// TINGNAN NINYO^ VSa ilalim ng convcnto ng Tund6 |

ay ipinagbiblH sa halagang $25omex, ang isan^ trieielo 6 velocfpe-

dong tatlo ang rueda, na de lujo

at panglaban nang pareja. Ualangeaparis sa boong Maynila, at ca-hit hindi marunong ay maeapag-papalaead na madali. Ang halaganito ligayon sa Liverpool ay $i5ooro. Ganito ang sinasabi ni P.

Paustino Villafranca sa eaniyang-Correspondcncias, pdg. 138, nanaquita niya sa Paris at sa Lon-dres na siyangsinasaeyan iTg mgadamas at eaballeros eun nagpapa-sial. lto,i, matatag at napahihintona parang earruage, na hindi eai-

langang lumunsad ang naeasaeay;hindi gaya rig bieieleta, na nabu-bual paghinto, at madalas na ma-casaquft. Ito ang dahilan eaya angtrieielo ay siyang guinagamit hjmga senora, at bueod sa roon ay

- gamot sa iisis at mga nervios.

^, A

n<^-

^^%%^-^%^^%4>-44..̂

t

i

t

i

t

KASAYSAYANO TAGALOO

IllPARUSA NG DiYOS!!!^

TUtA NI

J\ngef c|e'PoA S^e^e^^

Ang Diyos ay Diyos; at snpagka^tiiya'y Diyos dapat siyang magpakadiyoM'Nilikhd niya ang Sangmaliwanag $a kan.

yang katutubong kapangyarihan. Binig»yan ng karapatdn^ ang tawo, sa kanyangwalang makapantay na karunun§an. Su-bali't ang tawo ay lumikhd ng isdng ka-

utusang nag-aalis ng karapatang ito,

Si Lusiper sa kanyang pagsalungat naginawd ay isinumpa sa impiemo; angtawo sa paglikhd ng isdng kautusang dtpagtutulot na makapagasawa ang mgapari ay malimit magtanghal ng kaki-

lakilabot na sakuna»

MANILAIMPRENTA ^ TAGUIIIPAY^'

97 Plara Sta. Orut.

IQ10

t

J

&*^^*^'^-^*^V^^*^***^

I11PARIS4 NG DIYOS!!!

I

Gabing maliwanag; gabing maligayaang tanglaw ng buwan ay kaayaaya,at nakikibagay, ea kandong na saydng buhay na il6ng sapupo ng duea.

Sa halamanan mdn ng magandag Dandig8ft n'^yong Maulap ay napatangi rin,

ang dildg at bang6 ng kanyang pangaliwmasasamydng rosdl, sampagitaH hasmin.

Anaki'y pangitlng napasasalamatsa bagong hahawlng ham6^ sa magdamdg;bang6*y isinu6b sa nagharing galakkay&^ si^DandinR ma*y inakil^ magmalae.Ang hinhin lig kilos ay mikikibagay

sa dilag iTg damit na likha iig yaman;nlga eampa^itang tutuhuging tunayinisa isa nang pinuti sa tangkay,

Subali*t aywan ko't nabakds ang lunskotsa sampagang mukh&,ng lubh^ng maalindog,tinut6p ang no6 at dy ! ^ . , . na himut6kang sa halamana'y kanyang isinabog.

Mana ay sa isang kahoy na likmuanlumukluk na itong yapils kalumbayan,pinuting bulaklak ay kanyang hinagkantinuhogtuhog na*t pang-aliw man lamang,

''Kay6ng naging saksi, n^ aking pag-ibig,''

siyang namulaklak sa labing marikit,

'•kung kaulayaw ko, si Ensong konglangit

kung 8aan naroo*y hulaa't isulit,

l

'^^^^i^^Mink^&^^^

Mahtgit nang tatlong buwan angtumakaabalil4 maa lamang ay wal&ng matanggdp,kay6ag naglng sanl&. n§ kanyang pagliyag

at huwag m&glihim, 8a aki'y magtapdt.

