turuz.com · web viewدالغالي ده رين ده نيز
TRANSCRIPT
دهنيز دهرين دالغاليmusa herisi
təbriz
فهرست
عنوانلارصحيفه
مقدمه مؤ دن ($لف سوز ) 7اؤن
$ مقدمه همرازدان 9رضا
24ديباچه$
$ باشلانماسي سلوكيمين سير عالمينده 26طلسم
$ ) تانينماسي ) نين ميري و جمهورون 32رئيس
$ العارفين 39روح
$ شيرينلشمهسي 46داستانين
$) بحثي) حكمت و اؤلكهسي طرخان 49حكيم
$ بحث ساحهسينده عرفان و 54عشق
$ اولماق ملقب لقبيله الدين 62ينبوع
$) فيروزهسي) اسلام مسجد، 65گؤي
$) ملاقات) كهكشانيله سينا شيخ مسجيدده 66گؤي
$... اولماسي عاق آنايوردونا شاهعباسين و مذهبي شيعه و 69شاهاسماعيل
$ - قصهلر دوزلو دادلي و آيريلماق حكيمدهن 73كهكشان
$) بحث) بير 74ادبي
$ غزل بير دادلي و جلوهلنمهسي شئكيلينده گول 77دونيانين
$ دوشمك جهنمه چيخيب 79جنتدهن
$[) ( ) ( ) جرياني[) اژدها و قابان قيللي و اميشديرمهسي مني جيرانين و حادثهلر 83ائشيتمهلي
عنوانلارصحيفه
$ اؤلمهسي خانين آلتون رئيسي 90جمهور
$ اؤلكه تايي اؤلكهسينين حكيمين 92طرخان
$ چاتماسي مرحلهيه آيري كئچهجهييمين 102باش
$ جيغير 107اوچونجو
$ معراج بيلسم آلدادا اؤزومو تولازلاماسي فضايه مني 110بوغاناغين
$ من و قاش قلم 117قارتال،
$ ) چاتماسي ) هاراييما نين ميري گونومده 121يامان
$... باشلانماسي مراحلين آيري عالمينده 123طلسم
$... كريمدن قرآن تفسيري آيهنين ايكي و الرس اصحاب و 126آراز
$ ارشد امير و دؤيوشو مسلمان 128ائرمني،
$ ارشد 133امير
$ نگاري سيدحمزه الشيخ قاراباغلي الواصلين اعرفالعرفا، ملاپناه، محمدخان، آغا 134قاراباغ،
$) ( ) فلاتي) ايران و تؤرهمهسي يافثين تورك پهلوي بن 138فارس
$ افراسياب فاتحي اول دونيانين و 142توران
$ ) ( ) قولونجا ) نين ميري اوغوزخاقان الخواقين خاقان فاتح ايكينجي و 143آذربايجان
تؤرهمهسيندهن و خطي اويغوز يا $24اوغوز دونيادا وضعيلري اثر و شئكيللنمهسي 148ائلين
$ سلسلهسي آتروپات و حوكومتي ماد 152آذربايجان،
$ حكومتي 157اورارتو
$ قومو آريا و ديلي اروپايي و 159هند
$ قورقود دهده آتايا 160گئرينچيك
$ قورد 163بوز
$ فاتح اوچونجو 164آتيلا،
$ ) بحثي) ذوالقرنين و اسكندر فاتح دؤردونجو و يونان 165اسكندر
عنوانلارصحيفه
$ عنقا يا قوشو 168زمرد
$ اؤلكهسي الرس اصحاب و اؤلدورمهييم اونو و فايدالانماغيم اطلاعاتيندان گلمهييم توش 177راهبه
$ يئرلري دهيرلي و قالاني اؤلكهسينين 187اصحابالرس
$ نجات اؤلكهسيندهن الرس اصحاب و چاتيش البحرينه 190مجمع
$ داغلاريندا قفقاز داغي قاف و گلمهسي هاراييما قوشونون زمرد اولماغيم غارق دهنيزينده 195خزر
$ يازيب سنائي حكيم 203بئلهكي
$ پيريم 204اووچي
$ تانيتماسي كسرويني و ايضاحي ديللره قوشونون 208زمرد
$ لقبلنديريبدير تورك تانري نوحي بن 209يافث
$... كتابلاريندا آدلي الصادق نظرلري اوستادلارينين دانشگاهينين 213استراسبورك
$ ديلي و قومو 219تات
$) مؤسسي ) ايران شاهنشاهي وهووخشتره كروش 221ماد،
$) چاتماسي) باشا عؤمرونون و سلطنتينين 224كوروشون
$) ذوالقرنين) و 226كورش
$ جمشيد 231تخت
232كيومرث$
233داريوش$
$ داريوش و مغول چنگيزخان يا 234تموچين
$ رواديلر و روادي ايوبي يوسف 236صلاحالدين
238رواديلر$
$ مقدمهسي اؤلكهسينين غول و ولي 240پورياي
$ ) مقاله ) بير ادبي و قورد حاج يا غولي چؤلوستان قولياباني، اولكهسينده 243غول
$ نسناسلار اولدوزي، دان گؤزهلي 246آخرلزمان
عنوانلارصحيفه
$ اولدوزو 248دان
$) مرحلهسي) آچيقليق يلا اولدوز 289دان
$ اولدوزو دان گؤزهلي 308آخرالزمان
$ ميز يئتيشمهيي تؤرييه ياشيل شهري اولدوزونون 321دان
$ استقبالي خالقينين تؤرهنين 322ياشيل
$ شامخ شيخ ساققالي آق تؤرهنين 324ياشيل
$ جيران 342نازلي
$ عروس 344گؤزهل
$ لحظهلري آيريلماق اولدوزوندان 347دان
$ سيرغالاري اولدوزونون دان گؤزهلي 349گؤزللرين
$ چاتيشيم چوبانا و صاحبينه سوري 351بير
$ قضاوتي گؤزهل شرعين حاكم تعصبوم، منيم اهانت، 355قرآنا
$ اوروسدو قديمدهن دوشماني بويوك ان تؤرهمهسينين 362تورك
$ دؤيوشلري ايله روس تجاوزكار شاميل، شيخ قارتالي 364قافقاز
$ سلطنتي عشقين شهرينده 366گؤزهلليك
$ عقل قصر و شهري عقل يا 373مدينهالنهيه
$ سؤزلري مختصر فايدالي اسطقسون روح، تخيلي داخلي، عقل خارجي، 377عقل
$ آپارماسي ساراني چايينين آرپا مرحلهسي، سينماق 384طلسمين
$ يانديرير اؤزوموزو ريميز ايچه اؤزگهني، 389ائشيگيميز
هوالرحمن
) سوز ) اؤن مقدمه مؤلفدهن
فارغ تأليفيندهن اولانكتابين كنزالحقايق بو اولاراق، حال شامل لطفلري كريمانه و توجهاتي تانري
) ( و آدلاندي آديلا نيز ده دهرين دالغالي ياراشيغيناگورا شماييلينين شئكيللنمهسينين آدي، اولمادا،
. اولار دئمك دايرهالمسائلده
حالدا ظاهر دوزولونوباولوركي دوزومده بير كي بو حال مطلبلر جور به جور و عنوانلار متنوع
. اويغونلاشديريبدير بيرينه گتيريشيبير سؤزون آمما اولمايا اويغون سينه بعضي بعضيسي
حجمين عنوانداتعلق، هر اختصارا عليالظاهر لكن دهنيزدي، دهرين پهناور، دئييلينمهدي،
قصص. مضمونلاري آمما عالميندهباشلانيب، طلسم شئكيلينده ناغيل باشلانماسي اينجهلشديريبدير
اوخويانلاري حؤرمتلي كي يازيليب سبكيله بير حاكيدير،يازيلماغي حقيقتلردن اكثر قاليبيندا
كسالتمورگولتمهسين.
. وار ساحهلريندهتازاليغي ادبيات آذربايجان كل عليالخصوص اؤلكهلرينده تورك سبكينين
قد ) مزدور اونلارا آرياچيو نيا و بيصفا تاي كرمينه، كرمان تا اولونوب مراعات حالدا هر قلم عفت
) هويت هذيان و دانيشديرماز، هذيان آداماولانا جبران و تصعيد فلسفه كي آنلاسينلار لر بالوراء شابهه
. آلانماز اليندهن هويتين هويتلينين كزهدئييلينسهده مين جورريينمز، شجره سيزه
) ( ) ( اختصاص ، نامحرماولماياراق عالمينده آچيقليق داستاني شيرين نون اولدوزو دان كتابدا بير بو ٹ
يازيليب اولاراق سازگار ذوقلريله سبب آداملارا، مجذوبيهتينه ذوقلرين چوخ جذابيتي امكنكي مهما ،
سيد فقيه مشهور و حكايتلرين مشابه آيري و حكايتين خانم،كنيز مثنويده رومون ملاي اولا،
... نه نزاكت حكايتده بو كي گؤرهجكلر اوخويانلار، و كتابين جزاييرينينزهرالربيع نعمتالله
. . بو جنبهعرفانيسيوار آچيقليقيندا گئييميندهدير، عرفان اولسادا ناغيل اولونوبدور اندازهدهمراعات
هر باغبان سانكي وار، ميوهسي نئچهجور بوداغين هر بوداغي قول جور يوز شجرهديركي، بير كتاب
. سر تاپسا قرار سلوكيندا سير كتابين بو اولماسادا اوخويانعارف ساليب پيوندي سئوديگي بوداغا
. ميزانيديرلر عدالت آييرماغا باطلدهن حقي مطلبلري، كي چاتيبگؤرهجكدير معرفته منزل
اوغروندا رونقينآرتيرماق ساحهسينين ادبياتي تورك اولان رايج قاباقدان ايل مينلر آذربايجاندا،
مطالب لب مقدمه، يازديغي بوكتابا جنابلارينين همراز رضا آقا يازيچي و محقق گنج چاليشان
اختصار سؤزومون چاتماسيناس اولاراق، سونا حضرتلريندهن ٹ ديليله هانسي بيلميرهم كي دير بب
. يئتيريم يئرينه تشكرومي
مدير تركان آقاقاسمي قاسم حؤرمتلي صاحبي قلم ائدهن استقبال زحمتلريندهن مقدماتي بئله ها
. هما اجر كؤلگهلييم گؤزي لطفگؤستهرمهلريندهن جنابلارينين صاحب شريفه جريده اجرائي محترم
عندالله
< هريسي < هريسينژاد موسي
الرحيم الرحمن الله بسم
) آزباخيش) داير كتابينا دهنيز درهرين دالغالي
... شئكيلينده وتوتوق آيدين، و دويغو آنلام، صحبت، جاسؤز، دونيالار سؤزلرينده بابالاريميزين آتا
) ( آنلامي كيمي آخير اوزيوخاري سولار گلنده قنشر ايشه سيز يئر بير هر اونلار چاتيبديرو بيزلره
ايشلهدهرميشلر.
همان ائله سؤزيازماغيميزدا اؤن ائديب، رئداكتا قويسا الله كتابين بو هريسينين اوستاد اينديده
< > . دهيرلي بو دوشدو بئله ايش شهرياربويورموشكن اوستاد رحمتلي نئيلهمك، آمما معنالانير سؤزلر
الهاملاناراق ايستكلريندن و ديلكلريندهن خالقيميزينبوگونكي چاغداش چاشنيسي اثرين
. باهاريدير شن گوللنمهسينين آرزيسينينباغچاسينين كؤنوللر
هر گئجهداستانيدير بير سانكيمين باشلانيب شكيلينده داستان يوخودا عالمينده طلسم كتاب بو
احيان آچيق اوستو دوزگون بير حاكي حكايتي، اؤرتولوحقيقتلردهندير گئجهسينين .ٹ
. ... هارا و هيئت،فلسفه بديعي، صنايع بيان، معاني عروض، منطق، كلام، حكمت، فقه، هارا داستان
اولمازكي دئمك داستان حالداتفسيرينه مستند آيهنين ايكي اولان مربوط اصحابالرسه قرآندان مثلا
> : وار سببلر بويوردولار سوردوم يازاردان يازيلينيبعلتين شئكلينده داستان نييه مطرحدير كتابدا بو
لاچين بيرده مورگولتسين، كسالت اوخويانلاري قويماز بيرسبكديركي بو آختارسان اصلين آمما
و درماني دردينيننسخهسينين دردمندين هر كتابدا بو حالدا طبيعي اولمادا عطاردكاني بازاريندا
<. وار عينيتي جنسين آختارديغي هرمشترينين
احيان بحثلرده كتابدا بو كي حال عين كي در ائلهبرقراردي روابط آمما ويرير گؤزه تضاد عيب ٹ بو
. بو الهاملانيبدير سبكيندهنده ودمنه كليله هريسي اوستاد بارهده بو سانكي وئرير، الدهن وارليقين
- - يئرلي و ويريب دوزهك بزك اوستادانه باشگئچهجهيينه عالمينده اليقظه و النوم بين يازار ساين
يئرلري گئتديگي اؤزيله توتاراق، آليندهن كوتلهسينين اوخوجو و حاشيهلردهچيخيب مناسب يئرينده
. گلميشكن يئري اثرده بو دئديگيميزكيمي فايدالانديريب دولانديريب،بيلديكلريندهن
وفيلسوفلاريميز، حكيملريميز عارفلريميز، عاليملريميز، شاعيرلريميز، ميلليقهرمانلاريميزدان،
شيوخ و وسلاطين فاتحلريندهن دونيا و منجملريميزدهن و صوفيلريميز مؤرخلريميز،
نسناسدان غولدان مرتاضدانو ساحردهن و ذوالقرنيندهن و مليتلردهن و سلسلهسيندهن
. اولونوبدور صحبتلر
و ويريب كيميچاشني علملرينه توتدو،گون تاريخيمزدهن اديان و ادبيات كتابدا بو اديب بيلگين بو
اؤز اوخوياراق كتابي يازيلان رومانشئكيلينده بو قدر امكاني و چيخاري اؤز اوخوجو هر اولور دئمك
. كوچه و ساده مطالبي كتابين بو اولور تانيش ديليله و هويتي،مليتي ادبياتي، تاريخيله، باباسينين آتا،
ادبي- اولورسادا، ساده قدر نه ديلي اوستادين آمما يازيليب، خالقديليله اولان رايج باجادا
. كيمي ضربالمثللره دوتدو، سؤزوندهن آتالار گلميشكن يئري اوزاقدوشمور ديليميزدهن
وجودهگتيريب صحنهلر بير ادبي يازيلاريندا حالدا تكلفسيز گاهدان قاتلانديريبدير، يازيلارينينقاتيندا
هاميلار تا بيلرديميازدماديم يازا بوجور مطالبين كتابين بوتون ائله دئسين ايستهييب سانكي
فايدالانسينلار.
) ( گتيرديگي ايلدهاله آتميش هريسينين اوستاد كتاب، آدلي دهنيز دهرين دالغالي فيكريمجه منيم
- وطن حؤرمتلي تمناسياولماياراق توقعسي كي جيرگيدير دييرلر نئجه تجربهلرين و معلوماتين
. قويوب اختياريندا داشلارين
اثرلريله چاپاچاتماميش و اولموش چاپ سيرا بير باخاندا دونياسينا ياراديجيليق عالمين كار تواضع بو
گؤزوم مثلي حاققينداكي ددهقورقود فؤادين كؤپرولو رحمتلي گؤرهنده اثرلري بو اولوروق، تانيش
: بو همين قويسان، گؤزونه بير ترهزينين بوتوناثرلريني هريسينين اوستاد دئييرهم و دايانير اؤنونده
. آتميش يازارين دئمهلييم آغيرلار گؤزي بيري بو دئسم حملاولونماسين مبالغييه گؤزونه باشقا كتابيدا
) وار ) گؤرنه اوخو كتابدادير، بو دوزو داد، دونياسينين ياراديجيليق ساحهسينده يوخاريادبيات ايلدهن
حاليندا قياس غوموزاثرلري اوخودو باشقا يا و چاپاچاتديريرميش ساحهسينده نثر هريسينين اوستاد
فارسجا سهده ايستر ايسترعربجه، توركجه ايستر آثاريندا شعر گلير، نظره آز اثرلريله منظوم
. غزللر،- دونياسيندا شاعيرليك و اويازيچيليق اولموشوق شاهدي تجربهلرين و فنلرين بؤيوك بؤيوك
رباعيلر دوبيتيلر، ملمعلر، مثنويلر، ترجيعبندلر، مسدسلر،تركيببندلر، مخمسلر، قطعهلر،
تقاضا زمانينين اكثرينده تؤرهديب قصيدهلر بيتيلي يوز ايكي دوتدو سكگيزبيتدهن اون هابئله
يولدا سانكيياري گؤتوروب قدملر مؤثر نثرساحهسيندهده شاعيردهناونوتماييب، و شعر وديلكلرين
. . دولغوندور اينجهو كيمي شعرلري اثرلريده منثور ثمرهسيدير همتينين وجهه يازماق نثر
اول شئيدهن كيمي،هر اولدوغو يازيلاريندادا بيري او اوستادين دوشونجه و فيكير گئدهن كتابدا بو
اولوسلارين و اؤلكهلرين حاققيآياقلانميش و قانونلاري قايدا مذهب دين، عدالت، وارليق، ميللي
حسرتلي باخيشلار، حسرتلي ايچينده ساييلير،گولومسونمهلرينين هدفلري اصلي قالماق قئيدينه
تكين قوشو آل آليجي قلمينين اولسون اولور جور هر وار، ايچيندهگولومسونمهلري باخشيلارينين
. دئييل اياغيقيمروسوز
صحبتلر بوللوسؤز طرحينده موضوعلر ظريف و اينجه يازيلماسيندا كتابين بو باشقا بونلاردان
. گاهدان آرتيرير دوشونجهلريبيلمهلري ائدير، ايفا وظيفه بير يئرينده اؤز بيريسي هر واركي،
سؤز آخديرير زمزم فيالمثل يئريندهنقوملوقدا دابانينين اسماعيلينين قلمينين گؤرورسن
گؤي قالديرميش قامت موزون تبريزده اولان اسلامفيروزهسي اولاراق، ياتيملي يئرلي آراسيندا
كيم بوبناني سؤووشمور هاواسي ال اوستوندهن سؤزون مجلساولور، نقل بحثي مسجيدين
. زمزمهائدير جهيين گئچه باش ايندييهكيمي باشلادي نجورقويوبوندان قويوب؟
طويوغا لومه آديلاسؤكوشدوروب ايش پير آلتين يئر حتي برين دؤور آراييشيندا تصنعي زماندا آخير
. قارا باختي اؤزوندهن اولالي حالدا اؤزياو مسجد گؤي آيدينلاشديريبدير دؤندهريلمهسين
غزللر مسجيده گؤي توركيسيله آذربايجان عالميوار، آيري بير يوخلاماغينين حالين مأثرهلرين
تاپمادا شئكيل اويغون داليندا مطلبين مطلب آغلادير و اوخويانيگولدورور كتابدا بو بيري يازيبديركي،
حكومتي، ماد اورارتو، مجمعالبحرين، اصحابالرس، اوغوزخاقان، طرخان،افراسياب، حكيم
. باشلانير بحثي چنگيزخان و تبريز رواديلر، اسكندر، يوخ؟ وارمي آرياقومي
پورياي بالاسيگنجهلي آذربايجان پهلوان جوانمرد عارف بيرينجي گلميين يئر آرخاسي اوزونده يئر
. اوتوردور يئرينده حكايتي شيرين بالدان وليدهن
تمام قايناقلارينشرحينين اوخودوغوموز گونهكيمي بو ليين كيم بعضيسينين شعرادهن بئله ها
اثبات شئكيللنديريب ترسهسينه آلقيشا ٹ قبولا چوخلار اويغوناولماسادا ذوقيله عدهنين بير سانكي ،
. دوشاب دورا، و آييريب باطلدهن يئردهحقي چوخ ائلهمهسهده قبول عده بير قوياجاقديلار قول
. هارايينا قوشونون زمرد اولماسي، غارق دهنيزينده هريسينينخزر اوستاد پوزوبدو طاغين ديينلرين
اختياريندا بيلگيلر ساخلاماسي، قوناق گئجه نئچه آپارماسي، قافقازداغلارينا و قاف اونو چاتماسيي،
. دوشمهسي يولونون چؤلوستانيندان غوللار تؤرهدير ميدان بير گئنيش خيالعالمينده قويماسي
) ( ) ( ) ( گؤزهللرگؤزهلي او و وئرمهسي نجات اليندهن غول حاج قيزا آدلي اولدوزو دان اونياشار
اونا و تجلاسي ليگينينمنظرينده گؤزهل وحدتين گؤزهلليگينده قيزين اولونموش توصيف وصفيله
ايكي اون اولمادا، يالاغيندان ياراليغول آلتي آياقلارينين تغلاسي، محبتينين مبري اشهيدهن
) هامييا ) تاپشيرماسي، آناسينا آتا، سالم و صحيح ده ياشيلتؤره آپاريب ووروب جايناغينا يولو منزلليك
بللنديرير خصوص لذتين ياشاييشين دوزگون و داستاندير بير يچونشيرين ا سئونلر رومان .ٹ
. مجاهدينين واؤلكه دين و سركرده بؤيوك او گئدير سوراغينا شاملين شيخ قارتالي قافقاز گزهگزه
. شمايلينشئكيللنديرير الواحدا دؤيوشوندهن متجاوزلريلن روسي ايلليك قيرخ
. قايلاولور وصفه عقله داخلي و خارجي چيخير، گيرير، شهرلريندهن عقلين و عشقين
( . هيچ واريدئييلسه يونگول آرتيرير شوقون اهلينين ذوق ايله غزل دوزلو دادلي، بير هردهن
) ( : ) دئيير ، قارداشخان گيرير،بويورور قاپيدان دوشمور باجادان بيمقصود نرود در اين از خواهنده
. ) آرتيرير) شرحين سؤزون سونرا و عاشيغيدير حاق كرم
) ( كؤلگهسيندهباخيشلاري كراماتين تورتديگي باخيشيندا شاهين ناصرالدين نين جغنديري شيخ
كؤلگهلنديرير.
> : معاملييه سيزينهسرقفلي يئر چون گلمير آجيغيم القابدان يئرلي دئيير بئله اؤزي هريسي اوستاد
ايندييه اؤزون، ده نه منيسهريييب نه لقبلنديرسه لقبيله محقق مني بيري آمما وار مشتري چوخ
<. اولونا حمل خرافاته نقلائتمهميشمكي روايت بير يازماميشام مطلب بير تحقيقسيز قدر
- . كتاب بو واراقلاسان آراق اونلاريدا كاملالعياردي اثرلري بوتون عاليمين محقق بو دئمهلييم سببه بو
. ) دئييل ) قياس قابل اثرلريله اؤز دير دهنيز دهرين دالغالي ايچينده اونلارين كيمي آدي ائله دئييم نئجه
. علمده نئچه آراشديريجينين بو اثردير بير تقديرهلايق و بيبديل حالدا عام دييهبيللمكي، يئرينده اؤز
خصوص وار مشتاقلارداندير تبحري آرتيرماغا كريمدهنعلمين قرآن اثرين. ٹ بو چاتاندا بورا سؤز
خصوصينده ياراديجيغي ساحهسينده ادب و ياشاييشينين اوستادهريسينين ياراديجيسي
. دئييل يئرسيز دانيشيقحتيالامكان
) ( گونوني دؤردونجو اون جماديالاولينين هريسي هريسينژاد موسي حاج و 1344 اوستاد قمري
1304/2/13 ) ( آتاسينين اولوب، آنادان ده هريس آدلانان دونيادا صنعتيايله فرش ايل اينجي گونش
بيرينجي صنعتينين فرش قيزي آقاخان ميرزه حياتخانم آدي آناسينين و روحالله آقاميرزه آدي
. ) صاحبيدير ) چئشني آدلي نقشه حيات ابداعي و اوستاكاري
) ( عبداللههريسيديركي، ملا آخوند آيهالله اعلاسي جد ، آخوند حاج زينالعابدين ملا حاج باباسي
. وجوده حياتدان و موسيروح اولار دئمك مقتبسدير شهرتيندهن اونون تخلصي اوستادين
محلي اؤيرهنمهده آتاسيندان و قرآنيباباسيندان و عقايدين اصول و تحصيلاتين ابتداني گلميشلر،
. نايلاولوبدور كسبينه فيضينين علم عالملردنده
ايلي گونش اولمادا فارغالتحصيل مدرسهسيندهن تأسيس تازا هريسين دئيه 1317 سونرا تبريز ده
. قويوبدور قول اؤيرنمهيه علم دبيرستانيندا رشديه گليب، اوچونجو 1320بوشهره يورين شهر ده
منحوس بلبشور و ائدنده اشغال روسلارآذربايجاني يعني گؤسترمهده اوز غائلهسي گونونون
. شعر اعتباريله اساس زامانلار همين ائله قاييديبدير يوردوهريسه آنا زامان ائدهن ظاهر قيافهسين
ايله محمدهجري ميرزه آقا مرحوم شاعري معروف هريسين يازماغاماراقلانيب، اوخويوب
بوزمان اوستاديميزي ماراقلانديرماسي اوزامان مرحومون او رابطهسياولدوقدا،
. لاچينلانديريبدير سماسينده ادبياتساحهسينين
اؤزي 1328هريسي اؤزاؤلكهسينده حدوديندا ايل بئش اون اولاراق استخدام ادارهسينده معارف ده
اولادين وطن فرهنگينرونقلنديرمهده محلين فايدالانمادا طريقيله مطالعه بساطيندان علم
. فايدالانديريبدير معلوماتيندان
. < 1344تا دالي چوخ علمكروانيندان گؤردوم بئلهدير دئييشي اؤز اولوب منتقل تبريزه قبهالاسلام ده
اؤزومي كي ائلهديم جزم النهايهعزميمي تاپانماديم اؤزومي اولدوغوما معيل زمان بير قالميشام
رابطم زمان آز طباطبائيله قاضي حسن اوستادسيد مرحوم سورونم دالينجا يئتيرنمهسمده كروانا
. شعرلرينده يازديغيم كي آنلاديم اولانماميشام قطره منهله اقيانوسدور، علم كي دوشوندوردي منه
اؤزومي تك قاشي قلم داغ دوشدوم فيكرينه اؤيرهنمك قيلديم شاعيرلييينتركين لاخدي اكثري
آياتقرآن تركيب و تفسير توتونجينين آيهالله درسينده، فقه دينورينين آيهالله كولاچينغيديم، كولدان
بيليجي بحثينده سرابينينادبيات آيهالله درسينده، كلام زنوزينين آيهالله زامان آز جلسهلرينده مبين
تشريحي نهجالبلاغهنين و كريم عليزادهنينقرآن عمران آقاميرزا المسلمين و حجهالاسلام اوستاد
اشراقينين آقا جعفر ميرزا آيهالله حضرت شركتائلهديم مدت اوزون جلساتينده تعليم حالدا
كلاسلاريندا گئجهلر ائتديگي داير دانشگاه ايل دؤرد حضوريندهنفايدالانديم فيض حالدا عمومي
مدتلردهصرف بو فيكرينده اولدوم اؤيرهنمك مطلقٹ قيلديم تركين شاعرليگين و يازيچيليغين ٹ
آپارديم آرادان اكثرين شعرلرين دئديگيم علملرينباجاسيندان . اؤلدومقاباقدا اولان مختص شعره
عموم كي اولدوم ملتفت قر بويلانديم مطالعاتيمي ٹ سببهتفاسير او اولونماديلار استخراج آندان
چوخ. آييلمادا سونرا قيرخياؤتندهن ياشيم وئرميشديم، سووا وهرياني چون جوانليقدا آرتيرديم
. آمما قويدوم قول شاعيرليگه و تازادانيازيچيليغا كوتلميشدي ذهنيم چون اولدو بهرهم آز زحمتدهن
) ( خاقاني حكيم الاصباح و المعاني خلاق حكمتده اويسيلركيمي لنگم لنگ لنگ هله كي دئمهلييم
و ائديب اقتداء روحلارينا ساحهسينده ادبيات فضولينين بؤيوك العارفينوالواصلين اعرف عرفاندا
شاعيرلردهنموروثي چاغداش اجنبيدهن فرهنگي تهاجم و بيلديم جايز تبعيتي اثرلرينينسبكيندهن
. ائلهدي ساريجذب اونا مني تنفري شهريارين اوستاد اولان قوروقچوسي ادبياتيميزين
< بردهها< ايران شعر آبروي اين كنم چون ادب ميراث مخربهاي با شهريارا
لقبيله، اوستادي ساحهسيندهقصيده شاعرليك و يازيچيليق ديلينده تورك جنابلارين هريسي اوستاد
. سؤز بو حالبوكي، وصفيلهوصفلنديرمكدير اويغون و گؤتورمك قدم ياتاقلي ـ يئرلي لقبلنديرمك
اثرلرينظم بيري او اولونماسينكي حمل معنويدهن تعريضه و لفظي محسنات نثرٹ و ٹ
توتماليييق. عريانديلار سوراغين شاعرين يازان قصيده بيرعصيردهكي بئلهكي قصيدهلري منتهي
يازا شعرلر انواع و مثنوي و غزل هاميسي شاعيرلرين دئمهلييم صاحبيديربونودا حال بير خاص
. شاعيرلره مختص وار اختصاصي آمماقصيدهنين بيلرلر
اولوراولسون رنگده هر گولشنينده علم كيمي آريسي بال آنلاشيلان سؤزلريندهن اوستهكي
دئمهلييمكي منچلپاق دئمز، دئمهسهدهكي اؤزي سوموروب، شيرهلرين قونوب اوستونه گوللرين
خصوص فارس، و عرب، باغلاييب بالشانلاري مصفا پتكلرينده ادبيات تورك شفاء) ٹ فيهم
. قرآن(. تفسير اونون صاحبيدير بلاغت و وبيان نطق يئرينده، اؤز شعريسي قريحه و علمي للقارئين
. علوم مدارسده ايل اوتوز ايستيرهم دئمك نه بيلرلركي شركتائدهنلر جلسهلرينده دانيشيق آيري و
هم عالمينده علم مدتده اوزون بو اولمادا محول عهدهسينه عقايدتدريسي اصول و انساني
. . ششگلان ايل بئش خدمتينده اواخر مسئلهدير بير اؤزوو بو همفايدالانديريب و فايدالانيب
سونرا استفاضهدهن و افاضه مدرسهسينده .1359محلهسيندهصفا قيرخ اولوبدور متقاعد ايل ينجي
سونرا كؤلگهسيندهكؤلگهلنيب بايراغينين عشق گؤتوروب قدم طريقينده عرفان دولونجا ياشينا
قافلهسينه تأثر حكمت مرحلهلرينينقورخوسوندان خطرلي عرفانين معقولدان جرس صوت ٹ
ايكي بو خاقانينين دئميشكن اؤزو ديريب اونوبئزيك بحثي ماده اصالت و اولي هيئت قوشولوب
بيتي
عصيانش ماند آدم نه وسواسش ماند شيطان مننه كاندر بگداخت مرا تلقين بوته در چنان
نگهبانش كردم شب به را طبيعت مهتاب بشكافدكه گور طبيعت نباش كه آن ز نترسم
تبعيت كاروان هر كي چاتيب نتيجييه بو چكيب ال ماقدان جوم حكمتدهده آييلديب ٹحضرتختمياونو
( مرتب غزلينين) بير چاتاجاقدير سعادتدوشرگهسينه حركتيله دوز تند نه كند نه يولدا دوز دهن ص
: دئيير بئله آخرينده
< > منده ده ديوانه وله هر ائديريك گؤردوم هريسي اوتوتماقدا عشقي دوتوب عقلي من
وتهاجم اجنبي ضد سولچو نه دير ساغچي نه كيمي شهريار اوستاد مرحوم هريسي، اوستاد
هوييتيندهن،. اؤلكهسينسئونلردهن، آرخالانمادا وطنلره هم متدين آلتيندا بايراغي قرآن فرهنگيدير
قسمتي، بير آثارينين حقوقيمدافعلردهندير و حقيقي طريقيله دوزگون ديليندهن ملييتيندهن،
درمان تاپيلسا داوا تاريخيميزا اخلاقياتيميزا،ادبياتيميزا، فرهنگيميزه، عنعنهلريمزه، دينيميزه،
نسخهسيدير.
تورك تعداد برنامهسيندهچوخ بوداق گوللو راديوسيندان ايستگاه تبريز حدودينده آي دوققوز هريسي
و تانيتديريب خلقيميزه اولمادااونلاري قايل حاللارينا شرح حالدا مبسوط شاعيرلرين يازان
اولماسين ديل ايكينجي دونيادا حيثيندهن وضوابط آيدينلاشديريب خصوصياتين ديلينين آذربايجان
. دوشسهلر شئكيلينه كتاب اولونمادا استخراج نوارلاردان بيرگون دانيشيقلار بو چكميشدير اوزه
. اولماليدير قايناغي گؤركملي بير ادبياتساحهسينين آناديليميزين
غزلايله اولوراولسون قصيدهايله ازليتيله ذات حضرت شاعيريميزين صاحبي طبع موزون و عاليم بو
. آدينا سببه بو آيدينلاشير خلوصينيننهايتي اونلاردا واركي مناجاتلاري عرفاني اولسون اولور
. دئييل سيز يئر اولسا لصولياطلاق صو آغاجينين سرو چمنينين وحدتين
. قايلاولوبدور وصفلره حقلرينده گؤسترمهده علاقه خاص عليهمالسلاما معصوم دؤرت اون
: ياديمدادير بوجور بيربيتي قصيدهسيندهن بير يازيب مدحلر متعدد پيغمبره حضرت كاينات اشرف
علتدير و معلول فلك مرصد حلقهسي ميمين حداو سر بللنه تا اولوب احمد ميميله بير احد
غزللرديوانين و قصيدهلر مفصل يازديغي منقبتينده و مدح عليهالسلامين علي حضرت
ذات. حضرته او آمما بيريندهنمتيندير بيري شعرلر يازديغي سيدالشهدايه حضرت گؤزللنديريبدير
. يازيلماسينا مطلعينين محيرالعقولدي هاواسينينكيفيتي و حال زبانحالين يازيديغي ذوالجلاليله
: اولونور اكتفا بئله بيتيله ايكينجي
نور پروردگار منه نوردير حضورمشكواه شاهد اولوب حضوريم مستحضر
ظهور عارضي عارضيمه اولانماز جوهريندهديرعارض فطرتيمين شهود كشف
. ) ( درج اوچون بيتينمونه ايكي ائديب تقديم حضورينه س عباس حضرت قصيدهده بير عرفاني او
اولونور:
امهات و آباء غرمينه اولوندو قوناتتسخير قول آچدي لقا قرب قاف عنقاي
ممكنات كل كؤلگهلنه كؤلگهسينده كؤلگهلنديريبتا اؤزون كؤلگهسينده كؤلگه بير
. كفايتدير اشاره بيتينه بير شعرلردهن يازديغي عليهمالسلامه الائمه ثامن حضرت
طوس شاه غلماندي سرور حور، طوسمخدوم شاه رضواندي جنته طوس، جنتدي
قارشو باخيمندانحقه انصاف شبههسيز كي، بو حال اوزانسين سؤز ايستهميرهم ايسه ايندي
اولسا سئويكنمهييم يوزقايناغا اولدوقدا، اوسته يول دوز دوغرو ساحهسينده مذهب شئكيلده دوزگون
( . دهرين دالغالي كيمي دئديگيم اوللرده صيغيشماياندير توصيفه وصفي، اوستادين كار تواضع بو
فضايلينين( آتابابالارينين و سجاياسينين واؤزونون آثارينين موزون آيري و كتابينين آدلي دهنيز
. گؤستهرديم آينادا آيي گئجهليك دؤرت اون قدري باشاراجيغيم نهميدان، واريدي آت نه منده تعريفينه
گوجلنديرمهيه باجارديقيمقدردئديكلريمي و آرخالانديرماغا شرحي وئرديگيم ايسه چاتار بورا سؤز
حاج عالم تانينميش خادمي، دين ذووقولوشاعير، و واعظ شهير هريسلي قالاني بحثين خاطر،
. عربيلرين ملمعين بو قويولور عهدهسينه شعرينين عربلهملمع و تورك بو فاطمينين آقا سيدحيدر
. اولموشلار هريسياؤزلري چئويرهن توركه
هوالاديب
اواديبدير
اوستاد منه اولوب مشوق ملمعاته
فرهاد اولموشام شيرينه شيوه بو لذا
كليم الحكيم علي بموسي هوالسمي
كليمدير ايچون حكيم موسيدير آدي اونون
متقي الاوتاد وكان من بارعٹ ٹ،
داندير اوتاد مقام، عالي پرهيزگار، واردي
ماهردي خطيب مسلط شعره فنون
ايجاد ائيليييب سبك گؤزل آناديلينده
هوالناطق هوالعالم هوالاديب،
سخنوردير او عالمدير، او اديبدير، او
الاجداد من وارث فضيلته علي
بابالاريندان وارثدي فضيلتينه
اعلاسي جد جدي، آتاسي، اديبدير
ارشاد جماعتي ائديبلر فقاهتيله
الزاهد هو هوالعابد، هوالفقيه،
زاهددير او عابددير، او فقيهدير، او
عليالافراد والرائد هوالمعلم
فردجماعته فرد وئرندير، نشان يول معلمدير، او
يورتي آنا اونا اولسا سوران هريسدير
آباد شريف شهرتي اونون هريسي ائديب
فيها ساكن تبريز بلده نزيل
اوردا اوتوراغيدير شهرينين، تبريز ائدني نزول
الارناد منبت توحيد محله علي
) باغميشه ) يئرده بيتن گول توحيدده محله
دالغالانديردي بحر ائلهدي حساب مني
فرياد چكه بيشهده گئرهك شير دئديكي
ملمع لمقالي بالترك فحضني ٹ
منيماراقلانديرديتازادانيشيغالمعهلنميشتوركه
بجياد رأستي البدت معالتعرب،
اطاعته باشيمي دهبرتديم ايله عربلنميش
طبعيم طوطي توركه ديليني عرب قاتيب
آزاد اولدوم قفسدهن نيستان طرفه ياراتدي
قلمي في خيالي من طلعت شميشه
قلميمده خياليمدان چيخدي گونش بالاجا
بلاد كل السماء في ظهرت ضياءها
شهرلرين هامي گؤيونده پاررادي ايشيغي
بديع صنع نقص شعريمده بو اولسا اؤرتر گؤز
< فرساد < دئييل فاطمي چون شعرده فنون
تابع كنت اوامره الحال علي في ٹ
فور قويان بويون من واريديم ديلكلرينه ٹاونون
وداد طريق في بالامر اخالف فلن
ائلهمهرهميولوندادوستلوقون امره مخالفت اصلا
صدف شاهواره در اولوب ملمعاتيم
تكينبالمرصاد ثريا لعقدهن
اونلاريبويونباغيائتمگهثريااوتورموشكميندهدير
. بو عربيملمعاتيوار و توركي كيمي بو حدوديندا اللي يئرينده، اؤز اثرلري آيري فاطمينين اوستاد
. عرضهاولونماييبدير ساحهسينه ادبيات ديلين هئچ شعر اندازهده بو فنده
بؤيوكفضولينين مولانا الواصلين اعرف بيريده اثرلريندهن دهيرلي هريسينين بيتلي 134اوستاد
. عارف زنوزلو اولان دفن و تبريزدهياشييان چئويرمهسيدير توركييه قصيدهسين القلب انيس فارسي
فدوينين مهرعلي ( 30ملا عليهالسلامدا ) علي حضرت منقبت قصيدهسين عربي بشر علي ها بيتلي
اخير اولمادا نشريهلردهمنتشر ائديب تضمين زحمتين توركيله كي اولونوبدور چاپ كتابدا بير ٹ
. حجه شروانلي الاصباح و المعاني خلاق بئلهليكده ائديبدير استقبال كماليوحدت آقاي الاسلام
بير سنائيدهن حكيم العارفين اعرف انوري، حكيم ابيوردلي قطران، حكيم خاقاني،تبريزلي
. چئويريبدير توركييه پاراشعرلر
. مفاخريندناولان علمي آذربايجان بيريدير آثاريندهن كتابي تاريخ مفصل هريسه يوردو آنا
) ( اولاراق، شرحهقايل اثرين عاغيل قيزيل يعني سرخ عقل نثر فارسجا اشراقين شيخ سهرورديلي
. مثنوي تاريخين خاقانين اوغوز كؤچوروبدور فارسادا ائلهليكده و چئويريب توركه شئكيلينده مثنوي
اختصار يازيبدير قاليبيندا شاهنامهكيمي بير اولمايان. ٹ و اولان چاپ نشريهلرده وفارسجا توركجه
كيملرين زامان، هانسي نجور، مأثرهلريميزين، پوزغون شارحياولالي، عنوانلارين مختلف مقالهلري
داغيلمالارين، ييخيبليب قالانمالارين، چاپيليب مرورايله قالديرمالارين، فلكه بنالنمهلرين،باش همتيله
. ياده پاسخ شئكيللنديرير رهنلرده كيمي مصور بير سورونمهلرين، باخيشلارين حسرت داللارينجا
) ( اولماق تورك اونلاراصونرادان و قويانلارين آد آذري ديللرينه و خالقينا آذربايجان كتابيندا سرايان
) ( اولمارين كؤكسوز و سيز يئر جوريانشاماقلارين آيري و وئرهنلرين اولاراق افترا و بهتان نسبتي
. لاشديريبدير آيدين
اولالي تقاضاسيلهموافق زامان اثرلري يازيلميش شعريله قسم نئچه ديلينده فارس عرب، تورك،
. دويغولارينين قصيدهلريدهرين محدود مشبب، متغزل، توركي شئكيللنديرير ديوان بير قالين
. بو كيمي دئديگيميز استغناتؤرهريبدير جهتيندهن قصيده ديلده بو اولاراق ثمرهسي شجرهسينين
. . مولانا چتيندير يازماق قصيده آيدينديركي وار ياراشيغي قامتينه قباسينين اوستادليق صنعتده
سيد الواصلين اعرف قاراباغلو قرارلانميش فضولينينقرينهسينده بؤيوك اعرفالعارفين
يازيب، مقدمه مفصل بير ديوانينا قالين توركي اولموش مدون قسمشعردهن هر حمزهنگارينين
مكتبلرينين و منزلتلرين و مقام سالكلرين و عارفلرين عده بير عينحالدا مقدمه آدي
) ( . اولونور كيمهاطلاق سالك آرخالانير مقامينا مأخذ بير بللنديرمگه مؤسسين و نوعين وسلسلهلرينين
كتابينين . بير آپاريليبدير آد عرفانداندا اصطلاحات اوندا آديديركي
. ) ضمن) اولونوبدور منتشر و چاپ خلاصهسي كتابينين اسلام در تور حكميت قطعهلي اونايكي كيٹ
. حسابي گونش حالدادئمهلييم سينمهلي حئييف عالميوار بير اؤزلوگونده اينجي 1377ترجيعبندينين
< > ادبياتچي و ادبيات ليسانس آدلي صباحالدين اوزره حادثه آجي بير آخريندا فصيلينين گوز ايل
مسيريندهن ياشاييشين كدهرلنديرمهده گؤزگوسون ذوقونون اؤلومواوستادين بالاسينين گنج اولان
رشيدالدين. اوغلو خاقاني، اولان مرادي ساحهسينده ادبيات بري اوواختان جايديردي
- الدهن سيراسي بير شعرلرين بو يازيب شعرلر مصيبتينده صبانين شعرلركيمي مصيبتيندهيازديغي
اينديسه حالينپوزور، ائشيدنلرين اولونمادا زمزمه سسلريله حزين تؤرهلرينده ياس دوشمهده اله
. هاواسيبوجوردي حال بيتين نئچه شعرلردهن قوشولونموش فورمالاردا بو
) سنه ) آغلارام ياراشيق باغينا حسن سنهاي آغلارام ايشيق گؤزومده صبا تاوار
- سنه آغلارام دولاشيق يولوم حيات وايدوشدو واي باشلاندي، سازاخلاري خزان واخسيز
سنه آغلارام آلاچيق فغانيله كيميقوررام كاروان آزان يولدان چؤلونده هجران
سنه آغلارام آچيق آيدين گاهدان يارالاريمگيزلينجه، سيزيلدار سينمده، اورهك اوخشار
سنه آغلارام قاتيشيق قاني دل ياشي، آغلاييرگؤز دوشمانلار حاليما كي حالدايام بير
) سنه ) آغلارام بولاشيق گؤزوم اوز گومانسيزامآلقانه سنسيز ياشاييشا صبا لاچين
سنه آغلارام باريشيق ائيلهرهم يورولموشاميالواررام آغلا آز دئسهكي گؤزوم كؤسسه
) سنه ) آغلارام قاشيق بيرجه قالينجا دهقانيم وئرنده جان دييهرهم صبا كفن گولگون
< سنه < آغلارام ايشيق گونشدهن گوندوزوم گئجميا قيرگون گر اولا هريسيم يورغون
> : عؤمرومون جورفشارلار به جور اولان زمينهسينده و مصيبت بو دئيير بئله اؤزي هريسي اوستاد
حاليما خاصي لطف تعالينين چاتدادارديالله باغريمي قيريب داماريمي حيات چاغلاريندا سون
علملرينه آيري و علاقهسي تحقيق تفسيركتابلاريندان تفسيرينه و قرائتي كريم قرآن اولمادا شامل
<. آليندي قاباغي خفهلنمهييمين آزالمادي شوق و ذوق مندهاولان علملرينه تاريخ و ادبيات و تعلق
) ( اوستادهريسينين لقبلنن لقبيله ينبوعالدين كتابدا بو بودوركي ديلهييميز تانريدان مهربان
خصوص ديل اوچ و كؤلكهسينده كؤلگهلنديرسين اوزونمدت ساحهسين ادبيات تورك آذربايجان ٹ
دؤ مصيبهتينده بالاسينين .گنج صدرينآرتيرسين سعه و زومون
. اولونور محول عهدهسينه بيتين ايكي بو اوزوندهن مؤلفين كلام، ختام حسن
هندوستاني اولان طوطي سئوهر شكندير شكر طوطي هريسي
آذربايجاني شانلو ياشاسين دير هندوستان آذربايجان منه
همراز رضا ـ تبريز
81/3/18
الرحيم الرحمن الله بسم
ديباچه
گؤستهرهن الحي،يول هو اؤزودو اؤلدورهن الحق، هو اؤزودو ساخلايان الهو، هو اؤزودو يارادان
) تا ) سين گؤرسن اوندا جمالي جلالتيديركي، يعني ص مرتبت ختمي حضرت گؤندهريرميشي اونون
محجه عمه ابن علي و عليه ملائكته و صلواهالله تاپسين نجات قارانليقدان ايله وسيله بو كثرت
) ( ع المعصومين اولاده و البيضاء
: مصادف كي، ايل يوزبئشينجي دؤرت مين گئجهسي ييرميمينجي آيينين الاخري جمادي سونرا آمما
چرشنبه سحري و ايكيسيله آيينينايگيرمي اسفند ايلين اوچونجو آتميش يوز اوچ مين ايدي
درك صبحي نفحات تا دوردوم آييلديم قالاندا بيرساعت ايشيقلانماغا معهود عادت طبق اولاجاغيدي
. . بير قيلديم نامازي چكيلدي آذان جوكگولدهشديلر قوشلار بانلادي خوروز ايشيقلاندي اولام ائلهميش
. بيرباش بله اليقظه و النوم بين فاصلهسينده الطلوعين بين ياتديم اوخويوب قرآن ايكيصفحه
) ( : قيران گئچي بيرقريه بازور ميان گئدهم را بازور ميان چيخديم هريسدهن گلدي باشيما گئچهجهگي
. آيديندئييلدي گئتمهكدهن اورا هدفيم دير اتهگينده اوزده بو گهدييينين
) ( يئتيشهم گئچيبگئدهجيديم اوردان كؤشندي هم ايله هريس كي، بورازون يوللانديم اوراساري
) ( . ) آدي) كي، چاتديم محله بير يولگئتديم آز بير اولدوم رد بورازوندان مقصديمه چاتام تا بوزووانا
) ( ) ( ) ( حسابي گونش ينمالكي بازور يان بوزووان دي جراح ابو كي، 1344اوكؤشهنين قاباق دهن
. ) ( ايدي محول عهدهميزه بيزيم گؤتورمك بهره آمما لرايدي گنجهزاده ايلايدي ارضي اصلاحات
. آلتي اياغينين آتين گئچنده جراحدان ابو گلرديك گئديب ايلهچوخ آت قريهلره او هريسدهن
. 1كوببولداردي.) عجايب( آلتيندا كؤشهنين بو آرا خلق گورولداردي قولاغيميزدا سهسي
. قلبميزده نسبت يئره او سؤزلر بوجور اوشاغليغميزدا مجالسيدي نقل غرايبدهنصحبت،
. ايچيندهنسؤزچيخار سؤكسن آمما خرافاتدير ظاهري وار بحث بير فلسفي بوردا قورخوتؤرتميشدي
. - ) ( ييرتيجي قولاغيميدولدوروردو ويغان جيغان خوفلانديم يئتيشنده، ابوجراحا گؤره سوابقه بو
. هئي آتيم گؤرسهنيردي قشريندهشبحلر گوزومون بورويوردو فضاني سهسي حيوانلارين
. گئچهجهگيندهن باش قبيرسانديق ابنسينانين چوخاليردي قورخوم لحظه ـ لحظه كيشنيييردي
جلاله جل تانري گوجلوسي گوجلولرين دئييرديم اؤزاؤزومه ساخلاشديريرديم اؤزومو الهاملانيب
بير قورخوتماسا اؤزون اؤزو، انسان ساليبدير قلبينه عالمينموجوداتينين قورخوسون انسانين
متحتم وئرسه قرار امان حرز اؤزونه توكلي تانرييا تك حالدا بو ياخينگلنمز اونا حيوان
. . وحشي چوخاليردي اؤيدوكجن وحشت اولالي فيكيرلرده بو من تاپار نجات اولمايانمقدراتدان
. . يئريشينده آت آراسينبورويوردو گؤي يئرايله توزتوپراق سيچيراييردلار اوستومه حيوانلار
. گاه دوروردو گاه قورخوردي قورخودوردوهميده همي چكيردي شيحه هردهن بودورويوردو
يورغاليييردي.
باشلانماسي سلوكيمين سير عالمينده طلسم
. آييلديم زمان بير چيخدي باشيمدان هوشوم يئره چالدي مني بودورهدي محكم آياغي آتين حالدا بو
. نرد حياتيمين قالميشام اؤزومدهمات اولوب شهمات هاميسي ماتدان نه وار خبر آتدان نه گؤردوم
. . بيلميرديم توپوروردوم قان چكيرديم آه بيرگؤيه باخيرديم يئره بير مششدريدي ششدري تختينين
. . سونرا ايشيقلاناندان گونوز نه ايدي گئجه نه اولدوز نه آي واريدينه گون نه گئتمهلييم هارا هارالييام
. بويانا اويانا تاپميشديم قرار عالمده بير اؤجور سئچيلر موجودات واوزاقدان گؤرهر گؤزگؤزو كي،
. منده. آتانكيمي كوسا كولا الين آدام اولان غرق گؤرسندي جيغير بير قنشريمده گؤزدولانديريرديم
. . يولون گئديرهم هارا هيچبيلميرديم گئتمهگه يول باشلاديم سانديم گميسي نجات اؤزومه جيغيري او
. . . عالميدي بير قورخولو طرفدنده بير بيلينميردي هارادي سرمنزلي بويو نه معلومودو اني نه
چؤلونده حيرت واريدي خبر پريدهن نه جان نه انسواريدي نه جينگيلدييردي قولاق قوويريردين
. آيينين اسفند چيخاندا ائودهن من دينديريردي گولي ـ گول يازفصيليدي قالميشديم سرگردان
. يوخسا عالميدي بير آيري عالمدهن او عالم بو يئريدي بوران هريسده ايكيسيقيشين ايگيرمي
. اولايدي قيش اصولاگئرهك
. قورخومدان قاراولسيدي سالميشدي كؤچون كرواني غم كؤنلومده منيم دينديره دينديره گولو گول
. يومارديم گؤزلريمي خاطر بلانيندفعيندهن اولسيديم اوشاق قويلارديم قارا باشيمي كيمي قاش قلم
( . يابانا گيرهرديم قالاغا تاپسيديم قالاق اولسيديم . 2ايت گئده( گئده قاباغا يوخودو فايداسي حورمهيين
. اولماغا محو چيخام، اؤزوملوگومدهن اولام طوهرهدهن قاليرديم آز باخيرديم دالي دؤنوب هردهن
. چاتمالييام كنده بير ووردومكي، حدس گؤرسندي قارالتي بير قنشريمده ياخينلاشميشديم،گئندهن
. . هئچبيلمهديم يئتيشم تئز آز بير بلكه كي، آتيرديم آرالي آدديملاريمي دوشدو نفسيمطؤوشمهدهن
. توستي اوستونده داغيندادومان، چن چؤلونده بولوت، گؤيونده اولدوم وارد كنده بير يئتيشديم ناواخ
. . ساچساچيلماميشدي گونشدهن آمما ايدي ايشيق هاوا يوخودو
. ) ( ) ( . ) ( منيم بو قاباقدادي بوزووان اولاندا رد دان ابوجراح چون اوليدي بوزووان گئرهك كند بو اصولا
. . نشان قراين اولموشدو گئچهجهگيمعوض باش دييشيلميشدي كيفيت و كميت خياليميدي خام
. . . يوخودو سوروشان حاليمي دولانيرديم كوچهلريندهسرهال كندين او دوشموشم تلييه كي، وئريردي
اؤسته آرخام اوستونده دامين اوجا بير گؤردوم اوندا نردوواناديرماشميشديم نه چيخميشديم پيلله نه
: بويانا. اويانا سلامتم گؤردوم آخينديم طرفه بو طرف او ائلهميشم سكته به دئديم ياتميشام
. نهانهجك اوستوندهيم دامين اوجا بير گؤردوم آياغا دوردوم آستاجا يوخدو كيم هئچ باخديمگؤردوم
تاپيلا، يولو بيرقاچاجاق بلكه چيرپينيرديم بويانا اويان كيمي تويوق ياد يولو، چيخاجاق نه وار يئري
چالميردي چالا قولاغيم سس بير وئريرديمبلكه شك دين گؤرموردو زاد بير گؤزوم يوخودو يولو چاره
. اولدوم مترنم غزليمه بو كيمي يانميشقمري يواسي قوجاقلاديم ديزلريمي اوتوروب
عالمده چاكيم چاك دل قانه عالمدهدؤنوبدو تابناكيم گهر بير ايتيبدي
عالمده سوزناكيم جگر اولوب اولسونكباب آند وصاله اميد اودوندا فراق
عالمده اصطكاكيم اولور سيزيلتيسهسيمطبيعتيله كؤشنه دوشور سيزيلديياندا
عالمده پلاكيم نه قاپيم نه ائويم وار طفيليسيمنه قوشلارين يؤاسيز گون باتاندا
. . ائلهديم دقت گئچنوار بير كوچهدهن ائلهديم حس واريدي گلن هارايا نه چاتيردي يئره بير هاراييم نه
. . . علاجيم دانيشيردي اؤزاؤزونه ويريردي كلهپرتي يئرييه يئرييه آمما اولاديندندير آدام گؤردوم
. آغارديردي گؤزلرين گاه گولوردو گاه حالينداباخدي تعجب منه دؤندو سسلهديم اونو كسيلميشدي
. قورخا قورخا مندن اودا آمما قورخوردوم اوندان من ديشلرينقيجيرديردي دهبهرديردي قولاقلارين
. نه دئديم نه من تؤكولوردو زهرمار قاباغيندان قاش بيلميردي دانيشا قورخودوردوسانكي مني
. بواوندان گلدي آيريسي گئتدي او چيخدي آرادان بودوسان قوت دابانا گؤردوم دئمهديمبيردهن
. . اؤزونه اؤز دامداگؤرموردو مني ايدي يوخ قيافهسي قورخولو چوخ ائله آداميدي يولاياخين
. - بير اولدو متوجه منه بيردهن گؤيهباخيردي يئره هردهن دوشوردو آتيليردي گولوردو دانيشيردي
آغزيمي متقابلا انيم دامنان بو من ائله جور كي،بير يالوارديم اونا من زيللهدي منه گؤزون زمان
. او دئييرديم چوخ من قيجيديردي ديشلرين گولوردو قهقههچكيب هردهن يانسيلييردي مني اييردي
. آدين تانرينين وئر نجات دامنان بو منه تانري سني دئديم گلدي بيردهنديليمه ائشيديردي آز
واخ بير چيخدي باشيمدان هوشوم سيچيرادي اوستومه منيم چكدي بيرنعره ائشيتمكده،
آزاويان بير دئديم آياغا دوردوم يوخودو سوراق سس كيشيدهن او گؤردوم كوچهده آييلديماؤزومو
. بير سانكي باخيرديم قاپييا بو قاپييا او بويلانيرديم طرفه هر وار چاره نه گؤروم دولانيم بويانا
. چون دهبهريشيرديم چوخاحتياطييله چيخاردانميرديم جينقيريمي قورخومنان ديلهنيرديم ديلنچييم
. بير قاباقدان گؤردوم بيردهن دولانديريرديم اويانبويانا گؤزومو تاپميشديم قرار اؤلكهده بير قورخولو
وئرديم سلام اونا قاباقلاديم سينهرايدي جانا باخيشي وارحركتي قيافهسي متناسب آمما گلير آدام
. بو من آغا آي دئديم ياخينلارداندي چوخ يولا كي، دوشوندوم ردسلاميندان عليكالسلام دئدي
نشانوئر يول بير ائله معين تكليف بير منه قالميشام سرگردان آزميشام يول اؤزومده اؤلكهدهغريبم
> : نه هر آس دقتيلهقولاق ياتيرت قولاقووي قوناق دئدي باخيب معنالي او ائيلهمهلييم؟ نه گؤروم تا
. : . < آدامينان بير كار كارام لالاملال، دقيقهدن بو دئدي اوسته باش دئديم يئتير يئرينه مو به مو دئسم
. وار مثلده آختاريشاجاقسان يول گئدهجكسننجاتا قريهدهن بو تلهسهتلهسه دانيشماياجاقسان
; < عاغيللي< وئر نشان يول منه گئديم ديارا هانسي طرفيوللانيم هارا بيلميرهم دئديم تاپار آختاران
دئمهديم سنه وقتيم نه وار حقيم نه دانيشماغا چوخ دئدي بيرباخدي منه كيمي باخان سفيهه
. . او. گؤردوم دولانديم آز بير آوارا قالديم گئنه گئتدي بودو دئدي تودابانا دانيشماياجاقسان
. يولگئديب چوخ يوللانديم يولا او توكل اللها دئديم واريدي جيغير بير قاباغيمدا قريهدهنچيخميشام
. منده آمما بارانقالاسيدي زنگ سانكي يئتيشديم شهره بير سونرا گلندهن قدر و قضا چوخ باشيما
حيرتيله طرفه هر طرفده دوردومبير چكيلديم گئچديم گيره گؤردوم اولابيلمزديم ارسلان امير
بير آتيردي سؤز بير باخيردي بيرباخيش هره گئچيرديلر قنشريمدهن جماعت دسته دسته باخيرديم
حزين دانيشيرديم نه دينيرديم نه منده آزارگؤرسنميردي و اذيت آمما وئريرديلر نشان مني بيرلرينه
. اؤز قوش هر گئتدي گئدهن گلدي گلن ايدي صحنه بير اوستهقورخولو اوست باخيرديم حزين
. سانكي كيمي بوزو نودان قوشودوم غريب اولونموش غارت منيوواسي گيردي يوواسينا
- گؤيه. يئره اوزولموشدو جهتدن هر اومودوم يئريمده اؤز قالديم دايانديم دونموشدوم
اواؤلكهده. كيمي دئديگيم اولموشدو گئجه سانكي گؤرنميرديم موجود بير سونرا اؤزومدن باخيرديم
خيال گونوزايدي گونوز،ايسه گئجهايدي گئجه علامتلريله پارا بير باتيردي آي نه چيخيردي گون نه
. واختي چاتدييان باغريمين ائليييمدهقالميشديم تههر نه ائليييم جور نه اولموشدوم غرق درياسيندا
- . كي، چيخميشدي ياديمدان هارا بورا هارا سن اللهبندهسي آي دئدي داياندي برابريمده انسان بير
بو دئدي بندهسييم بير يورغون آزميش يول دوشموش آياقدان دئديمتانرينين خطردييم دانيشسام
دئديم، دانيشماياجاقسان دينمييهجكسن دئييلسن تانيش يؤندهمه يول وارداولوبسان تازا شهره
( . ذوالفقارينياميندا علينين بويوروب ده سعدي دئديم بلي دئدي دوتوم هوپ كيمي ديين هوپهوپ
) هوپلاري هوپ كي، يولوايتيريبسن اوندا دئدي بوردو ياپيشدي قولاغيمدان كاميندا ديلي سعدينين
) ( . بير بؤيرومدهن سعدي غزلدي اوستاد ندندئيير حافظ پس دئديم، قويروقلويوبسان سعديلري
ايمانين ايمانجا اولان حافظه اماما، پيغمبره، آللها، چيخديدئدي، جانيم به دئديم ويردي دورتمه
. دونقوز مغاني و طريقتي پير سالكي اؤزونون حافظين آساردين سؤزهقولاق اولوب آدام اولسيدي
. صنعاندير شيخ قرآنييانديران اوتاران
داشت) خمار خانه رهن خرقه صنعان مكنشيخ بدنامي فكر عشقي راه مريد گر
) داشت زنار حلقه در ملك تسبيح و سيرذكر اطوار در كه خوش قلندر شيرين آن وقت
بوسون سنين اولادئديم آذانچيسي چاققال منجم ايت مرصد، قالاق حالينا خالقينين اؤلكهنين او واي
. موسي حضرت تيكهن ائلهبيل چوخدانيشقانسان دئدي، دوغروتموشام شعرده قطعه بير سؤزلريوي
. . . دانيشما، دئديكجه من بيل ائله دئدي موسيدي منيمدهآديم بلي دئديم دوشوب كليماللهدان
سؤزوم آخرين چكمييهجكسن ال دانيشماقدان اوتييئييبسن سانكيديلي خطردهسن، دانيشسان
دئدي تاپدي قرار قنشريمده سونرا آز بير ايتدي ائويندهن گؤز دانيشما دئديمدانيشما بودور
دؤرتمعصومون اون كؤلگهلنسهده، كؤلگهلنمز كؤلگهسينده آدام هر آدام دييم ياديمنانچيخدي
. كؤلگهلنديريبلر، اؤزلرينكؤلگنديريكلرده مثللري و حافظ سعدي، صابر، كؤلگهلهنر كؤلگهسينده
. سالار يئردهن اوجا سالسادا، سالماز داش باشينا وئرمهانسان قرار كؤلگنديريك اؤزيوه اونلاري سن
ارسطودن اسكندرده اولدو سينا ابن سيييردي ديبين قابينين ابونصرفارابينين طرخان سينا، ابن
. دئدي سؤزلري بو او دايانانمادي دؤشونده حكيملري چاتديهند مقاما او حكمتده آلدي فيض
- . غراييبگؤرونوردو عجايب قاباغيندا گؤزومون جومدوم درياسينا حيرت گئنهده من يوخاولدو
. . زماندان بير تهديدائديرديلر مني دايانيب قنشريمده عده بير هردهن چيخيردي سسلر قورخولو
. - يوخودو كؤندوم حركته يئره هئچ معطلباخيرديم و مات گئنهده چكيلدي اياغي ال گلين گئت سونرا
. . ايلان دوروردوم اوتوروردوم اؤلدوروردو مني داريخما دانيشميرديم دوتموشدوم هوپ اؤزومده
. . قنشريمده انسان بير آلاسن خوشسيما بير گؤردوم نفسيميدي سون چاليقلاييرديم كيمي ويران
- كمكليكدهن. گلن اليمدهن يوخلارام حالين غريبلرين اؤلكهده بو من دئدي داياندي
گيليليدي سندهن توت اليندهن اونون گئت دئدي، وئردي نشان منه نفر بير قيزيرقانمارامسني
توبا گئتمهليسن منله دئدي، اليمدهن ياپيشدي دانيشماياجاقسان، كي،دانيشقاندي
هاردا دوروردوم دوروردو، هاردا يولا دوشدوك دانيشمييام كليييينقورموشدوم
حيطهوارد بير سونرا، گئدندهن يول زمان بير ياتيرديم ياتاندا قاچيرديم قاچاندا اوتوروردو،اوتوروردوم
- . - دئدي. منه اوزونتوتدو اوتوردوق سالينميشدي دؤشك يورغان اورادا ائوه گئچديك اولدوق
. تاپيشيراجاقسان هاميسينذائقييه آساجاقسان، قولاق دقتيله سؤزلريمه دانيشمييياجاقسان
. . انشاءالله تاپاجاقسان گيرسهنجات قولاغيوا سؤزلريم چيخارتماياجاقسان ياديندان
طي مراحل گلهسنبوردا اؤلكييه بو سن مقدرايميش دئدي باشلادي دانيشماغا توتدو قيافه حكيمانه
شديد وارداولسا، اؤلكييه بو كيم هر آمما اولا كشف مجهولات بعضي سنه تعقيبده ائدهسن تحت ٹ
كي آيدينلاشديريرام سري بو عالميديسنه طلسم بورا چون گئدهر آرادان اكثري و تاپار ، قرار
حتم ا طلسمدهسن يوخسا طلسمهدوشوبسن حالدا دستمازلي ) ٹ من دئييردي دوز ياشيدي يشين
فور اولسا باطل هاردادا ائشيگهچيخمارام ائوهدهن تزهلرهم دستمازسيز كيم ( ٹ سنه اولده بيرده
مرحلهلر، يونگول بوراجان قورتاريب ياخان دانيشميييبسان يئرلرده دانيشماحساس دئييب
. ايلهاؤزلرين وسيله او اولي مندللري هميشه آتانلارين رمل داليدادير مراحلين آغير طياولوب
سئل گلهجك، داغ دوتماقدياوستووه هوپ و اولماق دستمازلي هميشه مندلين سنينده قوروللار
يوروش سنه آداملار دسته دسته ددهدوتولاجاقسان واي دييهسن دفعه بير اوندادي واي گلهجك
اجازهلنسن بيرگون يئرده هر قئيدهجكلر ياخينلاشاندا دستمازلياولسان و دانيشماسان گتيرهجك
سيدم، يولچويام، شاهام، حكيمم، مفسرم، شاعيرم، فقيهم، بهمانام منفلانام دئمه دانيشاسان
يئرينه واجباتي اولا، پيغمبر مطيع تانييا آللهي كيم هر ايستهرلر تقوي بورداانساندان عارفم
. آيرياؤلكهلردهن اودوكي، وار حقي ياشاماغا اؤلكهده ساخلاشديرا، اؤزون گناهلاردان يئتيره،آغير
عائلهوه اؤز تا نجاتتاپماقدي طلسمدهن بو هدفين سنين و بوراخمازلار باشينا اؤز اولاني وارد
بو تأكيدلر بو قالماليسان هميشهبوردا وگرنه دوشمويهسن آله اللهشهسن گئرهك چاتاسان
. قالسين بوردا سري اؤلكهنين بو علتهديركي،
) تانينماسي ) نين ميري و جمهورون رئيس
قاناتيمين دوشمهميشمسني خطره اؤزوم من كي، كيمي واختا او دئمهلييم، سؤزو بو سنه قاباقجا
. قاچمالييام اولسا، متوجه خطر ساخليياجاغام آلتيندا
. . ميدانا بؤيوك منيبير اليمدهن ياپيشدي دوردو يئتيرديم يئرينه امرين ائله وضو تجديد دور دئدي
. سهسيله اوجا انسان بير بويلوشخصيتلي اوجا يئرده اوجا بير جماعتيله دوليدي ميدان او يئتيردي
يئتيردي بورا سؤزي كيشي دانيشان او اوردا ايكيميزدهدوردوق بيز واريدي يئر اوجا بير دانيشيردي
اونا آداملار بعضي تانيتديرميييب مقاماته اؤزون اولوب وارد بيراجنبي مدتدي اؤلكييه بو بيزيم كي،
اخير- گورا گوزاريشه يئتيشن يؤندهماؤرگهديب ( ٹ يول بوسؤز) تاپيب قرار حمايتينده كنف نين ميري
) ( ائشيتمكدهيانيندي سؤزو بو يولداشيم منيم يوخدو قورتولاجاغي نين ميري اولسا محقق
. ) ( . رئيسيايميش جمهور مملكتين دانيشاندا و ايميش ميري آدي كي آيدينلاشدي
سؤز بير هرگلن آرتيردي حساسيتي و توجهي منه جماعتين يواش يواش قالديم يالقيز گئنهده من
. دؤرهمي دستهدسته همهمهقاوزاندي بالاخره وئريرديلر نشان مني بيرينه بيري گئچيردي آتيردي
مزاحمتلرين لحظه به لحظه مندهدانيشميرديم دوشم تورا دانيشام من تا دانيشيرديلار آليب،
. ائلهدي ترك صحنهني قورتاردي نطقين جمهورلاريدا رئيس چاتانميرديلار مراملارينا آمما آرتيريرديلار
. من كي، دئمهلييم بونودا چاغيدي باتان گون آمما باتسين گونيوخودو ياخينلاشيردي آخشام
هفتهسي، گونوزو، گئجهسي، آيي، گونو، اهلينين اؤلكهنين او تاپميشديم حالداقرار بو طلسمديديم
. . اونلارين يونگوللهشيردي يوكوم اذيت منيمده آزاليردي ياواش ياواش جماعت ايدي ايليمرتب آيي،
اژدها چكمهدي ال دستهمندن آغير بير گئتدي ائوينه اؤز هره قوووشدو قارانليغي گئجهنين نظرينده
. كيمي داغي ساولاق منده يئريمدهناويناتسينلار مني تا سالميشديلار نفسلرين كيمي
گلنمهديلر ياخين منه دا اونلار دانيشماديم من محكمروانلاتميشدي درسيمي ميري، دايانميشديم
. . منه گئنه قورخو گؤردوم اؤزومو تك باخديم بويانا اويانا گئتديلر دالچئويرديلر اولوب مأيوس
يوز. يوزده گلدي مأموري دولت عده بير گؤردوم هاچانا هاچاندان مسلطاولدو
. بيريشمشير اوزاديردي نيزه بيري دوتسونلار دانيشديريب مني بلكه قدرتلرينايشلهديرديلركي،
تلاشدان چوخ تكانيئميرديم منده وئريردو، نشان يوموروق بيري گؤتوروردو، داش بيري چهكيردي
. دوتدوم داريخما گئنه گئچدي زمان آچيلديبير نفسيم آز بير داغيلديلار گتيرنمهديلر اله نتيجه سونرا
اولدوز- گؤيده نه دير؟ چاتاجاق هارا آخري باشگئچهجهگيمين بو گؤرهسن دئييرديم، اؤزومه اؤز
آختاريشيرديم يولو چاره گله قولاغيما سهسي زينقيرو واريدي كاروان نهيولدا باخام اولدوزا واريدي
. چيخارديديبير. شهردهن بو مني اوليدي، آدام بير ائديرديم آرزي گلميردي زاد بير عقليمه تاپميرديم
اوجور نجاتتاپسين چاليشار نئجه قرهباسان يوخودا گئتمهلييم، هارا گؤريديم وئريدي نشان يول
حيوانلار وحشي جور به قاباغينداجور گؤزومون هردهن يوخودو، وئرهن هاراي هاراييما چاليشيرديم
. اولوردي گاه گؤرموشدوم حكايت بير نسناساراجع مقالهسينده چهار عروضينين اولوردو مجسم
... آيي مئشهسيندهايديم حسنو بيل ائله گؤرسهنيردي عفريتگؤزومه گاه آليردي دؤرهمي نسناس
. جلوهلهنيردي... نئچهعالم عالمده بير قابان
اؤزومو تك طرفهباخيرديم هر قوروموردو ياشي گؤزومون سيزيلداييرديم هردهن چكيرديم آه هردهن
. . اولا. منهمونس دوشه كؤلگم لااقل دوشموردو ايشيق يئردهن بير گؤروردوم
. سهسيميچيخاردانميرديم گلميردي گئديردي نفسيم چيرپينيرديم كيمي قوش بير چيرپينان قفسده
- كي، دهبهريشيرديم واريديهردهن دانيشيق حركتينده باشيم قولوم، ال كيمي آدام مالخوليائي
. گؤزومون چيخميشدي ياديمدان آديم گيجلميشديمكي، ائله يوخام؟ يا وارام ديري، يا اؤلييم گؤروم
. . صيصا بر اوخويوردولار عزايم پريلر گليردي پرده بيري چكيليردياو پرده بو اويناغيدي قورد قاباغي
. . يئييردي، بيري اؤلدوروردو بيري اؤلوردي بيري قاووردي بير بيريقاچيردي وئريردي آذان
. بير يئردهياسيدي بير گولوردو بيري آغلييردي بيري اوخويوردي، بيري چاليردي بيري بيريباخيردي،
. - باغيريدي چيغير يئرده بير چاغيريدي چال يئرده بير طويودي يئرده
. . آتچاپيردي پاپاقلار گؤن پاپاقلار، چال اولماز قاتماقاريشيق بله ديركي، قاتماقاريشغي بير
) ( سد كي، منطقهسيندييم ماجوج آجوج معرب مأجوج يأجوج من گؤرهسن دئييرديم، اؤزومه اؤز
- هابله بوتايا اوتايدان سدسكندردهن كي، ائديرديم قانع اؤزومو اؤزوم چيخانميرام؟ سكندردهن
. يوخودو كؤت ماغا يايين طرفه بير اشباحاويناخلاشيردي قنشريمده اولماز گئچمك اوتايا بوتايداندا
. گئييشميشدي- انگيمه انگيم اوزولموشدو اليم ايكيسيندهن قوووشموشدوهر بيرينه بير گؤي يئر
) ( . چيخميياجاق- جينقيرين تاپيشيرميشدي ميري چيخميشدي سوسوزلوقياديمدان آجليق
. چيغيرانميرديم جهته او قرهباسانقيشقيرار
. - سانكي بازارا كوچه تؤكولدو جماعت كيمي مؤژلهنن يوواسيندان قاريشقا گؤردوم، واخ بير
- . بيري آزاراق ايديرديلر جههحركت بير هامي كيشيلي آروادلي اؤزوئرميشدي حادثه بير غيرمترقبه
كئفسيزدي رئيسي جمهور كي، ديينده بيريبيرينه چالدي قولاغيم آليردي خبر سؤز بير بيريندهن
. طاقت ديزيمه تسكين، قلبيمه راحاتلاشديردي آز بير خبرمني بو اولوبدو دعوت آلقيشا جماعت
. ) ( بيلردي. چيخاردا بيريانا مني يئتيريب منه اؤزون ميري حالدا بلهكي چون اولدو
زوربا بعضيسيدهحربه گئچيرديلر باخيب، ايري ـ ايري منه گئچنده قاباغيمدان منيم جماعت
- . اياغيمي. ال منده بالااريييردي بالا جماعت اولانميردي اولا، حملهور ايستيردي بعضيسي گليردي
. . بو ايتيرميشديم اوجون كلفچهنين جهت،جهتليينميرديم آمما قاچام طرفه بير ييغيشديريرديم
. دهبهريشم بير دئييب توكل، آللها دوتدوم تصميم گلديم آزاؤزومه بير منده خلوتلشدي آرا حالدا
. . آز بير داياندي قنشريمده كيشي خوشسيما بير سن ياريم گؤردوم اوندا خوشآيد آيد پيش هرچه
. . شكر دئدي يئتيرديم يئرينه ادب ايله باشيم سوروشدو حاليمي گليردي كي،سنيٹ تانيشنظريمه
. قلبيمده هاراگئديريك بيلميرديم يولا يوللانديق الله بسم دئدي اليمدهن ياپيشدي گؤردوم سلامت
بير سونرا گئدهندهن يول حمايتچيديچوخ منه كيشي بو كي، ائديرديم استنباط يوخودو دغدغه
. - . بير آخيردي سؤلار دورو ياشيندان گؤز چايلاردان دينديريردي گولو گول يئتيشديك چؤله صفالي
. دستمازيوي دئدي، اوتوردوق كناريندا چشمهنين بير اورا منيآپاردي كيشي او واريدي يئر دالداناجاق
چكدي جيزيق بير دؤرهسينه محوطهنين او دوردي سونرا اوندان آزراحتلهشهسن بير بلكه تازالا
بير من اودويونجايئدي قويدو كره بال آز بير آچدي سفره مصونيتدهسن يات اوزان، دور، دئدياوتور،
. اذيت ايچينده جيزيق يوخيديچون قورخوم بوردا قيلانمازديم ناماز اوجادان ووردوم تيكه ايكي
. . اوتوردوق اولدو حاصل فراغت يئتيرديم شكرينيئرينه آللهين قيلديم ناماز اوجادان يوخودو ائلييهنيم
دئديم نهدير؟ گئچهجهكين باش گئديرسن هارا گليب گؤرومهاردان ده دئدي، منه صحبتلشمهگه
) ( . را بازور ميان هدفيم ائلهميشم حركت اوردان يوردومدو آنا اورامنيم وار هريسي امرود خان
) ( عالميم گئچهنده اوردان واريدي يئر مرموز بير آدلي ابوجراح يولوموناوستونده گئتمهگيدي
) ( نهدئملي. بو دئديم دوشوبسن؟ بلايه سن اولالي مقصدين سنين بازور ميان دئدي عوضاولوب
ميان هارا زور گئديرميشسندئديم طرفينه زور سن دئييرهم ياخشي دئدي، دئييرسن؟ كي، سؤزدو
اصلي اورانين بازور ميان قويوب زورراييبآدين يئرين اؤزگه قويان بناسين اورانين دئدي، هارا بازور
( ) ( و ده بيري اوصافيندهن عبادالرحمن قرآندا مقصدينايميش و مقصودون سنين كي، زورآباددي
. ) باشيوا ييغ هوشوو اولاجاغيميشسان حاضر محلده آدلي سنزور دي الزور يشهدون لا الذين
) ( ) ( ) ( ) ( ، ثمود ، نمرود ، شداد ، عاد اوغوب بورنون صاحبلرينين زور الله گؤرنهدئييرهم، آس قولاق
. ) ( ) ( ) ( ) دونيا) ايكي آيينهعبرتديلر تاريخده بيزلره فيل اصحاب ، فرعون ، لوط اخوان ، الرس اصحاب
منجراولدو؟ هارا ايشلري وار، خبر نه تؤكنلريندهن قان محاربهلرينين
اعتقادلاري قالسينآخرتهده آدلاري تاريخده بويوموش هدفلري چاتيبلار آرزيلارينا بونلار گرچه
. سببدي تؤكولمهسينه ناحققانلارين كي، درجهسيدير نهايت چيلغينليغين تفكر نوع بو يوخوموش
. . طرفينه زور بير بله سنده اوتورار گئتسهيئرينده اليندهن زوري زوريدي ائلييهن ظالم ظالمي،
. . آغينادا زورون زوردي زور، دئدي، قاتما زورون،بوزورلارا ـ بازور ميان آغا دئديم گئديرميشسن
( . . ائو اولماز ائو اوغري وار مثلده لعنت آلاسينادا قيرميزيسينادا ساريسينادالعنت، قاراسينادا لعنت،
) مظلومونداائوي آمما قالماياجاق يئرده ظلمي صاحيبينين زور دوزدي سالار صاحبينسرواقدان
. يوخيدي گئجهگوندوزو حسابيله باتماسي چيخيب گون، آي، منه عالمين بو باغلانير قاپوسو ييخيلير
. . ياخينلاشير ايشيقلانماغا يا گونباتماغا كي، دوشونرديم عوالمدهن بعضي من واريدي اهلينه اؤز آمما
بير حقيدي اونونسؤزو طرفدهن بير گلديم گوده آز بير من النهايه اوزاندي بارهسينده زور سؤزوموز
. مسخر اؤلكهني قارانليغينينقوشونو گئجه سوووشدو آز بير ياخينلاشيردي گئجييه طرفدنده
گئتديك يوخويا عالمده بير منده بيرعالمده يولداشيم واريدي مصونيت ايچينده جيزيغين او ائلهدي،
. عالمدهايديم ايديآيري اليقظه و النوم بين هميشه يوخوم منيم
گؤروردوم بولبوللر وورور گؤروردومچهچهه گؤروردوم،سونبوللر تئللر
گؤروردوم صولصوللر باشلاييب داغلارداكوكو كهليكلر ساليب قهقهه
گؤروردوم گوللر چاتيبدير باشا ذروهلريندهباش ان داغلارين اوجا
گؤروردوم شنگوللر حالدا بيررشميش ائللهريني آذربايجان يئرده هر
و
گؤروردوم يونگول محنتلرين آشيريبآغير بئلدهن يوكون دوشمانلارين
گؤروردوم دولدول مينيب علي مليتلرينينمولا وار امنيتي
يئريمين اونداقويموردوم اؤزومو آمما ائشيديرديم سهسي آذان گليردي سهسي بئچه قولاغيما
چوخ قاباقدا چون اولا عوض اوحال ايستهميرديم ائديرديم احساس راحاتليق چؤروكوردوم ايچينده
اوخويور شعر اوستونده باشيم قوناقچيمدوروب گؤردوم كيفيتده بو سينسيميشديم
بتردي اؤلومدنده بو اولماز بله خبرديياتماق نه چورورسن ياتما بوقدر بسدير
قدردي نه كسالت سنده آچ گؤزون هدرديبسدور قاني ياتا كيمسه هر دؤرده بو
سحردي وقت دور
عالمينده روحيدي؟طلسم صرافين كيشي بو اولما دئديم اؤزومه اؤز دوشدو ياديما ارواح ارتباط
كم صبح دئديم ائلهدي رد جوابسلامي عليكم سلام دئديم آياغا دوردوم تئز اولوبدي مجسم گؤزومده
. السرور و بالخير الله عاقبتكم چوخدو سؤزهنيازين بو ايندي دوشدو يئرينه سؤز دئدي بالخير الله
ميرينين گئت تاپاسان نجات طلسمدهن بو بلكه ائلهسين خيرهمبدل عاقبتين ايشلريوين سنين تانري
منيم ائلهبيل كيشينين بو اولوب فكرينده قالماغيوين سلامت سنين بوگونهقدر كي، بيل قدرين
. ) ( قورتاران،صرافله چوخ يا آز داريخمادان مني آي دئديم واريدي اطلاعسي ايله ميري مدهن رابطه
او گؤرمهميشم صرافي من دئدي واريندي رابطه نه آرادا آنادان 1325سنين من اوندا قمريدهاؤلوب
گئتمهدي باشينا اونون بؤركي فنجاناوينادانلارينين مشروطه آداميدي آييق او چون اولماميشديم
هر ساخليييب قولاغيندا اوخودوم سنه شعرلرين وار آثاريناداعلاقم اولدوغونا علاقم جهه بو اؤزونه
. دالينادوشمييهسن قاريرديياندا قارقا
) لكينا) الها سبيل قومسيهديهم دليل الغراب كان اذا
. اولاللار هلاك مهلكهده قاباغيندا يولون دوشسه قارقا قاباغينا قومون هر
: يازيب نه گؤر نهضتينده مشروطه خازن عبدالحسين ميرزه دولان آييق
اولسون وار همواره گؤروم زرين ساغر اياغيلهالينده دوت اليمدهن ساقي دوشموشم اياقدان
اولسون باهار مين يوز اگر عالمده بيرده كؤنلومآچيلماز اولان قان لختهلخته گولقونچاسيتك قيزيل
اولسون يار الله اونا اولسا، يار كيمسه هر مجلسدنبيزه نه ياران وار چاره بير بيزلره شاهدان نه
) او ) ائديب سنهحمايت چون وئرديريب قرار تعقيب مورد ني ميري رئيسي جمهور دئمهلييم بونو بيرده
) ( ) ( حاليوي سنين ائليييب ملزم ميري منيده كسميييب سندن حمايتين آمما دالدالانيب ميري جهته
يوخليييام.
) ( سنينرأس اؤزي كي، اولي راحاتلاشيب آز بير ميري اولاندان كئفسيز رئيسي نجاتيندا جمهور ٹ
.چاليشا
) ( حربه يهده ميري دوتولمويوبسان، قاليب يئرده امري خصوصينداكي، سنين رئيسي جمهور دئييرلر
هميشه كي، اول آييق ايچر، بيلسهقانو سالا آله سني ملت جهه او مريضليييب غضبيندهن بيچيب
. عده بير گؤردوك ديديك سؤز بو آشوووپيشيرهرلر يوخسا دانيشميياسان و اولاسان دستمازلي
) تحت ) تك ميري و تانينماسين تا، دالدالاندي بيريئرده ائوكيمي قوناقچيم دؤرهلهديلر جيزيغي تؤكولدو
. تاپماسين قرار تعقيبده
آلانماديلار ائلهديلرنتيجه تشبثات جور هر آغارتديلار گؤزلرين گلديلر زوربا حربه هي منه جماعت او
. سوء مورد آچيلدي اوغجوم منيمدهداي دئدي منه گلدي قوناغچيم گئتديلر قئييتديلر اولوب مأيوس
قارانليغي گئجهنين باتير گون گئديرهم، گلمزديلرمن منطقهمه بو منيم اونلار تاپماسيديم قرار ظن
بير نهايتده گئدهرسن بوردان گوستهريرهم بويولكي، جيزيغيپوزارسان بو ايچهريدهن اولاندا حايل
بيلميرهم آدين اولار، بقعهده اكثر صاحبيدي بقعه چؤلده اؤزو واركي، عارف بير آبادليقدا
يولو سنههانسي او قويارسان آرييا گئچهجهگيوي باش تانيتديريب اؤزيوي اونا شهرتيروحالعارفيندي
. قويدوگئتدي يئتيريب يئرينه معانقه منله يوللانارسان يولا او وئرسه، نشان
العارفين روح
) ( . يولوما پوزدوم مندلي جيزيغي دوردوم چولقالادي عالمي قارانليغي گئجهنين اولدوزسوز آيسيز
. . - اولوردي مجسم گؤزومده غرايب آمماعجايب گلميردي ايييسي مادام آدام مسيريمده يوللانديم
. اؤزومه آمما آليرديلار دؤرهمي حيوانلار وحشي جوراشباح، به جور عفريت، نسناس، پري، جن،
اورهيي قوش چيرپينان قفسده اورهييم دوشوردو تيترتمه جانيما نهايديرسن بونو ياخينلاشانميرديلار
كي،. يئكهدانيشانمارام بيرينه بير دئييردي، توپوقلاريم گلميردي، داليمجا قيچلاريم كيميچيرپينيردي
بيربيرينه انگيم دوداقلاريمچاتداييردي آيريلسين بدنيمدهن روحوم قاليردي آز قورخودان
سونرا مراحلدهن طي حالدا كي، بويلانميشديبئله ـ بويو غزاله چيخيب گون قوووشموردي
بير صفالي توخوندو نسيمي رحمت سانكي بدنيمدينجلدي ائلهبيل اؤلكييه اولان عارف او يئتيشديم
. - لطافتي هاوانين طراوتي چولون دينديريردي گولو گول باشاچاتميشدي باش لالهلر منطقهايدي
دادليسيديبولبوللرين. صحبتلرين صحبتي، امنيت چكديم نفس بير آسوده اؤلونوديريرديردي
. عين در تؤرتميشدي بيرعالم شاعرانه ترانهسي صولصوللرين قهقههسي كهليگلرين چهچههسي
جسم كي، كي حال سئويرديم چوخ راحاتلاشميشديم روحٹ و شايد ٹ كي، گؤرهم تئز ،روحالعارفيني
. . گئتديم ايرهلي يواش يواش دوشدو بقعييه گؤزومبير بيردهن دولانيرديم گهزيرديم وئره نجات منه
. وئريب تكيه عصايه بزرگوار بير جليلالقدر آستانهسينده گؤردومبقعهنين ياخينلاشاندا وار نه گؤرهم
. دئدي ائلهديم ادب عرض ايله باشيم دوردوم قنشرينده يئريديم سيييهسيييه مشغولدي تماشايه
مرحب و وسهلا ب اهلا وار ٹ گئنيشليكيئرين بوردا گليبسن يولدان آسان وار اهليتين بويورور يلديم
يئتيرديم تعظيم يئرينه احترامين سؤزي . ٹ بو اولماسيندانيش قورخون مصونيتدهسن دئدي
وئردي ال ايرهلي يئريديم گلقاباغا دئدي ائلهدي رد جوابين سلامين عليكم سلام دئديم ائشيتمكده
حاليمي اگلشديردي مني بيرينده اؤزياگلشدي بيرينده واريدي دهريسي قويون ايكي گؤروشدو
گئديرسن هارا گليب هاردان گؤروم ده منه كي،طلسمدهسن آيديندير اؤزوهده دئدي سوروشدو
اؤزومو عالمينده ادبيات و شعر كي، آرتيرديم و سؤيلهديم اونا باشگئچهجهگيمي حالدا خلاصه
بيتيمناسب. اوچ بو دئديم ائدهسن؟ قرائت شعرلريندن اولورمو دئدي شعرايهاوخشادانلاردانام
. گؤرورهم مكان و زمان
كيجبر تؤرهديب اودلار ائله تمدن منده دنياي پروانهده شمعده ياناجاق ٹ
منده گولخانهده اولا تجلي محو حرميندهتا گول باغلاميشام صفا احرام
منده ديوانهده هروله ائديريك هريسيگؤردوم اونوتماقدا عشقي دوتوب عقلي من
حالدا آيدين اوتوردودئدي، چؤنبهلن ييغيشديردي اياغين ال سونرا ائشيدندهن شعرلري بو عارف
) ( عشق قدر ياشيما قيرخ من پوزار دوسلوغي بازار اؤرتولي دئديم دييهبيلرسن ندير؟ مشربين
نشان علاقه شاعرلرينه عرفانطريقينين و چاتديرديم باشا عمر سلوكينده عرفان و عالمينده
. سانمارام دوشمان وئرهرديم
: مولوي، سنائي، دئديم گلردي خوشون چوخ هانسيندان شاعرلرين گؤتورهن قدم عرفاندا دئدي
عارف ساحهسيندهن دانماسامادبيات حقيقتي اينديده ارادتمندلريندهنايديم دهلوي بيدل فضولي،
معتقد هدفلرينه بونلارين آمما زادقالماز بير يئرينده ائلهسن حذف آثارين شاعرلرين اولان كامل
. مراعات حدودي و اولمايا منسلخ تقوادهن و اگرزهد رباني عارف وار مغايرتي شريعتيله اولماغين
. دئديم اوخويابيلرسنمي؟ غزل عرفاني بير منه فضوليدهن دئدي، عامدي و خاص قبول مورد ائده
: اوخودوم غزلي بو وار علاقم چوخ آثارينا يوخ فضولينيناؤزونه نئجه آخ
پايماليمدي عالم سيرينده عالمي حاليمديرتجرد عشق مذاق اطواريم فقر سلوك
خياليمدي باطل سانديغيم عالم هانسي خلقت خلقتنه بير عالمده بولموشام بودوركي خياليمدا
كماليمدي و فيض رتبه تركي فضل و علائقدهنكمال قيد اولموشام آزاد فيضيله جنون
وصاليمدي بزم جانانله مطلقيم جانينفناي پروانهتك يانديران وصاله شمع منم
آليمدي اشگ زرديم رنگ سرديم آه درديمدليليم عشقدير درد تشخيص وئرميشم طبيبا
بياعتداليمدي ناله پراضطرابيم درديمدل شاهد دردم بحر موجلانميش هاوادان
ماليمدي و ملك قناعت نقد مسكنت، وقتمديار منعم فنادهن و فقر عالم فضولي
. اوخومان سنينكيفيت غزللردندي بيرينجي عالمينده عرفان غزل بو دئدي ائلهدي معانقه دوردي
دئديم ائلهميشم عدول دئييسنعرفاندان ائليييسن ظلم اؤزووا سن وئرير قرار عرفاندا عالم سني
دئيير فضولي
سنه؟ نيت ندور ايستهرسن مي ائتمك عشق نمازترك و محراب ميل فضولي گؤردوم دون سنده
و ) اؤلومدي مطرحديكي يقين بير شريعتده بيليسيز اؤزوز چيريتدي عرفاندان مني شعرلر بوجور
) حاصل يقين ائله عبادت تعالايه كي،الله اولور معنا بوجور آيه بو عرفاندا اليقين يأتيك حتي ربك اعبد
) قاتل ) سم فانها الطاعات لذات و اياكم كي سقطيدئيير سر ساقطدي عبادت مرحلهده بو اولونجا
. صحه سؤزلره بو بيتده اخير فضولي زهردي بير اؤلدورهن لذاتيندهناوچون طاعاتين اوزاقلاشين
رباني. غير آمما مراحلدي، شرعده حقاليقين عيناليقين، علماليقين، يقيندهنسونرا قويور
رباني، عارف طهوري شراب مطرحدي معرفت شراب عشق، شراب طهور، عرفانداشراب
. و قلندرينتجريدي اولور قلندر ايچن عشق شراب اولي ايچن شخصلردهنده عامي و زاهد،عابد،
ملامتي يوخاريليياندا ائديرآز سعي تخريبينده عبادات و عادات و چاتير كمالا حد كونيندهن تفريدي
كتابيندا ألاولياء سكينه شكوه آپاريردارا آرادان بوتون يازيني كتابي، و منكردي نشانا و نام اولور
يازير:
) الاوراق) في الوجوه تلك يافتليس نتوان كتاب از حق سر
. يازير اودا شطحياتيوار آرتيق بيتدهن يوز آثاريندا و بؤيوكلريندندير ملامتيلرين كي، حافظده
) نباشد) دفتر را عشق درس مائيكه همدرس اگر اوراق شوي به
اولاندان مراحلطي بو صنعاندير شيخ مستقيم گاه و وسيلهسيله عطار شيخ گاه مرادي حافظين
گلير تهپيك گؤيه يئره صوفياولور گؤستهرمهسين الله كي، گلير قاباغا شربي معرفت شراب سونرا
طي مراحلي الله في فنا حق، بر چونالتحاق دئيير يامان ماسوايه ماحصل اماما، پيغمبره، تانرييا،
. چاتيب وجوده وحدت اولوب
ائديب خلاصه بيتده بير شرعده مرحلهني اوچ فارض ابن
) رحلتي) الحقيقه حيث حقه لعينهالي اليقين علم عن اسافر
خاطريدي اؤزوميتانيتديرماقدان اشاره آز بارهسينده عرفان ايستهديم عذر اوزانماغيندان كلامين
خاطره اوزانماسيننان سؤز ائلهدي ايشيتمهگهتحمل سؤزلري بو وئردي نشان اخلاق روحالعارفين
. ايستهميرهم دئدي، دئييلدي سازگار داماغيلا منيمسؤزلريم علاوه وئللهدي سؤزي بارهسينده عرفان
كي، ايشيتديم قاباقدا چون قوردون چادر كؤشنده هانسي چاتدين اؤلكهسيندهنكؤچووي عرفان دييم
نهلر عالمده او دوتدون عقلي گؤزهل چوخ اونوتدوم عشقي دوتوب عقلي دئييبسنمن
) علمحكمتدهده ) ضده انعكس حده جاوز شئي كل غلطدي تفريط افراط، ايشده هر گؤردوندئديم
دئييم سؤز بير خلاصه اضلالاسببدي آرتيغي اندازهدهن وار حدود و حد گؤستهرهندي يول عقل كي،
ختمي حضرت رابطهسين اولا نه هر اولا اولا،فقيه فلسفي اولا، متكلم اولا، عارف اولا، حكيم گئچيم
رسول ) في لكم و تاپاجاقدير ياراديجي بير اؤزونه اؤزي چاليشماسينيننتيجهسينده كسسه مرتبتدن
.) حسنه اسوه الله
يازيب بله عرفادندير كي، دهلوي بيدل
) شكافي) ذره از ريختم برون شدخورشيد چهرهگشا او معني خودم فكر در
: يازير كي، اولور منتهي بورا فكردهن بو نتيجه
) بودبوزينهبود) كادم آن از پيش هم نشدآدمي صورت قابل بيهيولا شكل هيچ
. بيتده اخير بيدل قويروقلويوبلار فرعي اؤتوروب اصلي داروينيسملر بيدليسمدير اؤزي داروين
قديم هيولانين يعني اولي كيميهيأت مثللري و عينالقضاه ميانالي و ابنسينا ياخينلاشيب حكمته
مدعادي شاهد بيتي بو ابنسينانين آزدئييل عرفاندان انحراف حكمتده يئتيريب اعتقاد اولماغينا
) ملحق) شود حق كهوجودتبه حق حكيمانهبهحق خوري ار ناب مي بوعلي چو
عالمينده ادبيات شرابايچمكدهن، حكيمانه حكيم اولور ملحق حقه اولوب سرمست رياضتدن عارف
. خلاقالمعاني برندهدير ائلين تعادليحفظ گله آرييا سؤز حكمتدن يا اولا عرفاني بحث ايستهر
اؤزون كؤلگهسينده شريعت و چوخگؤزليييب اؤزون شرواني نجار علي بن بديل افضلالدين
: دئييب و جوموب حكمتده آدليقصيدهسينده الصفا مرات كؤلگهلنديريب
) عصيانش) ماند آدم نه وسواسش ماند شيطان مننه كاندر بگداخت چنان تلقين بوته در مرا
آمما قالمادي بيرزاد منده كي، قيزارتدي اوجور مني بوتهسينده تلقين حكمت
) نگهبانش) كردم شب به را شريعت مهتاب بشكافدكه گور طبيعت نباش كه زآن نترسم
يعني طبيعتيننباشي سؤكه قبريمي نباشي طبيعتين كي، بوندان يوخدو قورخورم منيم بويورور
قلبيمدهن ايمانيمي حكمتمنيم علم بلهدي تفسيري حكمتدي علم عنه مكني و منه مكني كافدار
قرار ايشيغي آي محمديني منشريعت قاچار ايشيغيندان آي كافداردي بو چيخاردانماز سؤكوب
. قبريميسؤكنمهسين و قاچسين قورخوب تا وئرميشم
خاقانيعليهالرحمهنين گؤرهم زادي بير حكمتده يوخدو گؤزوم گؤرهن او منيم دئديم، سونرا
حكمتده مرتبت ختمي سوروننمحضرت ايزينجه اونون ساحهسينده ادبيات متأثرم دوشونجهسيندهن
) و ) وئر وارديلار كي، اوجور نشان اشياني تانريميزبيزه بيزيم اي هي كما الاشياء ارنا اللهم بويورور
) لدني ) علم بو تانيماقليقيوي حق سنين تانيماديق معرفتك عرفناكحق ما بئلهدي فرمايشي عرفاندادا
الا ) جبه في ما الحق انا دئيير كي، سؤزو حلاجين منصور بن حسين بودا پيغمبرينفرمايشي صاحبي
) بيرزاد باشقا اللهدان آلتيندا قبامين منيم تانرييام من ثمود و عاد مهلك و نوح قوم مغرق وانا الله
مقالاتي بايزيدبسطامي هابله اؤلدورهن ثمودي و عاد و ائليين غارق قومون نوحون منم يوخدو
) ( ) شأنيم) منزهم و پاك شأني مااعظم سبحاني بئلهدي آدلانيب مقالات عرفاندا صحبتلري شيوخون
بئلهدي قولو عرفا بؤيوكراقدي نه
) است) پيغمبر اگر ميبايد پير را چرارهروان داني شد راه دليل موسي بر خضر
. و حكمتده چوخدوتمورام واختيزي سيزين روحالعارفين حضرت آمما چوخدو سؤزوم دئمهلي
احيان و آي عرفاندا ( ٹ بودور ) خلاصهسي رويهنين بو خطسوم وار جيغير بير اوچونچي علملردهده ري
اولا كشف سر بو مبادا اوجادير چوخ مقاميپيغمبردهن پيرين و حكيمين ساخلييين گيزلين اسراري
هدفه دئييلمهسه بئله چون اوجادي هاميلاردان مقامي اشرفكاينات پيغمبر كي، دئمهليييك ديلده
. انوري كسرلر اوزوندهن يئر نسليميزي وئرمهسك، قرار قالخان بودانيشماغي اولماز چاتماق
بئلهدي ترجمهسي قطعهسينين اونوندا دالدالانيب كؤلگهسينده حكمت علم و كي،حكيم
هدا) نور تانري، قيلدي سينانياحمده ابن نور انوري،
) اعمي دئييل گؤزلرين عاغيل آچگر گؤز شريعتينده مصطفانين
بيدل مولوي، بالغيسنائي، درياسينين حكمت سينا، ابن انوري، دئييريك سريميشيك اؤزوموزو بيز
. قطعه بير شهرياردان اجازهوئريسن قاريشيقديلار قاتما هاميسي سالكيديلر سلوكينين عرفان
: . باشلاديم داغلارسان ساريبوينومي شهرياردان دئدي، قويوم سون بحثه بو اوخويوم
اوچانماسين بيلسه قونا قوشو آغيل بير آفرينيشينتا بو تئللري پيرتلاشيقدي چوخ
آچانماسين اوننان دويون بير اولسا بارماق تاداراقمين مشاطه يونا ساليب دويون بير مين
قاچانماسين قوچاقسا نقدر تكدوسداقداكي حشره كي، مكاني و زمان ائديب دوسداق
آچانماسين قد دوزهليب بير آمما كيميقيوريرسين ايلان نهنگي دريا كي، قوروب تور بير
كيسوچانلارسوچانماسين گرك پيشيك كيمياولماق سوچان شياطين فضله حياته سالميش
ساچانماسين سانجاق اونا شيطنت و كفر گولساچارتا انسانه سؤيديكي كي، دير عشق تك
بو قويوبروحالعارفينين صحه عرفانا و عشقه تانييب عاجز عقلي آتيب حكمتي شعرده بو شهريار
يول سنه يوخسا ياخاويقورتاردي اختتامي حسن دانيشيغيوين دئدي، سازلادي حالين شعر
تور ايكينجيسي بيري، بو زوردئمييهسن بودوركي، شرطي آزاددي عقيده گوستهرمييهجگديم
يوخدي حقي قيلانين ناماز دئييرهم نه سنه گؤر قولاقآس دقتيله سالميياسان تورا اؤزگهني قوروب
نامازقيلانا يوخدو حقي دا قيلمييانين ناماز ائلييه سلب اوننان حقمعيشتي و دئييه زور قيلمييانا ناماز
كجائي، آزادي آه دييه بورولاندا قولاغي يازا مقاله عليهينه نامازين آلا قلم بير چاتميياالينه گوجو
قاليبسان؟ هاردا آزادليق الانسانيه اينالحريه
وحدتدهن سواحلاقيانوس دوشوبسن طلسمه ائديب حركت طرفينه زور وئريركي، نشان طالعين
چيخاندا ائودهن قاليبسان چاتيبسرگردان ولايهتينه اجنه يوللانيبسان يولو قيروان دوشوب اوزاق
. دوگوندئييلدي آچيلان دوگونون چيخسيدين طهارتسيز
سري اؤلكهدهياشاماسينين بو شخصيتلرين شخيص كيمي سيزين اولمادا ولايتي اجنه بورا دئديم
ندير؟
وار آزادياشاييشيميز بوردا بيزلرين وئريب اوز حالت بو سنه دوشوبسن طلسمه سن دئدي،
جيمسن لال لالسان آيريلاندانسونرا مندن ساخلييياجاقسان دستمازيوي هميشه سنه تاپشيريرام
- دووارا دام كيمي تويوق ياد گؤزوندهگؤرورسن حيط بير ولايتي بو سن دانيشميياجاقسان جيم
اب بيز تاپيبقاچاسان يول بير بلكه چيرپينيرسان ياشاييبان باخيرسان اؤلگهده بو جد عن ٹ
يوخ نه وار نه ضمن . بيليريك قورتارميياندي انبويو اؤلكهنين عالميدي بو غرايب عجايب سنين ٹ هله
طلسمدهن ائلهمهسين مأيوس سني سؤزلريم بو منيم قاباقدادي قدرينينآغيرلاري و قضا باشيوين
. بوباش يازيچيسان گؤرورهم گلهجك بورنوننان سوت امديگين آنادان آمما نجاتتاپاجاقسان
. يازاجاقسان گئچهجهگيوي
لشمهسي شيرين داستانين
دوتوب يعنيحكمتي عقلي سن گورا قولووا اؤز دئدي، باخا باخا منه باخيشيلا مهربان روحالعارفين
. آفاق ايندي چاتاجاغدين ائديبمنازله طي مراحل عالمينده تخيل بوراخيبسان عرفاني يعني عشقي
قارانليق وار كسن يول يولدا دئييل معين چؤلوستاندامقصد پهناور دولانيرسان، عالمينده انفس و
زينقرو نه وار ردي كاروان نه يوخدو خبر فرقدانلاردان شمالداجنوبدا قطب چولقاليييب عالمي
او قهري اللهين كي، چاتاقسان اؤلكهسينه الرس اصحاب دولانيب ـگيجهله گيجهله گلير سهسي
. متوجهاولانسان چوخ نكتييه بو اؤزون سن گؤرورهم قاليييبدي اوستونه بيرينين بير قومونكلهلرين
. اولي برآورد اوندانحاجتي اينانسا داشا قارا انسان مسئلهدي بير آغير چوخ مسئلهسي اعتقاد
. عارف آزاليب اعتقادين سنينعرفانا وار مسئله بو حقيقتدهده عالمدي بير اؤزو عالميده خرافات
. . دير حكمادهن درماني سنيندرديوين اولماياجاقدير تأثيري سنده وئرسه نشان كرامتده
توركاويماقلارينين اورا منطقييه صفالي بير چاتاجاق باشي يولون او گؤستهرهجهگم يول بير سنه
. انتخاب تورك تانريطرفيندهن لقبي السلامين عليه نوح حضرت بن يافث مركزيدي اؤلكهلرينين
. اولادينين توركون حكمتي تعالي الله توركوستانآدلانيب اؤلكهلري نسلينين اونون جهته بو اولوب
بويوروسوز دوز روحالعارفين حضرت بلي دئديم سؤزونكسديرديم قويوب طينهتينده و فطرتينده
: يازيب بله سنائيده حكيم
) تركستان) بنياد از آيند همتان صاحب حكمتكه در است اين عجب خيزد دين علم يثرب ز
يعني ابونصرفارابي معلم ايكينجي آرخاسي سؤزومون منيم و سنائينين الله جزاك احسن دئدي
توپوغونا. اولديابونصرين معلم كي، ارسطو آدلانيب ثاني معلم قاليب دالي زماني طرخاندي
حورمت چوخ و تانينميش بواؤلكهلرده طرخان حكيم نسليندهن فارابينين ابونصر همين چاتانماز
- گولي گول كي، منطقهدي بير صفالي آزاوزاقدي بير بوردان يئري اوتوراق منتهي، صاحبيدي
كي،. وئرهجهگم نشان يول بير سنه وار قالي بير و حالي هرهسهسينينبير علفينين اوت دينديرير
. عجايب گؤزيوه يوللاردا اوراچاتينجا بارگاهيدي و اوتوراقي اوحكيمين دوشرگهسي و سرمنزلي
دولي هاواقاريشاجاق گوروردييهجك گؤي گؤرسهنهجك هيولالر و حيوانلار وحشي غرايب،شبحلر،
. سبابه دئدي، چكيم ايله جيزيغينه دئديم آراسينا گير چك جيزيق دوشنده بركه ايش دوشهجك
مرحلهلردي قورخولو اگرچه طهارتيساخلاياجاقسان دانيشماياجاقسان معالوصف ايله بارماق
وارد ضرر جانيوا لكن چيخاجاقسان اؤزلوگوندهن باغرينچاتلاياجاق دوشهجك تيترتمه جانيوا
آچيلاجاق. زمان مرور به طرحيله اونون دويونلرين بيلسن يئتيره طرخانا اؤزيويحكيم اولماياجاقدير
انشاءالله.
