa. Wystawa Autostrada-Polska pod względem frekwencji nieodbiegała od zeszłorocznej. Blisko 800 firm zaprezentowałomaszyny ciężkie, sprzęt budowlany, a także materiały i surow-ce do budowy dróg, urządzenia i farby do znakowania oraz ele-menty infrastruktury związanej z eksploatacją dróg i autostrad.Jak co roku targom towarzyszy bogaty program konferencjinaukowo-technicznych, seminariów i prezentacji firm.Pierwszego dnia targów można było posłuchać konferencji natemat „Nowoczesnych systemów ochrony antykorozyjnejobiektów mostowych”, której celem była prezentacja roz-wiązań technologicznych i materiałowych z zakresu zabez-pieczania antykorozyjnego betonowych i stalowych obiektówmostowych. Na konferencji stworzono możliwości dyskusjii wymiany informacji wśród uczestników: przedstawicieli rzą-du i urzędów centralnych, administracji obiektów mosto-wych, projektantów, ekspertów z uczelni i instytutów ba-dawczych, przedsiębiorstw produkcyjnych i wykonawczych.W następnych dniach kieleckie targi zachęcały do dyskusjipodczas spotkania poświęconego tematyce oświetlenia, zna-kowania optycznego dróg i sygnalizacji drogowych, kolejnegodnia zaś odbyła się Konferencja Techniczno-Historyczna, zor-ganizowana w 190. rocznicę powstania Generalnej Dyrekcji Dróg i Mostów.

���������� ����������� ��

Obecnie UE dociska przepisy,którym polskie zakłady chemicznepodporządkowują się z wielkimtrudem. I to są właśnie przesłanki,z których powinni sobie zdawaćsprawę kandydaci na posłów doParlamentu Europejskiego. Nieste-ty – na to się nie zanosi. Dotych-czas jedynie prof. Jerzy Buzeki prof. Adam Gierek uczestniczyliw pracach REACH. W UE jestpięć instytucji, które przygoto-wują akty prawne; wśród nichdwie najważniejsze to KomisjaOchrony Środowiska oraz KomisjaPrzemysłu, Badań Naukowychi Energii. Obecnie mamy w Bru-kseli aż 54 eurodeputowanych – niestety, nie widać efektów ichaktywności na rzecz interesówPolski, a w szczególności polskiegoprzemysłu chemicznego. Przykła-dem jest milczące przyzwolenie nawliczenie emisji podtlenku azotuw emisji procesowej, co zagrażawszystkim polskim producentomazotu.Ostry kurs unijny w kwestiach RE-ACH i handlu emisjami udało sięzłagodzić jedynie niemieckiemueurodeputowanemu GünterowiVerheugenowi, który z powodze-niem bronił interesów niemieckichprzemysłowców, w tym przepisówprawnych liberalnych wobec che-mii. W pozostałych niesłychanie

ważnych europejskich i świato-wych organizacjach branży che-micznej polski głos de facto nieistnieje. Zatem nie ma osoby,która by reprezentowała interesypolskiego przemysłu chemicznego,nie ma współpracy, nie ma przepły-wu informacji, nie ma wiedzyo światowych trenach innowacyj-nych w tej branży!Tymczasem musimy się przygo-tować do prawdziwej rewolucji.Wkrótce będą obowiązywać cał-kowicie nowe zasady dyrektywyIPPC, wymuszające zrównowa-żoną produkcję i konsumpcję.Powinniśmy się do tego faktuprzygotować z wyprzedzeniem,dokonując przeglądu całej branży,i wybrać najbardziej newralgicznesektory, a następnie dokonaćewentualnej decyzji o zaprzesta-niu produkcji lub jej przeniesieniuw inne regiony świata. Podobnierzecz ma się z ostrymi limitamiuprawnień do emisji CO2 . Obecniejedno jest pewne: ministerstwogospodarki błędnie interpretujealokację bezpłatnych uprawnieńdo emisji sektorów zagrożonych,ponieważ zaliczenie do sektorazagrożonego nie skutkuje aloka-cją tych uprawnień.Jednak to nie koniec kłopotów prze-mysłu chemicznego. Już wchodziw życie dyrektywa 2006/32/WE

w sprawie efektywności końco-wego wykorzystania energii i usługenergetycznych. Cel jest jasny:opłacalna ekonomicznie poprawaefektywności energetycznej po-przez określanie celów, mechani-zmów, zachęt i ram instytucjonal-nych, w tym finansowych i pra-wnych. Zobowiązuje ona pań-stwa członkowskie UE do przyjęciacelu oszczędności energii do roku2016 na poziomie 9%. A jak wia-domo, zmniejszenie zużyciaenergii zawsze wiąże się z nowy-mi technologiami. Polska przyjęłazobowiązanie celu pośredniego,to jest osiągnięcie 2% oszczęd-ności energii do roku 2010, a do-tyczy to absolutnie wszystkichsektorów, z wyjątkiem objętychsystemem handlu emisjami.

W myśl dyrektywy IPPC efek-tywne wykorzystanie energii mu-si uwzględniać BAT (najlepszedostępne technologie). Tzw.BREF horyzontalny w tej sprawiezostał ogłoszony w czerwcu2008 r., ale w Polsce jeszcze jesteśmy w głębokim uśpieniumimo deklaracji rządowych skła-danych na forum europejskim.Dokument ten jest podstawowymelementarzem dla przedsiębior-ców, zawiera bowiem wskazówkii wnioski na temat technik popra-

wiających efektywność wykorzy-stania energii we wszystkich bran-żach przemysłowych. Poszczególnych informacji trzebaszukać w konkretnych branżachprzemysłowych, a zatem każdymusi sam sobie ustalić indywidu-alne zależności uwzględniającejakość produktu i efektywnośćprocesu produkcyjnego. Trzebatakże w procesie produkcji zało-żyć zużycie energii odnawialnej.Tak więc unijne struktury corazwyraźniej artykułują trend eko-rozwoju.Przede wszystkim musimy się na-uczyć zarządzać energią w proce-sach produkcyjnych. A to oznaczazmiany organizacyjne wewnątrzzakładu. To one w pierwszej kolejności mają prowadzić dobezinwestycyjnej oszczędnościenergii i podniesienia efektywno-ści. Zatem wymagany jest audyt,który ustali aspekty efektywnościinstalacji i możliwości oszczędzaniaenergii (linie technologiczne, pro-cesy separacji, chłodzenia itp.). Po-jawia się konieczność śledzeniawskaźników zużycia energii napoziomie sektorowym i branżo-wym, a więc stajemy przed kolej-nym wyzwaniem, jakim jest utrzy-mywanie wysokiego poziomu wie-dzy w tym zakresie. Czyli należyorganizować szkolenia, aby umie-jętnie monitorować zużywane pa-liwo, konserwację instalacji, kana-lizację procesów, systemy ogrze-wania, klimatyzację, oświetlenie,suszenie, odzysk energii i kogene-rację. Japończycy, a także wysokorozwi-nięty przemysł w Europie Zacho-

�� ���������� �����������

Trendyekorozwoju

w przemyśle chemicznymGorączka związana z wyborami do europarlamentu trwa, ale czy wybrany poseł będzie umiał walczyć o interesy polskiejchemii? Przemysł chemiczny w Polsce jest na zakręcie, ale do niedawna jego rozwój decydował o postępie gospodarczymcałego kraju. Jak krwioobieg. Te czasy należą do historii.