At balid ba ninyo kung saan naro6a?

madaling magturing, magtapdt na ngay6n.,."

sandaliDg natigil Bt Iuming6nling6nmay napansin palang dumaratal do6n.

Mukhang tagd langit, m8hab&. ang su6t

ito'y si Adolpong alagdd iTg Diyos,

na kurang sa yama*y toto6ng nabantog *

at amaing tunay ng piling alindog.

Pagdaka^y lumapit ang ating dalaga

akm^ na ang kamdy at hahallk sana;

nguniH sinansal^ iTg may sintang kuraat anya'y **0h, peon!... magisipisip^ka.....

Sa lup^ ay wal&-ng dapat na Iumuh6dkapara ii| isdng may pagsintang luhog,

ak6 ang sa iyo'y hahalik ng taoa

at sagisag ito, iijg aking pag-irog..."

'^Laking kamalian, Adolpong amain!.»..

sisintahin ak6 na isang pamangkin?"'*Mund6 ang may sala't dalawang pag-giliw

ang Si aking puso^y namugad humimbing.Pamangkin n|^ kitd, oo, aking talos

8t ito ang unang baytang iig pag irog,

at ang ikalawa*y ang sa puoong tibot

eady^ng niiilikh^ ng iy6ng aliadog.

Palibhas^'y muR i^ kita'y mamalasdibdib ko'y naglubhk sa gaw^ng pagliyag;PR maghapong araw at gabing magdamagbng g.Hmyo mo lamang, ang napapangarap,^'

-^-^'^^<ut^mi^

^^'i^umigil ng^ kayo^t mag-isip ng ta6s

na kay6 ay parlng alagdd i% Diyos,at ukol mangaral sa isip na kap6shuwag ang sa sala ak6'y ibulusok.

At alalahaning ak6 ay patnangkinang karangalan ko*y dapat na eikapio;

huwag ang sa dusa ako ay iringin

maningning kong puring di mangulimlim...''

"Ay, Danding kog podnL.ikdw ay mahabagat huwag luuyin ak6 sa pahirap,

at di mo ba aldm na kung sa pbgliyag

ay walang amaln, pari^t kamag-anAk?''**Kay6'y nalilisy^!'^ **Ikaw ang nalihis

at di gumagalang alfn mang pagibig^

kay& itulot mong ak6 ay humaHk...'^

bago nang maling^t tinupdd ang nais!

Pagdaka*y'napo6t ang ating dahiga

at nas^ng gumantf sa amaing kura,

nguui't ang pitagan, pumigil sa kanydang luh^ na lamang tumuld ba matii...

At bago nilisan, amalng malupitna pumipigil ma'y hindl rin dininig,

nanhik na ng bahay, luh^ng mapapaitang sa kanyang pisgi'y siyang dumidilig.

Ang naiwan namdng Adelpong pBn|aha8wari*y naakay ding magdamot n^g hab^g,

sa pinanoorang mahinhing paglakadno6ng binibining yaptis ng bagabag.

Nupo sa luklukan, tinut6p ang no6at anya /*Si Danding maganddng toto6!. "

.

mana ay nagtindig: '*paghahanapin ko

ang maganddag daang magwawagi ako ,''

3

. II

Dalawdng linggeS na ang no6^y bumilangdalaw^Dg lingg6 ring yapSs kalumbnyan,ang maganddng Danding na pinaglahtian

ea taksil na halik n|g wal^ug pitagau.

Nguni*l iedeg araw, bagong naglalatag

ang araw ng kanyang mahinhing liwanag;

sa isang tahanang bahay na matt as

ay kumakaiansing ang maraming pilak.