آپاريب اؤزومسني خاطر اجريندهن دئدي، آياغا دوردو روحالعارفين سونرا دييندهن سؤزلري بو
. ائلييه صحبت چيخديق اليمدهنبقعهدهن ياپيشدي يوللانديراجاغام يولا دئديگيم ائديب مشايعت
بو گلمهسي راست ايشين دئدي، وئردي منهنشان جاده بير مستقيم چيخديق چوللهمييه بير ائلييه
. يوخدو اولمييا امكان چايگئچمهگه بؤيوك و آيريجي يول يولدا
. . مني دعالريله انسانخير گؤزهل او اولدو حاصل معانقه يئتيرديم يئرينه تشكرومو روحالعارفيندهن
. او كي، يوللانديم، يولا او ائلهمهديمن تحميل منه مرامين كي، بويودو مسئله مهم سالدي يولا
. موجودات غرايب عجايب سولون ساغ، گؤردوميولون اوزاقلاشديم آز بير وئرميشدي نشان عارف
ائديرديلر تهديد مني باخيشلاريله جور به جور سسچيخيردي بير آغزيندان هرهسينين بورودو
منه جور بير هرهسي مينيردي بوينونا اونون بو بونون او بيربيررهريلنتهپيكلهشيرديلر
. گيچيييردي كيچيگيله بؤيوك بؤيوگيله، كيچيك ايريشيردي نوع بير اييهشيرديهرهسي
. گئديرديگلميردي. نفسيم تنتيميشديم قالماميشدي طاقت قيچيمدا گئدهجگه منيگيجلتميشديلر
واريدي دامي بيربوستانچي قاباقدا قاليرديم يئريشدهن كسيرديلر قاباغين يولون اولوردي گاه
زماندا بو ياخينلاشديم محله او چوخزحمتيله ائلهمهلييم نه گؤرهم يئتيرهم اورا اؤزومو اللهشيرديم
قارالدي هاوا قالدي ديريك كؤلگن آز اوچدو داميدا اوبوستانچي اولدو زلزله يعني تيترهدي برك يئر
. موجودات قورخولو او آلتينا كؤلگنديريگين او وئرديم اؤزومو داما او تهپيلديم ياغاجاقدي گؤردوم
اوجيزيغين چكديم جيزيق دؤرهمه كيمي ديين عارف ايله بارماغيم سبابه قورخومدان منيدؤرهلهديلر
. بوواخ گتيرديلر سوديبيرنيمدان امديگيم آنادان سالديلار كوي هاي آز بير اولانماديلار وارد ايچينه
يئكهليكده يومورتا باغلانميشدي يئرهموشك گؤيدهن ائلهبيل شاخدي ايلديريم شاققيلدادي گؤي
. دامينين بوستانچي اولدلار يوخ بيره بيردهن اوموجودات تمام باشلادي ياغماغا دولو شيديرغي
. . قورودوم دوليدان اؤزومو سؤيكنمهگيله اورا قيريلاردي ايپيم يئراولماسيدي قالان آز بير سقفيندهن
. تاپدي عاديحالين هاوا سونرا، زماندان آز آخدي سولار سئللر آچدي ياغدي حدوديندا ياريمساعت
ميرينين دوشدو ياديما جيزيغينايچيندييم چكديگيم ائديرهم حركت نقدر گؤردوم يولا دوشم دوردوم
. آز بير يوللانديم سيلديم جيزيغي اولماز پوزولماساچيخماق جيزيق ايچهريدهن دئميشدي منه آدامي
قاباغينا گؤزومون اؤلومومو گتيرير يوروش منه آيي يئكهپر بير اوزاقدانگؤردوم سونرا، گئدندهن يول
بيرسس. قولاغيما ائلهبيل اولوردوم يوخ واريمنان اوياخينلاشديقجا يوخومودو دفاع هئچآلت آلديم
فور اولما غافل جيزيقدان معدهسينه گلدي مني دؤرهميجيزيقلاديم يئره قويدوم بارماغيمي سبابه ٹ
دهگدي داشا اوخو آيينين آج وئرهن آيري . وعده بير گيريشنمهدي دؤرهسينه فيررانديجيزيغين هئي
منه اللهشدي چوخ قالمادي بونا يئدي آيي او به دئدي، منهساري چينغيدي اؤزون ايييسينه آدام آييدا
اوستونه اونون يوگوردو داغييتسين سؤكسون مني او قويمور بلهبيلدييولداشي تاپانمادي ال
. تاپبيلتيدانقولاق يئره زوللييوردلار بيربيرين باشلاندي مهارشه جانينا دوشدولربيربيررهرينين
. قان يارالاريندان آفردهقويماديلار بيربيررهرينده چولقالاييردي فضاني سسلري آنغيرتي توتولوردي
. آز بير يوللانديم يولوما سيلديم جيزيغي منهساتاشسينلار قالماميشدي حاللاري او وئريردي فواره
گلديم توش مصيبتلره اقسام انواع مراحليمده طي ديريلديلر اؤلدولريا بيلمهديم آچديم فاصله
. چاتدي باشا گؤردوميول ديينده اؤلدوم
) بحثي) حكمت و اؤلكهسي طرخان حكيم
: جولگه نئجه اولدوم وارد جلگييه بير
) موزون) طيرها لحن سلسالدوحه نهرها ماء روضه
. باشا گوللرباش بوروموشدو هاواني سسلري موزون قوشلارين آخيردي سولار طرفده هر
- قورولموشدو. چارداغي طرفدهگول هر يوخودو يئر قويماغا آياق اليندهن گؤوهرنتي گؤي چاتميشدي
. حيرت باخيرديم طرفه هر چاتيردي دؤشه اوتعلف يئرده اكثر اويناييردي درنالار سوزوردو كهليگلر
دايانيب آغاجلارا هردهن اولموشام وارد اعلايه فردوس بئلهبيليرديم دوغروسونا دوغرودان آرتيريردي
. قالدي آز سئوينديگيمدهن ساتاشدي گؤزوم بارگاهينا حكيمين طرخان نفسچهكيرديم بير آسوده
حاجبلرپردهلري. آچيلدي قاپولار گؤردوم تاپيم يول نهجور بارگاهه او فكيررهشيرديم جانيمچيخسين
. ) دقتيله ) داياندي آغاجا گلديبير گزهكزه چيخدي تبختريله عصا چهليك الينده آقا نوراني بير چكديلر
بو كي، دوشوندوردي دوشونهجهييم ائديرديمنه تماشا كيفينه و كم آغاجلارين گوللرين، علفين، اوت
. . قنشرينده دايانديم ساري اونا وئرديم اؤزومو يواش يواش اولاجاق حكيم طرخان كيشي ارهن موقر
باشين گئتدي فكره آز بير آشاغا سالدي باشين باخدي دقتيله بير ائلهديممنه احترام اداي اشاره
روان درسين و دوشوبسن طلسمه اؤلكهده بو كي، فردسن او سن دئدي،ائلهبيل قالخيزدي
و اولسون معين ياشاييشين تكليف تا تاپانميييب ال سنه رئيسي جمهور اولدوغونامملكتين
بو اؤزوندهناوزاخلاشدير قورخونو دئدي، وئرمهديم جواب اولماسينا مريض اونون باعثاولوبستان
. نشان قراين دوزدي دئديمبويوردوقلارين وئرديم سلام ائشيدنده سؤزو بو امنيتدهسن اؤلكهده
جيكگهسين، سؤزون چون ائلهسين معالجه رئيسجمهورا آپارميشيميشلار حكيمي بو كي، وئريردي
. ائلهدي رد سلامينجوابين بيليردي بؤكگهسين
- سنين وبويوردو ائلهدي طريق ارائهيي روحالعارفين دئديم گؤندهردي؟ كيم بورا سني بويوردو
- . و دوشمهدي فكره بو عجباؤزو نه دئدي حكيمدهدي طرخان آچاري آچيلماغينين دويونلريوين
عشقي دوتوب عقلي منيم عرضينهيئتيرديمخلاصهسي گئچهجهگيمي باش ائلهدي رد باشيندان سني
اونوتماغيميدي.
حتم تانيت دئدي عارف او سنه مني . ٹ معلم ايكينجي كي،سيز تانيتديريبدي اوراجان دئديم ديريبدي
( طرخان پيامبرلر( 3اولان، آرا حكما من كي، فارابينيناحفاديندانسيز ابونصر يافث تورك اولاد فخر
. آزدا بير رنگين دوري حكيمين طرخان سؤز بو حكيمتانيميرام بؤيوك اوندان سونرا ائمهدهن و
دولانيبسان حدوددا نه مينيب آتينا منطق يعني علمالفراست وآفاقدا انفس اقاليم دئدي، دوروتدي
. اخذ سورونوب دالينجا حكما طريقينده حكمت من دئديم گتيريبسن اله نهنتيجه اشيادهن و
فارسيقصيدم بير بيللم شرعي تكليف انجامين نصيحتلرين ائلهديگي اوغلونا لقمانين فيضائيلرهم
: جوابيدي سؤاليزين بيت بير اوننان وار
) را) سرابم دريا كنم معنا زين نيست نصيبم ذره هر طوراست نخله حكمت علم زديد
دئيير بوكولور استعداديله و قدرت او قنشرينده حكمتين علم شيروانلي خاقاني
(4) عصيانش() ماند آدم نه وسواسش ماند شيطان مننه كاندر بگداخت مرا تلقين بوته در چنان
) نگهبانش) كردم شب به را شريعت مهتاب بشكافدكه گور طبيعت نباش زانكي نترسم
او چون روحالعارفينهائلهميشم تفسيرين شعرلرين بو ائلهديم عرض هارا بحثي حكمت هارا من
الفاظدان معاني، محضريزدهكيحكيمسيز سيزين آمما اوليدي احتياجي شرحه شايد عارفيدي
( زدني ربي قل و بويورور منان ايزد ختميمرتبته حضرت بويوردو، ادبدي خلاف تفسير آيديندير
.ٹعلم دايانار( عرشه باشلاري آلتينا اياقلارينين ييغسالار دوشونسونلركي،بيلمهديكلرين انسانلار تا
دئدي، و آزداآرتيردي بير منه محبتين دوشمهسين يئره سؤزي كي، اولدوم قايل تفسيره مختصر بير
چيخسا شريعتدهن گئچيب اولسونحددن اولور مكتب هر عرفان، حكمت، نظريزه سيزين آنلاديم
. سن ايستييير چتيندي چوخ ائلهمك تعادليحفظ آمما قبولدي مورد نظر بو منهده و مطروددي
. ائلهدي تكليف منه حالدا بو يوخدو عيبي بحثين آز بير آمما چشمييه ايلانلي چكير باشليياسان بحث
. كنار قويدي دهيمز درده كي، تعارفاتي اولان رايج اوليسيز سيز دئديم، ائدهم صحبت راجع حكمته
- عملي حكمت نظري بؤلونر قسمته ايكي انتهاده يئرينده اؤز تعريفي حكمتيناؤزونون دئدي،
. يااولاجاقلار. وارديلار كي، اوجور بيلمهكدهن احوالاتين شئيلرين عبارتدير حكمت نظري حكمت
جملهلرين خبري بوحكمت نظردي مورد شرحي خاصيتلرينين اسبابين و عوامل ربوبيده توحيد
. ) طبيعيات ) حكمتوسطي رياضيات الهيات، بؤلونر قسمته اوچ و انواعيندندير
شرعي اولور محضهمربوط عقل كي، بولماقدان انسانيتي وظايف و تكاليف عبارتدير حكمت عملي
حاكم عقل هابله ائيلر كشف ووظايفي تكاليف او عقل فقط دئييل اولان مربوط قوانينه بشري يا
و اولور خلاصه مدنده سياست منازل تدبير تهذيباخلاق، عملي حكمت مربوطدي انسانا اولدوغونا
يوخلاماق بيرين بيري و نظام و نظم و معاد و معاش ياشاييشدا مسئلهديچون اولان مربوط هاميلارا
رعايتاولونماليدي.
قول شرحينه قايلاولدوز اصله اوچ نظريده حكمت حكيم، جناب دئديم داياندي چاتاندا مقاما بو سؤز
قولاغيمي. حكمتدير و خلافانسانيت كي، اولميييام وحده متكلم ايستهديم دئدي، قويماديز
: اولدوم قايل شرحه بوجور گلمز تعارفاتدانخوشوم چون ائشيدهم سندهن شرحين ياتيرديرام
فلسفه علم اللهي، علم جوردي ايكي مابعدالطبيعه الهياتيا جسارتدي قوللوغوزدا حكيم حضرت
شريعته و احوالاتي حس معادين و بحث امامتده معرفت، انواعيندنديرنبوته فروعينين و اولي،
: و موسيقي علم هندسه، وار اصلي دؤرد وسطانين حكمت يا رياضيات وآمما مسائل اولان مربوط
سماع سكگيزدي اصولي طبيعياتين آمما و الاثقال جر علم مرايا و مناظره فروعي،علم
. علمنفس حيوانات، علم نباتات، علم معادن، علم علوي، آثار فساد، و كون علم عالم، طبيعي،سماع
. ) ( آرتيرديم، آيريلاريفروعيندندير و فلاحت علم و هيأت نجوم احكام علم طب، علم نفسين علم
آدم بن شيث بن انوش بن قنيان مهلائيلبن ياردبن بن ادريس معلمي اول مكتبينين حكمتين علم
. . تاليسيندهدير حكمتين اولان ادريسده اولانحكمت لقماندا دايرايميش ارتباطي مريخيله ديركي،
دئدي، دييندهن شريعت كي، علم بير هر دئدي، ندير مشايهنظريز حكمت و اشراقه حكمت سيزين
بيزارلار ديندهن عده بير مردوددي والا قبولدي مورد او اولمادي گلنكتابلاريله گؤيدهن مغايرتي و
. جور به يئتيرمهسينلرجور يئرينه شرعيني تكاليف و كؤلگهلنسينلر كي آختاريرلار بيركؤلگنديريك
اوزانار سؤز صحبتباشلاسام بارهسينده مشاء و اشراق حكمت اودوكي، گتيريرلر وجوده فلسفهلر
. اولار حاصل وقفه سلوكينده نجات مراحلينده سير سنين و
مكاندا زماندافرصت كيمي بويوردوغوز اولام مستفيض چوخ محضريزدهن سئويرديم چوخ دئديم
) ( اولموشام اتنهدهن خرمادانمغاندا بغداددا دوتماقدا عقلي بوراخيب عشقي من يوخدو اقتضا
اجازه ائلييه مسلح مني حكمت عمللياسلحهايله دوز و آرتيرام اطلاعاتيمي عطشم حكمتده اودوكي
. آسام قولاق مشتاقام بويوردو يئتيريم مباركه اونوعرض وار گئچهجكيم باش يونگول بير وئرسهز
تقريب بئش دئديم، عرفاندان - ٹ و بيريكيآزماچوخحكمتدهن دوستلاريمدان قاباق بونداق ايل آلتي
. اوقدر ديرناقلاري ائدهرهم وارد حكمته آللامسني تومان مين اون دئدي، منه واريدي بهرهسي
وئر تومن مين منه سن دئديم گلدي آغير منه سؤز شكلينهدوشموشدو چنگال كي، اوزانميشدي
. مستخلصائديم حكمتدن سني
منسلخ اوعلمدهن اونو مضبوطدي سينهسينده علمي عالمين هر دئدين، نه سن دئديم نه من دئدي
. دئدي، قابينا زيبيل تؤكهرهم اوديرناقلاريويويررام يوخدو بحثيم راجع علمه دئديم، اولماز ائلهمگ
اؤزومدهن اجنهني و داياننام قاباغيندا ديرناقلاريلهحوادث بو من بيبهرهسن حكمتدهن اودوكي
دوستوم او اوزانماسيدي ديرناقلاريوون شرطي اول حكمتاؤرگتسيديم، سنهده و اولكودهرهم
آريياگتيرمهديم آدين واريدي رسميسي دفترخانه تبريزده آداميدي بير تانينان توپراقاسيريدي ايندي
. اولماسين ناراحت روحي تا
اجنه كي، ديرناغيمدايوخدو اوزون حتي دوشوركي، ياديما مسئلهسي ديرناق دوستومون او ايندي
. قالميشام تههرائيليييمده نه ائديم نه قورويام اؤزومو دوشنده گئچهجهگيم اؤلكهلريندهن
گلمز اله حكمت ديرناقاوزاتماقدان يوخوموش خبري حكمتدهن دوستووون او سنين داريخما دئدي،
. انشاءالله ساللام اوسته اوزو اولاسانايشيوي محتاج گلمز، كارا كي ديراناغا قويمارام سني من
وار آيين نه گونباتانين نه و چيخانين گون نه وار گونون نه طلسمدهسن كي ولايتده بو گؤروم بويور
اورتان گون نه يوخدو دهبهريشهجهگين يئره بير كي، قارانليق زيل وار گئجهن اولدوزون، نه
اون آمما ايشلييير وار ساعتيم قولومدا قيليرسان؟دئديم، ناماز جور نه ايشيقلانماغين نه معلومدي
. . خاصيتيدي حركتينين زمانين انسانا اولان طلسمده دئدي،او وار حركتي ثانيه بير ساعتده ايكي
. . وار دوشونهجگيم وقتينه نامازلارين مشخصدي گونوز ايشيقلانماق گئجه، وئللهميشم ساعتي دئديم،
. دئدي،طرخان دوتدو اوزون كيمي قيرقيسي دهدهبگ اوتوردو اوسته ديزي اياغينييغيشديردي ال
او ائليييبديلر ظلم معلمدئييبلر ايكينجي حضرته او دئديم اندازهدهدي؟ نه معرفتين فارابييه ابونصر
آيري و حكمتده مثلين ابونصرين اولآدلانديريب معلم ارسطوني تقدمي تاريخين هارا ارسطو هارا
. نهدوغاجاقدير دوغوب نه آناسي روزگارين علملرده
نسلينه يافث اميرتيمور، خان، تموچين آتيلا، متهخان، اسكندر، هوخشتر، اوغوزخاقان، افراسياب،
. اوجالديبدي نسلينباشين بو حكمتده فارابي، ابونصر كيمي تؤرهدهن افتخار تاريخده
: متنعم باشيندااوتوروب سفرهسينين فارابينين ابونصر او دئديم ندي؟ نظرين سينايه ابن دئدي،
. اولماييب آز حكمتدن عرفانداننصيبي آمما اولوب مباهاتيميزدان مايه كي، چاتيب مقاما بير اولوب
بحث ساحهسينده عرفان و عشق
مفيد و بارهسيندهمختصر عرفان كي، گلدي تكليف بوينووا كي، يئره بير يئتيردين سؤزو دئدي،
. اولماغينآيدينلاشديراسان متأثر عرفاندان ابنسينانين و ائديب صحبت
) ( ايكي آخينماسينآيدينلاشديريب نسبت عرفانا كتابيندا ماهيتهالصلوه عن الكشف ابنسينا دئديم
و آداب كي، نامازدي باطني بيري هاميلارقيلار كي، نامازدي ظاهري بو بيري اولوب قايل نامازا جور
. ابنسينا ديركي، مسلكي قلندر همان بو مقارناتدانمنسلخدي و مقدمات دوزهلمه اييليب و ترتيب
ضمن ائديب مشغول ياخينلاشديريب اؤزونو باطنيمذهبلره .ٹ
اولسا آسماغاتحملوز قولاق سيزين دئديم، اولا؟ وئرنيشين آز بير بارهسينده قلندر اولورمو دئدي،
. . سئوهرم صحبتلري بوجور من دئدي، يوخدو مضايقه يانشاماقدان منه
: وار مرحله اوچ قرآن نص طبق اسلامدا شريعت دئديم
) دانيشب،هندوئيسم) سؤز بير متشرعلري شرايعين تمام حقاليقين عيناليقين، علماليقين،
) هندوستاندا ) كشيشلر يعنيتانري، وارونا انسان عشق، وارونا، بيتيب اوسته كؤك اوچ فلسفهسيده
( ابن، اب، تثليثي اويدوروب مسيحيتيهندوئيسمه خاطر رونقلنديرمكدهن تبليغاتين مسيحيت
) ( . تشكيل( كتابين ديني اونون ريگلر گتيريب دين ودا اولان معلوم ديلر گتيريب وجوده روحالقدس
) ( جينيزم گئده گئده گؤستهريب دين بير كامل مهاويرا اولوبالنهايه ظاهر برهمائيت تا وئريب
حملهسيندهن فلسفه دينيده اسلام و اولوب مسحيت و اولوبهابئلهكي،يهوديت مبدل فلسفهسينه
. ساخلاشديريب ماهيتين اسلامين مرصوصيتي قرآنين اولوبمنتهي متأثر
) ( . ) ( بنذهديب نيآنامشيمهسينه برهما بونلار آيديندير ساري توحيده آخيمي لرين اوپني هندوستاندا
. اصلالاصول و الجواهر جوهر كي، بيرهويتدي او سانيرلار گلمه وجوده اوردان كثرتي يعني ماسوا
) ( . بو وجد و روحاني جذبات ياپيشماليدي يه برهما انسانينروحي كي، اينانيبديلار بونلار گلير سانا
. ) اولور ) حاصل فيالله فنا و برحق التحاق و گؤرسهنير مرحلهسيدير حقاليقين مرحلهدهكي
. بلكه ظاهرائديب عشقي عرفان اولماز دئمك، عشقدير بيري ركنونون اوچ هندوئيسمين فلسفه
. اولور حاصل عرفان عشقدهن
جملهده بو اوزوندورموياچكر تعريفي عشقين ديلر ائديب فكر سطحي ديينلر دندي عشقه عشق
خلاصهلهنير.
. اطلاقاولور عشق ميلينه شديد مهسينين گئييش بيرينه بير ذراتينين حالدا طبيعي اشيانين
) ( ) ستر ) حيا، عشقعذرائيده هويت عشق ، عذرائي عشق ديلر، وئريب تشخيص جور ايكي عشقي
. بحثدي هويتدهمورد عشق سؤزلر بو ضد مطرحدي خدا وصلدهن و پاكي، اسرار،
. . سايسيز عشقينردينده دكاندير نوع بير هرهسي اولوب مطرح مجازيده عشق و حقيقي عشق
: قال ماالعشق يابنرسولالله الصادق عن سئل گئچيرهم ائديب اشاره بيرينه اولوب نقل حديثلر
. ) آرتار) خيالدان و فكر مرضدي سودائي والخيال منالفكر يزيد سودائي مرض
( . ) ( شراب عرفاندا مطرحدي حقاليقين اليقين، عين علماليقين، شريعتده اولدو اشاره قاباقدا
) كي، خرقانينينطرحيدي شيخابوالحسن معرفت شراب عشق، شراب اؤلوب 425طهور، قمريده
متوفاي .465هجويري بؤيوكصوفيلردندي كي، قمري هجري
) ( رنگه بير مكتبمؤسسي هر آدلانديريبدي مشاهدت مؤانست، مجاهدت، كشفالمحجوبدا
ساليبدي.
متوفاي اودا 632ابنفارض سهرورديدهنكي شيخشهابالدين ابوالحفص خرقهسين ده632اؤزو
. تائيهسيندهكي، قصيده آليبدي عن ) 750اؤلوب اسافر يازير قولونجا ختميمرتبتين حضرت بيتيوار
. ) اولوندو ذكر قاباقدا كي، شريعتدي همانمراحل رحلتي الحقيقه حيث حقه الي لعينيه اليقين علم
) ( طهور شراب اولده مرحله عرفاندا اولوب عوض كيفيتلرده اولماقدا عوض بوآدلار عرفاندا
يولو. عارفين آيريلاريلا و حكيم،فقيه متكلم، زاهد، عابد، گلمير وجوده انحراف مرحلهده بو مطرحدي
. وار چوخو آز دركين منتهي يولدو بير
. اولمايا، ريايي زهديكي، البته، دئييل منسلخ بزهگيندهن زهدون و رباني عارف قالسا حالدا بو عارف
) ( ) عالمينده ) ليك قلندر اولور موفق عشقه شراب شرب عارف بو سونرا تاپاندان قرار مراحلده طي
. و مست، اولوب متأثر جذباتدهن كؤلگنديريگينينكؤلگهسينده شديد حب و شيفته اللها تاپير قرار
و اولور حاصل تفريد و تجريد دهن كونين عالمينده اؤز عوضاولماقدا حالي چيخماقدا گيندهن اؤزلي
. قلندرليك دئمير تاريدييندهن داي بيرينه بير قاتير ترتيباتي و وعبادات عادات چاتير كمالا حد
( . ) ما) كيش در مخالفيدي نشان و نام قلندردي كي حال عين در ملامتي گلير وجوده ملامتي مكتبينده
) گذشت نشان از اگر بود نام فكر نيستدر تمام عنقا تجرد
ضمن مر و بو (ٹ () ( سكينهالاولياده داراشكوه منسوخدي حالدا كلي دفتر درس، كتاب، مكتبه حلهده
يازير.
() فيالاوراق) الوجوه تلك يافتليس نتوان كتاب از حق (5سر
حالدا ائديبغيرمستقيم بلگه الده عطاري شيخ گاه و مستقيم باشچيلاريندان ملامتيلرين كي حافظ
: يازير بله صنعاندي شيخ مريد
() نباشد) دفتر را عشق درس ماييكه همدرس اگر اوراق (6بشوي
) صنعانين) وشيخ چاتديريبدي اؤزون مرحلهسينه صوفيليك وئريركي، نشان شطحياتي حافظين
خدمت خاتمه سققله و مسحيتقبولونا ائديب ترك اسلامي ايچمهسينه، شراب اوتارماسينا، دونقوز
قويوب صحه يانديرماسينا قرآني خاطر مطمئناولماسينا قلبينين ترسابالاسينين النهايه وئرمهسينه
. هويتينآيدينلاشديريب حافظين اولماسي مريد اونا
داشت) خمار خانه رهن خرقه صنعان مكنشيخ نامي بد فكر عشقي راه مريد گر
() داشت زنار خلقه در ملك تسبيح و سيرذكر اطوار در كه خوش قلندر شيرين آن (7وقت
. دئيير اولالي پيرمغاني حافظين صنعان شيخ هابله و
) منزلها) رسم راه ز نبود بيخبر سالك گويدكه مغان پير كنگرت سجادهرنگين مي به
متوفاي صوفيسي، نيشابور ابيالخير ابن فضلالله . 440ابوسعيد كتابي، داددي وحال وجد شراب
> : . آدام فلان دئديلر اونا ايدي ياخينآدام يولا آز بير كيشي بو آمما، قيراغا قويدو قرآني حتي دفتري،
شهره او شهردهن بو لحظهده بير شخص اوچور،فلان هاوادا كس فلان يير يئري اوزونده سويون
- : اوچار،> گؤيده قهجهله قارقا اوزور، اوزونده سويون دئييلقورباغا فضيلت بونلار دئدي گئدير
آليش اولا، گلي گئت ايله خلق اودوركي، آدام كامل گئدهر مغربه لحظهدهمشرقدهن بير شيطان
. اولمايا غافل اللهدان لحظه بير قويا قول ازدواجه وئريشائلييه،
) دم) فنافياللهدان برحقدن، التحاق صوفي ائدهر صوفي دوندهرهر ملامتيني معرفت شراب
. وروو مرحلهده بو گؤرور اؤزوندهآللهدا و اؤزونده اللهي طاماتدير و شطحيات دانيشيغي بوتون ب،
. اولور حاصل حقدن بر التحاق وجود وحدت مسلك
مسلكدي عارفصوفي اولالي حكيم ابنسينا كي، اولا ثابت تا چاتديرديم مقاما بو اوزانديرديم سؤزو
اولور ملحق حقه صوفيرياضتدهن پوزماخدي عبادتده عاداتي و ترتيب نامازا باطني عقيدهسي
اندهرمكدهن حكيمانهميتاب ابنسينا
) ملحق) شود حق به وجودت كه حق حق حكيمانهبه خوري ار ميناب بوعلي چو
) ( ص ختميمرتبت حضرت و دانيشمييب سؤزلردهن بو بيري پيغمبرين مين دؤرت ايگيرمي يوز
. حضور نامازدا نامازقيليبديلار قعودلي قياملي سجودلي ركوع، جماعتيله عليهمالسلام ائمه هابئله
- حاليندا معراج اولاكي، ملتفت لحظه هر و داشدااولمايا داغدا فكري قيلانين ناماز يعني قلبلازيمدي
. قنشريندهدير باريتعالانين حضرت و
. بويوروب ائديب درك مرتبهده اعلي مفهومون حكمتين حكيمدي خاقاني
خدا جناب در نگذارند جنب كس جماعالاثمكه از كن طهارت نخست برو
( جماع ) و امالخبائث الخمر حديثي ( 8بو مرتبت( ختمي كي،حضرت دوتاندا نظرده الشر مفتاح و الاثم
و جماعسي گناهلارين و خبيثلرينآناسي شراب بويوروب، ائديب نظر منظور قرآني نصوص
قضاوتيميز بارهسينده ابنسينانين و قرآندي،خاقاني نص مطلقي حورمت و آچاريدي فسادلارين
. اولماليدي نهجور
تانيمالييق مسلمان نجور اونو دوشونهبيلسك معناسين بيتينين بو حافظين و
( العذاري قبله من احلي و لنا خوانداشهي امالخبائثش صوفي كه تلخوش (9آن
) دي ) ص ختميمرتبت حضرت عنه مكني و منه مكني صوفي بيتده بو عالمه مقدسات اولسون آند
هر خطايه بير بئله وئريب احليدهقرار و اشهي مرتبه اونو سهلدي دانيب حرامليغين شرابين حافظ
. اللها اونو خمر شرب حكيمانه پيشرير حكمتآشين ابنسينانين، محضدي مرتد اولسا، مرتكب كيم
. بويورور خاقاني حكيم آمما، ائدير ملحق
نگهبانش كردم شب به را شريعت مهتاب بشكافدكه گور طبيعت نباش زانكه نترسم
. كافدار قويلاناناؤلونو تازا قالاندا قارانليغا آي ايشيقلانديرماميشدي دونياني برق زماندا قديم
. . اولانمازدي مرتكب ايشه قورخوببو ايشيقدان گئجهلر سالان ايشيق آي آمما، يييردي چيخارديب
بئلنچي ائديب فرض اؤلي قويلانميش وجوديندهتازا ايمانين و بنذهدير كافدارا حكمتي علم خاقاني
بويورور.
) ( اونا آيايشيغين شريعتين قازا گورومي حكمت علم يعني كافدار يوخديكي بوندان قورخوم
شيطان قولوناباغلاماسا ائديب زامان حر شريعتي علمده هر عالم هر وئرميشم قرار قوروقچي
. حكيمين طرخان قويوب سون سؤزومهبوردا چيخماليدي يوخاريسيندان گيريب اشاغاسيندان اونون
. ديرنديم اوزونه
. ائله سؤزلريم قولاقآسيردي دانيشيغيما دوتموشدو اؤزون كيمي قيرقيسي بگ دهده حكيم طرخان
. ابنسيناچي نه ايدي حافظچي نه كي آيدينايدي بللهنهردي اولسيدي ناراحت گلميشدي خوشونا بيل
. . اوسته ديزي اوتورموشدو چؤنبلن دوزهلدي بيرآگيلدي سولچو نه ساغچي نه بوچو نه اوچو نه
) ( آپاريرام. پناه الجاهلين من اكون ان بالله اعوذ دئديم بيلخاقانيچيسن؟ ائله دئدي، منه چؤكدي
فردياؤزومه بير سونرا معصومدان اوندورت و باشقا اللهدان من اولام كي،دوشونميينلردهن آللها
. قايلم قدرحورمت چيخاري دركيمين اندازهسينده دركلري اشخاصا وئرمهميشم قرار قبله
: دئيير جامي عبدالرحمن بارهسينده خاقانينين
را شروانشاه طبع قبول نظمش سخنگرفتند اقليم در جامي زند خاقاني كوس
متوفاي بخاري شاه نصرت بن برنوق بهاءالدين -836امير يوزدهن آليب خاقانينيتحويل اوجوركي
( هابئله آيريلار آلانماميشام، من يازيب( 10بيرين بئله اؤزي
خاقاني به خاقاني به ميگويد كه بين را ميپرسيفلك و ميداني است ختم كه به سخنداني
. بيرده اوچودئييلم و گؤلگهلنميشم كؤلگهسينده بايراغينين اوجا اونون ساحهسينده ادبيات من
سالدي نظر بير تفقدانهمنه حكيم طرخان دانيشديرانماييب هذيان آزديرانماييب علم خاقانيني
و وئرهم؟ نجات منطقمدهطلسمدهن امنيت اؤز سنه ايستهميرسن يئتيرديم علاقه سنه من دئدي،
دوشمهيوخ باجادان برابرينده بومحبتينين من چاتاسان؟ ياشاييشا خوش و اولاسان نديم منه
آي آمما، منزلهسيندهدير عروج علوييه عالم منه حضوريزدهقالماق دئديم، ادبيدي خلاف دئسيديم
بيرينجي و آمانسيزلاري تاريخين قاباق بوندان ايل اوچ ايكي واربير سؤزوم دئمهلي سيزه حكيم
. زمانيدي بير وحشتلي دوتسونلار مني تا دولر تؤكول ائويمه گئجهياريسي جبارلاري
. آلتياوغلومون دولار قويور اوسته سينهسي چيخارديب گؤزلرين اؤلدوروب دوتدوقلارينينبعضيسين
. چيخميشدي حالدان او كيمياسيردي اسن ياپراق آقاجدا آنالاري چاتدييردي باغيرلاري قيزيمين اوچ
حادثهنين بو گئتديلر بودوسان ايچينه آتديلارماشينين ويرا ويرا دوتدولار مني اولالي، حالدا بو اونلار
قالسام بوردا منم، گؤلگنديريگي اونلارين اؤلدي مدتدهنسونرا آز آناسي اوشاقلارين اثرينده
. اولاجاقلار مواجه ياشاييشيله قاليبجهنمي يولدا گؤزلري اونلارين
اولياءاللهدان فلانكس دييهلر قورخورام چوخدو ايستيهنيم و آدامام بير تانينميش محالدا من بيرده
بير آنقرانا هر زمان دور منآرتيرام فرقهده بير اوستونه فرقهنين سايسيز اولدو غايب گوزدهن ايدي
. چكير آخير
ميرزا، آدي هريسيآتامين شهرتيم موسي آديم دئديم اولا، كيم؟ آنان آتا ندير؟ شهرتين و آدين دئدي،
. مدال گؤزهل گليبسن حياتدانوجوده و روح دئدي، خانمدير حيات ايسه آدي آنامين روحالله
كي سهلدي يوخدو عصام دئديم گركدي؟ موسينيه سيز عصا موسيدي آدين آمما تاخيبسان سينهوه
- گؤزون اوز ائلهسه حمله منه كيم تا يوخدو كيميديرناغيمدا دوستوم ائلهديگيم اشاره قاباقدا
ديديشديرهم.
حمايتي گلن ائلهدياليمدهن ناراحت مني گئچهجهگين باش آمما قالاسان بوردا سئويرديم من دئدي،
. ائتمييهجهيم مضايقه نجاتا طلسمدن گؤستهرمهدهن يول سنه
. ) ( ) ( منقشدي آدي بدوح هاچاسيندا بدوح آدي عصانين بو دئدي، توتوب قنشريمده عصاني اليندهكي
2468 . تيمن جملحسابيدي بدوحين عدد بو تاپيب قرار اوستونده حادثهلر عدهدينين تا يازيليب ٹ
اولا اولموش زامان حر الدهن. مقابلينده خاصيتين حرز اولسا، احتياطسيز باغلايان حرزهاومود آمما،
گؤزلرينين. اوخيلا رستمين مقابلينده تعليمينين قوشوندان زالينزمرد رويينتن اسفنديار وئرهر
. وئردي الدهن ايشيغين
گوجو بوسرنيزهنين كي وار يئر سرنيزهدي طرفي بو دئدي، وئريب نشان آشاغاسين عصانين
اولي چوخ حرزدهن
. اولا كاريواگلهجكدير سنين يئرلرده بادات داراي بعضي و گئچنده چايلاردان سولاردان، عصا بو
ثاني وئريب كيم سنه بونو قويماياجاقسان دئمييهجكسن يئره اليندهن دستمازسيز ثالث .ٹ ٹ
دانيشم رابع . اولماياجاقسان خامس ٹ چكهجكسن يياجاقسان دايره بوعصاييله وئرنده اوز بلاء بير ٹ
تاپسينلار ال سنه تا حيواناتگيرهنمزلر و دوشمانلار اورا كيمي مندلي داغين،. رماللارين قاف سن
. لردهن گهديك گؤرمهليسن منزللر ائديب طي قورخولومراحل دولانماليسان داغلارين قفقاز
. دولانماليسان اؤلكهسين الرس اصحاب سولارگؤرمهليسن چايلار گئچمهليسن
يوللاردا بو وار چتينيوللارين چتين آمما تاپاجاقسان نجات اولا چوخ ـ چوخ گئرهك تحملون اودوكي
حمايتيم اؤزومونده و اولاجاق حل اونلاريناللريله مشكللرين چوخ واركي ائدهنلرده حمايت سنه
. كسيلمييهجكدير سندن
اولماق ملقب لقبيله الدين ينبوع
. ) ( دييهجكسن آدينندير سورسا كيم هر بويانا بوندان اولسون يادگار مندهن لقبي ينبوعالدين سنه
ضمن گؤرهجكسن خيرين يوخدو ضرري ()ٹ ينبوعالدين غفلتين( 11قلاقل) لرينتلاوتيندهن
اولماياجاقدير.
آيري وار صفاكيبوردا او گئدهجكسن يول منطقهمده منيم زامان بير يوللاندين يولووا كي بوردان
. . - تاپا تقويت بدنين روحون گئدهجكسنتا گهزه گهزه يوخدو مورخودا قورخو اولي آزاراق يئرلرده
ايله مذاقين سنين واركي، گولزارلار،چمنلر،بوستانلار گولشنلر، ائلهمهلي تاماشا و گؤرمهلي علاوه
. . دوردو سونرا داها جكسن تلسمييه دوشمز اله بيرده بومنطقه بودوركي، سؤزوم آخر ديلار سازگار
) اول ) مواظب كيمي تاپشيرديغيم دئدي، منه وئردي ليگي چه عصاني گلديقاباغا دوردوم منده آياغا
آلانداگؤزلريم اليمه عصاني چيخاردالار اليندهن بلكه اللهشهجكلر چوخدو عصانينمشتريسي بو
طي مراحل حكمتدهعالي حكيم طرخان كي بيلديم گلدي وجوده تحول بير منده و ايشيقلاندي
. مشايعت. قدم نئچه اؤپوپيولاسالدي گؤزومدهن اوزومدهن باغرينا باسدي مني طرخان ائليييبدير
( حافظ خير فالله آيريلدي مندهن ارحمالراحمين ائلهدي هو و اونون ( ٹ كي جملهايدي آخرين
. . تا اولدو يولداش منه زامان بير خادمي وئر يولونشان آپار دئدي، خاديمينه ائشيتديم آغزيندان
. قرار جنتده گؤردوم سونرا گئدندهن يول آز بير قاييتدي يولايوللانديردي مني يولا يئتيشديك
. وار. اوينادان اونو اوينايير سيز تارقاوال طبيعت سؤكهنيب گوله گول وار عاليمنظرهلر تاپميشام
. معده كيعلت ايدي معلول علتدهن بير گؤوهرمهده هاميسي گؤوهرنتيلر دئييل محسوس آمماكي
. . يوخيدي خبر اؤزوندهن وئرهوئره پرورش اونلاري ايستيسي گونشين يعني اولور اطلاق آدينا اونون
ائلهسين تيمم بيري اولسا لازم تاپيلميرديكي يئر قوري قاريج بير دئييلدي محسوس اثري
. كؤلگييه بيركؤلگهسيز كؤلگده او كؤلگهلهنيرديم كؤلگهسينده گؤروردوم چارداغي گول هاردا
. . موردوم. گؤر آمما گؤرونوردو بيرنشانهلر حالدا آيدين بوغولوردوم درياسيندا تفكر كؤلگهلنميشدي
. . چوخلارين كؤلگهسينده گييشميشدي بيرينه بير بوداقلاري آچيلميشدي كيمي چهتير آغاج بؤيوك بير
. واريدي كؤت كؤلگهلنمهسينه
زهرهنين اوچونجوفلكدهن سانكي ياپيشديراندا، ياناغينا ياپراقلارينين دوداقلارين يئلي صبا
. بوروموشدو عالمي بربطسهسي
. چايلارينسولارينين يانديريردي دده لاپ ترانهسي صولصوللرين چهچههسي بولبوللرين
. لايچاليردي لاي بئشيكده اوشاقلاارينا كؤرپه گووهرنتيلرين چاغلاماسي،
() موزون) طيرها لحن دوحه سلسال نهرها ماء (12روضه
. يؤرهني يان، چؤل،چمني، ياماجي يال چهكيليردي تئز، دؤشهنيب، دؤشينه، داغ دومان چؤللره چن
. . سونبوللرين شيردي پاريلدا كيمي گؤيوناولدوزلاري چمنده اوسته، گول شئح بوروموشدو چيچكلر
. چوبالا قويمويوب گيوه بويون چاتيب بويا ـ بوي شقايقلر داراغچكيردي سانكي يئلي صبحون باشينا
شيرديلار.
قانقال، كاشر،كاشرا، جاجيغا، جاجيق، گونيينيده قوزئيينده تپهسينده، دهره ياماجيندا يال داغلارين
كهليك اوتو، كهليگ داغمرزهسينه، مرزهسي، داغ يارپيزا، يارپيز تيكانينا بوغور تيكاني، بوغور قانقالا،
. چايينا،لالهلالييه چول چايي چؤل كاوارا، كاوار اوتونا
ياستيغينا ياستيغيچوبان چوبان گوهنه، گوهن قويروغونا، سيير قويروغي سيير قينديرغييا، قينديرقا
بويمادهرهنه كؤمهجييه،بويمادهرهن امن كؤمهجي امن بوزوشييا، بوزوشا بورنونا ايت بورنو ايت
. گئييشميشدي بالديرغانا بالديرغان
خبر قوشلاردان وييرتيجي سوزوردي كولا كولدان ياوريملاري بيلديرچينلرين پرهلري قاشلارين قلم
- گؤتورمهلي. گؤز عشوهلري اويناماسي،طاووسلارين دورنالارين باغچادا، باغ چمنده، چير يوخودو
. . جاناوار. نه واريدي اوچو نه ياتاغيدي قوزو قويون اويناغي،آرخاشلاري جيرانلار مرغزارلاري دئييلدي
. آليرسان نه عمي دئمهدي بيري شهرهگيرديم دروازاسيندان گؤرسندي شهرقنشريمده بير بؤيوك
. . بازار. رونقلي قاتميشدي باشين ايشينه اؤز هره ويريردي موژ جماعت بازاردا كوچه نهساتيرسان
. فرده، بير فردين بير بيرصنفه، صنفين بير نوعه، بير نوعين بير جنسه، بير جنسين بير واريدي دكاني
. ستوههگتيرميردي جماعتي بدعتلر يوخودو، اوزونلوغو ال آزاري اذيت
و محبت واريديدولتليده، كاسبدا قيرجانماغا، عنوان ده نه و مفتهخور نه بگ نه واريدي خان نه
- . كدورت ساليب نفاق قوشماسيآرالارينا سؤزو، ماعير شاعير ايدي حاكم آرالاريندا مواسات
واريدي،. آلقيش يوخودو، قارقيش گوپبان، باساننهده كوروك نه واريدي كؤروك نه تؤرتمهميشدي
نه چاپ نه واريدي چال نه وسواس نه واريدي خناس نه نهبهتان، واريدي باريش يوخودو ساواش
. خيال افلاطونون گهزيردي قورديله قويون سورتوقلاماق نه واريدي نهسورتوق ميله، نه واريدي حيله
. گلميشدي وجوده اؤلكهسينده حكيم طرخان فاضلهسي مدينه گلمين عالميندهوجوده
ياناشيرديم بيرنفره هردهن سببه او سن مصونيتده سن اؤلكمده منيم تا دئميشدي منه حكيم طرخان
بير ياخينلاشميدي اذان هاراگئديسن گليسن هاردان آلميردي خبر بيري دانيشديريرديم دانيشيرديم
. يازيلميشدي خطيله نسخ گؤزهل بيرلوحهده مرمر باشيندا قاپوسونون گؤردوم مسجد مجلل
) فيروهسي) اسلام مسجد، گؤي
. ) بير) اولدومآستانهسينده وارد لنديريردي خيره گؤزلريمي عظمتي سيماسينين مسجدين گؤي
. علامتيدي بير كوثردهن كي، گؤردوم چشمه
- . حاصل وجد سويوندانايچديم چشمهنين او قورتوم ايكي بير تازالاديم دستمازيمي يودوم اوزومو ال
. بيلمز سئوينديگيندهن كي، كارابنذهرديم گناه سيلكينميش گناهدان بير اولدو عوض عالميم اولمادا
. اولدوم وارد مسجيده بوحالدا چوخالميشدي كيميديدركيم آچيلان بصيرتيم گؤيدهدي، يا يئردهدي
. تكراري تاريخ چيرمالاديم اتكلريمي ييغيشديرديم اياغيمي ال تئز گؤردوم عظمت بير خارقالعاده
تكرار كيفيتي و كميت اولماغينين وارد قصرينه سيلمانين اوغلو داوود بلقيسينحضرت يعني
) ( . واله. چؤورهم تخلصومي آزقاليرديم دالغالائيردي فضاسي مسجدين كيمي دالغاويران دريا اولدو
. نقشي. قوشونون زمرد ايدي زمرددهن نگاري و نقش گنبدين بؤيوك عليالخصوص گنبدلرين ائليم
. . چوخاليردي گيجلمم جهتهدولانديرديقجا، هر گؤزومو ايدي منقش زمرددهن سقفينده مسجدين
. . ييخيلديم باغريما باسديم عصاني باشيمدانچيخدي هوشوم اولوردو بيحس حواسيم
) ملاقات) كهكشانيله سينا شيخ مسجيدده گؤي
گؤزومه اوتوروباوزومه، شخص بير نوراني سن ياريم اوسته باشيم گؤردوم آييلديم واخت بير
. حمل بيادبليگه تااؤزانماغيم ايلشديم دوردوم تئز ديرير سؤوهلش مني و سهپير سو سرين
) بو. ) بيزيم ينبوعالدين شاه حضرت دئدي، ردائلهديم جوابين وئردي سلام منه شخص او اولونماسين
. اونون حالدا معجزهآسا آمما يئتيرديم يئرينه ادبيمي عرض صفاگتيريبسن گليب، خوش شهريميزه
. بيز بيز توكلريم باشيمدا تيتريييردي بدنيم چيخارتميشدي منليگدهن تانيماغيمني مني
معضلي. تانيدين هاردان مني سن دئديم، دوشوبسن؟ حالا بو كي، سبب ندير دئدي، دورموشدو
ولقبلنديرسه، وئرسه مصونيت كيمه هر اؤلكهده بو حكيم طرخان دئدي، دوزهلر ايشلر حلاولسا
سينا شيخ منده طريقيلهبللنديرهر مخصوص آداملارينا مخصوص لقبين و شمايلين شئكيل اونون
وئريب سنه كي عصاني بو عصاوئرمييب قدر ايندييه نفره بير درگاهيندهنم مقربين اونون و كهكشان
دئمهلي بيلمهديم جايز گئتمهگي اوزون وقتيياخينلاشيردي آذانينين اورتا گون چون مستثنياتداندي،
. بويور منه حكيم حضرت دئديم، دانيشديردي مني او خاطرهلريمواريدي سورمالي و سؤزلريم
دقتيله سؤزومو بويوردو، ندير؟ رمزي شهرده بو امنيتين و گؤزهلياشاييشين بو گؤروم
. دئيهرهم ذائقهيهتاپشيرسان
: . بويوردي اوسته گؤزوم دئديم،
. ) قانديم) دئديم، دوشوندونمي؟ آخا اولا، سودوري باشيندا چشمه كي، آخار دوري اوندا سويي آرخين
دئدي، منهآيدينلاشديراسان؟ آدين قويانين بناسين و تاريخين دوزهلمه مسجدين بو اولورمو دئديم،
بو مسجديله گؤي تبريزين بيردي نئجه وكعبه بيتالمعمور وجهالوجوه ائديرهم كامل بر ناقص تشبيه
گوهرشاد مشهدده گوهرشاد، عمهسي قويونلونون جهانشاهقارا بيردي الوجوهي وجه مسجيدينده
و بابالاريميز بيزيم قويوب بناسين بوردا مسجيدين گؤي بو گؤيمسجيدين تبريزده اؤزي مسجدين،
رونقي ايل به ايل گوهرشادين ده مشهده و آرتيرميشيق گؤزهلليگين بورانين بهئيل ايل اؤزوموز
اولكي مسجيدي گؤي حتي اولماييب لياقت آتابابازدا تبريزليلرين سيز آرتيبآمما
آس اوخويومقولاق بيرين يازميشام قصيده ايكي مسجيده گؤي شيخ يا دئديم، حالينداساخلاسينلار
: اوخودوم اوخو، دئدي،
مسجد گؤي كهكشاندي فلكه لهنن مسجدفلك گؤي آسماندي نه كرسي مدار
) ( مسجد گؤي آسماندي دولي ديدالغالانيركواكبيله دريانور گونائلهبيل ساچاندا
مسجد گؤي نشاندي بدخشان لعل و مرجانعقيق و لؤلؤ سليماندي، ملك نگين
فضايلايتناهيگؤوهنمهسيناؤزونهگؤونمگايستهسهنعمالمكانديگؤيمسجد
مسجد گؤي آستاندي سپهر ملكوتحرمسراي عالم مقصود كعبه حريم
مسجد گؤي ستاندي گيتي يوسفابوالمظفر قرا بن جهانشاه ركن ركين،
مسجد گؤي جاواندي مأثره گلي الواحينبزه مرمر آيات، سور، دير، نقوشي
مسجد گؤي بوستاندي گؤزهل باغدي چيچكليداغدي،ياشيلچؤلدي،گولليگولشنديصفالي،
مسجد گؤي آذاندي بي مأذنه نئيليمگؤرنده لنميييم، كؤزمه اورهييم، آليشماسين
مسجد گؤي توركماندي مأثره آليبدئييلله اليندهن رونقين جهالتيميز، بيزيم
مسجد گؤي همزماندي مسجديله او ايديهمان مؤسس گوهرشادين مسجد طايفا بو
مسجد گؤي بايجاندي آذر، گوهرشادكليساي شرفدي مهد اهلينه خراسان
مسجد گؤي مكاندي مقدس اولسا گؤز اونيگؤرهن نظردهن ساليب جهلين تعصبي قوري
مسجد گؤي زباندي ناگؤي اولا جكداريخماسي ائيليه آيدين حقي اولوب مفسر زمان
مسجد گؤي باغلياندي ياراسين حكيمياراليلار خانهسينده خسته عالمينين خيال
مسجد گؤي كارواندي آزان جيغيردان فصيليچيخيب گوز كولكلي چيلغين آرزيما دومانلو
مسجد گؤي باغريقاندي غاراني شام آشيبايتيبدي باشدان ابتلاسي اؤزونون هريسييا،
ارك غارته گئديبدي رشيدي ربع اوچوبدو
مسجد گؤي گوماندي بد عالمينه سياست
. دهير توپوغا داش آتيلان داليدان دئدي، آمما گلدي خوشونا
. : ايستيرهم دئديم، بيلرسن سن ياخشيسين دئدي اولوب؟ بله اولوب جور نه شيخ حضرت دئديم،
. ائشيدهم سيزدهن
اولماسي عاق يوردونا آنا عباسين شاه و مذهبي شيعه و اسماعيل شاه
حيدرتوني مير قطبالدين و
كي، بيليسن اشتباه 907دئدي، دئديم، رسميتينتانيتديريب مذهبينين شيعه دونيايه تبريز قمريده
. چالديراندا اؤزون بيلسيدي سهوائتمهاوتانيتديرا دئدي، تانيتديريب صفوي اسمعيل شاه ائلهمهسم
چاتديردي. تبريز شاهليغا سونرا دؤووشوندهن اونوچالديران ايدي اسماعيل درويش او تانيتديراردي
اصفهاندان ميرزه طهماسب ساخلاشديرانمادي اصفهان اولاليشاهليقين شاه نسلينين اونون
قاجار فتحعليخان رأسينده ائللري آذربايجان اولماسيدي، پناهنده قاچماسيدي،آذربايجانا
قبول جاغيديپس حولاقوشا بهترينه اصفهانليلارين افغانلار بويو ايللر آلماسيديلر اونوندؤرهسين
مسيحا خفهلهننده شيعهاصفهاندا مذهب و تانيتديريب تبريز دونيايه رسميتين مذهبينين شيعه ائلهكي،
. دئمك نه دوشوندون بيل ائله دئدي، كؤندوميوخودو دينمهگه وئريب نفس تازادان آذربايجان نفس
ايستيرهم؟
: ; دئدي- دؤندي يازماليدير سويوايله قيزيل و آسمالي قولاق سوزلرهريز دئديم
توركماندي، مؤسسگوهرشاد دئمييبلر شيعهلري مشهدين جواريندا ثامنالائمه حضرت مشهدده
كي، سهلدي اولسون خراب سالماييبلارتا گؤزدهن قويوب بناسين سني مسجيدين بو سنيدي
. تاپيب حالي بو ايندي مسجد بو وئرمييبلر تعصبينشان بو آتاباباميز بيزيمده آبادلايبلار دؤربرينده
عصريندهن اول طهماسب شاه و تانيتديريبلار دونيايه مذهبينينرسميتين شيعه چون تبريزليلر
علن شيخيني اولوب ثانيسبب محقق اهلينين فتواي تبريز جماعت اهل جهته او ديلر ائديب سب ٹ
كي سهلدي اؤزلرين سنيلرين اهليده تبريز متقابلا ائديبديلر مملو حادحالدا عداوتيلهقلبلرين ،
. گؤتورمويوبدور گؤزلري مأثرهلرينده دوتوبدولار دوشمان
ايلكاني خانهنيسلطاناويس دولت بؤيوكلوكده او اركي، معظمليكده او شامغازاني، عظمتده او
. گؤي گؤزهليكده او اوتاغيواريدي مين ايكي دوزلتديرميشدي غنيمتدهن اولان وصول مصردهن
بلكه ساليب گؤزدهن ديلر سنيلرباني كي بوجهته آدلانميشدي آديلا فيروزهسي اسلام كي، مسجيدي
) اينديكي) اولماييب ديين متعصبلره بو اولوب تايي رشيديدهبونلارين ربع فيخرابيهن وسعي
بله سنيلردي بانيلري مكانلارين متبركه يوزلر و پيغمبرين مسجد الحرامين،كعبهنين، بيتالله
سوز؟ اولور قايل قداست حسابا نه اونلارا كيصورتده
عاق كي،اؤزوليالنعميآذربايجانا عباس شاه گئديب آرادان ماثر تبريزده اولوب سبب تفكرلر طرز بو
ربع و مسجده گؤي و اركه و شامغازانا بيرذره گليب تبريزه يئدي، كؤتگين اصفهاندا نسلي و اولدو
عينالي داغدا سيز علف اوت ايديرلر مرمت قابل ائلهسيدي،اوندا تعمير اولماييب توجهي رشيديه
. ييبدي خرابهسينآبادلي زادانين امام آدلي
( ميرحيدر سلطان متوفاي( 13قطبالدين كي 618توني مجللخانقاهيني تبريزده قمرينين هجري
فسق و فساد مركز وانجمنيايميش يئري لتاي قورو درويشلرينين عثمانلي حتي اؤلكهلرين مختلف
يئريله و ويران عمارتلري اولان اوردا و وئريبخانقاهي فرمان تهمتلنديريب، تهمتيله فجور و
) تهمت ) وئرميييب الدهن وضعيسين اثر اينديده نهغيرير سنيده حيدرتكيه آدام دوز ائديبديلر يكسان
. دوشوب آغزينا عوامين واختدان كي،او عباسدي شاه
( مسجيدين گؤي تبريزده زاماندا آيري( 14بو اولسادا عظمتيهااؤلي و محرز موجوديتي يوخ، زينتي
نامازي جماعت و ائتمزلر داير مذهبياوردا و ديني مراسم اهلي تبريز گئنهده آرتيقدي مسجدلردهن
. اخير مجلسلريندهاوراسالمازلار ختم حتي اولماز اقامه عظمتين اوردا كيچيلتمهگه محوطهسين ٹده
قولقويولونوبدو آپارماغا قويوب؟. آرادان گونه بو زلزله مأثرهني بو دئييرلر آخي حكيم جناب دئديم،
و دولت گليبآمما قاباغا حادثهلرده آيري اولمايب مصونيتي زلزلهدهن وار مأثره شهرده هر دئدي،
دقت چوخ كليساسينا دوم محاربهسيندهكولندا دونيا ايكينجي آلماندا آبادلايبلار وئريب اله ال ملت
حالينا اولكي مدتده اوزون گؤتورولوب سريعحالداقدم ائلهييب اصابت بمبا اولمايب اولاكي اولا
دوشوبدور.
آپاريباؤزلرينه سؤكوب اهالي يئرلرين قالان گؤرهنده صدمه زلزلهدهن مختصر ماثر تبريزده
. زلزله تبريزي بيرده دوزلديبديلر عصري 244ساختمان متوكل زماني 434ده لامرالله دهالقائم
- اوندان ائليييب اوست آلت شاهاولاندا تبريزده روادي ابوالهيجاي بن مملان بن وهسودان امير
ماثر 1269و 1201و 1194و 1140سونرا، كي، گتيرميييبديلر بارا زيان زلزلهاولوبچوخ دا
. وئرهك نسبتينزلزلييه اولماقلارينين خرابه يميزين
- اولاندا تبريزدهوليعهد ميرزه مظفرالدين بقيهالسيفينده اولموشدو چوخ چاپ چال غازاندا شام
ائلتديردياورانيدا مصرف آديدي بير قاپودا، آلا العمارهدهكي، شمس شمسيده 1327سؤكدوردو
( پهلوي كوپبانيله( 15محمدرضا اولموشدولار غارت كي،شامغازاننان مرمرلر بؤيوك قديم سؤكدوردو
دارالسلطنه جغرافياي و تاريخ ميرزه نادر ائلهدي، كيمغارت قالانيندا اولوب شامغازانين اوغولدو
تلويح اولمادي تبريزده ديليم دينمهگه داي كيمائلهدي يازيبدير .ٹ
- . نفره بير كيمدي؟دئدي جماعتي امام مسجيدين دئديم، شخصه او اوجالدي سهسي آذانچينين
. - ائدهر اقتدا اونا باشلاساگلن ناماز گلسه قاباق هانسي وار نفر اون بئش يوخدو اختصاص
دئديم، من بيرده اوكيشيقالدي داغيليدي جماعت پوزولدو رديفلر قيليندي نامازلار چكيلدي صفلر
يولومايوللانمالييام؟ اؤز چيخيب دروازهسيندهن هانسي شهرين بو شيخ يا
سني آپاريم گزهگزه اياغه دور فاصلهوار آدديم يوز چيخاجاقسان كي، دروازدهن او قضا از بويوردو،
. . . . واريدي جيغير بير اولدوق منطقهيهوارد بير صفالي چيخديق شهردهن لانديق يول يولا، يولاساليم
. طي گئدهرسن طرفه ساق دؤنمزسن سولا يئتيشرسن يولا انلي بير گئدهرسن دوز بوردان دئدي،
. دئديم، بيلير تعالي الله اونو چاتاجاقسان مقصودهناواخت چاتارسان مقصده سونرا دهن مراحل
€ قالسين ياديمدا شهرتينده و آدين كيمي قالان ياديمدا ايستيرهماؤزون وداعده آخر شيخ حضرت
. قاباقدا البتهكي، آدلانميشام حكيم كهكشان اؤلكهده بو كهكشانديرو سينالقبيم شيخ آديم دئدي،
. آلديم خبر گئنهده چيخميشدي ياديمدان منيم آنجاق آديندئميشدي
- قصهلر دوزلو دادلي و آيريلماق حكيمدهن كهكشان
. . . آمما يوللانديم سالدي يولا اوخويوب، قولاغيما دعاسين سفر گؤروشدو منله سونرا، اوندان
گلميردي چيخماغيم اواؤلكهدنده تاپام نجات تئز طلسمدهن ائديرديم عجله گئديرهم هارا بيلميرديم
. آزيدي جگيم دوشونه منيم اؤزلرينتانيتديريرديلار درمانايدي درده بير هرهسي علفينين اوت
. سيزيلتي نئيكيمي اوتورموشدوم مأيوس طرفده بير يارالاندي محكم قيچيم ييخيلديم قضادان
قان مني ايدي عنقريب وئرهنيوخودو هاراي هاراييما باخيرديم جهته آلتي بوروموشدو چؤلو سهسيم
قولوندا كشكول درويش بير گؤردوم اللهراستسالاني ييردي تيتري اورهييم ياواش ياواش آپارسين
. نه دئدي، جوابلاندي وئردي، سلام گليب ساري منه اولدو سيزيلتيمامتوجه گئچير يولدان الينده چليك
- گئديب قدم آلتي بئش قاچدي دوردو آخيردي قاني يارانين قيچيميگؤستهرديم خبردي؟
. انليياپراق دسته بير الينده گؤردوم سوووشدو آز قاييديرهم اولما نگران دئدي، دؤندومنهساري
. قورودو الان قان آياغادئدي، دوردي اوستونه يارانين دؤشهدي ايله عجله گلدي بودوسان علفدهن
خبر سؤز آيري مندهن قالمايب اثر گؤرهجكسنيارادان گؤتورسن ياپراقلاري سونرا دقيقهدهن اون
سهلدي دي ياخشي يارا گؤردوم ائلهديم كيمي اوديين گئتدي دو بو دئدي، تابشيرديم اللها آلما
. ماوراء جلگييهكي بير يئتيشيديم گئت ها گئت يولا دوشدوم دوردوم يئريندهدي اؤز بدنيمده استعداد
. چاتميشدي نهايته حد گؤزهلليگي يئرلريديطبيعتين گورديوم
€ بيررشمهسيندهدير حالدا كامل گوجلرينين طبيعتين اثري طلسمين كي، گؤرموشدوم كتابلاردا
) بحث) بير ادبي
انسانلاري يوروشگتيريب حيوانلاري دريا قويدو بناسين ساحلينده مديتيرانه اسكندريهنين اسكندر،
. . او شكيللنديردي طلسملر اونلاردا ايجادائتدي ستونلار ايدي حكيم چون اسكندر اودوردولار دوتوب
. اولكوتدولر حيوانلارين دريا ستونلار
. . بير رؤيايي آختارسيدينواريدي نه هر بازاريدي لاچين اولونماليدي توصيف جهتدهن هر جلگه بو
. - نفحات دولدورموشدو نفوسقدسيه و زكيه ارواح آراسين گؤيون يئرين تاپميشديم قرار عالمده
ائديردي آرامش احساس روحوم رحمتدن
. هردهن قاچيردي آخيرديشيطانلار اولدوزلاري چكيردي قينيندان قيلينجين نقلوق قارا اولاندا گئجه
. گاه گورولدويوب گاه داغيليشيرديلار گاه گئييشيب بيربيرينه گاه شيرديلار اوينا بولوتلار
. باريشيرديلار،. گاه ساواشيب گاه شهريار قول به گهآرالاشيرديلار توپلاشيرديلار، گاه پيچيلداشيرديلار
. گئجه آيسيز گوندوزوم گئجم عالمينده طلسم دوزدو گولوشوردولر گاهقاققاچكيب آغلاشيرديلار گاه
ائديرديمقاباقدا درك و گوروردوم زادي هر اؤلكهسينده حكيم طرخان آمما گوندوزودو گونشسيز
قاباغينين ايچمكگؤزومون سويوندان چشمهسينين مسجدين قيلديغيم ناماز شهرده كيمي، دئديگيم
مركزيت متوجه حركتلري اقطارينينمحورلرينين فلكلرين نازكلنديرميشدي آز بير پردهسين
. جذب طرفينه مركزين بير خاص ذره هر ايدي متجزادهنمركب ذرات لايتناهي فضاي ايدي، مطلق
. دالغالارينين درياسينين ازليت مركز مششدريدي شطرهنجينينششدري تعيناتين اولونوردو
. ايكي اقتدارينين خصل تختينين نرد اختيارينين سوانين ما جذباولونموشدولار جذبهلرينه
. كثرت اصطلاح، به سالينميشدي خال تك اوستونه آلتيليغينين
و. آرامشاوشاريلتي بيردهن قالانيردي اوستونه دالغا،دالغانين اقيانوسونداوحدتينقدرتيدالغالانيردي
) ( . بصيرت اونو الابصار ولاتدركه ثابتايدي وارليغي قدرتين آيدينليقدا بو اولوردو فائق گورولتييه
. گؤرنميرديلر گؤزلري
بو نهيانديريردي يانيردي نه گؤرسهنيردي نه آمما سيدي، پروانه يكون ما كان ما واريدي شمع بير
بيلن كيفين نه كؤلگهسيندهكؤلگهلنميشدي كؤلگه، بير لايتناهي، فضاي غرايب و عجايب هامي
. يعني سنتاللهي ايدي حيرت نتيجهسي وكبراسينين صغري عشرنين عقول گؤرهن، كمين نه واريدي
گؤزهلليگين چيخيردي قابيقدان قيوريليردي كيمي ايلان شديدتركيب طبيعي اولان آراسيندا اشياء
. وئرميردي الدهن
. درياسيندا فلكيناخضر يوخودو چيخاريم معالوصف تاپميشديم حال بير رؤيائي عالمينده طلسم من
. اولابيلميردي چوخ دوشونجهگيم ائديرديم تماشا سويوندا كاسه آيا ائدهن رقص
چوخ دقتينآرتيريرديم باخيشيمين دؤنه ـ دؤنه خاصيهتينه طبيعتينين و گؤزهلليگينه جلگهنين
قويمازديم اولسيديم، تاپامموفق چاره مرضلره آمانسيز بيلم ديلين علفين اوت كي، مشتاقديم
آلتيندا استثمار علاوه ائلهسينلر، يوخلارينغارت وار دارولريله شيميائي اجنبيلر مسلمانلارين
ياشانسينلار.
عفريتي پوچادبياتلاري، ديللري يازيلاري خطلري اونلارين اولوب سبب مشابهلري و نياز بو
. لباسلارين بابالاريميزين آتا باشيناساليبديلار اجتماعاتينين و اؤلكهلرينين مسلمانلارين كؤلگهلرين
. آليبديلار اليميزدهن غيرتلرينده اولان وطنه مذهبه،ناموسه، دينه، كيمي، آلان اليميزدهن بؤركلرين
. گتيريبلركي، وجوده ساتغينلار ائديبديلر رايج اؤلكهلرده قويوب،بيزيم تمدن آدين وحشيتين
. قويسونلار مرتجع و آدينفناتيك دينلهنهنين
. اله نتيجه اولدومثبت سالبه كي، كبري و صغري دئييلدي دوشن كرهسي نئهرهسينين سؤزلرين بو
( - آج جوابي هاميسينين سؤزومواريدي دئمهلي اؤزومه اؤز سؤزلردهن بو صفحه دؤرت اوچ گلمز
) علفين اوت ميش گئييش بيرينه بير طبيعتينيئرده اولالي بو حال ايدي گؤرهر يوخودا طويون
عالمينده طلسم چشمهلرين سولارين، آغاجلارين،چايلارين، گؤوهرهنتيسين چيچكلرين
. هارا آخري ايشيمين گؤرهم تا دولانيرديم گلميردي اله مفهوم ائشيديرديم سسلرين دانيشديريرديم
. . بئصده، حيص بو گؤتورنميرديم گؤز اؤلكهدنده يوخودو فرصت چوخدايانماغا اولور منجر
گؤروم گئديم دئديم، گؤرسندي چارداغي گول عظمتلي بير محوطهسينده گؤزومونباخيش
اوردانهوار.
. حيرت مناظرينگؤزهلليگيندن وئرديم الدهن بيانيمي ايتيرديم منطيقيمي اولاندا وارد منطقيه او
. گول پيردي عنبرسه نفسيندهن بوروموشدوهاواسي فضاني اييي گوللرينين بوغولدوم درياسيندا
. . يوخودو يئر بوش قاريچ بير قويمييا اوستونه گول چارهسيزيدياياغين يئريين سؤكنميشدي گوله
مني حيرت باخيرديم طرفه هر ياخينلاشام، مقصده دولانام اولموردومجبورودوم دهبهريشمك
. بدنيمدهن روحوم قاليردي آز يئرلهشهنيدي خيالا نه چاتانيدي فكره نه چولقالاييرديوضعيت
. گيجلدهرميش آدامي گئچنده حددهن آيريلاگؤزهلليكده
. اولدوم وارد صحنينه قصرين بير دوزهلميش زمرددهن هاچانا هاچاننان
. اولماقدان باخانينينمحو كي، شئكيلنميشيدير، ـ شئكيلينده بيرگلين سوسن ايدي سوسن قاپوچي
. يوخودو چارهسي باشقا
. اياقدان بنووشه رقصائديردي رعنا دئييردي گلدين خوش بويلانيب سرو گؤردوم اولاندا وارد صحنه
. بزهكلنديريردي. بزمي لاله اوپوردو
. . هاواسي لطيف سحرين چكيردي داراق باشينا كيلكهلي ياسمن سهپيردي مشك نيا اوي اوينيا شببو
. انجام عهدهسينه كي، يوخودو اوتعلف آغاج، گول، ماحصل اؤپوردو دوداقلاريندان قونچالارين
دوزهلينميش گولدهن چارداغيندا گول مركزينده شئكيليندهايدي دايره صحنه بو اولمايا محول وظيفه
. اون وئرسين نشان قدرتين تا ياراتميشدي گؤزهل ياراداني قيزآرخالانميشدي بير گؤزهل تخته بير
هوشوم اولدوزوايدي دان دئسم يوخوموش، قابليتيم دركينه گؤزهلليگين دئسم، آييدي دؤردگئجهليك
. شهلاگؤزلرينينقاراسيآغينايتيرميشدي دوشموشدو ياناغينا كؤلگهسي كيپريكلرينين يوخوموش،
. داميردي شهد دوداقلاريندان كلفچهلنميشدي وماروت هاروت قوزوسونون مارال او باخيشيندا آهو
. ساچلاري هؤرولموش حكايتايدي قيامتدن شور قامتي آتيردي قيقاجياوخ قييجيداندا قاشيني آيري
. پارچالاييردي اورهك لاري واو گسمهلرينين قوطازلانيردي چاتاندا قيوريليب،دابانلارينا باشدا
دوزولوبمنتظر صفه كيمي گلين كئجينميش گئيينميش گؤزهل بير هرهسي گوللر انواع،اقسام،
. گئچسينلر رژه تا ايديلر فرمان
غزل بير دادلي و جلوهلنمهسي شئكيلينده گول دونيانين
حواسيم اورهييمآجيشدي، تنگيشدي، حوصلهم گئتدي، الدهن اختياريم داشدي صبريم كاسه منيم
حاكم عقل بوردا سانكي چينغيديماونا اؤزومو كيمي چينغييان اؤزون شمعه پروانه اولدو پرت
اونو بير آپارميشدي بهت ائله دايانميشام دوزقنشرينده گؤردوم واخت بير اولام متوجه غايته دئييلدي
. دئدي، گؤرجك مني باخانميرديم طرفه هيچ جهتلنميشدي جهته جهتبير آلتي اونو بيرده گؤروردوم
) هارا؟) بورا سنهارا ينبوعالدين
. . حكيمينتاپيشيريلميشييام طرخان كي، بيلديم دوشدوم هؤووشنهدهن آز بير ائشيتمهده سؤزو بو
- . نهدهدير؟ درماني درديوين دئدي گلميشم درمانه قاپووا دئديم،
قالسين دادي اؤلونجه كي، احسان چاغيمداائله بو احسان گؤزهل بير قيل منه گول اي دئديم
داماغيمدا
غيمدا يانا قالسا يئري گناهدير آمما اؤپ اؤپوشاولدودئدي، بير ديلهييم سوردي نوعيني احسانين
گول سن گؤرمهلي ايشي بو اوندا قالمازدئدي، دادي داماغيمدا اؤپسم سورماسام سؤيلهديم
دوداغيمدا
بودوركيقوجاغيمدا شرطي مندئديجانوئرمهليسن لييم بهاءوئرمه نه اوندا دئديم، سؤينديم چوخ
بوداغيمدا گول بير باغچاسي عؤمور بلكه الدهنبيتيره فرصتي ان وئرمهييب ايرهلي تئز يئريديم
قاباغيمدا تانري ديرسني بيتيريب گولسن يئتيرديمهانسي عرضه دوروبان قاباغيندا ال سينهده
< سوراغيمدا < دولارلار هريسي گولچارداغيياممنخامخياللاردي سؤيلهدي باغچاسينين آرزيلار
( ساو گؤزهليندهن گؤزهللر دور( 16من اودونوم طاباغي تاخت گؤزهلمكيشاهلارين بير آلان ،
اوجاغيمدا
. قولاقيمدا قالماز تكي بير سؤيلييهسن كره كيائشيتديممين ايگولبودهرينسؤزلريبيربير دئديم،
اولا گؤزهلليكدهكياوگؤزهلدي او موجود بير سونرا دونيادان دوشوندوم اولاندا، منتهي بورا سؤز
قويوب، كور يوردون اوتونسؤندوروب، اوجاغينين اسكندرلرين كي گؤزهلايميش بو همين بيلمز
يوخاچيخيب فرعونلاري و اصحابالرس و ثمود و اولوبعاد سبب گئتمهسينه گورا گؤزده آرزيلارينين
بورنونون يئلليلرين بورنو اينچهلديب بوينون يوغونلارين بوينو بوينونسينديريب دوتانلارين بويون
- بورنوناوغوب، گلنلرين تهپيك گؤيه يئره رشديريب، يئر قبره يئررشيمينلري آليبدونيايه يئلين
منم بوردا پوزوب نمرودلارينتاغين دؤندهريب جوجهيه ديينلري منم منم چكيب دارا ديينلري اناالحق
گتيريب يئره آرخاسين ادعاسيائليينلرين اللهليق اويوب گؤزلرين دئينلرين خليفه كور باغداددا
. لاپ دونيادان مني گئچهجهگي باش بو سحرهكيمييانسين چراغي قويماييب ظالمين هئچ خلاصه
- حتي. تانيميياندي، باجي نهنه جاليياندي سو سويوق قاينارآشينا هامينين كي، بيلديم چيريتدي
( چاتسين قويماديهدفينه پيغمبريده (17سليمان
قيلام گؤزهلينتركين او دوشدوم فكره بو يواش يواش دوشدو گؤزومدهن منظقه گؤزهلليكده او
- . گولوردي طبيعت دوشدوميولا دوردوم گؤتوردوم پؤسهمي پسه دهتدهميشديم يؤلومو اصلي
حكيم دولانا دولانا گزهگزه ائدهائده تماشا يوخودو نهايتي گؤزهلليگينين گولومسوندوروردي
. . اولماليديم وارد جهنمه تركائليييب بهشتي چاتديم نهايتينه اؤلكهسنين طرخانين
دوشمك جهنمه چيخيب جنتدهن
آدي ائلهمهليديمطلسمين نئجه آمما، دئييل گؤتورمهلي گؤز منطقهسي حكيمين طرخان بيليرديم
- . گؤزهل او ايستهمز ايستهر تاپام نجات بلكه كي، قاتداشماليديم مشقته زحمته آغيرايدي اوستومده
عوض اوضاع گيرديم صحراسينا بيلبرههوت ائله قيلديم تركين اؤلكهنين اولان حاكم امان و امن و
. محروم گئنه دانيشماقدان و ايديم مواظب عصادهن و دستمازيمدان گؤروندو حادثهلر وحشتلي اولدو
اوستومه و مجسم گؤزومده صحنهلر قورخولو طرفده هر گئتمهگه باشلاديميول اولدوم
اؤلكهسيندهناوزاقلاشديقجا. طرخانين گئت به گئت قاييديرديلار گلنده ياخينا آمما هجوملاراولوردو
. يولا دوشوردوم گئنهده دينجيميآليرديم اوتوروردوم هردهن فشارآرتيردي چوخاليردي وحشت
. كي داغلاريناياخينلاشديقجا قفقاز وار غرايبي عجايب گئچهجهگيمين باش بيليرديم مراحليمده طي
. بير گئديرديم يول اولالي غرق خيالدرياسيندا و فكر آغيرلاشاجاغيدي يوكوم مقصديميدي داغي قاف
. سال بير اوزاقدا بيرينه بير قاتيشميشدي حيوانلار جورييرتيجي به جور يئتيشديم منطقييه قورخولو
. حيوانلار او اولدو معلوم اورماندي گؤردوم ذيللهديم گؤزومي ائلهديم آزدقت بير گؤروكوردو بولوت
. بيريبيرين. قاووردي، بيري قاچيردي، بيري چيخيردي سس بير بيريندهن هر مئشهوحشيلريديلر
. . يوخودو منيم سنين آتيليرديلار بيررهرينه بير دوشوردو بيري هوببولوردي بيري ييرتيردي، دوتوردو
. مني حفظي قلمين عفت يازيچيلارايچينده قاتماقاريشيغيدي اوضاع حاكيميدي مرام اشتراكي
كي نئجهيازميييم عالميدي بير چيليق ائشيتديگيمرسواي گوم گؤردو بوردا آمما گؤزهللنديريب
قابان ... ... ، آيي
حضرت جانقورتارماق سلامت ايچيندهن حيواناتين بو آچديم دوكان يئرده غريبه دئديم، اؤزومه اؤز
) بو€ ) عصانين دانيشماماقين دستمازين، دؤزمز خان اويوندي بير بو دييرديك شاقليقدا او فيلايشيدي
ناجاق دالدالا بير باخيب بويانا اويانا قالميشدي آللها منيمكي آلچاغيدي دوواري قاباغيندا هيريغين هاي
. - ديديب توپراغين يئرين قابانلار آتيرديم كوسا كولا اليمي دريادا آدامكيمي اولان غرق آختاريرديم
( زهرماهار. قاباغيندان قاش هاوانين باريشيقيوخودو( 18گؤيهسهپيرديلر واريدي قاريشيق تؤكولوردو
. محول عهدهسينه رونقيبلبشورون سلطنتينين سانكي سئويردي قاتماقاريشيغي سلطاني چؤلون
( . مهار خوشي باشجيسينين اؤلكهكي بير بوغوشمادان( 19ايدي حيوانين بير هئچ شهدهنگلدي
. بير هرهسي سهسي ميريلداشماق ورايدي رونقي بوغوشماقبازارينين جهته بو اولماز آلماق قاباغين
. چاتداديردي باغرين داناولدوزونون اوسته، موغام
گوره سهسيناؤزونه هر موسيقيسيوار چيخا موضعدهن هانسي سس هر دييرلر، موسيقيچيلر
. . واريدي لوجا بول اواؤلكهده گؤرمهميشديم ائشيتميشديم آييسي دانبيران واريدي موسيقيسي بير
. . بير هرهسي بيرينهباتميردي بير دئديكلري واريدي امتيازي بير هرهسينين حيوانلارين ييرتيجي
. . كوچوكلر قاباريييردي قابانا دونقوزلار تاپميشدي تقرب شاهينا اورمان گؤستهرمهگيله خدمت
. ديديرديلر اولماسيدي، تبعيتي كوركورانه جنگلشاهيندان حيوانين هانسي هوروردولر كؤپهيه
. ائلييرديلر حظ يئييب سؤكوب ائديب، شكار حيوانلاردان حيوانلارسئوديگي قدرتلي داغيديرديلار
. باخيرديلار گئننن باشاريغياولمييانلار
: دئميشكن خلخالي محمدباقر ملا
) پلودان) ياغلي ريييب چيي جودانبيريسي ديرنان دويميييب بيريسي
. حالبوكي- بيرآلقيشيدي ياغلي مستلزم دويورمالاري قارين سوموكدهن سور آوارانين عاجيز
تهپيلمهگه يادا، يولو قاچاجاق منبير اؤدوكي، دئييلدي كول دورمالي ايدي قارقيش بوللو كيزلينده
. اوخويا تاريخي معجم تاريخ تاپميشديم عالمدهقرار بير وحشتلي آختاريرديم دهليگي سيچان بير
. گاه گتيريرديلر يوروش اوستومه منيمده تئز تئز يوخودو اؤلكهدهنخبريم سيز باش بير بوجور اوخويا
قورخومو الله گاه چكيرديم نفس بير آسوده چيخيرديم ياددان من بوغوشوردولار بيربيرلريله
. ادامه يولوما معالوصف چكميردي ال قورخو مندن آمما، قاييديرديلار قلبلرينهآتيردي
ايكيطرفينده چيخدي يئر چوخور بير قنشريمه چاتديرام يانا بير اؤزومو بلكه كي وئريب،گئديرديم
و دالدالانام بير سالديمبلكه يئره چوخور او اؤزومو قورخوسوندان وحشيلرين واريدي كؤهول
€ . ندير قدري و قضا باشيمين و ائيلهمهلييم نه گؤرهم آلام دينجيمي
. متعارف آمما شئكيليندهايدي پيشيك چيخدي حيوان بير كؤهولدهن طرفدهن سول گؤردوم بيردهن
چالميردي. كيپريك اصلا زيللهديگؤزلريمه گؤزلرين قاباغيمدا منيم چؤكدو گلدي ايتجهنيدي
ديري يئسينلر تاپمازلار زاد بيز جاناوارلار اوزونبوروينده يئر قار چلهلرينده قيش ائشيتميشديم
) اوزلرينه ) رينين بيرره بير وئرهرلر تشكيل انجمن يئره بير ييغيشارلار بقا تنازع بونادييرلر لار قالسين
) ( قانونمندي دييرلر بونا يييرلر داغيديب ديديب سوپوروب چالسا كيپريك هانسيجاناوار باخارلار
. اونا باخديمنده منه هي حيوان او چالماديم كيپريگيمي منده قورخومدان دوشدو ياديما بوقصه
منده آمما يييه چالامقاغيرامني كيپريك كي، ائديردي تهديد مني قيجيرديردي ديشلرين هردهن باخديم
تجربه و ائشيتميشديم اتابابادان بدنيميبوروموشدو تر، حال عين در وئرميرديم الدهن بيلديگيمي
. اولماز مغلوب حيوانا قورخماساهئچ انسان كي، ائلهميشدي ثابت
دووشان بير بئصدهگؤردوم حئص بو باتيشانميردي منه كي واريدي حسابلار آجيدي چوخ حيوان او
. جلد حيوان قورخودان مني آلچاغاباخيردي اوجادان دوردو يئتيشنده يئره اوچوخور گلدي قاچا قاچا
دالينجا دوشغانين حيوان قورخودان مني گؤرمكدهگؤتورولدو اونو دوشقان بهريشدي حالداده
عجالت چكديم جومولدو نفس بير آسوده ياخامقورتاردي منيم .ٹ
. يانين اوزاقداقنشيريمده آدديم ايكي اولدو ظاهر ميمون بير طرفيندهن ساغ كؤهولون حالدا بو
حكيم طرخان چهكيليردي هردهندالي گليردي قاباغا هردهن يانسيلاماغي مني باشلادي يئره دايادي
) ( اله تجربه بو منده وئريردي ياننان پئسيني آمماياخينلاشاندا اوزاديردي ال چهليگه عصايه وئرهن
گهتيريردي حركتلر جور جوربه چكميردي ال مندهن ميمون بيرحكمتوار عصاده بو كي، گليردي
سيچيريييردياوسته يئردن اوچوخور اويناديردي، خصيهلرين بوزوردو دوداقلارين آغزيمياييردي
بئزيگديردي دهبهريشيگيمني بو بونون چيخاردا، اويون نه بيلميردي اوببولوردو آشاغا آتيليردي
قوت دابانا گؤرنده حاليميقاريشيق چكم اون بئش اونا بركيتديم اليمده عصاني اوزدو علاجيمي
او آيي بؤيوك بير اوسته باشيم اوجادا بيردهنگؤردوم آلدي قابان يئرين گئتدي ميمون گؤتورولدو
آللها منده حالدا بو تاپانمادي يول داغيدا ديده، مني دوشه يئرآختارير آلچاق كور جؤرو طرفه بو طرف
( . آيي دئيبلر آتابابا چون قورخام، واريدي حقيم ايستيرديم استعانت ن ارواحمقدسهده و يالواريرديم
بدجناواردي(
فكريمه ايشيمياشيدي دوشسيدي يئره اولان من ساللاندي يئرقيهسينه بير ديردي گئييش الين آيي
اؤزون آنقرا آنقرا بيزلهديم عصانيناوجيله يانچاغيندان بيزله بير بونو عصاايله بو گل كي، آتدي آتان
حاليما لطفي تعالي الله كي، دوشوندوم نجاتتاپديم شريندن گؤتورولدو باخمادي دالينا كنارا آتدي
اولدو اشاره قاباقدا بلهكي گلسين كاريما شدايده تا منهوئريب عصاني حكيم طرخان اولوب شامل
) ( ايله حسابي ابجدي كي، يازيلميشدي بدوح يئريسينده ال عصانين حرز 2468بو اوحسابا ايدي
وحشيحيوانلاردان. توجهيله واللهين وجوديله عصانين بو كي، گلدي يقين منه خاصيتيواريدي
. گله اله نتيجه و اولا طي مراحل تا يولا دوشدوم دوردوم وار مصونيتيم
. دفعاولونوردولار وسيلهسيله عصا ديلر اوزوكور اوستومه حيوانلار وحشي طرفدهن هر
) ( ) و[) اميشديرمهسي مني جيرانين و حادثهلر ائشيتمهلي
[) جرياني) اژدها و قابان قيللي
- . گؤزهل ايري گؤردومبير بيردهن باخيرديم بويانا اويان حسرتله ايديم يورغون و سوسوز آج، چوخ
تا قاوزار قيچين بالاسيناميشديرنده نئجهكي سوتولن دوليدي دؤشلري ياخينلاشدي منه جيران
آنديريردي منه دوشونهجهگيم ائديردي منهدهاوجور اميشديرسين آغزينا بالاسينين سالسين دؤشون
. اميشديرسين مني استير كي،
) اممهيه ) جيراني مشغولاولام اير دئديم، اؤزومه اؤز آرتيقدي احتياطي اييتدن ايييدين مثلدهواركي
€ آراسي كي، گؤردوم آغاج بيرهئزان گئتديم قاباغا آز بير ييرتارلار منيده اونودا حيوانلار ييرتيجي
. هر اؤزومو من گليردي دوتموشدو ايزيمي منيم گليبجيراندا وجوده دالداناجاق بؤيوك بير سؤكولوب
و آجيديم آمما ييغشديرديم اياغيمي ال اوتوردوم يئتيرديم آغاجيندالداناجاغينا او اولوردو نحوايله
منيم. اياغلارين قويوب ائشيكده اللرين ياخينلاشدي منه جيران گؤردوم سوسوزايديم
فور يئتيردي آغزيما دوشون قاوزادي قيچين ياخينلاشدي منه و دؤندهردي ٹدؤشوناوتوراغيماطرف
قالمادي آجليقسوسوزلوق ده منده سوت دؤشونده اونون سوموردوم سؤون به ال سورتوخلاديم
ايستيردي غريبم گؤرورديكي مزاحلاشيردي منيله سونرا، ائليندهن احساني بو رضاسين جيران الله
قابان قيللي بير خپدهن خپه گؤردوم واخ ائديرديمبير تشكر اوندان اشاراتيله منده گتيرسين اله
. آنامي جيران عنقريبدي قابان گؤردوم قاچانمادي اؤزونايتيردي جيران جومدو طرف جيرانا
. آيي ائشيتميشديم اولدوم حايل آرادا اؤلدورهم يا اؤلم يا قاباغا اؤزوموآتديم داغيتسين سؤكسون
ياراسين قاباندا كي، ائلهدي خطور خاطريمدهن حالدا او ياراسينيالارساغالدار
فيريلدادي فيرفيراكيمي قابان يارالاديم نيزهسيله عصانين بودوندان يالارساغالداركؤتدهديم
آغزينا الييارالاناندا انسانين نئجهكي دئييلدي خاطر ساغالتماقدان يالاماق بو يالاسين تاياراسين
آلا ييردي فيريلدي دؤنموردوفيرفير بوينو چون باسسين آغزينا ياراسين ايستيردي قاباندا باسار
. يئتيريردي يئرينه تشكرين سانكي منهباخيردي دولانديريب گؤزلرين شهلا و پياله جيران گؤزلي
يولوما منده چيخدي آرادان آليب رحصت مندن تعظيمائديب بير جيران دئييردي كول دورمالي
. بو بلكه گئديرديم يئيين گلدي يئره ارخاسي آپاردي قان ـچيرپيندي چيرپيندي قاباندا يوللانديم
. تاباشمي چينقيييردي منه اؤزون طرفدهن هر حيوان جوره هر تاپام نجات وحشيييغينجاغيندان
. يوخودو خبر ورسومدان آداب قانوندان، ديندهن دئييلدي يئر بير دايانمالي و قالمالي يئر بير بئله آزه،
. گؤتوروب باش ايدي مرصد منجم،قالاق ايت آذانچي، چاققال ائلييردي بيليردي نه حيوان هانسي
خانادا وحشي يارانماييب انسان معذبيدي جسمدهنآرتيق روح يوخودو چاره باشقا قاچيرتماقدان
شرايط واجد حيثالمجموع من اؤلكهسي ياشاييش انسانلاريلهياشاسين، وحشيده ياشاسين
. در ياناسالام بير اؤزومو ائلهميشديم وادار همتيمي وجهه سببه بو يوخدو ياشاييشينمفهومو اولماسا
. وكوفته خسته اولوردلار رد اوستوندهن رياشيمين بلاله اقسام انواع گئديرديم يول عينحالكي
خصوص. چتينيدي چوخ چوخ دفعي حيواناتين بعضي گؤزومو اولموشدوم دهليردي قارقاباشيمي آلا ٹ
ك مندلي رماللارين جيزيقچكيرديم عصاييله تئز سيچيريياندا اوستومه پلنگ بير دفعالغير اويوردو يمي
. - هم سئوينديم هم ساحلينه چايين كيمي دريا بير اؤزومويئتيرديم ديريل اؤلمه اولوردو ميسر
غصه. فكري كئچهجهيم اوتايا نئجه آمما سئوينديرهر، اولي بيرآرامش ساحللرده دؤووندوم
كيمي مغاره آغزين آچيلدي قيوريلدي قنشريمده اژدها بؤيوك بير اولالي بوحالدا چوخالدانيدي
هوپدوتماق نه و دستماز نه داي بوردا قالمادي قاچاجاغيم يانا بير ائلهدي تسخير مني آچدينفسيله
. فكر ها خيرتدهكلهميشدي مني حالدا حتمي اؤلوم بيلمزدي اولا حرز بيري هيچ چهليك، نه و
. چوخ حاليم سالماسين اثردهن عصانينبدوحون ايستهديم اللهدان چاتميردي يانا بير اياغي ائديرديم
) ( گؤزلريمدهن حكيمدهن، طرخان نه خبرواريدي دهن ميري ياناچاتميردينه بير هاراييم هاي خرابيدي
. . . سلب كللا اختياراتيم چاتدييا باغريم قاليردي آز دورموشدو بيز بيز باشيمداتوكلر پارلاييردي اود
بركباغريما. برك عصاني چوخودو فاصله منتهي گئديرديم منده چكيردي نفسي اژدهانين اولموشدو
كيمي خنجر سالميشديديشلري افسون اژدها چون يوخودو امكانيم وئرمهگه حركت باسميشديم
- وئرميردي هاييماهاي پيغمبريسسليييرديم خضر تؤكولوردو مناس خناس گؤزلريندهن ايدي ظاهر
. يوخودو خبر دنده عنقا باخيرديم سمتينه گؤي قوشوناتاپشيريب زمرد مني حكيم طرخان بيليرديم
. آت تئز آغزينداناؤزيوي ييغيشدير اياغيوي ال آتدي آتان فكريمه ياخينلاشاندا، كامينا اژدهانين
( اولماز قارني سؤك يئردهنقارنين نئچه نيزهسيله سر عصانين ايترمه اؤزيوي ساري، بدهنينه
يازديم اصطلاح كمال ( ٹ دستوري بو اؤلسون واژدهاده آچيلسين قاپيسي نجات منفذلردهن تا
قيوريلدي اژدها داغيتديم سؤكدوم بؤروندن و جگربندينه داياديم سرنيزهني يئتيرديم يئرينه متانتيله
چايا بؤيوك او غيدي چين اثرينده گؤينهرتيسينين يارالارين بويانا،اؤزون اويان چيرپيردي اؤزون
( آغزيندانچيخيب ايلان بوغا مني آزقاليردي ايچهرهي، سوموروردي سويو بويانا، چيرپينيردياويانا
) آرتيردي ياراسينينگؤينهرتيسي ايچينده سويون آلميشدي يئرين مثل بو آغزينا اژدها دوشدوم
بير حيوان اؤلمهميشم گؤردوم نفسچكديم من سوقالمادي ايچهريسينده كنارا سودان ويردي اؤزون
قرار طرفينده بو چايين بؤيوكلوكده اوقلزم ائشيگهگؤردوم چيخديم دوشدو نفسدهن چوبالادي آز
اژدها چوخ يا آز سئوينجهگيديم، آتلاميشديم چايي همي اؤلومدهنقورتارميشديم همي تاپميشام
. ائلهديم وضو تجديد تميزلهديم اونلاري ايدي ظاهر اوزومده ال بدنيمده كهكثافت بدنيندهن
- كي،يولوما ييغيشديرديم اياغيمي ال قيلديم نامازي والدين سلامتليگيم شكرانه به ايكيركعت
. باخيرديم داليما گاه گاهگئديرديم خولوايدي، قور اورهييم اؤلدورموشدوم اژدهاني و قاباني يوللانام
دالينجا ديشيسي اؤلدورهنين اركهيين ديشيسياولار اركهك اژدهانين ايلانين، ائشيتميشديم قديم
شعري بو نگرانيديمشهريارين سببه بو آلسين انتقام تا دولانار
. گونلريم) گزديرهن آت مينيب گونلريمآغاج اوازديرهن اؤزومو آي
كي، بيلميرديم آتيقاووردوم مينميشم آتا كي، اينانديرديم اؤزومو ائلهديم آت عصاني دوشدو ياديما
وار حكمت بير بارهدهده بو اوعصادا كي، ائلهديم احساس يورولموردوم آمما قاچيرام اؤزوم
مطمئن يوخدو خبر ديشيسيندهن گؤردوماژدهانين باخديم بيردالي بيرده سونرا اوزاقلاشاندان
. گلديگيم بو باشلاديم گئتمهگه يول اليمه گئنه آلديم عصاني اولموشام خلاص شردهن او كي، اولدوم
بوداغي الله دئييرديم واريدي كيمي داغ قاباقدا يوخودو بيرزاد گؤوهرنتي غيزاز دوزنگاهيدي منطقهده
- اتكلرينده ياشيلخرميدي يام دؤشي داغين ديكلهلهنم داغا ايديم مجبور يئنهجك كيم كيمقالخاجاق
گوللري آليم يورغونلوغومو آز بير قويبوردا دئديم، ديلار آلجاقلي اوجا واريدي، گؤوهرنتي گؤي انواع
. كناريندا آخيردي گؤزه بير گؤرمهميشديم چوخون اوگووهرنتيلرين باخيرديم آرارييرديم علفلري
بعض سويو آرخين ياخينلاشديم اونلارا گؤوهرنتيواريدي اوجا آخيردي اوجا گاهلام قيژژوودي ٹ
. دئديم،به. ايچديم اوغوج ايكي بير ياشيدي گؤز سانكي كي، دوريدي ائله روحهصفاوئريردي
. يئردهن ايكي ايكيـ گؤردوم باخديم گؤوهرنتيلره اوجا او آيريليب قول بير چشمهسيندهن سلسبيل
خاقاني وئرنمهدي منهتكان غرايب عجايب بو ديشي بيري كيشيدي بيري قالديريبلار باش
. ياديمدئدي مصراع بو ديوانيندان خلاقالمعانينين
) ( ) دي) وقواق توركيسي فارسيسي گياه مردم است زن نه است مرد نه كه شد گياه مردم
او، جماعت اولار ارككديشيسي بيتر ولايتينده چين چوخلو وقواق كي، گؤرموشدوم شرحينده
. اؤزيده چيخارتا اونلاري خاطر كسكؤكوندهن هر درماندي مرضلره بعضي كؤكي و تانيرلار اوتو،
قاچسين، داشلارلار ايتي باغلارلار قويروغونا ايتين ساقهسينمحكم ايكيسينينده جهته بو اؤلي
. زمان بير فايدالانارلار طبده اوننان خلق نحويله اول چيخاردار اونلاريكؤكوندهن چهكهر قاچاندا
منه بو قازانماديم كؤگوندهن ايكيسين بير قورخومدان منتهي تاماشاائلهديم اونلارا
مردمگياه فارسيدا يبروحالصنمدي عربده آدي اوتون بو گؤردوم گؤزومونن قازانديائشيتديگيمي
( ياپراغيمطرحدي وقواقدا مطرحدي كؤكلري فارسيدا و عربي منتهي وقواق بالا( 20توركيده بالا
. يئريدي تاشامالي طرف باخيرديمبو طرفه بو طرفه او ذروهسيندهن باشينا داغين ديكلهلنديم
يئنديم يئنيشين يوققوشون ايديم واريديعلاجسيز شباهتي چؤلونه برههوت قاباقديدي اوطرفكي
. سسلرچاتيردي قورخولو قولاغيما گئنه يئنه يئنه
- بويانيما مسناسداناويان نسناس بياباندان غول اولوردو مجسم شبحلر قاباغيندا گؤزومون
. - خوفلانميشديم. دئييرديلرچوخ گئديسن، هارا گليسن، هاردان آتيرديلار مؤز سؤز گئچيردي
ذات ائله يا وئرير اوز منه حال بو قورخودان واريدلار بيلميرديم ايض. ٹ يئر اينانميرديمدا ٹاينانيرديمدا
. تير قورخو- اؤزلري مغيلانلار بوخار دولدورموشدو يعنيخارمغيلان تيكاني مغيلان اؤلكهني تيكانايدي
. . اؤز آناسي غوللارين يعني جمعيدي غولون غيلاندا، غيلاندي، ام آدي چوناصل ائليينايدي ايجاد
رجاءآراسيندا خوفله اولورلار مجسم بيابان غول گؤزومده قورخودان بونلار بلكه اؤزومهدئييرديم،
به هردهن گؤزومهگؤروكنلر چون خوفلانيرام كي، ائلهديم احساس قالميرديم گئتمهگيمدهن يول
. گؤرسنهنيرديلر گئنهده اولوردولار يوخ كلي
چايايئتيشديم بير ايدي اسباب و عوامل سبب كيفيته ايكي بو يئرييرديم قيوراق گاه آستا آستا
. جلگهايدي بير آباد اؤلكييهيئتيشديم آيري بير گئچديم كؤرپودهن ايدي يير كؤرپو،دا آمما عريضايدي
- . . قوزي قويون گورسهنيردي ايزي انسانآياغينين واريدي بوستان و باغچا و باغ اكيلميشدي، اكين
اوتلو ميشدير، دؤشن اوزونه يئر كيمي بولوت آتايلخيسي، ناخيري، حيوان مال سوريسي،
. قاباغيندا گؤزومون گئتديم يول آز بير دئييردي قولاغيما سهسي انسان گاهداندابير واريدي يوردولار
- . . باخاگهزيرديم باخا بويانا اويانا اولدوم وارد قريهدي بير گؤردوم ياخينلاشاندا قارالتيگؤرسندي بير
) ( قارداشليق منه ميري كي، شهريدي او همان بورا ائديرديم احساس ساتاشيردي منه گؤرهن مني
. وئرميشدي نشان يول اؤيرتميشدي بيلمهديگيمي ائديب
( گوربا منهحربه ايشي جماعتين دسته هر چوخاليردي وحشت و مزاحمت چوخالديقجا، جماعت
. نفر( بير شهرده موفقاولانميرديم چيخام تئز قريهدهن او اللهشيرديم آغارديرديلار گؤزلرين ايدير
جد گئچديكجه خلق دووارينكؤلگهسينده بير دوردوم چكيلديم آلا، خبر حالمي ايستيرديلر يوخودو ٹ
قورخوتسونلار دئييردي احيان. مني بيرينه بيري بعضٹ گتيريبدوتسونلار، حمله بو ٹ كي، كيشي بو ،
جارچيلار اؤلدوروب اژدهاسين و قابانين قيللي اؤلكهنين بو تؤكولمهليقوناخدي قاني گليب شهره
. دؤرهمه يئرلرده خطرلي بعضي قورخومنان دوتولسون گؤرونسه هاردا چكيبلركي جار
. نظريمه باخيرديم اوضاعسينه شهرين و ائديرديم عوض يئريمي و چكيرديم جيزيق عصانيناوجيله
- اوز ساري ميدانينا شهرينبؤيوك هامي و باشلاندي كوي هاي چوخالدي چوخ جماعت كي، يئتيشدي
مورد دوروشومدا و حركتيمده هر دئمهلييمكي گئتديم طرفينه ميدان ياواش ياواش منده قويدولار
. . سينجي دورموشدوم يئرده بير اوجا منتهيگيريشنميرديلر اولونوردو هجوم و تاپيرديم قرار تهديد
كي، كيشي اوجا گؤردوگوم اوقاباقدا گؤردوم وئرهجك يا وئريب حادثهاوز نه گؤرهم كي، سالميشديم
اؤله اؤله آمما باشلادي وئرمهگه متينگ يئره اوجا بير چيخدي گلدي جمهورايدي رئيس
اياغين ال گؤزون، باش طرفدهن بير قوجاليقدا سارالميشدي ساري دانيشيرديساب
) هميشه) چكمزديم مثلي بو من هورهنميردي جن ميين نبل چؤ كيمي كؤپك قوجا تيترهديردي
- آسينكسيندهن اؤلدورون، ويرين دوتون ويريردي پاداران هاداران چون اولوب حفظ عفتقلميم
. گلدي وجوده روييمدهتغيير سببه او چكميردي ال گيندهن كورمه هؤي اؤله اؤله ووروردي دم
اليمدهن دئييل حاضر دئميينوار قوربان بلي بير منه مملكتيمده منيم كي، يئتيردي بورا سؤزون
فتنهلرده آيري قورخورام و اژدهاسيناؤلدوروب و قابانين قيللي اؤلكهنين كي، سهلدي اؤپسون
منيم باغلاماليسيز، قوللارين دوتماليسيز، اونوتاپماليسيز، سالا رخنه دينيزه و اولا ظاهر اوندان
يئردهن اوجا دئدي، سؤزومدي آخر و اول منيم بو سيز، وجزالانديرمالي گتيرمهليسيز حضوريمه
سن اؤله سن آهه دئييرديم اؤزومه اؤز منده يوللاندي قصرينهساري اندي
بئلهرعب بونلان اماندي حرز منده عصاسي پيشيريب آشو حكيم طرخان اومدوغوويييينمييهجكسن
. عالمدي قورخولو بير اؤزي عالمي طلسم ميردي چك ال وحشتمندهن و
. منيدوتسونلار اولوب دسته دسته كي، اولموشدولار بسيج عده بير سانكي داغيلدي جماعتده
حاليندا دفاع آمما گيريشميرديلر سانكي قورخوتماسينلار مني كي، اولموردي لحظه بير اودوكي
بلكه كي، ائلييرديم حركت گاهپوزوب چكيرديم جيزيق گاه مسئلهدئييل، ساده اؤزي دورماق
وئريرديم نشان مقاومت دؤرهلييردي مني بيرگروه هردهن قاچام گؤتورهم باشيمي چيخام شهردهن
قافقاز سي هره ديلر دئييل آدام عادي كي آلدي دستهدؤورهمي بير گؤردوم بيردهن سپهلنيرديلر
. ) ( اسماعيل شاه سرداريدي، بير كيمي ميرزه عباس بيرسردكردهايدي كيمي شامل شيخ قارتالي
) ( . دالغالانديريردي دريالاري آليردي ساو دان ساوآلان باخيشلاري دلآوريدي كيمي خطايي
قارقاقنشرينده قاچام، دهبهريشنميرديم يالوارام، دانيشانميرديم گرزي، اونلارين واريدي، منيمحزريم
كيمي ياپراغي تؤكولوردوسئووت سو ايستي باشيمدان بيل ائله هردهن دؤنموشدوم جوجييه بير
- عصاني سارالميشدي، رنگيم گؤزلريمقارالميشدي آلميشيدي، قار دوواري دام سانكي تيترييرديم
مني بو سانكي وئرميشدي الدهن خاصيتين عصاده بيل قويموردولارائله اوندا اؤزلرين دهبهرديرديم
حزريمدهن منيم حزري اونلارين كسميردي قمهقينين اصطلاح به نظركردهايديلر اؤزلري دؤرهليينلر
. . اولدو آيدين سونرا منه مطلب بو كسگينيدي ايسه گوجلو،قيلينجلاري
. ) ( وئريردي اوفرمان دئييرديلر داغ آلتون آدينا شخصيتليدي اوجا، هاميسيندان وئرهنلري فرمان
اؤلسيديم منده خاطرهبيزهلازمدي، گلمكدهن اله اسرار ديريسي اؤلدورمييهجكسيز كي،
قيريلان ايپيمين ديرديلار دارال دوكجهمحاصرهني اؤي چهتينيدي ايشيم قالسيديم راحاتلاشارديم
قولاقلارين اولانلاردا دورهمده ديكلهلنديم، بير من سهسيگلدي چيغيرتي بير قولاغيما يئرينده
- اولدو ظاهر آتلي نفر ايكي وئريب اوز واقعه نه گؤرسونلر تا بوياناباخيرديلار اويان شئحلهديلر
) فور ) اولوب صادر حكمي باش آماده دئديلر داغا آلتون نفسيدي تنگه اوردوياملحق اؤزلري،آتلاري ٹ
اولدو حاصل آزفراغت بير منه چيخديلار آرادان كيمي قوش ويريجي ائلهدي صادر فرمان اودا اولون
كي باخيرديم بره مصيبت دؤره دالغالانير دهنيزكيمي جماعت گؤردوم واخ بير نهوار گؤرهم ،
- بيرينه بير قاريشيب كيشي آرواد بيريآغليير سينهويرير بيري دؤيور باشينا وئريليربيري شعارلاري
. قاريشيب آرا بوروموشدو شهري سهسي ناله و افراشتهديآه نيم بايراقلار چالينير عزامارشي
) ايتميشدي ) مذهب مصب
. اولماق منراحت ليگينده ناراحت بو خلقين آختاريردي پييين قصاب قئيدينده جان گئچي
- بو منده قوي دئديم، اؤزومه تاپاماؤز يولو قاچاق بير كي، دولانديريرديم گوز بويانا اويانا فكرينديديم
- تا گئديرديم بوجاقدان دالدا سييهسييه الدهنوئرميرديم احتياطي خبردي نه گؤروم قاريشيم جماعته
گؤرموشدوم دفعه ايكي ميدانيدي همان اورا البته وار نه ايئليينميداندا ازدهام چوخ جماعت گؤرهم
يئتيرديم اؤزومو ازانحاء نحوي به ائلهميشدي نطق اؤردا مملكتيدي كي،رئيس كيشي اوزون او
. نهوار گؤرهم زيللهديم گؤزومو اورااوزاقدان
اؤلمهسي خانين آلتون رئيسي جمهور
. ميدانين گتيرديلرقويدولار اولونوردو حمل جنازه بير چينينده جماعتين تابوتدا بئصده و حئص بو
فكريم. سونرا، گلندهن مطلباله دئيير كيمهنه كيم گؤروم ياتيرتميشديم قولاغيمي اورتاسينا
. بير اولاجاغيدي محالاتدان نجات منه حاصلاولسيدي فراغت قوما او چون چيخماغيدي تئز شهردهن
) ( كيمدي خان آلتون بيلميرديم من ولي گئتدي بئله دا خان آلتون دئدي، يولداشينا كيشي ساققال آغ
. ) واريدي) تشابهي آدا آدين دوتسون مني عنقريبدي كي، فرماندهاوفوجدي داغ آلتون
. بيلديكلريندهن قاريشميشدي باشلاري آتيرديلار سؤز منه اولا اولا رد قاباغيمدان خالق دسته دسته
. بير داياندي قنشريمده بوييگوده، ساري، توكي قيرمزي، اوزو گؤي، گؤزي نفر بير چكميرديلر ال
- . : اولاندان وارد اؤلكييه بو دئدي بلي گؤروسوز؟دئديلر كيشيني او دئدي وئريب نشان مني عدييه
. ايلليك نئچه قابانين قيللي چؤلونون ائلهميشدي جمهوريتيميزيناراحت رئيس بيچاره بو بيزيم
. ) ( . منه هاميسي چپ چپ باعثدي بو قانينا نين آلتونخان اولار دئمك اؤلدورموشدو اژدهاسين
آزآرامش بير بدنيمده فكريمده، تيندي به تون ائليين تهديد مني اؤلن كي آنلاديم باخديلارسوووشدولار
. ائلهديم احساس
. . چيخسيديم،صلاحيميدي آرادان تئز نقدر جاغيدي اولمايا تمام مصلحته دايانماغيم اوردا آمما
بو كي،جماعتين دوشونم و گؤرهم مراسملرين تشييع و كفن و دفن قالام گئچيردي كؤنلومدهن
اخوت و محبت و آراامنيت خلق و ملته و مملكته خدمتلرينه اونون جمهوردان رئيس بير استقبالي
خالقين يوكون ماليات و گؤزهدهگؤرمهگينه بير هاميسين و گؤستهرمهگينه عدالت و تؤرتمهگينه
آشوب و بلوا و تؤرهتمهگينه صفا و صلح و بدعتآرتيرماماغينا بير گونده و چاتماماغينا بوينونا
حالدا طبيعي ياشاتماغا آلتينداخلقي بايراغينين حريت و دئمهمهگينه وزور آلماغينا قاباغين فتنهلرين
گتيرمكمفيد اله اطلاعاتي بو ائلهميشدي؟ شركت تشييعده او قورخودان نوعي بير ياهره ايدي خاطر
چيخماغا بيليرديمشهردهن بلدلشميشديم آز غابير يولا يول وئرميردي اجازه قورخو آمما، فايديدي
) ( اولدو ظاهر ميري گؤردوم يئردهنگئچنده خلوت بير يولوما يؤنلديم بوجاقدان دالدا آزدي فاصله
سان، دايانيب نهيه ماسين ييخيل ائوين دئدي، يئرينآلدي، معانقهميز سلاملاشديق سئوينديم چوخ
) آلتونخان ) دوشمزكي اله بيرده فرصت بله قاچميرسان؟ باشووگؤتوروب ندهن سان، دايانيب ندهن
بوجاقدان دالدادان اؤلاندان وارد شهره بو سن ديرالار قاتيش باشيقاريشايا خلقين اؤله
. يانارديم منده اودووا سنين چون گلم ياخين بيلمهميشم ائلييه آمما تحتنظريمدهسن
تماماولوردو، اؤلومومه گلمهگيم ياخين كي، تؤرهنيب سوءظن بير منه اؤلكهده سنينخصوصيندا
. سئوينديم- گؤردوم سنيسلامت يئتيرديم سنه قاريشغيندا باش بو اؤزومو خلوتده بو گوددوم گوددوم
هايوواهاي كيمي مكانا و داددابيرزمان به داراي وارام پئيينجه منده يولودا، يوللان اول تئز
. وئرمير اجازه تقيه يولداشليغيوا آمما وئرمهلييم
: ) قومي) حضرتموسانين اولسان رد اوردان وار چاي بير قاباقدا دئدي وئريب نشان دوزيولو ميري
. به لحظه آمما وار باشگئچهجهگين چوخ اويانادا اوردان تاپارسان نجات شريندهن فرعونيانين كيمي
. ياخينلاشاجاقدير نجاتين طلسمدهن لحظه
. ساري شهرينميدانينا او آيريلديق بيريميزدهن بير اولدوق بويون قول سونرا، سؤزلردهن بو
. گؤوهرهنتي گؤو واريدي بوروقيوللار اگري چيخديم شهردهن يولوما اؤز يؤنلديم منده يوللاندي
- هردهن. حيواناتدان ييرتيجي دئييلدي چؤل صفاليبير اوسته ـ اوسته چوخودو، تيكاندا تير واريدي
. چايين او يئتيرديم اؤزومو گئت ها گئت آمماتپيننميرديلر گليرديلر اوستومه گؤرونوردو، گؤزه
. ) دئميشدي ) ميري كناريناكي،
اؤلكه تايي اؤلكهسينين حكيمين طرخان
. لاي لاي آنابئشيكده مهربان اوشاغا بيل ائله چاغلاماسي آخا آخا لام آمما چايدي بؤيوك بير گؤردوم
فطرت . ٹدهچاليردي، ساحلي گؤزهل تؤرهنر اعصابيمداآرامش و حظلهنر روحوم منيم سسلردهن بو ،
عالمه. اولان ايستكليم تاپيب نجات سانكيطلسمدهن اوتوردوم قوردوم، باغداشيمي واريدي
. اليندهن. قوش قيزيل جولانديدي آچيب قانات قول، لايتنهاهيفضاده قوشو روحومون چاتميشديم
. قيش ووروردو قهقهه اوستونده داشلارين سوزوب كولا كيميكولدان قاش قلم قورتارميش
چهچههسي اؤتمهسي، كيمي بولبول چاتان گولشنه گوللو اوزوقورتاريب فصيليندهن
- دورو. گؤزياشيندان سويي چيچكلي، گوللو علفلي، اوتلو چمنلي، چنلي ساحلي بوغازينييرتيردي
. اويناييردي كيمي درنالار ياشايان درياچهده
بير بوردامعنوييهتين دويموردوم تاماشاسيندان ليگينين گؤزل طبيعتين اؤلكهسينده حكيم طرخان
. . كميتيمي كيفيت بو ياپراغيدؤشنميشدي حاوالا اوستونه ياراسينين اورهييمين واريدي عالمي آيري
. . هوسلهنيرديم اؤيدوكجه باخيرديم ليكلره اولانگؤزهل محلده ائلهدي سارژ غربيلر اصطلاح به
. دسته دسته قوشو سو جور هر اوزونده باليقلارياويناقلاشيرديلار قزلآلا ايچينده سويون
يوخودو. زاد بير منده آجيديلار كي، ايدي آيدين گلديلر طرف منه گؤرچكهاميسي مني اوزوردولر
. قوشلارانه من آنلاديم اوندا عظمتين ائلهمهسين خجالتي عيال و اهل مسلماني هئچ سهپمالله اونلارا
- . سسلريله. يوخودودؤيسونلر چاخي چاخ گلميشديلر قاپوما منيم اومودايله بير اونلار دئمهليديم
. نه قوناقالارا بو وار نه منده الله آيگؤزهل دئديم، سمتينه گؤي دوتدوم اوزومو دؤوورديلر قاپومو
بير ايليشدي اياغيم گئتديم دالي دالي گيجلدي باخديمباشيم چوخ گؤيه اللهسان حكيم سن وئريم
الله آي دئديم، خيرداسيله، چؤرهك دولودو گؤردوم آچديم دي بيرتليس گؤردوم باخديم زادا يوموشاق
. . لعنت يئتيرميينلره يئرينه اطاعتيوي لعنت آتانلارا تپيك ييب تانيمييانلارالعنتتاني سني
. گؤندهريرميشلريوين لعنت قاتانلارا خلل شريعتيوه لعنت ائلينلره حلال حراميوي حلاليويحرام،
. اولورمو الله گؤزلليگده سن يوخلامييانلارالعنت، حاللارين فقرانين لعنت باخمييانلارا سؤزلرينه
- جيغان بير آجيميشلار چوخ دئمه قوشلارا دولدوردومسهپيرديم اوغجومو ياخينا سورودوم تليسي
. ائلييرديم حظ سپيرديم دولدوروب اوغجومو هي منده يوخودو حديحدودي كي، سالميشديلار ويغان
دوتماق،يوخسوللارين اليندهن بيرينين دويورماق، قارين آج ائلهمك احسان گؤزهلاولورموش نه
. سئوينديرمك قلبلري و يوخلاماق حالين
. گل دوشدي بيراويناشماق اوزونه سووون سهپهلنديلر دويدولار قوشلاردا قورتاريب چؤرهيي تليسين
. اويان. اولدو ظاهر كيشي بيرهئيكللي قنشريمده بيردن چهكيرديم كئف ويريب قدم منده گؤرهسن
. : آذوقهسيدي اونلارين وار اينهييم ايكي چؤرهييمواريدي تليس بير بوردا منيم دئدي باخيب بويانا
. تصرفات ماليندا اؤزگه ائلهدين عبث سن دئدي، بوقوشلارا سهپديم سنيندي بيلمهديم دئديم،
. وار. ديلينده هله دئدي، دانيش ياخشي ائلهميشم احسان آجقوشلارا كيشي دئديم، ائلهدين
) ( مگر وئرميشديم الدهن بيرين حرزلريمين دانيشمييايديم گئرهك دوشدي تئزياديما دانيشيرسان
) ( آيهسين منالمتقين يتقبل انما اولماز احسان ماليندان اؤزگه قانمييبسان ايندييهقدر
سنقوشلاري ائلمه، تجاهل دئدي، سنينكيدي؟ تليس بيليديم نه دئديم، قرآندااوخومويوبسان؟
. من حقدي كيشي او گؤردوم اؤلسونلر نان آجين اينكلريم منيم تا سن وئريب قرار دعاگو اؤزيوه
آتينا. عناد آدام گؤزهلدي نه اولا، آنلاماماغينامقر آدام گوزهلدي نه آنلاماميشام دئديم، ناحقم
گناهي اينكلريمين منيم سان آنلامييب سن چايمييادئدي، كؤندهلندهن مينيب آتي كور مينمييه،
يوز بئش مين واريدي قاييشيم بير بئليمده دانيشماغا، يوخودو خطاكاريديمديليم قالالار؟ آج نهديركي
: . آپاريب بوقدردي قيمتي دئديم وئريب اونو صاحبينا تليس وئرهم اونو آلميشديمآچديم تومنه
چؤرهكاولماز اينكلريمه منيم بوننان دئدي، بئلينه باغلادي قاييشمي بيلرسن آلا ساتيبچؤرهك
فور گلمهليسن خسارتيمين عهدهسنيدهن دئسيديم . ٹ مرتكباولموشدوم گناها علاجسيزيديم
آمما سوخارديم سوخسيديم، نيزهسينگؤزونه واريدي عصا اليمده بيلرديم دييه ائلهميشم ياخشي
بو چكن اودا دونياني دييه؟ زور اولاليگوجسوزه كار گناه اولان گوجو كي، رسمدي مگر
. گؤزومون شريعت احكام ساخلاشديردي مني جنبهسي آدامليق ازه گوجسوزو گوجلو مسئلهديركي،
. دقيقه او وجه اولان حاصل قاييشدان دئييردي دوز ياخارا يالوار اولدوباشلاديم مجسم قاباغيندا
ياخامنانكيمنيم ياپيشدي بيره جيرر بيلمزدي اولا درماني دردينين آجليغينين اونوناينكلرينين
. دئديم، قبولائتمهدي يالوارديم گئنه گلمهليسن عهدهسيندهن چؤرهينين دولو بوغوز آغيز تليسمين
€ شهره چكر گون نئچه اولا دئدي، گتيريم آليم دئييسن چؤرهك تليس نئچه ساتيم آپاريم وئر قاييشيمي
ثاني گلهسن چهكهسن گئديب يوكوداليندا آغيرريقدا تليسيم منيم او ٹ كي، مهرم اينكلريمهديين ،
. اؤلكهنين بو مني؟ يا سرييبسن اؤزيوي كيشي دئدي، غضبحاليندا گئنه اؤلميون گلينجه كيشي
) ( گئدهبيلرسن شهره جسارتيله نه سن، چررهديب خاني آلتون اؤلدوروب واژدهاسين قيلليقابانين
خبر اولانمفتيشلره دؤرهده بو وئريرهم نشان انسانيت من دوغرانارسان تيكه تيكه سن الهدوش
. دفعه بير آدام شيخ يا دئديم، گلمزلر دؤرييه بو خاطر منه اولار دوتسونلار، سني گليب وئرميرهم
تاري بؤيوكلوكده او ائلينده استغفار اولانآغيرگناهلاردان راجع اللها درگاهينا الله دؤندهرنده اوزون
. سنين من دئدي، يورولدوم دئمكدهن آنلاماميشام آمما منگناهكارام سن حق سن ائليير، عفو اونو
. . قالير سؤزلرين بو سنين دئدي، كريمدي الله دئديم، دييم گئچسماينكلريمهنه گناهيندان
. كريم من دئديم، آلماديم منه وئره بئليندهن قاييشي آچدي ائلييم نجور خيرتدهييمدهبيلميرهم
كريمكيشيلر قويوب اثر منده كرامتي اونون دورموشام اوتوروب ايله حكيم طرخان دئييلمآمما
. آلمازلار دالي وئرديكلرين
باشگئچهجهيي عبرتآميز بير سنه وار واختين بئزي ارشين گتيرهر سوزو سؤز شيخ آي دئديم،
گئچهجهيين باش ايستيرهماو آمما وار سؤزلريم سوروشمالي سندهن قوناق آي دئدي، دئييم؟
: - . و مؤبوديدي آتشكدهسينين بلخينبؤيوك برمك آس قولاق دقتيله دئديم آلام خبر سونرا ائشيدهم
( . سليمان نسليندهنيدي افراسيابين و يافثين گؤتوروب( 21تورك خانوادهسين عصرينده عبدالملك بن
. . بالاجا بير قولوندا هر سليمانين ائلهدي تعظيم قنشرينده اولدو وارد سليمانينبارگاهينا گئتدي شاما
. ائشيگهحكمدهن سالين برمكي وئردي فرمان اولوب، غضبناك سليمان سسلنديلر زينقيروواريدي
. او كي، اونودانلاديلار سليمانينملائي قالدي حالا يامان آداميدي بؤيوك چوخ برمك اولدو اطاعت
€ اولان قولومدا بو منيم دئدي، گؤزلرلر اشخاصينشخصيتين شخصلر بؤيوك شخصيتايدي بؤيوك
. سؤزو بو ائلهسين مسموم مني گلميشدي زهرله برمك لاشسازينگيلدهرلر ياخين زهر زينقيرولار
. برمك وئردي اجازه سليمان دئييم جرياني وئرسين يول حضورينه يئتيرديلردئدي، برمكه
اسيردوشدولر دوشمانا واخ هر اولي زهرلي آلتي قاشلارينين اوزوك بؤيوكلرينين دئدي،توركوستانين
) ( كيمي سييانورو ايندينين دايانماسينلار ذليلانه قاباغيندا دوشمان تا اؤلرلر سوموروب قاشين اوزوك
. بنياميه وئردي قرار موردمرحمت سليمان وار اوجهه زهر قاشيندا گومون اوزو ده132منيمده
. برقرار سلطنتي زمان اوزون پرتقالدا اسپانيا عبدالملكيناولادينين بن حشام گئتدي آرادان آسياده
. هارونون يحيي اوغلو اوراجانكي، تاپدي تقرب خالد اوغلو برمك ايشاوستهگلنده عباس بني اولدو
. اولدو همهكارهسي
. طويوندا يحيايبرمكينين بن جعفر بو الينه آلدي مملكتي فتق و رتق اوغلو يحيانين جعفر النهايه
) بوينونا) بير روزگارين موفقاولموشدو آلماغا آغيرصله يازيب قصيده بير ابونواس هاني حسنبن
فلكين چرخ خلاصه اولي سرنگون اوجالسااوقدر نقدر فواره چالماسي يئره بير وار مينديرمهسي
. اولماز ييغماق اودون اوستونه ايپينين
كي، بوشرطيله اوخودو اؤزي جعفره عقدين عباسهنين باجيسي هرونالرشيد وار داستاني مفصل
عام قتل باشلاندي بوردان چارخينينچؤرورمهسي برامكهنين لاشديلار ياخين گيزلينده ياخينلاشمايالار
. كسيلدي باشي اولوب،جعفرينده مصادره يوخلاري وار اولدولار
) آتدي ) اؤزون عامباشلاناندا قتل يئتيردي قتله اونو هارون كي، عباسه نه خانيمي كي، قاباق جعفرين
حمامدا قويدو سونرا آزبؤييننن بير دوغدو اوغلان بير اوردا بوغازيدي بصرييه قاچدي گمييه
. صلهآلميشدي، يازيب قصيده طويوندا اوغلانيننهنهسينين بو كي، شاعر ابونواس اولدو كيسهكش
. . سوتدورسون جانين اوزاندي ايچهري گئتدي سويوندو بيرحاماما اولدو وارد گئديب شهرينه بصره
. . ابونواسي اوشاغيدي خوشگل چكمهگه كيسه باشلادي اوغلوايدي كي،جعفرين اوغلان همان
يازميشدياوغلانهاي طويوندا آناسينين اونون كي، اوخودي قصيدهني همان باشلادي شورگؤتوردي
آنام برمكي جعفر آتام منيم بوقصيدهني دئدي، سوروشدو؟ علتين آغلاماغينين ابونواس آغلادي هاييله
. گلدي چيخدي دئمهدي سؤز بير اولدو متأثر ابونواس يازميشدي شاعر ابونواس ائدنده ازدواج ايله
. قيزيل كيسه بير ابونواس گلدي اوغلو جعفرين گلسين چاغير اواوغلاني دئدي، حامامچييا گئييندي
قصيدهمين منه جعفر آتان سنين كي، قالمادي صلهدهن همان بو چيخارديبدئدي،
بو سنه اوغلوسان جعفربرمكي ائلييهسن، سرمايه سنه وئريرهم برابريندهوئرميشدي
. . آلام. سندن قيزيلي بو من كي، امكانسيزدير جيبيوه قوي دئدي اوغلان كسبياراشمير
) شرححالي) نهنهسينين برمكينين جعفر شيخ يا دئديم، آلمازلار دالي وئرديكلرين كريمكيشيلر
. اوزاتميرام چوخ داي سؤزو آمما نيسگيلليدي بونداندا
. - گلينجه يئرينه چيخاندانغزاله گون نادرشاهين كلاتدا چوخدو يوققوجو آنيش دونيانين دئدي، شيخ او
. باشيني اوغلانلارينين بلشويكلر گؤزونونقاباغيندا وقادينينين اؤزونون نيكالايين داغيتديلار دؤبردين
. . اوخودو بيتي بو سونرا ملحقائتديلر اونلارا سونرا اؤزلرين كسديلر
يييه كيم غازانا كيم بيلير نه يييهكيم غم ايچون دونيا اودور ابله
ده بله بلهگليب ائيلهمك نه لكن قاتدي حاليمي منيم حال شرح وئرديگين دئدي، منه سونرا
گئدهجكدير.