����������� ������� ��

dniej udowodnił, że bezinwesty-cyjnie, posługując się jedynieumiejętnym zarządzaniem ener-gią, można uzyskać oszczędnośćna poziomie 10%. Tyle samoosiągniemy przy znacznie wy-ższych nakładach, dokonujączmiany technologii. Zatem trzebapostawić nie na nowe inwestycje,ale na inteligentne zarządzanie.Wiadomo, że ceny energii będąrosły, i dlatego UE wymaga, by konkretne produkty wytwa-rzać przy mniejszym zużyciuenergii, a więc poprawiać efek-tywność energetyczną. Politykaunijna wyraźnie zmierza do wy-pracowania wskaźników efek-tywności energetycznej, a stądbędzie już tylko krok do stwo-rzenia podstaw prawnych, czyliogłoszenia nowej dyrektywy po-rządkującej system zarządzaniaenergetycznego. Jednak takie roz-wiązanie grozi koniecznościąpodejmowania działań inwestycyj-

nych zamiast osiągania oszczędno-ści energii poprzez zarządzanie. I to właściwie dwa najważniejszeprzesłania płynące z XIII konfe-rencji pt. „Trendy Ekorozwojuw Przemyśle Chemicznym”, zor-ganizowanej przez Zakłady Azo-towe Tarnów S.A. Wypada miećnadzieję, że dzięki tej ważnej tematyce dyskutowanej podczaskonferencji uczestnicy – to jestprzedstawiciele polskiego prze-mysłu chemicznego – uświado-mią sobie, że idą trudne czasy dlachemii, a wygrają ci, którzy majądostęp do wiedzy i informacjioraz wystarczająco wcześnieprzygotują się do nowych eko-trendów, coraz silniej akcento-wanych w polityce UE.

Dzięki uprzejmości i zaproszeniu organizatorów XIII Ogólnopolskiej

Konferencji Trendy Ekorozwoju w Przemyśle Chemicznym,

zanotowała Jadwiga Oleszkiewicz.Fot. red.

Informowanie Inspektora do Spraw Substancji i Preparatów Chemicznych o wprowadzeniu do obrotu preparatów niebezpiecznych

Zgodnie ze zmienionym brzmieniem przepisu dotyczącego informowaniaInspektora o wprowadzeniu do obrotu preparatów niebezpiecznych (art. 23 ustawy z 11 stycznia 2001 o substancjach i preparatach niebez-

piecznych, Dz.U. 2001.11.84 z późn. zm.), obowiązek taki dotyczy tylko pierwszego uczestnika łańcucha dostaw na terytorium naszego kraju, a więc producenta preparatu lub osoby sprowadzającej preparat zza granicy.Zapytania w tej sprawie można kierować na adres: biuro@chemikalia.gov.pl

REACHNa stronach internetowych Ministerstwa Gospodarki została udostępnionawersja jednolita rozporządzenia (WE) nr 1907/2006 (REACH), uwzględniającazmiany opublikowane do dnia 28 maja 2009 roku. Dokument można pobrać ze strony Ministerstwa Gospodarki

Polska, w wyniku akcesji do UE, przyjęła zobo-wiązania w dziedzinie gospodarki odpadami,dotyczące między innymi osiągnięcia określo-nych poziomów odzysku i recyklingu odpadóworaz ograniczenia ilości odpadów biodegrado-walnych kierowanych do składowania.

Dane dotyczące stopnia wykonania pierwszegoKrajowego planu gospodarki odpadami po-twierdziły skutki braku reform systemowychw gospodarce odpadami komunalnymi. Bezprzeprowadzenia programu naprawczego dlapolskiej gospodarki odpadami komunalnymirównież wykonanie drugiego Krajowego planu gospodarki odpadami pozostanie wyłącznie na papierze, co w konsekwencjiskutkować będzie sankcjami finansowymi nałożonymi na nasz kraj za niewypełnianie zobowiązań przedakcesyjnych.

Kluczową rolę w dziedzinie gospodarki odpa-dami pełnią samorządy wszystkich szczebli,Samorządy, oprócz formalnej realizacji zadańi obowiązków zapisanych dla nich w istnieją-cych regulacjach prawnych, są także gotoweponosić faktyczną współodpowiedzialność za wdrażanie lokalnych planów gospodarkiodpadami, ale pod warunkiem posiadania od-powiednich narzędzi prawnych i finansowych.

Fundamentalnym problemem jest przekazaniegminom faktycznego władztwa nad strumienia-mi odpadów komunalnych oraz wyposażenieich w odpowiednie instrumenty finansowe.Jest to równoznaczne z wprowadzeniemopłaty celowej na rzecz gospodarowania odpadami komunalnymi dla wszystkich mie-szkańców, wnoszonej do gmin bez koniecz-ności przeprowadzenia lokalnego referendumw tej sprawie. Taki kształt systemowy tegozadania publicznego funkcjonuje w krajachz prawidłową gospodarką odpadami. Firmyodbierające odpady komunalne od właścicielinieruchomości są tylko wykonawcą usług zlecanych przez gminę, która zarządza całymsystemem publicznych usług komunalnych.Nieuzasadnione jest zatem eksperymentowaniei szukanie innych niesprawdzonych rozwią-zań, w sytuacji kiedy można implementowaćsprawdzone, skuteczne unijne zasady.

Wyrażamy przekonanie, że takie rozwiązaniebędzie fundamentem dla pakietu skuteczniej-szych niż dotychczas regulacji prawnych,umożliwiających budowę nowego systemugospodarki odpadami komunalnymi, gdziegminy posiadając wszelkie narzędzia prawnei finansowe przejmą pełną odpowiedzialnośćza gospodarkę odpadami komunalnymi naswoim terenie. Tym samym umożliwimy wypełnienie zobowiązań unijnych oraz obni-żenie zagrożeń dla środowiska naturalnego,w którym żyjemy,

Uzasadnienie:

W Polsce podstawowym procesem unieszko-dliwiania odpadów jest nadal składowanie, co jest niezgodne z hierarchią postępowaniaz odpadami mającą zastosowanie w krajachczłonkowskich UE. Szczegółowe cele i zadaniaw gospodarce odpadami zostały określonew Krajowym planie gospodarki odpadami 2010.Zapisy tego dokumentu przenoszone są od-powiednio na poziom planów wojewódzkich,powiatowych i gminnych. Realizacja określo-nych celów i zadań, a w konsekwencji wypeł-nienie przyjętych przez nasz kraj zobowiązań,w dużej mierze zależy od aktywności samo-rządów wszystkich szczebli.