Mga ibon no6'y paw^ng bumabatiBa bagong liwayway, bagong luwalhati;

bul6ng man iTg batis ay sumasanggui)}sumaliy/ sa swydng bagong maghahhri.Mga bulakldk mang winahl ng ham6g

at ang par6-par6ng w^Rng pagkapagod,ay nagdalawan na^t sa dilag na impokay nakikibagay sa nagwaging lug6d.

Sa gitnil iig parang na lalong mapanglawsa libingan kay^ na pugad ng lumbay

;

do6n man ang galak, ipinagdidiwane;

ilarawan ng&, ito, ng musmos na buhay!./.Subali't ang bahay na lubha,ng matayog

kumakalansing man ang yamang inimpok,ay lapat ang pint6*t anaki^y sa lo6bay may isatig lihim do6ng natutulos.

KayS. pala gay6n ay sa isdng silid

naroon ang paring Adolpong balawls,kausap ni Sabel na indng malupitrig ating dalagang may palad na a nis.

4

Na sa harip nila ang marmol na dulnngdo6n oapapatong ang maramiug yaman,at ya6n ang pilak na napagbilhansa masusing Danding, ikap6s kapalaranl...

Matibay na saksi ay naroroon dink&sunduan nildng wal^ng pagmamaliw:sa gay6Dg halag^ ang anak na Dandingay kanyang-kanya na't sarili nang tambing.At nag-aanasan ang dalawdng taksil,

ang kumakalakal sa puri ng supling,

at yadng pumakyaw sa kanyang pamankinibangis ng salapi*y waUng makahamting!..Ang buI6ng ng Sabel '^Asahan Adolpo

at hindl lilipasang araw na ito''

Ang pakli ng pari ^^Umaasa ako''

at tul6y tumindig "Paalam sa iyo^'.

Pumariaw ang paring sapupo n^ lugodnilisan si Sabel sa kasiyahang loob;

bunton tSI^ salapi^y tinipon sa supot**lMayaman na ako!" ang sa pus^'ynasok /.

Di man nagunita ang nasa likur^n

larawan ng Birhen na luhMuhftan;wari^y nagsasabing: *'Aking nalalamanangingat mdnglihim, inang walang dagdP'.At ang santo-kristong pinapagdudusa

nagtiis ng sakit sa pr gkakadipd;wari^y nangaiTgaral: "Sabel mag-isip kasa iyong inasal na malaking salal...

Subali^t ang lahdt di man sumagimsimsa diw^ at puso ng dalawdng taksil.

na kahit man sila, sa tao'y maglihimdoon ay may Diyos na nakalilining.

5

Ang t)iyos ang hindl, nild madadayll,

Diyo3 aog tn&y ahtm sa lihim na tank^,

kay^ ang Diyos din ang makagagaw&tS^ tapdt na hatol sa masamang nas^.

At oh, an6ng luplt bai%fs ng salapi

dangiil man at puri'y inilulugami!..,

kung kay^ si Sabel bahagya ma^y hindi

naghandog ng habdg sa andk na sawi.

Tul6y nang tinawag ang an^k na Danding"Bunsdng mindmahdl sumun6d ea akin,

na sapagka*t ikdw, iiea kong supling

mag-arai ka muna kay gur6ng si Mameng.I)o6n ka mamahay ng may isiog th6n

upang matal68 mo, sarisaring dunong,at sa isdng silld humirang ka do6nat babayaran ko, upang nauukoi^\

''Na sa pagsunod po" ang tug6n ni Dandig^*Huwag na di kay6 ang siyang humiling.^^

Pagka*t sa gunita ay di nalilining

na ang isang ind, sa andk magtaksil.

Lason man sa pusd't mahapdi sa dibdibang siya'y mawalay sa indng oagnais,

inaring ligaya't linag6k na pilit

gano man kasakldp, nangyaring matamls.

IIS

Naroon na siyd sa piling n2 hirapat pinapag-isd sa luh^ng masakldp,ang kah rolaro'y dalit^*t ba^^abag

sa isiiDg tahanang wal^ng k^ maganak.Nalulug6d siya*t pueo'y nawiwili

sa nangag-aartil dalagang marami;subali't pagdatd,! iTg dilim lig gabiay nauulila't mii sa'y nagsisisi.