گئچهجهگيمي حالداباش خلاصه چوخ وار؟ تانيشليغين رابطهده نه ايله حكيم طرخان گؤروم منهده
عصانيدا بو حتي دئديم، وئريب طرخانمنه عصاني بو دئمه دئميشدي كي، چيخدي ياديمنان و دئديم،
. وئريبدي حكيم طرخان منه
طرخانين نوشدو اؤلسهدهجانيما اينكلريم ايندي دئدي، بئليمه باغلادي قاييشي زورايله اياغا دوردو
قبول احسانين قوشلارينا نيز چؤرهگيميلهده منيم ائلهديم گذشت سني گتيردين ديليوه كي، آدين
. نجور. چايدان بو دئدي، يوللانام اجازهايستهديميولوما يئتيرديم يئرينه تعارفاتي متقابلا اولسون
. محل اهل گئجهجكوار بير بوردا دئدي، گؤستهرمهگيزهدي سيزينيول اومودوم دئديم، گئچهجهكسن
. وئريم نشان سنه اوراني آپاريم گل پودي كؤر بير رمزلي تاپمازلار اؤزگهلرباش ائدهر استفاده
آخير سو اوستلريندهن منتهي پايهوار دؤرت ايگيرمي بوردا دئدي، محلده دورديبير گلديك
اوردابير گئچرسن ياريسين قويولوب بنا ده فاصله آدديم هر هرهسي گؤرسهنرلر دقتيلهباخداندا
اويانا ساحلينهاوردان طرفين او قويارسان اياق آتيب ايكيآدديم اون گئنهده ائدرهسن استراحت
. پايالاري گؤروشدوم كيشيايله او يوخدو اطلاعاتيم ذرهده بيز منيم كي، ائدهجكسن طي وار مراحل
تؤوشنهمي آز بير وار امكان استراحته كيشيديينكيمي او گؤردوم گئچديم پايا ايكي اون آدديملاديم
) ( سجده جفت جوت بير چاتديم ساحله طرف او آدديملاديم پايانيچايدان ايكي اون بيري او آلديم
اوتاييندان چايين وئردي قرار وسيله كيشيني او الاسبابدي مسبب الله يئتيرديمكي، يئرينه شكر
لحظهقورخوم به لحظه اولدو عوض عالم يئنهده يولا دوشدوم آلديم دينجيمي آز بير گئچديمبوتايينا
قاباغيمي ييريتجيحيوانلار تاپيردي قرار مددينده گؤزومون شبحلر اقسام انواع چون آرتيردي
. قولاغيماتوخونماميشدي كي، اوجاليردي سسلر جوربهجور كهسيرديلر
. هر و يول رداولام منطقهدهن او تئز بلكه وئريرديم قوت دابانا دئييلدي گليم خوشا هاواسي و آب
. بير اوزاقدان هاچانا هاچاننان دوشوردوم اذيته يئريينده يول دوليدي داشايله بؤيوك خيردا قارا يئر
عالمدي آيري عالم گؤردوم يئتيشم چوخقاليردي يؤنلديم طرف اورا دوشدو گؤزوم شهره خارابا
. داغيلميشدي طرفده بير قيش قول ياندا، بير ايسكيلهتيلهكلهلر آدام دوليدي اطرافي شهرين
پوتونيدي بعض اسكلتلر مجسم . ٹده قاباغيندا گؤزومون قصهسي وئريلن شرح قرآندا عزيرپيغمبرين
گؤرهسن. دئييرديم وئريرديم نجات اؤزومه فكردهن او دئييليم پيغمبر من دئييرديمآخي اولوردو
مبتلااولوب خاطر قارقيشينا پيغمبرين هود قهرينه اللهين يئتيشميشمكي اؤلكهسينه عادقومونون
( صالح يا دوشدولر ثمودقومونون( 22بوحالا سوموكلر بو و اؤلكهسيدي بورا پيغمبرين
. بو. اولمايا دئييرديم غارقاولوردوم درياسيندا خيال ويريردي پاش چاش هوشوم سوموكلريدي
اولدو باعث آهي و سيزيلتيسي حنظلهپيغمبرين كي، اولا مربوط قومونا اصحابالرس سوموكلر
چيخاردانميرديم يانا بير اياغين سؤزون قويدي گونه بو تؤكولدوو باشلارينا موادي آريميش داغلارين
اؤليلرده مرحلهده بو قورخودوردي ديريلرمني مراحلده اگرقاباق آرتيردي لحظه هر قورخوم
سس. بير هرهسيندهن بيتميشدي كلم بيل ائله يئرده كلهسي آدام سايسيز قوشولموشدولارديريلره
گليردي.
منظرهسي هرهسينينوحشتلي سوموكلرينين آدام بوردا دينديريردي گولو گول اؤلكهسينده طرخان
- آز. بير نحوله بو قالماسينلار آلتيندا كي،اياغيمين ائلييرديم بويان اويان سوموكلري عصاايله واريدي
. پريشانليق آراسين يئر ايله گؤي سيزيلداييردي نئليلر بيلنئيليكده ائله قاتيمدا دالي گئتديم يول
. يوخودو خبر انساننان مزاحم يا مراحم زادواريدي هر چولقاميشدي
گئديرديم دوتولوردويول قولاق قوويريردين چولغالاييب يئري هر قهري اللهين كي، گليردي نظره
آيري اولدوم خلاص جنجالليكؤشندهن او ايدي نحويله هر ديلر چكير داليدان بيل ائله گتديكجه قاباغا
توخوناندا گؤزومه باش دوشوردولر چهكيچجهلرآتيليب باخيردين طرفه هر تاپديم قرار منطقهده
. مندن قيرسينلار ملخلري دولانيرديلار هاوادا دسته قوشلاريدسته مراد ائلييرديم درد احساس
. اولدوز باشا باشدان يوللار ويرسينديريدي يئرده اوزاق مندهن ميرديلرآمما، يئنن اولكوردولر
) ( . عربيسي تاب شب كرمهاي فارسيسي بوقوردلارين يوخودو يئر قويماقا دوليدي،اياق قورديله
) قاتليسهيل) بونلاريندا ايتيرديلر ائويندهن گؤز گئدنده ياخينا پارراشيرديلار گئندهن اولادالزنادي
: يازار خاقاني قيريلي هاميسي اولمادا ظاهر اولدوزيدي
اولدوز گون، آي، الزنامن اولاد موت بر آمدم سهيلم معذورندازآنكهمن قوم اين شدند دشمن مرا گر
. واريدي اؤزيئرينده زاد هر حال عين در ائديم طلسميده چون گؤرموردوم
. اولارلار مبدل وارعقيقه داشلار جوره بير يمنده كؤكهلرلر آتلار آلارلار، قوچ جيرانلار چيخاندا سهيل
. گئچيرهم اودوكياوزدهن اوزانار سؤز وئرسم شرح وار اثري اشياءده چوخ سهيلين
بلكه يئريييرديم احتياطيله كامل يوخودو مفهومي مبحثين يئرسيز آرتيق بوندان بوردا علاوه
او گؤرموشدوم بحث بير مقالهعروضيده چهار راجع اؤلوملرينه قيريلمييا آلتيندا اياغيمين اولادالزنالر
وئرميرديم الدهن احتياطي سببه
( خاصيتينين چيخاندا . 23سهيلين نهجالبلاغهده( كليحالدا ثابتهدندي قضاياي اثري بعضينده اشياءنين
. توجهدي مورد كتابيندا ومجيربيلقانينين آثاريندا نظامينين و ديوانيندا خاقانينين مطرحدي
. يئكه منطقهسيندهدهيئكه بير اؤلكهنين او دولدورموشدو سهسي ويزيلتي آراسين گؤي يئريله
. اولماسيدي، مانع اگرحرز دوروردو بيز بيز توكلريم باشيمدا گؤرنده ويريرديلار موج قاريشقالار
. باتيشانميرديلار آمما گتيريرديلر هردهنهجوم داغيدارديلار دوبرديمي ائلهسيدي حمله اوچو ايكيسي
) ( دي النمل ودي بورا گؤرهسن دئييرديم اؤزومه يانديريرديلاراوز ددهمي ولي ائديرديم دفع چه اگر
تا يووالاريزا تهپيلين قاريشقالار، آي دئدي، شاهلاري گئچنده بساطياوردان سليمانين حضرت كي،
بو چيخارتماسينلار يوخا سيزي گؤرمور آلتين اياقلارينين گؤزلري وقوشونوكي اؤزي سليمانين
. ياناچيخاردانميرديم بير اياغين سؤزون گؤلدوردو فرمانسليماني
اوشاغياوشاقليقدا گؤتورموردو ال قورخومندن تاپميشام قرار عالمينده طلسم كي، بيله بيله
ياشايير، قورخولو اؤلونجهاورهيي انسان اولوركي، باعث آراسيندا ائل قورخوتماق موهوماتدان
اودو يانار بو جامعهلرده ائليهبيلمييبلر اولوبلار مبتلا درده بو اؤزلريده قومون زعماي
خلاصهسي. ائلييب نقل داستان اوزون بير اولدوابنسينا اشاره شرحه بو قاباقدا سؤندورسونلر
بئلهدي:
. بير ايدي اولماغيمسلم خرافه ياتار اوستونده قبرينين خورتدار گئجه اؤلي تازا ائشيتميشديم دئيير
. ياتيب خورتدويوب اؤلي گؤردوم ايدي قبيرستانليقدان گئچهجهگيم قاييداندا ائويمه قوناقليقدان گئجه
غمين قولا اياغا دوردي دوشدو تيترتمييه بدنيم اينانمييااينانميياقورخومنيچولقالادي اوستونده قبرين
ياتابيلمهديم ائوه يئتيرديم اؤزومو يولوما يوللانديم تئز گيلدهدي جين قولاغيم ديبينقيزديردي
سويوب قابيغين آغاجينبورنهسينين نجار گؤردوم حاديثيه وقوع محل قاچديم دوردوم ايشيقلاندي
جين قولاق او منيمباشيمااوقضاوقدريگتيريباينديده خوفلانماق و قورخو اوستونه قبرين او اوزاديب
نه صحراده حالاقالاندانسونراگؤرمناو بو چهكيلمييبابنسينا قولاغيمدان گيلتيسي
. سيخيرديلار بدنيمي منجنيقده بيل ائله كي، فشارادوشوردوم ائله حالاقالارميشام
. ييرديم، لهلي تنگهدوشوردو نفسيم تيترييردي، بدنيم جينگيلديييردي قولاغيم برهليردي گؤزلريم
دئييلدي يئرسيز بوخوفلانما الگؤتورموردو قورخومندن گئنهده ياشاييرام طلسمده كي، بيله بيله
. وورار، جنلر قاچيردار، گلر خورتان دوتاريييهر، باجا گلدي،دامدا خوخان دئميشديلر هي اوشاقليقدا
( - آلآروادينين قاچيردار يئلر وئرهردي،( 24بيزدهن اؤلومه زماني حمل وضع چوخون خانملارين بحثي
قورخولوياشار هميشه وئرهر الدهن روحيهسين ائلهسن تربيت نوع بو اوشاغي كيمي قاباقدادئديگيم
. او كي، ائلديم عزميميجزم بئزي ارشين گتيرير سؤزو سؤز ائتمك نه چيخير مسيريندن سؤز هردهن
. قورتارام جانيمي اؤلكهدهن
سويون چوخودو،دايازيدي اني كنارينداكي چايين بير يئتيرديم اؤزومو ائليه ائليه حركت چتينليگيله
. فلكه باش كؤروكوردي داغلار چوخاوزاقلاردا دينجلديم آز بير يودوم اوزومو ال اوتوردوم قيراغيندا
چيخارتديم جورابلاريمي باشماقلاريمي داغلارداگؤرسهنيردي آلچاق ياخينلاردا ديلر چكميش
. ادامه يولوما چكمهليدي نفس آز بير منطقه بو اوتايا گئچديم يوخاريچايدان قاوزاديم لباسيمي
عجايب چولقالادي قورخو فضاني دئييشيلدي اوضاع گئنه اوزاقلاشديم چايدانچوخ وئرديم
- بويانا اويانا قاليب آواره آز بير اوزه او آچديم واريدي داغ بير بالا اولدو مجسم غرايبگؤزومده
بويانينا اويان يورولدوميولون گئتديم يول زمان بير چيخدي قاباغيما يولو كاروان بير سونرا چوواندان
) ( . ايپي قويو سيجيم چرخه و چرخقويولموشدو اوستونده وار قويوسي سو بير گؤردوم باخيرديم
. دوشهر كروان بورا كي بيلديم وار سويي دورو گؤردومگؤزياشيندان بويلانديم قوييا سريليمشدي
كؤلگه. من البته كؤلگهسينده دوارين او اوتوردوم گئتديم واريدي دووار فاصلهدهبير آز بير گهسيدي
زادداناذيت بير يوخودو صدا و سر دينجلديم اوردا آز بير يئردي سرين ائلييرديم گؤرمورديماحساس
. ائلهميرديم احساس
چاتماسي مرحلهيه آيري كئچهجهييمين باش
گؤردوماشتردراي واقت بير گئچهجك گليب كروان بوردان كي، آتميشدي آتان قلبيمه بيل ائله
خي دهوهلري كروانيئتيشدي گئچدي آز چولقالادي فضاني جينگيلتيسي زينغيرو و سهسي
خيرتديلار.
- منده مشغولاولدولار استراحته و ايچمهگه يئييب قوردو كؤمه يئرده بير هره سوچكديلر قويودان
. . قوردورموشدو چادير قافلهسالاري، گؤروردولر مني اكثري ايديم يئرده اوجا چون باخيرديم گئندهن
يانيما منيم نفر بير گؤردوم واقت بير منيگؤرورموش او دئمه گؤروكموردو گؤزومه ايچي چاديرين
. اوزونه ديرنديم دانيشمازديم چون من ائدير دعوت اؤزچادرينا سني قافلهسالاريميز دئدي، گلدي
گيئنهده سوووشدو زامان آز گئتدي قاييتدي باخدي اوزومه آز بير دئمهديدقتيله سؤز بير باخديم
. آپاردي اؤزيله اليمدن منيم گليبياپيشدي
) سلام ) كي، گئرهك اوتوروباصولا تبختر تبختوريله قافلهسالار گؤردوم، اولوب وارد چاديرا يئتيشديك
دئدي، باخيب دقتيله منه آز بير گئچديماوتوردوم اگلش بويور دئدي، منه ائلهديم تعظيم وئريديم،
. مهديم دينلهنن گئديسن؟ هارا گليسن هاردان
. يوخ اشارهايلهقانديرديم لالسان يوخدو؟ ديلين دئدي، منه ائلهديلر خلوت خيمهني وئردي دستور
بير كيمي سنين منده منفعتگؤرهجكسن بلكه توخونماياجاقدير ضرر سنه دانيشماقدان دئدي،
آدامام.
چاغيريب قوللوقچوسون معذورام دانيشماقدان كي، دوشوندوردوم ائلهديم ادب عرض اشارهايله
. يئر ياشامالي اؤلكهتك بو منهدئدي، دوتدو اوزون گئتدي او گتير سوت استكان بير قوناغا بو دئدي،
گؤرورسن كي، داغ او قاباقدا قاليبسان نجورسلامت سن بيلميرهم ياشايانماز بوردا انسان دئييل
. علاوه يولكسنلر خطردي آياغا باشدان ايشيدي فيل گئچمكحضرت اوردان وار بيرگديك اوردا
يوخدو، قورخولاري ده اؤلدورمكدهن آدام سويغونچيديلار، يولكسنديلر كي بوندان
ائله آداميكاميناچكر تك خصوصيايله قويار حركتدهن ائيلر جذب انسانلاريدا هاواسيدستهجمعي
. دوتار آدامي گديك ساليب، نفس اژدها بيل
. ) ( ائلهديماوخوموشام اشاره يوخ، يا اوخويوبسان اطلسده اقيانوس كتابين برمودا مثلث بيلميرهم
. قوللوقچو حالدا بو يرمودادنداخطرليدي جزيرهيي گئديك بو يوخدو نياز شرحه چوخ اوندا دئدي،
. ايچديم گلسين قوت ديزيوه ايچ دئدي، گئتدي يئره قويدو گتيريب سود ليوان بير يوخ استكان
. قافله بو ايشيقلانماميش ائدهرسن استراحت گلديگينيئرده گئدهرسن دئدي، آزالدي خستهليگيم
اهليندهن قافله تاپشيررام كروانا قوشولارسان دورارسان سهسيائشيكمكده، زينقرو دبهريشهجك
اورادان. يئرهكي همين قوي قوناغي بو آپار دئدي، چاغيريب قوللوقچونو ساييلارسان
. خطردهسن. قالسان دالي قافلهدهن كي، ائلهدي تأكيد گئنه يوللانام دوردوم گتيريبسن
. - . . . گئتكسيلدي گل ياتدي سسلر سؤندو چراغلار قاييتدي يئره اولكي قويدو مني قوللوقچوگتيردي
دستمازين آزدولانديم بيز دوردوم قالديم آييق من ياتدي ياتانلار قوجاقلادي گئجهني قارانليق
. يوخلايانميرديم قورخوسوندان پوزولماسينين
. هوشلانديم آز ائلهديمبير ائله ياتيم آز بير اوجيزيقدا گيريم چكيم جيزيق بير عصاايله گلدي فكريمه
. اونلارا منده يوللاندي قيليب،كروان نامازين صبح آلديم دستماز تئز آييلديم سهسينه زينقرولارين
. چوخ مني گديكدهن اولان قاباقدا قافلهسالار گئچيرديم قاباغا نه قاليرديم دالي نه قوشولدوم
) ( هر. ييير قورد قويونو آيريلان سوريدهن ياديمدانچيخميرديكي مثلي بابا آتا قورخوتموشدو
بالا بالا دامنهسينه داغين يئتيشدي كروان گئت ها گئت آياقلاشيرديم اولسونكروانيلا اولور نحوايله
نه گؤرانسان لييردي له قاطر دهوه، آت، كي، يوليدي چتين ائله ديرماشيرديق يوققوشا اوزييوخاري
. اوزانيردي يول گئتديكجه آزاليردي لحظ به لحظه حركتيم طاقت كي، منيم عليالخصوص قالار حالا
. دوشوندوم چالدي قابار آياقلاريم قدرتدهندوشدوم تيترهدي قيچلاريم قاليردي آز بير باشينا گهديگين
. اوتوردوم كؤلگهسينه اونون وئرديم اؤزومو واريدي داش بؤيوكبير شانماياجاغام آياقلا كروانيله كي،
داللاريجا حسرت و ملول ايتدي گؤزائويندهن قافله گديكده، وحشتناك قالديماو من گئتدي كروان
. بونلار دئمه يئتيشديلر اورا اوسته دهوه نفر آلتي بئش گؤردوم هاچانا باخيرديمهاچاننان
- گؤتورسونلر تؤكولسه مي شئي و دوشنلري اياقدان كي، گلنلرديلر كروانيندالينجا
تؤكولدولرواريوخلارين كسنلر يول يئتيشنده باشينا گهديين اونلارا قوشولدوم من كروانايتيرسينلر،
منيله. يوخومدو امكانحركت دئديم، بيلرسن اياقلاشا بيزيله دئديلر منه پيادا قالديق سويدولار
. لانديلار يول يوللارينا گؤروشدولر
. منيمكي آمما يمنيپيسدي قوجاقلاماغين ديز قوجاقلاديم ديزلريمي اوتوروب طرفده بير چهكيلديم
. بو گلير باشيما مصيبتلر بو كي گناهائلهميشديم نه من الله دئييرديم سوووشموشدو يمندهن داي
. تاپيب قدرديمني و قضا نه بو عالمده قاريشيق قاتما
گلمز حقيقتوجوده مجازدان دئييرديم سونرا گتيريرديم وجوده واقعيتلر پارا بير عالمينده خيال
دولانيرديم سولا، ساغا، قاباغادالي، بويانا اويان دوروردوم ائديرديم احساس تسلسل سرگردانليغيمدا
گؤروردوم گئتديكجه قابا چيخميردي اياغيبيريانا دورويريردي دؤهرهسينده دايره بير سانكي حركتيم
. ويريرديم درجا يئرده بير دوشموشدوم طلسمه عالميندهآيري طلسم ائلهبيل گئديرهم دالي دالي
گيريردي كوپه قارياولوردي بيري گتيريردي وجوده عالم بير هرهسي دوشوردوم ييغينجاغينا ساحرلر
بيري اوچوردي قاناتلانيردي يئرييرديبيري اوزونده سو بيري گئديردي گؤيه كيمي آپولو كوپ
گئنه كسيردي باشين بيرينين بيري طرفدهنچيخيردي او ايچينه اودون گيريردي اوديانديريردي
قويروغوندان گيريب آغزيندان اژدهانين بيري گؤوهرديردي قورودورديگئنه آغاجي بيري ديريرديردي
. حالينا اولكي ساليردي سونرا چكيردي كامينا واريدي هرنه كيمي دريانهنگي بيري چيخيردي،
. توكلريم قورخومنان گؤرموشدوم آزاراق صحنه قورخولو بير بئله سؤنوردو تئز شعلهلهنيردي اود
حتي ييخيلسين ائوي عالميديقورخونون طلسم كي، ائلييرديم درك دورموشدو بيز بيز باشيمدا
موسي ) خيفه نفسه في جس فاو وئرنده سئحرلريننشان فرعون سحره اولوب مسلط پيغمبرهده
65 ) نفسينده اؤز گتيريب وجوده صحنهني او سحري كي،ساحرلرين بيله بيله موسي حضرت طه
€ اوللام نجور گؤرمن اولاندا اوجور كليمالله موسي ائلهديحضرت احساس قورخو
او چون وار چتينمرحلهلر بيليرديم آمما گلديم اؤزومه آز بير من قورتاردي برنامهسي ساحرلرين
ائلهديم حركت بويانا اويان بيرآز قورخوتموشدو چوخ مني گئديكدهن او سالاري قافله كروانين
. . شبحلر قنشريمده چولقالادي مني داهيآرتيق وحشت فيرلانيرام اؤزدؤرمه كيمي فيرفيرا گؤردوم
سيچيرييرديلار طرف منه داغيدا داغيدا ديده، بيربيرلرينديده حيوانلار ييرتيجي اويناخلاشدي،
كوسدان كول سهسيمه آختاريرديم يارديم اؤزومه منده گؤزلرينآغارديرديلار قيجيرديب ديشلرين
. خياليمدا اؤز اولوردو توليد سس بيرينه بير چيرپيردي يئل اونلاري وئرهنيوخودو سس باشقا
الهگلميردي نتيجه اولالار مونس لحظه بير تا دانيشديريرديم وئريرديم روح اؤزومدهن بعضياشيايه
دئييرديم تماستاپيرديم طبيعتيله عالم ماوراء سانكي گليردي سسلر قولاغيما عالمدهن آيري
(. پاي قايقاناقدان آخماغي ايتين يوخدو مناقشه مثلده اولور نازل وحي منه اولموشام پيغمبر گؤرهسن
) بعض قابدا چيني اونيدا داشار، اومار اولماسا، زادا بير ظرفيتي هرقابين آزار تئز انسان اولاد ٹ
رياس بعضيلرين علمه ثروتهبعضيلرين بعضيسينين متفاوتدي ... انسانلار دهني اولماز ظرفيتي و ته
غيبدهن من دوزدو دانيشار گلهني آغزينا يوخلاماز بويون ان سؤزون دوشندههؤكورهر آرتيق آز بير
اؤزوموتانيييديم، گئرهك آمما دولانيردي لطيفهدهن اجسام قاباغيندا گؤزومون سسلرائشيديرديم
. اولوبدو ختم ختميمرتبتده حضرت نبوت، وانگهي دهدي اندازه نه چيخاريم منيم گؤريديم
تؤزهماز) عليالكافرين الشياطين ارسلنا انا تر مريم 83( ٹالم
. اينجيتمهيي اونلاريبير اينجيدهلر تا گؤندهرديك طرفينه كافرلرين شيطانلاري بيز گؤرمهدين آيا
كافرم نه اولا گؤزومدهمجسم ملكلر پيغمبرمكي، نه دوشونوردوم گؤرمكدهن لطيفهني اجسام من
وجود گؤردوكلريمين محرزيديو اولماغيم طلسمده بلكه ائده مسلط منه تانري شياطيني
. . متغيرائديرديلر حاليمي ايديلر مؤثر منده لكن يوخودو خارجيسي
تبعيت مهاويرادان جينيزم فلسفه گؤرهسن گليردي كي نظريمه مقاماچاتميشام بو چكيب رياضت ، ٹ
. ختمي حضرت برحقاولموشام ملحق صوفيلركيمي يا مسخراولوب منه عالمي مشهود و كشف
( ) سبحاني ) كيمي بسطامي بايزيد قاباغاگئچيب پيغمبردهن معرفتك حق عرفناك ما بويوروب مرتبت
( ) في ما اناالحق دييم كيمي حلاج منصور ايستهييرديمحسينبن ورورام و دم دهن شأني اعظم ما
)... دييم ويريب تكيه عرشه كي، گؤرهم اللهي عرشده كيمي ابنعربي محييالدين يا و الله الا جبتي
- . ) بويانا) اويان ائديردي خطور خاطريمه چوخلاري جورهواجسدهن بو انت انا و انا أنت
صوفيلر ملامتيلر دوشموشمقلندرلر، جيغيرا اوچونجو من دئييرديمگؤرهسن دبهرريشيرديم
. رأسيندهدير اونلارين تبريزي وشمس دوشهرلر؟
جيغير اوچونجو
. نشري اوچونجوجيغيرلفودي چكر چشمييه ايلانلي سؤز اولسام قايل شرحه جيغيرا اوچونجو
اختصار سببه او آيدينلاشماز معنا دئمهلييم اولماسا، اووحدت : ٹ تبريز شمس تاجالمعشوقين
چيخا گوندهن اؤزلو گؤرنده اوشاق خوشگل و قايلاولمايا قيزاتفاوت اوغلان دئييلكي وجوديلردهن
اؤزون حتيالامكان دييه دي آي عين گؤره سودا آيري يا حوضونسوووندا يا طشتين آيي و
( كرماني، شيخاوحدالدين ائلهسين تسخير كرمانيني اوحدالدين بغداددا ساخلاشديريبديگئتدي
) ( شيخ تبريزي،شيخالمشايخ شمسالدين ابهري، شجاعالدين شيخ ، اهري تبريزي شيخشهابالدين
كي، سجاسيدهن (. 606ركنالدين گؤجو اونا صاحبياولوبدولار خرقه ائديب فوت قمريده
( طي. مراحل سلوكدا سير مسخراولمايا و مجذوب مرادا تا مريد عرفاندا و تصوفده دوشمهدي
.) ائلييه درك درجاتي چاتيب منزله سر تا ائدهنمز
اوردا روم يؤنلديملاي ساري شهرينه قونيه اوغورلاماغا ساققيزين رومون ملاي تبريزي شمس بو
منقوليوننانيدي كيمي ولد آتاسيبهاءالدين و عصردهنيدي او اول درجه فقهاي و فقهيه علوم مدرس
حاصل معارفه حضوري تانيرديلار بيرلرين بير گئنه گؤروشدولرگئننن حالدا او دولانيردي روم ملاي
) ( ملاي گؤرورسن؟ نجور بسطاميني يزيد با ايله ص محمد حضرت شمسدئدي، سونرا، اولاندان
بو پيغمبردي او دوشونورسن، معناسين سؤزون آغزينداكي دئدي، حاليدئييشيليب رومون
) ( آمما. مغرفتك حق عرفناك ما بويورور پيغمبر كي، متوجهسيز آيا دئدي، شمس عارفدي
) ( آراسيندااوقدر بونلارين وار تفاوتي نقدر سؤزون سؤزونن شأني اعظم ما سبحاني بايزيدبويورور
( خمر صارالخل عكس بر دئييشيلدي حالي دوشدو قرانليغي ايكي رومون ملاي وار فقيه( ٹتفاوت
قيرخ اولدو صوفي اله دولاندي مرامي شمسين سونرا صرفائدهندهن عمر چلييه ايكيسي بو گون
. اولدو مسخر اونا روم ملاي گلدي
پيغمبره لرقورخولاريندان عارف قالان يوخ رباني عارف كي، دور بو معناسي چيغيرين اوچونجو
. تانيرلار ابنيا مافوق پيرلري وليلري،مرشدلري آرالاريندا، اؤز وئرهرلر نسبتي حقيقي مرشد
) نكرد) ادعا نبود قال و قيل اهل چون رسيد، پيغمبري رتبه به مغان پير
خبر نه هر مرشددهن،پيردهن غوثدان، آمما بيلمهرهم من بيلينديرمهسه تعالي الله بويورور پيغمبر
. مني شيطانلار عالمينده كي،طلسم ائديرديم قانع اؤزومو گورا حسابلارا بو بيليرهم دييهر آلسان
ميرديلر چك ال مندهن شيطانلار گئنه دوشونهدوشونه دئييلم بيرزاد هيچ من چيخارديرلار يولدان
. سعادت ايشيق تاپيلان هر قارانليقلاردا ذهنينه انسانين يوخودو مصونيتيم وسوسهلريندهن
مرتكب اشتباهلارا بؤيوك ديلر صاحبي فكر دهرين آداملارداكي گؤستهرنمزبؤيوك يول سرمنزلينه
( انالجواد بودورهر اياقلاري اولانلاريندا چوخ ايمانلاري و دوشونجكلري گاه ضلالتهدوشرلر اولوب
. بودورهسين( اولوركي آتدا اصيل قديكب
فكر جوموب اورداچوخ لايتناهيدي كي، طبيعت ماوراء اولمور چيخارتماق يانا بير بويون ان طبيعتين
واجبدي ايمان ماوراءالطبيعه تسلسلباطلدي دئييب ارسطو اولالي بئله حال آزديرار انساني ائلهمك
عالمين قدغندير بحثي چاتاجاق هارا باشلانيب لازيمديهاردان خشوع و خضوع برابرينده عظمتين
نايل كشفه آرتيق دوشسهكي فكره او بيري اولوب كشف اولانلار انبيايهكشف اسراريندهن غيبينده
. دوشر غينتي آز وئرهر الدهن اولسونبيلديگينده
و قبولائلينلر محسوسدي كي، مادهني عالم چكير پرده اوستونه حقيقتلرين تفريط افراط
ياتير، ايچير، ايچيندهيئيير، گيردكانين بير كي، بنذهديرلر اوقوردا اؤزلرين دانانلار ماوراءالطبيعتي
عالملري گئنيشليك او پردهديرقويمور قابيغي گيردكانين كي، بيملير چكير نفس ائدير، حاجت قضاي
گؤتورورسون مجهولات خلقتدهن تمامرموز كي، دوشور فكره بو ده عده بير ائلهسينلر درك
پارا بير گلير وجوده مجهول يوز كشفدهن بير حقيقتلرآختاريرلار جوهري واقعيتدهن، عرضي
عالمي كي، مكتبلردندي بو گتيرير، وجوده مكتبلرين جيغير اولما،اوچونجو متأثر وسوسهلردهن
: انسان شيطان سوز يور بيلمي سير گؤستهديردئيير يول انبيايه تبريزي شمس بورويورو فساد
. دئييل دوشمان دوستاولالي
) است) پيغمبر اگر ميبايد پير را چرارهروان داني شد راه دليل موسي بر خضر
: . كن دئميش شهريار اولور وارد خدشه نبوته اختتام و گلير آرايا بحثي
) اوچانماسين) بيلسه قونا قوشو آغيل بير آفرينيشينتا بو تئللري تداشيقدي پير چوخ
. . چكميرديلر مندهنال وسوسهلري شيطان چوخودو اذيتيمدهن جسماني اذيتيم روحي ده گديك او
. نتيجهسي حركتيمينده هاراقويام جانيمي بيلميرديم گليردي وجوده صحنهلر جور به جور طرفده هر
. ياغيشدان شاخيردي ايلديريم گؤيگؤرولدويوردو تئز تئز چيخاردام طرفه بير اؤزومو كي، يوخودو
اولوردي برطرف تئز اويناتسين يئريندهن صخرهلري آزقاليردي اسيردي تنديئللر يوخودو خبر
- . آراسين گؤي يئر ييرتيلسين قاليردي آز پردهسي قولاغين حيوانلاريننعرهسيندهن وحشي
بلاچولغاميشدي.
يا اؤلوم يا اياغادئديم، دوردوم چاتداديردي باغريمي داريخما دالدالانميشديم دالداسيندا داشين بير
حيوان هوزو بير گؤردوم حئصبئصده بو تاپام نجات حركتدهن طلسمده دايره بلكه دولانيم نجات،
- آيري جومدو اوستومه منيم واريدي كرگهدنهچيخاري دئييلدي اسگيك خطر صفتيندهن صير كي،
فور نيزهسيله وئرهنعصانين طرخان حكيم تاپماديم او چارا اورتاسيندا دوردوم چكديم جيزيق ٹ
ال مزاحمتدهن داياندي ميخكيمي يئتيشنده جيزيغا قاچيردي حيواناوجوركي يونولماميش
كي اؤلدوروردي اؤزون اؤز گيرنميردي گؤردوم گؤتورمهديجيزيغا تاپانميردي تاپسين ال منه ،
ائله گوزونونبهبهيينه سوخدوم نيزهسين عصانين دههتلهديم ميهجك چك ال حيوان بوقورخولو
. اولدو منقلب هاوا ائويندهنايتدي گؤز تا قاچماغا قويدو اوز تيترهدي داغلار به دئديم، كي، آنقيردي
. محو قومون ثمود و عاد ديردي دهرهلرهديغيرلا قاوزايب قايالارين يئر داغلاردان باشلادي كولك
تورك بوغاناق توركي گردباد فارسي ديير نكبا آپارماليديعرب طويا يانيندا بونون كولك ائدهن
) ( شيطانلارين بوغاناق كي، دئميشديلر بيزه اوشاقليقدا بوغاناقبوغاناق بامسمادي اسم اصطلاحي
نئچه قورخاردي غاناقدان بو هميشه قلبيم گلر وجوده اولوناندا ايجاد فعاليتلريندهنفساد
. بورولابورولاگلدي طرف منه اوجاديدي و يوغون لاپ اولدو ظاهر بيري چكيلميشدي بوغاناقبورولوب
معراج بيلسم آلدادا اؤزومو تولازلاماسي فضايه مني بوغاناغين
. - گؤردوم واقت بير اوزدو آياغيمي يئردهن بويانا، اويان بوروشدوروب ائلهدي احاطه بوغاناقمني
. قالخيزدي آزدا بير داغيلاردي سيديم،دوبرديم دوش تاپبيلتينان اوردان اوزاقلاشميشام چوخ يئردهن
موجود ايكي گؤردوم آزالاندا فشار اوجالانديم بيرزمان اثرينده فشارين او طرفينه فضا تولازلادي
. گيردي سولقولتوغوما بيري ساغ بيري گلدي
بيلديم آشاغاداگؤرورهم آيي، من، كي، ائلهديم احساس آپارديلار آز بير چكديلر يوخاري اوزو مني
باغلييب تنوره گؤردومديوديلر باخيب دقتيله اوموجودلارا گئچيرديبلر فلكدهن اولينجي
اوجالانميشيميشلار.
. گئتمهگه محلدهنيوخاري بو تنورهميزين بيزيم دئديلر منه دايانديلار سونرا سيردهن زمان بير
قاناتلي ايكي، گؤردوم سونرا آز اوردادايانديلار اؤزلري طرفينه، گؤي تولازلاديلار مني يوخدو قدرتي
رد دي فلكي عطارد كي، فلكدهن ايكينجي تاپديم صعوديدهقرار سير قولتوقلاديلار مني موجود
) ( گؤزهل بير تانيديم فلكيسيندهن هيأت گؤردوم زهره آناهيتاني اوچونجوفلكه يئتيشديم تا اولدوم
اولدوزو سعادت جهته او اولموشدو غرق شادليقدهنيزينده باغرينا باسميشدي بربطي شكلينده قيز
. . ائلهديياخينلاشانماديق دفع آپارانلاري مني و مني دافعهسي قوه آدلانميشدي اصغر وسعد
. مني قدرت بير يوخاريگلنمهديلر تولازلاديلار فضايه مني اوردا مناسدي خناس، موجودداكي ايكي او
بير ياخاسيندا كي، ساتاشدي گؤزوم بيرانسانا چاتديم محلله بير گؤروكموردو گؤزومه اوجالانديريردي
: اوخوموشدوم گؤروب، آثارينده خاقانينين چون حضرتعيسادي كه دوشوندوم واريدي ايگنه
آنجا) سوزن بند پاي عيسي ماندمچو شته بندر پاي اينجا من
) مأوي يافت عيسي جيب اندر استكه چشم دجال چنين سوزن چرا
: فلك فلكشمسدؤردونجو فلك، بو سوووشموشدوم زهره،دهن عطارد، قمر، فلك اوچ آرتيرمالييام
يئددينجي آلتينجي، بئشينجي، زحل،كي، مشتري، مريخ، اولموشدو طي دؤردي سبعهدهن آباء ايدي
اطلس فلك كي، فلك دوققوزونجو كرسيدي كي، سكگيزنجيفلك اولونماميشدي طي هله ديلر فلك
علوي آباء عربلر فلكه دوققوز بو تخيليدي منزل سر و حدوث عرشدينهايت اصطلاحدا شرعي و
فاريابي ظهير دييرلر فلك كرسي نه فارسلار دوققوزاتابك توركلر
قيزيلارسلاناتابكينمدحيندهيازيب
زند ارسلان قيزيل ركاب بر بوسه پايتا زير انديشه نهد فلك كرسي نه
انتقاد دئييب سعدي ٹ
) ارسلان) قيزيل پاي زير نهي آسمان كرسي نه كه حاجت چه
اياغينين اتابكيقويار دوققوز فكر، دئيير تاپا قطعيت كي دئييل خبري جمله سؤزو ظهيرين فاريابلو
بير زيرهكي و يولوق بير آمماسعدي اؤپدو دئمير اؤپه ركابين ارسلانين قيزيل تا قويدو دئمير آلتينا
: دئيير بله ائدهر فخر اؤپهبيلسه ركابين قيزيلارسلانين اتابكي، و وزيريدي اتابكينين منطهنين كيچيك
) را) ايام مادر زاد فرزند تو چو خرميتا از شد راست فلك تاي دو پشت
) ايامه ) آنا بيراوغول كيمي سنين تا ، دئميردوزهلر دئيير، دوزهلدي شادليقدان بئلي قات ايكي فلكين
دوغدو.
آمما جرگهسيندهنچيخاردارديلار ادبيات آدين قويسيدي، قول خبطه بير بؤيوكلوكده بو اؤزگهسي
) ( اولونموشي انتقاد و چونشيرازليدي چيخماز سهسي قابين سينديران خانم يوخدو مناقشه مثلده
نه بو چيخارتماييبكي، جينغيرين كس قويولوبهيچ آلتدان داش بير اوستن داش بير فاريابليدي
€ ائلييب ظهيردهن سعدي انتقاددي
او ائلييم مسيحيلهملاقات حضرت قويمادي دهبرديردي مني نيروكي او اوستونه مطلب گئچك
اوردان شيطانلارين دئمه تيرلريآتيلماقدادي شهاب طرفدهن هر گؤردوم اوزاقلاشديم منطقهدهن
نيروي تحت بيلمهديم گئتديلر هارا يوخاري اوزي منيتولازلاديلار يوخوموش حقلري گئچمك يوخاري
كي، بيلديم علائميندهن گؤردوم اولدوز بير چكيردي يوخاري اوزي نيرو بير تاپميشديممني قرار جاذبه
. طبيعت گئچم سرعتله يوخودو اختيار اؤزومده مريخدي يعني حاصلاولدو كوكبنحس سرعت بير ٹ
يعنيم سعداكبر چكدي زمان آز چوخوموش جاذبهسي قوه مشترينين طيلسان سانكي شتري
سيرين آزالدي طرفه جاذبهيوخاري سرعت جلوهلندي گؤزومده شئكيلده بير گؤزهل چيينينده
فضاني كي، اولدوزلارا آيري و ائدهم چوختماشا سعداكبره كي، وئردي مجال منه آزليغي سرعتينين
قورتارميشدي جان قفسدهن بيل ائله قوشو روحومون لذتآپارديم چوخ باخيب چوخ بوروموشدولر
كي، تاپميشام قرار چرخينده زحل گؤردوم زمان بير آرتيردي سيريمي جاذبهفلكي، قوه يواش يواش
جاذبهمني قوه حالدا سريع ائلهديم تماشا آز بير فلكيسينه هيأت اونوندا كواكبدندي مريخكيمينحس
ثابت اولدوزلار اولدوتمام عوض عالم اولاندا رد فلكه سكگيزينجي فلكدهن بو قالخيزدي يوخاري
حالدا سريع جاذبه قوهلي تاپميشاماورداندا قرار كرسيده فلك كي، بيلديم يوخودو سياره بير ايديلر
يا فلك دوققوزونجو اطلسهآدينا فلك سونرايئتيشيديم مراحلدهن طي آپاريردي يوخاري اوزي مني
گوموش قيزيل سيريشيردي اولدوز نه گؤرونوردي آي نه گونواريدي نه بوردا اولوردو اطلاق عرش
منه جاذبه قوه اوردا واريدي احاطهسي افلاكه تمام كي، ايدي بيرفلك مذاب رنگينده
. ديريردي يئن آشاغا گاه چكيردي يوخاري گاه كلهپرتيويرديريردي
كي، عقيدمواريدي آمما دي معراج بو كي، دوشونوردوم عرشدي اورا كي، ائلييرديم احساس
) ( انسدهن، ملكدن بيرموجودا بيچيليب قباسي معراج تكجه بويونا ص مرتبتين ختمي حضرت
. مسلط منه شيطانلار عالمينده بيليرديمطلسم اولماياجاقدير و اولمايب ميسر معراج جندهن
اولوبلار.
گتيريرديم اؤزومهفشار ـ اؤزوم ائلييم ملاقات تعاليني الله اوردا گئچيردي كؤنلومدهن معالوصف
اؤيدوكجه آشاغا دوشوردوم بولتوايله گوپ گئنه قاوزانيرديم آز بير قاوزانام يوخاري آزدا بير بلكه كي،
. چاتام عرشه بلكه كي، ديرهشيرديم
بيله بيله سحربيليب، گؤستهرديكلرين فرعونون سحره كليمالله حضرت كيمي دئديگيم قاباقدا
موسي) خيفه نفسه في ( 65فاوجس تاپميشام قرار عالمينده بيلهبيلهطلسم ده من قورخوردو، طه
) ( گؤرمييه گؤرمييه ص مرتبت ختمي اولوبحضرت نصيبيم معراج كي، اينانديريرديم اؤزومو
. گؤرهم تعالاني الله مصريديم
ملكلردهن گؤرهمچكيلميردي اللهي بلكه چكيله او چاليشيرديم واريدي پرده بير قاباغيندا گؤزومون
... پر پر گؤزوم حسله آلتينجي گؤزومهگؤروكسونلر واريدي انتظاريم ايديلر عرشدهن مقربين كي،
مجسم نظريمده ملك ايكي سونرا ديرهشندهن گؤروردومچوخ شئكللر بير هردهن چالا چالا
اللهيمي. ده عرش ايستيرهم دئديم، وئريب نشان سيرتيقليق باخديلارمن چپ چپ منه اولدولار
متوفاي عربي ابن محيالدين دئديم، گؤرهسن سن جسمدي مگر دئديلهالله ائلييم 638ملاقات
€ مسخر شيطانلار طلسمده سني دئديلر گؤرهم منده ايستيرهم گؤروب قمريمعراجيندا
قرينهسينده عرشين ائديب مسخر عالمينده اؤز اونودا بورا ائديبتولازليبلار
عين كي، گؤرموشدو اوردا او شيطاني بؤيوك چون اسفلالسافلينهآپارميشديلار اؤزودي ٹ
دئميشدي ( )وحدتوجوديدي نعمانت) دئميشدي شيطان سنم منده سن من سن آيا انت انا و انا أنت
) كيم هر ابنعربي تك نه اولار مخلوق تاپسا تجسم الله سنم منده و منسن سن بلي انت انا و انا
وئرديلر نشان منه محل ساليببير دئييشيك شيطاني ايله الله نعوذبالله گؤرموشم اللهي ائديب ادعا
( ) ( لو بويوروب اؤزو گئچنمهدي يوخاري اوردان ص مرتبت ختمي حضرت قوسيندير اوراقاب دئديلر
. ) مني اولماسا هيچ دئديم، اودلانارديم ياخينلاشسيديم بيربنديجه بارماغين اگر لاحترقت انمله دنوت
( . گيجگا ساغ بيري ايستييييرسن آستارين وئرديكجه اوز سنه بيل ائله يئتيريندئديلر، قوسينه قاب
سالديمهوشوم( 25 ماياللاق آلتي بئش گؤيده گيجللنديم ويردي دورتمه بير سولدان بيري هيمدان
. ايچيندهيم جيزيغين گديكده همان گؤردوم گلدي باشيما
. ذوائبدي دئييرلرجمعي ذؤابهده اصداغدي جمعي صدغين صدغ، و شقيقه عربيسي گيجگاهين
اوستونه مطلب گئچيم دئييم وار لطيفه بير بوردا
متوفاي عباد اين .385صاحب نوابغعالمدندي و اولوب آنادان طالقانيندا قزوينين كي،
. ( من هذالواواحسن والله صاحب قال شفاهالله و لا قال مريض أشفي آلدي خبر كيشيدهن بير
) الاصداغ واوات
. ) جملهده ) بو دئدي،سنين صاحب وئردي شفاء الله اونا آمما و يوخ دئدي، اولدو؟ ياخشي مريض آيا
) ( ) ( خانيملار كيـمي عصره لاردان،يـاخين او و اولان گيجگاهلاردا راقدي گؤزل واو ايشلتديگين
. اوستونه گيجگاهلارينين دوشردي تئل هر تئلآييرارديلار سولا ساغا، قاباقدان توكوندهن باشلارينين
) ( ) ( تشابهات لطيف جور بو لاردي واو همان هدفي صاحبين قيوريمويرارديلار كيمي واو اوردا
( هيدجيده حكيم لنمزدي گؤزهل عالمي .26اولماسيديادبيات يازيب( بئله ياخين مضمونا بو
) اهواز) خطه طهراني ولايت گسمهلريائديب اوزونده يان هر تئلي دويون دويون،
هر و دولانيرديم اويانابويانا كنارا چيخديم پوزدوم جيزيغي گديكده اولوبدو گيسو فارسيلاشيب گسمه
دوشدو ياديما بيلميرديم يئنه گديكدهنيئنم ائديرديم جديت قدر نه هر باسيردي واهمه طرفدهن
مشغول اؤزونه چوخ جوانلاري تازا كي، آلتينجيحس دوتار آدامي گديك ائشيتميشديم قديم كي،
ادبي آتيلار قلبينه داددا به داراي سؤزلر بعضي انسانين ائلهبودوركي بيري وضعيسينين اثر ائديب
. طبيعتين بيلديم آرتيردي قلب تسلي كاملا منه مسئلهسي دوتما اولارگديك الهام اصطلاحي
حلطريقي مشگلونون دوتمانين گديك اولا اولا حاصل قلب فراغت بوردان قهرينهدوتولماميشام
ندي قدري و قضا گؤرومباشيمين آليب دينجيمي آز بير قوي دئديم، يئره اوتوردوم دوشموردو ياديما
. ايلديريم گوروردويوردو گؤي هردهنآچيردي ياغيردي، هردهن دوشوردو حالا جوربهجور هاوا
بوغاناغي. قالخيردي بوغاناق اسيردي يئل هردهن وكسيردي اوزاديردي ايشين فاطمانهنه شاخيردي
) ( دئييبلر بئله، گئنهده گؤرديگيندهن قورخار گؤزندهن وار مثلده تيترتمهدوشوردو جانيما گؤرنده
) آممامن) گئديرديلر آرادان اولوب ظاهر حالدا جزئي غاناقلار بو قورخار آلاچاتيدان ايلانويران
يئردهن سوپوروبآياقلاريمي مني گليب بيري گئنهده بيليرديم ائله وئرهنميرديم تسكينليك اؤزومه
- چكيلميردي. سهسيده ويغان خفهلييرديجيغان مني واريدي رعب بير اؤزونده گديگين اوزهجكدير
. چكميردي ال تجسميده اشباحين
چوخاوزاقدااوجاداغلار چوخ ائلييرديم تاماشا مسيرينه يولومون گديكدهن دورولاندا هاوا هردهن
چشمهلر اولوردو مجسم جبالنظريمده سلسله آيري دايانميشدي فلكه باشلاري كي، گؤروردوم
. ضمن واريدي باغچالار چايلارآخيردي چؤللرده تؤكولوردولر داغلاردان صحرالر سولار قورخولو ٹ
. گؤرسهنيردي انه . گديكدهن او دوزولموشدولر دؤرهسينه بيرينين بير وقريهلر شهرلر بؤيوك
. آرتاردي نجاتااومودوم طلسمدهن بيلسيديم
) ( ضمن و اؤلمزديم گؤرسيديم ني ميري گئچيري اوندان قلبيمدهن دوتماسينينعلاجين گديك ٹ
اتي . اؤيرهنرديم بدنيمين و زحمتيچوخودو و اذيت همي مفصلايدي همي قدري و قضا گدييين
گؤزومو تانيمازدي گؤرسيدي حالدامني او كيم هر سوموك بير قالميشديم دهري بير اريميشدي
اليمي باخيرديم دؤرييه دؤرت كيمي باخمالي ديسگينيرديمجني جوموردوم درياسينا فكر يوموردوم
- جسم قالميشديم معطل و مات كوساآتيرديم كولا لارتك اولان دوشدوم غرق كاردان فكرٹ و ٹ
چيخاكشير دئديم يا تكينه درهنين آتيم اؤزومو دوروم خيريرداماخدي نه بو اؤلمكاؤلمكدي ،
. منه اوليدي بورداآنام كاش دئييرديم دوشوردو تنگه نفسيم قاراليردي بالا بالا گؤزلريمده ياسيناميخجا
بو كي، ايدي آيدين يوخلاديدياؤزومهده دويونجا مني ييرقاليييدي نننيمي چاليدي لاي لاي بير
. دئييل دوشن ياغي نئحرهسينين فيكيرلرين و سوزلرين
سيزيلتي كيمي هردندهنئي چيينيمه قويدوم بوينومو قوجاقلاديم ديزلريمي چكديم آه بير اورهكدهن
. يئرده گئدهن را بازو ميان كاشهريسده دئييرديم اؤزومه اؤز آرتيريردي موج هواده امواج سهسيم
اورهييم داريخمادان يوخودو قورتولاجاغيم بيلهئچ ائله دوشدوم من تلهايدي بونه سينيايدي قيچيم
سيزايدي. درمان كي، دوشموشدوم درده بير چيخسين قاليرديحدقهدهن آز گؤزلريم پارتلييييردي
. اولموشدو مبدل عذابنعرهسينه نغمهلري رحمت
. كيمي ويران ايلان تكچيرپينيرديم چيرپينان قفسده آلتينداقوش يوزفشار يوزده داردا گير بو من
وئرهم جان باخا باخا سمتينه كي،گؤي دوشدوم اوسته آرخام آچيليرديم قيوريريرديم لييرديم چاليق
. آزراحاتلاشيبدير بير جانيم گؤردوم آييلديم دوتدو هوش مني ذره بير
من و قاش قلم قارتال،
دئديم، اؤزاؤزومه متوجهايدير چوخ ساري يئره فيررانيردي قارتال چيل بير اوستونده باشيمين
اياغيمي ال ويرا باشينا داغيتماقهاواسي ديديب مني اولما باخماز بوزونا آغينا شكارينين قاراقوش
واقت بير گؤتوره ال مندهن اولكه بلكه اويانبويانا فيريرداديرديم اليمده عصاني ديرديم ييغيش
اوكولا تئز اؤزومو اليمده عصا گلميشدي سو آز بير كولاجانيما بؤيوك بير چينغيدي اؤزون گؤردوم
باخيشيله حسرت سيخيليب ديبينه كولون قاش قلم گؤزهل كيمي بيرطوخماق گؤردوم يئتيرديم
قلم يواش يواش چنگالين ائدير بويان اويان كولي قارتال سوران قان قارتالايالوارير
بندينهيئرلشمهيه جگر پنجهسي دوشمان كي، چيربينير اودا اولو شيرين جان قاشاياخينلاشديرير
. يئنديريردي آشاغا يوخاريقاوزييب باشين وئريب يئره دوشون ساللييردي قاناتلاين اوزولنده علاجي
. قساوتيآرتيردي قارتالين اويالوارديقجه يالواريردي ديليميز اؤز
. ائلهسين رحمت صائبه تبريزلي الله
) است) آتش طغيان موجب كباب اشگ ابلهيست ز ستمگر پيش عجز اظهار
< صائب<
) كيمي) آرتيران اودا اشكي، كباب شعله، قساوتي آرتار ظالمين آغلاديقجا گؤز
< هريسي<
علاقهميز بورنوناوغماغا ظالمين چاتان گوجوموز تعبيهدي بابالاريميزدان و آتالاريميز اوجاغيميزدا
چوخدو.
باريتعالي لازيمديحضرت برخورد ايله ملايمت اول ظالميلهده يارالييام قارتالي ايستهمهديم
طغي ) ) انه فرعون الي اذهبا بويورور هرونه و موسايه لين( 43حضرت قولا له او فقولا يتذكر لعله ٹ
طه(42 ( )يخشي
يا ائلييه قبول اونصيحت شايد دانيشين يوموشاق اولده گئدين طرفينه فرعونون هرون و موسي آي
زور. قارتالا منده ائلييه، قاشاظلم قلم قارتال قويمايام كي، ظلمايدي دفع هدفيم منيم قورخا
اؤز بيل ائله ائديرديم شرين دفع اونونكهليگدهن ملايتايله چوخ تايي قارتالين اولارديم دئسيديم
يارالانمايا بلكه قيديقلاديم دؤشين اوجيله عصانين علاجيماوزولدو آخر دئييلدي چكن ال خوشونا
بيرين اوزمهدي كولدان بيرين چنگالينين اوستومه منيم قاييتدي آزآرتيرديم بير فشاري كاركسمهدي
تلاش نقدر چيخا، بدنيمدهن روح محكملتديآزقالدي ائله قولوما يئررشديرديسول
اللشمكلرنتيجه. گلميشدي قدر و قضا بو باشينا نفرين بير كوچهده بيزيم قديم ائلهديماؤتورمهدي
ياديما او ياخاسيقورتارميشدي كيشينين او تا كسميشديلر قيچين قارتالين آخر وئرمهميشدي
بير اودوشدو آيريلدي بدنيندهن ويرديمقيچي نيزهسيله عصانين يئرينده اولان قطع علاجيمين دوشدو
- اولفدهن علف ياپراقدان قانين و چيخارتديم قيناقلارينقولومدان بير بير منده چوبالادي طرفده
. سوراغينا قلمقاشين گئتديم اؤلوب دوشوب تونبهتين قارتالدا باخديمگؤردوم قوروتدوم باسديم
. - گؤردوم دوتدوم ائلهديم بويان اويان كوسي كول دهبهريشنمير گؤردومقورخوسوندان
متوجه باشينكسم ايستهديم آجيديم آزدا بيز اولوب كيمي توخماق ياغلانيب يئييب غريبهكابابليقدي
گؤرورهم ايندي اليندهنقورتاردين قوردون مني سن انسان انصافسيز آي دئدي، بئله، اولوب
مني قارتال قوييدين كاش آغزينادوشدوم اژدها قورتاريب آغزيندان ايلان سنيميشسن قوردوم
گيردين عنوانيله دوستلوق آمما سن گلمزدي آغير منهچوخ ايدي دوشمانيم منيم او داغيديدي ديديدي
. اوزون بير اوخويورسان اوزون بير صفحهنين دئديم، تحملدئييل قابل ظلمون سنين ميدانا
او. كسهجگم باشوي دئييب بسمالله من ائدهجيدي غلطان قانوا سيز سنيبسمالله او اوخومورسان
( بسمل من مسملائدهجيدي . 27سني ائله( مسمل بسمل، شيخ يا دئدي، ائدهجگم
اوييرتيدي مني كاش شريعت نه بيليردي قانون نه قارتال قوياجاق آغلار آناسين بيلمنيمياوريلاريمين
جلاد مني سن آمما بنيآدمهحلالدي اتيم منيم دوزدو ائشيتميييديم سؤزلري بو سندهن داغيديدي
. بو دئديم، اولمازسان جلاد منه اؤزوندؤتوب تاپسان قرار برابرينده وجدان قورتاريبسان اليندهن
بوندان يالوارماق دئييم سنهنه من داي دئدي، اوزومهباخدي حسرتيله گيرمز قولاغيما منيم سؤزلر
بئله،دئييبسن اؤزون اولماز آرتيق
كيمي آرتيران اودا اشكي، كباب قساوتيشعله، آرتار ظالمين آغلاديقجا گؤز
اوزوندؤندهرديم گلمهدي خوشوما برابرينده ارادهمين منيم دانيشماغي جسارتيله قاشين قلم
واريدي پيچاغيم جيبيمده آياغيمينآلتينا ساق قيچلارين آلتينا آياغيمين سول قويدوم قاناتلارين قيبلييه
بدنيم يئره دوشدو اليمدهن عصا كسم تيغهسيلهباشين اوجونون عصانين ايستهديم چيخدي ياديمنان
چينغادي اؤزون كيمي گؤلله پيريردادي آلتيندان كهليگآياغيمين گؤرتوردوكده، عصاني شوللاناندا
اندازه او سنده وئرهر قار باخار داغينا الله دئدي، منه اوتوروب داشيناوستونده اوجا بير باشينا داغين
مندهن يوخسا ائدهسن مسخر داشي داغ ائلييهسن بيلديگيوي هر كي، قدرتقويماييب
. سؤزده كهسيرديبير باغيرساغيمي هيرسيم منيمده وئردي ني قي نيني آز بير منه الگؤتورمزدين
منده گئتدي اوچوب قلمقاش گؤرموشم ايش پيس چوخ كي، آنلييرديم ياواش باواش بيليميرديم دييه
. زهلهسي مندهن طبيعتين آزداچوخالدي بير چيليغيم ناراحت شدت حاليما كي، اول دوشدوم
مني آرتيق داها غضبي آللهين هلهقورخوردوم ايرگهنيرديم اؤزومدهن اؤزومده، قاچميشدي
چولقالييا.
گؤرهر گؤزوندهچؤپي اؤزگه گؤرمز هئزاني گؤزونده اؤز موجوددي بير خطرلي شروري انسانين
اولي ظالم يوز يوزده قدرتتاپاندا اؤزي چيخار گؤيلره بيدادي داد ائدنده ظلم مثقال بير بيرينه بيري
چيخاردار فيليق دهريسينبوغازيندان ائلهسه اعتراض بيريده بيلمز عاديلين اؤزوندن
والسلام دييندي خليفهمن كور باغداددا منم بوردا ديير
اوزومو چيخانماديمفقط امتحاندان من چكدي آياغينا امتحان مني تعالي الله كي، اولدوم ملتفت
بو منيم اولما راضي ائلهبيرده عفو سن آنلاماديم من اللهي باري ائلهديم، عرض سمتينه گؤي دوتدوم
ظالم ضد مني هامي چون قالماز آراسينداحيثيتيم خلقين بللنين گئچهجدييم باش قلمقاشيله و قارتال
باشاريقلي مندهن قلمقاش گؤرنمهديم ايش دوزديبير اولموشام ظالم اؤزوم من تانيييبدي
. اومودسوز يوخودو امكان سالماغادا پينه چيخميردي بيريئره اياغي سؤزون گؤرهرديم اولماسيدي
اولوندو اشاره قاباقدا گئدهم يانا بير گؤتورهم باشيمي ائدهبيلميرديم اوتورموشدومگديكدهن حالدا
آزار حيواناتداندااذيت اشباحدان دوشموشدوم طلسمه آيري ايچينده طلسم دوتموشدي گديكمني
. گونومودو يامان لاپ واريدي كمافيالسابق
) چاتماسي ) هاراييما نين ميري گونومده يامان
. آلنيمي قوبلودوشدوم اوزو چوخلوغوندان ناراحتليغين ايچينه گيرديم چكديم يازان بير دوردوم
يعني يازاندان نفر بير بيرواختگؤردوم اولدوم كيمي گئدهن هوشا اوستونه اللريمين قويدوم
. هوشوم هوشلانميشديم دئييلديم يوخوايچينده اويغو يير سسلي مني دوروب كناردا جيزيقدان
) ( ) ( ميري يئرشميرديم دهريمه سئوينديگيمدهن بودفعهده ائشيتديم سهسين نين ميري گلدي باشيما
) ( سلام منه ميري دوزدي حدسيم گؤردوم اياغا دوردوم تئز يوللاريميگؤستهرهنيدي نجات منيم
. ردائلهديم جوابين سلامين تئز اولوب برطرف موانع قورخما دانيش دئدي، ائلهديم آزجامكث وئردي
) ( ) دوشدو ) گؤزو احوالائلهديك حال ميريني من قوجاقلادي مني ميري پوزدوم جيزيغي يعني يازاني
حمله منه دئديم كيماؤلدوروب اوني دئدي، گلدي باخدي گئتدي دوردي اؤلوسينه گتيردي قارقالين
يرري ده اوجو عصامين اولدو نجور فكريميوخودو اولدورمك گرچه دوردوم حاليندا دفاع منده
) ( . آلتونخان بو تيكيلسين ائوين دئدي، گيزلتديم بيلمير جريانيگؤردوم اصل اولدو دوتدي يئريندهن
ائلهدي نصب يئرينه اونون قيزين قورولتاي اولدو او كي، گتيريب بختين القوشودي رئيسينين جمهور
بو اولسوندليللريده حاكم اونلارا جنسي ديشي كي، اولماديلار حاضر ملت يوخودو چوناوغلو
) شرع ) ائلهدي رحلت ص مرتب ختمي حضرت كي عليها اولدو فاطمه حضرت اولسيديقيزي جايز ٹ
اولمازيدي ظاهر اختلاف اوقدر قوياردي يئرينه اوز .سلامي
جمهور رئيس بوتونكيشيلردهن گونهكمي بو آمريكادي جمهور رئيس اولين واشنگتن دئديلر علاوه
تدين پس سئچيلمييب ديشيلردهن نفر بير دئييل اولوب جايز حكومتي تمدنٹقادينلارين و چون . ٹ
تشكيل قورولتاي سئچيلميشلري ملت كنارا قيزچكيلدي پوزولدو اويون ايدي فصلالخطاب سؤزلري
وجوده تحولات بو اگر اولدو رئيس جمهور حكيم طرخان اتفاقآرائيله به قريب اكثريت وئرديلر
) دهدهسيندهن) اونو چون چاتديراردي جزاوا سني انتقامينا قوشونون ال آلتونخان گلمهسيدي
. سونراجار ويراندان تكيه تكيهگاهينه اونون حكيم طرخان اولدو او گتدي بختين چوخايستهردي
تعيين حد حاكمشرعي ائليينلر گناه يوخدو حقي آزار و اذيت كيمه هيچ كيمين هيچ كي، چكديردي
. جزالانماياجاقلار ائلهمهميش
. گديكدهن منهبو ميري دئديم، يونگوللندي آز بير يوكون سنينده دوستوم منيم گورادا حسابا بو
. اوردا توردوق او ايدي چمن بيريئر ذروهسينه داغين چيغارتدي گديكدهن اليمدهن ياپيشدي وئر نجات
اولان مسيرينده سلوكوون سير يادينداساخلاياجاقسان سؤزلريمي آساجاقسان قولاق دقتيله دئدي،
. بيرده سن ائلهمهيه طي مراحل كوركورانه تا آدلارينداآيدينلاشديراجاغام گؤستهريب سنه مراحلي
. وئرهم انجام سنه هاميسين خدمتلريمين ايستيرهم گؤرمييهجكسن دايمني سونرا بوندان
دوز ذهنيوه تاپشير نهدئييرهم سالما قولاغيندان او آليب بوقولاغدان دئديكلريمي باشيوا ييغ هوشووي
هميشه ابنياده سامعهرأسيندهدير قوه حسين بئش قالماز ياديندا آسماسان قولاق عمللي
و تاريخ سنه اولوب ظاهر سونمرحلهلرده دانيشماق گؤرمك، ائشيديبلر غيبدهن اولسهسي
بو بيل، آدلارين و تاني يئرلري زيلله گؤزيوي نشانوئريرهم كي، يئر هر روانلاديرام درسي جغرافي
علاوه اولاجاقسان اوز به اوز انسانلاريله و گؤرهجكسن آبادليقلار سونرااكثر اولاندان رد گديكدهن
. دي اولاجاق احتياجين تحركونه حسين حسدهنآلتينجي بئش
مجمعالبحرين و باشلانماسي مراحلين آيري عالمينده طلسم
سويي ديريليك يا عينالحيات و سوقاريشان يا
بيري آراز آخيربيري طرفيندهن توركيه چايكي ايكي او دئدي، طرفينه شمال توتوب الين ميري
او تؤكولرلر دهنيزه قاريشيبسونرا بيرينه بير ياخينلاشاندا دهنيزينه خزهر چاي ايكي بو كردي
كر آرازيله بيلهني من چاييدا آرپا سوقاريشاندييرسيز سيز مجمعالبحريندير آدي يئرين قاريشان
آراسيندادير.
بارهسينده مجمعالبحرين اولورمو تانيرام چاييندا كر دئييرلر رسده ديركي ارس همين آراز دئديم
مندهن وار نظرين بيل سنائله ائلييب مطالعه تفاسرده اؤزون سن دئدي، اولاسان؟ قايل ايضاحا
. الميزان طباطبائي علامه دئدي،تبريزلي دوزدو حدسين دئديم، گتيرهسن اله معلومات آرتيق
جلدينين آلتينجي ايگيرمي روايتلرهگورا 247تفسيرينده يازيربعضي سينده مينجيصفحه
مجمعالبحرينآذربايجاناؤلكهسيندهدير.