Samorządy od kilku lat konsekwentnie leczbezskutecznie domagają się przejęcia przezgminy rzeczywistej kontroli nad strumieniemwytwarzanych na ich terenie odpadów komu-nalnych poprzez wprowadzenie opłaty celo-wej. W obecnej sytuacji powstaje pytanie jakzatem samorządy mają realizować ustawowezadania nie dysponując niezbędnymi narzędzia-mi prawnymi i ekonomicznymi? W związkuz powyższym czy firmy operatorskie, prowa-dzące działalność polegającą przede wszyst-kim na odbieraniu odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości i dysponującenarzędziami o które zabiegają samorządy będą ponosić odpowiedzialność za niewypeł-nienie zobowiązań?

W Założeniach nowego systemu gospodarkiodpadami komunalnymi mówi się o ko-nieczności poprawy obecnego stanu gospodarki odpadami, a niezbędny jestprzełom. Ten przełom nastąpi tylko wówczasgdy gminom zostanie przekazane pełne władz-two nad strumieniem odpadów komunalnychwraz ze środkami finansowymi pochodzącymiz opłat ponoszonych przez mieszkańców. Za takim rozwiązaniem przemawiają następu-jące argumenty:— Gminy będą w pełni panować nad strumie-

niem wytwarzanych odpadów, kierując godo właściwych miejsc odzysku i unieszko-dliwiania. Tym samym powstaną mechani-zmy sprzyjające rozwojowi zintegrowaneji wystarczającej sieci instalacji do zagospo-darowania odpadów, z technologiami ter-micznego i biologicznego przekształcaniawłącznie. Zapewnienie wymaganego stru-mienia odpadów oraz posiadanie środkówfinansowych spowoduje wzrost motywacji dlaszerszego sięgania po dostępne środki na in-westycje, w tym pochodzące z funduszy UE.

— Gminy, dysponując pulą środków finanso-wych, będą mogły dokonać wyboru ope-ratora w procedurze przetargowej i za-wrzeć z nim umowę na usługę, w którejprecyzyjnie określone będą wszystkie wa-runki, w szczególności dotyczące zbiórkiselektywnej oraz docelowych miejsc odzy-sku i unieszkodliwiania odpadów.

W ten sposób gmina będzie mogła realizo-wać wymagane prawem poziomy odzyskui recyklingu odpadów komunalnych. Umo-wa pomiędzy gminą a wykonawcą usługibędzie warunkowała zapłatę dla wykonaw-cy po wypełnieniu zapisanych w niej warun-ków, jak również będzie określała karyw przypadku ich nie realizacji. W przetar-gach będą mogły uczestniczyć wszystkiepodmioty zdolne do spełnienia oczekiwańzamawiającego, wobec czego nie może byćmowy o monopolizacji rynku tych usług.

— Koszty opłat ponoszone przez mieszkańcównie powinny znacznie odbiegać od aktualnieponoszonych kosztów usług w ramachumów zawieranych przez mieszkańców z fir-mami odbierającymi odpady komunale.Czynnikiem optymalizującym koszty będąprocedury przetargowe.

— Mieszkańcy, płacąc “ryczałtem” za zago-spodarowanie wytwarzanych odpadów,nie będą zainteresowani wywożeniem ichdo lasu lub na “dzikie” wysypiska. Zosta-nie ograniczone powszechne zjawisko,niezwykle szkodliwego dla zdrowia ludz-kiego, spalania odpadów komunalnychskutkujące niską emisją.

— Powstaną warunki sprzyjające tworzeniuzwiązków i porozumień międzygminnych,ponieważ każda gmina będzie poważnympartnerem w takim związku, wnosząc doniego określoną pulę środków pieniężnych.

— Innego wymiaru nabierze przygotowanielokalnych planów gospodarki odpadami,ponieważ konieczne będzie myśleniew kategoriach techniczno-ekonomicz-nych. Samorządy odpowiedzialne zawdrażanie tych planów będą wyposażonew nieporównywalnie lepsze niż dotych-czas narzędzia i środki.

Przedstawione argumenty dowodzą, że w wyniku wprowadzenia postulowanychzmian ustawowych mamy prawo oczekiwaćistotnych zmian w systemie gospodarki odpa-dami o charakterze jakościowym, dającychwiększe niż dotychczas szanse na wywiązaniesię przez Polskę z zobowiązań przyjętychw ramach struktur unijnych. Pakiet pozosta-łych, koniecznych zmian ustawowych, winienbyć konsekwentnie budowany na przedsta-wionym fundamencie.

Rawa Mazowiecka, 14 maja 2009 r.

Przewodnicy KonwentuMarszałków Województw RP

(-)Włodzimierz Fisiak

Od red: plik PDF z niniejszym stanowiskiem można pobrać

bezpośrednio ze strony: www.zwrp.pl

� �� ��������������

STANOWISKO KONWENTU MARSZAŁKÓW WOJEWÓDZTW RPw sprawie założeń do nowego systemu gospodarki odpadami komunalnymi

Rząd stawia na biogazownie,o czym przekonuje niedawna decyzja o przebudowie dwóchzamkniętych cukrowni – inwe-stycja szacowana przez resortskarbu na ponad 270 mln PLN.Ten segment rynku wyraźnie sięożywia: niedawno oddano doużytku kolejny tego typu obiektw województwie pomorskim.Śmiałe plany w tym zakresie for-mułują Kopex, Polskie GórnictwoNaftowe i Gazownictwo czy BBIZeneris NFI, Gas Trading. Mówiąo nich także duże koncerny ener-getyczne, jak CEZ czy GrupaEnea. Ministerstwo rolnictwa i rozwojuwsi przy współpracy zespołu eks-pertów opracowało „Założeniaprogramu rozwoju biogazownirolniczych”, które zostaną wziętepod uwagę w przygotowywanymwłaśnie w ministerstwie gospo-darki rządowym programie „Inno-wacyjna energetyka. Rolnictwoenergetyczne”. Dokument mabyć przyjęty przez Radę Mini-strów w pierwszej połowie br. Przewiduje się, że do 2020 r.w naszym kraju powstanie ok.2000 instalacji o łącznej mocy od2000 do 3000 MW (średnia mockażdej biogazowni wyniesie ok. 1 MW). Wiele opinii wskazuje na to, że takie podejście jest nie-zbyt realistyczne, gdyż średniamoc uzyskiwana z biogazownibędzie wynosiła ok. 0,5 MW,a zatem rocznie musiałoby po-wstawać 400–600 obiektów tegotypu. Należałoby, wzorując się naniemieckim doświadczeniu, przy-jąć moc ok. 02–0,5 MW.