Do6n nagunita ang nagdaang lug6dkung makaulayaw si Ensong ra irog.

minsang mapatigil, minsang maghimut6kmga luh^Dg api sa mata'y nanagos.

*'jLi8y^ngkapalaran!" ang palaging daing•'diytitsi't si Ensong lumimot sa akin?ngay6ng n^g iis^ sa ?aot ng lagitn

bakin di dumito't ako ay aliwin?...''

Aywan ko kung tugon iTg magandag palad i

ay siyang pagsapit no6ng isdng sulat, . /sabik palibliaea, binuksan nang agdd.

at n8sang matalosang ipahahayag.At sa kanyang mubh^ ay nabakas oaman

ang ligaya't lug6d bBgong nagdidiwang,pagka't sa iba^^ ng nasabing lihamsiyang nakalagda kay Ensong na ngalan.At ang bawa't titik anaki^y sabusog

palfi86ng umigtas sa puso nanasok;sapagka't ang sabi ' Oh, Dandieg kong irog!

dtidalawin kiti sa pablng p^gt^'og.

:i

u^m

Ang sabik kong pus6*y di na makabaUsa ulos ng hapis at dagok ng dusa,

mul^ nang sa iy6 ak6'y maulilakayA sa piia ko*y kumatig ka Mna.Ang tinghoy mong ilaw ay iy6ng patayin

nang upang maghari ang sungit rigdilim,

at ang damit pari'y aking gagamitinupang pagkamalang ako ay pari din.

Tatlong yabdg lamang iy6ijg tatandaaneiyang magsisilbi na ating kindatan,

pagkarinig mo nd, ang pint6 ay buksanat akayin ako sa iy6ng hihigan...

Ganyan ang sa liham, kanyang natahietas

at sa alaala'y pawang inilimbag;

pageapit ng gabi narinig ang yabd.g

oh, noon nalubos aog nagharing galdk!

Nawala sa limot, tiniis na dusana siya'y mala^^o sa piling ng ina;

at oh, ang pagibig sa pusong dalaga

pamawi ng hapis, bukdl ng ligaya!

At sinamantald ang katahimikanmadldng kasambahay nahihimbing namdn

;

pinatdy ang ilaw; pieito ay binuksanbago pinapasok ya6ng nagaanta)^

Palibhae^*y kap^^a anak sa pagibig

at sa dibdib nila niga pus6*y sabik

ay sa i^agtbtama no6ng liiga titig

labi ang nagusap, umugong ang halik.

At siyang kasabay mahigpit na yak^4>

hanggang makapanhlk sa silid ng iiyag,

at an^san lamang kung sild'y magu^apnang mapaglalan|an, kahimbingang ganap.

i;LcS.^yi;s,if,v-a^j5;.„

Ang dilim iTg gabi ang dapat sisihin

ea inaning tuw^ ng maglraeinggiliw,

at eampiing paghinga nilimot na mandin*anaki*y ea lingit, sila*y narakating!,..

Ang dapat mangyari ay no6n nagandpBa dalawdng dibdib ng iisang palad;binhi og pagibig ea bukid ng liyag

ay ipinunl^ na, upang mamulaklak.Ganydn ngd ang gabi na no6*y lumipae

ganyan ang nagdiwang sa dal^iwang palad;ginaWgabl na ng magkasingliyagna kapwa nawiling manulos sa galak.,.