حسينكاشفيتفسيرحسينيدهآيريقرآنمفسرلريندهنالهاملاناراق،يازيرحضرتموسانينحضرت
.28خضر) اولوب( يئرده اولان مجمعالبحرين شروانداكي بند در ملاقاتي ايله
) ( اولان مربوط خضريلهملاقاتينا حضرت موسانين حضرت كتابيندا الممالك المسالك خرداد ابن
- دوشن ياليق قيزارميش نونوناليندهن يوشعبن يازير، ائديب معني بويان اويان آز بير آيهلري
) ( آپارير آد قريهسيندهن باجروان و گيلاندرياسيدير آدي دهنيز و صخرهسي شروان آدي صخرهنين
ذكر مجمعالبحريني آذربايجاندا محليني ملاقات حضرتخضريله موسانين حضرت مفسرلر چوخ
. كلامدي تطول سبب بومقالدا شرحي كي، ائديبديلر
) ( ) بابالابواب ) بيرشهردير باجروان يازير الهاملانماقدا كتابيندان مراصدالاطلاع لغتنامهسينده دهخدا
. موسايه حضرت و خضره اهليحضرت قريهدهدير همين عينالحياه و ياخين شروانا نواحيسينده
) ( . و ساييب شهريلريندهن آذربايجان باجرواني نزههالقلوبدا مستوفي حمدالله وئرمهديلر طعام
طعام اهاليسي موسايه حضرت و خضره حضرت و شهرلريلهبللنديريبدي آيري و اردبيل فاصلهسين
. ) ايميش ) قريهده بير آدلي خيزان اؤلدوردي خضر حضرت كي، جواني او تانييبديو قريه وئرميين
) ( خالقي كي، ياخينليغيندابابالابوابدادي شروانين باجروان يازير معجمالبلداندا حموي ياقوت
دهمير ) بابالابواب منطقهدهدير بو وعينالحيات وئرمهديلر طعام موسايه حضرت و حضره حضرت
. ) دير دربند و قاپو
) ( باجروان: تانيييبديركتابلاردا شهرلريندهن آذربايجان اردبيلي، مرند، مراغه، باجروان، ابنرسته
) ( اولسون اولور هانسي جابلسادندهمشهوردي جابلقاو جابروان بازار مطرحدي، جابروان ديللرده
) ( ) ( ) قيرآباد) قيروان گورآباد گوراوان مثل آباددير پسوندمفهومي يعني ائك سون ادبياتيندا تورك وان
) ( ) شاه ) آدلارداندا يونانلار، بت داشدان تاختادان، شرآباد شروان هابئله باجرآباد باجروان شهر قرانليق
شروانشاهلاراوردا شهريدي قديم شماخي وئريبلر نسبت انوشيروانا آبادليغين يونوبشروانين
. قويوبدولار شروان آدين اوردوگاهلانينين
) ( ) ( عبارتدير دهن رس و كر مجمعالبحرين يعني بحر ايكي اولوب نقل سديدهن منثوردا در معنا بو
) مجمعالبحريندي ) جزو داستانيندا اصحابالرس داستاندا قريه وئريلميش آد و تؤكولرلر دهنيزه كي،
) ( ) ( ارس يازيليب ده صحاحالفرس سالديلار نيقوييا حنظله پيغمبرلري كاسهايميش سيه خلقي كي،
ضمن تؤكولر دهنيزه او و ايلهقاريشار كر ياخينليغيندا دهنيزينين ( ٹ خزر صاحبي) تقويمالبلدان
) ( ) حديث) بو برهاندا تفسير ائديبديلر ضبط آراكس آدين ارس يونانمورخلري كي، يازار مرآتدان
) موسيعليهالسلامه) حضرت وسيلهسيله ملك باريتعالي حضرت كي، اولوب نقل دان ع حضرتصادق
نقل: اقوال بوراجان علماؤرگهشهسن، و گؤروب اونو وار عابد بير مجمعالبحرينده لازيمدي بويوردو
. ايله نون بن يوشع وصيسي موسي حضرت مفيدفايدادير آرتيقراق كريمدهن قرآن شرح آز بو اولدو
باش بو حالدا مفصل كهفده سوره ائلهسين ملاقات خضري و مجمعالبحرينهچاتيب تا يوللاندي يولا
( او مجمعالبحرين ابلغ حتي ابرح لا لفتيه موسي اذقال و وار ايضاحي و كئچهجهگينشرحي
( 60ٹ امضيحقب تامجمعالبحرينه گئدهم گئرهك يول اوقدر دئدي، نونا بن يوشع وقتيموسي كهف
( گلينجه تيهدهنمجمعالبحرينه كي، معلومدي اولام گئتميش يول ايل يئتميش اينكه ولو يئتيشم
) گئتمهلييم يول گلينجه اله نتيجه بويورور واريميش يورغونلوغو
عذابا بوسفريميزدهچوخ دهنيزدهبيرمحلهيئتيشديلرموسييوشعبننونادئدي، تا قدريولگئتديلر او
. . صبحانهميزيگتيريييهك و دينجهلك آز بير لازيمدي يورولدوق دوشدوك
دئمهديم چيخارتديسنه ياديمدان شيطان منيم باخ اورا دئدي، چهرپهلندي بيردهن نون يوشعبن
اليمدهن غذاميزيدي كي،بيزيم باليق قيزارميش اوتورموشدوق دينجلمهگه كي، يئرينده فلان دهينزين
. يئر همان بويوردي موسي حضرت قويدوگئتدي يارايارا سويي ديريلدي و دريايه دوشدو قورتولوب
و يئره همان گلديلر قاييتديلار دوتا دوتا ردلرين يولو آختاريريقگلديكلري بيز كي، مجمعالبحريندي
بو شرحي اوزوندي چوخ دامني قباسينين قامتينين حكايتين بو اورداگؤردولر خضري
. اولور پرهيز نقللريندهن اوزانماسين، سؤز وار اقوالدا آيري و كناردي بحثينحوصلهسيندهن
) غايب ) گؤزدهن وبينك بين فراق هذا سونرا خضردييندن حضرت موسييه جضرت گلير بئله، نظره
بير اويماقلاريله تورك و احليندهدولانيب سو دهنيزين خزر نون بن يوشع و موسي حضرت اولوب
( موسا حضرت اونلاردان و ياشاييبديلار قبول( 29زمان يهوديت و اولوب اولان متدين نيندينينه
يهودي ايل يوز اوچ ائلي خزر اوردا آپاراندا يوروش سواحلينه خزر قوشونو اسلام چون ائديبديلر
قبول ديني ايكي بو اولدوقلارينا متدين و دايانيب برابرينده واسلام مسيحيت اولدوقلارينا
. صونرالار. خزرائلي بو بالصواب عليم الله و نسلدنديلر او اكثر ايندييهوديلر ائتمييبديلر
. اولوبدولار متدين دينينه اسلام اؤزخوشلارينا
قولون بير و كريمدن قرآن تفسيري آيهنين ايكي و الرس اصحاب و آراز
بارهده بو نهجالبلاغهدهن نقلي
( . بير عليهالسلامنهجالبلاغهده علي حضرت اولام قايل ايضاحا بير راجعده آرازا اولار (30ياخشي
و ) المرسلين سنن اطفاؤا و النبين الذينقتلوا الرس المدائن اصحاب اين بويورور ضمنينده خطبهنين
)... و اؤلدوردولر پيغمبرلري كي، اونلار آداملاري رسشهرلرينين هارداديلار و الجبارين سنن احيوا
ايكي قرآندا كريم ائتديلر ديري سنتلرين جبارلارين و چراغينسؤندوردولر گؤندهريلميشلرين
( ) وعاد ) بئلهدي آيه سگگيزينجي اوتوز دا فرقان اولوب نازل بارهسينده و آيهاصحابالرسين ثمود و ٹ
كثيرٹ ذالك بين قرونٹ و الرس ) اصحاب ) ( قوم( قبلهم كذبت آيهبوجوردو اونايكينجي دا ق سوره
) ثمود و الرس اصحاب و نوح
بير رس بئلهبويوروب عليهالسلام علي حضرت تك قاليب عاجز هامي تفسيرينده آيهنين ايكي بو
اؤز ياشارديلار اوردا انبوهجماعت و واريدي آبادليقلار و شهرلر چوخ ساحلينده كي، چايدير
) گئتمكلرينه ) آرادان قارقيشيله اونون صنوبرآغاجلارينين ربالنوعلري صفواني حنظلهبن پيغمبرلري
وئردي جان سيزيلدييا سيزيلدييا حنظله چؤورديلر بنايين آغير سالديلارآغزينا قوييا بير دهرين خاطر
ويرانيهمبدل شهرلرين اصحابالرسين ائديب فشانليق آتش داغلار گلدي جوشه تعالانينغضبي الله
واركي يازان قيريلدي جماعت اكثر و . 1200ائلهدي الفنون نفايس اولدو مبدل ويرانييه آبادليق
. رسه اولونوب معني اصحابالجاه قديم اصحابالرس مطرحدي اصحابالرس هابئله تفسيرينده
. يوخدو توان شرحه بوندانآرتيق منده واركي تفسيرلر و سندلر چوخ ارسدي كي، راجع
اولا) راز طبيعتده ماوراء كشف صباتا گئجه فكرين سمطينه دوزوردي لؤلؤ
) اولا آراز فكرين مركزي آختاريشما ساليرديلارتا كوي صدفلريهاي دريالرين
هريسي
چايينديحديث دؤرت آرازجنتده دئسه كيم ائيلهمهسين شك ٹگومانيئريمرسلدي
) يئري اولان تعيين گؤرمهگه خضري اولاموسايه، تا بحرينده مجمع قاريشدي كرله
هريسي
) علتينه ) وار چيخانداديين نوح آراسيندا خلق دي نخجوان گؤرورسن طرفده باتان گون شهريكي او
) ( ) ( كؤشني هم اونون دي اورچين فرغانهده تومان كابلده آدي نخجوانين اولوناجاق اشاره سونرا
. ارمنستاندير اوسته اوردان قاراباغدي،
ارشد امير و دؤيوشو مسلمان ائرمني،
: ) دئدي) ديلهييمدير، صحبتين لريندهن وئرمك قيرقين مسلمانلارا ائرمهنيلرين دئديم يه ميري
) جنوبوندا ) منطقهسينين آدليواريديرارفكشاد كورد و ارمن اوغلو ايكي نوحون بن يافث ارفكشادبن
اؤلكهلرينده روس ايندكي گئتدي كؤچدي تورهسي ياشارديلار،ارمن ارمنلر طرفينده شمالي كوردلر
آدلانديلار، كؤردلرينه، وروادي داشينديلار اؤلكهلرينه اونلارين بيرقسمتي كوردلرين اؤلدولار، ساكن
قارداشياسدالدين ايوب، الدين نجم اوغلو مروان بن شاذي آتاسي ايوبينين الدين اونلاردانصلاح
اونلارين قاچاقائرمهنيلر سيندهن تورهمه ارمن گئتديلر تكريته كؤچوب قبيلهلريله و شيركوه
گئتدي اومنطقييه شاه نادر تا تقويتائلهدي عباس شاه زمانلار سون بيغشيديلار آزينا بير اؤلكهلرينين
نادر توراسالدي شاهي نادر كيمي شيخصنعان قير گؤزهل بالاسي ترسا بير اطرافيندا ايروان
بالا آرخالانديلار، قدرتينه نادرين ائرمهنيلر اولدو بومسئلهباعث گتيردي سينه حرمسرا اوناوورولمادا
داد داماغيندا شاهين نادر لطافتي جوارحينين و اعضاء بالاسينين آتديلار،ترسا آغيز بويانا اويان بالا
جنايت بير گتيريب هجوم سهرونا و موجمبارا فايدالانيب قوداسي تؤرهتمهدهنقوهوم
مسلح ائرمنيلر گؤجونه نادرين اولماسينلار، مرتكب حقينده قالماديكيمسلمانلارين
. هئي قيريلميشائرمهنيلر نوخدالاري صونرادا اؤلندهن نادر يؤخودو اسلحهلري ايديلرمسلمانلارين
يالين الي آپارديلار، قريهلرهيوروش آيري و منو اولولاري، ملك، ،آلوچه آتيرديلار آغيز بويانا اويان
مسلمانلار دؤوربرده اولدولار، مرتكب جورهتجاوزه هر ائرمهنيلر قيريلديلار حاليندا دفاع مسلمانلار
يارالي كي قدريدي او قيرقين مسلمانلارا قالديلار، عياللارينانسرگردان و اهل اولوب وطن جلاي
. رحم لره دوشموش الدهن قوجييا، اوشاغا، توپراقلييرديلار اوستون خندقهدولدوروب جنازهلرين
نهايديسه هر اولسون دستاويز اللرينده تا ديلار چيخميش اؤزلرينه كليسالرين آلباني ائدهنيؤخودو،
قصرينده عثمانلوامپراطورونون عبدالحميد، سلطان آليرديلار، قاباقلارين چوخ يا آز قاچارشاهلاري
فراموسون قاوزانسين، بلبشور اللشديلربلوا باشارديقجا پارتداتديلار، منفجره مواد و نارنجك
ائرمني اصفهانلو نمونهلري ديلر تؤرهدير نفعيلرينهنهضتلر اؤز واريدي تشكيلاتلاريندافعاليتلري
سياسي بعضي و بابيلرين اؤلوميله امنيتي شاهين ناصرالدين خانديركي ملكم ميرزا اوغلو يعقوب
ساتغين آيري و اولدو مؤسسي فراموشخانه سونرا ندن گئده تمهيديلهآرادان رجالين
لاريناچاتسينلار، مرام اولاراق عنوان الده نهضتي مشروطه تا گئيرديلر لارسريانجمنلروجوده
تا اولدو سبب بلوا و اؤلكهلردهقحطليگ بعضي دا ايران باشلاندي بلبشور گئتدي آرادان امنيت
سيندا قارشيي تجاوزلرينين ائرمني مسلمانلارابواؤلوملر اؤلسون آجيندان هشتادي يوزده جماعتين
ويوالارين يورد آپاريب حمله مسلمانلارا اولدوقلارييئرلردهن مسلط ايدير، عزتي و نعمت
) ( اوليدي ديري ميرزا عباس كاش اي سالديلار اله اؤلدوردولرآرواداوشاقلارين اؤزلرين اوداچكديلر
ايكياؤچ تؤلازلاييرديلار، آرازا عضولرين دوغرانميش داغيديب ديديب كسيب آروادلاريندؤشلرين
تاريخه نقشيشئكيللنديريرديلر صليب سينهلرينده آروادلارين چكيرديلر، شيشه اوشاقلاري ياشيندا
( كاش اي متصوردي نظرينده منطقهلرينخالقينين او صحنهلر او اينديده دئييل لازم باخماق
) كندلرين... اولان طرفينده ايكي آرازين مركزياولموشدو باغ قره ائرمنيلرين سينيدي نادرين
قريهلر آيري و نخجوان شوشا، اوردوباد گنجه، ائلهميشدير مبدل ويرانييه قيريب آداملارين
نيلرين ائرمه ايديلر اوز اوزبه فتنهلريله جور به جور اولموشدو وآسايش امنيت سلب اهاليسيندهن
) ( اؤجونجهمسلمانلارا ايگنه قلبيده الاشقيانين اشق بو ايدي آندرانيك فرماندهلري بوخونينقياميندا
صنفلر بو بوجهه آرتيقراغيدير، داهي شفاوتي قوجييا قوجا خانملارا، اوشاقلارا، اسير يوخودو، ترحم
باغي قارا دوليدير، اؤلوسيله رقمانسانلارين بو بوتايي اؤتاي آرازين آتيرديلار، آرازا اؤزلرين اكثر
اؤزلرينه تا چكسين نفس مسلمان نفر بير ميرديلراوردا ايسته وئرمكده قرار مركز اؤزلرينه
. تاپسين اختصاص
ائرمنيلرين آندرانيكفرمانيله منطقهلري جلفا، خوي، سلماس، مرند، اورميه، آذربايجاندا گؤنئي
. مشروطه ضد و مشروطه جماعتينينباشلارين غيرتلي تبريزين ايدي پايمال آلتيندا آياقلارنين
. نقشبنديه لحظهسينده آچيم يوموب گؤزي رحيمخانچلبيانلوكي قاتميشديلار برك سنگرلرينده
ائرمنيلري خان رحيم اولماسيدي بوجور ديدير، بركيش چكيش ستارخانيلا ياتيرتميشدي غوغاسين
. ديلر چكير اودا منطقهني ائديب استفاده سوء ائرمنيلر بوقاريشيقدان دهنلردي بير بير
لكستان سلماسين خاكپور خانمنيمتاج الينده ائرمني قالميشدي مسلمانلارينناموسلاري
او اولانزامان بوتجاوزلري ائرمنيلرين بلكه يوخ، غووغوغاسيندهن اوزونلو ال اؤلكهسيندهكوردلرين
. مسلمانلار اي اؤلونور درج ايچون نمونه بيربيتي كي دئييب قصيدهني
) كنند) شستشو شما ننگ لكههاي وراتا نو طوفان و بيايد دگر نوح
سونرا چيخارديباوندان جنينلرين ييرتيب قارنين خانملارينين حامله مسلمانلارين ائرمنيلر
مسلمانلارين تا يئتيرميشدي اؤزونقاراباغا واريدي ائرمني قيريخ بير هاياندا پارچالاييرديلار، اؤزلرين
) ( نفر مين اون توپراغيندان عثمانلو كشيش، مارشيمون بئصده بوحئص، ائلهسين، شركت قينيندا قير
چاپ چال آبادليقلاري اولان اؤسته لارين يول اولدو، وارد آذربايجاناؤلكهسينه ايله ائرمني مسلح
عثمانلو بوفوجون آلميشدي يئرين تجاوزلر جور به جور و خالقينقيرميشديلار ائديب
) ( ) ( آنديرانيكه مارشيمونون ائلمگيدير پياده طرحي بير آغير هدفي تؤپراغيندانكلمهسينين
تبريزيدهمسخر بلكه اورميه نه مرند، نه سلماس، نه خوي، نه ماكو، نه منظوري ملحقاؤلماقدان
( ) ( چيني اونيدا پاياومار قايقاناقدان آحماقي اييتن ايدي شئكيللنديرمگ بزرگ ائرمنستان ائديب
اولوردولار( پايمال سينداقيريليب قارشي يوروشون بووحشيانه مسلمانلار سيز اسلحه قابدا
مرتكب كي قالمادي جنايت ديلر مسخرائله سلماسي خوي، دوشوردي، الينه ائرمني ناموسلاري
بير گئنهده يازارديم بوتون اوقصيدهسين خانمنيمتاجين سلماسلي اوزانماسيدي سؤز اولماسينلار،
لار ايآذربايجانلي اؤلونور اكتفا يازماسينا بيتينين
) كنند) مو به مو شما عيبهاي صفتشريح كشيده پريشان موي رشت نسوان
) ( مارشيمون مهده عاجزله لر ائرمني اولموردولار، تسليم وئريب نشان بركمقاومت خالقي اورميه
) قلعه ) چهريق اولوندو سالسين،توافق اياقدان اورميهني كؤمكليگيله آقاسيميتقو اسماعيل ايستهدي
گئتدي، اورا محافظيله يوز اوچ اولسونمارشيمون ملاقات آغيدير اوطور آقانين اسماعيل سيندهكي
) ( اؤلدوردوم مارشيموني من گؤردوزكي تفنگچيلرينهتاپشيرميشدي قاباقجان آقا، اسماعيل
. جمهوريتينين مشترك دوستانين كورد و ائرمنستانين دانيشيقدامارشيمون قيرين محافظلرين
) ( سيميتقو كي بيلميردي ائلهدي مطرح اؤلماسين رئيس جمهور آقانين واسماعيل شئكيللنمهسين
شخصيسيايجاب مصلحت تجاووزون ائرمني ناموسينا و مال و جان مسلمانلارين ياغياولسادا
( كفارهسياولماسينا گناهلارينين صفتينين بو تك آقانين اسماعيل ائلهمز، قبول ائلهسهده
چيخاريوار(.
فتحي اولونسون،اورميه حمله شهرينه اورميه حالدا مشترك اولدوكي منجر بورا دانيشيقلاري
بلهدي قانينا اونو سواراولاندا كالسكاسينا مارشيمون آمما سيدير، آروز غايت آقانين اسماعيل
. جرياني غيرهتينين اسلام قانيمدا اسماعيلآقادييهرميش يوخاچيخارتديلار كوردلر محافظلرينده
. ضمن مصلحتيميدير شمك بيره اونلاريله قيرديمحالبوكي ائرمنيلري اولدو مسلمانلاريلا سبب ٹ
قازانانيدير منه بيرينقيرماسي بير ديلكلرينين. ائرمنيلرين سركردهنين غيرتلي بوجور كاش اي
. اوليدي سبب اطاغتينه جواب سينهمثبت بعضي
شايعاولونوركي سونرا اؤلدورهندن محافظلرين يوز اوچ و مارشيموني سيمتقو آقا اسماعيل
دؤنوب قوردا قودوز صونراائرمنيلر دوشندهن اتفاق حادثه بو ـ اولوب پناهنده حاكيمنه اورميهنين
مقاومتين خالقينين آپاريب هجوم اورميهشهرينه حالدا متفق اولوب مرتكب حركتلره وحشيانه
چؤللرده قاچير قاچان قيريرلار جماعتين اودووروب اءولره ائديرلر، مسخر اوراني سينديريب
قانلارينا خالقيندان اورميه نفر مين ايكي اون گونده گئديربير آرادان قالانلار قالير سرگردان
باشاگلمز وئرمهييلن شرح ديبديلركي تؤره فجايع بير اورميهده لر حملهدهائرمني بو ديلار بويانميش
. گؤروب آزاراق گؤزي دنيانين شومحادثه بير بوجور
مصيبتلر بير مسلمانلارينباشلارينا يوخاچيخدي، يوخلاري خالقينينوار گندين پارا دادانئچه قاراداغ
) ( يئفروم ائرمني كي آدلانميشديلار جيلو ائرمنيلر بو واريدي، يئري آغلاسيدي قان گؤي يئر گلديكي
. ) ( خصوص شهرلرده ائتديكلري تسخير ائرمنيلر بيررهشديلر لاريلا داشناك شئكيللنديرهن ٹخان
اؤلكهلري اسلام دولار، اولور فجايعهمرتكب گلميين عقله آمما اورميهده منتشراولوردي خبرلر بو نده
شعبان يئتيرسينلر، يئرينه شرعيلرين تكليف تا يوخودو 1337مسلمانلاريناسلحهسي
انورپاشيدي فرماندهلري گؤندهردي اوغماقاقوشون بورنون ائرمنيلرين دولتي قمريدهعثمانلو
گئتديلر ساري شمالغربييه بوراخيب شهرلري ائلهديكلري تسخير ائشيدنده بوخبري ائرمنيلر
بو گؤروكوب آزاراق تايي قيرديلاركياوقيرقينيندا قيرماق بير گئديب دالينجا عثمانلوقوشونواونلارين
. موحومبار آلينماييب حالدا كامل ائرمنيلردهن مسلمانلارينقصاصي هنوز آمما ايدي قصاص قيرقين
گؤتورمور ال شرارتلريندهن و اولونماديلار قصاص اليله عثمانلولار اولانائرمنيلر كندلرده داوآيري
دولر.
ارشد امير
ائرمنيلرين كندلردهساكن آيري و موجومبار لاريلا آتلي داغ قارا ارشد امير همين يعني ارشد سردار
موجومبار سالسين، اله اسلحهانبارلارين اونلارين تا ائلهدي حركت ساري صوفيانا شرينه دفع
حمله قوشونونا ارشدين امير آرخالاناراق داشناكلارينا خانين يئفروم ائرمني جيلولار و ائرمنيلري
و ائلهديلر مار و تار سينديريب اونلاري اهاب و قاراساققال و عبداللهخان قاراخانلو آمما اولدولار ور
يوخاچيخارتديلار.
كتبآسماني نطقينده حالدا مفصل كليساسيندا اورانين سونرا آلاندان موجومباري ارشد امير
خلع قاراباغدا بوتونائرمنيلر ائتديكي صادر فرمان و ائلهدي دعوت گئچينمهيه بيرلريله بير تابعلرين
ارشد امير قالدي، دردسريئري كيصونرالارا نماديلار اولو سلاح خلع حالدا بوتون سلاحاولسونلار،
اشتباها قصاص بير بؤيوك اولونوردولار حساب حربيده نسبتكافر اونا ماقداكي قيرما ائرمنيلري ٹ
وئرديكلري الدهن مسلمانلار اولدوكي سبب تسلطي بو اميرارشدين الوصف مع اولدو، مرتكب
شهرل و دورسونلار رهمجدداؤلكهلره كؤكونه. ٹصاحب لارنين داشناك و ائرمنينين يئفرم متأسفانه
حدي نه باعثاولدلاركي قانلارا تؤرهتديلر فجايع چكيب اوزلرينه ماسكيني مشروطه بالتاوورولمادي
) ( ابراهيم دان، خان محمد آغا سچراديمكيقاراباغدان، آراسينا صحبتينين نين ميري حسابي نه وار
. دئدي اولسون دانيشيغين خاندان، خليل
قاراباغلي الواصلين اعرفالعرفا، ملاپناه، محمدخان، آغا قاراباغ،
نگاري سيدحمزه الشيخ
. مستقر شوشادا ابراهيمخليلخان اولاندا شاه روسيهده كاترين ندير آذربايجاننا لاينفك، جزء قاراباغ
. گؤوهنيب كاترينا سؤيكنديريب داغا گورادالين زعمينه اؤز اولموشدو حكمراني قاراباغين و اولوب
. اله نتيجه اولوب روسيه الحمايه تحت مجبورودي فكرينهدوشموشدو آييرماق قاراباغي آذربايجاندان
زيتون اقتصاديات سركهسين ادبيات و گليب تنگه ياشاييشدان فقرده پناهواقفدهكي ملا گتيرسين
قوشماشعرلر خام تفكرون طرز و وئريردي وعدهسي كبابي شيخسليم كاسبلارا ياغيناقاتيشديريب
عوامالناسه قدرتينآزالدانيدي آذربايجانين تفرقهايله ايجاد و دوشن دؤشونه ارامنهنين قالبينداكي
( عروض وئرمهييله رونق هجايه ائديردي دئمك( 31تزريق اوزاقلاشديريردي ادبياتيندانمسلمانلاري
داشين فقرين تاپماغيله تقرب خانا خليل ابراهيم دايرائديردي مكتب نيمالره و ماركس اولارديكي،
) ( ) ( ليگينه اعظم وزير اولاراق مقامي ترفيع سبب چوخالديقجا تملق اولوبان آقاسي ائشيك و آتدي
. اولدو منتهي
اصفهاناارخالانماسي عباسين شاه گتيرميشدي وجوده ايران بير معينهايله حدود اسماعيل شاه
زنديه نهايت ائدنمهدي جور و اوقدرتيلهجمع افشار نادرشاه اولا متلاشي مملكت بو اولموشدو سبب ٹ
ال ملوك عصرينده عصريندهده صفويه تازادان ايراني قاجار آغامحمدخان تاپميشدي شئكيلي طوايفي
. حكمرانيناكي شوشا خليلخان ابراهيم ياتيرتدي ساپا ايپه ساپاياتمييانلاري ايپه سالدي حدودا اولان
آرخالانميشدي ملكهسيكاترينا .1310روسيه اولمادي اودا اولا تسليم وئردي فشار قمريده
1211: . بوبيتيله خانا خليل ابراهيم آقامحمدخان دوشدو محاصرييه شوشا چكدي قوشون دهتازادان
قرار شيشه ميان گرفتي ابلهانه ميباردتو فتنه سنگ فلك منجيق ز
شعرين بيت بو پناهين ملا جوابيندا اودا ائلهدي حجت اتمام
ميدارد نگه سنگ بغل در را ميدانمشيشه من كه آنست من نگهدار گر
شيشه خانينداشي خليل ابراهيم البته تولازلاتدي اوردوسينا محمدخانين آقا وسيلهسيله سپنگ
اولماقدا غالب خانا ابراهيمخليل آغامحمدخان كي، كاترينيدي هدفي ساخليياندان سلامت ايچينده
ياز ايل همان فتح بو آرتيقجزالانديرماغيدي داهي كاتريني هدفي و سينديردي قوشونون كاترينين
اؤز نفر بئش جزالانديرا سونرا كي، زندانا پناهيسالدي ملا اولدو نصيب محمدخانا آغا فصلي
سبب گلمهسينه وجوده توركمانجايين و گولوستان وعهدنامه اؤلدوردولر اونو گئجه كئشيكچيلري
اولدولار.
) خليل ) ابراهيم و ضدروس جوانشير بگ محمد واريميش الي پناهيندا ملا دسيسهده بو كي، وار دئين
(. چكديلر دارا اوغلونوئردي و واقفي پناه ملا و حاكم قراباغا اوغلو قارداشي (32خانين
انسانيت چكيشبركيشلر بنذهر بونلارا و اولماسي يابانچي پناهين ملا قيرغيني آغامحمدخانين
آراسيندادا تؤرهدهنلرين بووقايعي دئييل اولمالي تأييد بيري هيچ قارارديبدي اوزون عالمينين
دايانماغي قاباغيندا استعمارچيلارينين محمدخانينروس آغا ياخشيدي اولسا منصفانه قضاوتلر
ياتجا ائلهميينلر توجه نكتييه بو عبادتدير ائدهرهك، ناموسونحفظ و عظمتين و مجد مسلمانلارين
حقين و ياراشديريرلار صفتلريده اولمايان آغامحمدخانا اولاراق اؤزلرييابانچي يا و ائدهنلر هل
) ( و تمهيديله فئوداللارين فروش وطن جوانشير محمدبگ يازيرلار چكيب اوستونهپرده
ملاپناهين ائديلمهليديركي دقت اؤلدوردو حالدا فجيع واقفي پناه ملا فتواسيله رياكارفقيهلرين
و تولاماسي سادهقوشمالاريله، الناسي عوام و فروشلوغي وطن اولور صادر قتلي فتوي گناهيكي
استالين كي، گؤوهردي توخوملار ملاپناهسهپن اؤلدوردولر، اونو فروشلار وطن يازيرلار تحريكيدي،
مستعمرات آذربايجاني و ازدي زادهني رسول سردارمحمدامين رشيد آذربايجانا چكدي قوشون
عصر اولدو چاتماغينا هدفه عدهنين بير وسيله وئريب الدهن ادبياتاصالتين و ائلهدي روسيهدهن
اونون ائديللر غلو تعريفينده اونون اندازه نه فكرلري هم و عقيده هم ملاپناهين حاضرده
تحت كي، صاحبينين فكرين اولان تغذيه ادبياتيندان عاشيق ماهيتينآيدينلاشديريرلار،
ادبياتآذربايجان بنيانگزار وار اعراضي طبيعتدهن ماوراء و طبيعتدير اصالت و سيطرهماديگرايي
فضولييهلينگه اعرفعارفين عاشيقي وطن مرتجعدير دئييل بنيانگزار كي، حالي در تانيتديريرلار
بؤيوك ادبياتا و اولوب آنادان جئجيمليكندينده زنگهزورون قاراباغدا كي، نگاريني حمزه سيد اولان
بو آليبديلار قاباغين تانينماغينين و تانيتديرمييبلار و ملاپناهديتانينماييب فكر ضد فكري و دي خادم
: وئرير نشان علاقهسين يوردونا ترجيحبندلريندنديركي سيدحمزهنگارينين غزل
قاراباغ يار صحبت نعمتايميش گؤزهل نه قاراباغ شكار سير ايميش دولت عجب نه
قاراباغ پوكار انهار حيوانيميش باغآب قارا غبار بوي عنبريميش مشك رشك
قاراباغ ديار دار ايميش جنت قاراباغعالم چنار چاي، ايميش طوبي و كوثر
بير مني قاراباغداغلييوبدور آزار آه، چكرهم كيم قاراباغبيربودير هزار وصف ايميش نه بيلديم ايمدي
قاراباغ عذار لاله
قاراباغ نگار نار بير مني يانديربدير
مربوطدي عرفانا بندي ترجيح بو
منم اول كيمديدييم دييهسن تا صنم اي مسا و صبح ائدهرم آه
منم بيل منم تاني عاشيقيوي دينمهنم بير غيريله سؤيلهمهنم
مذهبدنم نئجه گؤركي عشقده سنم آنجاق من وحدتده عالم
بحراراته قلبي احرق حالاته و العشق من آه
نوايي فضولي،اميرعليشير روم، ملاي سنائي، خاقاني، متأثر مكتبيندن عراقي نگاري حمزه سيد
. فاضلدي اديب بير تاپان قرار قرينهسينده
) دئدي،) نشانوئريب اؤلكهسين ارفكشاد طرفده باتان گون بارماغيلا وئردي ادامه سؤزونه ميري
. بيريدي اوغلونون بئش اون يافثين تؤرك ازفكشاد
) ( ساليب لنگر اوداغدا گميسي نوحون حضرت كي، داغي جودي آدلانيبدير آديلا اونون اؤلكه بو
تقريب اؤلكهنين بو طرفيندهدي غرب جنوبوندا ارفكشادين ارمنستاناؤلكهسي شماليندا ٹ
) ( ) آدلاريلا ) اونلارين اؤلكه ايكي بو ارفكشاديناوغلانلاري كرد و ارمن تاپيب قرار ولايتي كوردوستان
آدلانيبدير.
( وجوده قوجادان معناسي كي، يوردي آنا گنجوينين نظامي شهري عظمتلي و قديم آذربايجانين گنجه
) ضمن و اوشاقدي پهلوان گلن عارف بؤيوك .ٹ تقريب يئريدي آناداناولان اوچونجو پوريايولينين ٹ
اولدو پايتختي صونراداغستانين قوياندان ويران بردعهني روسلار هجريده .قرن
) ( ) فلاتي) ايران و تؤرهمهسي يافثين تورك پهلوي بن فارس
) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( دؤرد عليهالسلامين نوح بن يافت بن نامور بن فارس بن پهلوي بن فارس يازير حجر ابن
) ( ) ( ) ( ) ( ) ( اوغلانلارين، ، فارس ايميش ارمان ، موغان ، اران ، آذربايجان آدي اونلارين واريميش اوغلو
ياداكي ياشارميش اطرافيندا و سواحلينده اورمودهنيزينين اؤزيده آدلانديرميشيميش آديلا اؤلكهلر
. ) آدلانيبدير) آديلااؤلكهلر اوغلانلارينين فارسين
) ( ملحق ص حضرتپيغمبره گئديب اورميهدهن كي، تؤرهمهلريندهندي فارسين بو پارسي سلمان
سلمانداندي بوقول ( 27اولوب ( واليسي آذربايجانين عقبه وليدبن اؤتموشايدي هجرتدهن ايل
) ( اسلامدان خالقي آذربايجان كي، گزارشائلهدي عثمانا ايدي چيچست اصلآدي اورميهده،كي
) ( فرماندهلردهنيدي بير قدرتلي و قورخوسوز كي، ني ربيعهباهلي سلمانبن عثمان اؤزدوندهريب،
خالقينين مناطقين او چون وئردي قرار مشاور ده مني ائلهدي چكمهگهمأمور قشون آذربايجانا
( . جبال يئتشديك گلديك اوللام واقع مفيد جماعته اولدو ياخشي بيليرديمدئديم، ديلين
) ( ) ( ظلمونوناثرينده( نين عقبه وليدبن كي، بيلديك دييرلر جبال سرزمين آذربايجانا عربلر سينه اؤلكه
( بهتانايميش مسلمانچيليقداناعراضلاري ائديبلر قيام عليهينه گليب تنگه خالقي آذربايجان
) ( ) اولدو) صلاح باشلانميشدي سويوغو ائلهميشديقيش محاصر دي جيچست سركرده آدلي مهرداد
) ( تداركي قشون مين آلتيميش اطرافدان و دهن ري جنوبيآذربايجانا قاييتديك اولونماسين حمله
محاصرهدهن اورميهني يعني جيچست ائديب حمله باخماياراق قيشينسويوغونا گؤردوك
دئيير پارسي سلمان سوموك بير قاليب دهري بير جماعتدن گؤردوك اولاندا قورتارديقوارد
فور بيليرديم ديلين هاميسينا چونخالقين آذوقهايله دولدوردوم شهري گئتديم كندلره ٹ
وئر نجات وئرديكي، قطعياؤلومدهن فرمان باهلييه ربيعه بن سلمان عثمان چيخاندا مدينهدهن ديم
) ( آپارسين اؤلكهلرينهيوروش داغينين قاف سونرا وئرندهن خاتمه غائلهسينه اؤلكهسينين جبال
) ( من دئيير سلمان داغيدييرديلر قاف داغلارينا قفقاز عربلر زمان او ائلهسين مسلمان خالقين
. فتح مناطقي او ائشيتديم سونرا طرفينهيوللاندي قفقاز باهليده ربيعه سلمانبن مدينيه قاييتيدم
: ) ( . دئدي بئله دوتوب داليسين سؤزونون ميري ائديبديلر قبول دينين اسلام جماعت و ائديب
) اورميه، ) زنجان، ري،قزوين، ، اكباتان همدان اينديكي يعني اؤلكهلره اولان تسلطونده تحت فارسين
باكي، موغان، طبرستان، گرگان، ديلم،گيل، بردع، تفليس، بيلقان، آستارا، اردبيل، تبريز، تركمانچاي،
: اران، اوغلونون اوچ بيري او فارسين ايميش آذربايجانحكمران اوغلو بؤيوك قفقازا نخجوان، گنجه،
. واريميش منطقهلريندهحكومتلري ارمان موغان،
بو عصريميزده آخيربيزيم و آخارميش مشرقه مغربدن آراسيندان اؤلكهسينين آذربايجان چايي آراز
. . اولور اطلاق آذربايجان اولاناقوزئي طرفينده شمالي آذربايجان گؤنئي قسمتينه جنوبي چايين
: يازير بئله شهريار اولدو باعث آذربايجانينبؤلونمهگينه زورباليغي حكومتينين تزار روسيهنين
بيلسنينقالميشاوتايداخالليتئلليبيرخالانواردي) ياوريم سؤيلردي گهوارده منه تيريز آنام
) ( < شعرلراونونكيدي< بو كي، هريسييم همان من بيلميردي ميري البته يازيب بئله، ده هريسي
آيريلماز تبريزدهن باكيم آيريلسا ديرناقدان اكبردياتيم نحس هريسي بحثي بوتاي لفظي اوتاي
< يازيب< هابئله غزلده آيري هريسي
- هندوستانيمدير وطن طبعيم طوطي شكندير شكرديكلكيمنيشكرشكر سؤزلريم هريسي
آذربايجانيمدير تاريخ همتيم ملتنشان قهرمان ائليمدير باكو آنام تبريز آتام
اوغلانلاريباشيندان ساغيدي نقدر و اؤلدو نخجواندا و ياشادي نخجواندا نوح حضرت
گئديب چيخيب اوشهردهن نوح حضرت ياشارديلار، نخجواندا اطراف و نخجوان داغيلماميشديلار
به گئت آدلاندي چيخان نوح آدي اوشهرين كيمي دئييلن چيخان گون مشرقه قاييدهردي دولانيب
) ( . نوح كؤچك آدي وار داغ يوكسك بير اؤلكهده بو آرتيرمالييام تاپدي اؤزونه قاليبي نخجوان گئت
آرشيندي.1500اوجاليغي
ادعايهدير بو اثبات دليل بير مسجيدي نوح حضرت ده ـ مرندده
نسلي سام داريشليقاولدي منطقه او چوخالدي چوخ نسلي اوغلونون اوچ سونرا نوحدان حضرت
گلميشدي وجوده اوغولدان اونبئش نسليكي يافثين آخيندي سمتينه آفريقا نسلي حام طرفينه يمن
باريتعالي حضرت اولدوغونا گؤزهل سهپهلندييافث سواحلينه دهنيزينين خزر و آذربايجانا كل
. ملقباولموشدو لقبيله گؤزهل يعني تورك طرفيندهن
بو يئرينده اوتوراراونون صفت اولار حذف موصوف يعني دييرلر بغلبه علم قاعدهوار بير عربده
تؤرهمهسي يافث يا توركتؤرهمهسي اولور اطلاق يافثه همان ديينده تورك دئميينده يافث حسابا
) ( . اؤز عامور تؤرهمهسيندهن اونون اوغلوايدي بؤيوك توركون سوبيل سؤزدي بير ايكيسيده
. ) داغيلديلار ) هندوستانه و تبت ماچينه، و گئچديچين چاييندان آمون عامور ايله فييلهسي
. دنـيزينين خزر تـؤركنسـلي سهپهلنديلر نـاحيهلرده او تؤرهمهسـيده عوور قارداشـي عامورون
. يوللانديلار اروپـاسمـتيـنه و سيبري قسمتي بير و ائـديب اوتوراق سواحلين
كيمي دئديگيمز حنظلهپيغمبري گوجلوايدي اويماقلاردان هامي تؤرهمهسينده توركون اصحابالرس
قدرتدهن داغيلدي داغيلان اولدو، چولغالادياؤلن اونلاري غضبي اللهين سونرا ائدهندهن مظلوم
يوروش دوشمان هميشه آمما باشلاديلار حالداياشاييشا ملوكالطوايفي زمانيله مرور دوشدولر
) ( ايل هر شاهي آشوريلرين پيلهسر تيگلت يوخودو اتحادلاري ائدهرديچون غارت اونلاري گتيريب
شاه بو آلاردي لريندهن ال گتيريبواريوخلارين او 727حمله اولدو قاباق ميلاددان ايل
بيررشمهسهلريئنهده كي، دوشوندولر و چكديلر نفس آسوده قبيلهلري آذربايجاندا اؤلندهنسونرا،
كي، گلدي وجوده مديامت يا ماد حكومت تا دوشدولر فكرينه اتحاد اولاجاق قدرلي و قضا باشلاري
. اولور موكول سونرايا شرحي
) ( خراسان، آسيا،ايران، خزر، چاتديريبسان يئره حساس سؤزي ميري دئديم، چاتاندا بورا سؤز
يازيبلار گزديرهنلر ال تاريـخه اخيرزماندا آيدينلاشديـرماليسان منه تاريخين يونان آذربايجان، توران،
) ( ) ( پارت آخيـنديلار جنوبا شمالدان نژاد آريائي اوچقبيله دئييل معلوم واختي واخ نـه زماندا قـديم
) ( ) ( بير ائتديلر اوتوراق غربينده و جنوبوندا دهنيزينين خزر ماد جـنوبدا پارس خراساندا شمـال
) ( . ميري چاتديـريبسان نهايته مرحمتـي بذل آيدينلاشديرسـان بومسائلي وار مبهماتي
) ( . برمنطقهنين بؤيوك مرو يوخودو آرادا آدي خـراسان قديم كي، دئييم چيخماميش دئدي،ياديـمدان
اوتوراق اؤزينه مروي دئييلديمأمونون سكونت قـابل كويـريدي طرفلري آشاغا اوتـوراغيدي شاه
) ( اينديكي مطهرينين مرقد ع حضرتثامنالائمهنين سونرا، رونقلنديردي اؤلكهني بو ائلهمهسي
. خرواسان پايتخت مشهد و آزالدي اعتباري مروين ديردي مشهديترقييهمين اولماغي واقـع مشهدده
- ) ( دونيانين آسيا سيزدي نياز ايضاحدان دهنيزي خزهر خرواسانايدي خراساناصلده اولدو
فلات ايرانبير آدلانيبدير آديلا ملتينين آس اهميتليسي لاپ اويماقلارينين تورك و بؤيوكقارهسي
مشاهير كي، جاغتايي عليشيرنوائي امير آدلانيبدير آديلا بو اولمادا اوتراقي تؤرهمهسينين يافثين دير
گان اولسا، حذف مصدري علامت مصدردهن توركادبياتيندا يازير كتابيندا القلوب محبوب عالمدندير
اوغورلوق( 33كي) ائتمك گناه سوچمك مثلا گلي اله فاعلي صفت اونااضافهلنسه اكدي سون ،
سوچانداخلاصه النهايه سوچقان داكي يا سوچگان اولور اولاندا اضافه گان اولوب مكحذف ائتمك،
اكدي سون كي اضافهگان به اير آتيلاندا علامتي مصدر مك اولماق، واصل ايرمك، هابئله اولور
. جنوب و شرقيسي جنوب خزرين ايران اولور حاصل خاطر تلفظدهن سهولت ايرگان اولور اولاندا
همدان، خراسان، ماوراءالنهر، كلآذربايجان،توركوستان باشلادي ساحليندهن جنوبي و غربيسي
. ايرانديلار فلات اولاناؤلكهلر محوطهده بو و اصفهان
افراسياب فاتحي اول دونيانين و توران
) نبتبن) بن بشنك افراسياببن اوزونده يئر فاتح اولين سونرا طـوفانيندان نوح حضرت دئدي، ميري
) ( ) ( ) ( ) توران ) ببركي ، ارهن شجاع يعني تنكا ار آلب لقبي عليهالسلامدي نوح بن يافث تورك بن نشمر
. اولوب نايل فتوحاتا اؤزوندهبؤيوك يئر و ياشاييب ايل يوز دؤرد شاهيدير
: غايت به تورانشاهلاريندان پادشاه عظيمالشأن افراسياب يازير بئله، غياثالدين غياثاللغاتدا
. انجم و دهخدا لغتنامه الذهبده، ومروج جدا آننديرا و كتابيندا قيزيل توركون ايميش اورهكلي و شجاع
- وار حالي شرح افراسيابين كيمي يازان وجهيلهغياثالدين بويان اويان آز بير ناصريدهده آراي
دئيير فردوسي
) افراسياب) بود سپه آبنهنگ درياي بمانند سپاهي
) ائديب ) ذكر منيژه آدين قيزينين افراسيابين فردوسي هابئله شاهنامهده
) آفتاب) رخم نديده افراسياببرهنه دخت منم منيژه
) ( ) ( ) اغريرث ) بناسينقويدو او شهرينين قزوين يعني اويني قاز دي قاز آدي قيزينيندا بير افراسيابين
. كي، اولوب ذكر معينده اولوبفرهنگ اشاره نبوتينه اونون معجمده تاريخ قارداشيدير افراسيابين
( ناغيللارينداكيومرث عجم كيشيدي بير قورخولو اولدهدي( 34افراسباب رديف سلاطينده سلسله
. قوزئي اينديكي افراسيابي مقدونيدي اسكندر سلطان، قيرخبيرينجي افراسياب شاه اوچونجي اون
نمونرج يازيليب مرثيهلر اونا اولونور آذربايجاندااؤلدوردولر ذكر بند بير ٹ
قلديمو آرون ايسيز اولديمو ارتنكا آلپ
ييرتلور يورهك الديموامدي اوجن اذلك
ايندي آجيغينچيخدي اوننان روزگار آيا قالدي بوش اوندان دونيا چيركين اولدو افراسياب شجاع
.) تأسفينده ) اونون تيرير يئر اورهك
) اوغوزخاقان ) الخواقين خاقان فاتح ايكينجي و آذربايجان
) قولونجا) نين ميري
. يوخدو شرحينيئري آيري بوردا وئريلدي حالدا كامل بحثينده مجمعالبحرين شرحي آذربايجانين
آذربايجان چوناوغوزخان دئمهلييم ايچون مقدمه سطر، نئچه بو گوره حالينا شرح اوغوزخانين
مجدد آدي اؤلكهده بو سببه او بن قهرمانيدي مغول بن قراخان بن اولونوراوغوزخان مطرح ٹ
نو بن يافث تورك النجهخانبن بن خان كيوك بن باقوي ديب بن دونيايه النجهخان لامك بن ح
( الخواقيندي خاقان (35تانينميش
) ( ) ( پهناور قويدو مغول آدين بيرينين تاتار آدين بيرينين دوغدو اوغلان تاي ائكيز خاتوني خانين النجه
. دوردولار صاحب بيرمنطقيه هرهسي ائلهدي پوشك آراسيندا ايكيسينين بو مملكتين
) ( بؤيوك آممامغولون و ايدي شاه آخر سونجخان ائلهدي سلطنت نفر سكگيز نسليندهن تاتارين
يوروشلاري اسكندرين شاهاولاندا هندوستاندا قرهخان آدي قرهخانين بو ايدي قرهخان آدي اوغلونون
) ( ) ( من كي، دوغدو اوغلان بير آيي خاقان يعني قاغان آي خاتوني مغول بن قرهخان باشلاندي
. . نشانهلري اوندا حالدا آيدين وئرميشدي نشان اونداقدرتين تانري ايدي گؤزهل حيثالمجموع
واريدي
مراجعه توركتاريخلرينه اوزادار سؤزي غلودي اغراق، مبالغه، اكثري كي، شرحي نشانهلرين بو
. وار نهلر گؤرهر ائيلينلر
آناسين گئجه هر دؤشوناممهدي آناسينين گوندوز گئجه اوچ اولوب آنادان اوغوز يازيبلار جمله من
. اوشاغيدي سورتوخلادي دؤشون اونون اولمادااودا متدين آناسي ائلهدي دعوت دينينه اللهين يوخودا
او ياشاييشدان خلقي تاپيلميشدي حيوان قورخولو بيرييريتجي عصرده او گؤستهردي قهرمانليقلار
عهدسينه شرين دفع حيوانين بو غوزخان او باغلانميشدي چارهيوللاري سانديرميشدي
بيرشجاعت خارقالعاده بو اؤلدوردو و گتيردي يئره آرخاسين النهايه دولانديردي چكديدولانديردي
متدين خان النجه مغولوندهدهسي باباسي اوغوزون ائلهدي جلب اونا توجهين جماعتين گؤستهرمك
چوخ ويردي باش چاش آز بير مغول كؤلگهلنديرميشدياوغلو كؤلگهسينده بايراغي دين ملتي و موحد
بازارينا بوت قالديردي بايراغي شرك آتاسي يعنياوغوزخانين قرهخان اوغلو مغولون گئتمهدي تند
آناسي اوغوزون اولماقدا مشرك قرهخان مجبورام قايتارماغا دالي آز سؤزيبير بوردا وئردي، رونق
عظمتلي قرخان چاتميشدي ياشينا بير اوغوز گيزلتميشدي اولماغين متدين واؤزونون بالاسينين
آديمي اللهمنيم سسلندي اوشاق باشلاناندا مشورت قويولسون آد اونا تا وئردي تشكيل بيرقورولتاي
( . اوغوز اولماز آد آديناوستونه بو دئديلر اولالي، غارق درياسيندا حيرت جماعت قويوبدور اوغوز
. ) بيلير دوزون اللهتعالي محمولدي معجزاتينا سؤزلر بو نبوتينين خاقانين
سنايله تا موحداول دئدي، قيزينا بؤيوك عميسينين باشلادي ايشلر بؤيوك يئكلدي اوغوزخان
اولمادا قبول ائلهدي همانتكليفي قيزينا عميسي آيري ائلهمهدي قبول باريشسين، اولدوزوموز
. آيدينلاشديردي يولا دوز هدايتين و پيغمبراولماغين آرا خلق يواش يواش اوغوز آلدي يئرين ازدواج
. اولدو مصوب و سالدي ظاهره نفرتين اوغلوندان ييغينجاقداجماعته بير غضبلهنيب قرهخان
فور تصميمي بو قيزيدي عموسي خاتونيكي اوغوزون اوغوزياؤلدورسونلر يئتيردي اوولاقدا اونا ٹ
به اؤز قوشون ايكي داياندي حاليندا دفاع باشينا ييغدي طرفدارلارين دوروبوير اودافورٹ اؤز
ائديب اوخاصابت بير خانا قره طرفدهن هانسي اولمادي معلوم بئصده حئص بو باشلاندي سيندير
. خاقانليغاچاتدي اوغوز اولدو تسليم اوغوزخانا قوشونو سالدي اياقدان اونو
اوغوز ايكيقيزايله وئردي قرار اطاعتينده تحت ائلينده تاتار حتي گتيردي ايمان اونا بوتون ملت
اوچ ثمرهسي ازدواجين ايراقديكميتينهسؤزوموزيوخدياولكي عقلدهن ازدواجي كيفيت خاقانين
كي، گلدي وجوده اوغلان اوچ ده يئنه ائولنمهسيندهن ايكينجي اولدوزآدلانديردي آي، گؤن، اوغلانيدي،
موثققوللارا تانينيب پيغمبر و مروجي دين علاوهكي خان اوغوز چاغيريلدي دهنيز داغ، آدلاريگؤي،
اوغوز باعثي وآدلانماسينين پارلاماسينين چوخ اويماقلارينين تورك دي الخواقين خاقان گورا
خاقاندي.
سهلدي ائلهدي آسيانيتوتغي او آتادير اوغوز وئرهن القاب آداملارا مشخص آراسيندا ائللرينين تورك
. اولدو متصرف فرنگيده رومي، شامي، مصري،
) ( ) ( دي بايات اوغلونون،اوغلونونآدي اوغوزخانين گونخان يازيب دا سنگلاخ آستارالي مهديخان
) ( . ) اوغوز) دا ايلخانشاه نسليدي خاقانينبئشينجي اوغوز شاهي سكگيزينجي مغولون تينكيزدهنيز
() ( . اورطاق نسليدير خاقانين اوغوز مغوليه يازيب وئريببئله، ادامه سؤزونه اولاديندندير (36خاقانين
. ) دير ) آدي خاقانينيورتلارينين اوغوز كورطاق و
. بوتون مغاناگلدي گئتدي، آرانا اؤلكهسيندهن شروان اوغوز بوجوردي شرحي رشيدي فرهنگ
بئله، او باغلاديلار اوجانمرغزاريندا آتلارين قوشونو و اؤزي تاپدي قرار سيطرهسينده تحت آذربايجان
سركردهلرينين اسكندرين گورا، قولا بير قويدولارضعيف آذربايجان آدين اؤلكهنين بو سونرا يازير
) ( . ) ( آتروپات گورا نظره بعضي مأخوذدي آديندان اونون ايديآذربايجان آترپانوس آدي بيرنينين
. آذربايجان كي، وئريب نظر معجمالبلداندا يعقوبي توتولوبدو آديندان اؤزشاهينين آذربايجانين
) ( ) ياحافظ) النار حافظ عربيسي آنلامينادير گؤزهتچي كي، دان بادگان و اود كي، دهن آذر مركبدي
آذربايجان يازيبلار آذربايجاناولالي اؤزي اران اولوب نقل قوللار بئله، دا آيريلاردان و بيتالناردي
ارمنستانا مغربدهن مملكتينه آشور جنوبغربيدهن اؤلكهسينه اران شمالدان حدودلانميشدي قديم
) ( آد مراغادا اينديكي شرقي جنوب سليماندا تخت شهري گنجك يايتختي مغانا، و گيلانا مشرقدن
. ) ( ) اوجا. ) وار داغلاري اوجا فلاتدي بير آذربايجان دييرميشلر گازا يونانيلر كزنا اونا عرب وئريليبدي
) ( دي كوچك نوح آدي ضمن 1500ذروهليسينين اوجاليغيدي ( ٹ كز يئره) اصطلاحيندااوجا تورك آذر
. ) ( ) ( و آذربايجانلي، خاقانيناصلي اوغوز فاعليدير صفت گان بؤيوك و محتشم باي اولور اطلاق
. عصرينده اونون ديل رايج موغان،اوجانايدي آران، شروان، قشلاق، يايلاق، از اعم اوتوراغي
. ديل مستقل دؤرت بيررشمهسيندهن اوغوزاويماقلارينين آرتيرماليام ديليدي اينديكي نخجوانين
اوغوز حبيبالسيرده مير خواند آدلانديلار توركي گاگاووز توركيه،تركمني، آذربايجان، گلدي وجوده
آتاسيو گتيردي دين تازا جامعهسينه اوغوز اولوب قايل بئله، حالينا شرح يازيب آديناويغوز خاقانين
اولدولار دينينمروجي ائديب تبعيت اوغوزدان جماعت آمما اولدولار مخالف قبيلهسي افراد بعضي
تانيتماغا كي، بيرينجيشخصيتلردندي كتابلاريندا تاريخ دونيادا بوتون بلكه آراسيندا اتراك اوغوز
. يوخدو نيازي
. وئردي فرمان اولماداقوشونونا مقيم اوردا اوغوز معربيدي آذربادگان آذربيجان، يازيبلار بعضيلر
بير اوجا مفصل بؤيوك قويدو قول ايشه اؤزيدهبو او تؤكسونلر داشيييب دولدوروب توپراق اتكلرينه
سيز + ياراشيق كي، يئري باشاريقليلارين گان باي اوجا آذربايگان،آذر اولدو آدي گلدي وجوده اؤلكه
€ بحثدير بير
. ) دادييرلر ) جبال ولايت آذربايجانا عربلر
گيوه بويون هركيم دئدي، گؤندهريب ائلچي طرفينه دؤرد دونيانين سونرا، گوجلهنندهن خاقان اوغوز
تحت وئرسه نشان ديرهشسهمقاومت قوم هر سؤيلهنهجك دوست اونا آپارماسا باش قويسا
. ) ايمهدي ) بويون اولوب، ياغي اوروم باشلاناجاقدير يوروش اوستونه اونلارين تاپماسا قرار فرماندا
بير آلاچيغينا آچيلاندا سحر ويردي اوردو اتگينده داغين قوشونوبوز وئردي فرماني حمله خاقان اوغوز
( بيرقورد آراسيندان دوشدو ( 37نور اولسا( ) فكرين دؤووشمه ايله اوروم دئدي، خاقانا اوغوز چيخدي
) دوشدو ) ناغيلدي اولماسا يوخدو استبعادي سؤزلرين بو اولسا پيغمبر اوغوز يولگؤستهرهنم سنه من
) ( ) ( مدتده آز يوروشباشلاندي قوشونونا اوروم ساحلينده دهنيزينين مورن ايتيل قاباغينا قوشونون
) ( ساحلينه چاييدي ولقا و ايندي نينكي چايي ايتيل يئتشدي گلدي اوردان اولدو غالب خاقان اوغوز
) بير ) باغلادي بورنهلرين آقاجلارين نيدي قوشونونونارهنلرينده اوردويگ اولوغ گئچنمهديلر چايدان
) ( قبچاق بگ كيشييه او اوغوز اوتايينا چايين گئچدي قوشون وسيلهجورلهدي بير كيمي گمي بيرينه
) ( چورچت بيريده قويمييانلارين بويون طاعتينه اوغوز اونا تاپشيردي اواؤلكهني وئردي لقبي
غالب. يوروشآپاريب اؤلكهسينه اونون اوغوز وئردي نشان يولون تؤكدي طرحين قورد اركك ايدي
) دوزهلتدي ) آرابا نفربيليجيلردهن بير دوشدو چتينه حملي كي، دوشدو الينه غنيمت حسابسيز اولدو
) قاپوسون ) خزينه اولدو عهدهدار نفر بير لقبيوئردي كانقالوق اونا اوغوز آسانلاشدي حملي غنيمت
. ) لقبلنديردي ) لقبيله آچ قال اونودا آچا،
) ( الله دئدي، اوغوزخاقانا گؤردو يوخو بير وزيري بيليجي خاقانين اوغوز تورك الغ بئصده حئص بو
. داغ، گؤي، يعني اوغلون اوچ دئدي،قوجالميشام قويدو فرمانيندا تحت مغربيسنين و مشرق تعالي
فرمان اولدوزا آي، گون، يعني اوغلونا اوچ بيري او طرفينهگئتسينلر غرب ائلهدي صادر حكم دهنيزه
. اولسونلار سمتينهرهسپار مشرق وئردي
وئردي تشكيل بيرقورولتاي بؤيوك زمان بو تاپدي قرار خاقاندا اوغوز فرمان تحت مغرب و مشرق
- - آلتي مملكتين گئنيشليكده او گولمكدهنسونرا، دئمك ايچمك، يئمك قوناقليق، گون قيرخ
هاميسينا خانين گون اوغلو بؤيوك ائلهدي حاكيم بيراؤلكييه هرهسين و پوشك پاي آراسيندا اوغلونون
. واريدي تفوقي
تؤرهمهسيندهن و خطي اويغوز يا اثر 24اوغوز و شئكيللنمهسي ائلين
دونيادا وضعيلري
: ) ايراني) كافور محمد دئدي اوغوزخاقانين 1100ميري خطي اويغور يازيب قمريده هجري
. معمولدي اؤلكهلرينده تورك كيمي ايندييه ( 448عصريندهن ( عصرينده خان بغرا قراخانلو قمريده
يازيب خطيله اويغور كتابين بيليگ قوتادقو حاجب خاص التركده 466 يوسف لغات كاشغري محمود ده
) ( . بير گيژگاهينا قويدي بارماغين سبابه ميري قايلاولوب شرحه مبسوط بارهسينده خطينين اويغور
) ( : ) ( اون نين توجرمه نوهسي يافثين آلماز يئرين سؤز تانينماسا اويغوز دئدي، سونرا فكردهن لحظه
) ( ) ( اويغور سابير بلغار، گوار، خزر، ترنياج، ناسيلي، هون، آوار، درسو، اويغور، واريميش اوغلو
. بللندي تؤرهمهسيدير كيمديكيمين
) 242غياثالدين ) ( تاريخي شاه غازلام يا اويغور يازير ايرهلي زماندان بو قاباق 4120 ايل ايل
. تاريخيدي ائلينين تورك اولان استخراج
اوسته مخصوصتجربهلر آديلا حيوان بير ايلين هر ايل ايكي اون تاريخينده تورك كي، آرتيرمالييام
دؤرونون اوچ اونون 36آدلانماسي و حلولي اوسته حيوان وآدلانديغي حسابلانماسي قرن بير ايلينين
. بيچيليب بويونا تاريخينين اويماقلارينين تورك كي،فقط ديباچهدير بير گؤستهريشي تحول اذهاندا
. گؤستهريبدير سياقدا بو آدين حيوانين ايكي اون او اولدوقدا توركتؤرهمهسي اؤزوده ابوريحان
ايل -1- ايل -2سوچقان ايل -3اود ايل -4پارس ايل -5دوشقان -6توي ايل ايل -7ييلان 8بونت
- ايل -9قويو ايل -10پيچي ايل -11تخوقا ايل . 12ايت بيت بير من آيلاري بو دئديم دونقوزايل
ايت، ) / تويوق، ميمون، قويون، آت، ايلان دوشقان،ناققا، قافلان، اؤكوز سوچقان، يازميشام شعرده
: پيغمبردي( هم كي، اوغوزخان بعد آمما و آيدينلاشدي اولدوكيمعنالرده ياخشي احسن دئدي، قابان
اولاراق شخصيتلريندهن ميش تانين دونيانين خاقانالخواقينيدير هم گوره 116و قولا بير 300 ايل
) ( . تورك الغ گؤچونچاتيبدير عالمينه ياشاييش هميشهليك النهايه اولوب حكمران غربه و شرق ايل
) ( ) ( خاقان خان گون اوغلو بؤيوك وزيرياوغوزون نابغه و بيليجي خاقانين اوغوز آتا ايرغيل يعني
( . آيخان، خان، گون بؤلدي سولا ساغا، قوشونو اصلاحاتاباشليياراق اولدو وزير اونادا سونرا اولاندان
) خان( ) گون آدلانديلار اوخلار اوچ و سول دهنيزخان خان، داغ خان، گؤي بوزاوخو و ساق اولدوزخان
آليجي مسئوليتلريواريدي آغير قارداشين بئش قالان اليندهايدي اوخلار بوز سلطنت خاقاناولمادا
) ( تؤرهمهسينه بيرقارداشين بيري هر طغرل سنقر، باشق، قارتال، شونقار، شوذق، مثلا قوشلار
) ( ) ( ) آتاسيندان) خاقان گون بيلدي مصلحت آتا ايرغيل حرامايدي اتلري و آرم اصطلاح به اونقون
اؤلكهلري گئنيشليك گلن 24قالان وجوده قارداشدان آلتي منطقييه هر اوغلانين 24منطقهائليييب
. آسانلاشسين مملكت امور انجام و يونگوللشسين لار آغيرليق بونحويله تا ائلهسين حاكم بيرين
. آلدي يئرين ايش بو و ائلهدي خاقانقبول گون
رشيدي، جامعالتواريخفضلاله التركي، لغات ديوان كاشغرينين محمود شيخ كتابي، قورقود دهده
مأخذلر آيري و تاريخي آلسلجوق اوغلونون يازيچيي علي بهادرخان، ابوالغازي تراكمه شجره
طريقيله بو سينده تؤرهمه خاقان اوغوز كي، ايچون 24 حاكيدير نمونه گلدي وجوده ايل
) خانين ) گون ائولي قارا آلقراولي، بايات، قابي، ذيلايازيلير ائللره بو آدلار اولان درج جامعالتواريخده
( ) ( بيكديلي، قيزيق، افشار، تؤرهمهسي خانين آي ياپرلي غار، دؤگر،دوردور يازير، تؤرهمهسي
) ( ) ( خان( گؤي چبني جاوولدور، بچنه، بايندر، اوخلارا بوز تؤرهمهسي اولدوزخانين قارقين
( ) بوگدوز،) بيگدير، تؤرهمهسي خانين داغ اورهگير آلايونتلي، ايمور، سالور، تؤرهمهسي
) ( اولور( اطلاق اوخلارا اوچ تؤرهمهسي خانين دهنيز مشخص 24ييرا،قينيق ائلين
) كي،قاريشاندا) نشانلاريدي حيوانلارينين مال آيري و قويونلارينين آتلارينين، لاري طامغا شئكيلده
. تاپيلسينلار ايتنده و تانينسينلار
) ( ) ( آراسيندا تيرهلر اطلاقاولور اولوس يا بودون، تؤرمهلرينه تورك آيري و ائل تؤرهمهسينه اوغوز
) ( ) لقبي) رئيسينين قبيله يابقو لقبي ائلرئيسينين متداولدي آدلاري طايفا يؤروك، اويماق، بوي، قبيله،
) ( . ) معمولدي) آدي يورت اؤلكييه مسئلهدير ارثي بيگليك آراسيندانسئچيلر بيگلرين يابغو دير بيگ
. ) ( ) ( ) ( ) دي) اوخ كي، اوخلارين اوچ ، كمان لاريننشانلاري اوخ بوز
436 ) ( ساق، يعني ايكيجناحين كي، خاطر بيلنديرمكدهن اولاندا وارد نيشابورا طغرلبگ قمريده
. واريدي اوخ كمريندهاوچ دير فرماندهي كل اوخلارين اوچ اوخلارين، بوز سولون،
) ( دقتيله ساري ياتيرتمنه قولاغيوي چيخميشام چيخسامدا حاشيه دئدي، ميري چاتاندا بورا سؤز
. سمع دئييم قصه فايدالي بير سنه آس دئدي قولاق طاعتٹ و اركاني ٹ دستگاهينين بغدادداخلافت ،
) ( اسلامي اگلشميشدي مسندينده اؤزيخلافت ائديب تبعيد خليفهني تورك ارسلان لاخلاميشدي
. امپراطوريسي روم چيخيردي سس بير آغيزدان چكيرديهر دئمه اؤكوز سولييا گاميش اؤلكهلرده
. يوخودو، چيخان قاباغينا اولموشدو متصرف سوريهني و بلاداسلاميني جنوبوندا صغيرين آسياي
قاتما اؤلكهلرينين اسلام مشوقي باشلانماسينين صليبيمحاربهلرينين مسيحيلره
قاريشيقليغيدير.
) ( بگ بگ،چاغري طغرل اوغلانلاري سلجوق بن دقاق ائليندهن قينيق تؤرهمهسي خاقان اوغوز
اؤلكهلرينين اسلام رومامپراطوريسي ائلهمهسيديلر دوتغو اؤلكهلرين اسلام گتيريب يوروش
. و گتيرمهلري اله قسمتين عمده صغيرين وآسياي هجومي سلجوقيلرين ائديردي تهديد موجوديتين
امپراطوريسينين روم كؤلگهلنديرمكلري بايراغلارينينكؤلگهسينده شامخ اؤلكهلري اسلامي
. . الاسبابدير مسبب خلقتده امور اداره تعالي الله قويدو گؤزلرينده قاماشديريبآرزيلارين ديشلرين
مرواننسليندهن بن شاذ اوغلو نجمالدين ايوبي صلاحالدين سلطان فاتحي صليبيمحاربهلرينين
متوفاي عليهالسلامينتؤرهمهلريندن نوح حضرت بن يافث يعني تورك بن ارفكشاد 589كردبن
بلاد آيري و فلسطينده بوروب دوشمانلارينينقولاغين الله دؤيوشلرده بو كي، قمريدير هجري
. اميه عربلريني قسطنطنيهني اوجالانديردي اسلامبايراغين و ياتيرتدي بايراغين صليبيون اسلاميده
فاتح محمد سلطان تورك فتحائدهنمهديلر ائلهديلر محاصره آدين 857عصريندهده ائديب فتح قمريده
. شيعهنين عشري أثني قالديردي بايراغين قيزيلباش اويماغي تورك يئددي قويدو بول اسلام
) ( . دئدي، ميري عليهذا وقس بللنديرديلر عالملره رسميييهتين و آيدينلاشديريب دانيلميشحقانييهتين
. قويمالييام قول ايضاحا آز بير خاطر اولماقدان مستند سؤزلريم
كاشغرينين محمود )466شيخ . ابن نقلائدير او توجهدير قابل لغاتالتركده قولو نقل قمريده
( ( ) ( ابنابيالدنيا( اودا دهن، جرجرائي مفيد ابوبكر شيخ اودا دهن، آخرالزمان(( 38الغرقي دهنكي،
. ) ( بويورور اللهتعالي بويوردو اولونوب نقل دهن ص ختميمرتبت حضرت كتابدا اولان تأليف بارهسينده
قوم هانسي وئرميشم سكونت شرقده اونلارا قويموشام تورك وارآدلارين قوشونوم عده بير منيم
. ائدهرهم مسلط اونلارا قوشونومو بو آجيقلانديرسا مني و اندازهدهنچيخارتسا اياق
) ( ) ( تعالي الله كي، بيرآددير تورك اوغلودو، عليهالسلامين نوح حضرت تورك يازير بئله، كاشغريها
تؤرهمهسينه مفرددي، اولاندا، يافثهصفت تورك آدلانديريبدي تؤرهمهلرين نوح بن تورك اوندان
. آديدير جمع اولاندا اطلاق
تورك لاناراق،يازيب الهام مأخذلريندهن تورك و برهان عجم، بهار جهانگيري، مدار، غياثالدين
( دؤرد نوحون حضرت نوحوناوغلانلارينداندير حضرت توركهكي، نسبلنميشديلر آديدير بيرقومون
). دير ائلهيافث تورك اولا تورك بيريده يوخدو اوغلو
سلسلهسي آتروپات و حوكومتي ماد آذربايجان،
بيلديگيميز بيزاؤز باشلانيب ساحليندهن آراز اولي خلقتين كي، معتقدلر قدلردهن مستشر عده بير
) ( حام اوغلوندان اوچ اونوناوتوراغيدي نخجواندا و ابوالبشردي ايكينجي ع نوح حضرت كي، ياخشيدير
ديلي و لقبي كي، يافثه شرقده شمال و گئديب،شرق آسيايه غربي جنوب سام منطقهسينه، آفريقا
بورويوب اؤلكهلري پؤهره پتكدهن بو منزلهسيندهدير آناپتك نسلينه تورك آذربايجان قاليب، توركدي
تؤرمهسيدير احيان تورك قاييتسادا، پؤهرهلردهنآذربايجانا بو شمال. ٹ كي، يوخدور سند بير هئچ
. ماد آدلانا مد يا مات يا ماد گله آذربايجانا قوم بير آدلي آريا سيبريمنطقهسيندهن يعني
متحتمديركي خالقياصالت وانگهي آذربايجانليديلار .ٹ يافث،تؤرهمهسيدير . حام، سام، خالقي دونيا
( تؤرهمهسيديلر هانسينين بواوچون آريا قوم بللنسين آيدينلاشديرسينلار آراياسالانلار بحثين آريا
اولسون( 39 هويت بي وئرسين الدهن اولانهويتين هويتي يوخدو ياراشيغي بيهويتديلر اگر
آساييشي ياشاييشدا حالدا كلي آذربايجاندا وجزالانماقلاري طغياني الرسين اصحاب دوزدوركي
و نظم و اتفاق اتحاد عصري خاقان گون اوغلو وئردي سامان و سر اوغوزخاقان آمما آپاردي آرادان
بو و اولدو حاكم طايفاسينا اؤز بگ و خان هر تؤرهمهسيندهن اوغوز گئده واريديگئده نظام
بعضياؤلكهلرين وضعيت بو كؤچريدي اكثري طايفالارين گتيردي وجوده كيفيتملوكالطوايفي
. سولانديريردي چايينا چال منطقهنين بو آغزين حكومتلرينين
. اونلاريناوتوراغيدي شهري پيغمبرين يونس نينوا كي، آشوريلر اولدو اشاره حالدا كلي قاباقدا
وار عادت گتيريب يوروش آذربايجانا تئز تئز ائدهرديلر- ٹ غارت يوخلارين
خالقي ٹكرار حملهلردهآذربايجان بو آدلانيب اؤلكهسينه جبال آذربايجان اصطلاحيندا عرب دئييليب
دئييرهم- گئنه دئميشم گئدهردي يوخلاريغارته وار آمما اولاردي آز خسارت جاني چكيلردي داشا داغا
) ( گتيريب حمله مرتب قيزاندا هاوالار ايل هر پيلهسر تيگلت متجاوزي و جباري لاپ شاهلارينين آشور
النهايه چاتديردي نهايته طغيانين شاه بو چاپائدهردي چال اؤلكهده اؤلدو 727بو قاباق ميلاددان ايل
. آزالدي اقتداري دولتينينده وآشور
قدرتلي مادلارهاميسيندان آذربايجاندا ياشاردي اقوام متعدد سيندهن تورهمه تورك فلاتيندا ايران
. داغلاردا. اكثري عبارتيدي نئچهقبيلهدهن ماد دايانارديلار قاباغيندا تجاوزكارلارينين آشور حتي ديلر
- گتيرميشديلر وجوده شهرلرده حال درعين حيوانساخلارديلار مال ياشاييب آلاچيقلاردا چاديردا
( ديا تاپدي رونق چوخ شهر بير آدلي اكباتان قريهلردهاكينچيديلر ارهن( 40بعضيلريده بير آدلي اكو
فلاتينداياشييان ايران گتيردي، وجوده تشكيلاتي سلطنت ايدي عام و خاص احترام كي،مورد كيشي
وجوده دولت بيرقدرتلي ييغيشديلار آلتينا بايراغين بير ائديب، قبول سلطنتين اونون اويماقلاري
و. دهنيزينه خزر شمالدان وسكالره، هندوستان شرقدن دهنيزينه، عمان جنوبدان محدوديدي گلدي
. پايتختي گتيردي وجوده قالالار داشلاردا ديااكوداغلاردا اؤلكهلرينه بابل و نينوا غربدن سكالره،
و قاماشدي ديشي دولتلرين متجاوز قاباغيندا تشكيلاتينين حصاررانديردياونون دؤرهسين اكباتانين
. . ويردي تكيه سلطنه تخت رتيش و فره اولدو ديااكو داددي دادين خالقيبيرلهشمهنين آذربايجان
. تاپينجا رتيشاؤزون و فره ائديب، استفاده واختان آشوريلر اولدو قاريشيق قاتما بير آرادا بو
سونرا، اؤلندن ورتيش باسيلديلارفره آمما آلدي قاباقلارين قوشونو شاهينين ماد گتيرديلر يوروش
آشوريلرين ائديب مسخر نينواشهرين چكدي قوشون اؤلكهسينه آشور اولدو شاه هوخشتر
( قازدي كؤكون شاه( 41سلسلهسينين دهاك اژدر سونرا، اؤلندهن او وسعتينآرتيردي مملكتين و
ماد. بو ائديب قيام دانيدي مادلار اؤزي كي كوروش قاتديالنهايه باشيني گؤزهرانليغا خوش اولدو
. اولدوزونباتيردي اقبال حكومتينين
) ( ) ( آتروپاتي آدليمسردار شاهي اؤلكهلرينين ماد اوكسيدات چكنده قوشون ايرانا فلات اسكندر
. گليركي، اله نتيجه بو ائدنده، واراق آراق تاريخي گؤندهردي كمك دارايه اوچونجو شاهي هخامنشي
. ) ( ) وورور ) تكيه تحتينه اونون بارياكس اؤلور اوكسيدات بئصده و حئص بو
احترام مورد و ملحقاولوب قوشونونا اسكندرين آترويات سونرا، اولاندان فاتح اسكندر و دارامغلوب
تاپدي اودا 328قرار وئردي وعدهسين آذربايجانسلطنتينين اونا اسكندر قاباق ميلاددان ده324ايل
) ( دؤندهردي اوز مادلارا ولايت فتح و قدرتلندي و قيزينوئردي برديكاسا سرداري گوجلو اسكندرين
) اسكندر) دوشدو اسير ايله عده بير و مغلوب النهايه وئردي نشان شاهيديمقاومت ماد كي بارياكس
) ( هاميسينا گتيردي حضورينه اونون ايله عده بير بارياكسي آتروپات وارداولاندا پاسارگادا
شمالغربيسيسينين اؤلكهلرينين ماد آتروپات مقابلينده خدمتين بو داديزديريلدي اؤلومشربتي
تانيندي رسم شاهي . ٹ آتروپات آدي آذربايجان عدهمعتقديلركي، بير اولدو اطلاق آدينا صغير ماد و
) ( . سلطنت عصري اشكانيلر و سلوكيلر اولادي آتروپات بالصواب عليم الله اولونمادي اخذ آديندان
ادبياتين. و مليتين آذربايجانين ادبياتي و مليتي و ديلي سلوكيلرزمانييونانليلارين ائديبديلر
آلتيندااونون بايراغينين دينينين مغان وئردي نشان مقاومت سلسلهسي آتروپات تهديدائديردي
زردشت مهد جهتهآذربايجان بو ساخلاشديرديلار موجوديتلرين وئريب اله ال شريعتلنميشلري
. قالميشدي ديري ديلي و ادبياتي چون تانيندي
) ارته ) سونرا، اواؤلندن برزن اري هابئله داريوش سونرا، مهرداد داليسي بازان ارته سونرا آتروپات
. هابئله وازدين ارته سونرا، اوندان ائلهدي ضميمه آذربايجانا ارمنستانيدا برزن اري سونرا، وازد
. واريدي سلطنتي ارمنستاندا
. ميلاددان شاهايدي بير قدرتلي و آدليم برزن اري بن وازد ارته سلسلهسيندهن قاباق 36آتروپات ايل
) آذربايجانا) خاطر مزاحمتدن زمانيندااشكانيلره اونون بيري شاهلارينين روم آنتوان آنتونيوس
) ( ) ( ازد ارته اولدو محاصره پايتختي آذربايجان فرااسپه قويدو ويران اؤلكهني بو گتيردي يوروش
) وازد ) ارته قانمادي قيزير كمكليكدن اودا ائلدي استمداد اشكانيشاهايدي كي، فرهاددان دؤردونجي
. چيخارتدي يوخا قوشونون و شاهين روم اولوب، قوشونوناحملهور روم
ويرانهلرين آزوئرديكي، شاهينا آذربايجان غناييميندهن وروشون و بووور فرهاد، شاهي اشكاني
) ( ) ( و امضالادي پيماني دوستلوق ايله آنتوان شاهي روم وازد ارته لازيميدي هزينه چوخ ترميمينه
فرهاد دؤيوشده ايكينجي اولوب، غالب ائديب حمله پيمانيارمنيلره هم اونون و فرهاد قدرتلندي
) ( روم اوگوست اكتاويوس اولوب آزاد سونرا مدتدن بير دوشوب اسير آذربايجانشاهي و غالب
النهايه اولدو اؤلونموش احترام چوخ و گئتدي .20شاهينينمملكتينه اوردااؤلدو قاباق ميلاددان ايل
) + + اولدو ) شاه ايلسونرا، اون ميلاددان كي، گان دو ار اوچونجي يا ايكينجي اولونوب ذكر تاريخده
. ) و) ائديب سلطنت بايجاندا سلسلهآذر بو چاتينجا سلطنته ساسانيلر ايدي شاهلاريندان آتروپانته
اولمايبيازيرلار تسلطي ساسانيلرين ارمنستانا اول 252آذربايجانا شاپور سونرا، ميلاددان ايل
. . اولا ائتميش فتح بيلركيآذربايجانيدا اولا ائديبدير فتح ارمنستاني
اورميهدرياچهسنيين قويولدي بؤلگييه آرا ايران و روم ارمنستان عصري ساساني واركي، يازان
. اولدو ملحق آذربايجانا جنوبا شمالدان طرفيندهن مغرب
يايلاقلاري قيشلاقلاريدييـاشارديلار كي، عراقدا قيشدا اشكانيلر يازير، مروجالذهبده مسعـودي
. اثرلر عجيب شهرده بو اوتوراقلاريدي شيزشهري و گئـدهرديلر ولايته او اولاندا ياي ايـدي آذربايجان
و ويـرانهلر و آبادلـيقلار و قورولوقلار و دريالار و نجوم و صورافلاكي و تصـاوير و ساختمان از اعم
. پابرجادي وحيوانات علف اوت
‚ بيـر آراسيندا دنيوردزنـجان و زور شهر ايله، مراغه شهري شيز ائـديركي، نقل دهن ابودلف ياقوت
) ( - شيز ياقـوت مملوديلر زرنيخمعدنلريله قورقوشون، جيـوه، گؤموش، قيـزيل، ديـركي داغلاردا
و اورميهدي قصبهسي يازيب و شهرلريندهنتـانيتديريب اؤلكهسينين آذربـايجان شهـرين
. ) شهرينيناهاليسيندندير ) شيز زردشت معتقدديركي
بيلميشلر( 42بلاذري) آنايوردي زردشته شهري او زردشتيلر شهرديركي، كهنه و قديم اورميه يازير
. ديليدير خوارزم ياشمالي مشرق ديلي اوستا معتقديلر تانييانلار ديل و شناسلار ايران آمما
) ( ) متقي ) و زاهد تؤرمهسيندهنبير تورك قلباق دئدي، كيمدي؟ قلباق كلام ميان سؤزون ميري دئديم
) ( ) يازي ) آغ قلباق قلي تنكري قراداشدايازاردي ياشاردي داغلاريندا ساغون بلا شخصيتديركي ارهن
- . هنوز آثاري اونون يازير كاشغري محمود شيخ يازيگؤرسهنردي قارا يازاندا داشدا آغ گؤرسهنيردي
. داندي خالقين فرغان قصير احمدبن دئدي، كيمدي؟ قصير بن احمد ميري دئديم، گئتميبدير آرادان
قويوب، 226او بناسي رصدخانه بغداددا تشويقيله عباسي مأمون اؤلوب قمريده هجريده217هجري
مساحتين يئرين بيلچيائديب، اؤلچي نصفالنهاري دايره عمللريله اسطرلاب چؤلوستانيندا سنجار
.... و بيلينديردي ايامي ساعات ائلهدي، معين
حكومتي اورارتو
( ) ( ) هر ) باليغي دئدي سؤزائشيتمهليديم حكومتيندهن اورارتو آذربايجاندا قاباق مادلاردان ميري دئديم
) عبدالرشيدمتوفاي دئييم آس قولاق تازادي دوتان سودان تاريخ 1065واخ يازديغي قمري هجري
) ( آيدين مأخذهدهن بو ائلهدي اوتوراق اؤلكهسين اوجان آذربايجاندا خاقان اوغوز يازير رشيديده
. ياشيييبديلار منطقهلرده بو اولاراق تؤرهمهلريندهن اونون اوتاريخدهن اورارتولار 880لاشيركي
) ( تا شئكيللنديريب،قدرتلنديريب حكومتين اورارتو كيشي ارهن بير آدلي ارمه قاباق ايلميلاددان
) ( سلطنت ساردوري سونرابيرينجي اوندان آلينسين قاباغي تجاووزينين شاهلارينين آسور متجاوز
) ( ) ( ) ( آلتينجي ، ارقيشتي بئشينجي ، مئنوا ،دؤردونجي ايشپوييني شاه اوچونجي تكيهلندي تختينه
) ( ) ( ) دوققوزونجي) ، ارقيشتي ايكينجي سكگيزينجي ، روسا يئددينجيبيرينجي ، ساردوري ايكينجي
( ) ( ) ( هو شاهنشاهي اوچونجي مادلارين اولمادا، ساردوري اوچونجي ،اونونجي، روسا ايكينجي
) بو( ) سوناچاتدي قدرتلري قارشيسيندا يوروشؤنون آدلانديريبدي كياكسار دوروت هر كي وحشتره
) ( اولاراق وطمطراقلي عظمتلي ، روسا ايكينجي دوققوزونجي، شاهلاريندان اورارتو نفر اون
حدودوندا ايگيرمي قوزئيآذربايجاندا اوتاييندا آرازين قويدو قول بيررهشديرميه آذربايجاني
آذربايجان بير متحد اولوب غالب اونلارا بوشاه شئكيللنميشدي حكومت شئكيليتده ملوكالطوايفي
. ) ( ايچون اياقلانديرماق اكينجيليگي ائلهدي جلب نياؤزونه اولوسو شاهي ماننا گتيردي، وجوده
اكين يئرلرده يزرع لم فايدالانسينلار، اونلاردان اكينچيلر تا احداثائلهدي گؤللر مصنوعي
عصيريندهآسوريلرين روسانين بو گتيردي وجوده امنيت و بوللوق حيثدهن هر اكيلدياؤلكهلرينده
) ( وئردي نشان مقاومت روساچوخ گتيردي حمله آذربايجانا نيله قوشو آغير سارقون شاهي متجاوز
. ال شهره هر متجاوزلري آسوري مغلوباولدو النهايه گؤستردي رشادتلر ميدانيدا دؤووش
. اؤزون ائليينمهدي قبول تجاوزي بو اورهيي روسانين قويوردولار ويران اودلويوب تاپيرديلار
. جنوب. تبريزين كي ايندي گتيرميشدي وجوده آبادليقلار ساردوريدامملكتده ايكينجي اؤلدوردي
. ) ( اورارتو آدلاندي آديلا اونون قريه بو قويدو او بناسين سردهرينين اولان غربيسينده
اردبيلين قاليب يادگار داشلار يازيلي يعني منقور يئرلرده آيري و سلسلهسيندهنسرابدا
) ( ) ( ) ( ) داشلار) تخته اولونموش نقر چوخ ده قرهقيه و ويرنق و دابانلو و نير ياخينليغي
) ( ايكينجيساردوري دا اولخو سينده غربي جنوب سالماسين اينديكي قالماديلار، اورارتولارچاغيندان
) بو) قازديريب داشدا استوانهشئكيلينده ايشلري چيخان اليندهن تيكيبدير، قالاسين خوردا ساردوري
) ( ) ( . ) ين ) ارشد امير سينده اؤلكه برسغان دا،ورزقان داغ قارا دير ساخلانيب سيندا كليسا سئنت داش
) ( ) ( گون ين نصرآباد كندي همايون اصلان خيرداقاردايشي گونچيخانيندا، نين اووخارا طوراغي او
) ميخي) ساردورونونيادگاري، ايكينجي چاتماميش ذروهسينه نين داغي كندين آدلي سيغينديل باتانيندا
) ( تلفظي توركيسيله اينديكيآذربايجان اوخونوب سيله وسيله ميليكيشويلي وار كتيبه بير خطيله
( 1بئلهدير: يوللاندي ) اررادهسي دؤيوش خالدي تانكئري پادشاهي 2ـ سينين اؤلكه آدي پولو او، ـ
) ائلهدي) حمله يه اوني يارديميله ) 3كاديا باشاراجاقلو دير لاق داغ اؤلكهسي پولوآدي نين 4ـ خالدي ـ
[ توسط [ چكمك بوقوشون سينده دؤيوشگنارراده آلدي 5قدرتلو يئرين ساردوري اوغلو ارقيشي 6ـ
آلديم قالاني بير ايگيرمي دئييرمن ( 7ـساردوري ( شهري قيرخدؤرد يا بئش قيرخ گونده بير من ـ
اوني ليبلي آلديم 8آلديم دؤيوشده شهري مستحكم و شهرين پادشاه پادشاه 9 ـ مقتدر ساردوري ـ
شاه (10بؤيوك دير حكمراني شهرينين توشيا و مملكتينينشاهي بيائيني شاهي مملكتلر ـ
اولونماييبدير، تحقيق دقيق و دهرين ليكده دورهله سوللو بوللو، منطقهده بو اشياء عتيق دهيرلي
. گئدهلر غارته نه تاپيلالار نه اولا نه كاش
قومو آريا و ديلي اروپايي و هند
) ( سؤال بير آرياقوموندان قاباقدا دئدي دير؟ صيغه نه قومو آريا و ديل اروپايي و هند ميري دئديم
بحثي باستان ايران و يازانلار قرندهتاريخ اخير دئمهلييم ايندي قالدي سيز جواب ياديمدادير اولدو
آييرماق باطلدهن حقي كي تؤرهديبلر تشتت اولوبانبير متأثر لاريندان مرام و تعصب سالانلار آرايا
بو يوخدور عنوان بير اليمده منيم جوابا سؤاليوا ايكي بو قديمقايناقلاردان دير، ايشي فيل حضرت
كيحدود بيليرم ( 214ٹ قدر ( تانين مشهور لرين ديلچي جؤنز ايرهلي زاماندان بو ايل
) ( خيالعالمينده لرينه كؤك لرينين ديل سلتي يوناني، لاتيني، آلماني، سانسكريت ميشلاريندانبيري
ديلين آنا بير هاميسي چاتديكي نتيجييه بو چاليشماسي فيكرينين لنديردي صورت مشترك وجه بير
تجسس كيمي تحقيقاتچي دقيق بير ديلر گؤوهرمه تصورو كؤكوندهن عالمينده ائله ٹتخيل چؤوور تپ ن
بنداولمادي زاددا بير الي ائلهسين صادر فتوي تا (189دي ( ، يانك نامس قاباق حدودينده ايل
) ( ) آدلانديردي) اروپايي و هند آدين ديلين اوآختارديغي گئديب ايزينجه ين اؤلندهن 44جؤنز او ايل
) ( ) ( نظريهنين بو قويدو، آريا عالمينده تصور آدين قومون دانيشان ديليله بو ماكسموللر صونرا
. ) ( : فقطتانيتماغيدير گتيرمكدهن آرييا بحثي قوم آريالي اعتقاديم منيم دئدي توجهينده وجهينين
) ( : او ائله اولور، قايل بحثه نژاددان آريايي كي نساب هر نظريمه منيم دئيير بئله داليسيندا سؤزونون
. دير مزتكب غلطه آيدين اندازهدهده
ياراشديريب تحقققباسين يازانلار باستان ايران در فلسفه و تاريخ اگنينه بحثين ظهور نو يئرسيز بو
) هخامنش ) يازير پيرنيا آقاي بيري چيخاردانماييبديلار،باشچيلاريندان يئره بير اياغين اولمادا ناموزون
تحت نين حكومتي آسور لرده اول ديلر، گليب ايرانا دئييلهاواخت، معلوم نسبديلر آريا لر
جوابيندا هاميسينين شهريار اوستاد اولوبدولار، تابع حكومتينه ماد ياشارميشلار،النهايه تسلطونده
بويورور:
) كنند) آريا از خود نژاد المثل في تا دين و علم بزرگان نسل ميكنند بر
يافثي و ساميديل آناسي لرين ديل دير مسما بي تسميهئي ديل، اروپايي و هند و قومو آريا خلاصه
سينده شماره روزنامهسينيندورت مهدآزادي بارهده بو حقيردهن مقاله مفصل اولابيلركي ديل
. اولوب چاپ
آرياچي اولان قوميتمتعصبي ايرگهنه ـ ايرگهنه يالاندان گرائيدهن قوميت ايراندا تحريكيله اجنبي
تؤرهمهلرينين تورك حالدا خاص اولانملتلرين آيدين هويتلري اؤزلري، عكس بر شيرلر لارالله
بيموجهي وجه تا دئييرلر آريا نژاد مترادفلغتدير، نژاد و قوم سونلار وور بالتا كؤكونه
اولالي آريائي شئوينيست عنوانيله ملي وحدت ودستهلري دار و اوغلو و رضاشاه توجيهلنديرسينلر،
شاهي ماد داغيتديلار، دوبردين تاريخين اليله ساتغينلار خاطر اصيللنديرمكدن نژادي مجهول بو
. اولدو€ ايران شاهنشاهي بنيانگذار كورش هووخشتتريوخ
( قورقود دهده يا آتا، (43گئرينچيك
) اولماز ) سينهر صحبتجانا سيز مقدمه دئدي دانيش، چوخ يا آز بير منه دهدهقورقوددان ميري دئديم
: اوغلو آلتي اونون باشلييام اوزدهنگئچمه اولسادا، مكررات تكرار گئري، خاقاندان اوغوز مجبورام
) دان) خان داغ دهنيزخان، خان، گؤي خان، اولدوز خان، آي خان، وجوده 24گون بئكلي گؤ ائركئك ،
بو همين هونلار تاپيلدي لرينده اؤلكه تورك ائلي اوغوز دؤرتآغير ايگيرمي اونلاردان گلدي،
) ( آتيلا خاقانلاري روم 434ائللردهنديلر ائديب اوست آلت اروپاني سهلدير آسيا قاباق ميلاددان ايل
ايچونآتيلييا آداخلانماق باجيسي رومون امپراطور كي چاتدي اورا ايش كي دؤلتينچؤكورتدي
. چاتانمادي وئرمهدي،مقصودينه آمان اؤلوم ليردي، يؤنه ساري اؤلكهلره جنوبي گؤندهردي اوزوگون
) يييه ) لارين اكثرتوپراق ماچينده و چين اولمادا خاقاني لرين ائل تؤرك متهخان سونرا دؤرودهن نئچه
تاريخ كي چاتديريب اؤزوناومقاما گؤسترمهده لياقت و اولمادا نايل فتوحاتا سيز نهايت لندي
احيان سونرا يازانلار ساليبديلاراوندان دئيشيك اونو، خاقانيله اوغوز (552ٹ ( بومن ميلاديده
اؤلدي ائديب سلطنت ايل بير گتيردي، استقلالوجوده قدرتلي كامل ائديب قبضه توركوستاني
) ( ) او ) اولدو، خاقان موخان اوغلو تابومنين سوردي دؤورانين تختينهآرخالاندي خان ايستيمي قارداشي
اؤتدو ايل اللي قاپسالانديلار، لرينه اؤلكه تورك گتيريب يورش چينخالقي 680اؤلمكده
) ( ) لرينينباشين ) ائل تورك وئريب اله ال ايله بيلگه ايل خاتوني قوتلوق سيندهن تؤرهمه ميلاديدهبومن
) ( لقبلندي، لقبيله ايلتيريش قوتلوق جهته بو گتيرديلر وجوده استقلال كامل و ييغديلار يئره بير
ائلهدي تسخير محبتين . 691اورهكلرين قارداشي اؤلدي ده
تا اؤتوردي ( 716يئرينده ( مملكتده تكيهلندي مسندينه خاقانليق وقوي يا اينال النهايه اؤلدي دا
آرتيق داهادا مملكتين دولتشئكيللنديرسين ايستهدي اصطلاحي عصرين بو گتيردي وجوده تحولات
) ( ) ( ) ( ، تامتاق ، اوكسي ، كارو بگلرين ائلين دؤرتبؤيوك ائلهسين تعيين بگ نايب، وزير، آبادلانديرسين،
. ) سالسينلار) رووا ايشين مملكتين وئريب الاله تا اولدو چاغريشي دان قورقود دهده
چوخبيليجي،) چاغيريلميشدي ائليندهن بيات يعني اوغوزخاقان بن گونخان بن بيات قورقود، دهده
( . دهده ائلطرفيندهن اولماقدا شخصيت بير ارهن نوابعدهنيدي كي اولار دئمك صاحيبيدي باشاراجاق
( : . اول( اوغوزون نقلاولونور كتابيندان قورقود دده جمله اوچ بو لقبلنميشدي لقبيله گئرينچيك
اونون تعالي حق خبرلرسؤيلردي دهيرلي غاييبدهن اولوردو ديرسه نه سيدير، بيليجي تمام كيشي
. ) ( ) ( ) دهده تاپيشيردي كايياينالا خاقانليغيناوغلو ساليغيندا اؤز ياوقوي اينال ائدهردي الهام كونلونه
قانلوبك بيغي قولاگورا بير قورقودو دهده كيكايياينال دئييلينيبدير مشاوريدي بوخاقانيندا قورقود
) ( مفصل اولوب طرزيله نه گؤروشي اونون حتي گؤندهردي حضورينا ص محمد حضرت ايله دوزامن
حضرت او دوزگلمير، عصيري اينال كايي تطابقيله تاريخ آيدينلاشيبدير،لكن ميلاديده 570شرحيله
اولوببعثتي هجرت 623دادير 610آنادان مدنييه ددهقورقود 633ده حسابا بو رحلتائديب ده
. ائديبدير ملاقات حضرتي او ائدسهدهاؤزي
بير بوكتاب اولوب سبب آدلانماغينا چوخ قورقودون دهده كتابي قورقود دهده ديلينده ائلي اوغوز
. وار بيرقهرماني اؤزينين بويونون هر شئكيللهنيبدير قصصدهن يعني بوي اونايكي و ديباچهدهن
قصص يعني تاريخيبوي ائلين دؤرت ايگيرمي گلن وجوده تؤرهمهسيندهن خاقانين اوغوز سانكي
. پوزوسي يازي كامل ايميشو شخصيت بير عالم كي قورقود دهده كتابي بو اولونوب ذكر حالتينده
. كتابي. اونون يازيليب كتابلار وجودهگليب، شاهنامهلر داستانلاريندان اونون يازيب، اؤزي واريميش
. چوخ چوخ اوني عده بير حئييف علمايعالمدندير او تؤرهديب ادبيات اولمادا مأخذ بير بؤيوك
. قورقود دهده يعني آتا گئرينجيك آدلانديريرلار عاشيقلارينبؤيوگي وئريب، قوپوز بير كيچيلتمكدهالينه
و جمهر بوذر اولالي مشاوري بيليجي خاقانلارينين تورك اينالقدرتده كايي اوغلو و ياوقوي اينال
. شخصيتدير بير اولونان قياس وزيرلريله بؤيوكباش آيري و تونيوقوق
بير ائللرينمعضلاتين شخصيت ارهن بو اولونماييب اطلاق لقبي بيلن ائلجه سيز يئر قودا قور دده
تاريخ، اجتماعي، عرفان،موسيقي، فلسفه، منطق، هيأت، علوم، ائدهردي، حل اولاراق قاضي عادل
. واريدي تبحري حكمتده جغرافي،
منزله ائللرينهتوراه تورك اوغوزان طايفه لسان علي كتابي اصل آمما دئييلدي پيغمبر قورقود دده
) ( ) ( عصيري قرهخانلو بغراخان يوسف اولوغ حاجب خاص صاحبيدير كتاب يعني 448سينديدير
) باشقا ) دمنهدهن و كليله چاغاكيمي او كتابكي آدلي قوتادقوبيليك قورتاديقي يازيب قمريده هجري
كتابدان يازديغي اؤزي يازيلماميشديددهقورقودون كتاب جامع بير محتواده او آرا نسيلي يافث
. قديم سومئريلرين اولان تؤرمهسي اصيلتورك كتابي بو قورقود دده ايدير گوجونه فايدالانماق
شخصيتلريندهن ارهن اولان وارث تاريخه سينييه سينهدهنـ بابادان آتا ائللرينين اوغوز و ادبياتيندان
) ( . اوغوز يازان بيتيكچي اولوخان يازاني وقايع خاقانينتشكيلاتينين اوغوز يازميشدير فايدالانمادا
. اولوبدور فايدا مفيد قوردا، دده سانكي ايميش سيبوذرجمهرده نسخه بير نامهدهكي
) وار) خبروئرهن عصيرينده الرشيد هارون بئله اوغوزنامهدهندهها چؤورولموش عربييه نسخه بير
) مفرد ) قصص قصصآدلانديريبدير، يعني بوي حادثهلري دوزگون و حقيقتلري كتابدا بو قورقود دده
( احسن گئچهجهيي باش يوسفيندوزگون حضرت كريمده قرآن دير، قايم مقامينادا جمع كلمه
) ( ) ( . دده( اولور دئمك جهته بو لغتدير مترادفبير ايله قصص ، بوي اولونوبدور توصيف القصص
) ( اونون و حاكي تاريخلريندهن حقيقي وتؤرهمهلرينين غوزون او بوي ايكي اون كتابيندا قورقودون
295 . حضرت قورقود دده اولوندو اشاره قاباقدا شجرهسينينثمرهسيدير ياشاييشينين ايل
) نبوينين) شريعت آرا ائللري تورك اولوبان فقيه متقي و بيربيليجي صونرا ملاقاتدان ايله ص محمد
نقل شئكيلينده قصص ائللره مطلبلري ائشيتديگي حضرتدهن اولدو،او مروجي احكامينين
) ( ) ( قصص اولور اطلاق حكايتلره اوخونان كاغذدان و كتابدان دير قصهنينجمعي قصص ائدهردي
) ( خوروزلانماق يعني دئمك بوي آرا تورك طررزده بو اصولا ديلركي اولونانحكايتلر نقل آغيزدان
) ( تاپمادا مترادف قصصه توركده لغتين بوي قورقود دده ديركي صيغيشان دير،گومانا رايج
. ديبدير ايشله صونرا، مدينهدهنقاييدمادان
: ) ( دئدي كيميائلهدي، دولدوران گؤزلرين چكدي، آه بير دهريندهن ميري چاتيشاندا مقاما بو سؤز
خواجه بيروني، الملك،ابوريحان نظام خواجه عباد، بن صاحب ابونصر، فارابلي قورقود دده هريسي
قياس تؤرهمهسيديلر، تورك لريلهكيهاميسي نوايي عليشير امير الله، فضل رشيدالدين نصيرالدين،
عاشيق و قاسيم خسته نابغهدير، اولان ددهسياولماغاچيخاري يعني آتاسي بونلارين اولونماليدير،
. اونون اوزاقدير مروتدن و الفارق مع قياس اولماسي اوزانلارادده و مقايسهسي علسكرلريله
تورك او شباهتيوار، منزلتيله ارسطو و آرالقمان تؤرمهسي ايچره،يونان تؤرمهلري تورك منزلتينين
) ( ايميش متبحر علمينده موسيقي كيمي مراغي عبدالقادر ددهسيدير، دوغرو گئرينچيك ائللرينين
( وسطيده قرون قوپوز يوخدو ياراشيغي قباسينين چيليق ناغيل و قوپوزچالماق قامتينه سه،
: ) ( يا( قمريده هجري قرن دؤردونجو دئمهلييم خصوصينده كتابينين قورقود دده دئدي ميري تاپيليب
لارين بوي كتابدا اولونان استنساخ سينهلردهن چاتميياراق ال اصلينه صونرالاركتابين
ناغيل كوراوغلو تا تؤرهنيبدير قاتماقاريشيق بول اليله اوزانلار آز، اليله محتواسيندهديندارلار
گوجونه اصالهتينين اؤز كتاب بو حالدادا بئلهكي الوصف مع لاريناانتهالهينب،
ساحهسينده گولشنينين ادبيات و تاريخ ساخلاشديريب گوجون آرخالانمادامحتواسينين
. . وئرير نشان گون اؤزلو بو تاپيلماسادا نسخه اصل قالديريبدير سروكيمي،قامت
قورد بوز
) اولسا،) دانيشيغين بوزقورداراجعآز يوكلوائدهجكسن بويني آرتيق داها اؤزوندهن مني دئديم يه ميري
) بيررنگ: < ) متمايل رنگينه وه اطلاقاولوركيده بيررنگه مخصوص بوز ديلينده تورك آذربايجان دئدي
ديركي مختص رنگه بير گوموشو خاكي ديلينده خاكستري،تورك نه اولور دئمك خاكي نه آدينا دير،
. اولابيلر خاكستري چووئريلسه فارسا دير جنسينينرنگي اولاق دوخسان يوزده
) و ) بوزاينك بوزبوزو جؤنگه،بوزدانا، بوز يوخدو اختصاصي قوردا ديلينده تورك رنگين بوز دئمهلييمكي
) ( ) دئسن خاكستري نر گاو چووورسن فارسا بوزاؤكوزو متداولدير، دئمك داغ و گئچي و كله و اؤكوز
. ) ( ايچينده حيوانات گؤدهنسيزليكدهندير دئمك خاكستري گرگ بوزقوردادا اولور گؤدهنسيز نئجه
فرزانهليگيهئچ و گوجو بوينوئون و آغزينينگيري قوردون اولسون اولور اهلي اولوراولسون وحشي
) ( . وجوده مثلين يئييبدير اوئرهيي قورد كس فلان اورهيي هاچا ايكي قورخوسوز يوخدو بيرينده
احيان. فور گتيريب فايد ٹ مفيد معالجهلرده تلقيني الي اثريندهاولوبدور دون اعتقاد .ٹ
) يعني ) قوردآغزيندانسالديريبدير دييرلر آلابيلسه، حقين دان آدام حساب بدحق گوجلو بير آدام بير
. اولماز سالديرماق يئررشديرسه آغزين حيوانا بير قورد
و ديلر قايل آرتيقحرمته قوشلارا آليجي هابئله قوردا تؤرمهلري يافثين گوراتورك جهتلره چوخ
) ( و رايج آرا اقوام بعضي جنبهسييوخدوكي توتم كيفين و بوكم يئمزلر، بيلهلي حرام اتلرين
صنمدير.
آرا ائل ايگيرميدؤرد وجودهگلن اوندان گئري، ظهوريندهن خاقانين اوغوز الخواقين خاقان
) غوزون) او علاقه بو تعلقتاپيليب، خاص اونا و اولوب مطرح منزلتي و مقام و آدي ون بوزقورد
بوجور روايتلر شئكيللنديريبدير، افسانهشئكيليله اولماغين غالب اونلارا و دؤيوشون دوشمانلاريلا
) ( ) ( : اوردو اتكلرينده بوزداغ چكنده قوشون سينه اؤلكه خاقانين اوروم اوغوزخاقان دير اولوب نقل
قاباغينا قوشونونون اوغوزون دوشدو اولدو، ظاهر قورد بوز آراسيندان اوردابوغاناق يئرلنديردي،
. هائبله اولدو مغلوب تئزليگيله دوشمان تا وئردي نشان يؤندهمي ـ يول و الجيشيني طرقسوق
) آغيرايشين) يولگؤستهريشي قوردون بوز دؤپوشنده اوغوز خاقانيله قدرتلي آدلي چورچت
يونگوللتدي.
گتيريبكي ناغيللاروجوده قاتان باش و شيرين علاقهسي قوردون بوز آراسيندا ائللرينين اوغوز
) ييينده ) شنگوليسين قوردگئچينين سوزو بو شهريارين اوستاد اولوب مجلسلري نقل قرنلر چوخ
. اشارهدير ناغيلينا قورد بير شيرين مفصل رابطهده بو
خصوص تؤرهمهسينين قورد تورك بوز ائللرينين اوغوز ( ٹ توتم) كيمي سيديركيدئديگيم چوخا قره
اولالي القصص احسن يوسفسورهسينده قراندا قوردانندهدهرلره لارين قهرمان و اولماز دئمك
. گؤرسهنير كلهسي قوردون
بيلي حكيماولماقدا، عقلده، اجدادين و آباد گنجوي نظامي يوسف بن الياس نظامالدين محمد ابو
.) بود ) گرگ يكي هر بهفرزانگي بود ترك مرا مر پدر بر پدر دير دئييب بئله سانيبان قورد جيليكده،
اوغلوسانيب عمو لرينه تورك چنگيزخانيآذربايجان لارآرا سلطان شخصيتي بيرينجي ان تاريخين
جواب گتيريبلر، آرييا استهزاءسوزون قوردوندا بوز ائدهنلر قاخينجي قورد باش بوز ياشاسين ٹ
اولورلار سبب گه .دئديرتمه
فاتح اوچونجو آتيلا،
ودولتلر قبيلهلر تؤرهمهلري يافثين تورك ساحللرينده خزهردهنيزينين دئييلندي قاباقدا
) ( او ايدي، خاقان روا خاقاني قدرتلي بونلارين سيدير، قبيله هون قدرتلنميشلري لاپ شئكيللنديردي
434 ) ( هر خاقانليغا تختينيييهلندي و اونونتاج آتيلا اوغلو قارداشي اؤلدي، قاباق ميلاددان ايل
غربه شرقه، قدرتلنديردي قوشونون و گؤتوردياؤلكهسين قدملر مدبرانه ايدي لايق حيثدهن
. امپراطورون روم عظمتده او سالدي اله يئرلرين عمده اروپانين اولدو نايل فتوحانه چكدي قوشون
وئرديكي نشان قدرت اوراجان آلدي، جزيه دؤنه ـ دؤنه قيزيل خروار ـ وولداتديخروار مو ـ مو ـ مو
. توركون گوندهردي اونا خاطر اولماغا آداخليسي اوزويون باجيسي امپراطورون كيمي قاباقدادئديگيم
آتيلا يازيليب كتابيندا .35قيزيل وئرمهدي اجلآمان يوروشونا جنوبا اولدو مسلط اؤلكييه
) اسكندر)
بحثي ذوالقرنين و اسكندر فاتح دؤردونجو و يونان
آيريلدي اؤزتؤرهمهسيلهقارداشلاريندان بيريديكي، اوغلانلاريندان بئش اون نوحون بن يافث يونان
. اسكندر يازير الذهيده مروج مسعودي آديلاآدلاندي اونون اؤلكه همان اولدو ساكن اؤلكهده بير گلدي
يعني تورك بن يونان بن بربط بن رومي بن منظور بن بنمروس هرمس بن مصر بن فيليبس بن
) ( مقالدا بو اؤزلوگونده حالي شرح كي، دي فاتح دؤردونجو يونانيننسليندهن ع نوح بن يافث
و و 356سيغيشمازا اولدو آنادان قاباق ميلاددان چيخيب 335ايل تخته داريوشا 333ده ده
حملهباشلادي.