Dlaczego biogaz?

Biogaz coraz powszechniej uzna-wany jest za najbardziej „skutecz-ny” nośnik energii odnawialnej,odporny na wpływ kryzysu finan-sowego, doskonale stymulującyrozwój rolnictwa i mający wkładw ochronę klimatu. Biogaz nietylko może być wykorzystywanyw produkcji elektryczności czyciepła (także w systemach skoja-rzonych), lecz także – jak pokazu-je wzór szwedzki – można goz powodzeniem stosować jako pa-liwo. Ponadto może być przesyła-ny bezpośrednio do sieci gazowej.Biorąc pod uwagę wydajność sub-stratu, przyjmuje się, że z odcho-dów zwierzęcych jest ona raczejniska (40–90 m3 gazu/t substratu);na o wiele wyższą można liczyćprzy produkcji roślinnej, tj.w przypadku upraw energetycz-nych czy odpadów zielonych (np.wywar gorzelniany to ok. 80 m3 /t,a kiszonka kukurydzy – 20 m3 /t).

Opłacalność i konkurencyjnośćbiogazowni w dużej mierze zależyod ceny sprzedaży wyprodukowa-nej energii elektrycznej. Przykłado-wo na Węgrzech cena zielonej ener-gii elektrycznej uzyskanej ze wszyst-kich OZE wynosi 0,09 euro/kWh,podczas gdy w Niemczech, z moż-liwymi dopłatami, wynosi ok. 0,2 euro/kWh, czyli ponad dwarazy więcej niż na Węgrzech,przy czym cena hurtowa jest pra-wie taka sama. W naszych wa-runkach najprawdopodobniejnajlepiej sprawdzi się scenariuszbiogazowni wykorzystującej od-pady z przemysłu spożywczego.

Biogazownie na świecie

Instalacje tego typu działają już nacałym świecie, Europa wciąż po-zostaje jednak liderem w techno-logii biogazowej. Pod koniec2008 r. u naszych zachodnich są-siadów działało blisko 4000 insta-

lacji o łącznej mocy 1 400 MWel.Przeciętna moc europejskichurządzeń wynosi ok. 0,3 MWel

(w przeliczeniu na urządzenia wy-twarzające energię elektryczną).Biogazownie są również popular-ne w Danii, Belgii, Austrii i Francji(postrzeganej jako kraj o olbrzy-mim potencjale) oraz Szwecji.Zdaniem analityków jest to rynekprzyszłości: w bieżącym roku za-kłada się budowę blisko 9000obiektów na całym świecie(głównie w Azji). Oczekuje się,że w perspektywie roku 2020 ry-nek osiągnie wartość 25 mldeuro (dla porównania 2007 r. za-mknął się bilansem 3 mld euro). Na przykład Chiny planują do2010 r. uruchomienie 30 elek-trowni biogazowych o szacowanejłącznej wartości 1,5 mld euro.W Polsce jak dotąd funkcjonującztery obiekty o łącznej mocy3,43 MW, pozostające w rękachjednej firmy.

Potencjał Polski

Wysoko jest oceniany potencjałpolskiego rolnictwa. Docelowoumożliwi on pozyskanie surowców(substratów) niezbędnych do wy-tworzenia rocznie ok. 5–6 mld m3

biogazu (czyli aż 40% obecnego

� �� ��������������

Zielone światłodla biogazowni?

Pod koniec maja br. zaprezentowano nową wersję „Założeń do programu rozwoju biogazowni rolniczych” (po konsultacjachspołecznych). Resort rolnictwa ma nadzieję, że dzięki programowibędzie można produkować 5–6 mld m3 biogazu rocznie. Zakłada się także szereg ułatwień i pomoc państwa przy budowietego typu instalacji.

Schemat instalacji,źródło KrajowyZwiązekPlantatorówBurakaCukrowego

���������� ����������� �

należy liczyć się ze znacznymi ko-sztami, od ok. 3 mln euro/MWel

dla dużych instalacji (>750 kW)do ok. 5 mln euro/MWel dla insta-lacji o mocy ok. 300 kW. Możnaoczywiście sięgnąć po wsparcie ześrodków publicznych, ale nieza-leżnie od formy pomocy potrzeb-ny jest też własny kapitał.Biogazownia może się okazać in-westycyjnym strzałem w dziesiąt-kę, jeśli zlokalizowana jest przydużej hodowli zwierzęcej, jeżeliw pobliżu znajduje się zakład wy-twarzający znaczne ilości odpa-dów biodegradowalnych (np. cu-krownia, mleczarnia czy ubojnia)lub też jeśli jest elementem więk-szej dochodowej działalności go-spodarczej, np. gorzelni czyszklarni. Tak czy inaczej – aby efek-ty programu były zadawalające –niezbędne będzie przełamanie ba-rier prawnych i ekonomicznych.W sferze prawnej podkreśla siękonieczność łączenia świadectwpochodzenia zielonych i czerwo-nych oraz wprowadzenia świa-dectw pochodzenia biogazu lubinnych mechanizmów zachęcają-cych do dostarczania biogazu,o jakości odpowiadającej jakościgazu ziemnego wysokometano-wego, do sieci przesyłowych

i dystrybucyjnych. Innymi słowyna operatorów sieci (dostawcówz urzędu – zgodnie z obowiązują-cym prawem energetycznym)trzeba nałożyć obowiązek zakupubiogazu lub wytwarzanej z niegoenergii elektrycznej bądź cieplnej.Natomiast świadectwa pochodze-nia dla biogazu rolniczego mająbyć zbywalnym towarem giełdo-wym oraz stanowić podstawę dorozliczania zobowiązań określo-nych przepisami wspólnotowymiw zakresie ilości energii wytwa-rzanej z odnawialnych źródeł.Jednak konieczna jest nie tylkomodyfikacja ustawy „Prawo ener-getyczne” (wraz z rozporządze-niami). Nieodzowne będzie rów-nież wprowadzenie szereguzmian w ustawie o odpadach orazw rozporządzeniach wykonaw-czych. Chodzi tu przede wszyst-kim o wprowadzenie nowej kate-gorii odpadu – pozostałości po-wstających w procesie fermentacjimetanowej, substratów pocho-dzenia rolniczego w biogazow-niach rolniczych. Druga sprawa toograniczenia do niezbędnego mini-mum warunków, jakie muszą speł-nić ciecze i osady po fermentacjignojowicy, odpadów roślinnychi zwierzęcych przeznaczonychdo stosowania jako nawóz na po-lach, ponieważ w tym przypadkunie ma uzasadnienia dla spełnie-nia wymagań określonych dla ko-munalnych osadów ściekowych. Na „prześwietlenie” czeka takżeustawa o nawozach i nawożeniu;m.in. dotyczy to rozszerzeniadefinicji nawozów naturalnycho przetworzone i nieprzetwo-rzone produkty powstałe w bio-gazowni rolniczej w procesiemetanowej fermentacji biomasy.I wreszcie zmiany powinny byćwprowadzone w ustawie z dnia27 marca 2003 r. o planowaniui zagospodarowaniu przestrzen-nym – chodzi o to, by zagwaran-tować, że biogazownie i siłowniebiogazowe są inwestycjami celupublicznego.