9

IVPageilang ng araw sa dapit umaga

sapiipo ng lug(VJ, nakbibi ng .^ayd,

subaliH paglub6g at naglilikom nalarawan iTg sdkit, sadlakan ng dusa,

Para din iig buhay samantalang musmu^ang kaRrolaro'y ligayd at lug6d,

nguni't kug gumalag may hawak na tugkodpaw&ng dalamhati a' g siaiklot-siklot

Nguni't ang pagibig kaibang-kaibana sa pasimuh\ ang diliti\'t dus^,

Ba katanghalian ang kanyang ligaya

at na sa sa hull ang luhang m^pakla,At yaman si Danding na ating alindog

ay isa ring khwal niyang si Pagirog,

sa katanghaiian nang siya'y mataposang luhh ng duea, nam^n ang umagos.

At napansin niya, bunga ng paggiliwnamukdng bulaklak ang nakakahambing;ang pagkadalaga^y nagulap nang tambingat isa nang uia nng dapat ituring.

Minsag maghimut6k, at minsang magsisisa bandog na luh^ ng gawang kumasi;*'Ang dala kong tawo,'' karaniwang sabi,

"siyang magguguho sa impok kong puri!.."

At libo libong ay!... ang isieasabogsa lo6l4ng silid ng dalit^'t luogkot,

ang buntong hioiii^a^y sakd iRUSunddsampdog alingawagdw ay nakikiayos.

10

Mana'y napaeaadig sa kanyang hihigantul6y napaidlip ^ng lun6ng katawan;nialungkot na hapon namd'y n gpaalamanj/ eungie ng gab^y naghari na nsLmia.Sa bukid lig Diyos nsnn&'y naiDukadkad

ang inga bituii g sa langit bulaklak,mga eumasaksi su iihim na ingatniyang niga pueong kawal ng pagliyag.

Subali't ang buwan na dapat tumanglawnag niarx)aramot di't ayaw mang sumuhgaw;ang ab^ng si Danding na uapahsndusa}^mana ay ea silid, nageabog ng ai/l ay\Anaki ay tug6n rlg magandAfjg palad

at kanyang narinig ht g dalawang yabag;pagdaka^y nanaog, pinto'y ibinukaskaraniwang gawa, kayk di nasindak,Pumasok ang sintang kanyang sinalubong

Bt para ng datieg walang tan6ngtan6ng,naglag63 ii^ silid al nila?ap do6nBuyong pagmamah*41 iig kanyang kaulong.

Naghari ane: Iug6d nagdiwnng ang galak^a dainwang pasong is^ sapagliyag;wikaiTg binata *'0h, D.mding ng palad,kay tainis tamis mo!../' at saka niyaka|).

Lambig lig dahiga: *'Buh ly nitoag buhay,hanguin mo ak6 sa huko iig lumbay,tigni jaring palad at ina nang tunayiTg supling ng ati'jg pagsiiitang dalisay...''

^^lbabaagoa kita!^' **Kaildn pa irog?;'

'Tag sa akin ikdw^ sumump^ ng taos''

**At ano pang saksi an^: naeang iluhogsa ag puri*t buhay, ikaw ang may kiipkup?''

11

".'T^i-^T i3iA<""'-^ /^";:,''>*7;S»«'ir"c

"Oh, sinungalig U,.y ^'Hindi akig liyag!

at nasa sa iy6 ang yaman kong Itihdt,

at sino »ng ama ng bu7co kong ingat

hindi bagd ikaw, Ensong nitong palad?"*^Ak6 iiga ang ano^'t sandaling naeg isip

at ang tuwa'y oo, akia nparg kinamlt,

eubaIi^tsa7^^aZaW/ ni Ensong noong ibig."

•*iilAt di bag^ ikdw, ei Eneog kong lagit!!!''

**Huwag kanp mabigl^! susuhan ang ilaw

at kilanlin ak6ag iy6ng kaulay^iw!../^

BDg ab^ng si Danding dinagit ng panglawat nag^apuhap na n^ isdng pananglaw

Sa kfnap^kapS, kanyang nahawakanay isdng balaraw na sundang ng pat^y,

at kinipkip niya, hanggdng nasumpun|dnyaong isinindi sa kanyang ilaw^n.