ائديب عمر . 324آز داند الله اولياء سلاطيندهناولاراق ذوالقرنين اولونان ذكر كريمده قرآن اولدو ده
آتانين اوغوز خاقاني خاقانلار و قاباقپيغمبر مقدونيدن اسكندر ساييلا فاتحلردهن بو اولا قرار اگر و
. بو قامته هئچ سونرا قامتيندهن مقدوني اسكندر ايكينجيمرحلهده ياراشيغيوار قبانين بو قامتينه
. يوخدو ياراشيغي قبانين
. . ارسطونين اسكندر ائلهدي فيض كسب افلاطوندان ارسطو اؤيرندي سقراطدان حكمتي افلاطون
غلوه، اغراغا، مبالغييه، سؤزومو منيمبو كيم اولدو، مبدل دهنيزينه حكمت تاپيب، قرار تعليمينده تحت
نه گؤرسون ائلهسين مطالعه دقتيله حملهسينينتاريخين هندوستان اسكندرين ائلهسه، حمل
. ائدهردي. طي اولاندا لازم گونده دؤرد گونلوكيولو اون قوشونو اسكندرين عالمدي
سبب ) اتبع ثم . 92ٹ قرآندا ) ذوالقرنينين چاتماغيناحاكيدير تئز مقصده وسيلهايله ذوالقرنينين كهف
سينديريب قوشوني داياناني بيلمييبهر دايانا يابقوسي قبيلهلرين يا شاهي مملكتين بير قاباغيندا
قوم ) دونهما من وجد السدين بلغبين اذا حتي ديرهشيب قوم بير تك اولماييب يكادون ٹ ديرهشن لا
قولا ( 93يفقهون كي، تاپدي قوم بير چاتماميش اولارا يئتيشدي ايكيگدييه زمينده مشرق كهف
. دوشونموردولر دانيشيق
حمل قانميرديلاروحشيليكلرينه ديل قوم او يازييبلار اولماييب عميقانه توجه معناسينا آيهنين بو
يعني ديلار قانمير ديل دير استعاراتي كناياتو حالدا ظاهر كتابلارا آيري علتي تفوقينين قرآنين اولوب
. قانميرديلار ديل اولموردولار مغلوبدا و قنشريندهدايانميشديلار ذوالقرنينين قويموردولار گيوه بويون
الارض ) في مفسدون مأجوج و انيأجوج ذالقرنين يا قالوا )94نئجه ( ) آجوج ذوالقرنين اي دئديلر كهف
44 ) سد( آراميزدابير بيزيم اونلاريله ائلهسك تأمين خرج بير سنه ائديرلر فساد اوزونده يئر ماجوج
.... زبرالحديد ) اتوني بويوردو ذوالقرنين بيلرسن ( 97باغلييا بونلار گتيرين دهميرپاراپوراسي منه كهف
او كي، ايميش وار پاراپوراسي لريندهدهمير مملكت وحشيميشلركي و قانميرميشلار ديل نجور
. يأجوج اودا حاضرراديلار ايستهديكلرين اسكندرين ندير دهمير بيلمزميشلر ملتلر چوخ زمان
. باغلادي اسكندري آراسينداسد قومون او ايله مأجوج
اولا بيري فاتحشاهلاردان اولسا قرار آمما مقدونيدير اسكندر ذوالقرنين دئميرهم من كيمي دئديگيم
وئرير حتم نشان بونو تحقيق و مقايسه مقدونيدير اسكندر .ٹ
. سينمايب بيرنده دؤيوشلرين و گؤتوروب قاباقدان مانعي هر قوشونو اسكندرين
آپاراندا اؤلكهسينهيوروش چين اسكندر يعني ذوالقرنين يازير التركده لغات كاشغري محمود شيخ
) ( بير سينديرديلار گئجه اسكندرينقوشونون گؤندهردي قوشون برابرينه اونون شو شاهي توركون
اونون پارچالادي گينهكيمي گؤبه ويردي بيرقلينج باشيندان بيرينين سركردهلرينين ذوالقرنين تورك
. تورك آچيلاندا صبح تؤكولدولر يئره اولوب الوان قانيله جيريلديدينارلار واريدي همياني كمرينده
آلتون ) دئدي، بيري ندي؟ بونلار، سوردولار بيررهريندهن بير گؤرنده بلشميشدينارلاري قانا قوشونو
بو( قانقالدي آلتون آدي داغين او تاريخدهن او واريدي داغ اوجا بير اوردا قيزيل قانلو يعني ديلار قان
مصالحه شاهيله سونراتورك باسيلماقدان بو ذوالقرنين اؤلكهلريندندير اويماقلارينين اويغور يئر
ائلهدي.
گيوه بويون گلديكي قنشر قوما بير توركوستاندا اسكندر يئتيريركي، اونو شرحي بو كاشغرينينده
برقرار صلح و ائديب قبول ائلهديلراودا تقاضا باغلانماغين سدين اسكندردهن النهايه دولار قويمور
داغي. زمرد كي، ايميش دؤوربرينده قفقازداغلارينين حادثه بو وقوع وئريركي، نشان قراين اولدو
) يئرده ) بير آدلي داريول سد، و وار وئرهن سوراق عنقادهناوداغلاردا يعني قوشو زمرد و قاف يعني
ويريليبدير.
اونو ملكي داغينموكل يئتيشدي اتكلرينه داغينين قاف ذوالقرنين چون روايتوار عباسدان ابن
: . شرحي داغلاريندان، قفقاز و زمردقوشو و داغي قاف دئديم ميرييه لقبلنديردي لقبيله ذوالقرنين
ديلهييمدير.
: عالم منتهي وار ذروهسيندهيواسي اوداغين قوشونون زمرد داغلارينداندي قفقاز داغي قاف دئدي او
دندي زمرد داغ بو اولماز گؤرمك قافداغين چكيلمييه پرده بو تا دير پرده قاباغيندا گؤز علايق كثرتده
بويوروب خاقاني المعاني قوشيديخلاق زمرد آدي اصل عنقانين جهته او
برآورم نشيمن به زر زال چو را الفغم بهر ز غريبي به مغربم غنقاي
ارتباطي حكمتاشراقيله داستانينين و ائلهدي رويينتن اسفندياري و بئجهردي زالي قوشو زمرد
اوزانديرمايا. سؤزو صحبتي ايلهجريانينين سليمان حضرت و دير بحث مفصل مغربدي نييه عنقا وار
. ) ( داغ. بو مختصدير ديلينه تورك ق چون توركيلغتدير قاف اؤرتورهم گؤز شرحيندهن چكر
. دي سيمرغ فارسيسي عنقا عربيسي مسمادي با اسم زمردقوشودي آدي قوشونون و زمرددندي
. اسطورهسيدي داغينين قفقاز داغي قاف يوخدو تناسبلري قافداغيلا اولان زمردهن كي،
. قولاغيماپيچيلدايا دايادي گتيردي آغزين ميري بيرده منيديم بير بشردهن نوع بني گديكده بو
: دئدي پيچيلدايا
سنيحمايت كي گؤندهردي سفارش اونا ايشيغيدي گؤزونون قوشونون زمرد حكيم ٹشهپرينينطرخان
. كؤلگ سنه دئدي، حالدا مؤكد منه بيرده يئتيرسين سنه اؤزون بئداددا داراي و كؤلگهلنديرسين هسينده
هميشه چيخسا، اليندهن ائلهسن غفلت بيرلحظه اول مواظب برك ـ برك عصادهن كي، يئتيرهم
. ائشيدندهن سؤزو بو وئرهجكدير نجات سنه عصاطلسيمدهن آخيرده چون قالماليسان طلسمده
دردي بو چهتينيدي چوخ ساخلاشديرماغي اونون چون آلدي جانيمي عصادانساري قئييد قارا سونرا،
. ديم ديينمه دايميرييه
عنقا يا قوشو زمرد
. : بير ومجهولالجسم الاسم معروف دئدي، سؤيله سؤزلر پارا بير قوشوندان زمرد منه دئديم ميرييه
. رنگينين. توكلرينين قوششئكيليندهدير آشاغي ياريدان انسان يوخاري ياريدان هئيكلي قوشدو
. بير هئچ قدرتي شهپرينين اولار غرق حيرتدهنيزينده باخان كي، گؤزهلدي قدر او يوخدو، سايي
. . آدلانيب آديلا كلبي ابن كي، كلبي حافظ قاوزار سايئردهن وير گوجون فيله يوخدو 202يارانميشدا
شاگردلريندندير و اصحابيندهن عليهالسلامين صادق جعفر حضرت كؤچونچاتيب دونيادان بو 150ده
[ ] ) ( . بير آدلي تركيلغتدير دمخ بلاديندا رس قوشي زمرد عنقا يازير او عالمنندير نوابغ يازيب جلدكتاب
. . بيرگون قوشلارداندي آيري وارارتزاقي بوغازي اوزون رنگلنميشدير رنگلريله ساكندير داغدا اوجا
عنقاي آدي جهته او قاچيرتدي قاپيب اوشاغي كنددهنبير بير گؤتوروب آغاج اوستونه آجليق اونون
. اصحاب قوشو زمرد يعني عنقا كي، اولوب نقل بئله، الفنونداتفاسيردهن نفائس قالدي مغرب
. . انسان باشي رنگارنگدير شهپرلري وار آياغي دؤرد قوشدو بير ديرهئيكللي اؤلكهسينده الرس
. قاچيردار. قاپيب گؤرسه اوشاق هاردا باشيشئكيليندهدير
. آلقيشي و حنظلهنينقارقيشي ائلهديلر شكايت اوندان صفوانه بن حنظله پيغمبرلري اصحابالرس
حيوانلاري بؤيوك و فيلي اواژدهاني، ائلهدي تبعيد جزيرهلره بعضي اونو تعالي حق كي، اولدو سبب
اوداردي.
كتابينين حواشي و تعليقات چون 283خاقانينين اولونوب خليلدهننقل يازيليب، صفحهسينده نجو
. حضرت سيرده كتب آيري مجملالتواريخده آدلانيبدير عنقا گورا اونا طوقيوار خطدهن آغ بوينوندا
مكانيميزين و زمان كيمي دئدييم شرحي حكايتيوار مفصلبير عنقانين بحثينده قدر و قضا سليمانيله
. كناردي فعلا حوصلهسيندهن
. ) ايكي) بير پاپريزآلشديردي بير چؤكدي اوسته ديزي دوزهلدي بيرآز، اوتورموشدو چؤنبهلن ميري
: دئدي بئله، دؤنوب پوفگورتدي نفس
استناد بارهسينده قوشونون زمرد داغيندا سن قفقازداقاف اؤلكهسينده اصحابالرس مأخذلره ٹ
وئرديم جواب سوروشدون اولماسين يواسيسينين ذروهده آدلي آغزي . دمخ عده بير قالسين ياديندا
ديلار بيشعورلار او اونلار دييهجكلر منهخرافاتي اياقليلاري ايكي اؤلكهلرين بعضي و ساتغين گؤزهل
و بئجهريب زالي وسيلهسيله سيمرغ يعني قوشو زمرد كي، يازديقلارينشاهنامهده فردوسينين كي،
و رخشي و كمكلنديريب سيمرغدهن وسيلهسيله زال رستمي و ائديب اسفندياريرويينتن
اونو گؤزلريندهنتوخونوب اوخو رستمين و قاماشديريب گوزلرين اسفنديارين ائديب بند رستميآينا
( مرض الله مرضفزادهم قلوبهم في ساييرلار برابر وحيلريله و الهامات ساليب ميري( ٹاياقدان
گئنه دولانديردي طرفه بو اوطرفه گؤزلرين چكدي نفس بير دهريندهن سؤندوروب پاپريزي
سنه دئدي، بئله، دؤنوب سوروشدي ييغيشديرديحاليمي اياغين ال اوغدي آلنين قوردو باغداشين
. دور مدد علي يا وئرهم نشان سن گئتمهلي كي، يولو او يئنديرهم گديكدهن بو سني وئرميشم قول
. . آمما قدرتلنميشدي قيچيم ياخشيلاشميشدي قاباري يوللاناق،آياقلاريمين آشاغا اوزو آياغا
. تاپام نجات قوشولانميرديمگديكدن اونادا دوروب ديينميرديم ميرييه درديمواريدي اورهگيمده
بوغاناقتازادان قورخوردوم من يوخودو خبري ميرينين دوشمهگيمدهن طلسمه ايچينده منيمطلسم
. دينجهلم، آز بير گئديرديماوتوروردوم يول آخشاما سحردهن آرتيرا قدريمي و قضا و بورويه مني
ائدنده ظهور دجال وار خبرده دجالاولموشدوم سانكي يئريمدهيم اولكي گديكده گؤروردوم
اولاغينا كيمي آخشاما سحردهن گون هر سببه بو ظاهراولاجاق ايچينده خلق اولوب سوار ائششگه
دجالين گؤرهر سؤكولموش پالاني دوراندا سحر ائلر استراحت ياتار آزيقالاندا بير آخشام تپكر پالان
- ) ( . دورموسانآياغا، ندهن فكريدهسن نه دئدي دوباره ميري بوجوردو جه يئتيشميين قيامگونو ايشي
) ( اوستون آچسؤزون دئدي، دوشموشم طلسمه عالمينده طلسم گديكده بو ميري دئديم، الله، يا
ميرييه گئچهجهگيمي باش باشلاديمبوتون دان تولازلاماغين فضايه مني بوغاناغين چاتداتما باغريمي
گئديرهم يول آخشاما سحردهن دوتوب مني بوگديك يئرهكي، بو سؤزي يئتيرديم تا ايضاحلانديرديم
. ميري وارام ايندي كي گؤرورهم يئرده بو همان اؤزومو گؤزوموآچيرام آلام دينجيمي اوتورورام
. تلهسيدي و قورقوسو شيطانلارين دئييلن غاناق بو ساليب طلسمه سنيشياطينده دهده واي دئدي،
. گيزلهدهسن گئرهك نييه مندن گئچهجهييوي باش بوآغيرليقدا سن به
. من بالله دئسيديناعوذ گونو اول چاتماز گوجو كيمين هيچ سونرا گوجوندهن تعالي الله شيطانلارا
قاپيسينا الله نئيتيله چوخخلوص آغيرلاديبسان ايشي ايندي قورتارميشدي ياخان الرجيم الشيطان
يالوارماليسان، دؤيمهليسن، ائلهمهليسنقابوسيني جلب اؤزيوه توجهاتين تانرينين گئتمهليسن
دفعه يئددي و گلميشم درمانه قاپووا الله دئمهليسن، آغلاياآغلايا دالغالانديرماليسان، رحمتين درياي
) اتهم ) ولمز الشياطين همزات من اعوذبك اني اللهم دئمهليسن
. اولار طلسميندهنسبب شياطين نجاتا مكاندا و زمان هر سيزيلداماق و آغلاماق و تعويذ بو
. . الله يئتيرديم يئرينه آزداآرتيقلاشا بير دئميشدي نه ميري دؤندوم دؤنگييه بير اوزاقلاشيب ميريدهن
. تظاهره، عبادتده اولان مرتكب بيلهسن بيردهسن بيله الله بير اولا گيزلينده گئرهگ نياز و راز ايله
كيفيته و كميت اولان آرامدا مينان ديجي يارا جهتهايستهمهديم او خاطرهدي تولاماقدان خلقي
شرطيلهكي، بو داديوار آغلاماغين قورخوسوندان الله آپارسين ميريدهپي مقاميندا يالوارماق
. اونداكي گؤزهلدي نه گتيرمك اله قلبين و قويماق ال باشينا يتيم اولمايا اليآرادا ثالث شخص
عملينفسادينين قربت ريائي خاطر تولاماقدان خلقي بيلهسن سن بيرده بيله الله بير اولا ٹاليالله
ييغيشديرما )داليسين شيروانلي اولماز :45ق دييهر( بئله باهار
را زاده حرام طفل افكند مسجد به خداقحبه خانه به ريخت زاهدان رياي اشك
) ( ) ( ) ع ) علي وحضرت ع فاطمه و ص مرسل احمد محضرينده باريتعالي حضرت آخرينده استغاثهمين
بير ائلهبيلديم اولام، طلسميندهنخلاص گديكده شيطانلارين تا وئرديم قرار شفاعتچي عليني آل و
- كي، يونگوللشميشم ائله گؤردوم بيردهبريشديم بويانا اويان چولقالادي بدنيمي نسيمي رحمت
قيريليب زنجيرلري بوينومدان شيطانلارين كي، چاليرامدوشوندوم قانات هاوادا كيمي قوش سانكي
. نشان قيافن دئدي، گؤرجك مني ميري يئتيرديم ميرييه اؤزومو گهتيريبسئوينجك يئرينه شكر سجده
. وئرسينكي، خير جزاي اللهتعالي سنهده دئديم، اولوب شامل حالووا لطفي تعالانين وئريركي،الله
. اولدون نجات وسيله منه
. . - سولو، يئرواريدي بير مسطح اوجاليغندا دولانديردي بويانين اويان گدييين اليمدهن ياپيشدي
. . بير صحبتلهشك آز بير بورداگئنه اوتوراق دئدي، بنذيردي جلگييه بير گؤلشنلي، گوللو، چشمهلي،
: اؤلكهلري، ميين بللن بويي ان مكان گؤردومبو زيللديم گؤزومو اوتوردوق باشيندا چشمهنين
. .... وئريب قرار سيطرهسينده تحت و شهرلري چايلاري،دهنيزلري داشلاري، داغلاري، جلگهلري،
. وار منطقهلر وئرمهلي نشان سنه بوردان دئدي، يئردي گؤزهلمنظرهلي نه بورا ميري دئديم،
. گؤرهبيلرسن بوردان گزيبدولاناجاقسان هارالاري
ياديوا تازادان تأكيدايچوندور اولسا تكرار سؤزلريمده ساخلا ياددا ائشيتديگيوي آس قولاق دقتيله
. ده. بير اولماسين غفلتين لحظه عصادانبير يعني چليك اولا سفاريشيدي حكيم طرخان ساليرام
گلنده برك چوخالاجاقهاي مزاحمتلر و واذيتلر صحنهلر قورخولو اوزاقلاشديقجا منطقهمنن منيم
حفظ ضوابطيده كي، قاباق اولار كيمي، مندلي اوراسنهرماللارين چكسن جيزيق بير عصاايله
ائلهمهليسن.
اژدها: كي، اوننانعظمتليسي كردي سورونور كيمي، ايلان چيل چيل كي، چاي او اوزاقدان ايكينجي
بو قاريشار بيربيرينه چاي ايكي ياخينلاشاندا،بو دهنيزينه خزر آرازدي ساليب نفس اؤلكييه كيمي،
. حضرت كليمالله موسي حضرت عربيسيمجمعالبحريندي سوقاريشان آدي توركي يئرين
. ائلهميشم ايضاح قاباقدا جرياني بو حالدا مفصل چون ائلهدي مجمعالبحريندهملاقات همين خضرايله
باتان گون اوچونجو، ائلهميرهم تكرار اصحابالرسي و قويورام سون بوبارهده سؤزومه بوردا
. . گميسي نوحعليهالسلامين اوردادي داغي جودي ارفكشاددي آدي قديم اؤلكهنين او طرفدهگؤروكن
. گئچيرهم اولموشاماوزدهن قايل شرحه مفصل قاباقدا ساليب لنگر يئره داغدا او
. جد سنه ارمنستاندي طرفي شمال كوردستان طرفي جنوب ارفكشادين ٹتاپشيريرامدؤردونجو
اولان ديليندهدانيشغي تورك وئرمه الدهن ذره بير احتياطي گئچنده منطقهسيندهن ارمنستان
ايچه قانلارين ارامنه . مسلمانلارين جنوب ارمنستانين دوشمانيوخدو بير خطرلي اونلاردان و ر
( آشيب اونلاراحددهن ظلمي ارمنيلرين ديركي، اؤلكهسي قاراباغ منطقه( 46طرفينده بيري او
. نخجواندي شهري نوحون حضرت
اوستوندهن گنجهيولون وار يئرلر گؤرمهلي گئتديكجه شرقه و شمالدان ساحلينده آراز بئشينجي
حتم باكينيدا دوشه اورداندا گذرين وار امكاني آمما، گؤروركن كناردي او اوزاقدا ٹگؤرهجگسن
باكيدي شهر .عظمتلي
لار: داغلاريدي گؤرسهنيرلرقفقاز كيمي، بولوت گئندهن داغلاركي قالديرميش فلكه باش او آلتينجي
گؤزهل اوردا داغلاريندادير اولموشامقفقاز قايل تفصيلينه قاباقدا قوشوكي، زمرد و قافداغي و
بسمالله آياغا دور دئدي، گرنشيب بير ميري گئديبدولاناجاقسان كي، وار يئررهر صفالي و اؤلكهلر
گديكدهن اولسون، اولور نحويله هر چوخودو يولوموز آشاغا اوزي نجاتتاپاسان بلكه گديكدهن بو
) ( . آيريلماغين ياواشياواش ميري آلديق يورغونلوغوموزو اوتوردوق يتيشديك دوزنگاها منييئنديردي
دمنهدهن و كلييه بوشعري شوغوموزيدي اوتورو آخرين سانكي ائلييردي زمزمه چتينليگين
اوخويوردو:
الاكباد حرارت الوداع لاحرقتارض فيضهن و الدموع لا لو
. . آغلاتدي منيده وآغلادي دئدي، اودلانديراردي آلووي جگرلرين محلين آيريليق اولماسيدي گؤزياشي
) ( ياپيشدي اياغا دوردي ميري گلدي چوخاؤزونه يا آز حاليميز سرينلتدي آز بير اورهييميزي آغلاماق
. هر گئدهجكسن دوتوب يولو بو دئدي، گؤرسندي بيرجاده قاباغيميزدا گلديك گزهگزه اليمدهن
سوروشا سوروشا دئييبلر وار مثلده گؤستهرهجكلر يول سنه انسانلارتاپيليب بعضي مرحلهده
. وار امكاني كعبييهيئتيشمك
( . خيرحافظ فالله دئدي، يئتيردي يئرينه معانقهسين آيريليق منيله سونرا، سؤزلردهن هو بو و ٹ
(ارحمالراحمين
- . . قوش قاناتيسينميش قول يوللاندوق طرف شمالا منده ساري اوجنوبا گؤروشدو وئردي ال
. . باخيرديم داليما هردهندؤنوب گئتميردي اياغيم بير گئديردي آياغيم بير سورونوردوم كيمي،
. . ايتميشدي ائويندهن گؤز يوخودو سوراق سس ميريدهن
- طي تئز تئز نقدرمرحلهلر ائلييم طي مراحل چاليشام گئرهك من سونرا، بوندان دئديم اؤزومه اؤز
. . طرفيندهن. بو طرف او يولون گئتمهيه يول وئرديم فكريمي اودوكي قازاناردي منه اولسيدي
. . خوفلانيرديم اؤزومه اؤز آمما بيرزادگؤرموردوم باخيرديم يؤنهليرديم گليردي سهسي خيشيلتي
. - . . عمروده دينديريردي گولو گول گليردي ياز سونرا، آززماندان ييردي پاييزلي هاوا عالمينده طلسم
. . قاتيب قاباغينا تيكانلارين دهوه يئل گؤستهرير اؤزون فصيلي پاييز نظريمهگليردي اولوردي چوخ
. . ياپراغلاري ياشيل آغاجلارين چاليردي سازين سازاق فريلداديردي فيرفيراكيمي،
ايپكدونا آغ داغلار وئرميشدي، الدهن صفاسين چؤل قيزارميشدي قيزاران سارالانسارالميشدي
. . قورباغالارين. گؤللردهن اويناغيدي قارقا قجله، گولشن گئتميشديلر كؤچوب بولبوللر گيينميشديلر
. سوزهن كولا كولدان يوخودو قهقههسيندهنخبر قاشلارين قلم داغلاردا كسيلميشدير سسلري
) ( يولون كروان ساري قرهدهن باغري گئتميشديلر دياره آيري گؤتوروب باش بيلديرچينلر
. هاوادا. چن چؤللرده دومان، داغلاردا گيلديكقيرارميشدي كوسدا كول عوضينه گول ايتيرميشدي
. . حسن بو ياشاييشدا وئرميشدي الذهن صفاسين طبيعت ماحصل چكيردي قوورا لارا روح سازاق
. كتدهرلرين گئديرديم اولاندا چوخ فشار واريدي قيش پاييز، آي ايكي ايكيآيدا اون كي، واريدي
. سوووردوم عمرومو گون اوچ بئش كؤهولده بير يا بيريندهدالدالانيرديم
. هردهن يئريينده دوشموشدو كاردان باشماقلاريم ائدهنميرديم طي يول كونلوك اون آيدا ايكي بير بو
. . سيزسيز، آياقلاريم اوننانچيخارديرديم، واريدي سانجاق سينمده باتيردي تيكاني چاخير آياغيما
. يوخودو. علاجيم آيري سونرا، ايديمدؤزمكدهن چارهسز نئيلهمك آمما سيزيلداييرديلار
. ) سيييه) يه سيي قرصيدي مسكن كيمي، گلاب آغريسينا باش ، قوراسندهن پيشهراي حالوا صبرله
دولماسين قوم ايچينه باتماسينباشماغيمين تيكان تا قويوردوم گؤتوروردوم آياغيمي احتياطيله چوخ
. دقتيله گؤتوردوم تازاديلار تاپ وار باشماق بيرجوت قنشريمده كي، اولدوم متوجه حالدا بئلهكي،
مجلسينده تعزييه مسجدينده آقا مير تبريزده كي، دي تازاباشماقلاريم محكم همان گؤردوم باخديم
. قاريشقايا. آتلي يولا دوشدوم آياغيما چكديم دئييب، الخالق جل اوغورراميشديلار
جوين كيمي، دئدگيم سالام يانا بير اؤزومو چيخينجا قيش كي، دؤنموشدوماللهشيرديم
. . اولسون حاصل مرام قويموردي دالدالانماق دالدالاناجاقلاردا فشاريچوخالاندا
. . گؤردوم مصلحتاوردا قيزيشا آز بير جانيم بلكه واريدي احتياجيم ورزيشه آز سويوغودي هاوا
. ) ( بيارريغيدي نوع بير ايشاؤزيده بو سورهم مينم ائديب فرض آت عصاني چلييي وئرهن طرخان
. ساياراق جلو اونا منحنيسين عصانين مختصرآچيلا قلبيم و داغيدا آز بير فكريمي ايستهديم بيعارليق
قوووردوم چارنال هردهنده سوروردوم كيمي، آت گاهقدم كيمي، آت يورغا گاه مينديم ياپيشديم
. . بيردهن دئييردي قولاغيما سهسي خوروز سهسي، ايت سكگؤرسهنيردي كس كت دؤربرينده يولون
. . اوشاقلار آغارميشدي سققليم كي، منيم جمعيتيله دولدي طرفي بو اوطرف يولون گؤردوم
. مناؤزوم چون ساريدي اونلارا حق گولوردولر چكيب قاققا ائتمهگيمه آت عصاني يا كيمي،آغاجي
مقراولادوشونمهميشم دوشونمييهنده انسان اولار ياخشي نه قويموشدوم قول ايشه گولوش بير
يانديرار اؤلكهلري تؤرهنر اود دان دورماق بيرقيشلي كيمي، طويوق
دئدي منه دوتدي اوزون كيشي شخصيتلي بير
) يتشيخ) صبيي و يتصبيي يخشيخ من ابرد هما عجيبان شئيان
. ائلييب گولوش كيشياؤزيوي سويوقراقدي بوزداندا قوجالانماغي اوشاغين اوشاقلانماغي، قوجانين
اشارهسيله باشيمين اؤزصلاحيميدي تؤكمك گيمدهن اته داشين شيطان آشاغا دوشسهنم سن
دئديم سمع طاعتٹ و . ٹ اشارهسيله باش سنكي، ديلسيز كيشيدئدي او اليمه آلديم عصاني ،
. ايريسيوار اوراق بير سنده بيل ائله دئدي، بلي جوابوئرديمكي اشارهسيله باش گئنه دانيشيرسان
. . ايريدي بوينون دئديلر وييه ده دييديم اولمييدي منه ضرري كاشدانيشماغين دئديم، اؤزومه اؤز
. بيليم نه دئديم، اشاره كي، دوزدي دئدي،هارام
اصولا- هاراگئديسن گليسن هاردان دييهسن آچيب ديليوي سهريميهسن بيزي اولورمو دئدي
. داغلارينگؤستهرديم قفقاز اليميله دانيشماديم گئنه اولماز؟ لال ائشيدهن
آرتار، آرزيسي حرصيچوخالار، ايتيرهر، بيلديگين آزار، هوش آزالار، عقلي قوجالديقجا انسان دئدي،
. - گؤرسنين اودور كركدني فيلي زمردقوشو اوردا يوخدو بوجاغي اوجي داغلارينين قفقاز آيازيق
. گتيرهر اويون نه باشيوا
اونلاري تئزعصاايله سويالار مني خياللانديلار دوشدولر فكرينه اذيت منه بعضيسي جماعتدن او
قاباغا گلدي كيشي اوشخصيتلي ياخينلاشانماديلار قورخوب عصادهن سانكي قورودوم
وئرهسن؟ نشان منه يئرين هر عصانين امكانواراوزاقدان دئدي، دالي حئسلهدي سويغونچولاري
يئرينخصوص هر عصانين دئمهديم يوخ گؤزلري من گؤستهرديم محليني اولان نقش بدوح ٹ
گؤزونون حكيمين طرخان قوناق بو گئدين قويون داغيلين كنارا سسلهديچكيلين جماعتي خيرهلندي
.ايشيغيديجماعت حكيمينعصاسيدي طرخان اوچليك دئدي، ياخينا گلدي قالدي اؤزي تك داغيلدي
دانيش دئدي، سنهدينمهديم وئريب اونو سئويب سني اندازه نه وئرمزدي اونو وئرسيدين دونياني
سني. سنه، توجهي طرخانين منتهيحكيم طلسمدهسن ائشيتميشيك چوخداندي مصونيتدهسن
سيزينده. و نظركردهسييم اونون و اووئريب منه چهلييي بو دوزدو دئديم، ساخلاشديريب
كي، بودور تمنام وئرسين خير جزاي سيزه تانري كؤلگهلياولدوم گؤزي عنايتيزدهن و لطفوزدهن
آيريجيوار يول دؤرت قاباقدا دئدي، وئريب نشان منه امتدادين آيدينلاشديراسانيولون يولومو منيم
. دولودو خارمغيلانيله بيلينمز بويو ان بياباندير بير گئتسن سولا گئتسنخطردهسن ساغا
هراؤلكه طرف او اوردان گئتمهليسن دوز چيخار سس بير هرهسيندهن حيوانلارين جوربهجوروحشي
سني اولار چاك گؤرهنينزهرهسي واركي، محاللار قورخولو و هولناك منطقهسيدي اصحابالرس
ثمود و عاد ساخلاشديراجاق طرخانينعصاسي حكيم خاصي توجه تعالانين الله ساخلاشديرسا
بير سوموكلرينين اصحابالرسين پرگارلاري وداغيلان ايسكلئتلري داغيلميش چؤللره قومونون
. اولانماز پرسنگي اولماغينين اوست آلت شهرلرينين و اوستونهسؤكنمهسينين بيرينينين
و آجلاريندان دولانيبالنهايه سرگردان چؤللرده آزيب يولدان كروانلار چوخ يوللاريندا اؤلكهلرين بو
كهنه سوموكلري اؤلوب ائششكلريقاطرلاري آت دهوهلري اؤزلري سوسوزلوقلاريندان
. . شخصيتلي بو چاتداماسين باغري گؤرمكدهن بوصحنهلري ايستهر اوغول قاريشيب اسكلئتلره
باغرينا محكم مني سونرا، سؤيليندهن سؤزلري بو شخصيدي بير دوغرودانمتشخص كيشي
. مشايعتائلهدي مني قدم نئچه اوخويا اوخويا دعاسين سفر يولا سالدي گؤروشدو، باسدياؤپوشدي
. آمما گليردي حادثهلروجوده بعضي يولدا بو ساريدي شمالينا شرقين آخيشي يولون يولا يوللانديم
دؤنمهيم سولا ساق، كي، آيريميناتاپيشيريلميشديم يول دؤرد يئتيشديم تا قالميرديم يولومنان من
قيريران اصحابالرسين سانكي خوفلانيردي آدام بيرجوريديكي، اوضاع يولوما لانديم يول دؤنمهديم
اؤلكهسينه ارفكشاد طرفده مغرب ساحللريندهن جنوبي دهنيزينين ياخينلاشيرديمخزر يئرلرينه
آزمنطقهده سونرا، چولقالياندان اونلاري قهري اللهين منتهي منطقهسيدير كيمي،اصحابالرس
بيگاه گاه آلتينداقالميشديلار موادينين مذاب داغلارين يئرده چوخ قالميشدي ظاهرده اسكلتلري
. قويوردي اثر روحيمده و مجسماولور قاباغيندا گؤزومون قيچي قول كلهسي اؤلوسونون انسان
سفاهتينين انسانين
- . بالا بالا اؤليسيندهنقورخار قورخمازكي اوجور ديريسندهن آداملارين كي، معلومدي بوردان بيريده
. توكهنيردي سومويي اؤلي
. سونرا، گئدندهن چوخيول بيلينميردي مقصديم ايتيدي حركتيم آمما چولغالاميشدي جانيمي قورخو
نسبت كي، يئتيشديم دوزنگاها د بير يواش هاوالاردايواش جلگهايدي صفالي ياز ٹ سانكي وزهليردي
. باشلانميشدي فصيلي
اؤلدورمهييم اونو و فايدالانماغيم اطلاعاتيندان گلمهييم توش راهبه
اؤلكهسي الرس اصحاب و
. متوجه يئتيشنده نهوار گؤرهم كي، ساري اورا وئرديم اؤزومو گؤردوم صومعه بير گئننن چؤلده او
و دانيشام رهبانيله گيجلميشديمكي،مجبورودوم ائله مشغولدي رهبانيته اوردا راهب بير كي، اولدوم
. بير كي، چكديم جيزيق بير عصاايله قاپيسينينقاباغيندا صومعهنين اؤيرهنم اوننان يولاغي يول
چكسن جيزيق تئز تئز تاپشيرميشدي منه حكيم تاپا،طرخان ال منه تا گيرنمهسين ايچينه يارانميش
. حس گؤرمكدهن اوراهبي گؤرمهليسن ايشي بو يئردهاوزولنده هر علاجين دوشر تأثيردهن
خطا ارمنيلردهن صورتده هر ياخينلاشميشام يا يئتيشميشم ائلهديمارمنستانمنطقهسينه
(. بونلارين ائديرديم مراعات چوخ احتياطي سببه او قيريخدي چوخ ذاتلاري چون اسگيكدئييردي
) چوخدو نسلينه عرب خطريندهن يهودون تؤرهمهسينه تورك خطري
نه باخدي منهدقتيله چيخدي تبختريله چوخ صومعهدهن الينده عصا اولوب فارغ اعمالدان راهب
اؤزومده اوراجان من گؤره بيرسولاقچيليق مندهن ائديردي ايجاب كبري سانكي دانيشدي نه ديندي
ديل سونرا، مكثدهن آز بير ائلهدي رد جواب باشاشارهسيله وئرديم سلام اونا كي، ياراتديم امكان
من سر دئديم، چكيبسن ندير جيزيق او دئدي، ياشاماليسان، دئديدئديم خوشگلدين، بير اوجو
الخفياتدي.
اؤز آدامگلنمز، هله هله بورا قوروقدي منطقهم بو منيم گئديسن هارا گليسن هاردان دئدي،
. يولدان دوشموش كرواندانآيري دئديم وار يولو بورا انسانلارين بير مخصوص جماعتيميزدهنده
. - باخاندا دئييل عصا بير متعارف ائلهبيل عصا اليندهكي دئدي، انسانام بير اياغيسيز السيز آزميش
حكيم طرخان كي چيخدي ياديمدان حساسيتآرتيردي بدنيمده قاماشديردي گؤزومو منيم
. يئريسينده ال عصانين بو دئديم، وئريبدي طرخان منه بوعصاني دئمهكي يئرده بير تاپشيرميشدي
. 47بدوح) او( هارا سن كيم؟ حكيم طرخان كيم؟ سن دئدي، وئريب حكيم طرخان بونومنه نقشيوار
آچميشام اوستون سرين اؤرتوري اوستو وئرميشم سووا وهرياني كي، ملتفتاولدوم هارا
. قاييتمز دالي داي چيخدي آغيزدان آمماسؤزكي
موجز باداباد چه هر گئچهجهييمي دئديم باش . ٹ اوتوردي شرحوئرديم ملاقاتيمي حكيمله طرخان و
. مسلماندي كي، حال عين حكيمدر طرخان دئدي، سونرا، اوتوروشدان اگلش سنده دئدي، منه يئره
چون احترامدي مورد مسيحييديلر اهلينهكي اؤلكه بو همي اؤزومه منيم همي او آمما مسيحيم من
ارمني بورا اول مواظب چوخ اوزوندهن بواؤلكهده تاپشيريرام سنه نظريسن مورد اونون
. دوغروسونا دوغرودان دئديم، راهبه سوسويوبلار قانينا توركتؤرمهسينين هاميسي منطقهسيدي
. منه بواؤلكهلري اولورمو گيجهلهجهيم بوردا منده دئديم، اولماسين شككين دئدي، بوراارمنستاندي؟
منعكس مناطقي بو گؤزگوسونده ذهنووون تا آس قولاق دقتيله دئدي، هارادي؟ هارا وئرهسن نشان
سمع. دئديم باشلادي ائلييم بوردان سؤزي طاعتٹ و نوحون( 4/8سفرتكوين : ٹ اولونوب ذكر ده
مطرحدي الجودي علي آستوت و قرآنيزدا اوتورديسيزين يئره ياخينليغيندا ارفكشاد گميسي
طرفده غرب ساري جنوبا آز بير اليله طرفدهدي، غرب ارفكشادينياخينليغيندا داغيدا جودي
اوغلودي يافثين ارفشكاد داغيدي جودي داغدا گؤروكن او دئدي، نشانوئريب، ارفكشادي
) ( اروان ايريوان ارمنستاندا آدلانيبدي آديلا اوغلونون ايكي اونون منطقهده بو كردستان،ارمنستان
. وجوده سونرالار بوايروان گئتدي سمتينه روسيه خلقي اولوب ويران سونرالار گلدي وجوده شهري
) ( اونلارين. شكاكلار و دومبوليلر كردناوغلانلاري شكاك شقاق و دومبول كوردستاندادا گلدي
و دانيشير نه بيملز دانيشان سؤزو يئرسيز دئسنياخشيدي يئرري سؤزي تؤرهمهسيديدئدي،
. عناد نهقرآندان اولو توراتدان نه دييركي اطلاعاتي تكاملده ٹ سير ميمونلارين اؤلكهلرده بو ،
دايچاسينادا دئسينلر پروفسور اونا تا تانيتديرار دارونيست اؤزون گليب انسانوجوده جهشيندهن
اولانيوخدو انسان ائلييب جهيش شامپانزالاردان ندهن ايندييهقدر، تاريخدهن او دئسن رخش،اونا
. طوفان آلدي اوزونسو يئر سالدي لنگر يئره گميسي نوحون حضرت داغيندا جودي پالچيغا باتار
ياشاييشا. اؤلكهده بو يافث سام،حام، اوغلو اوچ و نوح حضرت قالدي سلامت گميدهكيلر اولدو
بو نوح حضرت اولوب جعل رابطهده بو تورتوراتدان سلم، ايرج، داشت پسر سه فريدون باشلاديلار
. . اؤلدو اوردا و ياشادي اوردا قويدو بناسين شهرينين سارينخجوان جنوبا باتانيندا گون ارمنستانين
اؤلموشدي اؤزي سام يوللاندي، سمتينه آفريقا نسلي حام تؤرهمهسيچوخالدي اوقلانلارينين
يمن مركزلري اصل يوللاندو طرف جنوبا گؤتوردي تؤرهمهسين سام نوح سامبن بن ارفخشد
( عاد ( 48اولدواوردا ( بن( هود عابر باريتعالي حضرت اناالله، دئدي عاد باشلاديلار طغيان قومي و اؤزي
و ريح بلاي دايانديلار ائلهديطغيانلاريندا مبعوث هدايتينه اونلارين نوحي بن سام بن ارفخشد بن شالخ
. عرب سام بن ارفخشد بن شالخ بن عابر بن بنقحطان يعرب ائلهدي نابود و محو اونلاري صرصر
سبا واريدي اوغلو اون قحطانين بن يعرب بن يشحب سبابن رونقينآرتيردي و وجودهگتيردي ادبياتين
... اهاليسينين شهرين بو قرآندا آيه مسكنهم في لسباء كان لقد مشهوردي بلقيسآديلا كي، شهري
و شامداعراقدا عربستاندا تؤرمهسي اوغلونون اون اونون آدلانيب آديلا سبانين همان شرححاليدي
دهنيزينين خزر و كي،گؤروسن اؤلكهلره بو تؤرهمهسي يافثين آمما اولدولار متوطن اؤلكهلرده آيري
بئش اون يافثين باشلاديلار ياشاييشا آسياقارهسينده خلاصه و آذربايجاندا بوتون توراندا سواحلينده
قبيلهسيله چاييندان آمور يافث بن سوبيل بن عامور وجودهگتيردي اؤلكه بير هرهسي واريدي اوغلو
انموا چينده اونلار آدلاندي آديلا عامورين يازيرلار آمون كي، چايي گئتديآمور ديارينا چين گئچدي
يافث بن سوبيل بن عامور بن مدتج بن باعور بن طاس نسطر قويدولار شهرينينبناسين
خاقانليغيچكدي چوخ ايلدهن يوز اوچ گتيردي وجوده خاقانليق شخصديركي اولين انمواشهرينده
داستاندي اوزون ائلهديلركي، مبدل بهشته مملكتين چين اولدو خاقان عوون اوغلو سونرا، اوننان
يوخدو فرصت ( 264شرحينه مبدل ) جهنمه چيني تاپيلدي كاهن بير آدلي يانشو گئچنده هجرتدهن ايل،
) دؤرد ) بو، ايستهدي كمك دان ايريخان شاهي قاچميشديتوركوستانين تبته كي، چين خاقان ائلهدي
. ) گؤردولر ) حسابين نون يانشو گؤندهردي فرمانيندا تحت قوشوناوغلونون مين يوز
آدلاندي يونان اونونآديلا كي، اولدي ساكن گئتدي اؤلكييه بير تؤرهمهسيله اوغلو آدلي يونان يافيثين
قارداشلارينين بيري او و بنيافثين ارعو نسليندنديلر يونانين اسكندر ارسطو، لقمان، سقراط،
ابخار،: خزر، لكزولان، داغ قاباق قبخداغي فرغانه، طبرستان، گيلان، ديلم، خوارزم، تؤرمهسي
استيجاب، شاش سمرقند، بخارا، صغد، خراسان،اسروشنه، رس، ري، همدان، لشك، سرير،
. سپهلنديلر ايرانفلاتيندا خلاصه آذربايجان كل فارياب،
: ارينميش او وصفاسي بركتي و خير اؤلكهلرين بو دئدي وئريب نشان آرازي سونرا، سؤزلردهن بو
. خزر چاي بركتلي ايكي بو آديكردي چايين گؤرسهنن اوزاقدا آرازداندي آخان كيمي، گوموش
كي، دير مجمعالبحرين همان سوقاريشان بو يرينهقاريشارلار بير سوقاريشاندا ياخينلاشاندا دهنيزينه
. ائديبدير ملاقات عليهالسلاميله خضر اورداحضرت كليمالله موسي حضرت
- . دئدي بهرهسيچوخدو منه فايدالانماغيمين اولسا معلومات مختصر قاراباغدان گرجستان، دئديم
. اولوب اخذ آديندان اونون گورجستاناؤلكهسي ايدي كورج آدي اوغلونون بئشيك سون ارفكشادين
او سالديرميشدي مجلل قصر بير كناريندا چايين اوزاقداگؤستهرديگيم او ايدي كورا آدي باجيسنيندا
ارمنستانين كي، اؤلكهدي كؤروكن ياخينليقدا بو قاراباغدا اولوب اطلاق آديناكورا اوچايين جهته
: ائلهديم. زمزمه سهسيله اوجا دوشوب ياديما شعري بو شهريارين جنوبطرفيدي
) راهب) بيرگونگورولدارطبلوشيپوري يوردوسا قاراباغيمگئديبالدنسهتاريمقوييتيماولسونايييدلر
نه و هارداسان گيجيشيربيليسن ديبي بوينوزوون بيل ائله دئدي، باخيب چپ چپ بير اوزومه
- . من شعري او دئديم تيكهدوغرارلار تيكه سني ائشيتسهلر ارمنيلر شعري بو دانيشيرسان
) ( . سوروندورهرلر نينه اؤلدوره ايتي مناقشهيوخدو مثلده دئدي، دئييب شهريار كي، دئمهميشم
نقدر دئييرسن جاناوار بورداقالمالي ائلهسن نادي، بوينو ويزرياوخويانينين سؤزون و وبالي شعرين
. جايز دايانماغيم چوخ دولانيب حالي رهبانين گؤردوم ياخشيدي ائيهله شرائلهسن رفع تئز
چوخاولدو مزاحمتيم سيزه قسيس حضرت دئديم، دوزهله حالي چكم دابانين آز بير دئييلايستهديم
تا ائلييهجهيم و طيائلهميشم مراحل گرفتارام طلسمده من گيزلين نه سندهن دئييل گيزلين اللهدان
تا گؤرمهلييم مجمعالبحريني اؤلكهلريدولانمالييام، اولان ساحللرينده آرازين اولا منجر نجاتيما
يئتيرهم باكييا اؤزومو مينيب گمييه اوردان گئتمهلييم رشتانزلييه آستارا، گتيرهم اله اوردان اسراري
سدي باغلييان ذوالقرنين گؤرهم قوشون زمرد تاپام قافداغين قفقازداغلارينا يوللانام اوردان
بيرسوراخ دي مأجوج يأجوج اصطلاحيندا قرآن كي، ماجوجدان آجوج گتيرهم اله تاپيبمعلوماتي
مات ائدهم ششدرينمششدر ايستهديم آلميشدي هاواسين آز بير دئمهگيم قسيس حضرت دوتام
. اولماغا جاثليق وئريركي صدريزنشان سعه قسيس حضرت دئديم، وئرمييه نشان يول ايري قالا
. پاپاغينين گؤردوم ائلهمهميشم قبول ديلر پيشنهادائديب ظننيزدي حسن سيزين دئدي، وار لياقتيز
ياديمادوشدي بيتي بو صائبين بوشدو آلتي
ميپيچد بسيار صدا مغزي بي ز گنبد در زاهدكه عمامه از زهد فريب صائب مخور
قرار تكليفآلتيندا مالايطاق بؤيوك دئدي، ائلهيب تشكر قازانانيدي اونا كي، آنلاغيمدان منيم
تاپيبسان.
بير بير هاميسي يوللاناندانسونرا يول اؤلكهلريدي آراز چاتينجا، دهنيزينه خزر تا دوتدو بوردان بودو
بيرينه بير ياخينليقيندا خزر كور و كي،آراز قاريشاندي سو همان مجمعالبحرين چيخاجاقدير قنشريوه
يول. منزل نئچه ساحلينده آراز ائديبديلر ملاقات پيغمبراوردا ايكي كيمي، دئديييم قاباقدا قاريشارلار
. متحتمدي دئديم، اولماياجاقدي بند مطلبده بير الين اوردان منتهي اوراچاتاجاقسان سونرا، گئدندهن
. . منتهي آستارا محالاتداندير تاپماغي آمما بئلهدي دئدي، اوردادي چشمهسي سويونون كي،ديرليك
سانكي اولسان گمييهسوار اوردا گئچهجكسن آستارادان انزلييهده رشت دادي آراز عليه
يول چؤكوب يئره بولوتدي قارا ائلهبيل كي، داغلاردي گؤروكن بوردان داغلاريدا قفقاز باكيداسان
. زمرد اولمايوب گؤرهن زمردندي اوردادي قافداغي منطقهدي بير هولناك اؤزي آساندي يولاغي
. كي، گليب ناغيللاردا قافدادير وار شهپري رنگارنگ معروفالاسمدي مجهولالجسم قوشودا
داريول سدي ذوالقرنين سيندهدير ذروه داغينين قاف يوواسيدا دوبدو زالياوبؤيو دهدهسي رستمين
قرآناصطلاحيندا ماجوجداكي آجوج گورمزلر سدي آمما گورهرلر گئدنلر اوراني دير بيرمحلده آدلي
. يوخدو يولو كيمين هئچ اورادا و ديلار داليندا سدين دير مأجوج يأجوج
نجاتيوين بيلمكطلسمدهن اسرارين بعضيسينين و دولانماق هاميسين اؤلكهلرين و يئرين بو
. حالووا واي اولسا شرطي
لفظ بير ديريليكسويي مجمعالبحرينده ماجوج، آجوج سدي، اسكندر قوشو، زمرد داغي، قاف
. دالدالانيب داليندا پردهلرينين سر معنالري ديلركي
- لفظلرينمعنالرين بو و ويرمالييام كؤزه اودا اؤزومو خاطر سينديرماقدان طلسمي دئديم
دوشونمهلييم.
. . دئدي،- اولماحيوانام دئديم، گؤستهريرهم يول آداما آدامسان سن بيليرهم بئله من سحردهن دئدي
. . گلمير ايييسي آدامليق گلسهسندن اييسي صندل سؤووتدن تارينين جهنمده سنين جان سن نه هر
€ - گئت گئديسن هارا ايت گؤزومونائويندهن تؤكولور مناس خناس گؤزلريندهن سنين
. هر مسلمانمملكتي هاميسي اؤلكهلر اولاسان مسلمان دئديم، گلدي گران چوخ سؤزلر بو منه
€ ائلييه اهانت بئله سنه ديغاسي ارمني بير اسه اسه بايراغي اسلام يئرده
. نه- آنليييرسان دئيدي قولاغيوا آدين قويدوم آد جاثليق دئديم، قيسس سنه دانيش مؤدب دئديم
دئدين منه كي، منيم يئريدييا ارمنينين سن جهنم عشري اثنا شيعه مسلمانم من دانيشيرسان؟
- قرآن مسلماندي آديز دئدي آغزينآچيب يوموب گؤزون پيرسيدي راهب سنين؟ جان تارينين جهنم
. عليالظاهر آمما يوخدو ايشيم قضيهايله منيماصل بيلرسيز محرف ده انجيلي و توراه كتابيزدي
اليزه اوخورسوز آوازيله خوش وئرهرسيز، چاپا مذهبجلديله خطيله گؤزهل ائلرسيز حفظ قرآني
اوخويوب قبيرسانديقدا سالارسيز، بوينوزا باغلارسيز، قولوزا آمانائلييب حرز اؤپهرسيز، آلاندا
ايچرسيز،تفسير آند وئرهرسيز، قرار وسيلهسي تولاماق خلقي باغيشلانديرارسيز، اؤليلريزي
و زمان عملائلهمهزسيز، احكامينا قويارسيز، قول استخارهسينه چؤندهرهرسيز، مفهومون بهرأييله
قرار وسيله هدفيزه ائديب الدهبلگه اوخورسوز، آيهلري قازانان اؤزوزه برابرينده حادثات و مكان
ايش ائلهديلر محرف يهوديلر توراتي سوسيچيراتمازسيز، اوستونه ائليينلرين ضرر وئرهرسيز،
... و الكتاب ببعض افتؤمنون سيزنهدئييرسيز دئييل كي،محرف قرآن چيخدي مسيريندهن صحيح
... ببعض . 85تكفرون بو مخاطبدي يهود ائله به دئييرسيز تاققيلدار قولاقلاريز اوخوياندا بقرآيهسين
. حاليناشاملدي كتابين تماماهل آيه
. . باخبردي وكلياتدان جزئيات قويوب ذرهبين مسلمانلارا بيل ائله يوخدو جوابيم سؤزلرينه گؤردوم
. خالقيميزين مغالطييه دؤندهرديم سؤزي دانيشماز آچيب آغزين دييهجك داليكينه بيلسهكي اولكي
. فور عاجزليينده بيري مباحثهده رايجدي مغالطه عالملريميزدهده باشلار آراسيندا مغالطه .ٹ
مريمايلهنامشروع كي، ويرديلار تهمت پيغمبره زكريا حضرت يهوديلر رهبان آقاي دئديم
عدهسي بير ايكيبؤلدولر مشارايله اونو علته بو گليب وجوده عليهالسلام عيسي معاشرتيندهن
منعقد رحمينه مريمين اوننان عيسانيننطفهسي وارايميش وارگلي ايله نجار يوسف مريمين دئديلر،
روحالله. و كلمهالله عيساني حضرت اولدو نازل اولموشدوقرآن شايع تهمتلر ناروا آيري اولوب
دئدي، ائديرهم مغالطه برابرينده سؤزلرينين اونون بيلمهدي اوزونآغارتدي مسيحيهتين و تانيتديردي
. اوخورسوز دئديم، تانيديم خائن نسبت قرآنا سيزي ائتمهديم ايراد قرآنيزه منسيزين كيشي احمق
لحظه حالي دئييل كو دورمالي گؤردوم وئريبسيز، قرار وسيله هدفيزه عملائلهمزسيز،
بهلحظهدئييشيلير.
. هي راهب آي دئديم، تعبيهدي فطرتيمده قضيهده عكس متقابلهدي احترام اعتقاديم ياشاييشدا منيم
. گؤروسن چؤپون سامان گؤزونده گؤرمورسناؤزگه هئزاني گؤزونده اؤز پيسليييرسن مسلمانلاري
( ... كتبنا هاما ابتدعوا رهبانيته و ائلهدي ابداع مسيحيترهبانيتي كي، وار صراحت قرآنيميزدا بيزيم
. 27عليهم.... تاركالدنيايه( يازماميشديق اونلارا بيز اونو چيخارتديلار رهبانيتياؤزلريندهن حديد
) ( لاپ راهبي سؤز بو ائلييب شكار سني شيطان الخبيث بك استهام لقد عبويور علي حضرت
. ائلييب شكار شيطان سني دئديم اوزونه گؤتورديكي،
- دهده كؤنز چكرسن؟دئديم ال مندن وئرسم نئجه اليننده گؤرهسن گلديك توش كؤنهزه غريبه دئدي،
. ساليب توخومون ناكؤندهمين كيمي، سنين نديركي،
تهو . 0راهيب اولدو مات جيزيغايئتيشنده اوستومه منيم جومدو گؤتوروب چليگين اولدو هرهدهن
. چكديگيم چليكيله كي، دوشوندوم مانعاولمادي چليگه جيزيق گؤردوم ساري منه اوزاتدي عصاسين
گلدي اليمه بوردا كي، تجربهايدي بير بو بيلمير اولا چليگهحرز حسابيدي مندلي رمال كي، جيزيق
سؤنه اودي اورهيينين بلكه ائلهسين وارد ضربه منه اولانمادي ائلهديمموفق رد چليگين چليگيله
. پيسلهميشدي منه قاباقدا ارمنيلريدهكي و اؤلدورمكايدي مني فكري رهبانين اولدو محقق
كرار سيتماغيميش خام مني فكري كي، ائلهديمهردهن يقيناولدو رد ضرباتين گتيردي حمله منه ٹ
.دؤنوردي . ) هاراييناچاغيرير) ارامنهني كي، دوشوندوم دئييردي هاوار آي طرفينه ايروان
. ( . منياؤلدورهجكلر گلسه ارامنه بيلديم اولو يامان قورخوسو جان تاپديم قرار مقاميندا دفاع
آرادان من گيجللهنه بلكه گوپسهديمكي، نيزهسيله عصانين شقيقهدير كي، گيژگاهيندان دههتلهديم
. چون گؤتوردوم چليگينده رهبانين پوزدوم تئزجيزيغي ييخيلدي گيجللندي اؤلموشدو اؤلسيديده چيخام
. يوللانديم يولوما ساحلده جنوبي ساحلينده آراز قوهقاچديم دابانا دئييلدي علامتسيز
- مسلمانلارين باغداقيرديغلاري قارا اؤلسيدي يوخودو، نگرانجيليغيم قالديسيندان اؤلوب راهبين
. صومعه و باخيرديم دالي هردهن گئده سرعتيلهگئده ائلهميشديم قان بير قانا مين قصاصيدي بيرينين
خصوص گؤتورميهجك ال آييلسامندهن راهب كي، اولوردوم متوجه بر طرفينه مزيد چليگيده ٹ
راهبلر يئتريب صومعييه اؤزلرين كيارمنيلردهن اولدوم متوجه گؤروب علتايدي اؤلموش ين
ائشيديرديم سسلرين چون ساري رديمه اولوبلارمنيم متوجه
. اؤلدوروب كي،دئييرديلرقويميونقاچسيناوبيزيمراهبيميزي
اوجور آتائله،مينچاپ عصاني، گل گئده دئديم، اولمازدي اولماق اميد آمما چوخودو فاصلهميز
يئتيريب مني دوشسيديم يورولموشدوماياقدان دئييرديلر چكن ال آمما اوزاخلاشديم آز بير ائلهديم
. دايان دئديلر منه دؤرهلهديلر مني عدهجماعت بير گؤردوم بيرواقت ديلر يئتيشهجگ حسابيما
. چوخوق چوخ بيزسنيقاوانلاردان ائلهمه قورخوب آل تؤشئيئوي
منتهي خالقيدي جماعتآذربايجان بو كي، اولدوم متوجه قاچديلار قاييتديلر گؤرجك بونلاري ارمنيلر
. بير گئديرديم ساحلينده بوطرفينين آرازين من چون بيلرديلر اولا خالقي آذربايجانين گونئي
چون وئرديم جوابين سلامينين وئردي، سلام منهياخينلاشيب او واريدي ساققاللاري آغ شخصيتلي
- . آمما بنذييرسن آداما دوشن طلسمه دئدي وئرمهديم جواب آيريسؤاللارينا آمما ايدي واجب
ناراحتاولما اؤلدوروبسن كشيشلرين ائشيتديك چيخديق سهسينه ارمنيلرين بيز قورخوبائلهمه
‚ ظلمي او يهودعربه يئردهدي انتقاميميز هله اؤلدورسگ قدر نه اونلاردان ائلييبسن قان قانا
. ائلييب تؤرهمهسينه تورك ارامنه كي، ائلهمييب
آزارلاري و منهاذيت كي، بيلديم ائديرديلر محبت اظهار منه گليرديلر بير بير هاميسي جماعتدهن او
. ائلهديم تشكر فرياديماچاتماقلاريندان سؤروشدوم حاللارين دانيشديم باشلاديم گئچميهجكدير
. آز كي، قدرگولدولر او دئديم، جرياني كيشييه ساققال آغ شخصيتلي او وئرديم چليگين رهبانين
. ايلهسينلر غش قاليرديلار
. باش حالدا چوخمختصر آچديم اوستون اولماغيمين طلسميده آرتيرديلار داهادا محبتلرين منه
. آلقيشلاديلار مني دئديم، گئچهجهگيمي
اولسيدي گرفتارچيليغين آغير جور هر ساودوق باشيندان بلاسين ارمني دئدي، كيشي ساققال آغ او
اليله زور مسئلهديركي بير آمما،طلسم اولمازدي مضايقهميز آچماغا دويونلريوي واركن قدرتميزدهن
گئچهجهيين باش كي، ايستييريك اللهتعالادهن ائدهجكسن طي كي، مراحل او دئييل اولان حل
. سوووشسون يونگول
اصحابالرس كيمي، داغلارينا قفقاز بوردان و بوراجان طرفه بو اؤلكهسيندهن ارفكشاد
طلسميده انشاءاللهتئزليگيله اول مواظب آز بير اؤزوندهن وار مرحلهلر قورخولو اؤلكهسيميش
سنيديرارسان.
. سوقاريشان اوستوندههمان يولووون ائله دئدي، گؤرهم مجمعالبحريني كي، سئويرهم چوخ دئديم،
. يوللانام يولوما ايندياجازهلهنيرهم دئديم، دير مجمعالبحرين قاريشير بيرينه بير كور و آراز كي،
بيزه كي، چهليگين راهبين بو دئدي، شخصيتليكيشي او و گؤروشدولر منيله بير بير هاميسي
سالدي قولون يادگاردي آراسيندا قبيلهنين بو ارزيشيديسندهن دولار ميليون ميليونلار وئردين
. يولا دوشدوم آيريرديم اونلاردان قولبويونلاشديق هابئله منده بوينوما
يئرلري دهيرلي و قالاني اؤلكهسينين اصحابالرس
بويانا اويان جوراشباح به جور قاباغيندان گؤزومون خوفلانيرام گئنه گؤردوم گئتميشديم يول آز بير
. دفع عصاييله چوخياخينلاشانلاري ائديرديلر اذيت هردهن و آغارديرديلار گؤزلرين منه گئچيردي
انسان توك تكه مزيدي گلن آدام مين بيرينينعهدهسيندهن كي، گؤروردوم حيوانلار وحشي ائديرديم
كي، تاپميشام قرار منطقهده بير گؤردوم واخ بير آرتيردي گؤرسنديگئتديكجه اسكلهتي و كلهسي
بير قيچ قول دوشموشدولر، طرفده بير كلهلر يوخدو يئر قويماغا اياق سورسوموكاليندهن
قالميشدي طرفده،احيان پابرجا اسكلتي انسان حالدا بوتون باشگئجهجهگي . ٹ قومونون ثمود و عاد
. مكانيدي اولونموش شهرلريندهنويران بؤيوك قومونون اصحابالرس بيل ائله دوشوردي ياديما
. خيش آلتيندا آياغيمين سوموكلر مبدلاولموشدو ويرانييه شهر بؤيوك ايكي اون واقعهده او چون
. حالدا وحشتناك چوخ طرفدنده بير ائلييم حركت نجور بيلميرديم اوغولوردولار خيشيلدييب خيش
دوشن جانينا خلقين قودوران، ايكاش دئييرديم گؤرسهنيردي آثاري تانرينينغضبينين قورخوردوم
نديرسونرا، نتيجهسي ظلمونون لارين كار ظلم كي، بيلهلر و گؤرهلر صحنهني بو آداملاريگتيرهسن
گوجو موجونون محبتدرياسينين دونيانين آيناسيدي، عبرت قاباغيندا گؤزلرينين تاريخ دئييرديم
. ائديبدير مشغول اؤزونه اونلاري
. بلا اوشاقلاريدا اودونا قوري يانميشدي ياشدا بيل ائله واريدي خيرداسي يئكه اسكلتلرين
بندهدهن. بندلر ايرهليگؤردوم يئريدم توخوندو هيكل ايري بير گؤزومه چولقالاميشيميش
قيني، قيزيلدان كمريندهن تاجوارقيزيل بير مرصع جواهردهن قيزيلدان، كلهسينده آيريلميييب
. آدام بونو دئديم، اؤزومه اؤز چوروموشدي شمشيراؤزي آسلانماميشدي قيلينج بير مرصع دستهسي
سن گئدهر، هدره زحمتين سفئه دئديم، دانلاييب، اؤزومو سونرا،اؤز موزهسينه تبريزين قويا آپارا
. ساخلاماغا شئي عتيق نه جماعتينين تبريز موزهسينه اصفهانين قويار گلرآپارار عباس شاه آپارماغدا
حوصلهلري ساخلاماغا آباد كيمي، آداملاري اؤلكهلرين آيري مأثرهلرين قديم وارنه رغبتي
( فكرلريوار آپارماق آرادان گؤتورمور گؤزلري (49حتيخرابهلرينده
. اولجه آقامحمدخانين قاجاريدي سلاطين حرمت مورد و ايدي وليعهدنشين پايتخت ايكينجي تبريز
بو نتيجهسي چاتديرديلار ونهايته قالديرديلار انقلابين مشروطه اولدولار قهرمان خلقي پايتختيدي
. گؤرونور كي، اولدو
اقل جيبيمهكي، دولدوردوم ييغديم اوغوج نئچه جواهراتيندان گئتميييم اوتاجين اليبوش بوردان ٹ
بيرزاد گؤردوم ائدنده يئنهحركت دولدوردوم تازادان بوشدو جيبيم گؤردوم يوللانام يولوما دوردوم
. زاداتملكاولابيلمز بير عالمينده طلسم كي، دوشوندوم يوخدو
. قفقاز جيغيردايوخودو حتي دئييلدي بللي يول سالام يئره بير اؤزومو بلكه كي، لانديم مايول يولو
. توشلاميشديم سمتين داغلارينين
. . ائليييب- منيمسخر ارواح كي، بيليرديم ائله طرفدنده بير دهبهريشم قويموردي سوموك سور
. - و بر ديلار داغيلميش كهپهنكلراوچوردولار رنگ به رنگ حسابسيز سايسيز قاباغيندا گؤزومون
چولقالادي مني قورخو بو طرفدنده بير ياغيشياغيردي آغ شيديرغي يئره گؤيدهن بيل ائله بيابانه
القارعهماالقارعه اولوب قيامت اولما مالقارعه 1كي، ادراك ما كالفراش 2و الناس يكون يوم
قاريشميش 3المبثوث بيرينه بير و داغيلميش جماعت قيامتده ديركي بو آيهلرينمفهومي بو
. اؤزومو اؤزوم سونرا، ائديردي ديوانه دهلي لاپ مني اولاجاقلار محشور كهپهنكلركيمي،
بو ايتقدير علي دولانيرلار منظريمده منيم كي، ارواحديلار تجسم كهپهنكلر بو كي، قانعائديرديم
باخيرديم آشاغييا قاباغا،يوخارييا، دالييا، سولا، ساغا، چتينايدي چوخ تحملي كيفيتين و آه وضعيتين
. يوخودو گلن هاراييما آغلييرديم چهكيرديم
دهنيز بيرجهتده، چكيردي زبانه جهنم طرفده بير گؤرسهنيردي صحنهلر قورخولو لحظه به لحظه
كي، عالميدي بير كاميناچكيردي دالغا كيمي، اژدها گاه چولغالييردي اود مني گاه دالغالانيردي
. محالدي ذهنلرده تجسمي
بو قاچانداييخيليرديم يوردوم و بودور يئريينده يورغا سالام يانا بير اؤزومو حركتيله اللهشيرديم
بيردهن اوزولدي هريئردهن اليم ائلهدي خطور خاطريمدهن آرزيسي اؤلوم كي، ديدي صحنهده
: دئديم بالبداهه
) آز) بير هاوا حركتيمچوخالدي قدرتلندي بدنيم آز بير السوء يكشف و ادعاه اذا المضطر يجيب امن
آلتيندا اياغيمين اولوب شامل لطفيحاليما اللهين كي، دوشوندوردي منه حسيم آلتينجي ايشيقلاندي
. اولدوم قايل سرعت جهتهحركتيمه او كوردو گؤرو سومويي آدام بير تكه
نجات اؤلكهسيندهن الرس اصحاب و چاتيش البحرينه مجمع
. دوشدوم جنتهگيرميشم اولوب خلاص جهنمدن بيل ائله تاپميشام قرار اؤلكهده بير گؤردوم بيرده
. آخيردي سولار دوري گؤزياشيندان چشمهلردهن يئتيرديم يئرينه شكرين تانرينين مهربان سجدييه
. . بيل ائله باخانميرديم طرفه دالي قورخومنان نفسچكديم بير آسوده اوتوردوم ائلهييب وضو تجديد
دؤشهميشدي سفرهسين احسان صفا چؤلده آمما بيلمهميشدي اؤزونتاپا هله ياز چيخميشدي قيش
اوردا نقدر اولموشام تازا آنادان كي، بيليرديم بئله چاليردي لاي لاي وجسميمه روحوما يئلي صبا
ايسترايستهمز اولوردي، مطول زماني عالمينين طلسم اوندادا ايدي صلاحيم ائيهله چوخقالسيديم
عالم يولا دوشدوم كي دوردوم مسئلييه بو - ٹ بويانا اويان دوشرجيرانلار اله چتين بيرده راحاتليق بو ،
. - يئر چيچكلنميشدي آغاجلار قوزيمهلييردي قويون چكميشديلر صف هاوادا درنالار قاچيردي
. قاشلار قلم اوجاليردي سهسي موزون قوشلارين چاغلاييردي، چايلاردا سولار كؤپورهميشدي،
سرعتين. باشلاديم حركتي طرفينه مقصد گؤرتورمهليديم گؤز بونلارينهاميسيندان قاققيلداشيردي
- بير آلام آزدينجيمي بير تاپام كؤلگنديريك بير كي، باخيرديم بويانا اويان يئرييه يئرييه چوخلوغويوردي،
اويان يئتيشديم ساري، اورا اؤزومووئريدم اولدو مجسم قنشريمده كؤلگنديريك بير سونرا، زماندان
. تپيلديم ايچهري اولماميش متوجه بويانينا
- . قورموشو تله كي،اوچي دوشوندوم باخديم بويانا اويان آز بير توخوندو قولاغيما سهسي شيققيلتي
. . ائله اؤزومو قالديم تهرائلييمده نه ائلييم نئجه قورتار بوردان ديگل دوشموشم تلييه من موش
. گؤردوم گئندهن كسم طنابلارين نيزهسيلهتورون سر عصانين ائلهمهديم هوش كي، ايتيرميشديم
باغري شايد گؤرنده مني اوچي كي، دوشدوم قويلو چكديماوزي جيزيق بير ايچينده تلهنين گلير اوچي
. اولام باعث قانا اؤله چاتدييا
باش زاد بير منهباخيردي دقتيله گيرنمهدي جيزيغا آمما ايچينه تلهنين گيردي يئتيشدي گلدي اوچي
اولادي بنيآدم اي دئدي، هاچانا باخيرديهاچاننان بويانيما اويان اييليردي اكبر الله دئييردي تاپميردي
سوادي كي، وئريردي نشان اداسي جملهسينين هاراگئديسن گليسن هاردان بوراهارا، هارا سن
. كي، وئرديم نشان قولاغيمي كارسان دئدي، دينمهديم يوخودو حقيم چوندانيشماغا آزدي يا يوخدي
. دئدي،. وار ديليم كي، وئرديم نشان ديليمي دانيشيسان اشارهايله ديلسيزسن دئدي، يعنييوخ
نحويلهدوشوندوردومقورخورام بير دانيشميرسان اولا اولا ديلين مني؟ يا سهرييبسن اؤزيوي
. باخدي منه گؤزيله محبت گؤرهنده بله دانيشانميرام
يول دوشوبسن ائلهبيلطلسمه آياريق دئدي، سالدي بيرسينجي منه اوستونه قاشلارينين قويدي الين
مقصديمدي داغلاري قفقاز خزهردهنيزي كي، آنديرديم علاماتيله دئييل معين مقصدين آداميسان
دانيشديم و ايلهگؤروشدوم اوچي پوزدوم انسانديجيزيغي بير ضررسيز گؤردوم آرتيردي محبتين منه
باش مختصر چوخ گؤردوم انسان كامل آزارسيز و اذيت دئديم،سني گلدين ديله عجب نه دئدي،
. يولا چيخارتدي گتيردي دوتدي اليمدهن دوردي بيلينديرديم حركته وعجلهمي دئديم، گئچهجهگيمدهن
آبهاواسي وار اؤلكه بير اوردا چون گئچمزسن تايا او اولسا كؤرپوده قاباقدا گئدرسن دئدي،دوز
. قاريشان سو آدي اويئرين قاريشار كورايله آراز فاصلهده آز بير دييرلر سليان آدينا خرابدي ازبسكي
. دير آدلانيب مجمعالبحرين سونرا، دي
. . بندر يئتيشرسن يوخدي كؤت آزماغا طرفه او اوردان مغاندي طرف آشاغي آستارا طرف قاباق
قفقاز اوردان پيادهاولارسان باكيدا گمييه مينهرسن گئتمييبسن گئتمهسنده رشته انزهلييه
. يئيشديم گل گلها يولوما آلدييوللانديم يئرين معانقه اوچيايله گئدهرسن طرفينه داغلاري
متصور. ادراكيمده قوه ملاقاتلاري عالمينده موسانينخيال حضرت و خضر حضرت مجمعالبحرينه
واقعده. وقوع محل منكي اولي متصور محسوسات و صورمعقولات ادراكيهده قوه البته اولوردي
. دوشوندوردي منه مطالبي فوقالعاده آلتينجيحسيم تاپميشديم قرار
بو اولوردي پردهمانع بير قاباغيندا گؤزومون اولسون مجسم نظريمده پيغمبر ايكي او قاليردي آز
. تاپام ال سويونا گئچيرديديريليك گؤنلومدهن يوخودو شهودا كشف اصراريم چوخ زمينهده
. دوش بومشقه گتيرميشدي فراهم زمينهسين آچيلماغينين دويونلريمين چاتماق مجمعالبحرينه
موسي مجمعالبحرينده ايچنمهديهمان اسكندر سويون ديريليك قاتيشديرام قاتام تازادان موشدوم
. اله نتيجه دولانديم آز بير ايچم و تاپام مهديلرگزيرديم ايچن آمما، اولدو متحتم وجودي نونا يوشعبن و
كلا كيمي، قارقا ايل، ياشاماقمين كيمي، قارتال ايل دئدي،بير ديين منه بيل ائله بيردهن گلمهدي
. ياشاماقدان دونيادا ايچدين تاپدين سويون ديريليك سن برفرض افضلدي ياشاماقدان والاردا
سفاهتمنه دوشوندومكي، اولاسان نه ياشيياسان كي،چوخ اولوبسان ايندييهجننه هدفينندير
صفالي طرفيم ساغ ساحلي آراز طرفيم سول يولا دوشدوم مستولياولوبگلديم
بعض. ساقدان يوخ سولدان بير اؤلكهلريدي آغلييردي عده بير اولوردي اعمال مزاحمتلر ٹ
بعض گولور گولنندهن آغلير نييه آغلييان بيلميرديم كي عدهگولوردي گؤروردوم اورمان ،اوردان ٹ
. مجسم ديولرنظريمده گؤروردوم نسناس جوموردولار اوستومه حيوانلار ييرتيجي جور به جور
ادامه. يولوما كيفيتهباخميياراق، و كميت بو آپاريردي قولاغيمي سهسي چاققاللارين اولوردي
تبريزه اردبيله، گلهبيلرديم اورداندؤنوب يئتيشميشم شهرينه گؤردومآستارا بيرواقت وئريرديم
بير آستارادا لريندهايدي اؤلكه و داغلاريندا قفقاز آچيلماسينينآچاري دويونلريمين آمما هريسه النهايه
صفحه اليقين علم بالابالا نجاتيما طلسمدهن طرف، انزلييه بندهر ائلهديميوللانديم استراحت آز
ياخينلاشيرديمتوستوگؤروردوم قافقازداغلارينادا گئت به گئت گتيريردي وجوده ذهنيمدهتصوراتي
. اولوردي حاصل يقين وجودينا اودون
. تؤركوسيآسغيرديم چالدي صبير قئييدهم ويرام باش بير رشته ايستهديم انزليه بندر يئتيشديم
. بير اولوردو تعبير خرافاته ورسوم آداب بو بالا بالا گئتمزدويك صبيره تك ايدي يمن آراسيندا ائلميزين
. يئكهلريندهن بونلارين ويريرديلار بالتا ومذهبه دينه اصل ائديب عنوان خرافاتي فيكير روشن عده
. او همسنگريدي احمديله اوسته باور انصاريده سراج عالمرباني كي، كسرويدي احمد سيد بيري
كنارا چكيلدي اولدو آيدين مبارزهسي دينيله اصل كسروينين فوريصورتده عالمه آييق و متدين
. ) بهگئت) گئت آچدي اوستون نيرنگينين خطيلريله اؤز كسروينين يازدي كتابين مبارزهبابيديني
. - . . يازيب اؤزي قرآني محمدص يازدي و دئدي، بيلمهييب يئكهسين اؤزوندهن آچيلدي اوغجو احمدين
. ساتغيني آمريكا ائلهدي وارد عليهمهاهانتلر سلامالله صادق حضرت و حسينه امام و حسن امام
تاريخ آدي تقديم 18اولماغين، روحونا ئلين و باسكر آمريكالي اولانكتابين آذربايجان ساله
. آتديلار پانبيغين ملعونون بو دا بيريا حتي شاعرلري تبريزينقهرمان النهايه ائلهدي ثابت بويورماغيله
چيخاردان آرادان ائلهسينلر واصل جهنمه اؤزونده داغيديب كي،بساطين تؤكولدولر جماعت و
كسروينيده اؤلمهدي اؤزي اولدو كور گؤزي بركيدي جاني تاپداديلار چيخارتديمعاونين
امثاليچوخدو خائنين ديلينه و يوردونا آنا اؤز و ساتغينين بو دوغراديلار تهراندا اسلاممجاهدلري
اسلاما دئسم اسرائيلياتديآيدين سببي ربطلرينين كي، خرافاتي اولان مربوطه اسلاما اكثريده
وجوده سرطانلار ميزده جامعه مشوشائديب فيكرلرين جوانلاريميزين ائتمهده عنوان قوندارماديلار
گتيريبديلر.
استفساراولوندو عليهدهن سلامالله صادق حضرت عطسهدير عربيسي كي، راجع آسغيرمييا
ديلر: كيمي، نص النفوسكالنصوص ساييليبلار نفوس آراسيندا ائل مشابهلريكي و عطسه بويوردي
مطلق اسلاما و احكاما يوخدو آمما ربطيلري گورا. ٹ حسابا بو آيريدي نفوس خرافاتآيريدي البته
. كؤلگنديريك قاليردي چوخ نوباما منيم جماعتگمييهمينيرلر گؤردوم ساحله گلديم گئتمهديم رشته
قوش. بو دوشدو ياديما قوشو زمرد اوچور قارتال بير گؤردوم اورداگؤيده اوتوردوم گلديم واريدي
اوخوجو عزيز ايديم قورخوسوز اوننان من آمما جولانگاهيدي مناطقده قوشدوبو بير خطرلي
) ( دئدي،قولاغيوي منه يوخودو كسي بير منيديم بيرده دي، ميري يازميشام گئچهجكده ياديندااولسا
. قوشونا زمرد حكيم دئدي،طرخان پيچيلدييا پيچيلدييا قولاغيما وار سؤزوم ايكي بير سنه ياخينا گتير
. كي، اولدوم متوجه حالدا بو يوخيدي قوشدانهراسيم او سببه بو اولا مواظب سندن ائديب سفارش
. آراسينا جماعتين ويرديم اؤزومو تذكيرم نه پولوم به بيليطيمواريدي نه آمما چاتا منه نوبه قالير آز
تقريب ياريسي يولون دهنيزده يوللاندي گمي بوجاغا سيخيلديمبير گمييه طي تپيلديم آزي بلكه ٹ
باشلاديلار ائلهمهگه تفتيش تذكيرهلري - اولموشدومفتيشلر هوروت. هوروت من
. . قيوريليرديمآچيليرديم كيمي ويران ايلان چكيرهم نهلر كي، يوخودو اولان خبري باخيرديمايچريمدهن
گؤستر وتذكيرهوي بليط دئديلر چكم جيزيق يوخودي توپراق قاباغيمدا دايانديلار تفتيشچيلر
. گئنه اؤزيوي؟ يا ائلييبسن بيزيمسخره دئديلر، وئرمهديم جواب حرزيميدي دستماز و دانيشماماق
. : گؤتورروك. دئديلر اولمادي نتيجه گؤردولر وئر بيرجواب بيزه كؤنهز بيري كؤنهزين دئديلر دينمهديم
. گؤردوم دئمهگيمي بونو آنلامازسيز دئديم دانيشميياجاغديم باشيمدانچيخدي هوشوم دهنيزه آتاريق
. دهنيزينه خزهر تولازلاديلار گتيرديلر بوكدولر بوردولر مني گلديلر گؤردومخدمهلردنده واخ بير
و گلمهسي هاراييما قوشونون زمرد اولماغيم غارق دهنيزينده خزر
داغلاريندا قفقاز داغي قاف
. واريدي سووناوزونده بورنهسي آغاج بير يورولدوم آنجاق اوزدوم آز بير باشارارديم اوزماق
والاي بورنه او اثرينده اوزوندهدالغانين سويون ايتدي ائويندهن گؤز گميده مينديم اونا اللشديم
بوكو حركتدهايدي طرف منه موج بير اوجا اؤزوموساخلاشديرديم اولسون اولور نحويله هر ويريردي
. قاباغيندان گؤزومون عزرائيل يئريدي كسيلن چارهلرين موسي نه نهعصاتانيردي دئييلدي اوكولاردان
. . سون- قاوزانميشدي گؤيلره سهسيم ايليا يا ابالفضل يا علي، يا پيغمبر يا ياالله گئچيردي بويانا اويان
گؤزهل و آياغي اليايكي ايكي اولدو ظاهر قوش پيكر اژدها بير فضاده گؤردوم بيردهن ايدي نفسيم
دوشوندوردي ذهنيم سابقه گوزلريميقاماشديريردي رنگي توكلرينين واريدي شهپرلري رنگارنگ
. گؤزهل ائديردي مراحل سير قاوزانداي هاوايه منيقولتوقلادي اللريله قوشودي زمرد بو كي،
. دهريمه سئوينجهييمدهن تاپاراق نجات اؤلومدهن حتمي يئلپيويريردي منه ائلهبيل توكلري
قوشو. زمرد گور تاپشيرديغينا طرخان كي، ياديمديدي سؤزي ميرينين بيرطرفدنده سيغيشميرديم
. مسيريمدهيئره آخيردي سو لام بيل ائله فضاده كؤلگهلنديرهجكدير كؤلگهسينده منيحمايتينين
. اؤلكهلر سونرا،گؤزهل اولاندان رد اوستوندهن خزرين بللهييرديم يولاجاغي يول ائديرديم تماشا
سده بير آراسيندا داغ ايكي حيندهگؤزوم بو گئچيرديم اورمانلاردان داشلاردان داغلاردان گؤروردوم
. قوه محلدهن مشخصات قيئنهشيرديلر قاريشقاكيمي، ماجوج آجوج طرفده دالي كي، دوشدو
) گؤرسهنيردي ) كيمي، جيغير اوردادي سدي يول دار دير سدذوالقرنين كي، اولدو متصور ادراكيهمده
هدفي سانكي گئچيميردي ائلهمهميش طواف اؤلكهلري چوخ گئتميردي مستقيميول قوشو زمرد
اويار داغلارداهرهسينه و اورمانلاردا چؤللرده، جلگهلرده، اؤلكهلرده، گؤستهرمهييدي منهمنطقهلري
. قلم اويناقلاشيرديلار جيرانلارسوروسو داغلاردا واريدي محللري سكونت و تجمعات و تشكيلات
- . . قيرميزي قيپ لالهلر قيرميزي دونقوزلاردونقولدانيرديلار و قابانلار قاققيلداشيرديلار قاشلار
- . قويون. يورتلاردا گئييشميشدي بيرينه بير بوداقلار چاتيب باشا آقاجلارباش اورمانلاردا قيزاريردي
مناظرطلسمده. بو شيللاقلاشيرديلار دهوهلر نر سونجوقلاشيردي، ايلخيسي آت قوزومهلهشيردي
دفعهدؤورويرميشدي نئچه داغلارين قافقاز قوشو زمرد چخارتميشدي ياددان اولماغيمي
دفعه اون بئش ذروهسيندهدي قافداغينين يوواسي اوقوشون گؤرموشدوم يازيلاردا و ائشيتميشديم
احتياطيله چوخ آزالديردي سيرينينسرعتين آلچاقلانديقجا دوورويردي اولمييا سرعتيله اذيت منه كي،
و متكالر پرنديدي آستاري پرنيان اوزي كي، اوسته دؤشك بير منياوتورتدي قوندو يوواسينا
. ايدي قوناقچي مهربان او قوناق بير من نيرديم سيله حيف دايانماغا كي، بالشلارواريدي
دانيشيردي حتم توركي ياشاماقدا اؤلكهلرينده تورك آمما واريدي .ٹمنطقالطيري
ائلييب حفظ قرآني گونده اوچ عالمدندير نوابغ كلبي سلام 150ابن صادق يازيبحضرت كتاب جلد
شاگردلريندندي عليه، :202الله . اويازير اؤلوب ده
) سهلا) و اهلا منه توركيديليله ساكندي يئرده بير اوجا آدلي دمخ دياريندا رس قوشو زمرد يعني عنقا
مرحب دئدي و تويوق . ٹ دانيشميرام ندهن بيلدي جوابسيزقالدي و دانيشماديم من وئردي نشان علاقه
. گؤستهرهن بالاسينا نهنه آلتينا قاناتلارينين آلدي آچديمني قاناتلارين كيمي، آچان قانات جوجهلرينه
دويونون بو و طلسمدهسن دوزدي يوخدو يولو جن و انس منطقييه دئدي،بو و گؤستهردي منه محبتي
منطقمدهسن منيم نقدر ياخينلاشيبدير استحلاصين آمما دئييل اليمده آچاريمنيم قفلينين
كؤنلون و دانيش وئرمهده، يول اورهييوا سينه وسوسه شيطانلارين آمانداسان قورخوبائلهمه
تااونلاري مؤظفم، انجامينا وظيفهلرين بعضي اوچام چيخاندا گون مكلفم من بويور منه نهايستهسه
- و داشي داغ سندهچيخ قئييدهم يوواما چاغيلار آخشام گؤرهم ايشلري گؤرمهلي و يئتيرهم يئرينه
آغاجلار، بزهكلنديريب هريئري مشاطهسي طبيعتين وار يئرلر گؤزهل دولان اتكلرين داغلارين
. چشمهلردهن دهشيرلر جوكگول قوشلار گولودينديرير گول چاتيب باشا باش گؤوهرنتيلر گوللر،
دوري ياشيندان گؤز
جنتدهن هاواسي پاريلداشير اولدوزلاردي سانكي گؤزهلر آخير سولار
و اذيت بيرجنبندييه اولاجاقسان مواظب فقط وار عالمي بير نغمهسينين قوشون هر ائدير حكايت
. . كي، بيلديم اوردان اولدو استراحتهمشغول اؤزيده سالدي يورغان بير اوستومه اولماياجاق آزارين
. زمرد گؤردوم زمان بير يوخودو مفهومي گونباتدي چيخدي گون منه عالمينده طلسم گئجهدي
اولوب غالب قارانقولوغونا گئجهنين ايشيغي گونون بيلديمكي، گئتدي اوچدي قاناتلاندي قوشو
دوردوم گؤروردي مناظري گؤزوم ياواش ياواش قيلميشديم سهسينهاويانيب قوشلارين نامازيمي
. اوزونمدتلر اولوردوم غارق دهنيزينده حيرت دولانديقجا گؤردوم نهلر باييرا چؤل دولانماغاچيخديم
يئرينآلميشدي آرزيلاريم چاتديرميشديم باشا عؤمور آرزيسيندا داغلارينين قفقاز و قاف
. توصيفه واريدي بيرعالمي اولماغين قوناق قوشونادا زمرد سيغيشميرديم دهريمه سئوينديييمدهن
هاوادا قوناقچيمدا گؤردوم ساري گلديممنزله دولانا ـ دولانا آخشاملاشيردي ياواش ـ ياواش گلمين،
- . عؤمورون دئدي ائلهديم تشكر اظهار سوروشدي منيمحاليمي يئندي يئنسين يوواسينا تا دوورويرير
. اورهك آرتيرسين عزتيوي اللهتعالي ياشيياسان دئديم، وارام قالسانخدمتينده بوردا قورتارينجا
. - ياتا. اؤزيدهياتدي اول مشغول استراحه دور يورغونسان دولانيبسان چوخ دئدي سؤزوموديينمهديم
چيخدي گون باشاچاتدي گئجهده او اولاجاق صحبتلريم شيرين سنه گئجهدهن صاباح دئدي، ياتا
. گئنه اولدوم حاضر حضوريندا منده اوداگلدي اولدو آخشام دولانديم گزيب منده گئتدي اوقاناتلاندي
- . داغين اوجا بير گؤردوم گئدير هارا بو گؤروم قوي دئديم اوچماغا قاناتلاندي قوشو زمرد اولدو سحر
. داغينداكي قاف مني قوش كي، بيلديم زمردهنيدي داغ او اوجالانير گئتمهگهاؤيدوكجه ذيروهسينه
. گؤيوناوزونه چكيلميشدي داغ او وئريب مكان منه يوواسيندا داغلارينداكي قفقاز يواسيناآپارماييب
. باخديم اوقدر تحتسيطرهسيندهدي ماسوا داغينين، زمرد دييبلر منه كي، دوشدي ياديما بيردهن
. گئتديم آخشاملاشاندا سياحته و سير كمافيالسابقباشلاديم ايتدي گؤزومدهن قوشو زمرد كي،
. آياغينا دوردوم گلدي بودوسان سيمرغدي كيفارسيسي قوشو زمرد يعني عنقا يئريمه استراحت
. بو وئرميشم قؤل سنه دئدي، تاپدوق قرار يئريمده اؤز يئريندهمن اؤز او سونرا، احوالدان حال
. صورتده اؤتري و حالدا مجمل اولده قورتارميياندي حوادثاتي دونيانين قاتام صحبتايله باشيوي گئجه
. بير مينايلدهن جوهري، قوشوندا، زمرد يئتيشيم ذيالمقديمييه تا اولسون مقدمه اؤزوموتانيتماغيم
كي، اول عرضينده بيرآيين جوجه گئدهر آرادان هئكل بو آيريلار هيكليندهن شئكيلينده جوجه دفعه،
و ديرييم كيمي، گونه بوگونكي، خلقتيمدهن بدو قوشويام زمرد منكه يعني دوشر شئكله
. سئوهرهم من دئديم، چيخار عصردهياديمنان هر قسمتي بير قاليب ياديمدا چوخو گؤردوكلريمين
. . رويهلرين دئدي، اولسون رايج رويهآراميزدا بو وئرسن اجازه ائشيدم جواب ايلييم سؤال
. و. المعاني خلاق دئديم، ائشيتديم سندهن بوسؤزي كي اولدوم شاد چوخ گؤزهلراغيدي
الاصباحخاقانيشيروانيآثاريندهبوبيتده
آورم بر نشيمن به زر زال چو را الفغم بهر ز غريبي به مغربم عنقاي
) ( : قاباقدا ده ميري بيليرهم دئديم، بيلميسن؟ اؤزون مگر دئدي چيخير؟ معنا نه مغربدهن عنقاي
- . حكيمين طرخان منه سن دئدي آرتيرام بيلماق اوستونه بيلماغيمين ايستيرهم آمما وئريب شرح
عليهالسلام علي مولا آرتيردي يوز بيره سؤزونايستهييمي بو آمما سئوهرهم سني سان تاپشيرديغي
. ) ( سن قاباغينآلار تكاملون سلوكدا سير اولماق راضي اؤزوندهن الازدياد يمنع الاعجاب بويورور
تمام گئرك سن كي، بوننان ائديرهم تعجب آمما آرتيراسان ايستييرسن قانعدئييسن بيلديگيوه
سواديمواريدي چوخ يا آز كيمي، ياشيما اللي دئديم، اولميوبسان؟ نييه اوليدين علملردهمتبحر
و فقه عبداللهدان آخوندملا آتاسي بابامين قالمارام دالي بيلميشلردهن چوخ كي گئچردي خياليمنان
اعتنام ذره بير اونلارادا كتابقالميشدي طاقچا ايكي بير راجع عربه ادبيات و رياضيات و حكمت
. - اندازه. او حمقادهن اولاردي موردمطالعهام سعدي كليات بوستان، گولوستان يوخودو
. بس دئييرديم قويماييب فارسي قرآن آدين ائديبگلستانين تواضع سعدي كي، ائشيتميشديم
اوخويان ياشيندا يئددي گولوستاني دييهرديلر فردلر همان بيليرهمبيرده زادي هر بيليرهم گلستاني
. قرآنيندا دوشونهجييم اولاجاق ياشيم يئتميش كي، منتظريمدي ياشيندادوشونر يئتميش
. خاقاني، سونرا تاپاندان انتقال تبريزه هريسدهن بيلرديم تجويدين اوخوماغين،معناسيني،
ضمنمطالعه آلديم كتابلار آيري و ديوانلاري فضولي، قطران، تبريزي، شمس سنايي،مثنوي،
. . چاليشديم ياشيماولونجا آتميش آييليدم يوخلاميشديم بيل ائله وئرميشم هدره عمرومي گؤردوم
حضوررارينا حتيالامكان جلسهلرياولاردي درسي علمدهن بير هرهسينين مجتهدين نئچه تبريزده
كروانا. اؤزومو كي، آرتيرديم تلاشيمي اندازه فايدالانديمنه واريدي امكان كي، جان اورا يئتيشديم
. اؤيرهنم زاد بير كي، اللهشهرهم گؤرسم بيليجي اينديدههاردا جهته او چاتماديم آرزيما يئتيرهم
) ( علمين ياشيمدا ايگيرمي ايكاش كي، بودير آرزيم دهير داشتوپوغا آتيلان داليدان دوزدي
. ياديندا اوخودوغي كيمي، ياشينا قيرخ انسانين چون داديديم دادين، بويلانيبباخيديم باجاسيندان
. چيخير ياديننان ائلهديگيده حفظ سونرا، قاليراوننان
دئدي،بودوشونهجككيدوشونوبسنكي،دوشونمييوبسنسنهجهالتدهننجاتوئريب.
اولار + دئسمتحميل نظريمي اؤز چون معناسنا شعرينين خاقانينين مطلق حكيم جوابي سؤالوون
. ائديرهم نقل اقوالي
عنقااصحابالرس( 50نفايس) يعني قوشو زمرد كي، اولوب نقل بئله تفاسيردهن الفنوندا
زنگا توكلري متصوريدي انسانصورتينده واريدي اياغي دؤرد قوشودو بير هيكل قوي اؤلكهسينده
صفوان بن حنظله پيغمبري اصحابالرسين قاپيبقاچيرداردي گؤرسيدي اوشاق هاردا رنگيدي
بؤيوك فيللري، اژدهالاري، اوردا او ائلهدي تبعيد جزيرهلره بعضي تعالياونو الله مقابلينده دعاسي
. نظريآيريدي كلبينين ابن آدلاندي مغرب عنقاي اودوكي اوداردي توتاردي وقوشلاري حيوانلاري
. وئريب نظر جور بير هره
: يازيليب بئله تسميه وجه مغربه كتبسيرده چوخ و مجمعالتواريخده
: دئدي قدرائلهيب و قضا قطع دعوييي قوشو زمرد عليهالسلامدهن و نبينا علي سليمان حضرت
قاف آپاردي اكدي قيزي اوغلوناچاتا خاقانينين مشرق قويمارام اولسا مقدر قيزين شاهينين مغرب
اتفاق چاتماسين اونا الي اوغلونون شرقخاقانينين كي، وئردي اسكان اوردا و يوواسينا ٹداغيندا
طوفان اوزاقلاشدي چوخ چوخ اؤلكهسيندهن باشلادي سفرينگميده دريا اوغلو خاقانينين شرق
چالاننان قاوز طرفه بو طرفه او چوخ فشاري امواجين تاپدي قرار اوسته پاره گميسينديتخته اندي
عنقا محلهكي، او چيخدي گلدي گزه گزه اوغلان ويردي ساحله اؤلكهده اولان اوتوراغي سونرا،عنقا
و گيزلتدي آلتيندا بؤيوكدهرينين بير گؤرجك اوغلاني قيز ساخلاميشدي اوردا قيزين شاهينين مغرب
/ خبر جرياني سليمانه حضرت جبرئيلعليهالسلام دوغدو اولوب حامله قيز باشلاندي معاشرت
گتيردي. دهرييه همان بورگهلهدي قيزي قوشو زمرد قيزيايستهدي قوشوندان زمرد سليمان وئردي
فلذا ايدي متوجه قوشا تهمت و دوغوب اولوب حامله قيز گؤردولر دهريآچيلاندا محضرينه سليمان
. اولدوشرح اطلاق مغرب عنقاي آدينا جهته او اولدو غايب گؤزدهن اوتانديغيندان اوتاريخدهن
صفحه ده انوري ديوان احيان 163مشكلات تفسيرلرچوخدي جور آيري اولوب ضبط شرح بو ٹده
قوشديدييرلر عنق بير غريب عجيب كي، جهته او وار ديينلر مغربده اي
باش. حضرتسليمانيله دئميشدي منه ميري حاليزي شرح سيزين شاهي قوشلارين اي دئديم
ائشيتديم قولون اؤزگه خوشحالاولدوماؤزوندهن وئرمهميشدي شرح ائديب اشاره گئچهجهگيزه
: دئييب سئويب سليقهني بو رومدا ملاي
ديگران حديث در آيد دلبرانگفته وصف كه باشد آن بهتر
. از و اونوناوستوندهن سيز ائلهميشدي نقل روايت بارهزده سيزين منه كلبيدهن ابن ميري آمما
- اونون. سببه او وار تضاد روايتآراسيندا اولان مجمعالتواريخده روايتيله كلبينين ابن دئدي گئچديز
. حقيقتين يازيب جور بير هره بيلر اولا دوز بيرقول بويوروسوز، دوز دئديم، گؤرمهديم جايز شرحين
. آيري واريندي حوصله سوروشدوم قويدوم سون حالينيناستفسارينا شرح اؤزونون آپاريبلار آرادان
. معلوم اولوب ذكر حالدا آيدين قرآندا آدي ذوالقرنين دئديم، يوخدئمهدي اولا مطرح سؤاللار
قرآنيناونا اولسيدي، تاريخي آيدين مبهمدي ياشارميش عصيرده هانسي الجسممجهولالزماندي
) ( . تاريخين زاماني بعثت ص مرتبتين ختمي حضرت اولونمازدي حساب مسئلهلردهن مهم حالي شرح
. نجران جهته او مبهميدي ذوالقرنينتاريخي ايدي آيدين عربستاندا آدي شخصيتلرينين آدليم
سؤال ياتاقلي يئرلي گؤرسهلركي ائلهديلر ذوالقرنيننيمطرح روحي، كهفي، اصحاف مسيحيلري
. جواب و سورماديلار زمانين ائديب غفلت اونلار منتهي شكدهنچيخالار نبوتينده وئردي جواب لارينا
) بارهده ) بو چوخ يا آز سيزدهنده ايستيرهم اولوب وارد بحثه بو آز بارهده بو قاباقدا ميري ائشيتمهديلر
لاپگولوش ديينلرده دي كوروش مقدونيدي، اسكندر گورا، نظرلره بعضي چون اولا كسبفيض
. اؤزومده ديركي، بو آرتيريراماودا سؤز بير سؤزه دئدييم قاباقدا دئدي، قوشو زمرد دانيشيرلار سؤز
. اؤزومون ائديرهم نقل اقوالي اوسببه آچام اوستون دئييلم مجاز منالخفياتدي سر، سر اولان
. اولياءاللهدان يا اولا پيغمبر ذوالقرنينين آمما اوستونآچديم خاطر سنه كيفيتينين تناسيلمين، توليدو
تاريخين نسبت زمانينا تانيتديريب اؤزون يوخ، زمانين قرآنكريم كي، ذوالقرنيندي او ائله اولا
شاهلاردان قاپالانان دونياني اولساكي، قرار آمما محمولدي حدثه بري نظرلريقطعيتدهن آنالارينين
. ذوالقرينين بيلمز اولا مطرح خاقان آيري بير باشقا اسكندردهن آتيلا، اوغوزخاقان، اولاافراسياب،
بئلهكي انسانيميش بيرقدرتلي حكيم و موحد اولوب قايل قرآندا تانري اولي كي، اوصافي او ايچون
. ذوالقرنين اي بيز دئديك ذالقرنين يا قلنا يورور بو
مطلق آتيلا و افراسياب گورا حسابا گؤتوروب بو ديينلردهاودي كوروش بيلمزلر اولا ذوالقرنين ٹ
تؤكوبلر كول ( اوجاغا اسكندرين) خاقانايله قبانيناوغوز بو ائلهديم عوض مثلدي كي، جملهني
. . اولا پيغمبر كي، وار قوي احتمال خاقانهميده قاپالانان دونيايه خاقان اوغوز وار ياراشيغي قامتينه
اولوبمطلق مسلط غربه و شرق مقدوني آراسيندا اسكندر ايكيسينين بو حكمادندي بؤيوك ٹ
ويريردالي اولماغين ذوالقرنين بونون ص مرتبه ختمي آيدينليغيحضرت تاريخينين ، اسكندرين
دونيايه و ايدي برقرار ايراندا فلات آذربايجان كل حكومتي چكيرقاباغامقر خاقاني اوغوز
وحي. پيغمبرين اشعيا اعلم والله ايدي ذوالقرنين كي، اولماز دئمك بئله بونلان قاپسالانميشدي
( وئريرخاروسي آزادليق يهوديلره اسير و ساري بابله چكير شمالدان خاروسي اولانيوخولاري
مادشاهي كوروش آذربايجانديراوندا شرقيسي شمال بابلين ائيلهسهلر توجه ائدهنلر تعبير كوروش
. وضمن اوتوراقلاريميش بابل جنوب كي، بيلمز اولا هخامنش كوروش ايميش ائليين فتح بابلي ٹ
اس قوشونو اكثر و اؤزي باسيليب ائلييهقوشونو فتح يئري بير اينكه بدون آپاريب حمله يرتوركوستانا
باشيني كوروشوندا و شئكيللنديريب حوض كسيبقانلاريندان باشلارين قوشونون سونرا، دوشندهن
تا يازيبلار عده بير گورا تقاضاسينا زمانين سؤزلري بو بيلر اولا بونجورذوالقرنين حوضونا قان آتيبلار
ديلرذوالقرنين معتقد عده بير اولا اولموش بند زاددا بير اللري زيويريندان قيوير پهلويبساطينين
خليل ابراهيم وحضرت چاتانمايب مرامينا گئديب ظلماته اوغلودو عموسي پيغمبرين خضر حضرت
. آتيلا، اوغوزخاقان، افراسياب، وشاهي گؤزهلي قوشلارين آي دئديم، گؤروشوبدي ايله الرحمن
حالدا مفصل بونلاري دئدي، نجورديلر قدرتجهتندهن و نجوردي بيررهرينه بير تاريخلري اسكندر
. . پشنگ ابن افراسياب يعني ارتنكا آلپ دئدي، ائشيديم سيزدندهمختصر دئديم، وئريب شرح ميري
. سلطنتين تاريخينده تورك اولور كؤتوكجهسي نوحون حضرت نوح، بن بنيافث نشمر بن نبت بن
ايل 1050 اوچمين آزي تاريخي يافثين اولماز ائلهمك قبول اصلا يازيبلاركي قاباق ميلاددان ايل
پس چوخدي بلكه قاباقدي ميلاددان ايكينجي 1050حدوديندا آمما غلطنظريهدي افراسيابا ايل،
. مغول بن قراخان خاقانبن اوغوز يعني كؤتوجهسيدي يافثين اعلاسي جد خاقانين اوغوز آلنجهخان
. سورادي افراسيابدان نسل دؤرت يافث بن خان بنآلنجه خان كيوك بن باقوي ديب بن النجهخان بن
نسليندهن شاهييافث قبيلهسينين تسلط 434آتيلاهون غربييه و رومشرقي قاباق ميلاددان ايل،
ائديب اروپانيمسخر تمام .35تاپيب گتيريب سلطهسينه تحت دولتي
نسليندندي يونانين اوغلو يافثين اسكندر آمما آناداناولوب 356و يوناندا قاباق ده 335ميلاددان
چاتدي سونرا، 333شاهليغا الهگتيرندهن فتوحات چوخ گتيردي يوروش داريوشا .324ده اؤلدي ده
اوغوز دونيانيقاپسالانيبديلار اسكيك آرتيق آز بير دونياده دؤردوده اسكندر آتيلا، آتا، اوغوز افراسياب،
. . و حكمت و سامين بئش يوزدهدوخسان نبوت مطلقدي حكيم اسكندر پيغمبردي گتيريب آتادين
. تؤرهمهسيندهدير يافثين هيأت
يازيب سنائي حكيم بئلهكي
() تركستان) بنياد از آيند همتان صاحب حكمتكه در است اين عجب خيزد علمدين يثرب (51ز
. و حكمت يئردهيوواسيوار آدلي دمخ داغلاريندا قفقاز آذربايجاندا كي، قوشو زمرد بئلهدي اقوال
. اؤرهندي آدمدهن حضرت بن بنشيث انوش بن قنيان بن مهلائيل بن يارد بن ادريس علمين هيأت
ساحللرينين وارس خزهر و اؤلكهلرينين داغلارينين قفقاز وارثي علمينين هيأت و حكمت حسابا بو
مواقع خاطر چاتماقدان سرمنزله يوللاردا كروانلاري تورك الايامدان قديم اولدولار ساكنلري
. فايدالانيبديلار نجومدان
يول بو يوردونمني دئدي، اوستونه متكانين بير قويدي سينهسين تازادان دوزهلدي بير قوشو زمرد
ائلهدين جلب اؤزيوه اونونمحبتين نجور و گلدين توش هاردان سن حكيمه طرخان گؤروم دئه سن
لقبلنديردي؟ لقبيله سنيينبوعالدين علته نه و تاپشيرميشدي برك برك منه سني كي،
اولماغيما فهرستمانندچوخموجزحالداباشگئچهجهگيميزمردقوشونادئديم،وينبوعالدينلقبيلهملقب
. حياتدان و روح گلمير جهتفكريمه بير باشقا اولماقدان حيات آدي آنامين و روحالله آدي آتامين
. وار چشمه قرينهسينده حياتين گلميشم وجوده
پيريم اووچي
باش سنينبو دئدي، اولوب مستقر يئرينده اؤز گئنه ائلهدي كيمي، گرنهشن بير قوشو زمرد
. گتيرير سؤزي خاقانيسؤز، قوشلارين دئديم، سالدي ياديما ناغيلين پيريمين اووچي كئچهجهگين
. گيزلتمه يايين آتيب اوخي وار داشآغيري بير ده اؤزونده سنين آمما يورورام سني من بئزي آرشين
. . دوشمهسين يئره سؤزون يورولموشام دئدي، ناغيلينباشلا پيريمين اوچي قوي نردوان گئجييه
) ( ) ( . جنلرين دئدي، ع علي يا ص محمد يا و الله يا دئديم، چكيم ناغيليقولاغيوا اوزون او حالدا مجمل
مملكتهيئررهشميردي بير ايكيسي ايلانيدي قارا كي، يولسوزلارينين و ايلان آغ موحدلرينينسلطاني
ايلاندان آغ ايلان قارا حالييوخلانمادي اياقسيزلارين السيز باتمادي بيرينه بير دئديگي بيررهرينين بير
صف. قوشونو طرفين ايكي ميداندا اولمادي لعنتديين شيطانا اؤجهشيردي اودوكي، قدرتليدي
اوچي ايستييردي مهلت تاپاهئي نجات مهلكهدهن بو يالواريردي ياشيدياللها ايشي ايلانين آغ چكديلر
عالمينده جن گؤردي گئتسين اووودوتماغا اوولاغا، چيخميشدي آدياوستوندهدي كي، پيريم
كافرديياتدي ايلان قارا كي، گلدي فكرينه اولسون شعلهور اود عنقريبدي چكيبلر ايلانلارصف
اياقدان ايلاني قارا كماندانقورتارماقدا چله اوخ توشلادي ايلاني قارا كمانه چله قويدو اوخو سنگره
ايلاندا ) اصطلاحدي بوياندي قانينا حالداشاهلاري مترقبه غير گؤرهندهكي، بئله ايشي قشونو سالدي
. ) قاچماغا قويدولار اوز وئريب قراراترجيح فراري اولوب متوحش اولماز قان
وئردي دستور پيريمهاوناچوخمحبتائلهدي اوچي يئتيردي اؤزون چكدي نفس بير آسوده ايلان آغ
امتيمين و منيم چون دئدي، پيريمه اوچي غذانيگتيرديلر اولان مربوطه اؤزونه سيندهن آشپزخانه
نجات فقردهن سنه منده تا ائديرهم نيسگيل سنه وار حكمتلر بوغذاده اولوبسان، باعث ديريليگينه
دئسن دئمييهجكسن كيمسييه بير سونرا، اؤزوندهن سري بو بودوركي، آمماشرطي اولام وئرميش
فايدالانديراجاقيعني عالمينده اؤز سني كي، طلسمدي نوعي بير بو دوشهجكسن كي،حاليوا اول
. اولاجاق ظاهر حقيقت بير سنه
آغ حتي اؤزونايلانلار بيرده گؤردي اؤزون بير يئسين غذاسين كي، دئدي، بسمالله پيريم اووچي
. آغ پيريم اوچي قئيتديلر قاچانلار هاچاندانهاچانا يئدي غذاسين باشلادي پيريم اوچي اولدو يوخ ايلاندا
. ديينده بشر نوع بني آمما دئييريك بسمالله بيزاؤزوموز دئدي، سوردي علتين قاچماغين ايلاندان
. ييغيشاروق گئنه سونرا، قاچاروق
گؤي اولوب عالميمعوض دئدي، گؤروسن؟ حالدا نه اؤزيوي دئدي، پيريمه اوچو سونرا، آزدان بير
. علف هر دئدي، وئريبدانيشماقداديلار سسه سس حاميسي علف اوت چيخان يئردهن گؤرهرنتي
دهنيزلهنهجكسن جهتيندهن دولت ائديب خلقهمعالجه سن درمانييام دردين هانسي كي، دييهجك سنه
مشغول معالجييه آرا خلق تا عالميوه اؤز ساليرام عالمنيدهسنسني طلسم كي، حال عين در
اوستون. سرين بو تاپشيريرام برك برك گئنه گؤزيوهگؤروكمييهجهييك سنين داي بيزده اولاسان
. . ايتدي ائويندهن گؤز هاميسي دئدي، سؤزو بو هدرهگئدهجكدي امهيين آچسان
. . - آرا خلق درديندهرمانييام فلان من دئيير بيرينه بير علف اوت دينديرير گولو گول گؤردو پيريم اوچو
. . . آشدي باشدان دولتي آرتيردي لحظهلحظهدولت قيراغا قويدي دا اووچولوغون باشلادي معالجهني
مدت بير آلانمازدي نتيجه ندير حكمتي ايشين بو پيريميسؤكوشدورهرديگؤره اوچو گئجه هر خانيمي
. اولدو بلهسپري زمان
- بزهندي بوآرواد گئجه ائدنده مراجعت آپارديلار معالجييه آي بير اؤلكهلره آيري پيريمي اوچو
. اولدو ائلهده سالا شئكيلينه حورايبهشتي اونو كي، بارينديردي دونياماليندان مشاطهسين دوزهندي
يئرينه غنجلر و ائلهديناز رقص دورنالاركيمي قاباغيندا اونون خانم بو ياتماغا گلدي گئجه پيريم اوچو
. هوشي اولمادي ائلهسين دلحاصل كام ايستهدي هي شورگؤتوردي ارين اوخودو ماهنيلار يئتيردي
دئمهسن وار يئرين اوسته گؤزومون دئسن جهگيوي گئچه باش دئدي، آرواد چيخدي باشيندان كاملا
€ حسرتقالاجاقسان دوداغلاريمادا گول حتي
اؤزودي بير گؤردي قورتارماقهمين دئدي، خانيمينا نكته به نكته گئچهجهيين باش باشلادي پيريم اوچو
فور كماني و تير بيرده آروادي . ٹ بير بو تاپشيرميشدي ايلان آغ وئردي وريانيسووا كي، دوشنوندو
حي طلسمده پيريم اوچو منتهي، اولدو مبدل حسرته عاقبتاموري دئدي، دئمهسين كيمه هيچ سري
. دؤربرينه بير اولا قايل شرحينه يقظان بن حي دييم ايستهديم سان ابنرقود حي سن حيايدي ابن
. اوخودو شعري بو قالدي ياريمچيليق و چاتمادي باشا سؤزوموز قاريدي آهگئجه دئدي، باخيب
طال و طال حديثنا بليل ذنب قصتنالا مضت ما و مضي الليل
. قورتارمادي ناغيليمز بيزيم سوووشوب گئجه
. اوزاندي اوزانديقجا كي، حديثيميزدهدير بيزيم گناه يوخدو گناه گئجهده
گئنه اولسا گئجهحاليم صاباح آليم دينجيمي آز بير منده ائله استراحت قوي باشيوي دورسنده دئدي،
. اصلي اولان قافدا قاناتلانديگئتدي اودا ياستيغا قويدوم باشيمي من اوللوق مشغول صحبته
گلدي. آچيلدي سحر ائديب متمركز فرعييوواسيندا مني او كي، ائلهميشديم احساس من يوواسينا
. + دولان گز وار يئرلهري گزمهلي ائله تماشا مناظرينه قفقازداغلارينين چيخ دئدي، گؤروب مني
. منده گئتدي اوچدي قوش دوشمز اليوه فرصت بئله بيرده خيرهلنديرهر كي،گؤز وار تپهلري دهره
انصاف كي، گؤردوم يئرلر چوخ جانينا داشين دئييلديلر دوشدومداغ گؤتورمهلي گؤز ٹ
چاتميشدي باشا باش گوللر آخيردي سهپيردي،قلم سولارچشمهلردهن عنبر فضايه يئلي صبا ،
. دهبرديردين هرداشي دو سوزور كولا كولدان پرهلري بوروموشدي، تپهني دهره سسلري قاشلارين
. . ياشيل قامتلرينه باشلاريناسالميشديلار مخملايدي شال قيزيل لالهلر پيرتداييردي گؤزه يئريندهن
. . آچيلا آغيز منظرهلرهباخاندا واريدي آيريعالمي بير باخيردين هارا هر گئييميشديلر دون گوللو
قاليردي.