Oprac. Katarzyna Bonatowska,na podst. cytowanego dokumentu

oraz KE, KZPBC i in.

zużycia gazu ziemnego w naszymkraju) o czystości gazu ziemnegowysokometanowego. W pierw-szej kolejności mają być wyko-rzystane produkty uboczne rolnictwa: płynne i stałe odchodyzwierzęce oraz produkty ubocz-ne i pozostałości przemysłu rol-no-spożywczego. Równocześnieplanuje się zwiększenie plantacjiupraw roślinnych, w tym określa-nych jako energetyczne, z przezna-czeniem na substrat dla biogazow-ni. Docelowo zakłada się areało powierzchni ok. 700 tys. ha. Po-nadto, jak czytamy w dokumen-cie, instalacje te mogą odegraćważną rolę w pielęgnacji krajo-brazu poprzez zagospodarowa-nie pokosu traw i turzyc z par-ków narodowych (wymóg wyka-szania raz w roku). Autorzy programu liczą równieżna prężnie działający rynek urzą-dzeń, maszyn i usług towarzyszą-cych. Tymczasem rynek ten wła-ściwie nie funkcjonuje, brakujetakże wykonawców i projektan-tów. Co więcej, aby rozpocząćbudowę biogazowni w naszymkraju, potrzeba kilkunastu pozwo-leń. A jeśli jeszcze dodamy niespójność lub brak przepisów(np. nie ma jasno sformułowanej

definicji „biogazowni”), brak jasnookreślonych warunków odbioruwyprodukowanej energii czy braksystemu wsparcia (na wzór syste-mu funkcjonującego w Niem-czech) – okaże się, że przed na-szym krajem jeszcze ogrom pracy.

Bez zmian będzie trudno

W obecnej sytuacji inwestycja wy-maga znacznych nakładów orazwieloletniego (sięgającego kilku-nastu lat) zaopatrzenia w surowcena mniej więcej stałym poziomie.Instalacje o potencjale wytwórczym1 mld m3 /rocznie biogazu (o czysto-ści gazu ziemnego wysokometano-wego) wymagają zainwestowaniakwot rzędu od 800 mln do 1 mldeuro (3,5–4,4 mld PLN), przy okre-sie żywotności wynoszącym 30–40lat.Inny sposób wykorzystania bioga-zu to przetworzenie na energięelektryczną i cieplną – przykłado-wo 1 mld m3 pozwala na pracęurządzeń o mocy 300 MWel. Zało-żenie wsparcia publicznego na po-ziomie 30–50% kwalifikowanychkosztów inwestycji oznacza zapo-trzebowanie na te środki na po-ziomie 1,2–2,0 mld PLN. Na ogół

Produkcja biogazu w UE - rok 2007 (w ktoe), źródło EuObserver, dane z MRiRW

W wyniku umyślnego lub przypad-kowego sprowadzania egzotycz-nych roślin i zwierząt – a zatem li-kwidowania ich naturalnych bariergeograficznych i ekologicznych – następuje wiele nieoczekiwa-nych i często głębokich zmianw lokalnych ekosystemach. W re-zultacie niemal na naszychoczach dochodzi do ujednolice-nia na szeroką skalę fauny i flory.Trudno przewidzieć konsekwen-cje zachowania się tych gatunkówna nowych terenach, ale ich intro-dukcja prawie zawsze pociąga za sobą destabilizację w lokalnych,ewolucyjnie ustabilizowanych bio-cenozach. W szczególności inwa-

zyjne gatunki obce negatywnieoddziałują na różnorodność bio-logiczną – powodują spadek liczebności populacji lub naweteliminowanie gatunków rodzi-mych poprzez konkurencję po-karmową, drapieżnictwo bądźprzekazywanie patogenów orazzakłócanie funkcjonowania eko-systemów. W drugiej połowieXX w. gwałtowne nasilenie siętego procesu – tj. przemieszcza-nia się i aklimatyzacji w nowychterenach gatunków obcych –sprawiło, że jest on postrzeganyjuż jako problem w skali global-nej. Inwazję biologiczną uznanoza jedno z największych zagrożeń dla bioróż-

��

Gatunkiobce

są problemTegorocznym hasłem MiędzynarodowegoDnia Różnorodności Biologicznej (22 maja) były inwazyjne gatunki obce.To rośliny, zwierzęta, patogeny i inneorganizmy, które nie są rodzime dla ekosystemów i mogą powodowaćszkody w środowisku lub gospodarcelub też negatywnie oddziaływać na zdrowie człowieka. Mimo że jest ich stosunkowo niewiele, od lat stanowią poważny problem ekologicznyi społeczno-gospodarczy.

norodności, ustępujące jedynieutracie siedlisk (Konwencja o Róż-norodności Biologicznej, 1992).

Drogi przenikaniaO ile ziemniak, pomidor, fasolaczy karp – gatunki sprowadzoneniegdyś do Europy – prawdopo-dobnie nie spowodowały istot-nych zmian w lokalnych ekosy-stemach, to już w przypadku np.norki amerykańskiej (Mustela vison), jenota (Nyctereutes procy-onoides) czy szopa pracza (Procy-on lotor) – drapieżników od pew-nego czasu zadomowionych na naszym kontynencie – możnajuż mówić o inwazyjności. Zmie-niły one bowiem drastyczniestrukturę i stosunki troficznew lokalnych populacjach i bioce-nozach. Inny przykład: barszczMantegazziego (Heracleum man-tegazzianum) czy ambrozja byli-colistna (Ambrosia artemisiifolia),które są odpowiedzialne za nie-które schorzenia u ludzi, np. aler-gie i podrażnienia skóry.O tym, że zjawisko przybrałocharakter masowy i jest trudnedo kontroli, przekonuje analizagatunków Morza Śródziemnegoi Czarnego: w ostatnich deka-dach wprowadzono tu około1000 gatunków obcego pocho-dzenia, w tym wiele pasożytów,patogenów i organizmów trują-cych. Stanowi to ponad 8% wszy-stkich gatunków (z 12 tysięcy)odnotowanych w obu akwenach.Na marginesie dodajmy, że rozle-gły obszar wybrzeża Morza Śród-ziemnego jest dosłownie opano-wany przez monokultury glonuCaulerpa taxifolia – to wyjątkowoekspansywny wodorost, który niszczy rodzimy świat roślinnyi zwierzęcy. Gatunki obce przedostają się nanowe tereny różnymi środkamitransportu wodnego, lądowegolub powietrznego. W przypadkumorskich gatunków obcych jed-nym z najbardziej rozpowszech-nionych sposobów ich przemie-szczania są wody balastowe stat-ków oraz zanieczyszczone ze-wnętrzne części kadłubów. Prób-ka wody pobrana z wód balasto-wych zawiera przeciętnie kilka-

