ณัตถิยา ปั้นประเสริฐ

หนังสือสุขภาพเรื่อง พิษสุนัขบ้า

เรื่องและภาพณัตถิยา ปั้นประเสริฐรหัสนักศึกษา 5321007สาขาเทคโนโลยีการศึกษาแพทยศาสตร์คณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล

มหาวิทยาลัยมหิดล

อาจารย์ที่ปรึกษาอาจารย์โสภิตา สุวุฒโฑ

ที่มาและความสำาคัญของโรคพิษสุนัขบ้า

สุนัขเป็นสัตว์เลี้ยงที่คลุกคลีและใกล้ชิดกับ

มนุษย์มากที่สุด จะเห็นว่าสุนัขที่กัดคนมีทั้งสุนัขที่มีเจ้าของและไม่มีเจ้าของ แต่จากรายงานพบว่าสุนัขส่วนใหญ่ที่กัดคนนั้นเป็นสุนัขที่มีเจ้าของ คนเมื่อ

โดนสุนัขกัดก็จะโทษว่าสุนัขนั้นไม่ดี แต่ลืมนึกไปถึงผู้เลี้ยงดูสุนัข เพราะถ้าผู้เลี้ยงดูสุนัข ฝึกสุนัขให้ดีก็จะ

ปลอดภัยต่อผู้อื่น

ในแต่ละปีนั้นประเทศไทยมีผู้ถูกสุนัขกัด ทุกเพศทุกวัย

ไม่ต่ำากว่า 1 ล้านคน บางคนบาดเจ็บเล็กน้อย บางคนพิการ

บาดเจ็บจนถึงขั้นเสียชีวิต

1

เชื้อเดินทางเข้าบาดแผล

โรคพิษสุนัขบ้า หรือที่รู้จักกันดีคือ “โรคกลัวน้ำา” เกิดจากเชื้อไวรัสที่ชื่อว่าเรบีส์ไวรัส (Rabies Virus) ซึ่งเมื่อไวรัสนี้เข้าสู่ร่างกาย

ของคนหรือสัตว์ เชื้อจะเดินไปตามเส้นประสาทเข้าสู่สมอง และเมื่อเกิดอาการขึ้นแล้ว จะไม่สามารถรักษาให้หายขาดได้

ต้องเสียชีวิตทุกรายเชื้อเข้าสู่สมอง

ต่อมน้ำาลาย

เชื้อเดินทางไปตาม

เส้นประสาท

เส้นประสาท

ไขสันหลัง

กล้ามเนื้อ

3

4

5

เชื้อเขับออกมากับ

น้ำ�ล�ยสัตว์ป่วย

เป็นระยะ

สัตว์ป่วย กัด หรือข่วน1

2

สาเหตุของโรคพิษสุนัขบ้า

คนและสัตว์รับเชื้อโรคพิษสุนัขบ้า เมื่อถูกสัตว์ที่เป็นโรคกัดหรือข่วน

โดยเชื้อนั้นจะอยู่ในน้ำาลาย

ถ้าเป็นแมวหรือสุนัขจะพบว่า

เชื้อจะออกมา

กับน้ำาลายตั้งแต่ก่อนแสดงอาการ

1-7 วัน

2

เชื้อเดินทางเข้าบาดแผล

สัตว์ที่เป็นตัวแพร่เชื้อโรคพิษสุนัขบ้า ไม่ใช่มีเพียงแค่สุนัขเท่านั้น แต่แท้ที่จริงแล้วยังมีสัตว์เลือดอุ่นอื่นๆอีกด้วย

โดยเฉพาะสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมทุกชนิด เช่น แมว ชะนี หนู ค้างคาว วัว เป็นต้น โดยสัตว์ที่เป็นตัวแพร่เชื้อรองลงมาจาก

สุนัขคือ แมว

สัตว์ที่ป่วยด้วยโรคพิษสุนัขบ้า โดยเฉพาะสุนัขและแมว

สามารถแพร่เชื้อได้ทางน้ำาลาย เพราะเชื้อจะออกมาในน้ำาลายตั้งแต่ก่อนแสดงอาการ 1-7 วัน ซึ่งคนเราจะติดเชื้อก็ต่อเมื่อ

• ถูกสัตว์ที่เป็นโรคกัดหรือข่วน

• ถูกสัตว์ที่เป็นโรคเลียหรือน้ำาลายสัมผัสกับบาดแผล

หรือสัมผัสกับเยื่อเมือกบุตา จมูก ปาก

• ติดต่อโดยการหายใจ เช่น ในถ้ำาค้างคาว

• ติดต่อโดยการกิน ซึ่งเกิดขึ้นได้ยาก

3

อาการของโรคพิษสุนัขบ้าที่พบในสุนัข

อาการที่พบในสุนัขที่ได้รับเชื้อพิษสุนัขบ้า มีทั้งแบบดุร้ายและ

แบบเซื่องซึม ซึ่งเราแบ่งอาการออกเป็น 3 ระยะ ดังนี้

ระยะเริ่มแรก

สุนัขมีอารมณ์และนิสัยเปลี่ยนไปจากเดิม เช่น สุนัขที่คลุกคลีกับเจ้าของก็จะไปหลบ

ซุกตัว มีอารมณ์หงุดหงิด ส่วนสุนัขที่เคยกลัวคน ก็จะมาคลุกคลีกับคน

ระยะตื่นเต้น

สุนัขจะเริ่มมีอาการทางประสาท

กระวนกระวาย ไม่อยู่นิ่ง กัดแทะสิ่งของ เสียงเห่าหอนเปลี่ยนไป

ระยะอัมพาต

สุนัขมีอาการคางห้อยตก ลิ้นมีสีแดงคล้ำาห้อยออกนอกปาก น้ำาลายไหล สุนัขมีอาการขย้อน

คล้ายกับมีอะไรอยู่ในคอ ขาอ่อนเปลี้ยทรงตัวไม่ได้ อัมพาตทั้งตัวอย่างรวดเร็วและตายในที่สุด