: دئديم اؤزاؤزومه دئييل سرمنزلسيز معلومايدي كي، دوشدي يولونا كروان بير گؤزوم دوزنگاهدا
ايشلييردي گؤزوم اننهالريهاراجان يولون او يولدو بو يولوم گئتمهلي منيم دئمييه دئيه قوشو زمرد
. داغلارينين قفقاز وئريردي خبر وادهن جنتالمأ ظنيم اوستونده يولومون نشأتيدي رضواندان روضه
. يوخودو چاره باشقا قويماقدان اياق اوستونه گول حركتده قورولموشدو چارداغي گول اتگينده ال
اورا قاباق گلمهميشدهن قوشو زمرد كي، يؤنلديم آخشاملاشيرديمنزلهساري يواش يواش
قوناقچيم گؤردوم سان بودي اوتورموشدوم قوروب باغداشيمي تازايئتيشيب اولام چاتميش
. سوروشدي حاليمي تاپدي قرار مقررينده اؤز گلدي يئريدي و يئره شهپرلريندؤشهدي
. قوشلارينگؤزهل اؤزون سن لكالغدا روحي دئديم، داريخميسان؟ دئدي، يئتيرديم تشكريمييئرينه
. گؤتورمزديم ال اؤلونجهبوردان اولماسيديم طلسمده راغيدي، گؤزهل اؤلكهلرين اؤلكن، راغيسان
اولسون مستدام كي دولتيندهن طرخانحكيمين اولماز قسمت آداما هر محضري قوشونون زمرد
طلسمدهن آمما تاپميشام قرار رحمتيزده جوار نصيبيمديركي،سيزين منيم شوكت بو شوكتي، اونون
. آخر گئجه بو يوللانديررام طرفينه مقصد سني صاباح دئدي، آرزيلاريمينغايتيدي تاپماغيم نجات
. اولسا سؤالين نه صحبتلهشك اولونجا صبح ياتمييام حاضرام قوناقسان كي،منه گئجهدي
دئييلآمما. قورتاران مجهولات گرنه و يورام آرتيق بوندان سيزي ايستهميرهم دئديم، جوابوئرهم
موجز سؤاليما مرحمتدي نئچه عين وئرسز جواب مطرح . ٹ خفي كشفاسرار اوراجانكي، دئدي،
. بودوركي، بيري سؤاليمين آچيقمسائلدندي اوستو سؤاللاريم قضا از دئديم، وارام اختياريزدا اولمايا
اولور؟ مربوط قبيلييه هانسي العرب لسان دانيشاردي؟ايكينجي ديليله هانسي ابوالبشر آدم حضرت
گليب؟ وجوده هاردا و وقت نه دؤردونجو اولوب؟ هاردا كيملرينتكلمي ديليله تورك اوچونجو
تانيتماسي كسرويني و ايضاحي ديللره قوشونون زمرد
. : ديليله نوحداهمين حضرت دانشارديلار ديليله سرياني حوي و آدم حضرت دئدي قوشو زمرد
جور به جور باشلاديلار منطقهدهياشاييش بير تؤرهمه هر كي، تؤرهمهسي اوغلونون اوچ متكليميدي
. . ديله او جماعتي نسليندهن اولوندو اطلاق ديلهسامي ائتديگي ايجاد اؤزو سام گتيرديلر وجوده ديللر
. . نديلر ساميلرده فينيقلر مؤسسيدير ديلينين آراميلرين اوغلوآرام بئشينجي سامين اولدو وارث
) ( . ع موسي ساخلاشديرميشديلار ديلين سرياني قبطيلر آلينمادي ديليسريانيدهن عبري
سريانيديليله الواحي توراتين اؤرنميشديلر مصرده ديليده بو عبريديلر وبنياسرائيلكي
يازيلميشدي.
. قويدو شعربناسين و سالدي شكله كتابتي اونو يعرب دانيشدي ديليله عربي قحطان آتاسي يعربين
باشلارين سونرا، نازلاولاندان كريم قرآن گلدي وجوده لهجه چوخ هشتاددان خلاصهسي سؤزون
عرب مستعربه، عرب بائده، ائلهديعرب ديل دنيوي ديلي بو اسلام فتوحات و يئره بير ييغدي
عربده نسل نقشي قومونون حتيسبا چيخار سؤزطرازيندان اوزانار بحث آچسام صحبت عاربهدهن
. گئچيرهم سؤزوناوستوندهن اشاره آغيردي
لقبلنديريبدير تورك تانري نوحي بن يافث
كاشغري محمود : 466شيخ خلف بن زاهدحسين امام شيخ يازير لغاتالتوركده ديوان يازديغي دا
بير جرجرائي مفيد شيخابوبكر اونا ائلهميشدي حديث كي، الغرقي ابن منه وئردي خبر دئدي،
) ( استناد كتابدا بير اولان تأليف الزمانخصوصينده آخر كي، دهن ابوالدنيا ابن معروف ٹشخصيت
كي نقلاولوب سلمهدهن و عليه صلي رسول جل حضرت و عز تعالي الله بويوردو حضرت او ،
. قرار شرقده يئرلرين اوتوراق و آدلانديرميشام آديلا تورك اونلاري وار قوشونوم منيم بويورور
. بو ائدهرهم مسلط اونلارا توركلري آجيخلانديرسا، مني عصيانيله قوم واخبير هر وئرميشم
. آديلاآدلانديريبدير بو اؤزي الله توركلري جهتيندهن آد آراسيندا يارانميشلار كي، بيرفضيلتدير
. زماني متعدد بسيطو كلمهلري صاحبيدير علم شامخ آرا ديللر اولدوقدا ديل موهبتي ديلي تورك
. تورك عليهذا وقس اينك،بوزوو، اؤكوز، دئيير توركي ساله گاو ماده، گاو نر، گاو دئيير فارسي وار،
) ( . شئكيلين كلمهلرين پسوندلر اكلر يعنيسون التصاقيديلدير اؤزوده وار، مصوت دوققوز ديلينده
ايمك چوخ صرفي، ديلينين تورك سيوار افعالناقصه عربين ربطي، فعل بئش فارسين پوزمار،
. وئرهر تغيير زمانلارينا لغتلرين غيرمحسوسحالدا محولدي عهدهسينه
. بيلميين ديلقايداسي اينجه يا ياقاليندي طرفي ايكي هر كلمهنين كتابيندا يا محاورئيسينده ديلده بو
( ) گلسه ) اولسا، اولار ايلهشرطي سه كلمه اينجه ايله، سا كلمه قالين آدام، ديئير ائله چوبانيدا چؤل
. يوخدو( مجال شرحينه وار امتيازانيده آيري كيمي،
اختصار مقدمهسينده بحثين بو كيمدير بانيسي ديلين شيخ هر دهبانيسي ديلينين تورك تانيتديم ٹ
كن دئميش كاشغري ( محمود ( اونو اؤزي بولقبيله حقتعالي ديركي، ع نوح حضرت بن يافث ،
لهجهلر بعضي اؤتدوكجه اولارزمان اطلاق تورك بوتونلوگونه تؤرهمهسينين يافثين لقبلنديريبدير،
خصوص گليب وجوده آراسيندا تحول قبايل بير آغير عالمينده تورك خاقانينتؤرهمهسي اوغوز ٹ
گتيريب )وجوده صفحه . قوليله اولان( 149()52ميري اوغلوندان آلتي اوغوزون وئريلن آد 24ده
فرهنگ 24نوهنين ميري صفحهده او چاتديردي نهايته عظمتين توركلرين تشكيلوئرمهلري ائل
اؤلكهلرياونون آذربايجان پوتون اولمادا آذربايجان اوتوراغي اوغوزون ساياق ائتديگي رشيديدهننقل
. بؤيوك خاقانين باياتاوغوز يازيب سنگلاخدا مهديخان ميرزه آستارالي اولدو مسكني تؤرهمهسينين
) ( خاقاني تورك ياوغوي اينال ائلييندهگؤرونور اراخ و آراخ تاريخي دو، اوغلو خاقانين گون اوغلو
بيات تاپشيرسين اونلارا اموراتين انجام سئچندهكيمملكتين بيليجي ائلدهن دؤرت نفر دؤرت
. ) ( بيات اكثري خالقينين آذربايجان سئچيبدير ددهقورقودو يعني آتا گئرهنچيك ائليندهنده
حضورينا مرتبتين ختمي حضرت قورقودو دده اوغلو اينال،ياوغوي كايياينال تؤرهمهسيديلر
قبولونا اسلام ذهنينده خالقينين آذربايجان قاييتدي اؤيرهنيب عقايدين اسلاماصول او گؤندهردي
قوشونچكنده يماني حذيفه آراسيندا خالقينين آذربايجان عربلريله سببه او زمينهجوررهشديردي
. : ايستهديم آرشينبئزي گتيردي سؤزو سؤز دئدي قوشو زمرد اولوبدو، آز كيش بر چكيش
آذربايجان و خاقانينتؤرهمهسي اوغوز خالقي آذربايجان بوتون فلاتيندا ايران آيدينلاشسين
. آدلانيبدير توركوسي ديللريدهآذربايجان آراسيندا لهجهلر اولور اطلاق آدلارينا توركلري
) ( . ) رحمتاللهعليه) بئلهكي دير آذربايجان لسان منحوت آذري لسان مأخذلرينده عرب
. ) كي،) يوخدو بيرقوم آدلي آذري تاپيلماز ديل آدلي آذري لهجهلرينده تورك الا و دير ره منحوتي
... كي، دئييلينسين يوخدو معجونديياراشيغي و پشتودهن تورك، اؤزي فارسي اولا، ديل آذريده
( سئرچييه يوخدو مناقشه مثلده فارسيلهجهلريندهندير آذري، ديلي، تورك آذربايجانليلارين
) دئييرهم ..... مننه اولسا ياراشيغي دئدي، دئديلر
اخير يئتيردين يئره حساس سؤزي دئديم، قوشونا توركي زمرد توركيآذربايجانييه تاپيليب عده بير ٹ
ديلل وئريرلر نسبتي آريائي خلقينه آذربايجان قويوبلار آد قاباق آذري گلمهميشدهن ريسلجوقيلر
خاقان اوغوز و يافثه تورك و دور آريگوندهن آيدان دئييرلر، ايميش لهجهلريندهن فهلويات
. چكيرلر اوستونهاؤرتوك هويتلرينين منتسب تؤرهمهسينه
. كيمي، دئييرمبس منده دئدي، تؤرتؤكونتولري اونون كسروي، احمد دئديم، كيملر؟ مثلا دئدي،
. متوفاي راوندي اين متقدملردهن او كيمدي او دئييم آس قولاق الفرندي 298 دئييرسن كي، هجري
متوفاي گوره قولا بير توحيدي حيان ابو قيرخ 365يازيبدير، يوز دؤرد متوفاي معري ،ابوالعلاي
) مجوس ) بالاخص قاديانينين بهانين، بابين، متأخريندهن، اولانماز چيركي دابانلارينين كي دوققوزون
مسلكينه اوز مأخذده هانسي آختاريشيب گؤيشهييب بالنعلدانيشقلارين النعل طابق آذركيوانين
احيان ائلييب كؤينهيي عثمان ادعاسينا اثبات اونو تاپيب سخيفروايتلر جملهلرده قازانان ٹ
اؤزخانوادهسي وئريب قرار دستاويز اؤزونه چيخارديب مطلبلري اولوب قايل معنايه لغتلردهترسه
شرايعي، احكام كتابلارين،مذاهبي، رسلي، انبياني، آسمادي قولاق ائله توبه دالي قاييت يالوارديلار
قرار تخطئيه مورد فقهاني عرفاني، فضلاني،ادباني، شعراني، اولياني، اوصياني، عنعنهسين، ملتلر
. او آچسين يئر يوخدو محل بير اعرابدان سؤزه و بواؤزه آرا گؤي يئر، كي، سؤزونه اؤزونه، تا وئرير
تملق معاريفينه وزارت رضاشاهينزامانيندا پهلوي زمان شعريعتدهن بير يازيب احمدي شريعت ٹ
تلويح اوزاخلاشاندا ايدي مربوط زمانينا كتابيم كي دئييباو قانديريب جهالتينين ٹ ايام ،
: انساني يازير انكاريندا معادين صفحهسينده اوچونجو كتابينين اوشيعهگري ثمرهسيميش
ائده ارواحيذخيره محتاجدي مگر الله ساخلايير قيشا ائدير ذخيره باديمجاني كي، ائدير احتياجوادار
كيمي، گئدهن جسمآرادان دئيير گتيرير سايا موهوم جهنمي بهشت، روحي، قبض ساخلييا قيامته
. گئدير آرادان روحدا
. صفحه كتابيندا بنياد ورجاوند فرددير بير برك اوزي ناموزون : 85كسروي اؤلدي كي، بيري يازير ده
ائدنده ايجاب صلاحي گتيرهنپيغمبرلري كتاب ديريلمهيهجكدير داي اولدو توپراق چورودي، بدني
خرافات، بحثلرين شفاعت بهشت، جهنم، اوكتابلاردا يير تاني طرفيندهن الله اولونموش مبعوث
. آدلانديرير سؤز بورگهلمه اساطير،
منكر، آمماجسمايتينه اولور معترف آخرته صفحهسينده سكگيزينجي كتابينين بنياد ورجاوند هابئله
. اوغلو عسكرينين امامحسن يازير صفحهسينده آلتينجي شيعگريسينين ائدير قبول روحانيتين
ايل آداميمين بير وئريب اوز احتياج اللهاهانسي و گؤرمهدي آدام بير اونو كي، واريدي نجور يوخودو،
ترسه مذاقيله اؤز كريمدهن قرآن كهف سؤره آيه اوچدؤرت كتابيندا بدخواهان پاسخ ساخلييا ديري
قايل يئتيشمهسينه مغربه مشرقه، ذوالقرنينين دئييب چاتديريب حدكمالا عنادين جهالتين، ائديب معنا
. بيخبريميش يئرينكروييهتيندهن اولان،
. ) ( علملريندندير اؤزعصرينين كي، ايميش آگاه بطلميوسدان هيئت ص اسلام پيغمبر دئيير طرفده بير
. قطري ثابتدير گؤيده دؤردونجي بطلميوسداگون هيئت بيليرميش كروي يئري دئيير طرفدنده بير
قطرونون گون، 160يئرين اولان برابري يئر نئجه او گؤردي بيلردييهذوالقرينين اولا نئجه برابريدي
. چشمهسيندهباتدي بولانليق بير يئرين
. اولوبدوغولدوغو آنادان محلهسينده وار حوكمو تبريزين كسروي، ميراحمد اوغلو ميرقاسم
عين ) في تغرب جدها و بلغمغربالشمس اذا حتي آيه اولماسيدي وارث عنادينا وصفينين محلهنين
) معناسي الفظي تحت نين وجد ائلهمزدي معنا يعنيگؤردي تري، وجدني تطلعده وجدها و حمتهده
. ضمن اولور استنباط مدلولونداندوشوندي آيهنين دي لهينده تاپدي وضع ما لغت اوندا وار جمله ٹ
معن آيري تاپار قرار لهينده وضع ما غير وار جمله اولار معنا تحتاللفظي تاپار فايدا قرار مفيد ايه
اولار.
. حركتدهدير فضاده و شكل كروي يئر بيلميرميش پيغمبر دئسين ائدير عنوان آيهلري بو
بيلنيديرسه، اللهتعالي بيلمهنيده اوستونه بيلمهسينين اوز بيلر، چوخ هاميدان ايشينده اؤز پيغمبر
. آيه نملده سوره بيلمز بيلينديرمهسه، ) 88بيلر، تمر هي و جامده الجبالتحسبها تري و ده
دورموش( يئرده بير داغلاري هامي لنديريبيعني عموميت اونو لام الف جمعدير جبال دا مرالسحاب
( . تجعل الم سورهسينده عمه گئچيرلر كيمي بولودگئچن اونلار بوكي حال گؤرهرسن حركتسيز
مهاد اوتاد( 6)ٹالارض لاري(( 7)ٹوالجبال ميخ يئرين داغلاري و ائتمهديكمي؟ بئشيك اوزونو يئر
ميخلار وارمي، امكاني ميخلارديلار داغلاردا كيمي، بئشيك هاوادا يئر حاكيديركي، ديكمي؟ ائتمه
. يئركرويدير بيلميردي پيغمبر دئمزدي آنلاسيدي كرويدير، يئر پس دهبهريشمييه اؤزي يئر حركتدهاولا
تملق اوني ميراحمد وزيريداور عدليه ائلهميشدي انتخاب كسرائي شهرتين لره چي ساساني ٹ
ميشدير ائله دوردؤندهريبكسروي دوز كسروي دير غلط كسرائي دئميشدي ائدهنده .استخدام
) مجتهدينين) عبدالله ميرزا حاج آيهالله وئرميشدي لرين غلط كتابلارينين بعضي و الدريه النجمه
يوخودو سوادي آممادوزگون يازيچيايدي ائلهميشدي اصلاح مدرسه 1330آتاسي آمريكاليلار قمريده
. ايدي مدرس سينده
تبريزه صونرا شيخينشهادتيندهن قاچدي طهرانا باشچيلاريندانايدي، خائنلرينين محمدين شيخ
. شاگردلري مدرسه اولدو استخدام تازادانعدليهده حالدا سالينميش ائشيگه خيانتينه جزاء قاييديب
. ) ( تورك اهاليسي اكثر ايرانين يازيب كتابيندا اولان العرفاندامنتشر مجله دييرميشلر آقا بيمار اونا
) ( . بابيديني نبرد انصارينين سراج آيهالله خلاصه چكرميش، چوبوق هويتلريندانيب صونرا دولر،
اولماقدا مشروطهچي يومورتاسيايميش، قوشون هانسي احمد مير بيلر كتابيناوخويان
. دير ائديب باسير اؤرت حسنون مخالفلرين عيبين، مشروطهچيلرين سينده تاريخمشروطه
الصادق نظرلري اوستادلارينين دانشگاهينين استراسبورك
نبوغونا صادق جعفر امام كتابلاريندا آدلي
. عبدالملك بن وليد حاكيميدي مدينهده اسماعيل بن مسندينده 86هشام قمريدهخلافت هجري
باقر. حضرت گئتدي اولمادا، مدينيهوارد او گؤندهردي حاكم مدينييه عبدالعزيزي بن عمر اگلشدي
. . ياشينديدير دورت اوندا السلام عليه صادق حضرت ائلهدي گوروش دانشگاهيندا 91عليهالسلاميله
) ( دوزهلميش خيرداسيندان اره ع باقره حضرت مصردهن فتي محمدبن اؤتنده هجرتدهن ايل،
اونون سيارات بوتون آي، گؤن، مركزي، عالمين يئر كرهده بو كرهگتيردي بير جغرافيائي
. لهستانليكؤپرنيك سونرا، آلينميشدي كتابيندان مجسطي بطلميوسون نظريه بو دؤرهسينهدولانيردي
. دولانيرلار دؤرونه اونون آيريلار آي، يئر، عالمدي، مركز گون خير دئدي،
و آدينيازميشديلار مصريديلده اولالي شئكيلي مجموعهنين بير اوستونده كرهسينين گؤي او
البروجدان منطقه دفعه ايل،بير هر گون آلميشديلار، آرييا كرهني او كيمي، حوته دوتدي حملدهن
) ( . زمان بو ع صادقين حضرت دؤرهسينهدولانيرديلار يئرين كيمي، گون سياراتدا آيري آيدا، گئچيردي،
بير ايلده گون اگر دئدي، ائلهيب وارد ايراد هيأتبطليموسيدير كي، كورهييه بو واريدير ياشي بير اون
برجده هر و برجدندير ايكي اون سيري وخط تولانير دؤرهسينه يئرين ندهن 30دفعه دايانير گون
برجده هر و اولور ظاهر صبح و غايب بيزيمنظريميزدهن گئرهكهميشه 30گئجه دايانسا گئجه و گون
. بو اولا نظريميزده . 11مد وار حركتي ايكي دئييرگونون بطلميوس يئرريدير ايرادي اوشاغين ياشيندا
. ايكينجي دولانير دؤورين يئرين و بورجودهنگئچير ايكي اون دفعه بير ايلده بير منطقهالبروجدا بيري
و چيخماغين گونون سحر بيز نتيجهده دولانماقدير بيردفعه گوندوزده گئجه هر دؤرونه، يئرين حركتي،
. امكاني بيرلهشمك حركتين ايكي بو دئيير، عليهالسلام صادق حضرت گؤروروك باتماغين آخشام هر
ائده ترك اوراني كي، بيلر اولا نجور دولانير و دير جدا و منطقهالبر گوناوواختكي يوخدو
دانشگاهاستراسبورگ وئرير جوابين حضرت اولور قايل شرحه آز بير گئنه فتي محمد يئرهدؤرويرا؟
كي، وئريرلر نظر بئله ديبينده بحثين بو غربين 560اوستادلاري و شرقين سونرا، ايلبطلميوسدان
دئسينلر و ائلهسينلر وارد خدشه نجوميبطلميوسا نظريه دوشمهديلر فكره بو دانشگاهلاري
دئييل جايز محضرينده عقل بحثي، دولانماغينين يئريندؤرهسينه چيخيب البروجدان منطقه گونون
كي، يوخودو ائليين اعتراض آيريبيليجيلردنده كيمي تاريخه بيانيله 11بو منطقي اوشاق بير ياشيندا
ائلهدي رد بوتون دئميشدي،يئر 450اونوننظريهلرين اقليديس يونانلو قاباق بطلميوسدان ايل
. دورهسينهدولانير اونون گون مدوردي
و بيليردي عصرينينعلومون اؤز پيغمبر كي، دئسه سارساخلاسا بيري وار چوخ چوخ موضوعاتدان بو
. دييرلر هذيان آدينا بونون مدوردي يئر بيلميردي
قوي باخانلار اوگؤزيله مقدساته قرآنه، پيغمبره، دينه، سيخما، ييوي اوره هريسي ينبوعالدين آقاي
اثباتينا كي، ديلين و هويتين بيرائلين ميش پهلوي ديللري و آريائي خالقي آذربايجان دئسينلر
اوغوز توركلر ياشييان فلاتيندا ايران ذكراولوب مأخذهده يوزلر اولماز دانماق يوخدو مأخذلري
. متوفاي رشيدالدين متكلمديلر توركيديليله اوغوز و تؤرهمهسي فرهنگ 1065خاقانين قمري
: مغانا اوردان گئتدي آرانا شرواندان خاقان اوغوز يازير معتبرمأخذلردندير چوخ رشيديدهكي
وقوشونو اؤزي گؤردي چيخارلي اوجاني ائلهمهگه اوتوراق منطقهسيندهن هر گلديآذربايجانين
. مرغزارينداباغلاديلار اوجان آتلارين
متوفاي هشام ابن عبدالملك دهن 18تا 213ابومحمد منبه بن يازيروهب كتابيندا التيجان هجري
) ( دئدي، نمهدير؟ آذربايجان خبرآلدي دهن سارييه عبيد مشاوري معاويه گون بير كي، اولوب روايت
. اؤلكهسيدير تورك قديمدهن اورا
متوفاي نصير 716اولجايتو اولدو قايل مالياتلارينداداتخفيفه وئريب نشان تفقد خالقينا باكي قمريده
عين يازيب مخمس تركي بير مدحينده اونون بوتوركي باكويي همان آيري ٹ و آذربايجان ايندي ديركي
. متوفاي آتاسي جهانشاهين ابوالمظفر يوسف قارا آراسيندارايجدير خالقينين اؤلكهلرينده تورك
823( يوسف اوخوردي الحانيله خوش و چئويريب توركييه سليس اليلهقرآني حروفيون تبريزده
) / رومون ملاي و نظامينين و خاقانينين روان تركي به را قرآن خواند شاهكامران صديق
: . دئيير خاقاني يوخدو آرادا صحبتيده پهلوي لغتيله تورك كتابلاريدولودو
) سن) اؤزون گويد چرخشان تركي منبه بر فحش گويد كه هر فارسي به
دئيير نظامي
بود گرگ يكي هر فرزانگي به بود ترك مرا مر پدر بر پدر
زمين ايض بيني ترك بر ترك چينهمه درياي به تا خزر كوه ز ـ ٹ
دركينين يانشاخليياحقيقتين آچا، آغزين يوما، گؤزون چاپا كؤندهلندهن مينه آتي كور كي، آدام بير
و وورار كلهپرتي هردهنده اوستوندهدايانار دئديگينين ديير، آغ قارايا قارا، آغا گئتمز آلتينا يوكونون
: پهلوي اولا دئييلميشلر تورك بس يازارديلار پهلويخطيله يازيلارين خالقي آذربايجان چون ديير بئله
اب ديركي، ديلي ساحللرينده اشكانيلرين شرقي خزرين و ده النهر ماوراء و تورك عنجد ٹ
مح فرض بر اوغلانلارينين ياشارميشلار عمو تورك اؤز يازارميشلار خطيله پهلوي، خالقي الآذربايجان
اؤزونهتاي اينانانلاري وئرهن فتوي اولماماغينا تورك اونلارين ائديب عنوان خطين خطيميشپهلوي
. عنوان فارسييازماقلارين يازيرلار فارسي دانيشيب توركي حاضرده عصر ايكينجي ائليييبدير فرض
ثالث اولورمو؟ دانماق اولماقلارين تورك فارابيمحمد ائديب ابونصر بن ٹ طرخان بن محمد بن
متوفاي عربي 360اوزلوق هاميسين كتابلارينين چيخارتمادي لباسيناگنيندهن تورك اؤلونجه هجري
اؤزون يا يابودير يا ايميش عرب دئييرميش تورك دئسه كيم بوجهته توركه اوغلو تورك بو يازيب
. سلطان تاييديلار ابونصرين آيريلاردا و عباد بن صاحب ابوريحان ائلهابنسينا، بولوغا يا ويريب
خال قلبينهقارا كي، آدامين بير دئيرميش تورك كي، اولورمي دئمك يازيب شعر فارسي سليمعثماني
مرض ) الله فزادهم مرض قلوبهم في اللها قاليب اونونكي پاك( ٹدوشدي زبان كيشي حقيدانان بو
... بيك طغرل اولوب تورك آذربايجانخالقي سونرا، گلندهن و سلجوقيلر يازير اثرينده آدلي
تصرف اؤلكهلري او بوتون بغدادي، شيرازي، يزدي،اصفهاني، كرماني، باشلادي حملهني خراساندان
شاهي 446ائلهدي. آذربايجان يازيركي، كيشي دانيشان سوزلري بو همان اوزدؤندهردي آذربايجانا دا
اودا ائلهدي استقبال هداياايله طغرلدان روادي ابوالهيجاي بن مملان هسودانبن و امير
ديلينده خالقينين آذربايجان سلجوقيلرين صورتده كي، بئله ائلهمهدي آذربايجاناحمله
جور نه سؤالينيئريدي، جوابسيز گلسيديلرده غلبهايله و قهر لاپ يوخدو عنوان الده مؤثراولماقلارينا
آذربايجاندا تك چئويرنمهديلر ديلينتوركييه خالقين عراقدا، كرماندا، فارسدا، اصفهاندا، يزدده اولدو
تورك زمينه اولماميشدي رايج فارسي اينديكي اوزمان اؤلكهلرده سايديغيم قويدولار قول ايشه بو
. فراهمايدي چوخ آذربايجاندان اولماغا
: بهادرخان ابوسعيد يازير هابئله كتابيندا . 735همان اؤلدي شاه 906هجريده كي هجرييهقدر
عصري صفويلر آچدي اؤزينهيئر ديل توركي قاريشيقليقدا بو قاريشدي آرا چاتدي سلطنته اسماعيل
بيلمهمزلييه اؤزون قابيرقاكيشي كج بو گؤرهسن آلدي توركي يئرين لهجهسينين آذري
نظم متعدد يازيلان ديلينده توركي قاباقآذربايجان قرنلر نئچه عصردهن بو ائله يا ٹوورموشوموش
آيري تؤرهمهسيديلر اوغوز جد عن ابٹ خالقي گؤرمهميشيميش؟آذربايجان كتابلاري نثرٹ و
گؤبكدنديلر بير اولسايئنهده قاريشيقلاري كي،. تيرهلردنده آتديلاري داغ قارا و قزلياش ائل يئددي
خالقي آذربايجان سهلرده گلميش اؤلكهلريندهن تورك اؤزگه اسماعيليتاختاچيخارتديلار شاه
آذربايجانلهجهسينين لهجهلريده قاريشيبديلار خالقينا آذربايجان اونلار بلكه اونلاراقاريشماييب
. ايتيبدير آراسيندا
اوغروندا اينانماياسولاخچيليق اينانمايا اؤزيده آختاراراق لمده ني ان منطقييان اصطلاح به كيشي بو
€ چؤوردولر ديلينتوركييه آذري آذربايجانليلارين باشلار قيزيل يازيب پهلويلره،
تاجيك ايرانبوميلرينده ديللي فارسي كيمي، تانيديغي آذري ديلين آذربايجانليلارين كتابدا همان
. دييرلر. تازيك عربلره ائدهن اؤزلرينهاوتوراق اؤلكهلرين اؤزگه مفرسيدير تازيكين تاجيك تانيييبدير
. عربدي يا خالقي دونيا عربلر ائليين اوتوراق عجماؤلكهسين يعني تازيكستاندير اصلي تاجيكستانين
. عضو كسروي ائليين تقديم كتابين روحونا باسكرويل آمريكالي ملتعجمدير اولمايان عرب عجم، يا
سالماغامأموريتي تفرقه و آمريكادي آكادمي و آمريكا و آسيائي انجمن و آسيايهمايونيلندن انجمن
واريدي.
كسروي دئييرلر سورولنلر دالينجا تايي (0اؤزونون فيكريله قرارتاپمادااصلاحي عصرينده تجدد
... آمما داميزيب زهر قلميله شخصيتلرينهزهرآگين و اوليانين علمانين، اماملارين، پيغمبرلرين،
. اولاراق، هيولائي ائپيكوژيست رازي زكرياي زمانسؤزيدير بو اولماييب، مخالف روحانيته واقعي
ديرناغي كسينتي اونون كي، كسرويجه بيليب، شعبهدهباز پيامبرلرين وتارينين كتابلاري گلن گؤيدهن
. . ميرزاي مشروطهچيدير سئوهرهك آزادليق كسروي دئييرلر اولماييب وارد ضربتي اولانمازمقدساته
زنجاني تانيرديشيخابراهيم حقيقي رهبر بهبهانيني و طباطبائي واريدي علاقهسي شيرازييه
فضلالله شيخ الله آيه ايدي ائلهديمخالف صادر اعدامين حكم نورينين فضلاله شيخ كه كيميلره
ملت دئدي، سالانمادي مسيرينه حركتي، آمما قاباغينآلدي بدعتلرين چوخ اساسيده قانون نوري
شرع نتيجهاولمادي ايستيير مشروعه تاپدي مشروطه قرار جهتده مخالف بيلمهدي جايز سكوتي .ٹ
سئوهنمشروطهچيلر )1327كسروي ادعا( 53هجريده بو نئجه چكديلر دارا اوني اوتانماديلار
مشروطهسيندهميرزه ناريخ بوكيشي ايدي مخالف زنجانييه ابراهيم شيخ كسروي كي، قبولاولسون
ملكم ميرزه فراموشخانهمؤسسي يازميييبدير حقيقي حال شرح جنايتكارا بير كيمي، بلوري آقا
پيغمبره، وئريب نشان علاقه طباطبائي،بهبهانيه شيرازييه، ميرزاي يوموب، گؤزون خانايئتيشنده
. آتيب سونجوق دينه قرآنا، ائمييه،
كي، وئريب حالدانشان مستند اولاراق، عيني شاهد كتتابيندا تبريز دومانلي اردوبادي سعيد محمد
عيبلرينين مشروطهچيلرين آمماكسروي تانيتديريب خلقه اونلاري و كيملرايميشلر مشروطهچيلر
. چكيبدير پرده اوستونه
: ايش اؤزي بو دالينجادولانيبديلار الفاظ گئتميييبديلر دالينجا ايش حافظ سعدي، يازير كسروي
. ائديبدير ايجاد فتنهلر الفاظيله گئتميييب دالينجا
: اياغين سؤزونال دئييم نمونه بير تحقيقاتيندهن بارهسينده آدلار كسروينين دئدي قوشو زمرد
قريهلرده ياخين دييرلر قارقاييغينجاغي آذربايجانليلار اولسا چوخ كوي ييغينجاقداهاي هر ييغيشديريم
عرضه جماعتينه، ياراشيق، كويونه بازاروارايميشهاي هفته بير ياخينليغيندا تبريزين يولوندا مراغا
- آدي جهته بو اولارميش داير يكشنبهلر هفته هر وئريشاولمازايميش آليش گورا متاعينه اولان
. قارقابازار ايميش قالميش
آديدير ترسالرينتانريلارينين كوياكي يا كورياكوس اصلي لغتدير يوناني بازار قارقا يازير كسروي
) ( دير، كورياكي ديلينده يوناني گونونآدي او گئديبدير گؤيه آراسيندان خلقين عيسي، گونو يكشنبه
. بردعه كي، ائديب نقل استخريدهن سونرا اطلاقاولور گيراگي گونونه يكشنبه ديلينده ائرمني
. و كسروي هريسي ينبؤعالدين آقاي يوخدو ياتيمي بحثه بيري قولوناو بو اصلا كي، دروازهسيندهدير
ايستهمهديم اولمايايديم قايل ايضاحا بو گئرهك من دئييل جايز بحثي تفكردهاولانلارين طرز كسروي
لغتلريميزدهاجنبي كيمي، بازاري قارقا كيمي، ائتديگي ساتغيني اجنبي اؤزون او سينا قلبينمندن
فلسفه بير اؤزوندهن چخارياولماييب دانير، اولماغيميزي تورك قوندارير ديل ديليمزه گئيديرير، دونو
طريقينده اهانت سؤزلرين ياوادانيشانلارين ياوا و ملحدلرين قاباقكي اؤزوندهن ائلهسين اراء
. دير والاخره خسرالدنيا اولمامادا زاددابند بير الي گتيريب گؤيشهيينه مقدساتيميزا
ديلي و قومو تات
) اطلاعاتيندان ) لرينهنسبت مشابه و ديلي و قومو تات ظهور نو كي اولدو بو ديلهييم قوشوندان زمرد
كيمي گرنهشن بالاجا مسوندو، بيرگولو ييغيشديردي اياغين قوشال گؤزهل او لانديرسين فايدا مني
: اخير دئدي دي، دو ائله مشقينه سالماق نفاق نئچه ٹ اصيل و هويتلرينه نين خالقي شنلرآذربايجان
سيديرلر تورهمه تورك خايني ائل عدهسي بير متأسفانه شنلركي اؤجه لرينه ديل تورك ايلليك مين
چكيب باش اؤلكهلره بعضي خاطره مكدهن ائله مطرح محقق سينده ادبياتساحه و تاريخ اؤزلرين
مينجمله قويوبدولار قول بسطه و شرح تاپيب، ديللر مستقل لر قبيله لر قوهوم اؤزعالملرينده
) احمد) سالاري كروانينقافله يولسوز بو يئررهشديريب قارپوز قولتوقلارينا كشفي قومونون تات
اصيلنژاديندان ) آريانين آذربايجاندا لار تات دير بئله يانشاغي نين ( كسروي دؤنوب لرديلر تؤرتوكونتو
قوجامان ترهاتي آيري و يانشاغي بو دانيشديريب لهجهايله آذري و ديريب ياراش اونلار آدين آذري
بوينونا خالتاسين نين عضوييتي انجمن سلطنتي دوشوب دؤشونه اربابلارينين فراموسونري اروپا
اختصار اثباتينا نين اولماغي اساس بي لارين قول قوندارما ناهنجار ديلاربوجور مدلل تاخيب ٹ
قويمالييام : بحثهقول
دا قيشلاق دا،يايلاق، داش داغ دار، حشم اكثري ياشييانلارين لرينده اؤلكه آذربايجان دان قديمالايام
شاهسئوهن عباس شاه اطلاقاولارميش كؤچري طايفا، كرد، ائلات، ائل، آدلارينا ياشارميشلالر
) ( تات. ائدهنلره تأمين آذوقه اولوب ياشاييباكينچي كندده دوزهلديب داش دام آدلانديردي
. ) ( دئييل قبيله بير صاحبي ديل و ائل مشخص تات ييلهگؤرا دلا اولونان ذكر دئييرلر و دييرميشلر
) ( حال، لندي تكيه تختينه قرهقويونلونون جهانشاه تبريزده حسنپادشاه قويونلو آق حسن اوزون
) ( اوشودوم اوشودومها نين ياتي بو جيررهمه سي دئييلدي، سازگار نينمذاقيله خالقي تبريز خويي
( گوموشووئرديم گوموشدو بارماغي بئش قاميشدي، دئييل قارقي يئتيريبديلر بورا ذيليندهسؤزي
) ( ) حاق) اوچماغا، وئردي،قاناتلانديم قانات منه قوش قوشا، سپديم داريني وئردي، داري منه تات تاتا
) تبريز قاپوسين حق حسن اوزون بوياتيدانآنلاشيركي بو كليدلي قاپوسي حاق آچماغا، قاپوسين
) ( لر دييرميش اكينچييه تات زامان او بودوركي اصلمطلب باغلاميشيميش اوزونه نين خالقي
) ( الايامدان قديم يئنه بودا وئرير قورود الينه گؤروب تامارزي تاتي دير رايج مثل بو آرا ائل حالبوكي
( ) ( وور تاتي، چؤوور دئيب بئله ائل دهن قديم ، قيزيشار ديزدهن تات ائلگؤزدهن، دير مثل بير
مؤهوردهنسس( باشلادي ناماز قشرينه قويدي تاپدي مؤهور بير ائلدهن نفر بير ،مشهوردي تاتي
ازيردي داشيلا دئييرمؤهوري مؤهور سورهني حمد قيلاندا ناماز تات كي بيليرميش بئله چيخمادي
. شاعير اولان حجه قولو بير بئله ها لالاولور گؤرهنده ائلي اؤتور كيمي بولبول گؤرهنده تاتي دئييردي
/ ( : دولاندو اولسون يالان تاتي گؤروم اولدوم فكرشاهسون ضد گؤهنيب تاتا تاتام، يازيب ده
( .) باش تورك سيز تات يازيب التركده لغات قاباق ايل مين محمودكاشغري شيخ اولدو شاهسؤهن
() اولماز بؤرك سيز( 54سيز باش نورك تاتسيز بولمز قالا ديري تورك اولماسا اكينچي يعني تات
. بنذهر بؤركه
دير سنده دئديقولاغيم دئييم، من بيرينده آل دينجيوي دئديم دير، كيمي يورغون قوشو زمرد گؤردوم
هراتي اوايلينده هجريقمرينين قرن بئشينجي غزلار يازميشام بئله كتابيندا هريس تاريخ دئديم
) مملان) بن وهسودان امير آغناياندا، آذربايجاناساري اوردان ديلر، ائله پايتخت لارينا شاه آدلي برازان
متوفاي روادي ابوالهيجاي ( 446بن ( سراب ذير، پايتختي تبريز كي قطران حكيم ممدوح قمري
امير سي عده بير گئتديلر لره اؤلكه آيري عدهسي بير سينديردي دهاونلاري محاربه بير صحراسيندا
هريسيله خانواده نئچه اونلاردان لنديلر سپه لرينه اؤلكه آذربايجان نيب له داناجازه هسودان
شاه آدين ساكناولدولار اوردا آليب لردهن مالك دانگين اوچ دانگدان آلتي نين مزرعه بير همكؤشن
دهن تاريخ او اولدولار، لرساكن مالك دا دا دانگ اوچ قالان قويدولار، برازون يعني آدين لارينين
. ) ( دئدي قوشو زمرد آدلانيبدير اوتوراغي تات طرفي گونئي اوتوراغي كورد طرفي قوزئي برازنون
. آرخالانديردين نيندليلين اثباتي ادعامين كي اول ساغ چوخ
) مؤسسي ) ايران شاهنشاهي وهووخشتره كروش ماد،
لانديرماغيندانمتشكر فايدا مني پارهسينده كوروش و سي سلسله ماد دئديم قوشونا زمرود
جنوب و غرب تايي، آرياقومونون اولار گلمز اله نتيجه مثبت صحبتدهن ساكن به ابتدا دئدي اولاجاغام
لري پايتختي نينوا متجاوز ايلدهن مين يعنيآسوريلرين قومو پيغمبرين يونس حضرت آسياده غربي
توپراقلارينا كوچك ماد بزرگ ماد تئزتئز اولوب لري تسلط اولدوقدامنطقييه قدرت ابر اولاراق
آچارديلار ال غارته و چكيبقتل ( 880قوشون ( سلسله اورارتو ارمه قاباق دان ميلادي ايل
قاباغينآليرديلار، متجاوزلرينين آسور حتيالامكان يوخ، حالدا كلي اولدو، مؤسس دا سينهآذربايجان
( ) ( حكومتين ماد ايدي لايق هرجهتدهن كي دياءكو اكباتاندا اولالي بئله بو( 55حال لنديردي شئكيل
كارلارينين تجاوز آسور اؤلكهسي فارس يعني ملكي سليمان سونرا گلندهن اوسته ايش حكومت
آسور دؤيوشده اول فروتيش فره دياءكواوغلو اولدو، ملحق توپراقلارينا ماد چيخيب تصرفوندهن
دؤيوشده ايكينجي اولدو غالب اوغلو 653حكومتينه وئردي الدهن جانين ميدانيندا محاربه و مغلوب ده
) ( ) آرخالاندي) سينده اؤلكه ماد تختينه سلطنت كياركسار كن هئرودوتدئميش هؤوخشتره
اؤيرهنميه محاربه فنون قوشونونا ميشدبلار آغنا آشاغي اوزو كيشمالدان سكالردهن
وماد بزرگ ماد آپاريب ارادان سين سلسله اورارتو گتيردي، وجوده قدرت شكن فايدالانديدوشمان
) كاپيادوكيه ) ارمنستانيعني دي، ائله تابع اؤزونه لري سلسله آيري بيررهشديردي لرين اؤلكه كوچك
اولدو متصرف ( 612ني ساراك ) دؤيوشدو، ايله ساراك متجاوزشاهي آسوريلرين قاباق ميلاددان ايل
گؤز دان قصاص جاني اولوب وارد نينوايه پايتختي كياكساراونون اؤلدوردي اؤزون اولمادا مغلوب
مقدس خاطر داغيتماقدان يوواسين شاهلارين سونرامتجاوز شهردهنچيخارداندان جماعتي اؤرتوب
. گؤزگوسودور عبرت لره حكومت متجاوز خرابهلري ده ايندي كي ويرانقويدو نينواني
اولدو منطقه قدرت ابر اؤزي سونرا آپاراندان آرادان حكومتين ميلاددان 590هووخشترآسور ايل
) ( ) ( ) ( حكومتيله ليدي يئتيشدي ساحلينه نين چايي ايرماق قيزيل يعني هاليس چكيب قوشون قاباق
اوزاندي مدتي نين محاربه باشلادي نحو 585دؤيوش جريان بو اولدو عارض كليكسوف گونشه ده
( قيزيل و منعقد صلحنامه چكيب ال دهن طرفينمحاربه تيله وساطه دولت نئچه اولمادا حمل سته
اوغلو( چاتدي كؤچون دونيادهن بو هوخشتر ايل ائلههمان اولدو معين سرحد چايي ايرمان
) ( ) صاحب) مملكته بير پهناور قويدو باشينا تاجين سلطنت آستياك هئرودوتاصطلاحيله آژدئرهاك
سوريه النهرينه، . دوردو،بين چكدي قوشون سينه اؤلكه
لرين قوشونونسركرده و اشرافين و ماداعيان ايدي، سيز بهره سياستدهن و عياش آز بير شاه بو
قواسي خصوص كل فرمانده قوهومو ياخين ( ٹ آرخالاندي،) لره قدرت بورونلادي،آيري ي هارپاك
) ( ) ( ائولنديردي، ايله سپيتامه مغي جوان عينحال در بؤيوك لارين مجوس ني تيدا آمي قيزي بؤيوك
ائله وليعهد اؤزينه مغون مجوسلارين بيليردي اولا شاهاوليعهد ويئزنه اوغول قانونوندا ماد حالبوكي
) ( پارسلارين دا ني ماندانا قيزي ايكينجي آرتيردي، نفرتين اونا مادقومونون بوتون عملي بو دي
) گوراماندانا) قولا بير آرخالانسين، اونلارادا تا وئردي دير سي نشانده دست اؤز كي يه كمبوزيا رئيسي
باباسينين نهنه اكثراوقات آچدي، گؤز عالمينه ياشاييش كوروش تا اولدو حامله كورشه كمبوزيادهن
گئت يانينا نيندا آتاسي اولالي بو حال دارليغياؤيرندي مملكت رموز قالالي، اوردوگاهدا يا بارگاهيندا
خصوص لرينين قوشونونبؤيوك و نين اعياني ماد واريدي قوا گلي كل فرمانده (ٹ ين) هارپارك
اؤلدو كمبوزيا آتاسي گئديشينده آخر پاسارگادا خبردارايدي مخالفتلريندهن سلطنتينه آستياكين
) اولماقدااوچونچي) مغلوب دفعه ايكي يئريتدي قوشون ساري اكباتانا كوروش سيله يناشاره هارپاك
لوك دؤنوك وسيايله آغيرنير هارپاك قيراجاغيدي دامارين حياتينين اونون آستياك دهكي محاربه
گيزلندي و دالياگلشدي ساري سالدياكباتانا قاچاغا شاهين ماد خيانت بو قوشولدو كورشا ائديب
) نقر ) بئله ده لوحه بير بنونيد شاهي بابل اولدو وارد خيانتكارلاريلااكباتانا ماد و نيروسيله اؤز كوروش
.) وئرديلر ) انتقال ا پاسارگاد ائديب اسير نيده عده بير آچيب، ال غارته دا لاراكباتان پارس ائتديريبدير
) ( ) هابئله ) ني، سپيتامه اري و ني تيدا آمي خالاسي وئردي فرمان خاطر گتيرمكدن اله آستياكي كورش
) ( يئرين گيزلنن آستياكين آلتيندا تاايشكنجه گتيرديلر تاپيب آختاريب ي مهابزن و سپيتاك اوغلانلاري
و اهل تا تاپشيردي الينه دوشمانين بئجرديگي اؤز اولمادااؤزون خبردار آستياك لاشديرسينلار، آيدين
ماد ائديب قيام اؤزون لااقل مزدور خاين دئدي گؤردي اوردا لار،هارپاكي تاپسين نجات عيالي
. اولدون سبب عزتينه پارسلارين و ذلتينه مادلارين ندهن اوليدين، حكومتينهصاحب
آستياكا وليالنعمي باباسي، نهنه سببينده لوگي دؤنوك هارپاكين و اثرينده خيانتي مادلارين كورش
قانونوندا دئديلرماد مادباشچيلاري اولسون شاهي ماد ائديب پايتخت اكباتاني ايستهدي اولمادا غالب
خالاسي مغي، لارين مجوس كورش حالبواولاندا بيلر، اولا شاه يئرينده يادايئزنهسي اوغلو، شاهين
) ( ) ( ) آلدي) ايدي تيدا آمي خالاسي آروادينكي اؤلدوردو، ني ـسپسيتامه اسپينداتا اري نين تيدا آمي
جين تا نين سلطنتي ماد كورش جوورهندي قانون اولماغا، شاه مادلارا يئزنهاولنمادا آستياكا
) و ) عدهجنگيندهن گتديگي وجوده كياكسارين دئميشكن هئرودوت هووخشتره سونرا باشيناقوياندان
دوغروسونا دوغروداندا ايرانداآتچاپدي فلات مملكتينده پهناور اونون فايدالانمادا، قوشوندان منظم
نينواني ويراماييدي، بالتا كؤكونه آسورحكومتينين ابرقدرتي ايلليك مين زامانين اگر هووخشتره
تصرفوندن آسوريلارين ملكون سليمان او گتيرمييدي قوشونوجوده منظم و ائتمييدي مبدل ويرانييه
كشور آپاريب آرادان الطوايفيني ملوك فلاتيندا ايران و ميييدي ائله فلاتيناملحق ايران چيخاريب
كوروشاؤزون بيليردي؟ اولا داريوش داريوش، كورش، كورش، شئكيللنديرميييدي شاهنشاهيايراني
) اولمادا ) متصرف آسيايصغيرده ني يوينيه اودا ائلهدي لشكر فرمانده هارپاكي خاين سونرا تاپاندان
. ) ليدي) چوخ ايلدهن يوز تؤرهمهسي هارپاكاؤزوو اولوندو فتح اؤلكه نئچه و بابل اولدو، والي ليديه
) ( اليله كورش سپيتامه ـ اسپانداتا معتقديلر لار لريدي،مجوس هخامنشي فرمانبردار و حاكيمي
. اوغلو سپنداتانين بو ائدهجكدير ظهور دا آخرالزامان او اولوب، سينهنايل درهجه شهادت مظلومانه
) اونون) اولاندا، مصرده كامبوزيا اوغلو كورشون ( گئوماتا مادحكومتين ) و اؤلدوردي ني برديا قارداشي
دالين سؤزون دؤندي زمردقوشو دير غاصب گئوماتاي آدي لرده تاريخ قوندارما ائلهدي، احياء تازادان
: دوتدو بوجور
) چاتماسي) باشا عؤمرونون و سلطنتينين كوروشون
يوخودو، تؤكمكدهناباسي قان اولسون فارغ باشي دؤيوشدهن دؤي ميردي ايسته لحظه بير كورش
كي لرينه اؤلكه وسكالرين لرين ماساژئت شمالدا ائلهدي وادار اونو فيكري ليك طلب توسعه
) ( ) اسپاترا ) خاتوني و آمرگس خاقاني آپاردي،سكالرين يوروش شئكللنديرميشديلر حكومت قدرتلي
) اوتوراق ) لرين ماساگئت و سكالرين ايراندا، تاريخ محققي روس پيگولوسكايا مادام آلديلار، قاباغين
وار دوتان نظرده لرينده ساحل چايين آيري دير، ائديب معين آراسيندا وسيحون جيحون يئرلرين
مستقرايدي قوشونو پارس ساحلينده جنوبي تورك ساحلينده شمالي اولسون اولور هانسيچاي
) ( چاتدي سونا نينعؤمورلري اسپاترا و آمرگس اوزاندي مدتي دؤيوشون اوخلاشيرديلار، بيربيرلريله
) ازدواج ) تقاضاي دان تومروس دهكوروش، بئص حئص بو تكيهلندي، تختينه سلطنت تومروس ملكه
تايينا او چايين چكدي دابانين ركابينديدي كي شاهيكيرئزوس ليدي ائشيتدي، جواب بير پيس دي ائله
كورشده اؤلدورموشدو بويوكلرين ساكالارين هووخشتره شاهي ايلهكيماد حيله همان كئچيرتدي،
. ) دي ) ائله اسير ي سئس سپارقاپي اوغلو تومروسون ملكه و قيردي بيرآزين سكالرين
دهن صلح جوررهديمعالوصف قوشون آغير لريندهن ائل تورك گؤرهنده بئله حالي تومروس ملكه
: دويمويان ايچمكدهن قان اي پيغامگؤندهردي بوجور دئييلدي حاضر قيرغيننا و دؤيوشه وورمادا دم
) ( ييغ هوشو سان، ساليب تورا ايله حيله ي سئس سپارقاپي اوغلوم كي لنمهسين يئل بورنون كوروش
تانريسينا ئتلرين ماساژ قبل، تركين نين اؤلكه بيزيم قايتار آناسينا ائشيتاوغلومو نصيحتيمي باشيوا
دئييلن دويان حالبوكي دويوررام ايچمكدهن قان سني آسماسان قولاق اولسونسؤزومه آند
) قانينابلهشير) اوردوسوندا كورشون اوغلو تومروسون ملكه حالدا كي بئله آسمير قولاق كورش پيرنيا
كوروش ده بوحمله گورا قولونا هيرودوتون ائدير، صادر فرمان ائشيدنده خبري بو تومروس ملكه
قان آتديرير كسديرير كوروشونباشين تومروس ملكه قالمير، سلامت بيرنفر قوشونوندان و اؤلور
; ايچ ايندي دويموردون ايچمكدن قان و اوغلومواؤلدوردون منيم كي سن دئيير حوضونا، يادا طاغارينا
€ . كوروشون تاپير قبرين كوروش دا پاسارگاد رضاشاه شرايطيله بو دوياسان سلطنتي 29بلكه ايل
جبر لرين اؤلكه وملتلرين لريله النهايه محاربه تؤكمهلريله قان جهت بي و تصرفيله ٹ
( ساكالرين و ) خامخياليله سالماق سورگون قيريب اؤزلرين داغيديب، يووالارين و يورد ايشغوزلارين
هوسيله و هوا پارا حتي 529بير شاهي بير بوصفتده آرياچيلار چاتدي باشا قاباق ميلاددان ايل
شاهلاريلا ووران اود شهرلره ويرانقويان، لري اؤلكه تؤكن، قان ظالم، متجاوز، آشور داريوشي
لقب لقبيله كبير ايراق اوزدهن و صفتلنديريب صفتلريله دوشميين اوزلرينه حاليندا قياس
) . ( . ) ( ورالي و پرتي كله قيرشمن ر تاريخچيسي فرانسه سيدير نمونه نيا پير اونلارين لنديريبلر
ماد يازير ده زمينه بو باسديرمير، اؤرتوب اوستون ظلمكاراولدوقلارينين شاهلارينين هخامنش
لارينداندير ظلمكارليق اونلارين علامت بارز بير بو آپارديلار آرادان منقوراثرلرين شاهلارينين
. ائديبدير نقل روايتلر بوجور هابئلههئرودوتدا
) ذوالقرنين) و كورش
او قباسيگئيديربديلر ذوالقرنين وكيملر واخت كورشهنه ساخلاسين سني الله دئديم قوشونا زمرد
علامه تبريزلي دئدي ائديب دوروشوغونمرتب اوتوروشوغون، ييغدي آچدي شهپرلرين قوش گؤزهل
الميزانين تفسير ذوالقرنين 26طباطبائي اسكندرين حكيم شاگردي جلديندهارسطونين ينجي
و دان ريحان ابو رازيدهن، فخر سينادهن، ابن لاحقيندهن،توابعدهن، صحابهدهن، داير، اولماسينا
پيغمبرين دانيال و اشعياء توراتين دولي خرافاتيله و محرف دير نقلائديب روايتلر چوخلاردان
كورشاراجع آخرينده بحثين بو اؤرتوب گؤز خصوصينده اسكندر تفسيرلريندهن رؤيالرينينمضحك
: بيزيم بوقولو دير يازيب بوجور ائلهميييب نقل روايت بير راويدهن بير لردهن قرن كئچن
) ( اونون آزاد الكلام ابو وجودهگتيريب، يوخدان يعني ابداع، هندي خان احمد سئر ياخين عصريميزه
ذوالقرنين قرآندا كي او بودور مجملي چاليشيبدير،سؤزونون برك تقريبينده و ايضاحيندا سؤزلرينين
كي اولور قايل شرحه كلي دؤنور وار، تطبيقي پادشاهيله عظيمالشأن بو اولونوب مطرح وصفيندهنه
: ذكراولونور سي خلاصه لاپ
احسان رأفتو و رفق پروريميش، رعيت و عادل و موحد و مؤمن تانرييا، اگر ذوالقرنيني قرآن
لره سبب طرفيندهن ائدهرميش،تانري سياست لره ظالم و دوشمانلارا اولالي حالبو ايميش صاحيبي
انقياد و واريميش شوكت ثروت، عده،عده، اخلاقي، فضايل عقل، دين، اوندا اگر ايميش، مالك
. تاييميش ائلهاونون ده كوروش ائلهميشيميش جمع اسبابدان
) ( سونرا اولدو اطرافينامستولي و يه ليديا حتي مغربده كورشده بويوروب كريم قرآن جوركي او
جماعتي ائدهن اوتوراق داصحراني اور يئتيشدي چيخانا گونش تا لاندي يول طرفينه مشرق
. ياشاييرديلار لرده چؤل گؤردوكي
) ابوالكلام ) گديگيندهدير يول دار يال دار سد بو وئرير نشان شواهد ائديبدير بنا سدي كورش او بئله ها
( ) داريو ) آراسيندا ديرناق زهتاب لييمپروفسور دئمه تأسفيله ائديب معنا تنگ راه فارسيسين يولو دار
). ) اولماز ) گوراآپارماق دردي بو آدلانديريبدير، داريوش لو
تعبيرين) بئله اولانمورخدهن قايل موجودتيتينه قومونون آريا واريدي چوخ لاردان اشتباه بو اونون
گلميين وجه و دانيشديرير ديليله قومونآريايي ماد عالمي، تورك آدي بيريسي او يوخدو، استبعادي
) تفليس داغلاريلا قافقاز داريال دئيير سينده ادامه ابوالكلامسؤزلرينين ، يازير فارسي كتابلاريندا
. آراسيندادير شهرينين
. دئدي چكيب آه بير دهريندهن حالدا گولومسونن قوشو زمرد
اولوب كتابينامبدل ناغيل اولمادا محرف الحاقيدير قالاني عتيق بئشي كي سفري قيرخ 124توراتين
دير اولانماييب مسلط اونلاراشيطان اولمادا مستقر الهيده عصمت تحت هاميسي پيغمبر مين
نوح حضرت يازيليب اوندا كي توراتي بير نفسلرياولوب، كف كبيردهن گناهان بالاخص گناهلاردان
ووردي يئل ياتميشدي ييخيليب چؤلده لكئفلنميشدي لو ايچيب صونراشراب دان طوفان السلام عليه
گولورديو گؤرنده اوحالدا اونو گلدي حام قالدي، آچيقدا عورتيني آشيردي لاريناوستوندهن لباس
فور يئتيشدي سام سولييردي، سؤز حامي گلدي يافث ائديردي، لاري مسخره لباس نچكديٹ
بيلدي، جرياني اولاندانصونرا حاصل صحو ليكدهن لي كئف نوحا اولسون، حفظ آبروسي تا اوستونه
حالدا بوتون سامي چيليق يافثيياريم اولدو قارا رنگي تؤرهمهسينين ائلهدي قارقيش حامي
. مضمونلاريندا، مفتضح كتابين بير ليك بئلنچي هذا علي وقس اولدو، تهر نه نهجور آلقيشلادي،
و تعبير قوندارما دير يانشاقلاريندان زمانين اخير آزادكي رؤيالرينهابوالكلام دانيال يرمياء، يشعياء،
. سؤمريلرين، يهودلار گتيريب وجوده ائيليات مسر ـ ئيلياتدان اسرا اولوبتا قايل تفسيره
تپهبوينوز گؤزي، تپه توراهدا فايدالانماندا پلادهن پرت، اولان لاريندا ناغيل ماننالاريناورارتورلارين
گؤزونون سئييزينايكي او سانكي قويوبدولار، سيئيز يعني گئچي ائركك آدين ساليب شئكيلينه
لرين نسبت و ياراديرلار بيرقوچ بؤيوك بوينوزلو ايكي هابئله واريميش، بوينوزو اوزون بير آراسيندا
يوخوسون ائديب مجسم قنشرينده جبرئيليدانيالين حضرت سونرا وئريرلر رؤياسينا پيغمبرين دانيال
قوچ بوينوزلو ايكي كورش، سيئيز بيربوينوزلو جبرئيلبويوردو يازير ابوالكلام ائلتديريرلر، تعبير
; قوچ، يازير ابوالكلام جبرئيل تعبير و تفسير به بنا سينهديركي بوراسيجانا مقدونيدير، اسكندر
حملهسي اسكندرين مصداقلانديران تعبيري بو ائلهدي، يكسان يئريله لهدي يئرهاؤيكه ووردو سيئيزي
. يوخاچيخارتماسيدير وهخامنشي
) آمد) داريوش تخريب پي از گرددسكندر منقرض خواست خدا چو هخامنش
) ( : ايچون دولتينينسركوبي ليديا مغربه سفري كورشون آمما دآدئيير داليسين سؤزونون ابوالكلام
) اودون ) نين سي غائله قبيلهلرين نشين صحرا و وحشي تا گئتدي سينه اؤلكه بكتريا شرقده ايدير،
گهديكدهن اولان سينده شرقي شمال حدوديندهآسيانين قاباق ميلاددان قرن يئددينجي سؤندورسون،
تقريب يئتيشديلر نينوايه پايتختي آشور حتي اءديب آشوراهجوم كلدييه، ايرانا ارمنستانا، قوم ٹشرير
همزمانيميش ايله . كورش
) ( ) ( : باتاني گون ليديا چيخاني گون يئرين بكتريا بيلير اولا بئله جوابي سؤزلرين بو دئدي قوشو زمرد
ليك گئنيش طرفينده لريندؤرد اؤلكه بو لر، دئييل شمالي لري، ساحل جنوبي جيحونون يا آراز
محدودهدهن كيچيك بو كورش زمينهيئتيشيب كره شمال غرب، شرق، ذوالقرنين، وار لر مملكت
شماليدير، سواحلي آراز غربي، آناطولي يئرينشرقي، بلخ دئسه كيم قويانماييب كنارا اياغين
. ضمن بيلر اولا ذوالقرنين ده آتيلماييبدير كورش حوضونا قان كسيليب باشي خالاسي. ٹذوالقرنينين
. اولدورمييبيدير ارين آلماغاخاطر آميتيداني
اوغوز دئسمايشغوزلار آيدين ماساژئتلر و ساكالر شماليندا ايرانين فلات يوخ شماليندا يئرين
قدرتلي منظم لري، لاريعنعنه خاقان لاري، نظام و نظم و تشكيلات تؤرهمهلرينين خاقانين
قايل شرحه مفصل قاباقدا اهليتلريواريدي، و آسايشلري مزرعهلري لري مرتعه قوشونلاري
اختصار اولور اولموشام تكرار اؤلكهلرينه: ٹ ائلهدي ادار و فيكري كورشيتوسعهطلبليك
تانين وحشي ميشديلركي كتيرمه هجوم اونلار چكسين ايچونقوشون داغيتماق يوردويووالارين
) ( قان باشين اؤزونون قيردي قوشونون بوتون آلدي قاباغين توموروس ملكهلري سينلار
. دوياسان تؤكمكدهن قان بلكه ايچ دئدي حوضوناآتديردي
) ( ) ( بوينوز تپه رؤياسيندا پيغمبرين دانيال ي گؤز تپه ناغيليندان سؤمريلر لر يهودي ائديرهم تكرار
مجسم آراسيندا ايكيگؤزونون بوينوزو اوزون گئچي، ائركك يعني سيئيز بير ساليب شئكيلينه
بوينوزلو دوتولان نظرده تعبيرينده السلامهاورؤيانين عليه جبرئيل لاري تاي و آزاد ابوالكلام ائديبديلر،
ضمن دئديرتديريبديلر كورشدي شرقيدهن سيئيزه شمال يازيب وئرنميييب تطابق تاريخهده ٹابوالكلام
( گهديكدهن تقريب) قوم شرير اولوب مأجوج و اؤلكهل منظورييأجوج جنوبي عصري كورش رهٹ
. اولدولار مسلط كيمي نينوايه پايتختي آشور هجومگتيريب
ايران بنيانگزارشاهنشاهي كي شاهي اوچونجي مادلارين بيلميييب دانيشمادا يالان يئرسيز يازيق بو
هووخشتره يعني ويرانييه 612دي ده نينواني كؤكونهبالتاويريب دولتينين آشور قاباق ميلاددان ايل
اولا، حمله اورا شرقيدهن تاشمال هارديدي نينوا عصري كورش ميشدي ائله ميلاد 434مبدل ايل
اؤلكهلره بيزيم چؤوروب اوستونه آلتين اروپانين آتيلا نينخاقاني سي قبيله هون كيمي قاباقا دان
): ( . تتمهسي بحثين يوخدور ارتباطي عصريلهده كورش و دير آمانوئرماييب اجل سينه حمله
كوروشونذوالقرنين يازاكي يازا الميزاندا تفسير طباطبائي شهير فيلسوف كبير علامه تبريزلي
يعني ائديب ابداع احمدخان سئر هندئيلي ياخين عصريميزه بيزيم روايت نه وار راوي نه اولماسينا
گؤيشهيينه شرحيله اونونيانشاقلارين آزاد ابوالكلام دانيشيب سؤزلر بعضي قوراييب اؤزوندهن
بئله اولميياراق توجهي شرحه منوئرديگيم يازيسينا، اؤز كي ليدير ائتمه تعجب چوخ گتيريب،
نيست) اعتراضاتي از خالي اطرافش بعضي چند هر كه كلامابوالكلام از خلاصهاي بود اين يازيبدير
( ) ان يوخدو مناقشه مثلده است قبولتر قابل و روشنتر قرآن آيات با گفتاريانطباقش هر از لكن
) مخاطبحق كورش اولان متصف صافيله او كي اوسته بودورهر هردهن آتدا اصيل يكبوا الجوادقد
. ) بولمز ) اولا ذالقرنين يا قلنا يعني تعالي
كي مبهمدير وزماني تاريخي اؤزونون و نين حياتي ذوالقرنينين دير، لازيم دقت چوخ سؤزومه بو
اولدولار، قانع اءشيديب آياتي ائديبنمربوطه تقاضا ايضاحلانماسين يهود مرتبتدهن ختمي حضرت
بابلده اسيرلرينه اسرائيلين بني سيز بويوراردي جملهدهقورتاريب بير بو اولسيدي كورش ذوالقرنين
اولساكي متحتم يوخودو نياز وحيه نزول ايدي آيدين مسئله دير،بو ذوالقرنين وئرهن نجات
ياراشديرماقاولماز بوقباني باشقا اسكندردهن حكيم قامتينه بيرينين هئچ ذوالقرنينسلاطيندهندير
شيل گلير قيديغي تانيييرآرياچيلارين حكيم سكندري كيم هر چون ايستير گوج دانيشماق سؤزيده بو
. دا قرآن ائديب ادعا يازيب بيركتاب آدلي دين ديوان بيري بونلاردان قالخيرلار كي 25لاغا سوره
تا اولماييب مجاز كيم هئچ تفسيرينه اونلارين داندير، حروف،متشابهات باشلانيب، له تهجي حروف
لرين اؤكگه آدامين كي ائديب مبادرت تفسيره بير ائدهم، ازاد قيدتشابهدهن يارانام من
اختصار بيرينه اوزانماسين سؤز كئچيرهم آغزيندانگتيرير، ائديب اشاره ( ٹ ( اوستانينبير يس يازير ،
€ ) دير ) اشاره يه يسنا جزوي
اودا شئكيللنميشدياسكندر داشلاردان يونما بوتون كي جمشيدي تخت اولسا دوز دير مدعي
زناكار، ظالم، فاسد، پيسآدام، قويوبدور سون عؤمرونه هخامنشين سلسله چون بئله چكيبديرها
نچون تؤكوركي انسانا ارهن و نابغييه بؤيوكبير كيمي گنجوي نظامي سين آغي دؤنور ايميش، لواط
. اولوبدور قايل واوصافه فضايله حقينده تانيييب حكيم اسكندري
جمشيد تخت
آچماق سؤز سؤزآراسيندا جمشيدهن تخت ييم ديله سيچيراديم آراسينا سؤزونون قوشونون زمرد
: دئدي قاباغا 935اؤلدو، جريان بير من ائديب داوودرحلت بن سليمان حضرت قاباق دان ميلاد ايل
) ( خلاق دييرديلر، جمشيدده ايدي جم آدي سليمانينمستعار اولارديم هردهن حضورينده ميش گلمه
ديوانيندا خاقاني، والاصباح نموزج 41المعاني آدلانديريبدير آديلا جم اوني ده اكتفا بيت بيته بير بو ٹ
اولونوور
) داشتن) جم خاتم احمقيست جم بيكف شدن موران پي بر خطاست موران دم بي
بو حافظدهن ادعانيناثباتينا بو آدلانميشدي ملكي سليمان آدي نين سي اؤلكه فارس كي دئييليندي
. كفايتدير قصيدهدهن عزا يازديغي مدحينده شجاع شاه بيت بير
) گران) لشكر اين و خزينه اين و ساز اين كس نداد سليمان ملك به كيان از بعد
( من يشاء ما يعملونله جنلر قرآن، نص طبق اوردا دير پايتختي ايكينجي سليمانين ولايتي فارس
راسيات ...( قدر و كالجواب جفان و تماثيل و :13محاريب سيدي ايسته نه هر سليمانايچون سبا،
دوزهلدهرديلر، تييانلار ايري بركيميش يئرده كيمي، حوضلار بؤيوك كاسالار شئكيللر محرابلار،
سليماندان يادگاريدي، قالان دان سليمان ياجمشيد جم تخت گؤرونمويوب، آثاردان بو اورشليمده
النهايه چيخديلار صاحب ديلر قومي پيغمبرين يونس آسوريلركيحضرت مولكونه سليمان سونرا
) ( ايران چيخارديب تصرفوندهن آسوريلرين سونرا شئكيللهنندهن مادحكومتي دا همدان ـ اكباتان
اوچونجوشاهي مادين هووخشتره ـ سيدير تيكمه حكومتينين ماد اوردا كامبوزيا ملحقائلهديلر فلاتينا
گؤرونمه حكومتمنطقهده قدرتده او كيمي زامانا او كي گتيردي وجوده حكومت بير فلاتيندا ايران
. دير ايران شاهنشاهي مؤسس اولماسا پايمال حقي ميشدي
كيومرث
بويانا گؤزلريناويان آچا، سؤز كيومرثدهن حالدا اختصار چوخ بلكه سيلكهلهديم قوشون زمرد
: آدلي پيشداديان ـ بولسهكيكيان ائلييه ثابت بيري دئدي اولدو كيمي گولومسونن دولانديردي،
شعري بو معجمين تاريخ واريميش اوزونده يئر سلسله
) بود) كيومرث پادشاهان سر گشود كشور كه خديوي نخستين
آدم ابن شيث اولينپيغمبر اؤلوبدولر، و يارانيب حوا و آدم كي دير بئله حقيقت آمما اوتورار، يئرينده
) ( پيغمبر مين دؤرت ايگيرمي ائدينجهيوز ظهور ص مرتبت ختمي حضرت عصريندهن اونون دير
پاكا ايستيييب اشراق شيخ كي، سينده مجوسيتفلسفه دو، ابوالبشر آدم بيردي الله اولمادا مبعوث
اؤكوز، بير ياراتدي كيشي بير اولده مزدا آهور اولونوب بوجورتوجيه وئريب الدهن جانين چيخارتسين
اؤلدو، سونرا ايلدهن اوتوز ياشاردي تك چاتداغيندا داغلار ايدير گرشاه كيومرث كيشي او
چاتداغدان او اؤتدي ايل قيرخ جومدو، چاتداغينا يئرين آخدي سو ساري اؤلوسونونبئليندهن
اولدولاراونلاردان آرواد ار، ديشي، بيري ايدي ائركك بيري گؤوهردي كول ايكي كيمي آدامپيكري
) ( ) ( سؤزي آدلاندي مشيانه قيز مشي اوغلان گلمهده وجوده قيز بيري اوغلان بيري اوشاق ايكي
. گؤرهر بوراجان ائله اوزاتميرام
متوفاي معري ابوالعلاي اولوندو، اشاره راجعدهكي ) 449اؤكوزه و لكسري عجبت دئيير قمري هجري
اشياعه
) خاطر تابعلريندهنتبركدهن اونون و شاهيندان ساساني ائديرهم تعجب البقر ببول الوجوه غسل و
. يوماقدان سودوگيله اؤكوز اوزلرين
) ( شاهلاري آدلي بهمن ديلركي مفتخر گووورلار ـ مجوس اوزوكن دالينجا فلسفهسينين ثنويت
. ) دارابدوغولور ) بوقيزدان ائدير ازدواج ايله هما اؤزقيزي بهمن بو واريميش،
داريوش
اولسا آزدا بئلهاولوب، گتيريشي ايشين نئيلهمك اولور، مؤخر مقدم گرچه سؤال دئديم قوشونا زمرد
: ديركي مؤسسي هخامنشسلسلهسينين حسابا بير دئدي اولسون دانيشيغيز بير دان داريوش
. بوجورديكي وار، تكرار سؤزومده اصليگرچه قضيهنين قويدو سون عؤمرونه يوروشو اسكندر
( 558كوروش ( ) ( تا آلدي اوني اؤلدوردي ني سپيتامه اري نين تيدا آمي خالاسي قاباق ميلاددان ايل
) ( بئلهليكده آلسين، يئرين قانون اولماغا شاه مادلارا اولمادا يئزنه ا، آستياك شاهي ماد داييسي
اولدو شاهي گتيردي 530اكباتانداماد تصرفونه بابلي نين 529دا قبايلي تورك دا
) تكيهلندي) تختينه كامبوزيا اوغلو اؤلدو دؤيوشنده ايله تومروس مصرهقوشون 525ملكهسي ده
) ( ) ( ) ( ) ( داريوش غربدهن هيداتته قاراداغدان، اردبيل، فرائورت اكباتاندان، فرورتيش فارادا چكنده
آلديلار مصري و اولدولار همركابي اونون نيرولريله كامبوزيا 523جنوبدان، قئييديشده مصردهن ده
) ( ) ( گئوماتا قويموشدو يئرينده ني برديا گئدهندهقارداشي اومصره اؤلدوردولر، يادا اؤلدي
) ( قومونا ماد فايدالانيب فرصتدهن اؤلدورموشدو كورش نيناوغلوكي سپيتامه مؤبدي مجوسلارين
مصردهن قوشون اوتورموشدو يئرينده اؤلدوروب اونو ائديب قيام برديانينعليهينه آرخالانمادا
اوستهاختلاف سلطنت آراسيندا فرماندهلرين اؤلدوردولر مؤبدي گؤرهنده اوجور قاييديبجرياني
اولسون شاه كيشنهسهاو قاباقجا آتي هانسينين وعدهده محل اولدو منجر بورا سؤز دوشدي
بركيش چكيش ائتمهديلر آپاريبقبول پي حيلييه بيريلر او اولدو شاه اولاراق متوسل حيلييه داريوش
نبشتهسينده سنگ اؤلدوردي ايله شكنجه بيرنوع هرهسين اولدو غالب هاميسينا داريوش باشلاندي
كسديم بورنون قولاقلارين چيخارتديم حدقهدهن گؤزلرين اؤزاليميله دوتدوم افرورتيشي فراد يازير
. ائلتديرديم عام قتل هاوادارلارين چكديلر دارا اكباتاندا سونرا،يوللاديم ائدندهن مثله
. مرتكب كي جنايتقالمادي يانديردي ووروب اود شهرين سارد يوناندا كي، داريوشدور همان بو
. آپاردي. آرادان اثرلرين عتيق مادلارين و اورارتولارين اولماسين
داريوش و مغول چنگيزخان يا تموچين
: . دئدي مقايسهائديرسن؟ نجور بونلاري ايميش اوحش داريوش دئييرلر وحشي چنگيزه دئديم زمرده
) ( . كبيرينين ياساي اونون يقينمعناسينا و احتياط تونچين تؤرهمهلريندهندير يافثين تورك تموچين
قورولتاي معناسينادير، مطلق قاعده و شريعتديركي،رسم ائلهديگي وضع چنگيزخانين تؤره آديدير
صراحت قانوننامهسينده اونون تانينماسين، مستبدمحض اولسون اجرا قانون تا وئردي قيد تشكيل ٹ
بو همين يئتيرمهليسيز جزاسينا اوردا باخدي گؤزيله پيس اوغلانا كيشيبير بير گؤرسنر هاردا اولوب
اسلاماؤلكهلرينده ملايرومون زماندا ولد بهاءالدين گتيرميشدي وجوده رسوايچيليق لواط شهرلرده
: دئيير سوروشورلار قالانميز،علتين اوردادا شاما، گئدير قالانمير، چوخ گوندهن اون شهرده هر آتاسي
ثابت اونا ياخشيراغيدير خلفاسينين بنيعباس الله الناصرلدين دور، بورويوب شهرلري گناهي لواط
ائديب طويله اوراني ايل، آلتي وئردي رايجدير حالدا لواطكامل بغداددا دانشگاه يعني نظاميه اولدو
. باغلاديلار ائششك ائلهدي 622آت وفات هجوم 616ده مملكتلره اسلامي چنگيزخان كي، هجريده
اثريندهاونون دسيسهسي خاتونون تركان علتيده بير طغيانلاريدير مسلمانلارين علتي گتيرديبير
. قيريرماخلاريدير بيجهت اعزاميسينين هيئت
گؤتوروب اوناباشين پياميله مرحله اوچ دوتور نظرده كبراني نجمالدين عرفاني و علمي مقام چنگيز
+ . ياشاييشيم خوش بويو ايللر اهليله شهر بو منيم دئيير نجمالدين ائدير تفاضا گئتمهگي طرفه بير
- ائليير نطق خلقه نيشاپوردا چنگيز اونلاريلهياشامالييام سالار باشا جور هر سونرادا بوندان اولوب
. ائدير احضار مذاكرييه آقساققاللاريندان اولمور، وارد غلبهايله و قهر اكباتانا
بيزه شئكليندهاولمادا مغول مجسم كي، گناهلاريميزدي بيزيم دئيير، مذاكره ضمن گلير جوان او
وجهيده باشا هر قولقويمورسهلدير، دايلغارا همداندا چنگيزخان اولالي بئله حال اولوب مسلط
آنالار تؤرهنيب فجايع اولوب، غارتلر قانلارتؤكولوب، ناحق چكيب، قوشون چنگيز ائدير پرداخت
حالينا واي اولا چنگيزچي يا اولا محبتي اونون قلبيندهذرهجه كيمين هر قاليب آغلار باجيلار
اكتاي اوغلو ائلهمير انصاف ديين وحشي بونا مقاميندا مقايسه منتهيداريوشيله يوخدو قورتولاجاغي
. عالمدير سلاطين اعدل شهادتيله دوست،دوشمان قاآن
: چنگيز تيموردان ياخشيآداميدي چوخ چوخ چنگيز دئدي گؤرورسن؟ نجور تيموري چنگيزيله دئديم
چيخماسين باشي اوننان تيمورون كي، علميوخودو بير اولدوروردي، مسلمانلاري خانيدير بير مشرك
خصوص واريديمسلمانلاري اجتهادي فقهده تانريسين حتي قيرماغي شيعهلري .ٹ بيليردي عبادت ا
رواديلر و روادي ايوبي يوسف صلاحالدين
. : . تذيل: ايضاحينا قاريشيقمسئلهوار بير بوردا دئدي ائله صحبت بير دهنده ايوبي صلاحالدين دئديم
آچيبديلار. يئر اؤزلرينه تاريخده وروادي روادي سلسله ايكي آذربايجاندا كي، دئمهلييم لازيمدير
تؤرهمهلريديلركي، ازدي مثناي بن رواد حكمران 138رواديلر عصرينده دوانيقي منصور قمريده
كي، ساكناولوب منطقهده بير و اوتوراق 52آذربايجان اؤزونه قلعهسين شاهي واريميش قلعهسي
عليهالسلامين علي حضرت بن حسين بن علي بن مجاهد بن علي همينمنطقهده وئريب قرار
قويدوتبريز،. آدين گتيردي وجوده قلعه بير يئرده آچيقليق ياخينليغيندا اونون رواد مقبرهسيواريدي
شهر چوخالدي وجماعت دوزهليندي ائولر برده دؤره يواش يواش معظمايدي هاميسيندان قلعهلرين
. قويلاديلار مجاهدينجوارينده بن علي روادي وصيتي طبق دوشدو شئكيلينه
كي، رواد محمدبن اولدولار حاكم محمد يحيي، وجنا، اوغلو اوچ اونون 198روادين اولوب دهحاكم
. مولا امير گنبد آدي اورانين دفنائليييب جوارينده مرقدينين مجاهد بن علي اؤلوب مولا امير اوغلو
متوفاي ابوالهيجا سونرالار آلتيندا 378آدلانيبدير گنبدين او هسوداندا و امير ابومنصور و ومملان
داشلار يازيلي اوستونده قبرلرينين هنوز ايدي علمدار اوچ آديسوندان محلين او اولوبدولار دفن
محمد. اولوبلار آذربايجان حكمران يحيي سونرا، اوندان وجنا سونرا رواداؤلندن 198موجوددو
. اونونقولاغين ائديب حاكم بعيثي بن محمد مأمون يوخودو اعتناسي بغدادا خلافت ايدي دهكيحاكم
مكانلاردا صعبالعبور گليب قاراداغا محمد يوللادي و 230بورماغا رواد اوغلو ياشادي قمرييهكيمي
تاپيب قدرت ابوالهيجا اوغلوحسين محمدين تاپديلار قرار يئرينده محمد اوغلو تمام 343راودين ده
. پايتختائلهدي اؤزونه تبريزي و مسخر نايل 346آذربايجاني فتوحاتا چوخ مملان اوغلو اؤلدي ده
سونرا، . 411اولاندان هراتدان اگلشدي مسندينده نون او مملان بن هسودان و ابومنصور دهاؤلدي
آغيربير آلدي قاباقلارين هسودان و امير چؤلوستانيندا سراب گتيرنده يوروش غزلارآذربايجانا
بو قطرانين يئتيرديحكيم يئرينه خدمت بير بؤيوك خلقينه و آذربايجانا سنيديردي غزلاري دؤووشده
دير توجه قابل قصيدهلري اولان مربوط .434محاريبييه - ائلهدي اوست آلت زلزلهتبريزي ده
. استمداد وهسودان امير وئرديلر لرينالدهن ديريليك قالماقدا آلتيندا دام تنها نفر القائم قيرخمين ٹ
گيتيردي تازادانوجوده تبريزي عباسيدن خليفه اوز 446 . لامرالله آذربايجانا بگ طغرل قمريده
آسيب بير سلجوقيلردهن تبريزه آلدي قاباغين حملهنين اميروهسودانمدبرانه چؤوورهنده
. مملان. اوغلو گئتدي آرادان همانايل اؤزي سلطنتينه 450يئتيشمهدي خانوادهنين بو كيمي، قمرييه
مراغهده و تبريزده اولادي و احمديل رواديلردهن كيمي،حكومتلرينه 470ادامهوئردي قمرييه
. وئرديلر ادامه
رواديلر
ايكي آديلا، ارمن،كرد اوغلو ايكي عليهالسلامين نوح بن يافث بن ارفكشاد اولساق، متوجه اصله
. آدلاندي غربيسينده جنوب و منطقهسينده اران آذربايجانين اؤلكه
. اسلاميناولقرنلرينده بويازير راغيديلار نجيب تؤرهمهسينين كورد رواديلر يازير اثير ابن
. ) آذربايجاندا ) بئلهديركي، نظرهگلير دوزراق كي، قول آيري ياشارديلار ياخينليغيندا دونن ارمنستاندا
) دايانارميشلار ) قارشيسيندا انقلابينين هرزمانين ياشارميشلار قصبهسينده دوين اؤلكهسينده اران
. اولاندا يوروش مورد موصل دياربكر، ارمنستان، همدان، غزلارا اولوب وورووروشلاري ديلميلريلهده
. گؤزاؤرتولور ايضاحدان اوزانماسين سؤز اولوبدولار مواجه حادثهلريله آيري و قاباقلاريندادايانيبديلار
جبال ولايت اولدوو متصرف اؤلكهلرين بونلاريندا سونرا، اولاندان غالب روما قيصر ارسلان آلب
. آلانمادي نتيجه آمما سالدي سؤز ديشه ديل آييردي آذربايجاندان يعني
حكومتلريتؤرهتميشديلر تورك و اولموشدولار مسلط سلجوقيلر اؤلكهلرينه اسلام تمام
آز بير كوهايله شيره قارداشياسدالدين ايوب نجمالدين اوغلو مروان بن شاذي باباسي صلاحالدينين
. اولان عراقدا سلجوقينين مسعود سلطان گئتديلر تكريته اورداندا بغدادا اراندان باشلاريندا نيرو
محول عهدهسينه ايوب نجمالدين حفاظتين تكريتين او خدمتينهيئتيشديلر بهروز مجاهدالدين حاكيمي
متصرف بكي بعل او گئچدي ليگي كؤمك زنگييه عمادالدين زمانلارنجمالدينين بو ائلهدي
. وقارداشي نجمالدين سونرا، اؤلندهن زنگي قويدو عهدهسينه نجمالدين حفاظتين اولاندانسونرا
. بينهايت پايتختيدير، كي،شام نورالدين قالديلار خدمتينده محمود نورالدين اوغلو اونون اسدالدين
. 532قدرتلندي. تحت عميسينين و ددهسي آناداناولموشدو تكريتده يوسف صلاحالدين ده
رشادتلر دؤووشلرينده صليبي حيثدهنليافتلنميشدي هر گليب بارا رشيد تاپيب قرار تعليمينده
. آدلانميشدي و . 558گؤستهريب قاييتديلر گئتدي مصره ايله اسدالدين عميسي 564و 562قمريده
الله العاضدلدين خليفهسي آخر مصرين فاطميون اسدالدين گئتديلر دوبارهمصره قمريده
. كلقوا فرمانده صلاحالدين اؤلدي و ائلدي پيشكار اؤزينه صلاحالديني اولدو وزير درباريندهباش
قالمادي اختيار خليفهدهذرهجه الينه گئچيرتدي قدرتي حالدا كلي تاپدي قرار يئرينده اونوندا اولمادا
شام 569 گؤستهرمهسين نفاق صليبيلربرابرينده اولدو مصر مملكت ملك اؤلمكده خليفه ده
. نشانوئريردي الظاهرتمكين علي نورالدينه حاكيمي
. وليالله مأذنهلردهنعلي اوخودو فاتحهسين رسومينين و آداب شعيهنين امامي يئددي مصرده
خطبهاوخوندو آدينا بغداد خليفه وئردي رسميت مذهبينه شافعي كسيلدي قمريده 569سهسي
. اولدو متصرف بكريده ديار شامي،جزيرهني، الدين صلاح اولوب حاكيمي شام سلجوقي نورالدين
. گتيردي وجوده يمن ايوبي گؤندهرديسلسله يمنه تورانشاهي اوغلو قارداشي
وجوده ايوبيسلسلهلري مصرده، عربستاندا، دمشقده، حمصده، حمامهده، حلبده، جزيرهده،
يئرده هر صليبيلرينه متجاوز تاپدياروپانين قرار حكومتلرده رأس ايوبي صلاحالدين سلطان گلدي
تانيتديردي فاتح دؤووشلرينده صليبي آلديمسلمانلاري اللريندهن فلسطينيده اولدو غالب
. اولدي حيثيت اعاده و اوجالتدي باشين عالمدهاسلامين لقبلندي لقبيله ابوالمظفر
تؤرهتديگي 589النهايه مغوللارهجوموندا تا چاتدي كؤچون دونيادهن دار سرفراز فاتح بو قمريده
. قويولدو سون عؤمرونه سلسلهلر
آناسي روح، هريسيآقاسي ينبوعالدين آقاي دئدي، ائلهيب كيمي، قاناتلانان بير قوشو زمرد سونرا
خاقانين اوغوز اولميايدي اگر ايستهديمبيلهسن يانشاخلاديم و آغريتديم باشيوي كي، قدر بو حيات
تشكيل سلسله مصرده گئديب ايوبيلرينآذربايجاندان حملهسي، سلجوقيلرين تؤرهمهسي،
امير شستي، ضرب ايوبينين اصلاحالدين فتوحاتگؤسترمهسي، محاربهلرينده صليبي و وئرمهسي
اليله فاتح محمد سلطان و فتوحاتي اروپادا عثمانينين جهانگشاليغي،امپراطوري 857تيمورون
. قالماليديلار اوگون گونه كي، بوگون مسلمانلار فتحي قمريدهقسطنطنيهنين
كرد ايچلرينده بيرنفر نه شئكيللنميشدي آتليلاريندان قاراداغ و ائلي تورك يئددي كي، قزلباش اگر و
ائلينين قاچار محمدخان آغا وئرميييدي،سونرا تشكيل ايران اولمييدي عرب نه فارس نه واريدي
. اولمازيدي خارجيسي وجود ايرانين بوشئكيلده گون بو ييغميييدي يئره بير باشين گوجونه
مقدمهسي اؤلكهسينين غول و ولي پورياي
ني پوريايولي ايضاحيله مختصر چوخ اولورمو سني، يوردوم گئجه بو دئديم، قوشونا زمرد
عارف آدليم كمربسته گلميين يئره آرخاسي خوارزمي محمود قطبالدين دئدي، تانيتديراسان؟
. عرفادندير معروف اديب، شاعر،فاضل تانينميش اولوب آنادان گنجهده او دير شهرتي قتالي پهلوان
شبسترينين محمود شيخ ايل يئددي اون عليقول كي، اثريدير جاودانه اونون كنزالحقايق مثنوي
. اوزانار مطلب دئسم وار قصاصي گؤزهل بير ايميش جوانمرد يازيليبدير قاباق كنزالحقايقيندهن
مزاري 722 اولوب دفن اوردا ائديب رحلت قريهسينده آدلي خيوق قمريدهخوارزمين هجري
: اونونآثاريندهندير دئميشيميش قاباقجا عهدهسينه راوي وبالي گئجهسين رحلت زيارتگاهجماعتدير
) است) بلند كه زميني آب نخورد فيضيهرگز طالب اگر افتادگيآموز
. . ايشيقلاندي هاوا هوشلانديم من نه و ياتدي قوشو زمرد نه سؤكولونجه يئري ميزيديردان گئجه آخر
يولومون و وئردي نشان يوليولاجاغيمي يئره اوجا بير چيخارتدي مني بويلاندي آت آغ مشرقدهن
. او لاشديردي آيدين يئتيشهجهييمي هارا هاردان منهتانيتديردي، بير بير اؤلكهلري اولان اوستونده
اورا بيري ياراتماييب اوزونده يئر تانري كؤشن گؤزهلليكده او اؤلكهگؤرهجكسن بير قاباقدا دئدي،
: دئميشكن اؤزون سن گلمز، چيخماغي اولابيلسه، وارد
مرجاندير عقيق، قوم داش بوستانديريئرده باغدي، گولشندي گوللو
گولوستاندير بايير چؤل، ياماج، بزهنيبيال، كيمي، گلين داغلار اوجا
. قويسا آياغين انساناورا بير تسلطوندهدير تحت غوللارين كي، دير بو عيبي المأوادي جنت خلاصه
. باتيشانمازلار سنه آماندير حرز عصا الينده داغيدارلار ديدهرلر
بيري اولاايندي وئرميش الدهن كيشيليگين كي، سئچيلر قوجالاريندان لاب سلطانلاري آدلي
. منطقهدي خطرلي منطقهچوخ او ياشار تك جلگهده بير حالدا مستقل غيلاندي سلطان اونلاردان
. به دئدي، وئرديم عصاني عصاني، او دئدي،گؤروم چكيب شهپر بير قاناديندان گؤزله، آز بير اؤزيوي
دئديم، وئرمه؟ ايستهسه ددهنده عصاني اليندهن بركتاپشيرماييب برك ميري و حكيم طرخان سنه
. : . زاد اشتباه دئديم، ائلهدين اشتباه كي، ائله قبول دئدي انسانتؤرهمهسينهدير تاپشيريليغيم
سن آلمازلار دالي سؤزلرين و وئرديكلرين كريملر سن كريم و خاقاني سنقوشلارين ائلهمهميشم
. سوموكسينديريب عالمينده شعر قينامارام دئدي، قويمازسان قول اؤلومومه سن وئريب منهنجات
شهپري بو گلدي، شهامتيندندهنخوشوم و اولماز يورماق سؤزده سني چاتيسانكي، مرحلييه او
. يئرينه تشكريمي قالسين يادگار هميدهمندن دي حرز هم يئريسينه ال عصانين ياپيشديريرام محكم
. هيچ. مئرسي دئديم، خدمتيندهيم وارسا سؤالين نه يوخ؟گئنه يا اولدون راضي مندهن دئدي، يئتيرديم
. آمريكا و اروپا آمما دئييل ديلي اجنبي بيرينه بير ديللري خالقينين دئدي،آسيا گلدي ديليمه دئمزديمها
. قدرچوخ نه انسان دئييل جايز اويرنمك ديللرين اونلارين دئميرهم ديليدي اجنبي خالقينينديللري
. سؤزلر بو دئديم اونلارداناوزاقلاشاق پوزودا يازي دانيشيقدا جهدائدهك آرتيقدي امتيازي بيلسه ديل
سيزدهن نصحيتلري بو دئييلمكي اشتباهيماداناراحت ائلهديم اشتباه منتهي سؤزومدي اؤز منيم
. مئرسيدهنباشلاندي ائله فرهنگي تهاجم ائشيتديم
اولار نهياخشي چاپمييا كؤندهلندهن مينيب آتي كور انسان اولار ياخشي نه دئييرهم گئنهده دئدي،
: قويانلار آغلار باجيلاري وآنالاري گتيرهنلر وجوده قيرغينلار و چكنلر اودا دونياني اولا مقر اشتباهينا
اورمان دوروشسا ايله پيشيك قاري اولماز، دهبرتمك دوشدولر اوستهكي بؤري بير ديلاركي، اونلار
دئديم، آيريلسين مندن ييغيشديرير اياغين ال ياواش ياواش ائلهديمكي، احساس يانار، دوتار اود
مجهولاتين دئدي، نجوردي؟ گئچهجهييم باش سونرا تاپاندان نجات فداكطلسمدهن روحي
بعض آرزيائلهمه اوستواؤرتولودو چوخ تاپشيريرام سنه آچسين اوستون دئييل مجاز اولسا بيلن ٹ
كي وئرهر اوز حادثه بير چاتماقدان اولما مايل چاتماغا آرزييا نه ائلهسنده آرزيني بو كاش آدامدييهر ،
بير ييغما اودون اوستونه دونيانينايپينين بو سنه تاپشيريرام چاتايديم آرزيما نه و ائديديم
دئييب بئله باغليدا قارا سيدنگاري سيدحمزه الشيخ وار آجيليق مين شيرينليگينده
: يازيب بيرميزبانديربوخاقانيده اؤلدورهن مهمان ائتمه آللانماتغافل دونيايه فتنه جمالين زيبا گؤروب
) او) خوان نمك در است تعبيه نمكي اوبي مهمان همه ما ايست كاسه سيه دهر
بوينونا قوللاريميسالديم منده اؤپدي اوزومدهن بو اوز او باغيرينا باسدي مني آياغا دوردي
. او يولوما يوللانديم منده اوچديگئتدي او آيريلديق بيريميزدهن بير ياشيلا گؤز اؤپدوم شهپرلريندهن
يئنيرديم يئنيشلري قالخيرديم يوققوجلاري قافقازداغلاريندا گؤستهرميشدي، قوشو زمرد يولاكي،
عنبر يئره فضا قالخيردي اييي مشك گوللردهن آتدييرديم گئچيرديمسولاردان تهپهلردهن دهره
سويو چايلارين قوجاقلاميشدي بيربيرين داقلار بو سؤكنميشدي گولكولا سهپيردي
مهربان اؤلكه او دولوردي قولاغيما سهسي لاي لاي آنامين آخيشيندان چاغلاييرديشلالهلرين
باشيما آغزيمااميشديريردي ساليردي دؤشون سؤوهلشديريردي و باغرينا باسيردي مني بيرآناكيمي
گولومسونوردو، اؤپوردو، ودوداقلاريمدان ياناغيمدان تومارراييردي، تئللريمي چكيردي داراق
اوستونه گؤوهرنتي گول، آدديملاريم معالوصف دوتوردو،اويناديردي آتيردي، گولومسوندوروردو
اوزاقدان منطقييه بير يئتيشديم گئت ها گئت ايديم حركتده طلسمدهن نجاتسمتينه قويولا قويولا
اؤلكهگؤزلليكده اولدوغوم چولقالادي مني حيرت عالمدي بير آيري عالمي اورانين باخانداگؤردوم
غول وئرهن نشان قوشو كي،زمرد دوشوندوم ويريردي الدهن گؤزهلليگين برابرينده اؤلكهنين او يئر
اؤلكهسيدي.