set żywych przedstawicieli róż-nych gatunków. Wiele organi-zmów transportowanych jestwraz z drewnem lub produktamiz drewna. Szereg gatunków wy-korzystywanych w leśnictwie i rolnictwie człowiek sprowadziłświadomie w celu zwiększeniaprodukcji i konkurencyjności narynku (takie jak dąb czerwony,lucerna siewna) lub posadził jakorośliny ozdobne w ogrodachi parkach (np. klon jesionolistny,nawłoć kanadyjska). Gatunki obce przedostają się dośrodowiska również poprzez za-mierzone lub przypadkowe wy-puszczenie do środowiska zwie-rząt i roślin hodowanych w domulub w przydomowych ogród-kach. Gady, płazy, ryby akwario-we oraz rośliny wyrzucane do stawów lub spuszczane dokanalizacji łatwo przedostają siędo ekosystemów wodnych.Oprócz nieświadomego trans-portu gatunków obcych przezosoby podróżujące, często tury-ści przywożą „pamiątki” w for-mie egzotycznych roślin i zwie-rząt lub świeże owoce i warzywawraz z bytującymi w nich mikro-organizmami i owadami.

Kilka przykładówBiedronka pod lupąDoskonale się aklimatyzuje i nie-zwykle szybko rozmnaża – znanawszystkim, również jako arlekin,harlekin (Harmonia axyridis). Jestto gatunek azjatycki, jego eks-pansja w Europie rozpoczęła sięw 1999 r. Do dziś biedronce arle-kinowi udało się opanować pra-wie całą Europę Zachodnią, z wy-jątkiem regionów południowychi północnych. Ten kolorowychrząszcz był na całym świeciewykorzystywany do biologicznejwalki z mszycami. W Polsce w nie-całe 2 lata od pojawienia się obcabiedronka zdążyła skolonizowaćwiększą część kraju. Nie mającnaturalnych wrogów ani pasoży-tów, intensywnie się rozmnaża,gdzieniegdzie stając się gatun-kiem pospolitym i wypierając ro-dzimą siedmiokropkę. Jest dośćuporczywym towarzyszem czło-wieka – na zimną porę roku szuka

schronienia w ścianach budynkówi materiałach izolacyjnych. Zdarzająsię również przypadki ukąszenia ludzi. Dodajmy, że od 2008 r. pro-wadzony jest monitoring rozprze-strzeniania się tego gatunku w Pol-sce, koordynowany przez Cen-trum Badań Ekologicznych PAN.

Obcy gatunek w BałtykuWedług Stacji Morskiej InstytutuOceanografii Uniwersytetu Gdań-skiego obecność babki byczej (Ne-ogobius melanostomus) – nowegodla bałtyckiej ichtiofauny gatunkuz rodziny babkowatych (Gobiidae)– po raz pierwszy odnotowanow rejonie portu Hel w czerwcu1990 r. Do wód Bałtyku ryba ta do-stała się w wodach balastowych stat-ków kursujących z rejonu mórz:Czarnego, Kaspijskiego lub Azow-skiego. To ryba niewielkich rozmia-rów, żywiąca się głównie przydenny-mi zwierzętami bezkręgowymi.W Bałtyku obcy gatunek znalazłsprzyjające warunki środowiskowei w ciągu kilku lat rozprzestrzenił sięna całą Zatokę Gdańską. Co więcej,zaobserwowano zjawisko migracjibabki byczej w górę Wisły oraz jejdopływów.N. melanostomus wypiera rodzimegatunki (głównie z rodziny Gobii-dae), zajmując ich tradycyjne miej-sca schronienia. Skutecznie kon-kuruje też o zasoby pokarmowewspólne dla współbytujących ga-tunków. Istnienie babki byczejw wodach przybrzeżnych Bałtyku,jezior i rzek stanowi również pro-blem ekonomiczny. Naturalną ko-leją rzeczy obca babka stała się czę-ścią połowów rybackich, a ponie-waż nie jest znane zainteresowaniekonsumentów tym gatunkiem, ko-nieczne są dodatkowe nakłady na selekcje połowów. Zdaniem ry-baków obniża się także potencjałpołowowy innych ryb.

Hybrydyzacja z gatunkami rodzimymiJeleń wschodni (Cervus nippon) – w swoich ojczystych stronachzwany sika – został sprawdzony doPolski w 1895 r. i aklimatyzowanyw okolicach Elbląga i Pszczyny. Jegoojczyzną jest Daleki Wschód: Japo-nia, Korea, Mandżuria i inne kraje.

���������� ����������� ��

em

Opinie na temat tego gatunku sąpodzielone. Według jednych sikadobrze koegzystuje z rodzimymigatunkami jeleniowatych, inni zaśprzekonują, że dzięki mniejszymrozmiarom ciała jeleń wschodniskutecznie konkuruje z jeleniemszlachetnym. Największe wątpli-wości dotyczą kwestii krzyżowa-nia się tego gatunku z europej-skim jeleniem szlachetnym. Spra-wę komplikuje fakt, że w 2007 r.gatunek sika uznano za zwierzęgospodarskie, co znacznie utru-dnia wprowadzenie w życie ja-kichkolwiek rozwiązań mającychna celu ograniczenie jego liczeb-ności w Polsce. Ponadto próbamiintrodukcji tego gatunku na in-nych terenach w naszym krajuzainteresowani są myśliwi. Nie-korzystnym wpływem jeleni sikana rodzimą przyrodę jest prze-noszenie nieznanych dotąd u naspasożytów. Szczególnie groźnyokazuje się azjatycki nicieńAsworthius sidemi, wysysającykrew ze ściany trawieńca przeżu-waczy. Po raz pierwszy obecnośćtego pasożyta stwierdzonow Polsce pod koniec lat 90.w bieszczadzkiej populacji żubra.