Nagwagi ea dilim eabik na liwanag

at kanyang niling6n ang kasing tinawag,

at {oh, an6ng gitld nang kanyang mamala»na ya6n nga pala'y si Adolpong suk^b!..

iLumip^d ang diw^ nagulo ang isip!

di pald si Ensong na kanyang inibig,

ang siyang tumuntong sa puring naamiakundi si Adolpo, na samp^ ng laiTgit!...

jPagkasaklapsaklap na naging hantunganng isdng babaing kap6s kapalaran!...

sa pagkalupasay nagbangon pagkuwanat nas^ng utasia, amaing sukaban

*'i4ntay ka nga Dandig!" sawdy ng balawls^'Di kit^ kilala't dapat kang maamis;ang kamag-anak ko^y paw^ng mga ganidat it6 ang iy6 na atas ng langit!"

12

^ng lilong Adolpo*y dinalg dfe takotat ea durun]^awa'y nagtalong naglagds;ang ab^Dg naiwan sa sakit ng lo6bang kanya ring buhay inutas tinapos,

Ang sariling dibdib kanyang tinarakantinapdt ang pus6't nautas ang buhayl.,.

ipagkapaltpait na naglng hatungan,ng is^ng bahping kap6s kapalaranl...

At kinabukasan lahdt ay naoeianghibodng sambayana'y paw&ng nagtAtakd,at sa is&ng bakod ay do6Q nakitaang parlng na tuhog, inamat^y din pald 1..«

Ya6*y si Adolpong sa hampas ng l»ng|t

sa kanyang ginaw^ng kapaita'y labis,

ay sa durun|awan nang siya*y umibfsnatuhog sa bakod, buhay ay naamlsl.*,

IAnong pagkagitld ng it6*y matal6s

ng gurdng si Mameng at nang mapano6dI...ang bankay ni Dandiog sa dug6'y nanagos!nangatal ang labl t iParusa ng Diyos!.,.

Mana'y sa darating ang isdng saaakyangagdd na patangi sa gark at yambu,£ing matanddng Sab^l siyang nalulanat dadalawin daw, ang andk na hirang.

iLakig pagkamaghd ng kanyag mamalasparing nakatuhog sa bintanang tap&t!

datapwa't tug6n na ng masamdng paladsa dami ng tawo kabayo* nagulat.

Sa nilundaglundag at einip^sip^

tumama kay Sab^l namatdy na bigla;

ihayan ang doongan lig masam^og gawimagkapilak lamang, dangal may mawal^l. .

13

Sa nangyaring it6ng, iparuea i% Diyoslsa bodng bayanan balit^'y eumabog,hanpgang sa ang hukom doon ey 8umip6tuiran ding litisin ang sakunang gU86t.

Ang paring natuhog ay ibinab^ naupang siyasatin ya6iag bangkay niya,

sa lo6b ixg damit ay do6n nakuhaya6ng katibayan^ kasunduan nila.

Sa isdng mataAs na laang luklukantumay6 ang hukom na hawak ang liham/at anya*y "Alamin it6ng katibayan

1% pangangalakal ng isang magulang,,.Tatlong libong piso ang naging halag^

ng napanganyayang mahinhing dalaga,matBnd^ng namatdy ang siyang nagtindaat pinakyaw namdn ng nasawin^ kura.Pinagkaisahang hindi mababsgo

ang abang dalaga^y kuhmgin na dito,

nang upang magandp aog masamang tDngoat nang mailagan ang mata ng tawo.Hindt na magaling na aking hatulan

8t hayan iang hatol ng Poong May-kapdl;na ang bawa't isd'y kaoyang nilapatanng matinding hampds, dustiog kamatayan!.Ya6ng sambayana'y paw^og nangilabot

maawaing pusd^y sinidl&n lig po6t,at nakikisig^w ang kahit na musmosiParuea iS^ Diyos!... iParusa ng Diyos!. ..

WAKAS