4

อาการของโรคพิษสุนัขบ้าที่พบในคน

อาการของคนที่ได้รับเชื้อโรคพิษสุนัขบ้า

ส่วนใหญ่มีอาการของสมองอักเสบและไขสันหลัง

อักเสบ อาการเริ่มแรก มีไข้ต่ำาๆ เบื่ออาหาร

เจ็บคอ อ่อนเพลีย มีอาการคันบริเวณแผลที่ถูกกัด

อย่างรุนแรง กระสับกระส่าย กลัวแสง กลัวลม

ไม่ชอบเสียงดัง เพ้อเจ้อ กลืนลำาบาdโดยเฉพาะ

ของเหลว กลัวน้ำา น้ำาลายไหล ปวดท้องน้อยและขา กล้ามเนื้อกระตุก แน่นหน้าอก หายใจไม่ออก

ชักเกร็ง อัมพาต หมดสติ และตายในที่สุด

5

การรักษาเมื่อถูกสุนัขกัด

ล้างแผลด้วยสบู่และน้ำาส้วมสะอาดหลายครั้ง ซึ่งเป็นวิธีที่ดีที่สุด

ที่จะช่วยป้องกันการติดเชื้อ จากนั้นก็เช็ดแผลให้แห้ง แล้วใส่ยาฆ่าเชื้อ

ต้องจดจำาลักษณะและสังเกต

อาการของสัตว์ที่กัด เพื่อตามหา

เจ้าของและสอบประวัติ รวมทั้งกัก

สัตว์ไว้เพื่อดูอาการ

ไปพบแพทย์ เพื่อที่จะได้รับการป้องกันรักษาที่ถูกต้อง โดยแพทย์จะฉีด

วัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าให้

1

2

3

6

การป้องกันไม่ให้เสียชีวิตด้วยโรคพิษสุนัขบ้า

ขั้น 1 ป้องกันไม่ให้สุนัขเป็นโรคพิษสุนัขบ้า โดยการนำาสุนัขไปฉีดวัคซีนป้องกัน

โรคพิษสุนัขบ้าทุกปี (ปีแรกควรฉีด 2 ครั้ง)

ขั้น 2 หลีกเลี่ยงไม่ให้ถูกสุนัขกัด จะลดอัตราเสี่ยงต่อการได้รับเชื้อ

ค�ถ� 5 ย.

ขั้น 3 ต้องรู้วิธีป้องกันตนเองให้รอดพ้นจากการเป็นโรคพิษสุนัขบ้า เมื่อถูกกัด

เนื่องจ�กโรคพิษสุนัขบ้�เป็นโรคร้�ยแรงที่ไม่ส�ม�รถรักษ�ให้ห�ยได้ วิธีที่ดีที่สุด คือก�รควบคุมและป้องกันโรคในสัตว์ก่อนที่จะม�ถึงคน

ย.1 อย่�แหย่สุนัขให้โมโห

ย.2 อย่�เหยียบหรือทำาให้สุนัขตกใจ

ย.3 อย่�แยกสุนัขที่กัดกันด้วยมือเปล่า

ย.4 อย่�หยิบจานข้าวสุนัขขณะกำาลังกินอยู่

ย.4 อย่�ยุ่งสุนัขที่ไม่รู้จักหรือไม่มีเจ้าของ

7

U.S.A.สหรัฐอเมริกาเลี้ยงสุนัขเป็นอันดับ 1 ของโลก

ใน 1 ปี ประเทศสหรัฐอเมริกา

มีคนถูกสุนัขกัดราว 5 ล้านราย

58% ของเหยื่อที่เสียชีวิตจากสุนัขกัด

เป็นสุนัขกลุ่ม Pitbull

70% ของเหยื่อที่ถูกสุนัขกัดเป็นเด็ก

80% ของคนที่ถูกสุนัขกัดถูกกัดในบ้านของตัวเอง

อันตราย....จาก...สุนัขกัด สหรัฐอเมริกา VS ไทย 8

Thailandประเทศไทยเลี้ยงสุนัขเป็นอันดับที่ 9 ของโลก

ใน 1 ปี ประเทศไทย

มีคนถูกสุนัขกัดราว 1 ล้านราย

สุนัขที่กัดคนส่วนใหญ่เป็นสุนัขพันธุ์ทางที่เลี้ยงตามวิถีชาวบ้าน

กลุ่มอายุที่ถูกสุนัขกัดมากที่สุดคือ กลุ่มอายุ 1-5 ขวบ

สุนัขต่างประเทศนั้นจะทำาให้เกิดบาดแผลฉกรรจ์มากกว่า เนื่องจากขนาดของตัวที่ใหญ่กว่า

อันตราย....จาก...สุนัขกัด สหรัฐอเมริกา VS ไทย

โรคพิษสุนัขบ้า หากคนได้รับเชื้อแล้ว

ไม่สามารถรักษาหายได้ต้อง ตาย ทุกราย