Spójrzymy na Europę

W Danii liczba gatunków przeja-wiających inwazję, którą możnaokreślić jako intensywną, szacowa-na jest na 63, a potencjalnie inwa-zyjnych – 17. W europejskiej częściRosji liczby te kształtują się następu-jąco: 71 i 20, w Polsce zaś – zgodniez danymi NOBANIS (The North Eu-ropean and Baltic Network on Inva-sive Alien Species) – za inwazyjneuznano 142 gatunki, a za gatunkio potencjalnych możliwościachinwazji – 19. U naszych południo-wych sąsiadów, na Słowacji, jestto odpowiednio: 933 i 570.Według analiz gatunki obce sta-nowią zagrożenie nie tylko dla rodzimej przyrody, lecz takżedla gospodarki UE – szacunkowekoszty szkód powodowanychprzez gatunki inwazyjne oraz ko-szty niezbędnych środków kontroliwynoszą rocznie co najmniej 12 000 mln euro. Do tej pory niepowstał na naszym kontynencie

żaden jednolity system monitorowa-nia i kontroli gatunków inwazyjnychoraz ich skutków dla różnorodnościbiologicznej. Oszacowano jedynieliczbę owych gatunków oraz sporzą-dzono pierwszy ogólnoeuropejskiwykaz. Mowa o projekcie DAISIE(Delivering Alien Invasive Species Inventories for Europe), zrealizowa-nym przy wsparciu 6 PR. Wynikiokazały się zaskakujące: zidentyfi-kowano 10 822 gatunków niero-dzimych, które występują w Euro-pie, przy czym zakłada się, że 10–15% z nich wywiera nega-tywny wpływ na gospodarkę lubśrodowisko. Również w ramach programu LIFEfinansowane są projekty w zakresiekontrolowania i eliminowania ob-cych gatunków inwazyjnych. W la-tach 1992–2002 wsparciem finanso-wym objęto ponad 100 projektówo łącznym koszcie 27 mln euro; w la-tach 2003–2006 ich liczba wyniosła80, a łączny koszt – 17 mln euro.Natomiast finansowany ze środ-ków 9. Europejskiego FunduszuRozwoju projekt dotyczący gatun-ków inwazyjnych południowegoAtlantyku (South Atlantic InvasiveSpecies Project, SAIS) ma za zadaniestworzenie potencjału regionalne-go w celu ograniczania skutkówpojawienia się gatunków inwazyj-nych na brytyjskich obszarach za-morskich południowego Atlantyku.

Gatunki obce w dokumentach

Tę kwestię regulują m.in. Kon-wencja Berneńska, w ramachktórej w 2003 r. przyjęto euro-pejską strategię dotyczącą inwa-zyjnych gatunków obcych; Kon-wencja o różnorodności biolo-gicznej; Dyrektywa Siedliskowa;Dyrektywa Ptasia; DyrektywaRady 2000/29/WE w sprawieśrodków chroniących przedwprowadzaniem do Wspólnotyorganizmów szkodliwych dla ro-ślin lub produktów roślinnychi przed ich rozprzestrzenianiemsię we Wspólnocie; Ramowa Dy-rektywa 2008/56/WE w sprawiestrategii morskiej oraz dwa roz-porządzenia: Rozporządzenie Ra-dy 338/97 w sprawie ochrony ga-tunków dzikiej fauny i flory

w drodze regulacji handlu nimi orazRozporządzenie Rady 708/2007w sprawie wykorzystania w akwa-kulturze gatunków obcych i niewy-stępujących miejscowo. Równieżw Komunikacie Komisji do Rady,Parlamentu Europejskiego, Euro-pejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów:„W kierunku strategii UE w sprawiegatunków inwazyjnych” – COM(2008) 789 z 3 grudnia 2008 r.,przedstawiono charakter zagroże-nia, jakie stanowią gatunki inwazyj-ne, oraz możliwe sposoby rozwią-zania tego problemu.

Krajowa legislacjaKwestie odnoszące się do obcych gatunków fauny, flory i mikoflory regu-luje Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r.o ochronie przyrody (Dz. U. nr 92,poz. 880, z późn. zm.). Istniejeogólny zakaz wprowadzania dośrodowiska przyrodniczego orazprzemieszczania w tym środowi-sku gatunków obcych, przy czymzakaz ten nie dotyczy zakładaniai utrzymywania terenów zielenioraz zakładania i utrzymywaniazadrzewień poza lasami i obszara-mi objętymi jakąkolwiek formąochrony przyrody, jak również ra-cjonalnej gospodarki leśnej i rol-nej. To ogólne wyłączenie nie od-nosi się jednak do gatunków, którew przypadku uwolnienia do środowiska przyrodniczegomogą zagrozić gatunkom rodzi-mym lub siedliskom przyrodni-czym. W przygotowaniu jest pro-jekt rozporządzenia określającegolistę owych gatunków obcych.Treść rozporządzenia w założeniuma być zgodna z ustawą z dnia 3 października 2008 r. o zmianieustawy o ochronie przyrody orazz niektórymi innymi ustawami

(Dz. U. z 2008 r. nr 201, poz.1237). Akt ten powinien być też do-stosowany do przepisów unijnych,a także m.in. korygować nazewnic-two oraz uregulować statusochronny kilku gatunków zwierząt.

Potrzebne działaniePomimo deklaracji, programówi dokumentów nadal nie udaje sięskutecznie sprostać problemowiinwazyjnych gatunków obcych.A jeśli ten problem wciąż pozostajenierozwiązany, to i powstrzymanieutraty różnorodności biologicznejw UE – tak chlubnie ostatnio gło-szone – nie będzie możliwe. Wiadomo już, że ekologiczne, gospodarcze i społeczne skutki po-jawienia się gatunków obcychw UE są znaczne i wymagają skoor-dynowanej reakcji. Pewne jest także, że wpływ inwazyjnych gatunków obcychobejmuje: konkurowanie z orga-nizmami rodzimymi w zakresiepożywienia i siedliska, hybrydy-zację z gatunkami rodzimymi, zaburzanie niektórych ustalonychprocesów (m.in. zapylania), to-ksyczność oraz przenoszenie paso-żytów i nosicielstwo patogenów.Obowiązujące unijne prawodaw-stwo, które reguluje już różneaspekty dotyczące gatunków in-wazyjnych, utrudnia skoordyno-wane wdrożenie. Działania poli-tyczne państw członkowskich sąniespójne lub spójne tylko w nie-znacznym stopniu. Przy tym pro-gnozy naukowe wskazują na dra-matyczny wzrost liczby inwazjibiologicznych. Zatem należy sięspodziewać, że sytuacja najpraw-dopodobniej ulegnie pogorszeniu.

Katarzyna Bonatowskana podst. materiałów MŚ, KE

oraz Instytutu Ochrony Przyrody PAN

�� ��������������

W 1999 r. rozpoczęto w Instytucie Ochrony Przyrody PAN w Krakowie prace nad bazą danych pn. „Gatunki obce w Polsce”. To w naszym kraju pierwsza próba kompleksowegozbadania i scharakteryzowania zjawisk związanych z napływem obcych gatunków zwierząt.W opracowaniu odnotowano 302 gatunki fauny obcego pochodzenia, sprowadzone przezczłowieka do Polski celowo lub nieświadomie zawleczone w różnych okolicznościach.Baza danych dostępna jest na stronie: http://www.iop.krakow.pl/gatunkiobce/

Ogólna definicja gatunków inwazyjnych określa je jako gatunki, których wprowadzenie do środowiska lub rozprzestrzenienie się może zagrażać różnorodności biologicznej lubpociąga za sobą inne nieprzewidziane konsekwencje. Inne terminy: „gatunki inwazyjne”,„inwazyjne gatunki obce” oraz „inwazyjne gatunki nierodzime”.