(56غول) قورد( ) حاج يا غولي چؤلوستان قولياباني، اولكهسينده
مقاله بير ادبي و
. غول غيلان آتايئريندهدي آنا بوردا آناسيدي غوللارين يعني غيلان ام آدي بؤيوكلرينين غوللارين
كي، اولموشدوم مات اولاندا وارد اواؤلكييه مخففيدي غيلانين ام تيكاني مغيلان جمعايدي لفظينين
شداددي؟ ارم يعني العالم بهجت يا بابلدي باغاتمعلقهيي يا وادير المأ جنت بورا گؤرهسن الله
قادا سئوينجهمين دوتوردي مني راغ كيمي، دوتان داغ يئريديكجه آلميرديايرهلي بند يئرده بير فكريم
- قوشومسلط زمرد گلر، ايندي دئييرديم باخيرديم بويانا اويان هردهن قورخوسيدي بلاسيغوللارين
سانكي بالاتپهلري بالا دؤربرينده ايدي دوزهنگاه كسمييه، كار اماندا حرز شايد غولا اولانمايان
. سالينميشدي اوسگوك بارماغلارينا گلين بزهنميش
. آلميشدي دؤرهبري طيبه ارواح زكيه نفوس نفيسه انفاس
. تؤرتميشدي آرتيقگؤزهلليكلر داها لطافتي طبيعتين گؤزهلليگينه گوزهلليكلرينين يارانميشلارين
غلغله تا ماراقلانديريردي بولبوللري چيچكلنمهسيماراقسيز چيچكلرين ساحهسينده چيچك بو
باشلانسين.
باغچاميزدااوشاقليق آسلانماسي كيمي، سالخيمي اوزوم بوداقلاردان پؤهرهسينين آريلارين
. ضيالي قنشريندهگؤستهريردي باخيشيمين يورغون گئچهجهيين باش دومانلي چنلي چاغيمين
كؤلگهسينده كثرتبايراغينين گؤركهمينده ساحهسنين دقت گؤرومونده مد باخيشلارين
. جلوهلهنيردي عالمينينگؤزهلليگي وحدت سيماسيندا معنوي گؤوهرنتيلرين
هرگؤوهرتينين كي، گؤرهرديم و ائشيدهرديم اولسيدي، وئرگيم وئرگيدهن وئريلن پيريمه اوچو
. طبيعتينطراوتينين وار سؤزو ديلينده وار ديلي دانيشماغا اولاراق ديلمانجي سوسن
غم اؤلكهسيندهن گوجونهخاطرلر قونوشماسينين شادليقلارين آيدينلاشماسيندان عشوهلنمهسينين
آي چهتينليكلري اولونمايان حل گؤزهلليكلرقاباقدا گلميين وصفه بو چاتميشدي كؤچون كرواني
. اياغي كئفلنديرميشدي ايچمهميشلري ايچگي دالدانانكيميدالدالانديرميشدي دالداسيندا بولوت
. بيرياناچاتميردي حيرتين
لالاي سئوديكلريمينسئوگيليسي چاغيمدا اوشاقليق بئشيكده آنامين سسلري موزون قوشلارين
. . گولدوروردو گولوردو، طبيعتگولومسونوردو، خلاصه ياراديجيسيدير قولاقلاريمدا سهسينين
حقيقت بير بو دوشونسون، سؤزلرين سازيندا يوخودوطبيعتين چيخاري دوشونجهمين منيم سانكي
مراحلينده عرفان اولماز ملانصرالدين اوخويان هر بيچيليب دون نسبتبير بويونا آدامين هر ديركي،
اولان متصور كؤركهمينده گؤزونون عارفين چاتمايان سلوكينچاتاجاغينا سير
. فضولينين يوخدو واقعيسي مفهوم دركينين لذتلرينين گؤزهلليكلرينگوزهللنمهسينين
سؤزوبئلهدي:
) جبرئيل) بير دير ذره هر ارسالينا حق امر حس و ادراك قابل عارف استعداد اولسا
وساحللرده دالغالانماسينين دالغالارين آمانسيز حكيم اولمايان غرق درياسيندا حكمت هابئله
() . اوچماق بير بئله سيزدي خبر غابيسيندهن علت اوچماغيم( 57چيرپينماسينين اولوب دانقوش
گؤزوم. آختاريرديم يولاجاق يول وئرهمدولانيرديم ادامه سلوكيمه سير علاجسيزيديم آمما گلميردي
اولدو- مجسم محوطه بير قنشريمده گئديرهم هارا آممابيلميرديم آتيرديم آدديم اولاراق باغدا داغدا
. وئريردي الدهن اؤلكييه اولان ماورائينده ممانعتين نور ديكجه، ايرهلي نوردانيدي حايلي كي،
. زاربافت ايپكدهن گوللو ماياندي سيغيش وصفه توصيفي كي، گؤردوم عالم بير ياخينلاشانداطبيعتده
. دؤشنميشدي آلتينا اياق كيمي خالچالار
تومدوم زمان بيلميرديمبير قونا اوچماغادا بو موشدوم اوچ گلميردي اوچماغيم كي، دان اوچماق او
گؤزلريمي اوغدوم آزآلنيمي بير اولموشدوم آدام كئفلي ايچمهميش گيجلديم باخديم مات
: دئديم بيردهن تاپاندا اؤزومو ذره بير عصانياويناتديم دؤندوم سولا دؤندوم ساغا اوغوشدوردوم
. ) دومانلي) چووغون چيخديم قابيقدان ايلانيديم سانكي العظيم العلي بالله الا قوت لا و حول لا
( . قنشريمدهكي اؤلكهنين سانديغيم اوچماق دوشوندوردي دوشونهجگيم اولدو عارض صحو ساحليديم
). پايتختيدي محوطه
قاباقدا ايديم قنشريمهمتوجه بره دؤره دقتيله ايرهليلهديم قدم اون بئش سينديرديم سدين اسكندر
. سهسي سيزيلتي بير ساريقولاغيما اورا وئرديم اؤزومو گؤردوم بساط بير بنذهر چارداغينا گول
. . حزين او گيرديم چارداغينا گول گؤردويوم سورونوردوم طرف سسه او حالدا خوفلانان چوخ گلدي
اولمايا اولا ياشي ايكي اون بير اون گؤردوم يئتيشنده بيرمحله ائديردي جذب طرفينه اؤز مني سس
. اوستهدوشوب آرخاسي قيزدي بير
نسناسلار اولدوزي، دان گؤزهلي آخرلزمان
: . بئش خار قور چاغيررامآييلار دئديم اؤزومه اؤز سسلييم ايستهديم عالمينديدي يوخو آچيق گؤزلري
. باشلاديم زمزمه بئله ايلشديم داليلاديم قدم اون
ياتماغا رختخوابا گيرير باتماغاآنام دولانير آي ياواش ياواش
اوغلان آي گل سورا باتاندان آي چاتماغاگئد ال مقصده قالير آز بير
. اوغلان آي گل سورا ياتاندان آنام
اوتوردي يئديدوردي تكان بير گؤردوم هارا، بورا هارا قيز بو كي، اولموشدوم غرق حيرتدهنيزينده
. گؤرمهديم جايز گئتمهييمي اوسته باشي ياتدي، يئنه گؤرجك مني
نامازدان باغريچاتداماسين ائشيتسين سهسيمي ناماز قيليم نامازي تحيت ركعت ايكي قوي دئديم
اونا يؤنلديم ياواش ياواش باخير منهساري حالدا متوحش آمما اوتوروب دوروب گؤردوم اولاندا فارغ
آخارسويي دوري ياشيندان گؤز يئرده همان ياستيغيناوستونه، دوشدو بيهوش ياخينلاشاندا ساري
قيزين گؤزهل او گتيرديم سودان او كاسادا بير آييلدانيدي سهرينليگياورهك كي، چشمهواريدي
گول تئللي، مشكين بويلو، اوجا دئييرديم اوخشويوردوم بوخونون بوي باشيناسپديم اورهيين اوزونه
. طرلانيمسان قيزيمسان، باخيشلي، جيران دوداقلي، قيطان گؤزلي ياناقلي،ماوي
دئدي، ساريباخيب منه دولانديردي گؤزلرين خمار باخيشيدي حسرتلي باخيشي آچدي گؤزلرين
بني من چوخداندي وار گؤرمهگيمينحقيقتي سني يا تاپميشام قرار عالمده رؤيايي بيلميرهم آتاجان
ياز سوووشوب فصيللر اولمايا صحنه رؤياييبير صحنه بو اينانميرام اودوكي، گؤرمهميشم آدم
ائله ائلهمهليسن نه هر گؤروسن، كي، قالميشام بوحالدا بوردا من چاتيب كؤچون قيش اؤتوب،
ساعت دؤرت اوچ آمما چولغالايب بيزي خطر كي، بيلديم وئر باتماميشنجات گون منه و اوزيوه
. هارا؟ بورا هارا سن و هارادي بورا گؤروم بيليندير منه دئديم، واريدي فرصت
لارين اويناغيديغول غول بورا تأسفله تاپيلماز دونيادا اؤلكه گؤزهل اؤلكهدهن بو دئدي،
. چيخماز آياغي بشر نوع بني بورا قورخوسوندان
اولدوغونا معمر اوتوراغيديآدينا شاهينين غوللارين و دي پايتختي اؤلكهنين بو يئر اولدوغوموز بو
. . € دئديم، تانيدين؟ هاردان دئدي، دئديم،تانيديم بلي دئدي، قورد حاجي دئديم، دييرلر قورد حاجي
. بني ايلدهن دؤرد اوچ هر بودي ايشي قوردون حاج ياخشيبو چوخ دئدي، تانيديبدي منه قوشو زمرد
- آزجا آپارار حظ اويناتماغيندان فقط قاچيردار قيز ياشيندا يئددي آلتي گؤزهل بير بشردهن نوع
يالار آلتين آياغينين قاچيرتسا قيزي هانسي قاچيردار آيريسين گئدهر سونرا،اؤلدورهر قاريياندان
قالان اولسا حاصل فراغت مييم يئريين كي، ائديب اوجور منيده تايئريينمهسين
. ياشدي گؤردومايش اول فكرينده چاره آزاليب واختي گلمك قوردون حاج باشگئچهجهييميدييهرم
زمرد سؤز بو قورددانقورخودارديلار حاجي بيزي آناميز آتا اوشاقليغيميزدا دئييل كول دورمالي
. آرتيردي هراسيمي دوشدو دوشمهميشديبوردا ياديما گتيرنده آدين قوردون حاج قوشي
اولدوزو دان
- . كي، حقا دئديم آديمدي اولدوزو دان دير، لقبيم گؤزهلي گؤزهللرين دئدي، ندير آدين دئديم، قيزا
خلقتين كي، مسخرائلهدي ائله مني اولدوزو دان گؤزهلسن، گؤزهللريندندده گؤزهللرين
اؤزلوگيمدهن دي جلوهگهي كثرتدهسانكي گؤزهلليگينين وحدتين گؤردوم خلاصه اوندا گؤزهلليگين
. اؤزومده اونودا گؤردوم اوندا اؤزومو چيخديم
فاصلهده قدم گتيرديمايگيرمي جيناغيما آلديم بورودوم قانچييا يور بير داناولدوزون آياغا دوردوم
باخديم بويانا اويانا يئره كي، يئتيشديماول گلديم گؤتورهم آذوقه آز بير اونا قاييتديم يئره قويدوم
. قويدوم گؤتوروب بهزهييدي قولاغيينن داناولدوزونون كي، بيلديم وار سيرغا جوت بير گؤردوم
گؤروم وار ايشيم بير دئديم، اولدوزونا دان گلديم گؤتوردوم بيراديال خيردا خيريم آز بير جيبيمه
متر اون اورا، گلهجيدي سونرا باتاندان گون قورد حاج يعني شاهي چونغوللارين گئدهك
قورد حاج كي، گتيرديم وجوده مندلي حرز چكديم دؤرهسينه چارداغين دايره شعاعليبير
آذوقهسييئمهيه چيخانماسين اوردان مدتده بير معين سونرا، گيرهندهن اورا گليب آخشامچاغي
و اونو آرادان بلكه تودئديمدابانا جيناغيما آلديم اولدوزون دان گلديم سونرا، اولاندان فارغ وارايدي
. چخاردام اؤزومو
كيميدي گونوزوگوموش اولدوز، نه آي، نه گؤرهرديم نهگون من عالمينده طلسم دئميشم قاباقدا
. احتياطيله چوخ داناولدوزون تاپديم دالدالاناجاق بير قارانليقلاشينجا هاوا شوهكيمي گئجهسي
چكه نفس آسوده دهره تؤشئين آز بلكهبير آلتينا آديالي سالديم اوستونه يورقانچاني يئره قويدوم
: بدنيمدهده دئييردي او باسانميردي يئره آياغين قورديالاميشدي حاج غولي بيابان آلتين اياقلارينين
آغري بعض عضولريميسوموروب .ٹ چهكيلميييب هلهدي آجيسي ،
ائشيدهم تئز اوردانكيقاليب گيوي گئچهجه باش سئويرهم چوخ دئديم، سونرا، راحاتليياندان يئرين
قورددان حاج ادامهوئرهسن صحبتيوه فهراحات راحات چيخاسان قورخودان ايستيرهم آمما
وئرهن طرخان حكيم بو اوتوراغينيندؤرهسينه اونون كي، جيزيق او اولماسين ليغين ناييرانچي
جيزيغا اونو گون ايگيرمي چيخانميياجاق داي گيرهجكاورا گليب قارانليقلاشاندا او چكديم عصاايله
. وار آذوقهسي دئديم، اؤلمز آجيندان به دئدي، بيلر چيخا اولاندانسونرا منقضي مدت سالميشام
. اهليسن هارا گوروم دئه منه قاباق صحبتيمدهن منيم دئدي، باشلا يئردهن صحبتيقالان ايندي ايدي
ندير؟ آدين و گئديسن هارا هاردانگليسن
اب دير هريسي تخلصوم شاعيرم موسي آديم منيم هريسلييم دئديم جد عن منه . ٹ حكيمطرخان
. گئديرهم هارا يوخدوكي، خبريم دهن گئديشيم دندي هريس گليشيم وئريب لقبي ينبوعالدين
ابوجراح آراسيندا يول گئدهم آدليكنده بازور ميان فاصلهلي كيلومتر ايگيرمي چيخديم هريسدهن
باش جان آخيرا دولانيرام سرگردان تاريخدهنويلان، او دوشموشم طلسمه منطقهده بير آدلي
. اؤلكهميزده بيزيم طرخان حكيم دئدي، قورتارماز گئجهگوندوزده اون ايضاحلانديرسام گئچهجهييمي
. . سوووشدوم اوستوندهن سؤزون شرحيله مختصر هارا؟ سن هارا او وقائددير حكيم بير تانينميش
: حرزامان يازيليب بدوح يئرينده ال بونون دئديم ندير؟ حكمتي وئرمهيينين سنه بوعصاني دئدي،
من دانيشادانيشا سؤزلري بو وئريب خاطر قورتارماقدان مني عارضهلردهن تاپيب شئكيلي
ياناقلارينا كؤزهرهن قاشيناكؤزمهتك قلم جمالينا آي گئجهليك دؤرت اون اولدوزنون دان گؤزلريمي
. اودا هابئله زيللهميشديم دوداقلارينا آغزينالعل كيمي، قونچا گؤزلرينه، ماوي تئللرينه، مشكين
. گؤرهندن سني گيزلين، نه سندهن دئييل دانگيزلين الله دئدي، گؤتورموردو گؤز مندهن
ايلان كي، اينانميرام و اينانديرانميرديم اؤزومو وئرهجكسنآمما نجات منه كي، سئوينميشم
آمما يوخودي تجاوزي منه ئيدي قوجاوعنين قورد حاج آغزينادوشمهميشم اژدها قورتاريب آغزيندان
نشان ده قراين اولاسان مالك نفسيوه سن برابرينده گؤزهلليييمين منيم يوخدو يوخودوو اومودوم
. نهايتسيزدي چون قورخوليدي اولسيدي نهايتي دئديم، يوخدو نهايتي سئومهگيوين وئريرمني
: . اورهييميده منيم منهوار محبتسنين نهايتسيز او دئدي چكيب آه بير دهريندهن يوخدو قورخوسو
. وار درماني محبتين اولان دئديم،نهايتي وار سنه منيم كي، محبتدي سيز نهايت همين آليشديران
. درمانسيزدي محبت نهايتسيز
. گؤزسندهن گؤرورهم متجلي گؤزهلليگين عالمينين وحدت گؤزهلليگينده سنين من
برصيصاني. گؤروسنكي، بارهنده اؤز گؤزهلليگين وجدانيمين باطنيمده منيم سن گؤتورهنميرهم
. يهوددانيدي علماي كي، قصاسيبودير سؤزون دئديم، اولا؟ كيم برصيصا دئدي، قويموشام حيرتده
هاردا وئرهردي آذان ريله شريعتله اؤز صبحچاغي گون بير هفته هر چولقالاميشدي اللهي آيات اونو
. تاپارديلار ائشيتمكدهشفا سهسين گلرديلر واريدي خسته
كي، قيزي شاهين بير ائدهردي معالجه خستهلره صومعهسينده گونلرده آيري
. بربرصيصايه گتيريب باجيلارين واريدي قارداشي اوچ دوشدو درده درمانسيز سنگؤزهلليكدهايميش
. شفاسين قيزين اوگؤزهل برصيصا آپارالار گليب سحر تاپا شفا صومعهده گئجهني كي، تاپشيرديلار
قيزا سويوندوردي اللهيدهن آيات اونوتولادي شيطان دئييل گؤزهل بير گئچمهلي گؤردو آلدي اللهدان
سحر دئدي، سونرا، ائدهندهن تجاوز
اؤلدور اولوبدئدي، ظاهر شيطان قويارام هارا جانيمي گورسهلر بئله قضيهني گليب قارداشلاري
. . بيلديلر جرياني قارداشلاري اؤلدورديقويلادي گئتدي تاپيب شفا بويور قارداشلارينا قويلا جسدين
بو آيه آلتينجي اون ممتحنهده سوره كريمده قرآن الاخرهاولوب و خسرالدنيا دوغراديلار تيكه تيكه
: . دئدي داناولدوزي مربوطدير صحبته
) ( . سوز سؤزوناوستونه بو دئدي، الصدور بذات عليم هو و دئديم، اؤرتوليدي اوستو حقيقتلرين
. دئديم، سؤيليييم گئچهجهگيمينبقيهسين باش وئريسن اجازه قالمادي يئر دانيشماغا اولماز
. المعولي هو و بسمالله
. . يووامي يوردومو بهبهيينهسالدي گؤزومون لاپ باخيشين آهوانه بويانا، اويان دولانديردي گؤزلرين آلا
چيخدي،. يوخا وارريغيم آزالدي، باشاراجاغيم اولوب مششدر ششدهريم محبتده قمره داغيتدي
. . هله دئدي، گؤرورسن نئجهكي، دئديم، نئجهسن؟ اولوبدئدي، متوجه پارلادي اود گؤزلريمدهن
. اوخودي. منه او دئميشم شعريكيمن بيت بو هاراسيدي
اوجاغيمدا اودونومدور طاباغي تاخت گؤزهلمكيشاهلارين بير ساو،آلان گؤزهليندن گؤزهللر من
. شيطانينوسوسهسيندهن دهلي گلميردي گومانيم زادا آيري باشقا باخماقدان اوزونه مبهوت و مات
. آيري، گونوزوم بيريدي اولدوزيلهگئجم دان قوووشوردو قارانليغي گئجهنين آپاريرديم پناه تانرييا
. . اولدوزونون دان ايشيقي، آيين ايدي لياليتشريق من نه گئدهبيلردي اويول نه قارانليغيندا گئجهنين
. . اونون من اولوردو سبب ايشيقي آي ايشيقلانديرار گونآيي كي، اوجور ايشيقلانديريردي اوزون
. گوتورنمييم گؤز اوزوندهن
. سندهن من نه مندهناينجي نهسن دئديم، باشلاييم گئچهجهييمي باش گلديسه اؤزيوه حالين دئدي،
. كن دئميش شهريار قوروب بئله قوران توري اينجييم
آچانماسين قد دؤزهليب بير آمما كيميقيوريرسين ايلان نهنگي دريا كي، قوروب تور بير
. چه چه آللها منيمكي،قاليب جلوهلهنير سنده كي، گؤزهلليكدي بير گؤزهلليكدهن سالان، تورا مني
. قاريسين گئجه قوي وير
. . اولدو گول آچيليب قونچا بيلديم ائله دانيشماغا آچدي آغزين
( : ياشيل آدي بيرقصبهوار اوزاق بوردان منزلليكده ييرمي اون بئش دئدي يوخاري اوزي دوتدي الين
بيزيم( وئرهر تشكيل طايفااونفوسي نئچه ياشار نفوس نفر مين دؤرت اوچ اوردا دي تؤره
. دئييل چوخ ياشلاري بيرچهگيدي آغ آنام آغساققالي طايفاميزين آتام شئكيلليدي آدي طايفاميزين
. بؤيوك قيزلارين اولان ياشار منيله ميزدا طايفا و نهنم بؤيوك منيم آدلانيبديلار آدلارا بو حيثيندهن مقام
. . به جور ناغيللار دييهردي ناغيل اوطاغا بير ييغاردي قيزلاري گئجهسي هرجمعه بيري نهنهلريندهن
. ضمن. اولاردي دوغروسودا يالانيدا ايچينده اؤيرهدهردي جورايديلر عقاييديميزي اصول .ٹ
. . بوناغيلين ناغيلينباشلادي بيابان غول نوبهسيدي نهنهمين بؤيوك منيم گئجهلريندهن جمعه گئجه بير
بير غيري دان الله يوخوموش واريميشبيري بيري دئدي، ده اول ائشيتميشديك بير آرا خلاصهسين
( حاج آدينا اولارميش رئيسلري ياشييانلاري ياشارميشچوخ غوللار اؤلكهده بو يوخوموش كس
. دييهرميشلر( قورد
) ( بو اولارميشايندييهكيمي يييهني اونون قورد حاج آيري اؤلرميش قورد حاج بير ايلدهن نئچه
. سس آسين قولاق دقتيله اولاجاغيندئييرهم ميزين زماني اؤز گئچيب گئچنلر وار ادامهسي رويهنين
: : . حاج بو دئدي، بله دؤتدي دالين سؤزونون گؤزوماوسته، باشيز دئدي اوسته باش دئديك وئرديك
آپارار قاچيردار گؤرسه قيز ياشيندا آلتي بئش گؤزهل هاردا بؤيوكواولدوقدا غوللارين دئييلن قورد
ايش بو گئجه هر و يالار آلتين آياغينين قيزين گؤرهر ايشكي اول يئرهاوردا اولدوغو
آلار. يالاربوينونا اوينادار، دوتار آتار اوقيزي قاچانماسين يئره بير آياقلانيب قيز تا اونونپئشهسيدي
) دهن ) تؤره ياشيل بو ايندييهكيمي، اولماز بستر هم اولدوغونا عنين و قوجا دولانديرار محلين قوروق
يئره آپارديغي گتيريب قارتيياندا قيزمختصر بودور خاصيتي پيس ن پيسده قاچيرديب قيز دؤرت اوچ
. قلبينه اونون خوفون انسانين تانري قويار سون سومورارحياتينا قانين آغزينا سالار دامارين قويماز
اولكهر هايدان مز گيريشن اولارا اولسا يئرده بير قيز نئچه گيريشمزحتي ايچينه آدام ساليب
. زمان قديم اولماز آلماق اليندهن داي تكلهسه قيزي بير هاردا آمما قورخاركيهايسالسينلار
. بو ويريبدانيشديرميشديلار دؤوب توتموشدولار قاچيرداندا قيز قوردو حاج بيزيمكيشيلريميز
ديله ديلدهن سينييه، سينهدهن سالميشديلاركي، شئكيلينه ناغيل گتيرميشديلر اله اوندان اسراري
. قاليب يادگار بيزه
( ) ( ) ( ) ( امن يارپيز قازآياغي آغجاباش مهرهلرده مس چؤللرده گليب گؤزهل يازي ايلين بو بالالاريم
) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( يئمليك( سارماشيق قوشاببئي ترهسي چول بابارينجي بويمادهرهن كؤمهجي
) ( ) ( ) ( ) () ( ) ( ) ( ) تورپك) ياغليجا كاواري داغ مرزهسي داغ چايي چؤل اوتو كهليك تورشك تكهساققالي
... ) و) جاجيق
) باشيز ) هاواسي وآشينين نين ختابي ترهلرين چيخاندا، اويناماغا و دهرمهگه تره چؤله داشيبدي آشيب
تك قورد حاج هانسيزي هاردا آيريدوشمايين بيربيريزدهن چيخماسين باشيزدان هوشوز اويرماسين
قورخار هايدان گؤرهر سيزي او گؤرمزسيز اونو سغوداياتارسيز بو اؤزوده قاچيرداجاق قاپيب گؤرسه
. توپوغا داش آتيلان داليدان كي، اولون مواظب چوخ اؤزوزدهن آماندي تهپيلهبيلمز سيزه اولساز چوخ
. اوزاقائلهسين. قدررهردهن و قضا سيزي تانري ياتين گئدين دورون بيتيرمز بره پشيمانچيليق دهير
( ختاب ترهدهريبگتيريب گئدهك بيزه ييغيشاق سحر وعدهلشديك داغيليشديق (58دوردوق
. . . خوش. ايل كيمي، ديين نهنم بؤيوك ايشيقلانديردي عالمي پارلايب گونش آچيلدي سحر پيشيرهك
. بيزه. گلديلر ييغيشديلار قيزلار گلميشيدي
گول ديككي، گولچيچهيي بير هرهميز اؤزلوگوموزده اؤزوموز گئيميشديك دون رنگ بير هرهميز
. دئييرديك باييرا چؤل لانديق دوردوقيول توربا بير اليميزده هرهميزين اولموشدوق چارداغي
. اؤزلرين ائشيتمشديك آدين غصهنين غم دؤورانيدير شاهين هانسي بيلميرديك گولوردوك
. امنيتدهياشاييرديك بوللوقدا، گؤرمهميشديك
بيريمزدهنآرالانيرديق بير هردهن آختارا آختارا يئرلري بيتميش چوخ تره دهره، دهره تره چؤلده
. گؤردوم بيردهن من بيزيدهاويناديردي كيمي، اوينادان دورنالاري هوا، و آب خوش چؤل، صفالي
ايتيرديم اياغيمي ال خوفلانديم چوخاوزاقلاشميشام اونلاردان من يئره بير لار توپلاشيب قيزلار
. . ) ( چيخدي آرادان چنگهلهدي مني بودوسان قورد حاج واخگؤردوم بير قالديم حركتدن كيريديم
. اوردان منه سن كي، گؤردوم چارداقدا او اؤزومو سونرا، آييلاندان باشيمدانچيخدي هوشوم
نجاتوئردين.
. هر گون نئچه آلتينيالاماغيدي اياقلاريمين وئردي، انجام بارهمده منيم كي، ايش اولين قورد حاج
. . محبت منه قاطريدي ئركك جنسيتحيثيندهن يالاردي گئجه بير هفتهدهده سونرالار گئجه
. هردهن. اولموردو ييغماق اودون اوستونه ايديايپينين محبتي غول دئييم نه آمما گؤستهرهردي
. . . مصيبت بير بو آسميردي قولاق سيزيلتيمادا يارالانا، يئري يالاق آزقاليردي يالاييردي بدنيمي بوتون
- چكيرلر؟ نه گؤرهسن ايندي كي، يانيرديم حالينا آنامين آتا كي، ايدي مصيبتدهاو بير ايدي،
: مارال دئديم گئجهدهنگئچيب گئجه گؤردوم واخ بير كي، شيرينيدي اوقدر صحبتي اولدوزونون دان
- - . دئديم لاشير؟ ياخين بيليسنايشيقلانماغا هاردان دئدي دينجل آز بير يات ايشيقلانير قؤزوسي
( اورمان طرفيمزده . 59سول چاققاللار( دئييسن هاردان دئدي، چاققاللاراولاشير اوردا وار
. - دييهرهم اونو من گئجهده صاباح البداء لولا وار شيرينحكايتي بير دئديم ايشيقلانار؟ اولاشاندا
. اولدوزي دان ائله دئدي، چيخيب اولدوزي دان گؤر باخ گؤرمهرهم آي،اولدوز گون، گؤيده من دئديم،
. . هاچاناعنقريبايدي هاچاننان ياتدي ييخيليب گولوب اودا گولومسوندوم من كي،چيخميشام منم
. ناماز سنين دئييردي نمازينقيليب آلدي دستماز تلهسه تلهسه دوردو بويلانسين افقدهن گونش
. ديرهنميشديم من چيخاردانميرديم يئره اياغينبير يوخوسوندا يورغونلوق آمما ائشيديرديم سهسيوي
. . قانميردي قيزير مندهن باخيشين گؤزلرينين ماوي اودا گؤزگؤتورهنميرديم اوزونه اولدوزونون دان
. . مندهآمما آچميردي اوستون اوداسرينين ديينميرديك آمما واريدي سؤزلريميز بيريميزهدئملي بير
. گؤروردي او مندهاولاني چولقالار هاواني اؤزونه اؤز بيلمز ساخلايا عطرين بنذهر گوله قيزيل محبت
بيردهن حالدا بئلهكي منه، اودا اونامشغولودوم چكيب ال ماسوادهن من گؤروردوم من اولاني اوندا
- . . دئدي تيترييه تيترييه سهسي آتدي رنگي سالدي آيرييئره مندهن باخيشين اوينادي يئريندهن
. . يوخدو شيغيميز قورتاري گئچديك غريبهگيره نسناس يادا گليرياغولدولار قارالتي ايكي اوزاقدان
. بو دئديم، چكديم جيزيق دؤرهميزه عصاييله وئرهن حكيم طرخان دوردوم تئز ائلهمه دئديم،قورخوب
- . اونلاردان كي، شرفوئريرهم قول دئديم اولوم؟ مطمئن دئدي، گيرهنمزلر بورا حرزيدي جيزيق
. . ايدي خايلاغي قيز مناوتورموشدوم تاپدي آرامش اورهيي اولماياجاقدير متوجه خطر بيزه
آ احتياط ييخيلسين قورخونونائوي قوجاغيما منيم سيخيلدي گلدي باشيندان ٹ هوشون دامين
) تئز ) تئز گورموشدو فشارين غولون اولدوزو دان چاتيدانقورخار آلا ويران ايلان وار مثلده چيخاردار
. . گلنلرهباخيردي او باخيردي منه
پيچيلداييب اولدوزيقولاغيما دان آرالي، قدم ايكي بير جيزيقدان دايانديلار گلديلر سونرا، زماندان آز
. ديشيدي ايكسيده عجايبمخلوقاتدانديلار و نسناس بونلار اول آييق آماندي دئدي،
عين شئكيللري گؤردوم باخديم دقتيله توكلريدابانلاريناجان من باشلارينين و شئكيلي انسان ٹ
- اوزانيب چكيلديلر . قدم اوتوز جنسيندهنديلرايگيرمي نسناس دئييسن دوز دئديم اولدوزونا دان
نسناس بونلار اولدو معلوم هاردان سنه اولدوزودئدي، دان ائلهديلر تاماشا بيزه دوردولار اوردا دالي
نسناسين اوخوموشام داستانين بير مقالهسينده چهار راجع عروضينيننسناسا نظامي دئديم، ديلار؟
واريديق صحبتده بو بيز دييهرهم سنه گئجه گلن قاباغا دي مجسم اورداننظريمده شئكيلي
باشي قولتوغوما تهپيلدي قورخوسوندان اولدوزو دان يؤنهلديلر ساري نسناسلاربيزه
. ائلييرديلر. تاماشا بيزه دولار دور طرفه او آز جيزيقدان گلديلر نسناسلار ائشيكدهقاليردي
. - غوللار يوخدو امكان بيلللر باشييا كؤشنده بير غوللاريلان بيابان بونلار دئدي منه داناولدوزو
. بونلاري ديلر وارد سررلرينه غوللارين ياخيندان لاپ سببه او دوتابيلسينلر
( ( - غول حاج قيزي او دئدي بيرينه بيري جور(( 60نسناسين نه اولمازيديقاچيرتميشدي ايل اوچ ايكي
: € گؤرورسن دئييل بنيآدم ساده بو دئدي بيريسي او اولوب صاحب بونا ايندي بنيآدم بو اولوب
. وار حكمت بوردابؤيوك ياخينلاشانميروق جيزيغا او بيز چكيب جيزيق
قوهسيله اللهينحول دئديم، وئردين؟ نجات نجور قيزا بو دييهبيلرسن بيزه بنيآدم آي دئدي، بيري
. طرخان دئدي، وئرميشم اولدوزونانجات دان معجزهسيله حرزينين اولان اليمده بو حكيمين طرخان
. دان دوغرييا دوغرودان اولدوزو دان دئدي، يوخدو سؤال حكمتدهن دئديم، سنكيم؟ حكيمكيم
غولون حاج گئچيب گيره يازيق آمما ضربالمثلدي اؤلكهلردهگؤزهلليگي بو اونون اولدوزودو
وار اومودسوزلوك يوز يوزده نجاتا اليندهن بنيآدم آمما اميدواريدي يوزدهبير نجاتا اليندهن
چكمزسيزدان ال گئنه سونرا، اولاندان پيشيكجن كيچيليب تاپدارسيز چووالا سيز سيزلرشئريسالار
. سؤزو آدامبيلمهديگي دئديم، قالاجاق يولدا گؤزو بيل ائله آناسينين آتا آللها قاليب اولدوزونونكي
. بيردهلي بئزي آرشين سؤزوگتيرهر سؤز وار مثلده چيخار فساد دانيشماقدان بيلمهميش دانيشماز
. بير اولماز اودماق بالينان باتمان مين بوسؤزيوي سنين دانماز چيخار آغيللي سالارمين داش بير قوييا
. باش بو ساليب چوالا بيرشئري جوتچي بير اولوب بيرگون ائلر بدنام آدين مالين ناخير بير دانا،
. الگؤتورمور بيزدهن داي قاخينجي
. اونون جمالوحدت گؤرمورسوز سيز بيرين مينده گؤرورهم اولدوزوندا دان گؤزهلليككي او من
. ايش بير ائله لهنير نظريمدهجلوه اوندا گؤزلليكلر ديركي گؤزگو بير او جلوهلهنير اوزونده
دييه او كي، گؤرمهرهم
) بودي) تو گرگم عاقبت ديدم چو ربودي در گرگم چنگال از كه
يوخ باجي بيزايكيميز انسانسان بير يئتيرمهلي علاقه سن جزاكالله احسن احسن دئدي، نسناس
. بئل مهريهلر اولا دئييل ائولنمكعصري ايندي دئديم، ائدهسن ازدواج بيزيله بودوركي ميز آرزي
اولوب كيشي آروادلار ايندي دئييلاوچونجو تحمل قابل شرايطي ازدواج ايكينجي سنيديراندي
مهريه اولور مملوك كيشيه آرواد آلير ساتين بيل قويورائله آروادا كيشي مهريهكي او آرواد كيشيلر
اجازهسيز كيشيدهن آرواد كي، ديدي مقابلينده مهريهنين آز سؤزديقديم بير گئنه اولماسا آرادا
آياغين قاپيسندان كوچه بهزهكلي آرواد هانسي و قويانمازدي قدمينائشيگه آستانهدهن
) ( بيلرايندي اولا مخاطب ديوث صورتده اولان راضي كيشي واريدي نص نئچه ائشيگهقويسيدي
گؤرهن چيخاساندييهر،سن ائشيگه يوخدو حقين وئرمهسم اجازه من دئسه آروادينا كيشي هانسي
متمدن عده بير ديينمير ماسماسدا هئچ كيشي چيخير اودوكي، كسيلدي كورهكليگه آغاجلار
و كيشي دئيير تمدن معتقدديلركي، چون آداماگولرلر ائلهسن صحبتلردهن بو يانيندا كيشيلرينده
. حكميبرقراردي تساوي آراسيندا آرواد
. ) حرامدي ) بيرزماندا كيشيه بير باجي ايكي ص مرتبتده ختمي حضرت مقدس شرع دؤردونجو
( - € ان و حكمقرآندي دئديم ائدهك ازدواج ايله رويه قديم سنيله حاضريق باجي ايكي بيز دئدي،
: . ) كيشييه او اولار، ائلهسن دئدي ائلهميين جمع يئره بير باجيني ايكي كي، الاختين بين اجتمعوا
. ائلهديماولدو من دئميشدي اولماز ازدواج ايله خالا دئميشديلر
اوست آلت اولدوقلاريناخاطر مرتكب لواطا تعالي الله آدلانميشديلار، مؤتفكات كي، شهرلرين لوط
ايكي سنده بيلدي جايز اونوسفرلرده انس بن مالك مفتيسي بؤيوك اسلامين اولوب نجور ائلهدي
. بدعت سؤزلري او مذهبيميز بيزيم سنيماللاسيدي او دئديم، اولو نه بيلسن جايز آلماغي باجيني
اولاندا،. مرتكب لواطا و زنا اوينوياندا، قمار ايچنده، شراب مذهبيزدهگناهكارلاريز سيزين دئدي، بيلر
خلقين ديينده، افتراني بهتاني ييينده، ائديب عوض آدين ربانين كارلاريز ييندهثواب رشوه
. دئديم، اولار اوجور اولور نئجه قوياندا اصلاح آدين ائليييب فساد ساليب فتنه چراغينسؤندورنده،
. چكين ال مندهن بنذيييرسيز آداما سؤزلي سيز بيل ائله
بيزدهن اوزگه سندهنائديريك كي، تقاضاني بو سالماروق ساققيز باشا آغريمايان هله هله بيز دئدي،
. دون حكمونه شريعت دئديم، بيريميزيصيغه ائله كبين بيريميزي اولماسا ائتمهريك قبول ائسته
. اولماسا سؤزوندهسن كي اول ائله سن توخومچيرتدانيب باتمان بير دئدي، اولماز گئيديرمك
طريقيله بو آخر الي بيريزي هفته بير بيريزي هفته بير يائيسهاولساز دئديم، ائله صيغه ايكيميزيده
. - . گولدولر چكديلر قاققا بركيش چكيش دئديم، دييللر؟ نه آدينا دئدي،اونون بيللم ائلييه صيغه
گتيردي. آغزين يواشجا چكميردي جينغيرين اولدوزو دان اولمادي داي سنينكي، دئديلر
منده گئتمهسين، بؤرك باشيوا اول آييق اويما فعلينه نسناسين آمانديها قولاغيمادئدي،
گئدهرائولنمهسه بؤرك باشينا ائولنسه كيشي دير منزيلهسينده بؤرك دئييلن آرواد ياواشجادئديم،
. اوستون سرلرين الله دئدي؟دئديم، نه قولاغيوا اولدوزو دان دئدي، بيري نسناسين قالار آچيق باشي
آچماييب.
. احكاممستحدثهدندير اؤزيده آتيليندي قلبيمه سؤز بير تازا دئديم، دئييرسن؟ بيزهنه ايندي دئدي،
جنسين ايكي بو شريعت جنسديرگؤرك آيري آمما، شبيهدي انسانا المجموع حيث من نسناس دوزدو
يوخ؟ يا بيلير جايز ازدواجين
- . . جنسيت- دئديم جايزدي ازدواجي مسلمانيله مسلمانين مسلماندي بوتون نسلي نسناس دئدي
بخاري. ابراهيم بن بناسماعيل محمد اوخوموشوق چوخون كتابلاريزين فقه بيز دئدي، مطرحدي
حديثدهن 253كي، يوزمين آلتي دير ستهنينرأسينده صحاح بخاريدهكي صحيح او اؤلوب ده
. سوتيله اينك بير اگر قيز، بير اوغلان بير اويازير، ائدير نقل ايله احتياط چوخ حديث مين دوققوز
نهنه مسلمانا اينك حكمده بو بيملزلر ائيليه ازدواج و باجيقارداشديلار رضاعي اولالار ارتزاق
. بو دئديم، بيلر اولا محرم آدمه بني برابرينده اجراسينين صيغه اولورنسناسدا محسوب
. شيخ اسكافي شيخ دئدي، دير رد مذهبينده عشري اثني شيعه بيز قياسديقياسدا
و شيعهدنديلر فقهاي ايكسيده . 381صدوقيلهچاغداشدي شيخصدوق دولر اؤلوب قمريده هجري
سن قياسي اسكافي شيخ دي ) اخباري سالدي ائله ميلابيمي ائله تبعيت اسكافيدهن مسئلهده بو
) () خاطر جايديرماقدان سؤزي ، هريسي قليانه بو قالمادي ماجالي خورورداماق ـ ايچيمه اوباصفا
. ) سيز: ) غولدي حاج اصلي دئدي، گلمير تانيش آدمنه ائليييرسيزبو صحبتي غول حاج سيزكي دئديم
. ياشا دئديم، اولدو شبههرفع دييهرسيز قورد حاج اونا
. بوركوموزو بيزيمجيك بيل ائله سيز دئديم، قورتار دئه سؤزووي آخرين ازدواجدا مسئلهيي دئدي،
حتم اكثر بيلرسيز دوتدولار ائويمده مني گئجهتؤكولدولر بير قولدورلار تولانميش دونيايه واقفسيز ٹ
اؤلدوروردو كيمي، دوتدوقلارين تيتيريين ياپراق آغاجدا يولداشيم ياشاييش اولدومگؤردوم متوجه لر
طرف تانريسنا مظلومانه اثرينده قلبي عارضه سونرا، مدتدن آز باغريچاتداسين قالير آز تيتريير
. يازميشام بيتده بو كي، قالديم حالا بو منده روحوپروازلاندي
عالمده پلاكيم نه قاپيم نه ائويم وار سييمنه طفيلي قوشلارين يوواسيز گون باتاندا
جايز ازدواجي نسليلهده انسان باخاندا تحوله جامعهلرده سئوميرهم، ياشاييشي تك
) ( ده تؤره ياشيل اولدوزون دان ايستيرهم من ماييلم ازدواجا نسناسيله گلسه جور بيلميرهمشرايط
. گئدين- بوگون سيز اولا طي مراحلدهن منزل بير مجبورام بوگون يئتيرهم آناسينا آتا
ايميشلريول يولا اوزي گلسين اله غايي نتيجه تا گلين توشرگهميزه كي قاباقدا صاباحسحرسحر
. ديلي يولومادئمهلييمنسناسلارين يوللانديم جيناغيما ويرديم داناولدوزون منده چؤللهمييه لانديلار
. قاش آز بير اولدوزو دان توركودانيشيرديلار اونلاردا كيمي، دانيشان فارسي من آمما عربيدي
ياشاييشدان تك بيلميردي وئرهم جواب مثبت ايستهميرميشاونلارا سانكي تورشاتميشدي قاباغين
) (. عيش العيش نصف العيش وصف ائديرهم آلتي انگ اؤزومه يانشاقلاردانتاپاندا بوجور گليب تنگه
. دهن ياريسيدير صحبتعيشين
مشغول تاپدوقاستراحته يئر دالداناجاق بير قوووشاندا قارانليق گئتديك يول آخشاماجان گونوز
قولون. گئجييه بو كي، راجعباشلاماميش نسناسا داستانين عروضينين نظامي مقالهده چهار اولدوق
: علتين اولورمو ياراشمير قاباق قاش سنيناوزيوه گؤزهلي گؤزهللرين آي دئديم وئرميشديم
- دئديگيم قاباقدا اولموشدو قطع مندهن حالدا كلي محبتين نسناسلاريلهدانيشاندا دئدي سؤيلييهسن؟
اونلارييانشاتماغيمين خاطر گتيرمكدهن اله اطلاعات نسنالاردان و دئديم، باشگئچهجهگيمي كيمي،
. . آمما گوزلريندهن آلا قونچاايديگوللندي بيل ائله چكيلدي قاباغي قاش آچديم اوستون سرينين
: . ماوي دئديم داغيتديم اياغيمي ال اولدوم منناراحت بويول ياغيردي ياغيش بولوتدان بيل ائله ياش
- اينانديم دئدي يوخدو؟ ايستهكليم باشقا سندهن منيم كي، قورباناينانمادين يوخوم وار گؤزلريوه آلا
. ظاليمينبوينوندا ظلم دئديم، وئريب تسكينليك اونا من ميش آغلامالي قان باشگئچهجهيين سنين
. چهارمقالهنين گؤردوميئريدي سيلديم ياشين گؤزلرينين اولوب منقضي ايل آي، هفته، گون، قاليب
گون بير يازيب مقالهده چهار نظاميعروضي دئديم، چيخا ياديندان سوز بلكه باشلاديم حكايتين
. شهرتي گؤردوم اورا گئتديم وار ييغينجاق مسجدجامعده دئديلر دوشدو نيشابوردان گذاريم
سؤزو آسيرديم قولاق صحبتينه ائلهدي جلوس مينبره ابويوسف قاضي بوروموش توركوستاني
بير گؤرهم بعضيسين اؤلكهلرينين تورك قوشولموشدوم كروانينا كي،توركوستان يئره بو يئتيردي
كرواناهليندهن غوغاسي الرحيل الرحيل سسلندي زينقرولار بوينوندا دهوهلرين صبحآچيلدي
چيخانا گون گتيرديلر دهوهلريوجده هاوسيلا حدي ساربانلار يولا يوللانديق چاتيلدي كؤچلر قاوزاندي
يولون اوزاقدا قدم آتميش اللي گلديبيزدهن قاچاقاچا انسان بير چؤللهمهدهن گؤردوم مجال
نشان چاتيردي دابانلارينا كي، اوزونلوغي باشينينتوكونون و دؤشلري فاصلهدهن او دوردو كناريندا
دوتسونلار اونو قاچسينلار ائلهديلركي اراده اهليندهن قافله نفر ايكياوچ بير ديشيدي كي، وئريردي
آدلاري گؤرموشوك چوخ بونلاردان يوخ كرواني يوللارين بو هميشه دئدي،بيز قافله رئيس
دئييللر نسناسديعين آدامدان نسل آمما شئكيليندهديلر انسان قدم. ٹ بير اوناساري سيز
نسناسا، آسماديلار قولاق چوخدو قدميزدهن يوز سيزين قدمي بير قاچاجاق گؤتورسزاو
اوزاقلاشدياوچونجو قدمده ايكينجي آتدي قدم بير كيمي، ديين رئيسي قافله سارييوگوردولر
. ايتدي ائويندهن گؤز قدمده
آز بير منتهي بيزهدئميشدي حكايتي بو گئجهسي جمعه بير بيري نهنهلردهن بويوك دئدي، اولدوزو دان
. باش- چاش آز بيز من شايد مقالهدهگورموشم چهار قاباق بوندان ايل اللي من دئديم، بويان اويان
ويرام.
حملير عمليكيمي مؤمنلرين يئرده اؤزگه فكري مندهدي قولاغي اولدوزونون دان گؤروردوم
كي، دئدي، منه سونرا، سؤزومقورتاراندان اولا وسوسه حدسيم منيم ممكندي كي، ائديرديم صحت
. كي، بوجوردي رويم منيم دئديم، دوزوموش گؤردومحدسيم وئرهجكسن جواب نه نسناسلارا صاباح
. يولا راضي منتهي جهيم ائلييه باشيمدان نسناسلاري من قلبينسينديرمايام نفرين بير باشارديقجا
مسخر. ائله مني ليگين گؤزهل اولدوزسان دان سن دوزدي سؤزوم گؤرهجكسنده سالاجاغام
. سندهن بيلميرهم بوردادي ايليشييم بؤيوك فقط يوخدو قاچاجاغيم يئره هيچ ائلييبكي،
آچيلدي،. كيمي،آغزي قونجا يوخاري چكدي قاشلارين خمارلانديردي، گؤزلريني آلا نئجهآيريلاجاغام
پوزولوب حالي قالاجاغام؟گؤردوم سيز سن من اولما دئدي، دهبرديب دوداقلارين كيمي، عناب
دئديم، آتدي آتان آغزيما بيرسؤزيدي دئييل معلوم دوغاجاق سحرنه بوغازدي گئجه دئديم،
خوش گلدي اؤزونه حالي آز بير سنسيزياشايام لحظه بير دونيادا دئييلم راضي حتيالمقدور
داماقلانديريردي گولوشو كئفلنديريردي باخيشيمني ائلهدي مشغول اؤزونه مني اطواريله
. گؤزهل ايشيقلي ياشاييشيمين منيم آي دئديم، گوله گوله دوروشوغوماراقلانديريردي اوتوروشوغو
كي،ساغالماييبلار هلهدي ياراليدي اياقلارين چخارداندا سني قوروغوندان قولون حاج داناولدوزو
ياخشي نه اولماياسان منهنامحرم كي، اوخودوم صيغه فضولا قوجاغيما آلاندا سني يئريينميردين
. گيره غريبه دئديم، اؤزومه اؤز ائشيتديم اوخوياندامن صيغه سن دئدي، گؤرموشم ايشي او اولوب
رعايت شرعي جنبه اولدو ثابت يواش يواش دوشدوم اژدهاآغزينا قورتارديم آغزيندان ايلان گئچديم
اولوب.
. بير قاتيردي چوخچوخ باشيمي اولدوزو دان طرفدهن بير گلميردي ائلهمهگيم استراحت ياتيب منيم
دان اينجيمييهلر يولاسالاممندن ديلايله بير سحر نسناسلاري كي، فيكيرلهشيرديم طرفدنده
. ائدهك حركت تئز آز بير آچيلسين يوخلاصبح آز بير سن دئييل مطرح يوخلاماق منه دئديم، اولدوزنا
آچيلسين صبح تا اوتوراق دئييل مطرح يوخو منه سندهكيبويورورسان گلمير يوخوم كي، منيم دئدي،
هلهده ضمن اولدو معلوم سؤزوندهن باشلا مازاخلاشماغو اونلاريله معشوقهلريندهگلسينلر ٹ
گؤسته بوگئجه جان نگراندي گولمهلر،گولدورمكلر دئمهكلر دلاللار، و غنج و ناز و محبتلر رديكلري
. - يوخودو حصري ليگينينحدي گؤزهل نسناسلاريندا چون واريدي حقيده قيديميش
اورهييمده كيمي،ياناجاغيدي پروانه جانيم شمعينه محبتلرينين اونلارين اولماسيدين سن دئديم،
. . ائلييرهم شوخلوق سيزه دئدي، وارداولا اورا محبتي غير تا قالا قويماييب يئر بوش محبتين سنين
كي،- گؤرهرسن چكيلر پرده اوستوندهن حقيقتين آمماسحر گئچر شوخلوقدا جانليسي سؤزون دئديم
رنگين سؤزون يوخدو چيخاري دايانماغا اولدوزون بير گؤزلليگيينينقارشيسيندا اولدوزونون دان
سيزهحاج من گئجهكي او ديندادي يا دئدي، وئريب نشان زيركليك بير خاطر عوضائلهمكدهن
€ هاردان دئديم، بيلايشيقلانيب ائله دئدين دئييرديم، شئكيلينده ناغيل اولماغيمي اسير الينده غولون
€ . حكايتدي بير ائشيتمهلي دئدين تعجبائلييرهم دئديم، اولاشماغيندان چاققاللارين دئدين، بيلدين؟
. بير اؤ دئديم، ائشيدم حكايتي او كي، چوخماراقلييام قالدي دئييلمهميش دييهرم گئجه صاباح
ديليندهدير آنا يازميشام قطعهده بير كاملين من ائليييب آدامناننقل بير جور بير هره كي، داستاندي
. ساغليغينا اولدوزومون دان دئييرهم ناغيلشئكيلينده خلاصهسين آمما
. اگلشديرديم سماجتيله باشيما منيم دولاندي كيمي، پروانه دوروب كي، گلدي خوشونا ائله سؤزوم بو
( : بير گئجه بير دئديم بئله سازسيز سؤزومو اوخشاديم بويون گئنهده آز بير كنده( 61يئره بير منجم
رد صحبتلر سيندهن گلهجي تاري يئتيردي حورمتينيئرينه آپاردي قوناق كدخداسي كندين اولدو وارد
. دوشموشدولر گولدودهن جوك بوشقابلاردا جوجهلر آچيلديقيزارميش سفرهسي شام اولدو بدل
. كوفته- پيشيي اردبيل اوسانميشدي يئمكدهن دويي منجم قييماقدانواريدي قاتيقدان
اولاندان صرف سيگار، چوبوق، قليان، چاي، چكدي سيريق سفرييه گؤرمهميشداراشدي
- . حيطده سالاقدئدي هاردا يئريوي دئدي، منجمه كدخدا آيازيدي هاوا يئتيشدي واختي سونرا،ياتماق
دئديگيمي من دئدي، هاواياباخيب آياز منجم اولارسان ناراحت ياغاجاق ياغيش گئجه دئدي، كدخدا
اوطاقلاردا اؤزلري سالديردي حيطده منجمينيئرين كدخدا ايسلاتسين مني قوي ياغسا ياغيش ائله،
كدخدانين رختخوابدا ايسلاندي، اؤزيده ائليينجه اياق ال باشلاديمنجم ياغيش ياريسي گئجه ياتديلار
. شيديرغي قوناق نه ياتابيلديلر قوناقچيلار نه گتيرديلر ايچهري قوناغي آداملارييئتيرديلر اؤزو،
. قيلاق دوروننامازلاريميزي ايشيقلاندي دئدي، سونرا، زماندان بير كدخدا تؤكوردو ياغيشين گؤييئره
اياغا دور دئدي، قوناقچي الساخلادي منجم قيليندي نامازلار آليندي دستمازلار گلدي آفتابالگن
اولسيدين بئنماز و دئييلسن بئنماز بيليرم قيلدينياتدين نامازين خفتن شام قيل نامازيوي آل دستماز
. بو گلمير سهسيده اذان دئييل محقق آچيلماسي صبحون بوياغيشليقدا دئدي، وئرمزديم چؤرهك سنه
بولوتلار آچدي ياغيش لحظهده بير دهن اللهي قدرت دئدي، اولوب وارد بيرنفر ائشيكدهن حينده
. آز ايشيقلانمادانبير گؤردو باخا، يئرينه دان چيخدي دوردو منجم سئريشير گؤيده چكيلدياولدوزلار
اؤلدوروردو دردمنجمي آمما اولونوردو ميل صبحانه قيلدي نامازين آلدي دستماز تئز سوووشور دا
. امري جريان كدخدادان عارگليردي ناموسونادا بيلمييم كدخداجان اولام منجم من اولا نجور كي،
و. ياغاجاق بيلدين هاردان آلدي خبر قوناققوباقچيدان ساخلاشديرانمادي اؤزون آخرده سوروشا
بيلدينايشيقلانيب؟ هاردان توكه توكه ياغيش
( ( قالاغي او دئدي، گؤرورم،(( 62كدخدا گؤرورسن؟دئدي، ايتيده او دئدي، بلي دئدي، گؤرورسن؟
واخ هر وار اورمان ياغاجاقياخينليغيميزدا كي، بيلليك تپيلسه قالاغا ايت او واخ هر دئدي، كدخدا
. فور منجم يئريسؤكولوب دان كي، بيلليك سالار اولاش گئيينيب چاققاللار تهتيله هالا اياغا دوردي ٹ
.دئدي اولونسون خدمت قال گون نئچه بير ائلهدي اصرار كدخدا اولام ايستيرهممرخص اجازه من ،
توقف بيرلحظهده اوردا اولا آذانچي چاققال منجم ايت مرصد، قالاق اؤلكهدهكي بير دئدي، منجم
(. قيلدي تركين كندين ايله عجله دئييل (63جايز
دئدي، قورتارماقهمين سؤزوم خبرسيزايدي اؤزوندهن ياتيرتميشدي قولاغين ائله اولدوزو دان
اولان مطرح آراميزدا حديثبيزيم بو الله اولسون آند بيننا، جري الاحاديث احسن هذاالحديث واللهي
- دوزدا بوداددا ائشيتميشديم ناغيل وار،چوخ مطلب ايچينده دونيا بير راغيدي گؤزهل حديثلرين
لطف منه نسخهسين بير بارهده بو قطعهنين اولورمويازديغين ائشيتمهميشديم حديث محتواده
. گؤردوك حينده بو سيزه وئرهم يازام اوزون تا دئييل الده اصلينسخه متأسفانه دئديم، ائلييهسن؟
بير هوروت هوروت اگلشديك اوز اوزبه يئتيرديك يئرينه فرايضين چيخسينصبحون گون آزقالير
. دايانديلار فاصلهده آز بير گلديلر نسناسلار بودوسان باخيرديق بيريميزيناوزوموزه
. منه آتدي اوگولو ويريردي گئندهن اييي كي، واريدي گول عطيرلي گؤزهل شاخه بير الينده بيرينين
هاي چيخيب اولدوزواؤزلوگوندهن دان گؤتورسيديم قالديم ائلييمده طهر نه ائلييم نه ساري،
اولدوم متوجه اولدوزونا دان اعتماداولاجاغيدي سلب مندهن نسناسلارا گؤتورمهسيديم سالاجاغدي
. آيريلا بدنيندهن روح قالير آز گؤردوم
نسناسلار گؤزهل ايستيرديماو واريدي آغيري داش آز بير مندهده يوخودو گناه چوخدا اولدوزوندا دان
( . نصف العيش وصف كيمي قاباقدادئديگيم حظلهنم، دانيشيقلاريندان دانيشام ساعت ايكي بير ايله
حظ( حكمتده ايدي روحپرور دانيشماغي بونلارينتوركي دانيشار ديليله عرب نسناس العيش
. اولور حاصل حظ باخيشلاريندان گؤزون قلبي گؤزه عرفانداظاهري مطرحدي، محسوساتدان
- دوتماز، دوتار لذتلهنيردياوزوم روحوم منيم تماشاسيندان گؤزلليگينين اولدوزونون دان بئلهكي
دؤزمهگين بو دؤزهجكسن مشغولاولماغيما غيره اولوب فارغ سندهن مدت آز دئديم، اولدوزونا دان
. . دؤزهرهم يانايانا ايچينده اود اولسون دئدي، يييهجكسن تئزليكجه ثمرهسين آغاجيينين
لاپنسناسلارين كنارينا جيزيغين يئريديم بوروموشدو عالمي ايي آمما گؤتوردوم گولو او من
اولدوزونون دان امكانواريدي گؤروشمهگه وئريب ال دوردومكي، قنشرلرينده قارشيسيندا
بارهسينده گول من سونرا، احوالائلييندهن حال بيربيريميزدهن گؤروشنمهديم قورخوسوندان
. موانع تمام دئديم، اولدو؟ منجر هارا فكرين ازدواجاراجع دئدي، بيري يئتيرديم يئرينه تشكررومو
شرع انسان جنس آيا بودوركي قاليباودا نقص بير گؤتورولوب ازدواج آرادان جنسيله نسناس ٹ
يوخ يا بيلر دوتدوم ائلييه تصميم بارهده بو اولور مربوط جامعالشرايطه مجتهد بونوندافتواسي ،
متعاللهالمسلمين شريعتمداري كاظم محمد سيد آقا العظمي آيهالله حضرت تشيع تقليدجهان مرجع
بو بيلمهسهلر اولاجاغامجايز خدمتيزده بيلسهلر جايز ائلييم استفتاء حضوريندهن بقائه بطول
( عدول اوندان . 64مسئلهده محلهنيزين( و شهرينيزين سيز گئدهجييم قاپوسينا مرجعين آيري ائديب
بيري ائلييم اعلام سيزه نتيجهني تا بويورونيازيم اولسا كدي پستي و نمرهسين قاپوزون و آدين
) ( نعمته- ملا همشهرين وئرسن يازسان نامه بيزه اولدوآمما سريمه بيزي بو ينبوعالدين آقاي دئدي
وار، روابطي ايله اجنه جنسينين نسناس اصولا يئتيرهرلر بيزه مأمورلاريوار سيار اجنهدهن اونون
. اختصاصيبيزه آدلارين بو آراسيندا نسناس سوناسيدي چؤل آدي باجيمين آديمسوسوناسي، منيم
دوزلوكلر و سندهحقيقتلر سوجالادي آشيميزا پيشميش دوتدي گيچييي بيزه اولدوزونون دان وار
گؤزو آناسينين آتا ايحال علي آزاولمازدي اولدوزوندان دان سنه محبتيميز بيزيم گؤردويوموزكن
. يئتير اونلارا اونو تئز يولدادي
لحظهده بير آخا ياشلاريآخا گؤز كيمي، آخان اولدوزلار گؤيدهن گؤزلردهن، آلا باخيشلاريله حسرت
بللنديريردي توستوسون آليشديرانآلودونون اورهك منده آيريليغين بو اولدولار نئجه اولمادي معلوم
دان توستوسونده، اودوندا آلولانماغين بو اولوراولسون نحويله هر آمما عالمدي نه ايچهريمده كي،
. ديبيندهن آغاجينين دار حالدادي نه گؤرهم ساري يؤنلديماونا گيزلتمهليديم اولدوزندان
بويون توتدوم ديله اوغدوم آلنين آز بير چاليخليييردي كيمي، ويران بنذيرديايلان آداما قورتورموش
اؤزونهگلدي حالي هاچانا هاچاندان بيلينديرديم اونا اوندان، دفعين شرينين ونسناسلارين اوخشاديم
نه من كي، اولدو ائلهديملتفت يكسان يئريله مني باخيشيلا آهو آچدي گؤزلهلرين ماوي نازلانا نازلانا
دئديلر سنه نسناسلار ائشيتديم منهوئردين كين منيم آمما ائلهدين عمل قولووا دئدي، قالديم حالا
تومه اوس منيم آدلارين اؤز قحبهلر مراملاريناچاتسينلار قويمادي اونلاري گيجيييم منيم كي،
مني. ساري منه گلدي يئرييه يئرييه اوسته دابانلاري دوردواياغا دئييب، سؤزو بو قويوردولار
زمزمهسي باشلادي زمزمه بالا بالا چينيمه قويدو باشين اوتوردوقنشريمده دوز يئره ايلشديردي
گؤردوم واخ بير اولدو ائلهده ييخاندي ائو داليسي كي، ائلهديم يانديريردياحساس ياريب
: اوخودي ماهينيني بو اوسته شور چؤوردوهاواني
. قاشدي قاپدي سارامي داشديسئل آشدي چايي آرپا
. سارامي سئللر قاشديآپاردي قلم سارام منيم
بالامي گؤزلي آلا بير
مغانا ايل بو چوباناگلمهسين خان دئيين گئدين
سارامي سئللر قاناآپاردي ناحق باتار گلسه
بالامي تئللي قارا بير
گؤزهلليكدهسهسيله بو هاواني بو چون چيخدي باشيمنان هوشوم منيم چاتاندا، بورا سؤز
گؤزومي چيليير باشيناسو اورهييمين آچيب سينهمي اولدوزو دان گؤردوم واخ بير ائشيتمهميشديم
حاليدي نه بو گلسين منه گلنقادا سنه دئدي، باشيما منيم دولاندي اوسته داباني دوردي آچاندا
و قوشمادي داغيدان دوبرديمي قوشمامنيم بو ائله شكر اللهيوا اؤلمهميشم دئديم، دوشدون؟
سهسي بو سن اولدو سهسين سنيندهيرلي چيخاردان باشيمدان هوشيمي آمما سئوهرهم،
: منيم شاعيرسن احساسلي سن گؤرموردوم صلاح دئدي گيزلهديبسن؟ نييه مندهن ايندييهكيمي
: دئدي بئله سونرا، آلووودي اود، خرمنينين انسانلارينياشاييش احساسلي سهسيم
- تؤرهنين ياشيل يازدا ياي من دئدي، باشلاييب صحبت دولانماغيندان داليمجا منه گئجه بير غول حاج
خاطرهكي، بو قاچيرتماديم قيزلاردانگئچدي گؤزهل كؤندومه منيم كره نئچه دولانارديم كؤشهنينده
يورولوب من گئجه هر زنجيرلنميشيديم يئريندهسهسيوه اؤز گؤزهلليگين دولانيرديم پيينده سنين
اليمدهن بوتون اختياريمي منيم اولدوزو دان سهسيله گؤزهل منياوخوداردي، كيمي، دوشهنه كاردان
اونونوجاهتينده منليگيم اولدو باعث سي سه آلا، اليمدهن تازادان يوخودو زاد بير آلميشديمنده
. اولدو محو
عين بوزدو دوداقلارين چالدي جيرتميخ گتيردي اطوار جور به كيمي جور بولبول هر ٹ ويردي ،چهچه
. گلدي اؤزومه آز بير حاليم ماراقلانديردي مني ايدي نحويلن
. محبتي اؤلومنسناسلارين من دئدي، عاجزم توصيفيندهن كي، تاپدي قرار قنشريمده ايله شيوه بير
- و گؤزهلليگينده سنين منداي آليم قاداسين گؤزلريوين دئديم يوخ؟ يا سيليندي اورهييندهن
. داي دئدي، قالا يئري محبت نسناسا قالمييبتا اورهك منده اولموشام محو جذابيهتينده سهسيوين
. دئديم، اولام سرافراز ائديب خدمت دايانميشام كيمي،قنشرينده قول ايندي آسودهلشدي فيكريم
. و هاروت دئييرسن ياني دئدي، ديرسينلر گئچين آز بير مني تاپشير آلاگؤزلريوه يونيكي اؤز خدمت
€ دئدي،ايستهديم چشمييه ايلانلي چكدين سؤزو گئنه دئديم، تاپسينلار؟ نجات قويودان ماروتبابلده
. بوراخماز دوتدوغون گؤزلريم بيلهسن
بير ويرديم ائشينديمقاناتلاريمي خوروزوكيمي كرمهليك دئييشيلدي حاليم ائشيدنده سؤزلري بو
آيري بالبداهه يعني سيز تأمل دالغالانديفيكيرسيز، دهنيزكيمي طبيعيم بانلاتدي ذووقوممني بيرينه
غزله برملون ارتجالا دئسم جور
اولدوزوم دان دوزو، داد، صفا، بسط اولدوزوم دان اولدوزو، دان ئيري، دان
اولدوزوم دان اولدوزو، اقباليمين آرزيمين باغجاسينين بوداغي گول
: يوزو،داناولدوزوم گون ياناغي كؤز سلسبيل بو كوثراو، دوداغي ديل
اولدوزم دان اؤزو، سمايه، و ارض صيغمييان عالمينه خيال وصفي
اولدوزم دان سؤزو، درمان درديمه كيمي بال شكنيم، شكر طوطي
اولدوزوم دان گؤندوزو، اولان غالييي ليغين قارانليق ظلمتده، عالم
< اولدوزوم < دان گؤزو، باخيشلا بير ائدهن محو هريسي اي وارليغيمي
>: هريسياطواريندان دئدي چارپالاندي بيردهن آسيردي، قولان دقتيله اولدوز دان اولدوم، مترنم
بو واريميش اولدوزوآدلوسئوگيلين دان قاباق مندهن سانكي اديبسن بير باشاراجاغلو ايدير آيدين
اولار بير ائله اولدوز دان عالمينده دئديمخلقت سالدون، يئرينه سؤزي سن ميش اونادئميشي غزلي
گؤزلرين، غمزهلي سنين بونو يوخدوكي گؤزلهياراشيغي بير صونرا سندن بوغزلين سنسن، اودا
كؤزكيمي كيپريكلرين، قيوريم اوزون قاشلارين، قلم سوزگونباخيشين، قيقاجي يئريشين، عشوهلي
هيوايه گسمهلرين، ووران قيويريم ساچاقلارين، كيمي سونبول غنچاتكيندوداقلارين، ياناغين،
هند شيرينديلين، ليمودؤشون، بويون، عرعر بئلين، اينچه بارماقلارين، اوزون نازيك بنذربوخاغين،
. دئديرتدي بالبداههمنه كمالون خلقون، حسن بالاخره هرجورشيوهن، آغزين، پسته وخالين،
:>: هر شاعر دئدي دوداقلارينگوللنديردي قونجا سوزدوردو، گؤزلرين ماوي ياراشيغي ياراشيقلارين
جور هر ائتمهيه بذل دئديم بارينديريم سنينجور من بارينديري، اونو ممدوح ائلهسه مدح كيمي
>: بئله ياناميياسان دئدي آبادان، ائوين هاميسينداوئرسن، وئر، وئريسن هانسين وار، شئيين
>: ) ( داي دئدي نئجه؟ نين پيشمهميشي دئديم گلير طويوغونگولمهيي ميش پيش سؤزدئييرسنكي
. € عشوهلندي، كيمي قاش قلم باشلادي مزاحين سنينكيدير زاديم هر بوسن بومن اولمادي سنينكي
>: قاليبدااوليديك، بير جان ايكي كاش دئدي باغرينا باسدي غزالهسييم، غزليوين دئدي ـقيرجانا قيرجانا
لريم غم آيري و طلسمدهاولماغيم تؤرتميشديكي صحنه بير لنديريردي، لذت عضولريندهن تك تك
ديليم يانديريردي، باخيشيدهدهمي ساحرانه گؤزلرينين ماوي چيخميشدي، دوتاردوتماز ياددان
>: گؤزلريم دئييرهم يئنه دئميشم دئدي ديرسينلر منيگئچين تاپشير گؤزلريوه گؤزهليم دئديم؟ دوباره
. بوراخماز دوتدوغون
. منيمده- منيبوراخسا، جاذبهسي حقيقتين اولان سنده دئدي، اللها قالدي كي، منيم اوندا دئديم
. دير جك چكه ال سندهن گؤزلريم
- منيم گوزيدي اونونايكي اوزي، اونون گؤزومودي ايكي منيم وئريشده آليش و بركيشده چكيش بو
كي، چيخميشدوق ائله شاخيردي،اؤزلوگوموزدهن ايلديريمكيمي باخيشي گؤزلريميزين اوزوم،
اورهييمين طاووسو، جنت اولدوزو دان آي بيردهندئديم، چيخميشدي ياديميزدان طييي مراحل
- . گون بلكه آرينمه دئديم يئرينه اورتانين گون گلسين گون آزقاليب دئدي، واختيدي؟ نه گونون بندي
يولا، يوللانديق جيناغيما اونو آلديم ييغيشديرديق پوسهني پسه گئدهك منزلقاباغا بير باتينجا
- ده يئنه چاغي باتان گون قورويوردو بيزي عصا قوشدان قورد آيري و وحشيحيوانلاردان
. دينجلديك آز بير جورلهديك موزو يوردو يئر دالدالانديق بيردالدالاناجاقدا
€ دهوه سن دئديم، اولموشام يوك آغير بير سنه آلميرام خبر نيرخين من هئچ دئدي، اولدوزو دان
قدر او اولاردي بوندانچوخ زحمتيم سورونسيديم دالينجا من اولسيدين محملده اوستونده
. باغلاردي جيغيري پالچيق آغلاديمكي
. دوز سؤزودئدي، بو ياتاق تئز آز بير گئجه بو ياتماميشيق دي ساعت دؤرت ايگيرمي دئدي،
فيلسوف، يا عارفسن،حكيمسن، مسلكدهسن هانسي دئدي، گوله گوله تاپدي قرار قنشريمده
. با عارف عرفاندا دئدي، وار قاتماقاريشيغيم هامميسندان دئديم، هامميسي؟ يا عابدسن زاهدسن،
€ ) ( دئدي، وار سؤزون ائلهبيل دئديم، ناقصدي دئسهيئنهده شأني اعظم ما سبحاني اولسا يزيد
چوخ چكمك رياضت صوفي، نه ملامتي نه اول قلندر نه نجاتتاپاسان تا اول رباني عارف دئييرهم
. نتيجهسيدهسالبهدي چتيندي
جوان بلخيليبير آمما اولماميشدي سينديران مني دئدي، كي، روايتدي بسطاميدهن يزيد با
: يييهرهم تاپاندا نئجهسن؟دئديم، سلوكدا سير زهديله دئدي منه گليردي مكهدهن او سينديردي
( . مثلدي بو گئرهك سفر چوخ پختهاولماغا هنوز سن خام دولانگيلان گئت دئدي، ائلرم صبر تاپماياندا
() ( ). باشق بلخين شعريدير .65نباتينين دؤزهرلر( تاپميياندا يييرلر دهتاپاندا لري
. ائدهرهم تاپانداايثار دؤزهرم تاپانماياندا دئدي، نيهدير؟ زهدوده تعلقون طريقهتينده سنين دئديم،
حضرت چاتماق بومرحلييه عرفاندا سئوهرهم چوخ گؤزلريمدهن سني كي، گيلهسي گؤزلريمين منيم
€ ائدنمزسن درك محتواسين بوشعرينين اولوب خاقاني جومماچون چوخ حكمتدهده ايشيدي فيل
نگهبانش كردم شب به را شريعت مهتاب بشكافدكه گور طبيعت نباش زانكه نترسم
: دييرسن سيناكيمي ابن
ملحق شود حق به وجودت كه حق حق حكيمانهبه خوري ار ميناب علي بو چو
مطلق و اولارسان قايل قدمتينه اولانين هيأت دوتدوغو و پيغمبرسيزعقلين يوللانما يولو معقوليون ٹ
دوشونمزلرينين و قاداسيرياكار عابدين و زاهدين رياسيز دوشونن چيخماز يانا بير اياغي يولون
دوشسون به . گؤزونه ابتدا بحثين آمما فايدالانديردين اولياشامني ساغ گؤزهلي گؤزهللرين دئديم،
€ ياشيل ديينمزديم دييم يئرينده سؤزو گؤدسيديم چاتاق ياشيلتؤرييه قاليريق آز دئدي، ايدي ساكن
سن دي آيدين بيزه وضعيتلري آداملارينين يولون هر سببه او جورهمسلكوار هر تؤرهده
حظيناولان ليگيمدهن گؤزهل دانيشماغيمداندا دانيشام ايستهديم سن وارد چوخ بومسلكلرهمندهن
. . قاباقدا قالسين دئدي، اولاردي راق چوخ حظيم اوخوسيدين متشكرم دئديم، حظلهنهسن كيمي،
. اولماياسان بيهوش چيخيب هوشونباشيندان اولاسان مسلط اعصابيوا شرطلهكي، بو منزله كي،
. چييينلرين گولدوردو دوداقلارين غنچه سوزدوردو ماويگؤزلرين چيخماز چيخارتماسان سن دئديم،
() ( واو صدغلرين .66اويناتدي بيتي( بو قييجيتدي قاشلارين گؤزمهلنديردي ياناقلارين لانديردي
را صحرا آهوان كشم خويش دام رابه آسا عنبر زلف هم باد به اگر
. ) اوخودو ) آثاريندهن نين آذربايجاني گوهرخانم
. بيلرسن سالا ييرتيجيلارينداتورا اورمانلارين قوشلارين، هاوانين سهلدير آهولاري چؤللرين دئديم،
سان الزمان آخر فتنه راغيسن لاچينلارينلاچين راغي، گؤزهل گؤزللرين دوزلوراغي، دوزلولارين
. ) ( پايتختيندير دئييم جور آيري قوي اوتوراغين مرجيمهيي گؤزلريمين مسخرين اؤلكهسي وجوديمين
) ( عراقي فخرالدين يانيب اودونا آيريليق يانمييايدي اودو آيريليق سئويرهمكاش ياشاييشي بئله
كيمي،سؤيلهميييديم:
جدائي حرارت ز بندم بند بسوخت نيكه چون دلشكسته من ننالم چون فراق ز
. گؤزلريمدن بيتياوخومايايدين بو كاش دئدي، او يانديردي افلاكي خرمن چكدي آه بير اولدوزو دان
اورهييوين قويام اورهييمي قوجاقلاشام اودوركي،سنله آرزيم منيم جيران گؤزهل دئديم، پارلادي اود
ائلييه روح قبض بيزي عزرائيل حالدا وئرهن نفسه نفس قيلگئچمييه آراميزدان جوركي او اوستونه
. يوللاناق محشره صحراي دوروب اياغا كيفيتده چاليناندابو اسرافيل صور
اؤلموشوم سنيمنيم سالدين خال قارا اوستونه اونلوغومون قيزيل منيم سن دئدي، اولدوزو دان
. گتيرمه آرايا صحبت آيريليقدان
لازيمديبوروندوك جانا ده استراحت دئدي، ماراخلانديريب آز بير مني شيوهلريله شيرين گئنه
. گليردي بئچهسهسي و آذان كتلردهن ياخين آچيلدي سحر هوشلانديق آز بير يورغانچالارا
ساري مقصده ايكيمنزل بوگون بلكه يوللاناق يولا تئز ائله اياق ال آز بير گيلهسي گؤزومون دئديم،
آت لؤهلييرديم هردهن كيمي يولا،دهوه يوللانديق جيناغيما آلديم اونو اولدو اوجورده بيلك گئده
كيمي، كهليك گاه قويوردوم، قدمگؤتوروب كيمي، آت قدم گاه گئديرديم يورغا هردهن كيمي،
خاطريدي قاتماقدان باشين اولدوزونون دان اطوارهاميسي بو يئرييرديم يئريشي قاز گاه سوزوردوم
ايشيقليغين يواش يواش هاوا آليرديم دينجيمي آز بير اوتوروب بيگاهدا گاه اولماسين ناراحت كي،
يولدانبير خاطر، دالدالانماغا گئجهني اولا يئر دالداناجاق كي، بويانديدي اويان وئريرديگؤزوم الدهن
سوپيرتديير تاپيبگؤزهدهن قرار اتگينده داغين يئردهكي بير چمنلي گوللو كي، گؤردوم اوزاقدا آز
حيرت عقلي كي، وئريب هنرنشان بير طبيعت گؤردوم ساري اورا ديم يؤنل گؤزياشيدي بيل ائله
قويدوم يواشجا اولدوزون دان خيخديم دهوهكيمي، فكريندهدي انسانلارين طبيعتده سانكي آپارير
بير بودير آرزيم دئييرهم يورغون دئدي، يورغونسان؟ بيلچوخ ائله دئديم، خماررانير گؤردوم يئره
چوخ اوستو سؤزلريوين دئديم، قالمايا گؤزومده آرزيم منيمده گولدورهگوللنديره يئري گله باهار
. نجاتوئريبسن اليندهن غولون حاج منه سن دئدي، دوشونمهدي زاد بير دوشونجهييم اؤرتولواولدو
مثلده ايستيرهم سنعذر وئريب نشان صداقت يئرده هر دولانديريبسان يوينوندا بوراجان اوردان
مني ينبوعالدين بو كيمي دوتوباوينادان چوسقاني پيشيك دئييرديم اؤزومه اؤز يوخدو مناقشه
) ( گؤزيله همان منه آمما مستحضرسن بومطلبه سنده يئتيشك تؤرييه ياشيل قالير آز اوينادير
سببي باخيبسانسولغونلوغومون اولده بير باخيرسانكي، دور بو آرزيم چوخلوغودو ياشيوين سنين
خدمتيندهتيرتير اولا ياشاييشيم سنله منيم اوزانا عؤمرون طراوتلنديره سني گلهطراوتيندهن باهار
بو اوخويام و هاوادااوينويام او چالسا هاواني هانسي ذوقون تاپا يول غم قلبيوه قويمويام تيترييم
. اولام يئتيرميش يئرينه شكرانهسين زحمتلرين
چاتديرا بيزيده تا آرزيسيناچاتديريب كيمي فلك قبا نيلگون بو كيمي، آمما وار مندهده آرزي بو دئديم،
آغيرليغين حدودينده كيلو اللي بئش سنينقيرخ دئييل جايز وئرمك الدهن اولاني الده غنيمتدي دم
: هئچ چكمهميشم كورلوق دئسم منده گتيرميشم قولتوغومابوراكيمي بوينوما جيناغيما، آلميشام وار
و عشوهلريله جور به جور يئرينده اؤز تماشاسي منزلدهگؤزهلليگيوين هر آمما اينانماز كيم
سهلدي قالماييب اثر بير خستهليكدهن كي، ائلهسيليبسن توزون قلبيمينگؤرگوسونون شيوهلريله
. اوچموشام قاناتلانيب قوشكيمي،
بورنومدان امدييمسوت آنادان چكميشم سيخينتيلار مدت اوزون دئمهميشم سنه گئچهجهييمي باش
بوغاناقلار آشميشام، اليندهنقورتولموشام،گديكلر جلادلار گئچميشم، اؤلكهلردهن قورخولو گليب،
بير وئريب نجات منه قوشو زمرد بوغولاندا دهنيزينده سونرا،خزر مصيبتلردهن چوخ و گؤرموشم
يئنيب داغيندان قاف ياشاميشام خوش دهرميشم يورغونلوغومو قاناتينينآلتيندا محبت اونون زمان
بيلم قويماييبقالاتا منليك منده گؤزهلليگين سنين تاپميشام سني گليب آشيب قافقازداغلاريندان
. نمهدير يورغونلوق و ندير غم غصهندير
ماهني بير دوزلانادوزلانا نازلانا نازلانا قيليب وفا وعدييه وئرديگين ايستيير كؤنلوم ايندي آمما
. . آرزيسيدي اندهرين قلبيمين ماهنياوخوماق سنه عؤموربويو دئدي، حاللانديراسان مني اوخويوب
قويدو الين سوزدوردو گؤزلرين گولدوردو دانيشدي،گؤلدو دئدي، آز بير ايرهريلهدي ساري منه
گئتدي بيردهن ائلهدي زمزمه آز بير چينيمه قويدو باشين الدهنوئرمهيه قدرتين بلكه باشينا اورهيمين
. اوخوموشدوم اونا اوتوراغيندا غولون حاج من ماهنينيكي بو باشلادي قرارتاپدي اوسته شور اوجا
ياتماغا رختخوابا گيرير باتماغاآنام دولانير آي ياواش باواش
. اوغلان آي گل سورا باتاندان آي چاتماغاگئد ال مطلبه قالير آز بير
. اوغلان آي گل سورا ياتاندان آنام
باشيندان اليناورهييمين گؤتوروب چينميدهن باشين تئز ائلهديم كيمي، چيرپينان من اوخودو بند اوچ
€ اؤز سنده حال بو دئدي، سوروشماسانياخشيدي دئديم، خبردي؟ نه دئدي، سيلكهلهدي مني چكدي
واريندي منه كي، محبته او وئريرهم آند ايسترسنسني چوخ چوخ مني بيليرهم تاپيلمادي اؤزونه
€ گيزلتمه اسراريمندهن حددهكيمي بير هاميسين دئميرهم
تا اولاق منظر بيربيريميزه دويونجا خلوتده تا قالاق حتيالامكان اوتوراغيميزدا بو سن راضي دئديم،
. بير حالدا آيدين بوجور گلهجك محذوراتيقاباغا سونرا، چاتاندان آناوا آتا اولا محبت مراحل طي
ائشيتديم سندهن كي، سؤزوميدي اورهك منيم بو يارانماياجاقدئدي، امكان اولماغا همدم بيريميزه
چاتماقدان مقصديميزه دولانماغيم سرگردان چؤللرده سنله يولومداقالماسيدي گؤزلري آنامين آتا
بيرده كي، بيلسم جانيما دوشوب اينديدهن هؤووشنهسي چاتماغين سينهريديمقصده جانا
. دئديم، آتماياسان مني وار اومودوم كي، هلهدي آمما چاتدار باغريم آتاجاقسان مني قالماياجاقسان
مني دالغالانير گؤزهلليگيندرياكيمي سنين چكيرهم نهلر من گؤريدين اولايدين اورهييمده منيم كاش
) ( . ياغچيخاردير زئرهكدهن ضب قاليرام حالا حالدان بويانا اويان چالير
دهن) الناس سمسم ير رأس علي تجري ما يدري لم صافياو القوارير في (ٹ
نهلر باشينا آراسينداكنجدون داشين آغير ايكي بيلمزلر آمما گؤرهرلر صاف ياغي شوشهلرده جماعت
) ( منده€ بيتي بو عليشاهين مجذوب سيخيلميشامكي، ائله سيطرهسينده گؤزهلليگيوين سنين گليب
دوغرولوب.
) شدم) او كه آخر شدم چنان او ياد شدموز مو مانند به دوست موي عشق در
مجذوب فايدالانديرگؤروم مني آراسيندا سؤز دئدي، اولوب خلاصه اولدوزومدا دان وارريغيم منيم
( كبوتر كي، دير همداني عبدالهبگ بن صفرخان حاج بن جعفر محمد حاج دئديم، كيمدي؟ عليشاه
. ميرزه( قملي نراقي، مهدي ملا گؤزلوقبيلهسيندندير قارا خالقينين باش قيزيل شهرتيدي آهنگي
شمس قويوب قدم سلوكه سير دايره زماندان ائديبتحصيلائدهن كسب اجتهاد اجازه محضرينده
عصر سلمان اونا عصري فضلاي منقولدي اوندان حكايتلر عجيب مدارجهچاتيب چاتان تبريزي
ضمن. قيامتدي غزللري عرفاني ( ٹ دييرميشلر ( ) و) الحق مرآت و خاصه نبوت اثبات
. ) مؤلفيدي) كتابلارينين اوچوبسيد 1239مراحلالسالكين قفسيندهن بدن روحي تبريزده قمريده
مأثرهلر قديم معتبرو خانقاه او كي، اولوب دفن خانقاهدا بير شرقيده جنوب ضلع قبرستانيندا حمزه
عرفادهن 83دندي . نفر . چوخ دئديم، اؤليديم اورانيگؤروب كاش دئدي، قويلانيبدي بقعده او
قسمت يا نصيب يا آمما تاماشاليدي ونقاشي معماري آثار سقفينده و ديوار و در بقعهدي گؤرمهلي
دييم كي، سن وئريب آند محبتيمه اولان اؤزيوه مني سن اولدوزونادئديم اوزاتماديمدان چوخ سؤزي
تاپيم حال بير آسماغا قولاق اؤزومده قوي دئدي، ايرهريلهدي آس دئييرهمقولاق كي، سؤزلري او
هوزياييشدي، ) باشلادي، ابجد دئديم، دانيشيم اؤرگهديم و اؤيرهنيم ساخلييم ياديمدا ذهنيمهتاپشيريم
ضظغ ساخلادي تاپشيردي،ثخذ قلبينه قرشت اؤرندي، تئز سعفص دانيشدي، كلمن بيلدي، حطي
بئزي( آرشين گتيردي سؤزي سؤز اولدودئديم، دوشمه باجادان بحث اخير بيل ائله دئدي، قورتاردي
. دئدي، مؤثردي عالم مؤثر، حروف اعتقاديندا وارحروفيلرين خلاقيتي عالمده كلمهنين سكگيز بو
كورهييمي تئز تئز اليله ساغ چينيمه قويدو بوينون گئنه سينهمه قويدو سولالين سونرا اول ساغ چوخ
ماراق بير منده ايستييردي سانكي يوخودو مطابقتي ياشيلا سكناتينين و اوغورديحركات
) ومرسيها ) مجراها بسمالله دئدي، باشلييم آمادهسن دئديم، گتيره اله چوخون تؤرهدهسررلريمين
. اولدوز زهرهدهنآلينمادي بو آدي زهرا زهرهدي عرببسي سن، آناهيتا يعني اولدوزو دان سن دئديم،
اوچونجو زهره گؤزهليسن، سنانسانلارين كي، نئجه گؤزهليدي و ايشيقليسي اولدوزلارين و دي آدي
) ( ) ( زحل مشتري، مريخ، شمس، زهره، قمر،عطارد، گؤزهليدي و بيري نين سبعه آباء فلكده
. اطلسدي فلك فلك دوققوزونجو يوخدو سياري كرسيدياولدوزلاريثوابتدي فلك سكگيزينجي
. اولور اطلاق عرشه همين اطلس فلك گوموشدو قيزيل ارينميش اللفظيمعناسي تحت اطلسين
. ) هيأت ) زهرهنين آدلانيبديلار اتابك دوققوز ادبياتيندا تورك قويولوب آد علوي آباء يئرده دوققوزونابير
ربالنوع دويماز ورقصدهن سماع سؤزو ديلينده وار سازي الينده خاتوندي گؤزهل بير فلكيسي
. ايستكليمسن. سنمنيم بئلهكي ايسدهكليسيدي هامينين اودوكي شادليقلاردي
لحظه به باشلادينلحظه زمزمه چينيمه قويدون باشيوي اوستونه قلبيمين قويدون اليوي كي، سن
چكيلدي پردهلر گؤزومونقاباغيندان اوخوياندا بندين اول ماهنينين اولوردو عوض عالميم منيم
. بو تاپدي؟ قرار قنشرينده نجور اولدوز دئدي،سايسيز اولدولار مجسم قنشريمده بوتون اولدوزلار
قايل اصطلاحا آيري بهبهگينده گؤزونون انسانين دئديم، اولدوزلارايوخدو سايسيز ظرفيتي مكانين
قنشريمده صورتده اولان متمركز اولدوزلار سايسيز گون آي گيلهسينده مرجيمهگيندهيا اولسام
. يوخ دئدي، ايضاحلانديريم؟ سؤزي اولسا اعتراضين بيلمزلر اولا جمع يئرده گئنيشليكبير
چپيك تك تكبه عالم ذرات و اولدوزلار تاپدي قرار ياخيندا منه هاميسوندان اولدوزلارين دئديم،زهره،
زهره وئرميشدي الدهن اؤززادليغين زاد هر كي، گلميشدي وجوده صحنه بير آلقيشلييرديلار چاليب
اللهي ماخلق گؤزهلليگين اؤزيوين سهسيوينگؤزهلليگي گئتميشدي اؤزوندهن چالا چالا سازين
جواهرين قيرميشدي باغيسين بويون ثريا آتيردي سنه جوزاحمايلين جومدورموشدو درياسينا حيرت
/ / / ( چاغي سحر قيريلميشدي قولباغي سانكي گؤزومده باغي بويون ثريانين سهپيردي باشيوا
) رقصحاليندا چكيب ال قضاوتدهن چينينده ردا قاضيسي فلكين مشتري حالدا سنيآلقيشلايان
گؤزهل چكيله ساريچكيله مركزه خاص آراسيندا گؤي يئر متجزي ذرات خبرسيزيدي رداسيندان
هاميسندا اوخوياندا بندي وئريرديايكينجي سس سهسيوه داش داغ ياتيرتميشديلار قولاق سهسيوه
بير قاريشدي اولدوزلار اولدو يئريندهن داش بنديدهداغ اوچونجو گلدي وجوده تحرك فوقالعاده
گؤردوم اوندا سيلكهلنديردي مني وحشت كي، اولدو ايجاد بيرتشنج گلدي حركته گؤي يئر بيرينه،
. بويانا بوندان داي دئييسن دئدي، دانيشديريريسان و منياوغوشدورورسان سن كي،
استغفرالله اوخومويومدئديم،
اينانميرام نيجارداولورام ياواش ياواش منده گؤرسهنير حقيقتلر سهسينده آرتيق ليگندهن گؤزهل
. چيخام حالدان عادي
قوللارين سينمه باشينقويدو ياخينلاشديردي لاپ منه اؤزون منده يورغونسان سنده بيل ائله دئدي،
كيفيت بو هوشلاناق بير حالدا بو سالبوينوما قوللاريوي چينيمه قوي باشيوي دئدي، بوينوما سالدي
. گلدي وجوده
قوشونون كي،زمرد عصاييله وئرهن حكيم طرخان دؤرهسينه يئريميزين اوتوراق اولاندا يئرده هر
. نگرانچيليغيميزاولمازدي چكرديم جيزيق آرتيرميشدي اثرين شهپريده
آيدين لاپ تاهاوا قيلديق زادي نامازي دوردوق ايشيقلاندي هاوا اولوب استراحتيميز ساعت نئچه
لاشدي.
. آيريليغيميز هلهبيلميردي او چكهبيليردي ال اومندهن نه بيليرديم گؤتوره گؤز اولدوزندان دان من نه
آيريليغي اولدوزونون دان دوغروداندادوغروسونا آلميشدي جانيمي قئييت قارا منيم آمما ياخينلاشير
. ايستهيي اونون اونا ايستهييم منيم بگون گون تعجبدير يانديرانيدي ماسوامي اولوب اود بير يانار
. حالداآرتيردي گلميين وصفه منه
اياغلاريوين- كي، خبرآلام دوشمهيب ياديما مدتده بو ييخيلسين ائوي محبتين جيران گؤزلي آلا دئديم
. دوروش اوتوروش غولون حاج كي بيردهسوروشام گلير يئره بالا بالا ايندي نييه دئدي، نجوردي؟ آلتي
نجوريدي؟ كيفيتحظلنمهسي و رفتاري سنيله و ياتيشي
) ( آغ و ائلبگيلري و مغانلاريدي پير قورد حاج غول حاج غوللارين دئميشم بلهكي دئدي،
حده بو تا وئرهر رجوليتينالدهن قدرت ياشيندا قيرخ ياشار ايل اللي عمده غول ساققاللاريدي
رئيس تازا آمريكانين و آلار اونونيئرين قوجالاري لاپ اؤلمده بيري اولانماز غول حاج گلمييب
. منزلهسيندهدير قصر كي، گلر اوقوروغا غولدا حاج تازا گلر سفيده كاخ نئجه جمهوري
+ دوتاردي آتاردي قوجالميشديمني و چاتميشدي منصبه او ايلايدي آلتي بئش قورد حاج آپاران مني
سويوندوراردي مني واخ بو اؤزيدهيورولاردي سونرا، يوراندان مني اؤپهردي اوخوداردي اويناداردي
بير وئرير غسل منه سانكي يالاردي، كيمي، آلنيما نقطهبدنيمي نقطه باشلاردي آلتيندان آياقلاريمين
ساچلاريمي سحرلر تومارراردي اييلردي توكون باشيمين باطليدي يالانماسيديغسلوم قدر اوجو اينه
. بيرينهيوووشموردو بير انگيده ديشلهسين يوخودو ديشي سوراندا منتهي آچاردي هؤرهرديگئجهلر
شايد ديليله غول حاج يالاماغيلهياراخلانارلار حيواني ديشي بعضيسي ارككلرينين حيواناتين دئديم،
ائدهرديم دفع شرين قيسماغيله اؤزومو من فكرهدوشهردي او دئدي، ائديدي؟ وارد اشكال بكارتيوه
غول دئديم، واريميش؟ دغدغه قيزليغيما قلبينده بيل ائله دئدي، گؤردومگؤلومسوندو يئتنده بورا سؤز
تارينينلطفي سنه آلچاقدي دوواري شكدهن يقينين قالماغيندا سلامت قيزين اليندهنقورتاران
. كي، حاكيدير اولادؤشلريم چوخ خبرهويتين گئرهرك گؤروبسن دونيا سنكي دئدي، اولوب شامل
. وئرمهميشم الدهن بكارتيمي
بو چوخاولار داهي حورمتيم وئرسم تحويل سلامت آناوا آتا سني سئوينديردين مني دئديم،
. دئميرهم يئرهگلمير عمللي دوز اياغيم دئدي، دولاناق آز بير دور دئديم، سونرا، سؤزلردهن
. آلديم گلنمهدي گليشي كجدارمريزگئتدي گئديشي دولانديق آز بير دوردوق گيرهسن قولتوغوما
باشين گؤردوم يئره قوياندا يورولدوم آزگلديم بير ييخيلمييا كي، بوينوما سالدي قوللارين قوجاغيما
اوتورتدوم آرتيريب حشمتين گؤزهلليگينين ساللانيب ايلانكيمي، افعي بير هرهسي ساچلاري آچيب
. بير دئدي، هؤررهم يئنهده دينجلسين باشين قوي آز بير دئديم، آچيب بيرهؤروكلرين بير قاباغيمدا
دييمهؤروكلريمي دوشموردو ياديما كي، سن ائديب مشغول مني محبتيوه اؤز قدر او آزراحاتلاشديم
ضمن تماشاس آچاسان كاكليمين سونبول عنبرين سيلكهلهدي ٹ بير لهنهسنباشين حظ يندان
چولغالادي دونياني قارانليق ائلهديسانكي احاطه توكي باشينين بوتونون بدنينين يئرده اوتدوغي
مجمرده سانكي طرفدنده بير وئردي الدهن كليدهايشيغين خسوف آي گئجهليك دورد اون بيل ائله
. چؤكدي دومان داغا شلالهلي بورودو اييي مشك عالمي عوديانديردي منقلده گورا اصطلاحا آيري
تئللرين چيخدي آلينينآراسيندان بارماغي اورتانجيل گؤردوم واخ بير خوفلانديم آز بير دوزو سؤزون
اؤلكهني چيخدي آي آلتيندان بيلبولوت ائله اوزي سالدي طرفينه ايكي باشينين آييردي
. نهوار؟ هله دئدي، باخيب منه ايشيقلانديردي
صنعان شيخ اوتاتديراساندئدي، دونقوز منه كيمي، صنعان شيخ سان قاليب آز بالاسي ترسا دئديم،
او سنه من كي، العياذبالله سريييسن؟دئدي، مني يا ويريسان بيلمهمزلييه اؤزيوي دئديم، اولا؟ كيم
) ( ه عازر من نفس مسيحا سن گؤزده، منينه گؤرورسن گؤزده نه اؤزيوي سن ائلييم جسارتي
. وئريبسن جان تازادان
اولار نهگؤزهل كورقوشام بارهسينده صنعان شيخ من وار سنه منيم كي، علاقييه او اولسون آند
. دئديم، قوجاغيما اياغاآلديم دوردوم ائشيدم حديثين اونون آغزيندان ايسدكليمين كيمي، سنين
. يئتيشديك گلديك اوسته گؤزوم اوستهو باشيم اولسون حاصل بال فراغ يئريمزده اوتوراق گئدهك
نشان خم چم اويناتدي بدهنين باش تئللرين، قاشين،گؤزون، آز بيز اگلشديك يئره قويدوم محليميزه
: ترسا البته دئه صنعاندان شيخ كلمه اون بئش بالاسينا ترسا قنشريمدهدئدي دوز چؤمبلدي وئردي
(. هدفياؤزيدي (67بالاسيندان
شيخعطار آمما بيلر اساطيردهن كيمي، فرهادي نين نظامي عده بير صنعاني شيخ دئديم،
شيخ گاهبيواسطهگاه حافظينده و ائديب تجليل و وئريب قرار مراد اؤزونه اونو منطقالطيرينده
. اساطيردهندئييل گئجهجگي باش نظرلرينده مراديدي سيله وسيله عطار
صنعانين شيخ قرنينده آلتينجي هجرتين مشهوردي روم 700بئله چيخديلار واريديمكهدهن مريدي
دئيير حافظ بئلهكي سينلر گئت ولايتينه
ما تدبير اين از بعد طريقت ياران ماچيست پير آمد ميخانه سوي مسجد از دوش
بيز سونرا، يولداشلاريبوندان طريقت اي گلدي پيريميز بيزيم طرف ميخانييه كعبهدهن گئجه دونن
ائلهمهلييك؟ فكر نه
. مطرحدي گئتماغي طرفينه روم چيخيب مكهدهن صنعانين شعرده بو
قاشلاريله، گؤزلريله،كمان ماوي قيزي ترسا بير اوردا شيخي داغلارينا تفليس يئتيشديلر گئتديلر
) ( ، گسمه گيسولريله عنبرين كيمي،ياناقلاريلا، آلما آغزيلا، كيمي، قونچاسي گول دوداقلاريلا، ياقوت
اوخلادي كيمي، اوخلييان مني سن گؤزهلليگيله خلاصه غمزه،نازيله عشوه، كيپريكلريله، كيمي، اوخ
محبت يانديران اودا مني سنيله اولدون شكار منه اؤزونده ائلهدين منيشكار سن كي، تفاوتيله بو
طرفليديآمما ايكي محبت مسئله و گلمهدي وجوده صداقتدهن و حقيقتدهن و گؤزهلليگدهن
. يانمادي اودا او اؤزي يانديردي اودونا عشقينين بالاسي ترسا صنعاني شيخ
ياندي اودونا دوشدويا تلهسينه گؤزلليگينين بالاسينين ترسا صنعان شيخ بئلهدي اولسا تعبير آيري
كي، آرتيرمالييام اولسونايضاحيمي عاشق اونا كي، گؤندهرمهميشدي باشي قند اونا قيزي ترسا
او سؤندورسون اودون شهوت گلمهسيندهنوجودينين اله گؤزهلينين ترسا ايستيردي صنعان شيخ
شيخ يوخدو امكان ازدواجا مسيحي من مسلمان سن قيزدئدي، گلدي آرييا خطبهالنساء مسئله سببه
اولسيدين مسيحي دئدي، قيز ائلييه امتناع ايستهدي شيخ اولدو حاضر ائلهديشراب قبول مسيحيت
فور دئدي حرامبيلمزدين باشينا چكدي بوغداگئتدي ٹ ساققال يارامير مسيحيته بوغون ساققال ،
زماندا بير الينه دهيهنهيينآلدي چوبان اوتار چؤلده سورومو دونقوز آپارمنيم دئدي، خرجينه، فليين
. ترسا ياغلادي زنار شيخ زنارباغلاماقدي مسيحيتيميز نشانه بيزيم دئدي، گون بير تاردي او دونقوز
قلب كي، اينانمارام يانديرماسان قرآني شيخ دئدي،يا قيرجاندي نازلاندي قاباغيندا آز بير ٹبالاسي
سن ائلييب قبول . مسيحيت دئدي، جوابيندا قيز امرين؟ داهي دئدي، يانديردي شيخقرآنيدا حضرت
گون بير منيده آتدين اونو عشقينده قيز بير و ياشاييب آلتيندا بيردينبايراغينين ايل هشتاد كي، سن
شيخين و اولماز حاصل دل كام سنه مندهن ايشيوه گئت قاچ دور ائدهرسن هوسيوهقوربان و هوي
. چاتدادياولدي. باغري تا دولانيردي داغلارين تفليس دوشدو اولدو دهلي شيخ جناب تركينقيلدي
داغلاريندا دئييللرتفليس مريدلري بعضي ديلار داغيل باشيندان اؤلمهميش هاميسي مريدلرده
) ( دستگاه اوندا دئييرهم منده نجاتوئردي كفردهن يئتيردي اونا اؤزون ص مرتبت ختمي حضرت
او صيصا بر نفرينيله، بير كيشي الدعوه اومستجاب باعورا بن بلعم وار گؤرهنليك اوز دهده الوهيت
مرتبت ختمي حضرت صنعانا شيخ آمما اولورلار مغضوب بيرگناهيله صاحبي انفاس آيات صاحب
. ) وئرير) نجات ص
مريد اولدولاركيسيزدهن طرد گئتديلر قاپيسينا مرادين هانسي مريدلر داغيلان او تقدير اي علي
تبيعت مريدهده گؤرسه ايش نه مراد دييرلركي، اونا مريد كي چيخماز حافظ مرتكباولا شيخ ٹ ،
. يازيب بئله رابطهده بو مراديدي اونون صنعان
منزلها رسم و راه ز نبود خبر بي سالك كه گويد مغان پير گرت كن رنگين سجاده مي به
او كي، دور بو عقيدهسي عين 700حافظين مريد بدون نفر اولانعمللره مرتكب صنعان شيخ ٹ
اوليدي ثابت اولماقلاري مريد تا اوليديلر مرتكب گئرهك .تحقيق
( خوشنالههايزارداشت نوا برگ آن اندر داشتو منقار در خوشرنگ گلي برگ حافظين(68بلبلي
بالاسيدي ترسا گؤلدهن برگ صنعان بولبولدهن هدفي
داشت اينكار بر معشوقه جلوه را ما وفريادچيستگفت ناله اين وصل حين در گفتمش
مني جلوهسي دئدي،معشوقهنين ندي؟ باغير، چيغير بو دئديم، گؤرنده صنعاني شيخ يعني بولبوله او
. سالدي حالا بو
گردشپرگارداشت در عجب نقش همه كنيمكاين افشان جان نقاش آن كلك تو با خيز
گردشينده گناهلاريقلمينين اولدوغو مرتكب صنعان شيخ كي، سينديراق قلمين نقاشين اياقه دور
) دانيشار ) مذهب جبري سؤزيده بو وئرميشدي قرار
داشت خمار خانه رهن خرقه صنعان مكنشيخ بدنامي فكر عشقي راه مريد گر
ميخانهده مرشدليكخرقهسين صنعان شيخ دالي، آت موسي نا عار، اولسان مريدي يولونون عشق
. قويدو گرو
داشت زنار حلقه در ملك تسبيج و دراطوارسيرذكر كه خوش قلندر شيرين آن وقت
تسبيحي فرشتهنيناذكارو جورينده به جور سلوكون سير كي، واختي صنعانين شيخ اولسون شيرين
. داواريدي زنار يغي ويرد بوينونا اللها
. اسلامي فرق بوحديثي مرتبتدهن ختمي حضرت اولمور خلاصه بوردا ارتدادي شطحياطينين حافظين
( وجماع ) الخبائث ام الخمر وار مطابقتي قرآنيله نص و بيلير (.69وارد الشر( مفتاح و الاثم
. بويورور خاقاني الاصباح و المعاني خلاق
خدا جناب در نگذارند جنب كس جماعالاثمكه از كن طهارت نخست برو
: دئيير ايسه صائب تبريزلي
پي از شراب پشيماني تلخ گريه دارد اينمعناكه شد روشن روشندلان بر تاك اشك ز
: دئيير دهلويده بيدل
ميخندد قاه قاه ما لب بر خنده ميداريمكه شيشههاي خاصيت عيش، به
: دئيير ده حافظ
( خوانداشهي امالخبائيثش صوفي كي، تلخوش العذاراي( 70آن قبله من احلي و لنا
و وصلشيرينليگيندهن آدامين يئتيشميش آرزييا بيزه قويوب آد امالخبائث پيغمبر كي، شرابي
معاندلر ائلييب حافظ حضرتپيغمبره كي، جسارت بو راقدي شيرين اؤپوشلريندهن باكرهلرين
. حافظين بيلميبلر حوصلهسيندهن 200ائلييه دانيشيغين بو شرحي شطحياتيواركي آرتيق بيتدهن
. دئديم،. بيلرديم قرآن حافظ و آدام ياخشي حافظي منهله دهده واي دئدي، اولدوزو دان كناردي
(. قرآنيديلار حافظ اكثري حاليواخوارجين واي ائلهمهسن (71توبه
: اون قرآن دئييرلردئدي، حافظ علته نه سنه دئدي حافظه فاتحي، دونيا تيمور امير شيرازدا دئديم،
. ايش چتين چوخدا قرآنحفظيدي آدامين مليونلار دئدي، خاطردي اونا حفظيمدي روايتيله دؤرت
. ائلهديم- معين سوره بير خاطره دئييرامتحاندان امير محققيدي اولماغي حفظ قرآنين عايشادا دئييل
ائلهدي تعيين اوخويوم حفظدهن من ائله تعيين بيرسوره سن دئديم، كيمي، آخرا باشدان اوخودي
. 72اشا) دئديم،( اولدوزونا دان ايچينه دوشدو ميلابي حافظين باشا گئتديچيخدي اوخودوم غادان
دئيير حافظ شطحياتچيديلار و قيراغي بئزين بير ملامتيوصوفي و قلندر
نباشد دفتر را عشق درس مائيكه همدرس اگر اوراق بشوي
چاليشار تخريبينه عاداتعنعنهلرينين و عبادات چاتار كمالا حد كونيندهن تفريدي و تجريدي قلندرين
- ماسوانين دوتدو اللهدان ويريب تپيك گؤيه يئره اولاندا صوفيده آرتيقدي قلندردهن همين ملامتي
. اولار فحاش هاميسينا
سوق طاموطرفينه اولوب محشور اوننان گونو قيامت يئتيره علاقه بيرينه افرادين جور بو كيم هر
( فلان اتخذ لم ليتني ويلتي يا دييهجك خليلا اولاندا ( 28ٹ دوست آدامي فلان كاشمن اي فرقان
دوتمييايديم.