���������� ����������� �

Instytut Tele- i Radiotechnicznyopracował nową generację uni-wersalnych sterowników polo-wych MUPASZ. MUPASZ 710 integruje funkcje analizatora jakościenergii, automatyk i zabezpieczeńwspomaganych logiką programo-walną. Dzięki swojej uniwersalno-ści pozwala na realizację rozwią-zań standardowych i niestandardo-wych oraz na zastosowanie zarówno w nowych, jak i w mo-dernizowanych stacjach energe-tycznych.Nowej generacji sterowniki prze-znaczone są do pracy w polach:zasilających, odpływowych, łączni-ka szyn i pomiarowych, a także de-dykowane do ochrony m.in. liniikablowych i napowietrznych,transformatorów czy silników.Produkt zdobył Złoty Medal naniedawno zakończonych targachExpopower w Poznaniu.

Z kolei Przemysłowy Instytut Ma-szyn Rolniczych wspólnie z Poli-techniką Poznańską (zdjęcie obok)opracował nowy sposób otrzymy-wania paliwa odnawialnego z ole-jów roślinnych. Technologia cha-rakteryzuje się wykorzystaniemreakcji transestryfikacji triglicery-dów alkoholem w obecności kata-lizatora alkalicznego w niskiej tem-peraturze przy zapewnieniu dużejkinetyki reakcji alkoholizy i jedno-czesnym ograniczeniu reakcjiubocznych.W efekcie uzyskano niską zawar-tość wolnych kwasów tłuszczo-wych w wytwarzanym paliwie od-nawialnym, zwiększoną wydajnośćwytwarzania estrów metylowychkwasów tłuszczowych oraz speł-niono standardy normy EN 12214,szczególnie ze względu na zawar-tość mono-, di-, i triglicerydów.Technologia zyskała duże uznanie

na ubiegłorocznych Targach„Brussels Innova 2008”, zostałatakże zaprezentowana na Między-narodowych Targach Wynalazczo-ści CONCOURS LÉPINE w Paryżu(w maju 2009 r.). ���

Osiągnięcia polskiej myśli��MEDALE��KONKURSY

1 czerwca 2009 r. zostanieotwarty trzeci konkurs na projek-ty dotyczące technologii energe-tycznych w ramach klastra EUROGIA+. To projekt o strate-gicznym znaczeniu w obrębie ini-cjatywy EUREKA, którego celemjest rozwój nowych technologiienergetycznych wykorzystują-cych różnorodne źródła energii(z wyjątkiem energetyki opartejna węglu i energetyki jądrowej)oraz prowadzących do zmniej-szenia emisji CO2 . W konkursiemogą brać udział projekty pro-wadzące do opracowania inno-wacyjnych produktów, procesówlub usług o silnej orientacji rynko-wej. Termin składania wstępnychwniosków upływa 2 września2009 r.

Natomiast 30 lipca br. spodziewa-ne jest ogłoszenie przez KE kon-kursów na obszarze „Współpraca”– w tym mieszczących się w tema-cie „Energia” (7PR). Oprócz kon-kursu ogólnego (z budżetem wynoszącym 135–165 mln euro)najprawdopodobniej ogłoszonezostaną inicjatywy tematyczne:„Interaktywne energetyczne siecidystrybucyjne” (tematyka doty-czy wdrożenia na dużą skalę inte-ligentnych sieci dystrybucyjnychz generacją rozproszoną i aktyw-nym udziałem odbiorców); „FET,Future Emerging Technologies”(nowe wschodzące technologiedla zastosowań energetycznych),„Zielony Samochód” oraz „Efek-tywność energetyczna w budow-nictwie”.Więcej: www.eurogia.com, KPK

���

Laboratoryjno-technologicznyanalizator jakości węgla GAMMANATURA jest unikatowym,pierwszym na świecie laborato-ryjnym urządzeniem umożliwia-jącym pomiar zawartości popiołui wilgoci oraz obliczenie wartościopałowej w próbkach miałówwęglowych bez koniecznościprzygotowywania próbki do po-miaru.Analizator może być stosowanybez ograniczeń, zarówno np. naterenie zakładu mechanicznejprzeróbki węgla, jak i w labora-torium kontroli jakości węglaw kopalni, elektrowni czy elek-trociepłowni. Nie wymaga spe-cjalnych dopuszczeń PAA w War-szawie, ponieważ nie zawierasztucznych źródeł promieniowa-nia jonizującego.Urządzenie – opracowane w Cen-trum Elektryfikacji i AutomatyzacjiGórnictwa EMAG – zyskało dużeuznanie na 57. Targach Wynalaz-czości, Badań Naukowych i No-

wych Technik „Brussels Innova2008” (zdobyło Złoty Medal natowarzyszącym targom Konkur-sie Innowacji „Eureka”). Zostałotakże zaprezentowane na tego-

rocznych MiędzynarodowychTargach Wynalazczości CON-COURS LÉPINE w Paryżu(w maju 2009 r.).

���

Laboratoryjno-technologiczny analizator węgla ��ZŁOTY MEDAL

Nowe terminykonkursów

NAUKA DLA OCHRONY ŚRODOWISKA

TECHNOLOGIA BIOGRADEX ®TECHNOLOGIA BIOGRADEXPRÓŻNIOWA MODYFIKACJA OSADU CZYNNEGO

®

Nowatorska technologia BIOGRADEX jest stosowana do oczyszczania ścieków metodą czynnego z biologiczną

eliminacją azotu i fosforu w oczyszczalniach przepływowych.Technologia BIOGRADEX umożliwia 2-3 krotne zwiększenie stężenia

osadu w komorach osadu czynnego, dzięki czemu uzyskujemy:

przy nowych realizacjach, budowękilkakrotnie mniejszych komór osaduczynnego oraz osadników wtórnych.

powiększenie przepustowościistniejących oczyszczalniścieków

zastosowanie technologii powodujenatychmiastowe uzyskaniewymaganych wyników na odpływie

Technologia BIOGRADEX jest stosowana na 33 obiektach w Polsce a takżew Estonii, Finlandii i Chinach. Technologia BIOGRADEX została

uhonorowana nagrodą Prezesa NFOŚiGW na targach MTP POLEKO 2002.

BIOGRADEX - Holding - Sp. z o.o., ul. Robotnicza 55, 82-300 Elbląg Polskatel. +48 55 239 43 00, fax +48 55 642 19 09, e-mail: biogradex@biogradex.pl

www.biogradex.pl

�

�

�

Pracująca instalacja w Pekinie:

BIOGRADEX Holding Sp. z o.o.®