ياشيياسان دئدي،مين باخدي منه گؤستهرهرهك، محبت كامل گؤزلريله ماوي گؤزهل اولدوزو دان
سني اولام بالاسي ترسا ايندينئجهسن اولدو چوخ ارزشي بيلنيشلرين بو ياشاماقدان مين منه كي،
حكيم خلاقالمعاني، گؤستهرهنيم يول ادبياتساحهسيندا منيم دئديم، سالام؟ حالينا صنعان شيخ
: بويوروب بئله عليه رحمتالله خاقانيشيرواني لسانالاصباح الحكما،
نگهبانش كردم شب به را شريعت مهتاب بشكافدكه گور طبيعت نباش كه زان نترسم
ايكي، بو چوخآسيلييام عرفاندان حكمته بير، بو كؤلگهلنميشم كؤلكنديريگينده شريعت هميشه من
آرخاسيندا شهپريده زمردقوشونون كي، عصا اولان نقشي بدوح يئريسينده ال حكيمين طرخان
انس، طير، وحش، دد، ديو، امان حزر قاشيمنزلهسينده اوزويونون سليمانين حضرت منه دوروب
اودون شهوت گؤزهلليگينه بالاسينين ترسا شيخصنعان اوچ، بو دولاشماسينداندير جن
اودا كيمي، گؤرهن وحدتي جمال من گؤزهلليگينده، سنين عشقيئتيرميشدي خاطر سؤندورمكدهن
اولسون منتهي رسواليگه ايشي كي، دوشمزدي تمنايه او گؤرسيدي بالاسينينگؤزهليگينده ترسا
ترسا صنعانينخاطريندهن كيمي، ايندييه قورتاراندان سني اليندهن غولون حاج بئشينجي بودؤرد،
سن يئتيرهم آناوا آتا سني فكرهدوشمزديم بو گئچسيدي سنه فكريمدهن منيم خطورائليبن قيزينا
مطلبه بو . اؤزونده اينانميردين
سني ايستيرديم حاصلاولدو مرض محبتدن دده واي دئدي، يئييب تكان يئريندهن بيردهن اولدوزو دان
. يورموشدوم چوندانشديريب حاللانديرام گتيريب اطوار آز بير ماراخلانديرام
من نه و بالاسياولارسان ترسا سن نه دئييسن مارال اينجيمهلي بنديسن اورهييمين منيم سن دئديم،
) ( قايل شرحه اولاجاقسان بيلسيديمناراحت گتيردي سؤزو سؤز يجرالكلام الكلام صنعان شيخ
دوووز سن نه اوتاررام اوتار دئسن دييرديمدوووزدا جوابيندا سؤزووون دفعه بير ائله اولمازيديم
ائشيتدي سؤزلري بو دانيشديراسان مني ايستيرسن بيلديمكي اوتاران دوووز من نه اوتاتديرانيدين
قوللارين اؤپدي آلنيمدان منيم ايرهلي لاپ چكيلدي قنشريمدهاوتورموشدو اؤزونه گلدي حالي
بيل ائله توكي باشينين قاجيندي دالي آز بير باشين اورهييمه دايادي بوينومااورهيين سالدي
€ معطرمشك عنبركيمي يوموشاق اولارميش توك بئله بير باشدادا اولدو رازان وه گولخرمنيدي
كيمي،€
دالي آزجادا بوشائلهدي آز بير بوينومدا قوللارين سالدي اون بيره اوستونه گؤزهلليگينين صحنه بو
) ( اولسون، دان اتراب كواعب جلوهلهلنديرسين برابريمده دؤشلرين ايستيردي سانكي قاجيدي
منده آلسين جانيمي ايستيردي اولموشدو سانكيعزرائيل گؤزومه ديرهدي گؤزلرين آلا اولدو ائلهده
دوشوسن حالدان بيل ائله سنده حاللانديرام سني منسئويرهم دئدي، باخيرديم حيران و مبهوت
گوللندير دئدي، دوداغيما ياخينلاشديردي دوداقلارين بنذر گولياپراغينا قيزيل قاباغا قاريردي
. آزالماز ايچمهييله سويو چشمهسينين ديريليگ قوروماز، پتكدهن بالباخماغيله كي، گولشني
چؤل جيرانبالاسيسان، لالاسيسان، داغ قونچاسيسان، گول سوناسيسان، سو سن دئديم،
( مينجيغي گؤز طاووسيسان، باغ .73دورناسيسان، سان(
صدف كيمي،گوهره سنين آرالارام اورهييمي بيلسم يارادا امكان گؤزهليسن گؤزهللرين خلاصه
مندن. يوز سئويرهم منسني نقدر دئدي، دالي چكيلدي آز بير آچدي بوينومدان قوللارين ائلرهم
ظاهره چوخ محبتيوي قرارتاپيبسان محذوردا بير بيل ائله آمما سئويرسن مني سن آرتيق
سورمالي باسانميسان، گئرهكدي اوجوركي اوينادانميسان،باغيريوا دوتوب، آتيب، مني سالانميسان
منيم قورانميسان، عيشي بسط و بند تانانميسان، تامسي سورانميسان،وصليمدهن عضولريمي
. گؤزي سندن من تا چيخاردانميسان جانينندان آغريسين چكديگينرياضتلرين يولومدا
) منيمقانيمي ) غول حاج قالميشدي زمان آز كيدي سنين بوتونلوگي وجوديمين منيم كولگهليقالمايام
. ائلهميرهم مضايقه وارليغيمي سندن من ايندي قويا سون ديريلييمه و سومورا
ديينميرهم آنجاقاوتانيرام وار تمنالريم بير اوندان منيم گئچيردي قلبيندهن اولدوزونون دان سانكي
تلويح تقاضاني ائدهن يوسفدهن حضرت زليخا سببه ثمرهسين او محبتين منه تا مندهنائديردي او ٹ
تامحذو آچيردي اؤزومو منيم اشاراتيله قلبيمدهن يئديرتسين فكري مزاوجت منيمده چيخام ردان
خصوص گؤزويرماسي، آتماغي، قاش اويناماسي،گولمهسي، آمما ائلهميردي اوخوماسي خطور ، ٹ
. سيليردي پاسين گوسونون گؤز قلبيمين حركتوئرمهسي اندامينا اعضاي
صنعانين اوندانشيخ منيم كي، دوشوندوردوم و يئتيرديم يئرينه نيتيندهن خلوص اونون تشكرومي
حالدا بو قورخوردي اصرارينآيدينلاشديردي اولمادي قانع يوخومدو تمناسي اولان بالاسيندان ترسا
بو تاپسا انجام مزاوجت لكن يانديرام اودونا سونرا،آيريليغين تاپشيراندان آناسينا آتا اونو من قالسا
بئله چيخارتميشدي ياديندان بيليردي يادا دوشموشم طلسمه بيلميرديمن او گؤرنمهرهم ايشي
اؤز اولار ناراحت كي، آچانميرديم اوستون سؤزون آداملاريندانام وحوشون حول او بيليردي
سؤزوناوستون اوردا اولماسا بوراخار مني دوتار اونلاري سونرا، چاتاندان آناسينا آتا اؤزومهدئييرديم
هر. سئويرهم ازازدواج غير منيم سنده سنيننم من دئديم، توتوب ديله اولدوزون دان آچارام
وئريب نجات دهنيزدهن منهخزر قوشو زمرد شيوهلريندي سنين آچان قلبمي آپارام حظيسندن
ياشاييشيم منيم گتيرهندهن داغلارينا قفقاز يواسينا
( دان گئچيرديكي، فكريمدهن هردهن المأوادهدي جنت سانكي گؤرهندهن سني عليالخصوص
). دير نصيبيم جنتده و حورا اولدوزو
حالدا سندهنآرتيق كي، خاطردي اونا اولمالييق و واريق اوتوراقدا بو كي، گوندوز گئجه نئچه
اوقدر عشوهلنسن هرنهقدر ائدهبيلسن رقص و دوروب و اوتوروب جور هر قنشريمده حتي حظلهنم
. سببسن آچيلماغينا قلبيمين
. آتا مسئله بو دئديم، جورلهنر كبراسي و صغري قضيهلرين آتماياسان مني كي، وئرسن قول دئدي،
علاقم آيريلماغا سندهن وار كي،امكانيم كيمي، اورا و اولاجاق مطرح سونرا، وئرندهن تحويل آناوا
. دان يانديراجاق مني درجه يوز يانديرسا اوندرجهسني اودي آراميزدا دوشسه آيريليق يوخدو
اولدو كيمي، اولان قانع ائلهدي صحته حمل كيمي، ائليين برصحت حمل عمللري مؤمنلر اولدوزو
عين آز ٹقدوداغلارين كي، گلدي صفا اورهييمه ويردي چهچه كيمي، بولبول بوزدو كيمي، ونچا
ديزيمهياپيشديريب ديزين قاباغا چكيلدي ماراقلانيرام كي، ائلهدي استنباط اوينايام قالديمدورام
. گئجه قاريشيب باشيميز دئدي، قالمادي فاصله آراميزدا اوتوردو اوستونده ديزيمين اولمادي دئدي،
سالدي قوللارين قوجاقلادي بدنيمي داياديدؤشومه دؤشلرين دي واختي يوخو گئچيب گئجهدهن
حالدا كامل بوينونا سالديم قوللاريمي چينينه اونون قويدوم مندهباشمي چينيمه قويدو باشين بوينوما
كيمي، عود اگر باغرينا باسيب اولدوزو دان مني كي، كيفيتله بو دئديم، بويوناولدوق، قول
بو اولدوزو دان ائلهمرهم حس حرارتين اودون قويالار اوستونه كؤزونون مجمردهكؤمور
ائله دئديگيمكيمي، قاباقدا باشلادي زمزمه يواشجا يواشجا راحاتلاشديم ايندي دئدي، سؤزوائشيديب
. چالير لاي لاي منه آنام بيلديم
اوحالداكيقوجاقلاشميشديق گئجه دئمه چيخيردي گون عنقريب كي، آييلديق زمان بير سحر
. قوجاقلاشماحالينديديك همان اوياناندا يئره، دوشك آشيب هوشلاناق،
ساري اوتوراغميزيمقصده كي، مصلحتلشديك يئتيرديك يئرينه عنعنهسيني صبحون دوردوق
€ آزاد تئز طلسمدهن بلكه عينحالتلهسيرديم در منيم نه اولدو كؤنلو اونون نه تركينه يوخ يا بوراخاق
اونا طرفيده بير قوپبوردي ياپيشيردي اوجور آمانسيزيدياومنه تعلقوم دا اولدوزونا دان اولام
اولماسيديده بدگومانيدي اؤزونه اؤزي يوخودو غولوندييهدييهكيشيليگي حاج يانيردي اؤرهييم
حضرت قورتارماق سلامت اليندهن غول حاج كي، دييهجيديلر اولماز آغزينباغلاماق خالقين
نهائلهمهلييك؟ ايندي دئديم، اولا طرف بر اليميله منيم موضوعاتدا بو ايستيردي بيل ائله فيلايشيدي
او آچيلا، قلبيميز آز بير بلكه گئدهكدولاناق آز بير غنيمتدي دم اياغا گليردور يئره آز بير اياغيم دئدي،
- فايقايدي گؤزهليگينه طبيعتين گؤزهلليگي اونون دولانيردوقآمما كؤشنده چيچكلي گوللو گؤزهل
. گلهسهن دئدي، دئييلدي قاليجي اونا مندهن نسبت منه اودا گؤزگؤتورهنميرديم گؤزلريندهن
اوز به دوشمزاوز اله داي گون بئله اوغورلاياق گون بير فلكدهن ايلهشهك آراسنيدا بوگوللرين
صيغه كي، شكينوار مگر دئديم، يوخ؟ يا ائديسن جاري صيغه منه دئدي، يئره، اوتوردوق
. ائلهديم وكيل سني دئدي، دئديم،گئچديم گئچهسن مدتيمدهن ايستيرهم اوندا دئدي، اوخوماميشام؟
وكالت اوخوياسان اؤزيوه صيغهمي فضولا تازادان دوباره و اوخودوم وجهه و مدته معين ٹصيغهسين
ائلهديم جاري اولماغيناخاطر قيز احتياطٹ .صيغهسين
نغمهلريم، ائليييرسن،عشولريم، حظ گؤرورسن، گؤزهلليگيمده منيم وحدتي جمال سن دئدي،
بوتونلوگونده بدنيمين چوخالير،ندهنايستهميرسن حظين سنينده آرتيرير، گؤزهليگيمي باخيشيم،
لوت مني گئدينجه سحر گلندهن بساطينه غولگئجه حاج گؤرهسن؟ گؤزهلليكلر آيري تماشادهن
لااقل دوشمز اله فرصت بئله اولاردي استراحتيم سونرا،گونوز گئدندهن او منيم اويناداردي
: كي،دئيير ائله تبعيت سعديدهن
نخورم غم نهند آتش بر عود چو شكرمورم شاهد آغوش در است امشبي يك
قمرم با است خوش امشب كه آفتاب، صبحبر دريچه آسمان اي نفس يك بند به
درم به دامنش به تا شود حجاب گر ماندو نخواهد پيرهن اين جز به ما ميان
: دئيير راجي ابوالحسن حاج و
قورور پتكدهن باخماغيلا اسگيليرعسل نيين شيرهسندهن چكم
قورور گؤبكدهن رختخوابه قوياقباخار نافه ناف سويون گل دئسم
) ( اوزادين عجلهائله لك هيت دئيير آچيلير قاباغيندا يوسفين حضرت باغليير قاپيلاري زليخا
گؤزي دونيانين نقدردئسن صحنهلردهن بو اوزادام سؤزو ايستهميرهم آمادهدي سنه طرفينهكي
ايستهميرسن وجهله حلال سن كامهچاتسينلار ايستيللر وجهيله حرام زليخا راجي، سعدي، گؤروب
سئويرسنحظلهنهسن؟ چوخ نن اؤزومودهگيلن كي، مندن
منه حقيقتكي سندهاولان دئييل ايستك عرفاني سنه ايستهييم منيم دوت نظرده منيده آخي علاوه
وارريغيمي ايستيرهم حقيقتينمقابلينده او گوزهلنديريب نظريمده منيم سني ائلهمييبسن خيانت
. قويام اختياريندا سنين
. باخيرديم كيمي،جمالينا آي گئجهليك دؤرد اون باخيشلا حسرت اولمادي ديليم دييهجك منيم
) جور ) هر لوتاوزلرين قاباغيندا سنين سوناسي چؤل سوناسي، سؤ نسناسلار گؤروم باخ بورا دئدي،
ده يئنه اولورسان؟ نييهملائكه گلنده منه چكيردين شيره جور هر اونلاردان وئريرديلر نشان سنه
. مني وئرسهلر مافيهاني و دونيا شئكيلينگؤرسن بدنيمين بئليمي، اينجه منيم دئدي، باخديم دوردوم
عضولريمين منيم قدرتي تانرينين كي، اومحسنات چكمييهجكسن ال مندهن وئرمييهجكسن،
) ( احسنالخالقين فتباركالله دييهجكسن ائديب تحسين وئريباؤزون نشان گؤزهلليگينده خلقتينين
عمل تاپيسان قرار مقاميندا رضا معني به سكوت جوابيندا سوزلريمين دير اوچونجودفعه بو دئدي،
نشانوئرميييرسن؟
) مرحلهسي) آچيقليق يلا اولدوز دان
) اولسون) حذف قسمت بو چاپدا دييرديم اولماسيدي قرآندا سورهسي يوسف
ايشهده ونامشروع دئييلم نامحرم سنه من دئدي، اولوب لوت سويوندي لباسلارين ائلهدي ال
) ( دؤرت اولدوم ياراديجيسي والهقدرت اندامينا تناسب اولاندا متوجه لك هيت اولماميشام مرتكب
اوتوراغيمزا، گئدهك گل دئديم، دوتماز دوتار باخيرديمديليم بدنينه اعضاي آلميشديم ساتين گؤزده
زمزمه داناولدوزو اوتوردوم من اولوب حاصل بال فراغ جيزيقچكديم بؤيوك يئتيشديگ گلديك
اوتدي گلدي ماراقلانديردي مني عشوهلريله جور به جور ائلهدي هاوادارقص او باشلادي
قاشآتيردي ويريردي، گؤز اويناديردي، دؤشلرين سورتوردي، بدنيمه بدنين اوزمه قوجاغيمدااوزون
اونا وئريبقوشولموشدوم الدهن اؤزلوگومو منده اولسون اولماميش قالماديمرتكب عمل بير
. يوخودو سوموك بدنينده لطيفايديسانكي اوقدر اعضاسي گئديردي بالابالا اليمدهن اختيار
اوزاقدان هاچانا ياخينلاشيرهاچاندان اؤيدوكجه گلير سهسي نهريلتي بير اوزاقدان گؤردوك بوحالدا
اولوب منقضي واخ دوشدي ياديما منيمبيردهن غولدي حاج دهده واي دئدي، گؤروب اولدوزو دان
آيريلسين حتم بدنيندهن روح قالدي آز اولدوزونون دان چيخيبگليب جيزيقدان غولدي حاج ائله ٹ
دئديم بيلميردي گيينه اياغائلييب ال سارالدي ساري و ساپ گيرنمز جيزيغا او ائلهمه قورخوب ،
اؤلدورموشم، قابان نيله بو گؤرورسن سرنيزهني اوجونده عصانين بو بيلمز متوجهاولا بيزه خطري
آند منيديلهدوتورسان؟ يا دئييرسن دوز دئدي، بيلمز اولا پرسنگي اونلارين غول اژدهاگؤننهميشمحاج
€ بو اژدهاكي و قابان او وورغونباخيشلاريوا و گؤزلريوه شهلا او اولسون آند دئديم، اينانيم ايچ
بيلمز اولا يئكهليكده پيشيك قارشيدورسا، برابريندهاونلار قياس قورد حاج بو اؤلدورموشم عصاايله
ائدهرم خرمن قانينا آل اونو گئتمهسه گئتسين قويسون اونوكويودوم ائلهمه قورخوب ذره بير سن
او اونون من كي، ائلهميردي قبول غيرتي اوستوموزه بيزيم اؤزونچينغيدي غول حاج
گئچنمهدي ايچهري داياندي ديك يئتيشنده جيزيغا اولام آلميش اليندهن گؤزهلليكدهشكارين
سوووروردياؤزون گؤيه توپراغي آنغيريردي دوتدي دليليگي لاپ گؤردي لوت داناولدوزون
. اولوردو مانع جيزيق ساري بيزه چينغييردي
قوي وئر اونانشان اؤزيوي حالدا لوت كنارينا جيزيغين گل اياغا دور هردهن دئديم، اولدوزونا دان
قورخوب اولدوزو ديييمهدان ايچ آند يئتيشيم حسابينا و حق تا دوشسون كاردان اويناخلاسين
غوللار اصولا گليردي تپيك گؤيه يئره اودااويناخلاييردي وئريردي نشان اونا هردهن اؤزون ائلهميردي
انگين يوخيدي ديشي ائلهميردي قبول گئت قوي قاييت التماسائديرديم اونا قانارلار ديل
عصبانيتينآرتيريردي وئريردي قيندي ياندي هي بونا اولدوزودا دان آغاديردي شاققيلداديرديگؤزلرين
سالسام اليمه دئيير دئيير؟دئدي، نمه آلديم خبر اولدوزوندان دان دئييردي يامانلار بعضي بونا اودا
. دانيشانميياجاقدا كي، جييم بئلهقجلده انگين يئيير پوخ دئديم، داغيداجاغام پئرتيوي هئرت
انگين نيزهايله گتيرديسر يوروش طرف منه بو قيراغيندا جيزيغين دايانديم گلديم دوز چكمهدي ال
بير دههتدهديم تاپا ال منه اؤزوناؤلدوروردي اؤز دؤرهسينده جيزيغين اولدو عصباني لاپ پارچالاديم
) ساري ) منه آتيردي آغزين يئره تاپدييردي باشين اولدو تكگؤز اعور وئرديم قرار هدف نيزييه گوزون
. اولدو اعمي خرجينه فلهيين وئرديم بيريگؤزونده او ائلهديم گؤز گؤز
قاچماغا حاجغولون ينبوعالدين، قوربان سنه جانيم وير گليردي سهسي داهئي اولدوزونون دان
حساس دههتلييرديم مندههردهن دييردي اوه نريردييردي دؤرهسينده جيزيغين اولمادي امكاني
ايكي بير اوسته بؤرو دوشدو گئتدي گؤردومحالدان زمان بير زوپويوردوم نيزهني سر يئررهريندهن
واصل جهنمه قاتدييب قيراغين بيلديم گؤردومدهبهريشنمير گوپهديم ساغريسينا قارنينا يارادا
دييهرلر. بونا عاشق ائله تاماشا اؤلوسونه غولون حاج يعني قورد گلحاج دئديم، اولدوزونا دان اولوب
مخاطب اؤلوسون اوغوندي، كي، گولدي قدر او ائلهدي قربان جانين معشوقهسينينيولوندا باخ
( . سئوينر، سؤموييييينده ايت هارا بو هارا او بوگونون بودا گونلرين يالييان مني او دئدي، قراروئريب
)... اوندادي واي
) يييه) كيم قازانا كيم بيلير نه يييهكيم غم اوچون دونيا اودور ابله
. دئديم، جوهرينچهكهجكدير كئيفين قوجاغينا باساجاق كيمي، جان مني ايندي رقيبين و قاتلين سنين
گلديك ائلهمهسين گونوموسنسيز بير منيم الله دئدي، قالاجاقسان؟ كيمه مندن گؤزهليم
- چك كئفيوي باغريوا باس مني سنده دئديگينجهواريميشسان دئدي، باغرينا باسدي مني اوتوراغيمزا
. دئدي، قاباغا گلدي مثلي چغندورون شيخ دئديم، گولدوم كيشيليكيوخدو و هوس سنده كيشي به
گلهجكلرحاج تؤكولهجهكلر غوللار ايندي دئييل كو دورمالي دئديم، كيمدي؟ شيخچغندر تانري سني
محاصرهده تؤكولسهبيزي هاميسي اولو وئرمك جواب ايكيسينه بيرينه آپارالار جنازهسين غولون
چغندورون شيخ قاباخداكيمنزلده قاچاق دور اؤللوك سوسوموزدان آجيميزدان ساخلاسالار
. تئز دئييرسن دوز دئدي، اياغا گئيينمهميشدوردو متوجهدي خطر كي، دوشوندو دييهرهم قضيهسين
يئتيرديك اؤزوموزي سرعتيله يولا دوشدوك آلديمچيينيمه اوجورهسين دوردوم گلرلر اينديجهدي اول
يواش آلديق دينجيميزي اوزاخلاشميشديق چوخ اؤلوسوندهن حاجغولون كي، يئره دالداناجاق بير
. مزاحيميزباشلاندي يواش
€ منيم غول دئدي،بيلميسنحاج داماقدا بو همشه قيز دئديم، سازيدي چوخ كئفي اولدوزونون دان
يئتردين جزاسينا اونو اينديكي ناراحتاولارسان كي، دئميرديم سنه گتيرميشدي اويون نه باشيما
€ هنوز يئرلرده حساس بعضي گؤردوم باخديم دقتلهباخ يئرينه هر بدنيمين بو منيم دئييم قوي
. ايكي آتاردي آلميشدي الدن طاقتيمي كي سومورموشدو اواندازه يئرلري او دئدي، وار قانچيريئري
ايشيقلاناندا اسيريديم الينده اونون من سحرهكيمي گئجهني تازاداندوتاردي اوجايا آرشين
. استراحتائلرديم من فاصلهده او قئييدهردي آخشام گئدهردي ماجال چيخانا گون آزجاهوشلاناردي
گئنه آلارديم قيسارديمقاباغين دئديم، يئتيرمهدي؟ آسيب بير سنه ديليله آلدين خبر مندهن ياديندادي
دوتاردي آتاردي سوراردي قدريالاردي او اولاردي گاه چون ندي قدري و قضا باشيمين كي، بيلميرهم
انتقاميمي سپدين سو اورهييمه يانيقلي منيم اوجوراؤلدوردون اونوكي، چيخاردي باشيمدان هوشوم
صراحت سنه جهته او دئي آلدين اؤزومونكي من اؤلدور ٹدئييرهم اؤلدورسن سنينكييم من يلم
توت، توتوسان آت، آتيسان يه، يئييسن ايله، ييسن ايلي الينده، آلمايام بيرقيزيل ساخلا ساخلاسان
. كنيزراغام كنيزدهن آلما ساتين منسنه آنجاق
. صحبتينباشلا چغندوروندا شيخ ائليه ائليه حظ تاماشامنان اوينادا اوينادا مني گوله دييه
سوموك اؤزپئشهسينده واريدي مرتاض بير عصرينده قاجار شاه ناصرالدين شهيد شاه دئديم،
مالك نفسينه ائلهميشدي تزكيهنفس وئرهردي باش بوندان ايشلر خارقالعاده سنيديرميشدي
دربارا گتيتديردي اونو شاه يئتيرديلر صاحبياولماغين كرامات كشف بو شاها، ناصرالدين اولموشدو
سودان مدتده بو باشيمي دفعه ايكي قاللام بيرساعت آلتيندا سويون دئدي، دانيشديريب،
ضمن دئدي چيخاردارام شاه نفسيميجلولاميشام حيطده ٹ آپارديلار يئتير يئرينه ايكسين بو هله ،
چيخارتسان باشيوي آرتيق دفعهدهن ايكي سووا جوماجاقسان دئدي، كناريناشاه حوضون
. ) ( بيرخلوت آپارين دئدي، چيخدي دوز دئديگي ائلهدي قبول تازيانيه چييه قمي باشيويدوليياجاقلار
قدر او حضوريناتاپشيردي چغندرينين شيخ گؤندهردي كنيز گؤزهل ان نفر اوچ آپارديلار اوطاقا
وئرديلر انجام مأموريتلرين كنيزلرگلديلر بو آلاسيز اليندهن اختيارين نفسينين تا عشوهلهنهجكسيز
. قاييتديلار اولدولار مأيوس گلمير اييي شيخدهنكيشيليك گلسه اييي صندل سؤوتدهن گؤردولر
و گئچديك بويانينا اويان نقدر بيز ائلهمهدي اعتنا بيزه دئديلركي،اصلا جرياني حضورونا شاهين
قويمادي اوندا اؤزون گلميشدي راست قئيييه داش بيل ائله ياراخلانا وئرديكبلكه انجام حركتلري
. سن عنين سن سن، سهرييب ائلهديخلقي تهديد يانيما منيم گتيرين دئدي،اونو شاه
ائلييمدئدي، ثابت كيشيليگيمي اولمازسان ناراحات قوربان دئدي، يوخدو؟ يعنيكيشيليگين
( سيييردي تومانين امانداسان دئدي، اماندايام؟ قوربان دئدي، دور،( 74اولمارام دئدي، آشاغاآلتينه
. منيم اختياري نفسيمين دئييل نفسيمينالينده اختياريم منيم قوربان دئدي، ياتدي يات دئدي، دوردو،
مقتضي. مفقود مانع دئدين منه كي، اوندا ائلهديسن متنعم و گولدو شاه ناصرالدين اليمدهدي
آرامدا منيم سنله حايل و موجود
گؤزهليگيندهگؤزهليكلر سنين من آمما اول تئز كي، اؤلدوروردي مني نفسيم منيم قالماميشدي
سندهن نفسيم حالداكي ياخينلاشاماو سنه كي، وئرميردي ماجالي او منه گؤزهلليكلر او گؤروردوم
. دئييلسن كيشي بيل ائله دئدين منه سن بوراخميرديم نوخداسين اونون من گئچيردي اؤلوردي خاطر
نفسيوين كيمي، چغندري شيخ دئملي دئدي، ياديمادوشدو، چغندري شيخ چون دوتدي گولمك مني
. من آليسان تحويل پيس نييه به سؤزي قيز دئديم، يوخ يوخ ههدئسن هه دئسن اليندهدي؟ جلووي
قويموردو جذبهسي راغينين گؤزهلليك گؤزهلليكلرين آيري منيگوجولويوردو نفسيم دئديم،
) ( . من اونو بوجهته اولدو ناراحت هستم كه خاكم همان دئديم، نئجهسن؟ ايندي دئدي، گلم سنهياخين
سالدي قولون حاليدوزهلدي دوتدوم آتديم وئرديم نشان محبت آز بير قوجاغيما چكديم اؤزوم
) ( بير دئييل معلوم دوغاجاق نه غازديسحره بو گئجه ائدهك استراحت بوحالدا گل دئديم، بوينوما
. شايدي وئرديم قولي دئديم، وئريسن قول دئدي، اولا حاصل مرامين شايد وار قاباقدا منزل ايكي
. چيخدي آي گئچم منده گئچر كيم گوزهلدهن كيمي، سنين گلهقاباغا دوز ايشلر اگر ديبينه قويدوم
اوزونه اولدوزونون دان ائديرديم احساس ايشيغين آمما اؤزونگؤرموردوم آييين من البته
گؤرورهم سن گؤتورهنمي گؤز مندهن ائديرهم تعجب سنه من دئدي، تاماشاميباشلاديم
زحمتيمهمتحملسنچينينده بلهكي بو اوزوم منيم گؤزوندي ايكي سؤيميسن كيمي، عاديسئويمك
و گوجي جوانليق سنده وئرير بونشان دئمييبسن يورولدوم گتيريبسن مني يولو بئله بير قوجاغيندا
برابرينده باخيشيمين خمار و وعشوهمين غمزه منيم ده اندازه بو گئتمييب الدهن قدرتي
. آمماقوچاقلانميسان ياراقلانيسان و ماراقلانيسان
. ائلر حظين بيلر، قدرين نعمتين اولاندا الده نعمت آدام
وئرهمداديقيامتهكيمي قرار حظده بير سني چيخام خجالتليگيندهن سنين اودوركي، هدفيم منيم
. گئتمهيه داماغيندان
سنديزيمين اورهييمينبندي، چارداغي، گول گولشنين گوللو ياراشيغي ياراشيقلارين دئديم،
. خلاصهدي سنده باخيشيمدا منيم گؤزهلليكلر طاقتيسن،
) ( ) ( او دوتارلار قانينشوشهيه ديو دؤوون اعلم الله دئييبديلر آچيب يئر اؤزونه سؤز بو ناغيللاردا
. چيخار جاني لحظه همان دؤوون سينديرسا بيري شوشهني
سينسا محبتشوشهسي، او دوتوب شوشهيه محبت گؤسترديگين منه سنين قانين حياتيمين منيم
حوراسن منه سن جنتدير سنيناؤلكن اينجيدم اؤزومدهن سني دئييلم راضي چيخار جانيم منيم
. گئييشديك بيريميزه بير قاريدي گئجهميز بودورهسين آياغيي آتيمين سلوكيمده سير ايستهميرهم
ايشلري گؤرمهلي دوردوق السابق كمافي ايشيقلاندي تا خبريميزاولمادي اؤزوموزدهن ساعت نئچه
آتماسي قاش ويرماسي گؤز اولدوزونون دان گؤردو گؤزي گؤز دوزعمللي تا گؤردوك
روزگارينآناسي گؤرهسن دئييرديم گؤتورنميرديم گؤز تماشاسيندان گؤزهلليگينين باشلانديمندهكي
استعاريدي اضافه تشبيهينآدي بو ادبياتدا دئديم، اولار آناسي روزگاريندا دئدي، دوغوب؟ تاي سنه
لحظه همان گؤرورهم ايكيقارالتي اوزاقدان دئدي، بيردهن دوتا داليسين سؤزون ايستيردي
) ( سيرلري سرعت چون كناريندا دايانديلارجيزيغين سوناسي چؤل و سوسوناسي يعني نسناسلار
. ييغيشديرانماديق اياغيميزي ال ميزده ايكي گلنلركيمدي گؤرهم باخام وئرمهديلر مجال چوخودو
مرامينا بيل بورونلاديائله بيزي اولدوزو دان دئدي، سوسوناسي سونرا، ائلييندهن عليك سلام
سوراق سس طويدان هله تؤرهدهاولاجاق ياشيل اولسا طويوموز دئديم، مبارك طاباغيز طوي چاتيب
. سالاننان آفردهدهن دئدي، يئتيرهم سلامت آتاآناسينا اولدوزون دان دوتموشام تصميم من يوخدو
يارا يالاميشدي قدر او اياقلارين آفردهلنديرميشم من آفردهدهنسالميشدي غول حاج دئديم، سونرا،
. او يئريدي پيس اولدوزونون دان دئدي، يئريديرهم تاتي تاتي ميرديايندي يئريين ايدي
. . سؤزوميوخدو وا استنباطو دئديم، ساخلاشديراسان اؤزيوي سن دئميرهم اوزونساخلييانماز
نه اوو، دئديم، اوسنين؟ يا آلميشدين اليندهن اووون اونون سن اؤلدوردون نييه غولي حاج دئدي،
- بيزي بوجوركيسيز داغيتسين ديدسين ايكيميزيده اولدو حملهور او كي، منيم نه دي اونونكي
وئره، بيزه كين بيزيم گئچه جيزيقدان كي، اؤزونگميردي اولدو باخمالي جني گؤردو اودا گؤروسوز
جوجو، قورخوسوندان اولدوزودا دان دئييل ياتان ساپا گؤردومايپه ائلهديم نصيحت دليل نقدر
آغزينا. يالاماغي بدنين اويناتماغي دوتوب آتيب دئييلدي چكن ال غولدابوندان حاج جوروردويوردو
اودوكيعزميمي قاچيرداجاغيدي بونو يئنهده اللهشيب سونرا، يئتيرندن تورييه ياشيل دادليگلميشدي
. كي، سئچديلر غول بيرحاج غوللار دئدي، اؤلدوردومده، ائلهدي توجه تانري اؤلدورهم ائلهديم جزم
قدر او اونا گؤزهلليگيندهن داناولدوزونون كيميدي جوان آزدا بير هاشاريدي كيننان قاباغ
قاريشيقدي باشي گونلر بو قاچيرداجاق نحولندي بيرتيكهديهر ساري اوندان اورهيي دئييبلركي،
گه ) دئديم، چيخارت آرادان تئز آز بير يوبانما چوخ گؤروشونه، اؤزونونگؤر تعزييهسينه، غولون حاج
دئييسن(( 75ميخورد) قان قان دئدي، يوللانديررام يولونا بيريسينين او اونيدا يئيير يعنيپوخ
دفاعحاليندا متجاوزدهن يوخوموزدو اولسا كافرده اؤزگييه حقي حمله شريعتيميزده دئديم،بيزيم
. گؤروم دئه ياغيدوشمز بيزه نئهرهسينين سوزلرين بو دئدي، اؤلدورروك گئتسه اوزون دورروق
اولماييب ماجاليم باشيميقاشيماغا آيريلاندان سيزدهن دئديم، يوخ؟ يا گلدي جوابي استفتاءنين
. اؤز كي، ائلهييب مشغول ائله سنياؤزونه اولدوزو دان دئدي، قويماميشام قول هنوز استفتاءيه
ايكي بير خانيميمين كيشييم بير مجرد من دئديم، بيزاولاق، قالميش هاندا چيخيب ياديندان خانيميندا
. دئدي، اولدي ياشادي زمان آز قيريلدي بندي اورهيينين حادثهده بيروحشيانه قاباق بوندان ايل اوچ
بوجيزيغي ايميش يئرين پيس يوينده اؤز سنين يئريدي پيس بلوغي اول اولدوزونون دئديم،دان من
يئمهسن قويماق چارهسيبيزدهدير درديوين سنين دردلهشك سنيله ياخيندان ايچهري گئچك پوز
ديريرمزسن.
ايچهري، اؤزيويدهاوتورهرلر دئييللر من اونلار آمانديها لندي سس اولدوزو دان ديللنمهميش من
ينبوعالدينيله سان دولانا قالماديباشيميزا سنه يئديك بيز داغيتما اياغيوي ال دئدي، سوسوناسي
استفاده ياراغينداندا ياراخلانديريب داي تايين اولارسنين باغلاروق بونو بيز سووودانماسان اؤزيوي
. پوفلهدي اوخودي عزايم آغيز بير آچدي چيخارتدي پيچاق بير سوسوناسيكيفيندهن بيلمزسن ائلييه
. باغلادي پيچاغينآغزين
. سنياؤزوندنده اولدوزو دان دئدي، اولمادي ملتفت او يئره دوشدي سوروشدي قوياندا كيفينه
بيز دئدي، منه آتدي اونو گئندهنويريردي اييي واريدي شاماماسي بير الينده ائلهدي، بيزدهنده ائلهدي
اودون اوستونه ايپينين اولدوزونوندا دان درمانيبيزدهدي ده درديوين ائله تئز استفتائيدا گئتديك
باخين دئدي، قاباغينا نسناسلارين گلدي اوحور دوردي اؤزونساخلاشديرانمادي اولدوزو دان ييغما
اولدوزوناباخديلار دان دقتيله باخماز دؤنوب سيزهساري اولان لاچيني كيمي منيم هرعضوينه بدنيمين
آمما تاپيلماز نوعبشرده بني وار بدنينده گؤزونده اوزونده كي گؤزهلليك بو دئييسن دوز دئديلر
. دان من گئتديلر بودوسان سؤزلريدئديلر بو گلر دادا آغزين تئزليگيله پيشيرديككي ائله آشيوي
گؤرتوردوم دوشموشدو سوروشوب نسناسينكيفيندهن كي پيچاغي او ائلهديم گؤز گؤز اولدوزون
- يولا نسناسلاريدا قالماسين دغدغه قلبينده داي دئديم اونونياخينليغينا گلديم گيزلتديم گتيرديم
. منه دين گؤرمه دئييللر چكن ال سوواشيبلار نهمهنهسيكيمي ايت اونلار دئدي، گئتديلر سالديم
. اول اللهايله سن دئديم سالسينلار كيشيليكدهن ائلهديلر تهديد اؤزيويده سنين بيچديلر نهحربهلر
گتيرديلر بيزهيوروش سوچقانلار گؤردوك حالدا بو باشلادي غينجين و ناز يئنهده سنيلهدي الله
اولدوزونون دان اؤزلريناؤلدوروردولر اؤز گيرهلر ايچهري بلكه اويناشديلار دؤرهسينده جيزيغين
انصاف دوشدو تيترتمه وجودهگلميشدي بدنينه صحنه قورخولو تولاديم ٹ عصاني اياغا دوردوم
نتيجه اولكوتدوم دفعه نئچه ياخينلاشديلار ده يئنه گلديميئريمه چكيلديلر دالي آز بير اولكوتدوم
امان چيخسيديك پوزوب حالداجيزيغي كي ائله دوردوم آلانماديم گؤتورهك قدم وئرمييهجيديلر
اولماقداپيس متوسل زورا چوخالير اونلار اؤلدوردوكجه من گؤردوم اؤلدوردوم عصاييلهنئچهسين
گلميشدي باشينا قضيهاونون بير بله گؤرموشم تيموريده دوزهك دوشدو ياديما بيردهن ائديرديم فكر
حادثهنين بو بيزيم كي نقلائلييم قصه بير سنه تيموردان امير سئوهرسن دئديم اولدوزونا دان
تايييدي€
قويدي ايرهليباشين يئريدي ائشيدهم سؤزيوي قولاغام باخام اوزيوه گؤزهم اياغا باشدان دئدي،
. سندهدير قولاغيم دئدي، چينيمه
. اولدو اوردوگاهيندامتوجه قدرتيله تاپان تشكيل قشوندان كرور بير تيمور امير گون بير دئديم
سوچقان نئچه هرسرباز دئمهدي لشكرينه جومدو فكره قالا، قويمور آفرده اردوگاهدا سوچقان
آمما قيريدي سوچقانلاري ايله بووسيله ايدي ممكن آلاجاق درجه نسبت چوسقانا تعداد اؤلدورسه
لياقتلي قاباغا گئچسهلر كؤلگهسينده درجه منزلتهچاتانلار مقام اؤلدوروب سوچقان ملتفتايدي
تشكيلاتي و نيروسي اولار سبب مسئله بو الينه نالايقلرين چيخارگئچهر اللريندهن رشته انسانلارين
. مسئله اؤلدورمهگيله سوچقان تاپسين علتي اولدوكي بو نتيجهسي كيفكرينين اودو گئده آرادان
بوردامتمركز فكري وئريب اوز حادثه تازانه گؤرسون باشلادي آختاريشماغا اولمازاوردوگاهيندا حل
و اردوگاهينا اولوباونون محلق قوشونيله مين ايكي اون افغانستاندان ابدالو احمدخان اولدوكي
. گؤردو آختاريشدي ابدالونيناوردوسينا احمدخان گئتدي متوجهديلر اورا چوخ سوچقانلاردا
اوردوسوندان اونون افغانلار وئردي واردستور يئمهلي بير اييلي مطبوع هيبهسينده هاميسينين
افغانلارين قالمادي بيريده اردوگاهدا سوچقانلاردان يئرينآلدي فرمان بو ويرسينلار خيمه اوزاقدا
اولان هييبهلرريزده بو دئدي، اوردوسينا افغانلارين گئتدي تيمور باشلاديلارامير تهاجم اوردوسينا
سونرا، آلاندان يئرين ايش بو اتين يئره اوزاق بير آپارين يا آپارين آرادان تئزيئيين يا يئمهليلري
. اولدو منتفي سوچقانبلاسي
ايشي يئرده هر جهتهكي بو گتيردي تسلطونه تحت دولتي ايكي قيرخ تيمور امير اولدوزوم دان منيم
كور او آمما گؤرمهيب گؤزي آدامدونيا گوجلو اوننان آختاراردي مشكلي ايجاد علت دوشنده مشكله
دوشنده چتينه مراحلده چوخ گؤره، يازديغينا توزوكتيمورسيندا چاپمازدي كؤندهلندهن مينييب آتي
. اولوب موفق تا برطرفائلييب تاپيب آختاريب علتي
. اونا من منهباخدي او تاپاق علتيني فيكيرلهشئك گل هجوملارينين بورا سوچقانلارين بو بوگون
. چيخمادي يئره بير سؤزوناياغي باخيشيدي استمداد بيريميزدهن بير باخيشيميز سفر بو باخديم
) ( ) سوناسي ) چول و سوسوناسي نسناسلار سئوگيلرين سنين توخومو بو دئدي، اولدوزو دان بيردهن
. فوقالعاده بوگون بوردا ديلرگئتديلر گل دئديم گئتمهديلر انگلسيز بوردان بويون اونلار سپيبلر
. . دئدي، گله وجوده صحنه بو اولانماز علت پيچاغيديبونلار مسئله و گلمه زوربا و حربه سنه ايشلري
شاماماني هي مييرسن ايييله ساچلاريمي تئللريمي سندهمنيم كي شاماماداوار او وار هرنه
چوخ گرك شاماما بو ايندي اولاجاق ديين سن ائله دئديم آييلديم بيليوخلاميشديم ائله ايييلييرسن
) ( . اوليدي فلاخون ييميز سوپي بير كاش دئدي، گئدهلر قويوب چكيليب سوچقانلار اوزاغاآتيلا
دئديم تاپانماديم زاد آتديمبير ال بويانا اويانا فكريوه، آچيق احسن دئديم گئديدي اوزاغا تولازلييدين
گئچي دئدي، كيميجوررييم سوپك جيرام آز بير طرفيندهن بير چرقديوين قيدينده راضيسن جان
جيرابيلرسن چرشابيميدا سهلدي چارقد باغريميچاتداتديلار منيم سوچقانلار بو آختارير پييين قصاب
هارا بيلميرم دوشدو گئتدي آتديم سپنگه قويدوم جوررهديمشاماماني كيمي سوپك بير
گلديك سيليندي سوچقاننان دؤرهبهريميز ساري شاماييا گئتديلر كويسالاسالا سوچقانلارهاي
او باشلاديق سلوكا سير عالميمده اؤز من عالمينده اؤز او چكديك نفس بير اوتوردوقراحات
داناولدوزون ايچهريمدهن آمما اولدوم كول يانديم باخديم اونا من باشلادي عشوهسين منهباخدي
جور بير من چمخمينباشلادي كمافيالسابق ياغرينا باسدي مني چكيلدي ايرهلي يوخيدي خبري
كي دئديلر نسناسلار دئدي، انجاموئرنميرديم حركت بير مقابلينده اونون ايديم سست و حالسيز
آدلي سوسوناسي دئديم اولدو برباد ذوقون و ائلهديلرشوق انگل سنهنه ائدهجكلر تاي منه سني
بيلديگيميده گؤرنده قيزلارين كؤپك او دئدي، هارديدي توجهين عزايماوخوياندا پيچاق الينده نسناس
و سحر دئديم واريدي سؤزلرده هرزه هرزه ايچينده كي دئديلر سؤز منه قدر ايتيريرديماو
اله سحردهنمعلومات علم چكيب رياضت آدام بير آمما خرافاتدي و آلت اللرينده جادودعانويسلر
خصوص گؤرسهنر وضعيسي اثر سحرين دئييللر گتيرسه سحردهنبيبهره نسناسلار .ٹ
اولوب اونا و اولدوزوناگؤستهرديم دان گتيرديم يئردهن گيزلتديگيم پيچاغي گئتديم اياغا دوردوم
. قويدولار كي، بيلديلر بئله دوشوب پيچاقبوردا بيلمهديلر نسناسلار ائلهديم اضافه دئديم اولاجيغي
ياراسي ضربهلرينين كيفدهدي او پيچاق او نقدر كي قويوبياتاجاقلار اوجا باشلارين اونلار كيفلرينه
. . گلميهجكلر سوراغيميزا بيزيم بيرده حسابا بو دير ساغالماياجاق منه
حسيمي هر ومنيم باغلييب مني قاتلاماغيله اوخويوب عزايم پيچاغا بو دئديم ايضاحلانديريب سؤزو
پيچاغي سونرا، آچاندان آباولسون بر نقش عزايملر آچيرام پيچاغي بو ايندي آليبلار اليمدهن
بو هامينين و گؤرسهنيب اؤلكهلردهده رسمبيزيم بو دئدي، اولدوزو دان جيبيمه قويدوم قاتداديم
ايكي وئرديك نشان محبتلري اولان بيريميزه بير و بويوناولدوق قول گلديك وار اعتقادي مسئلييه
قورخوردو يوخاري قاوزاديم ديك قويدو اوستونه بيرينين اليمين قوي هراياغيوي دئديم دوتدوم اليمي
. ييخيلا قويموردوم آمما بويانا اويان آتيردي اللرين دئييردي دهده واي دهده ييخيلاواي
. . ايستهسن نه دئدي،هر وئرهرسن نه دئديم يئره قوي دئدي، ائلهدي ياخار يالوار دوتدوم آتديم آز بير
ال محبتيمدهن منيم كي گوتوردومسن ال من دئدي، گؤتور ال محبتيمدهن منيم دئديم بلكه دئديم
. سن قاچارام من اولو تمام سنينضرريوه سؤز بو اوندا دئدي، دوزدو دئديم گؤتورهنمزسن
. سرگردانقالارسان چؤللرده كيمي مجنون قووارسان
قليانه بو قالمادي ماجالي ايچيمهخورورداماق مهلقا او سالدي ائله بيمي ميلا
< هريسي<
محبت اونوندا باشلاديمنوازيشي يئره قويدوم وئرديم ياننان پئسيني ياواشجا قويموشام بارا گؤردوم
گؤز قاش جور به جور وعشوهلندي باسدي باغرينا مني آرتيق هميشهكيندهن دالغالاندي درياسي
. حالدا، اغراق روحيهلنميشديم سونرا عزاييمينخنثيائلييندهن نسناسين آچيب پيچاغي منده آتدي
. خصوص قويوردوم قيرپ كوزييه هر اؤتور حاللانديرماقدان واونو علاقهلهنيرديم الودوزونا بير دان ٹ
قويوردو اثر غريزهسينده غيرمستقيم من گليردي خوشونا چوخ اونون كيفيتينتازاليغي .ايكي
پيچاقوسيلهسيله فورملاري بوگونگي يوخدو تماسين بيريله بشردهن نوع بني ايندي دئدي،سنينكي
سن حتم نه داي چكاونو ال سوناسيندان سو بو قيز دئديم اؤيرتدي نسنانس سوناسي سو ٹ
يازيب نعمتاللهجزايري سيد اونو آدلانيب زهرالربيع وار كتاب بير من نه كتابي 35گؤرهجكسن جلد
نوابغدندي متبحر علملرده جور به جور دهاؤلوب 1112وار
صنم بازليقدا آيريلارعشق و وراجي سعدي دئدين منه وار ياديندا وار، حكايتلر گؤلدورمهلي كتابدا او
زهرالربيع وقورويورسان، اؤزيويگؤزليييرسن چوخ سن دانيشيبلار سؤزلر آچيق آچيق اويناتماقدا
. ياپيشار يئره آياقلارين بيرفقيهدي اخباري بؤيوك يازانيدا گؤرسن كتابين
كيمي غلمان و حوركيميكنيزلر چوخ حددهن بارگاهيندا الرشيدين هرون يازير كي، بودور خيرداسي
بن حسن شاعيري اول درجه دلقكلرينعربين بيريده گولدورهرديلر اونو دلقكيلر واريدي اوغلانلار
) ( سول اوغلان كيمي غلمان اللي يوز طرفده اولانداساغ وارد قاپيدان قصرينه ايدي ابونواس هاني
( . دوغما آنادان هاميسي گاه ائلييردي تاماشا اونلارا قيزدوزولموشدولر كيمي حورا اللي يوز طرفده
. - ) باخ دقتيله سولا ساغا ابونواس دئدي، هارون اولدو وارد ابونواس حينده بو اولارديلار لوت
) ( بداهت ابونواسدا اوبهن بهم دئدي، دئدي باخديهرون ( ٹ ( من اولدوزو دان هن بهم ،
ايكي بير هارون گون بير يازير زهرالربيعده هابئله آچام اوستون اوتانيرامسؤزون
و ) گلمهديدئدي، اله نتيجه ائلهدي بويانا اويان چوخ بيري كنيزين ياراخلانا بلكه كنيزيلهماراخلاشيردي
) بو دئدي، گلنده اولدوابونواس شعر بحرينده متقارب مصراع بير گؤردو هرون منفعه لا و فيه خير لا
) قصيدهني ) اضيعه ما و ايري لهاالله بالبداههدئدي، باشلادي ابونواس ائله قصيده بير شعري مصراع
عين ايميشسن خلوتسراييمده منيم سن دئدي، هرون يازميشدي قورتاراندا قصيدهده جرياني ٹ
بيلنديريب بيلينديرهن كي اولدو معلوم (تحقيقٹ اوليائهم . ) الي ليوحون الشياطين ان
قايل مقدمييه ائلهمهگيديكي مطرح مسئلهني بو منظوروم آغريتديم باشيوي ائله عفو اولدوزو دان
كيشيلرده. جور يئددي دهايگيرمي زهرالربيع همان عالم ديني بؤيوكلوكده او نعمتالله سيد اولدوم
. دان سالدي راضي مندهن سني بوگون جورديكي بو بيريده گؤستهرير يول مراودييه ايله خانملار
ارزقي حكيم دئديم ميشيك؟ بيلمير بيزلر كي نهلرواريميش سيزلرده دئدي، گوله گوله اولدوزو
. . دوتمادي داليسين سؤزون كي اولسون آغ اوزو دئييل يازيبدئمهلي شلفيه و الفيه طغانشاها
نه اولسون جانواآند سنين دئدي، نئجهسن؟ گئتمهيينن ساري مقصده ايندي دئديم اولدوزونا دان
عمرومون سئويرهم برقرارديچوخ اوستونده سنين عالم گؤزومده چيخيب ياديمنان زاد هر مقصد
. ده محشرده تاپاق قرار برزخده عالم بوكيفيتده بودوركي آرزيم منيم دئديم قالاق بوردا سونوناكيمي
سالدين خال قارا اوستونه اونلوغومون قيزيل منيميئنهده سن دئدي، آيريلماياق بيريميزدهن بير
. دوتاق تصميم گئتمهگيميزه قالماغيميزا صاباح ائلييهك بورداسحر گئجهني باتسين گون آزالير
. گؤزي گوز قارانليققوووشدو يانشاديق گئچهجهگيميزدهن باش منني اوننو ديزديزه اوتوردو گلدي
. ياتديق ياستيغينا چوبان باشيميزيقويدوق گئييشديك بيريميزه بير كمافيالسابق گؤرموردو
. - چيخين گون دوردوق صبحآچيلدي يوخلاديق آنجاق دوك چؤوروك بويانا اويان آز بير يوخلويانميرديق
. گؤستهرديك بيريمزه بير واريدي محبت قدر نه هر جان
منزل بير كي توافقهيئتيشديك وار يولوموز يئتيشماغا تؤرييه ياشيل منزل دؤرت اوچ كي بيليرديك بله
. ائدهلر تعقيب بيزي گورا غولونانتقامينا حاج آچيلا باشي غوللارين ممكندي گئدهك قاباغا
اونو بئله گئيينديكوهروساايلينن لباسلاريميزي يئريسين كي اياخلانماميشدي هنوز اولدوزو دان
ائله دئدي، اولدوزو دان سونرا يولگئدهندهن آز بير يولوموزدا يوللانديق قوجاغيما و چينيمه آلديم
. باشين هوشون قيز دئديم گلير تانيش گؤزومه كؤشنمنيم بو ياخينلاشيريق تؤرييه ياشيل بيل
كي يئتيشديك، چشمييه بير حالدا پوزغون قالاندا آز بير قاليرگوندهن چوخ تؤرييه ياشيل اولسون
گلديك آلديق دستماز يودوق اياغيميزي ال چشمهده يئريدي اويناق طبيعتينگؤزهلليگينين دؤربري
. بو سالما سؤزوموغربته منيم دئدي، اولدوزو دان دؤشهديك دؤشهنهييميزي يئرده چمنلي بيرگوللو
. . گلدي نهسيدي نهيين سحربللهنر قالليق بوردا گئجه دئديم چشمهسيدي تؤرهنين ياشيل چشمه
گؤيدهن بيل ائله قطره قطره ياش ماويگوزلريندهن آلا چكدي آه يانيقلي بير قنشريمده اوتوردو
€ . سانكي گلهجك بورنوموزدان كئفلر چكديگيميز بيل ائله اولدومدئديم ناراحات آخيردي اولدوز يئره
درديم دردي نسناسلار ائله قاليديك منطقهده او كاش دئدي، ائلهدي نسناسلاروسوسه گئنهده
يئردهياشاماغيميزين خلوت منيم سنله گئجه بو تؤرهدي ياشيل بورا چاتميشوق مقصده اوليديبيز
. داغليياجاقدير آرزيسياورهييميزي گوندوزلرين و گئجهلرين گئچن بو دان صاباح آخيريدي
تك گولقونچاسي دوداقلاري آلدي اليمدهن يوخومو وار كي باخدي باخيش بير سيلدي گؤزلرين
گئجه گئچن باغريوا باس منيبير دئدي، باشلادي شيوهسين اؤز بيري هر بدني اعضاي اولدو متبسم
اوخويوم اوخوماق بير برنامه، بو علاوه سنيلذتلنديريم منده لذتلندير لذتلريله لذتلنديرديگين
اولدوق مشغول چيخارتدوق باشيمزدان خيالي و فكر داماغينداقالسين كيمي قيامته دادي كي،
قويدو باشين اوتوردوق اوز اوزبه آليندي كؤپو قارنيميزين هاچانا گولمهگههاچاندان دئمهگه
يواش اوحالدا منده ائدهسن؟ برآورو اونو وار حاجتيم بير منيم گلر اليندهن چيگنيمهدئدي،
. € سمع دئديم هؤرهسن ساچ جوت بير منه دئدي، اولسون امرين دئديم باشلييام ٹويواشماهنيمي
دؤندهردي كورهيين چكدي بوينومدان قولون يوموشاق طاعتٹ مشكينهبنذهرايپكدهن اوختا منه
تئل سونبول گؤزهليم دئديم بؤلدوم مساوييئره ايكي سيغارلاديم بير اليمه آلديم توكلرين كيمي
. اودا هؤروردوم من سال دويون اوجلرينه آخيرايئتيشنده هؤر دئييل لازيم باغي تئل دئدي، وار؟ باغين
. . آغريماسين اللهرين دئدي، اولدوم فارغ هؤروكدهن ياويزيلداييردي ميزيلداييردي ياواش ياواش
شور كيمي قاباقكيلار قوجاغيما سويكهدي اؤزون سينمه قويدو باشين اوزاوتوردو اوزبه دوندو
) قالخيزيردييئنديريردي) اوستونه سهگاه يئتيم آپاردي سهسين اوخودو ري كؤينكله ساري آي اوسته
. بو ائلهدي غرق بهتدهنيزينده مني صحنه بو ايدي شوسونيسكي خان به دئديم ويردي زنگوله بير
. الله سنه سس بو قيز دئديم دوتماز ديليمدوتار واريدي وئرهن سوراغين نه ائشيتميشديم نه سهسي
دئديم نمهدي؟ حلول دئدي، ائديب؟ حلول سنده شوسونيسگينينروحي خان داكي يا وئرگيسيدي
. آخي دئدي، ائدهر رسوخ حيوانا بير روحو اؤلنده انسان دئييرلر سخيففلسفهدي بير آراسيندا حكما
. . . بير دئديم سندهدير قولاغيم دئدي، اولار نجور دئييم آس قولاق دئديم اولار بونجور وار حقيقتي
گتيريردياو دلايل نقدر فقيه ائديردي بحث حلولي نفر بير ايله فقيه بير گزه گزه اوسته گوناياق
مطلق دئييردي حلولي ائلهميردي بير قبول ائدهرقاباقلارينا حلول حيوانا بير روحي انسانين (ٹ سوپا)
. حلولي قوجاقلادي بوينون اوزوندهناؤپوپ بو اؤزوندهن او بالاسينين اششك او قاچدي فقيه گلدي
) ( يوخ يوخ، دئدي، اولوبسان؟ دهلي كيشي آييرسيندئدي، سوپادان كي فقيهدهن ياپيشدي گئتدي
بو روحي كي بيلديم گؤردوم آثارين اونون سوپادا بو صميميدوستودوم من ويله دهده مرحوم سنين
دان آلدي دالي سؤزون حلولي يالاييرديم دوزكيمي اونو دوكي او حلولائلييب بالاسينا ائششك
حقيقتبئلهديركي آمما صاحبيوار مسلك يعني حيوان جوره هر مولادي جنگل عالم بو اولدوزودئدي،
شايد داييسيدي آنامينآناسينين منيم او وار قاتيشيق قانيمدا منيم قانيندان شوسونيسگينين خان
ارث اولا سهسي توخداميش منه .ٹ
. سوواوئرميشم وهرياني آمما اوخودارديم سني گوندوز گئجه مدتي بو بيلسيديم بئله دئديم،
قرار الشعاعسينده سيوينتحت سه گؤزهلليگينده سنين خلاصهدي سنده هاميسي گؤزهلليكلر
. داغلار اينانميرام سهسيوه بو سنين اؤلونوديريلدهر چهين چه بوغازيدي بولبول بوغازين سنين تاپيب،
گلميردي يوخوموز اؤلمايا هماهنگ قوشلاري وداغلارين باييرين چؤل و هاوانين و وئرمييه سس
گؤردوك بيريميزي بير چيخدي آي گئچدي گئجه آز بير بيريميزيگؤرموردوك بير قارانليغيدي
خوش ياخينلاشديقجا سحره گؤتورهك چيغيميزي داغار بيربيريميزدهن اللهشيرديك
اولموشدوشاه. اولان آمما حئييفسيلهنيرديك تركينه منزيليمزين قاباقكي دقايقيميزسوووشوردو
هردهن گؤزگؤتوروردوم اوندان من نه چكيردي ال اومندهن لحظهنه بير گئچميشدي شيرواني گليب
باشينا، اورهيينين اؤز قويوردي اليميآپاريردي منيم باشينا اورهييمين منيم قويوردي گتيريردي الين
بير دئييردي منه دؤونوردو اورهييم، منيمده كيميچيرپينيردي چيرپينان قفسده قوش اورهيي اونوندا
سحري گئجهنين بو ايسته اللهدان وار نيازين و راز اللهايله ذكردئييسن قيليسان، ناماز بئلهكي
. . ائلمهمكفايداسيزدي دوعاني اولمايان مستجاب دئديم يوبانديرسين مدتين آچيلماسينآچيلسادا،
تانريدان اولو آمما بيرينهوورماز بير خاطر حظلشمهييميزدهن منيم سنله تكويني عالم نظام الله
. اوخوموشام سنه صيغهكي فضولي قلبينهدولدورسون آناوون آتا محبتيمي منيم كي، دور بو مسئلتيم
. . انيس يا تقبل دئديم منده العالمين يارب آمين دئدي، مندهنآييرماسينلار سني ائلهسينلر قبول
كوللارين و سهسي خوروز تؤرهدهن ياشيل چون ايشيقلانيردي بيل ائله يواشيواش المتحيرين
توحيد نغمهلري بلكهاودا ديبيندهنقوشلارين كي سؤوهلشديرديم آز بير اولدوزون دان اوجاليردي ٹ
خلوتده حالدا آيدين چون جومماياق فكره تا كسمييه مندهن بيريميزهمحبت توجهيني بير
قوشلار ذكرينه دئديمالله اوخوسون آغيز بير منه دييم ايستهديم قورتاريردي زماني گؤستريشميزين
. حيوانداندااسگيكدي چولقاسا غلفت انساني چاغدا بو اولاراق، مشغول
. جايز آذانوئرمك خيلاغينا قادين دئدي، وئر آذان بير سهسيويله گوزهل او دئديم، اولدوزونا دان
حيا. و حيثيت غيرت،قادينلاردا كيشيلرده تمدن تلقيني ييخان ائوين اسلامين بيليرهم دئديم دئييل
. قالسين قويماياجاق
خصوص حيادي انسانلاري ساخلاشديران منكردهن و فحشاء خانملاري آچيلدي . ٹ اوزي آروادينكي
خصوص اللها آپاريرام اذاندا پناه مثليدي نصرالدينينبوزووونون ملا مثلي خانملارين آسياده ٹ
وئر آذان دوش قاباغا سن گل مثلين. وئرهجكسيز بوزووونون نصرالدينين ملا آمما دئدي،باشاوسته
. دئمهرهم دئمهسن
فاشدي قورتاردي بيريبنددهن بوزووون گون بير ساخلاردي بندده واريدي يوزووو ايكي ملانين دئديم
تؤكولدي جماعت تاپديييردي بوزووو بندديدهقالان گلدي قاييتدي يورولدي دوتانمادي قوددو چوخ ملا
قورتولسا بو كي بيلميسيز دئدي، نئيلهسين بوزوو قاچيببو بوزو او اولوبسان دهلي ملا دئديلر
. و اروپا كيشيلره حتي خانملارا ياشييان مملكتلرده بو دييمكي ايستهديم قاچار برك اوننان
آذان سن اولو آرتيق اونلاردان برابر يوز رسوايچيليغي بونلارين آزادليقدانيئتيشسه اولان آمريكادا
قويارلار بدعت خاطره او قويانلار بدعت چون قالسين تاريخده آديم ده منيم قويسنله باشلا
. تاپيلماز خطرليدهلي دهليدهن بئلنچيليك وار دهليليكلر جور به جور قالسين تاريخده كي،آدلاري
مكهده مثل باب قالسينمن آدي دونيادا يازيلسين تاريخلرده آدي سه نحويله هر ايستهر كي
) بؤيوكلوكده) او لولييهمسجدالحرامين ساليبلار سويون زمزم او ايندي واريدي قويوسو زمزم
سايي حجاجين ميليون ايكي وضوخانهشئيكللنديريبديلركي بير زئرزمينينده قسمتينين بير صحننين
ايكي اون اون، قاباق بوندان حدوديندا ايل اوتوز يوخدو، صحبت دورسونلاربئله نوبييه دستمازا اولسا
او دوردو گلدي نفر بير حجده موسم قويوسيدي زمزم قاباقلار لاپ قرارتاپميشدي شيرده
قارشيسيندادوتدولار بيادبليگين بو ائلهدي ادرار زمزمه باشلادي سييردي تومانين قويونونباشيندا
آرزيم اوزون بويو قاضيايللر آقاي دئدي، سونرا، توضيحاتدان چوخ حضورينا شرع حاكم آپارديلار
منه شيطان دهلي اولمادي زادا چيخاريمهيچ قالا آديم تاريخده بلكه گؤرهم ايش بير كي بوييدي
كيشينين او قويدوم قول ايشه پيس او كسدي وئرعاغليم نشان بيحورمتليگ زمزمه گل اؤيرتدي
) دئديم ) قالاجاق تاريخده آديم وئرسم اذان من ايندي دئدي، كيشي زمزمهايشيين قالدي تاريخده آدي
( اسمها كانت بدعت و الجهريه بالصوت اذنت التي النساء من يازاجاقلار و دييهجكلر نئجه بس
داناولدوزو(
( ) قادينلار) اولدوزوبود دان نامش نهاد را بدعت اين و گفت اذان جلي صوت به كه زني عالم زنان از
) اولدوزودي قويدودان بدعتي بو و وئردي اذان سهسيله اوجا كه قاديني اولين آراسيندا
دادلي بير دئييسنسنه گؤرمهرهم ايشي بو من تاپام قرار رديفينده فاحشهلرين ايستيييسن دئدي،
اولماسا نيازا، و راز ذاتذوالجلاليله حضرت دي مخصوص واختي بو صبحون دئديم اوخويوم؟ ماهني
اوجا، ائشيتمهميشم دئدي، ائشيديم محرمم كيسنه من تك كي، وئر اذان صوتيله خفي وئلله جهري
سؤزومو اولوب، وئرهن آذان خانملاردان ايچره صحابه پيغمبردنسونرا يا عصري پيغمبرين آلجاق يا
. مني بيل ائله اولسون عايب دئدي، ائديم اقتدا سنه من باشلا ناماز اولماسادور دئديم آليب دالي
) ( جاهللردهن. كي بوندان اللها آپاريرام پناه الجاهلين من اكون ان بالله اعوذ دئديم سهرييبسن
. قاداسيگؤز گؤزلريوين دئديم ائديم نقل حكايت مستند بير سنه بارهده بو آس قولاق اولامدئدي،
بحثي ائديردي منبردهصحبت عالم بيليجي بير گون بير تؤرهده ياشيل دئدي، بويور گلسين مينجيغينا
) ابوبكرين ) عايشه يازيب كتابيندا فايدآلانيبآدابالنفس ماخذدهن عينائي دئدي، ايدي مربوط خانملارا
سونرا، وئرهندهن قيرقينا آدامي قدر او وجودهگتيريب جملمحاربهسين اولوب سوار هودجه قيزي
وئريب قرار مخاطب اونوبوجور مبارك عبدالله
ذنبنا) ما اولادك امناقتلت يا الهودج ربه يا
امام جعلناك بنا هبي امامٹ حضيت اذا لنافمن (ٹ
سني بيز نهايديدوتاقكي گناهيميز بيزيم اولدوردون بالالاريوي آناميز بيزيم واي هودجهمينن اي
. قيلار ناماز بيزه كيم گؤرنده حيض سن ائلهديك امام اؤزوموزه
سؤزي نوعيدي نظريسن دئمكدهن سن عايشييا مباركين عبداله دئدي، اولوب قايل ايضاح سؤزونه
) سنهائشيئتديريرهم ) گلينيم دئييرهم سنه قيزيم متوجهدي خانملارا هامي
دئديم دئديماستغفرالله گئنه ائلييهسن؟ عايشا مني ييرسن ايستي سن ايندي ينبوعالدين آقاي
. آمما صحبته اوتدوق نامازيقيلديق اولدو بو دئدي، ائله اقتدا منه سن باشلييم ناماز من اولماسا
حاليميز سوووشدوقجا دقيقهلري ائلهبيل گونلريميزين خوش واريدي اضطراب مندهده اوندادا
گؤزلريله ماوي باخيشلاريندان خمار الگؤتورموردوك بيريميزه بير محبتدهن اظهار آمما دئييشيليردي
من آمما آيريلاجاغام اوننان من بيلميردي او چكيرديم دلهؤووشنهسي چوخ اوندان من چكميردي ال
. اويناتميسان، نييه دوتموسان آتيب نييه مني دئدي، بيليرديم قدرين و گلهجكقضا باشيمين
اودامنه گتيرديم اله كؤنلون اونون من غنيمتدي دم باغريوا باسميسان نييه نييهاوخوتموسان
يالا داددوزومي داديمي سنيكييم من ديرينم سنين من باخ دئييردي وئره،وئره نشان علاقهلر
. سنده كي بيرگؤزگوسن نازنينيسن نازنينلرين دئديم ساخلا ساخلييسان اؤلدور اؤلدوروسن
ازهلي محبوب جمال دييهرهمسنده اولسام قلندر دي منعكس گؤزهلليگي گؤزهلليكلرين
. چيخيرام اؤزلوگومدهن باخاندااؤزوم سنه جومموشام سنده ششدانگ من جلوهلهنير
سينهرغزللر جانا وار آثارين دهيرلي سينديريبسان سوموك عالمينده شعر بيليرهم دئدي،
طبعيوي كي مندهنگؤزهلايميشلر اونلار يازيبسان غزل اونلارا كي گؤزهللري او يازيبسان
افتخار تا يازاسان غزل بير ده منه سن گؤزهلليگينگؤرمهييب اونلارين ده من ٹجوشلانديريبلار
آسامبوينوما دستمالا اپيك باغلييام .اونو
اونودا يازمالييامكاغاذا، چاتدي قلمدانا ـ قلم اليم ائلهكي تؤرتميشم ذهنيمده غزل بير سنه دئديم،
اودي آيريليق دوشمزشاعيره يادا غزل شعر، عالمينده وصل الا و دئديرديب منه شدتي محبتين
كي گونلرين وصل بو يازديرار آلولانديرديقجا،شعر جگرين چيخارتديقجا، جيزليغين يانديرديقجا،
شرري آهيم چاغيلار صبح دوشدوكجه سونرا،ياديما آلاندان يئرين گونلري آيريليق اولدو منقضي
رخساريمين ياشين گؤزلريمين قوووراجاق اؤزوموقوورقاكيمي ويراجاق اود خرمنينه فلكين
مني كيمي پروانه شمعاولاجاق آخرده يازديراجاق شعر اوندا كيميآخديراجاق ياغيش صفحهسينه
. دير سوورولاجاق گؤيه كولوم كولائدهجك يانديريب
- . منيم دئدي، كيمييالادي دوز گؤزيمي اوز قوجاقلادي بوينومو چكيب آه بير اورهكدهن اولدوزو دان
آيريلاجاقسان مندهن منيآتاجاقسان اولماسن ائشيدهم سندهن سؤزلري بو يوخودو انتظاريم
كيمي اؤزون منيده كي اولمازسان اومروتده انشاءالله ياغديريردين اود جانيما منيم دانيشديقجا
آق اويماغينين شئكيللي تؤرهده ياشيل آتام منيم كولوموچيخارداسان يانديراسان اودونا آيريليق
وار پهتكي قاليب وارمين مقامي ساققالليك آغ ايچينده ائل آقدئييل ساققالي ساققاليدير،
سن اولار شعيب حضرت او المثل، بيزه،في گئدهريك گئچيردي منيمكؤنلومدهن آريچيدي
بيلمنيم ائله آپارارسان منيده گئدهرسن قالارسان ايل اون يا سكگيز من صفورا من حضرتكليمالله
حالاقالميشدي بير ائلهمه صحبتلردهن بو داي تاري سني گئدهجك گورا گؤزومده آرزيم اونا بو كي
من دئييل معلوم دالينيناويوني پرده صحبتيدي گونون بو صحبت بو دئديم، ياندي اورهييم
. دفعه ايكي اوخو غزلي دئدي، آزديرچهليب بير گلدي اؤزونه رنگي آيريلماياجاغام سندهن باشارديقجا
: اوخويوم آس قولاق دئديم، چيخماز اؤلونجهياديمدان تاپشيررام ذهنيمه اوخوسان
اولدوزو دان گؤزهلي آخرالزمان
پشتوانهسي عالمينين ملاحت نشانهسيملحي وجاهت دؤشونده خلقتين اي
) سي ) دانه در صدفلرينين دريالرين اولدوزو دان گؤزلي آلا سبعهنين آباء
شانهسي الده يئلينين صبا ختا زولفووهمشك طبيعتده سير نظام و نظم
آستانهسي كعبهسينين قؤنچا خالوجهينده ساحلينده دوداقلاريوون كيمي كوثر
) آشيانهسي ) طنطنهلي ذروهسينده عنقانينقاف قفقازدا حلقهسي واو غونده صد
ترانهسي قمري قديوه سرو هدفمخصوص صورتين گول بولبوله ويراندا، چهچه
( چمانه شرابين آيري باخيشدا بير عالميهر بير وار باخيشين هر گؤزونده سي(76ماوي
< زمانهسي < گؤزهلينده آخرالزمان سانكيگؤزهلليگينبو آخره هريسي چاتميش
) ( سن دئدي، طرخانحكيم دئديم وئريب؟ كيم لقبين ينبوعالدين سنه دئدي، باخيب اوزومه دقتيله
) تانيماميشام) سني من عذرايستييرهم دئدي، دولاندي باشيما كيمي پروانه دوردي سن ينبوعالادب
عرفاندا يازانماييب تايين غزلين بو قدرمحبوبهسينه ايندييه شاعير بير گلميشم گوده خدمتيمده
. ائلييب طي كمالاتي مراحل سلوكينده تغزل اولاراق غزلينغنائي سنين اولي يازماق غزل عاليراق
گؤزهلليگي ائليييباو مجذوب اؤزونه مني و جلوهلهنيب سنده گؤزهلليگيكي او خلقتين دئديم
. يازانمازيديم غزلي بو اولماسيديم مؤيد ياراداننان
گؤزهلي اؤزوموگؤزهللرين من يئرلهشديردي قارپيز آلتينا قولتوقلاريمين منيم غزل بو آنجاق دئدي،
اولا، نازل شأنينده منيمگؤزهلليگيمين طبعيندهن غزلسنين بو كي بيلمزديم حده بو آمما بيليرديم
. بيللم وئره تحويل حفظدهناؤزيوه اوخوسان دفعهده بير آغريماسين اللرين
() صدغ ) آمما تاپشيرديم ذهنيمه دئدي، اوخودوم دفعهده معناسي( 77بير وصدغين مصراع اولان لغتي
. و وئردين شرح ياديندادي جوانينبحثين بلخلي قاييدهن حجدهن بايزيديله منه، دئديم گيجلدير مني
اوخوسيدين دئديم سونرا قوياندان سون سنسؤزيوه دئديم بلي دئدي، آچدين؟ صحبت سينادنده ابن
ضمن عشوهلندين نازلاندين، منه سؤزونجوابينده بو اولاردي چوخراق (ٹ حظيم لريوي) صدغ
. ) اولوب) متصور دركينده قوه دئمييبسن اؤزومه گؤروب منده كيفيتي سنبو دئدي، لانديردين، واو
مصراع و دئييم معناسين صدغين آس قولاق ساريدي سنه حق عذرايستيرهم دئديم
توركوسو شقيقهدير آراسي قولاقلارين انتهاسيله قاشلارين مربوطنيآيدينلاشديريم
كسمهاطلاق آدينا كسهرلر آييريب طرفه ايكي توكون طرفينين قاباق باشلارينين گيژگاهديگؤزهللر
) ( اوستونده ايكيشقيقهنين تئللر او دييرلر آييرماسي تئل اونا اولوب گيسو فارسيلاشيب اولور
) و ) بئلهدير، شرحي مصراع دييرلر واواتالاصداغ شئكيللره او دوشهرلر شئكيلينه واو ورار و قيوريم
زمرد ذروهسينده قاف كي قدردي او منزلتي و حلقهلرينگؤزهلليگي او وار حلقه آراسيندا اولارين
. مگر دئديم، ائلهمهميشديم دقت مسئلييه بو من كيمي ايندييه دئدي، تشبيهاولوب يواسينا قوشونون
كيگئچهجكده واولارديلار همان بونلار دئديم اليمده دوتدوم تئللرين باخمييبسان گودهاؤزيوه گؤز
. . دئديم اولماميشديم نكتييهملتفت بو قدر ايندييه دئدي، آرتيريبدي گؤزهلليك ليگيوه گؤزهل سنين
كي عباددان بن صاحب سنه آس قولاق فايدا 385اوندا مفيد بالاجا بير ائديب رحلت هجريقمريده
. سندهدي قولاغيم دئدي، دئييم ناغيل
. كيمي دئدييم وزيريدي باش عصري دياليمه عباد نصيرالدين 385صاحببن ائديبخواجه وفات ده
كل هلاكوخانين اختياريدي طوسي شيرنوايي 672ٹ علي امير دئييب حقهلبيك منادي قمريده هجري
. گورگانيوزيريدي بايقراي ميرزاي حسين سلطان بونلارين 906شاه ائديب رحلت قمريده هجري
سبب گلمهسينه وجوده خيربنالرين بؤيوك سهلدي وئريب انجام بؤيوكخدمتلر ادبياتا عالم اوچوده
. دولار اولوب
) ( گتيردي ني حيانتوحيدي ابو چوخودو ايكيسيندهن بو زمانيندا اؤز حسودي عبادين بن صاحب
علملردهن انواع كيشي بو متنعمائلهدي نعمتلردهن جوره هر قويدو اختياريندا اونون كتابخانهسين
دستگاهيندان صاحب آتدي تپيك آللها اولوب دهرييوندان سيزايدي، ظرفيت چون ييغيدي چانتاسينا
اولوب محكوم اؤلومه ميخا گاه ويردي نالا گاه چكيجي آتدي النعمينهدهسونجوق ولي اؤز، او قوودي
بوجورديصاحب. قصه ايديلر دم هم و همگام ايله كيشي دهري بو تنقيدينده صاحبين بيرعده قاچدي
) ( ( شفاه و لا، قال أشفيمريض دئدي، اونا صاحب واريدي مريضي بيرينين ياخينلارينين عبادين بن
.) صداغ( ) الا واوات من احسن الواو هذا والله صاحب قال الله
) ( اللهدانيدي يعنيشفاسي وئردي شفا الله اونا و يوخ، دئدي، اولدو؟ رفع خستهلگي خستهوين آيا
) ( آند دئدي، صاحب چيخيردي چوخمعنا چون دان واو بو قورتارميشدي ايشي وئرمهسيدي شفا الله
. ) ( ) ( دئدي، اولدوزو دان راقدي گؤزهل لاريندان واو تئللرين اولان شقيقهلرده واو بو الله اولسون
گيزلهدم- آلتيندا ياشماغيمين واولاري نئجهسن ايندي كيائشيتمهميشديم قصهايدي بير دوزلو دادلي
دئدي، گولومسوندي وئرهرسن الدهن ياريسين گؤزهلليگيوين اوندا گؤرمييهسن؟دئديم
. دئديم كييم سنين من يوخدو ليك من ده من گيزلهدم سندهن يوخدوكي زاديم بير منيموارليغيمدا
قرار جسدهده بير ايكيميزينروحوموز كاش دئدي، باغرينا باسدي مني گلدي دي ثابت قضيهده عكس
آز. دئديم بويور دئدي، دئمهييم؟ يا سؤزدئييم بير سنه ايندي اولماز بويو ان آرزينين دئديم تاپايدي
چؤل تؤكولهجكلر آداملاري تؤرهنين ياشيل سنگؤرهجكسن گؤرمييهجهيم گونو من چيخا گون قالير
- گؤتورهك پوسهني پسه دور قاليب ناقص صحبتيميز بيزيمده بورداگؤرهجكلر بيزي باييرا
. خبر منيمقلبيمدهن دئدي، بورا گلهك گئنه واخ بو صاباح قالاق اوردا كيمي صاباحا تاپاق بيردالداناجاق
گئجه بير تاپديق دالداناجاق صفالي بير دولانديق آز دوردوق تئز وئردين
. بير ايستهميرديمندهن طرفه بو ائشيدهندهن غزلي او اولدوزو دان باشلاديق ياشاييشي گوندوز
حد محبتگؤستهرمهگي منه كي، وئرسين نشان عشوهلر بير اللهشيردي گؤتورسون گؤز لحظه
) كي ) اويناديردي ائله تئللري او متوجهائديردي لارا واو شقيقهلريندهكي چوخ مني چاتديرسين نهايته
اونا محبتيم منيم چون آيريلسين بدنيمدهن روحوم آزقاليردي اويناخلاشيرلار دورنالار چمنده بيل ائله
) ( غول حاج سوموكلرين سانكي لطافتيدي بوتون بدني اونون منهآرتيقراقيدي محبتيندهن اونون
وصلعالمينده كي، دوتاراق دؤزوردي وئريرديم فشار اندازه نه آپارميشدي آرادان يالييباريديب
. باشا حالدا ساعتاو دؤرت ايگيرمي آلميشدي جانيميزي هووشنهسي آيريليق ياشييرديق
پيس اوننان اوزوم چاتداسينمن باغري قالير آز اولدوزون دان كي، ائلهديم حس چاتاجاغيدي
اورهيينين قويدوم گتيرديم كؤرهيينسيغارلاديم آلنين، آپارديم اليمي چوخودو دواميم آمما حالدايديم
. بالاجا نازك اودا يئرينه گلدي اورهييم وار اللر دئدي، منهباخيب حسرتيله دولانديردي گؤزلرين باشينا
چاليقليير كيمي قوش يارالانميش چيرپينان قفسده گؤردو باشينا منيماورهييمين قويدو الين گؤزهل
ساخلااورهييمين اليوي دينمه دئديم، بئله به نييه دئدي، جانا دئديم ينبوعالدين دئدي، متوحشحالدا
فور سينمه ياتيرت تئليوي ساغ سينمهمين باشيندا تئليندؤشهدي وئريب فشار شقيقهسينه ٹ
جان قوجاقلادي آراميشتاپديق آز بير ايكيميزده گلدي اؤزونه حاليم زماندا آز مني اوستونه كيمي
درمانيدي دردينين اورهييمين دئديم اوخويام؟ اوستهغزلي آهنگ بير وار حوصلن دئدي، باغرينا باسدي
. اوخورسان اوجادان سونرا، ياتاندان گئجهائل اوخو يواش گونوزدي آمما
( عنعنه ائلدي زمزمه حاليندا غنه بيرنيندا يواش آذربايجانماهنيسين( 78يواش مقدمه، غزله ايله
اوخودو.
. ايكي بير اؤزومه حاليمگلدي كي، ائلهديم احساس ديريلديم اؤليديم بيل ائله دوغروسونا دوغروداندا
. اوچام قاناتلانام كيمي قوش قالديم آز اوخودو بندديده
قولون چكيلديايرهلي سونرايا قالسين غزل ديم بوداماقداگؤرمهميش سنيايندييهكيمي دئدي،
. بوشعرلرياوخودي اولان راجع آرازا سينمه ياپيشديردي تئللرين بوينوما سالدي
چاغلاماغيندان آرازين چاره دردينه ديل چاغلاماغيندانديلر آرازين رخساره ياشي گؤز آخار
چاغلاماغيندان آرازين آوا اوخور سازين رقصاچالار اولار تك نگيسا آناهيتا چاغي سحر
چاغلاماغيندان آرازين چاغي سحر قولباغيقيريلميشدي بند قولوندا باغي بويون ثريانين
ديلدهنديله دئدي، گؤروبسن؟ كتابدا هانسي شعرلرين آراز دئديم، دوزهلدي آز بير حاليم
. ائديرديم حس آغيزادوشوب آغيزدان اولسا سنينده دئدي، ديلر منيم شعرلر بو دئديم اؤيرهنميشم
دوزلانا نازلانا نازلانا ائلييك آزاستراحت بير گل يورولموشوق دئديم يئرينه اورتانين گون گليب گون
دئييردي گولوردي اؤزوده گولدوردو آز بير مني بعضيحركتلريله قنشريمده اوتوردو گلدي دوزلانا
دوشمز اله ده بير گئجه گلن قاباغا و بوگون گؤتوروم سندهن تارچيغومندهنگؤتورمنده باشارديقجا
قوجاقلاشديق كيمي اولان قالبدا بير جان ايكي دؤشهدي بساطين آتيشديقگئجه آز بير
. هوشلانديق يئره باشيميزيقويدوق
چيخا گون آزقالير گؤردوك آييلديق واخت بير يورغونودوق ياتماميشديق گئجهني كئچن حالبوكي
. اوتوردوق گلديك قيليب باخديقنامازي گؤزوموزه باش يودوق گؤزوموزي اوز آلديق دستماز دوردوق
. مناوندان نه بيليردي گؤتوره گؤز مندهن او لحظهنه بير
سونرا، مشغولائلييندهن اؤزونه مني فيالسابق كما اولدوزو دان سونرا، محبتلهشندهن چوخ
سؤزده دئدي، سؤزگيزلتميشدين مندهن مگر دئديم دئييم سنه سؤزون اورهييمين قوي دئدي،
ياخيندلاشديريم اورهييوه قوياورهييمي دئدي، اولا اولموش وسوسه شايد چكر طول دئييلنده
بوينوما سالدي قوللارين چينيمه قويدو سينهمهباشين دايادي سينهسين باشلاييم سؤزومو سونرا،
ملاي كي، اوراكيمين جلوهلنديريبلر وفا بي اؤزلرينه الينهخانملاري كيشيلرين گئچيب قلم دئدي،
. ) دئييب ) فردوسيدا وفا زن ندارد وفادارد سگ دئييب روم
به ناپاك دو هر اين از پاك بهجهان خاك در دو هر اژدها و زن
روزدا زن مجله زماني شاه يئرينده اؤز قالسين بو
پيمان در زني ز كمتر كه تو مرد بگويندت كه باشدا حيف
. يازميشيميشلار جور بو مجلهميزدهده اؤز يعني
وئرمييبلر الدهن سولودو،گؤزهلليكلرين جانلاري تا خانملارين كيشيلر بودوركي، قضيه اصل آمما
اقتصاد و عالمينده سياست و سالارلار چيركينلهشندهگؤزدهن از بير خانملار باغيرلارينا باساللار
وار سؤز چوخ بوردا ائدهرلر بهرهبردارليق اقتصادي و گؤزهلليكلريندهنسياسي خانملارين بازاريندا
. آزديرارلار كيمي پيشيك ايت بعضيلر دوشدو الدهن ائلهكيخانملار گئچيرهم اوزدهن
) ( وئرهردين محبتنشان سونرا، وئرندهن نجات اليندهن غولون حاج مني منه، اندازهدهكي او سن
بيلميشم طرفه بو غزليائشيدندهن خاطردي ليگيمه گؤزهل محبت بير مجازي گئچيردي گؤيلومدهن
و گؤرهجكسن گؤزهلليگيمده منيبو سن سمده، چيركينلش من كي، اولوب حاصل يقين و
قوشماني بو بيل ائله نباتي عارف بؤيوك اوچدوبونلو سئوهجكسن، اوندادا سئويرسن ايندي بوجوركي
: يازيبدير منه ديلينجه سنين خياليندانگئچيرديب گؤزهليگيمي منيم
جئيبيقوينوباللي، ممهسيشامامابوخاغيآلمادهانيگولشكرزلفيدلآرا، لبيقونچاديشيدرمصفا،
ايصنم،صنم
- ( ) بئليني ) اينجه قوجوم قوجاقلاييم، قولوني شمشاد بوينوما دولاشدير دان چوپانين خان قوشمانيدا بو
) يئرينه سؤز دئديم اوخودوم من گلمهسين گلسين جانه ألي ايستر ديليني، سوروم اميم، لبين لعل
: وئرديم ادامه بوجور داليسينا سؤزومون و دوشدو
باخان گؤزينهگيريب مجنونون دئدي، سئويرسن نيين اونون دئديلر مجنونا دئييلدي گؤزهل ليلي
. گؤزهلدي نئجه ليلي گؤرهر
غوي) پريشان شد مجنون تو تويياز كان خليفه را ليلي گفت
) نيستي مجنون تو چون خامش نيستيگفت افزون تو خوبان دگر از
آيري اولدوسن سرگردان و پريشان مجنون خاطر سندهن كي سن اوسن دئدي، يه خليفهليلي
. حقيقتي منده تا مجنوندئييلسن سن چون دانيشما دئدي، ليلي دئييلسن راغ گؤزهل گؤزهللردهن
. بورا سؤز كي ايندي دئدي، داناولدوزومسان هميشهليك منيم سن اولدوزوم دان منيم گؤرهسن،
اوخوماغا باشلادي كرميمسن، منيم سن اصلين سنين اوخويوممن كرمي يانيق بير سنه قوي چاتدي
. اوخوماق نئجه
اولدوزونون ديريلرديدان ائشيتسيدي سهسي او اولسيدي اؤلي دؤرهده او دوغروسونا دوغرودان
ادب يارانميشدي اوستونهسس سينين سه نه واريدي گؤزهلليك اوستونه گؤزهلليگينين نه
. بيليردي اخبار و واريديدياحاديث علمه جور نئجه ساليندا سن او نهنگيدي درياسينين
ياشيم سالديآلتي ياديما منيم حسابيله معاني تداعي صحبتي دهن كرم اصلي اولدوزونون دان
گلميشدي كيشي بير هاچاساققال انلي كورهيي بويلو اوزون هريسه قاراداغدان اولمييدي اوليدي
) ( سرگردان چؤللرده اؤلكهلرده عشقياونو كرمين ايدي عاشيقي كرم ايدي خان قارداش آدي
كيم هر دولاناردي ويلان محلهلرده كوچهلرده هريسهاو چيخميشدي گليب حسابادا او و قويموشدو
كرم دئسين اويودي چهتيني ائلهسين حظ كرماوخوماغيندان يانيق عاشقانه اونون ايستهسيدي
) ( خاطر گلديگينه آرييا آدي كرمين سونرا، اوندان عاشيغيدي حاق كرم بوييدي جوابي اول كيميدي
كرمين تؤكولردي كيمي ياغيش تؤكولن بولوتدان ياشي اوتورارديگؤزونون
. . منيم. دئدي، ايضاحلانديرديم اولدوزونا دان قصهني بو آغلاردي حزين،حزيناوخوردو سؤزلريندهن
) چكيرميشخصوص ) نه دئييرميش نه خان قارداش او كي بيلر يانان اودونا محبت كيمي ٹكيميسنين
گؤرورهم گؤزهليگينده سنين گؤزهلليگين آزليت كيمي ديين منه ( سن دئييرميش) دا قارداشخان
. اونون يئتيرميشيميش كرمهعلاقه اولوب متوجه هدفينه عشقينين كرمين او عاشيغيدي حاق كرم
صحراسينين حسرت كي قالمازدي بيريئرده او دئديم زيارتينه گئدرديك بيلسيدين يئرين قبرينين
بو گون گئتدي قويوب هارا اولمادي معلوم چيخدي قالديسونرا، هريسده زمان بير اوندا آوارهسيدي
. چاتدي باشا صحبتلريله
آتيلدي گولونهداش قورباغا بيل ائله كسيلدي صدا سر ياتدي ائل قوووشدي، قارانليغي گئجهنين
بالا اولدوزو خوفلاناردان اؤزوندهبيرشبحلراولارانسان ظلمتين اولدو مسلط اؤلكييه محض سكوت
سفر بو آمما منه ياپيشديرسين اؤزون ايستردي اوهميشه قولتوغوما سيخيليردي بالاكيرييردي
. . وحشتي قارانليغين قلبيمي دئدي، وار نگرانچيليغين بيل دئديمائله علتيدي بر مزيد قورخو
. ) اوخودوق. ) دفعه اوچ فيالظلم المستوحشين نور يا و اوخو سنده مناوخويورام دئديم چولقالاييب
. دوزهلدي حالم دئدي، دئديمنجورسن
اؤزوموزي اختياريميزداواردي وسايلدهكي آمما اولاق متوسل تانريميزا گئرهك معنويتده بيز دئديم
( . فتوكل عزمت فاذا بوجوردي آيهده يارانيبدي خاطر تاپماقدان قرار استفاده مورد اؤتور قوروماقدان
اوخور( عزايم رماللار چكميشم مندل مندهدؤرهميزه ائله توكل آللها اولدون آماده چون عليالله
زمرد و حكمتي عصانين وئرهن طرخان عزاييمي منيمقوروتماغيمين دئييلم رماللاردان من آمما
. حوالهدير بدان الاسبا مسبب كي وسيلهديلر اونلاردا معاضدتيدي اوعصايه شهپرينين قوشونون
مسئلهدي كياوآيري قدر و قضا الا وار مصونيتيمز خطردهن هر بيزيم ائلهمييهجكسن قورخوب هئچ
الدهن باشاراجاغين لاچين دالينجادولانسا لاچينين قدر و قضا قورخارام چوخ قدردهن و قضا من
. گؤرهر مهلكهده اؤزون وئرهر
ائله منياؤزونه و منه اؤزون زمان بير باشلاندي عشوهلنمهسي يئنهده حاللاندي اولدوزو دان
بيلمهسي، ادبي، اؤزيئرينده، گؤزهلليگي ندير غصه ندير غم دونيادا بيلمهديك كي ائلهدي مشغول
. آلميشدي گؤروبدوكتوراسين دؤرهسين غمزهنين ناز، عشوه، يئرينده، اؤز معلوماتي
: وار عالملري بيتينين بو غزلين يازديغيم اولدوزونا دان
چمانهسي شرابين آيري باخيشدا بير عالميهر بير وار باخيشين هر گؤزونده ماوي
باخيشدا هر احورگؤزلريله دئييم قوي گوزلريله آلا باخيشي خمار ساحرانه دوغروسونا دوغروداندا
طرخان مدت آز اولاندان نصيبيم ائلييرديطلسم عوض عالميمي و كئفلنديريردي جور آيري بير مني
. مني قوشونا زمرد توصيهسي كيشينين او سونرا، چكميشديم نفس آسوده اؤلكهسينده حكيم
سونرا،. ويريلاندان اونا و وئرندهن نجات قوروغوندان غولون اولدوزوناحاج دان راحاتلاشديرميشدي
. پوزولوردوم دوشنده ياديما آيريليق فقط باشلانميشدي ياشاييشيم حوريله جنتالاعلاده سانكي
) غزلين ) و ا بندي منيماورهييمين آي دئديم دوشهر گومانا بنده وئرديگجه الله ميشديم راحاتلاش چوخ
. يوخلاماغا سحرهجن بيزكي ائدهجيم اوخوياديكلهمه اوخويا غزلي او من دئدي، واختيدي اوخوماغينين
گؤرمهسن آتمامي گوز آتما قاش و اؤزومو بيرده اوسته چيخسينباش آي قوي قويماياجاغيق قول
توكه توك و قوجاقلاشماقدا چارهسي قارانليغين اولار آز ائشيتسنحظين سهسيمي
بيربيريندهنمختصر. قلبيميز دئدي، نئجه وئرسك كورهيه كورهك دئديم وئريبصحبتلشمكدهدي
دئدي، باغرينا باسدي بركمني برك اولار ياخين بيرينه بير اوركلر ياپيشاندا سينهسينييه آچار فاصله
محبتلرين گؤستهرديگيميز بيربيريميزه و اولماغيميزين بويون قول گئجه بو سن ائلييه خيال مبادا
. اوخودوم بيتي بو اؤزآثاريمدان گئجهدي بير گئجهده بو دئديم آخريدي
شعري گئجه بو سهيليله بويوندي قول باغلاكي قاپوسيني گؤي آي طلوعينين گونش
) هريسي)
منيم منه، سنين دييهجييمو گئجهجهييمي باش چاتماقدا ملاقاتينا آتامين آنا انشاءالله داريخما دئدي،
. بيريميزدهنآيريلمييهجهييك بير دا اوردا آچاجاغام اوستون علاقهميزين اولان سنه
طاغيم آيرياو منيم يانماياجاغام و يانماياجاقسان اودونا آيريليق آرتيق گئجهدهن بير گون بير
حتم وار م ياشاييشيم باساجاغام ٹ باغريماباسميشام كي جور بو ده يئنه ائدهجييم جلب وافقتلرين
. من وار اؤلوم وار آيريليق كي اولدوزوبيلميردي دان يازيق باغريوا باساجاقسان مني سنده و باغريما
اياقلاري وانگهي سالاندي اياقدان اصلانلاري ائتمهلييمكي طي مراحل تاپماغا نجات طلسمدهن
. اوستون سؤزون دئييلدي وئرهسي ال اوداكي دولانديرام آلامبوينوما گرهك يئريسين صافالمايب
. پوزولماسين حالي گون اون بئش قوي آيدينلاشديرميرديمكي
. اؤزونه مني الچكميردي مزاحيندان حاللانديريردي مني نفسي اونون اونو، نفسيم منيم قارانليقدا
بير چاتديردي كؤچون ايشيغيقارانقولوغون آي گئچدي گئجهدهن پاسي بير تا ائديردي مشغول
. محسوسيدي ايشيغي آمما آييگؤرموردوم من گؤردوك امللي دوز بيريميزي
غمزهلي صدغينيناويناتماسي اوات و آتماسي، گؤز قاش باخيشي، خومار گؤزلرينين گؤزهل ابرج آلا،
گوجون آخرين باشلاندي عشوهلنمهسينازلانماسي ترپنمهسي، باشينين دؤش چالماسي كپريك
. هدفينهچاتا آلا اليمدهن استقامتيمي كي، ويريردي
. آسلاناجاغام كيميبوينوندان قول سينيق سونرا، اوخوياندان آمما واختيدي اوخوماغين غزلي دئديم
: الله سجده ائلهيبدئدي تعظيم دادلي بير منه دوشلرينه قويدو اللهرين اويناتدي گؤزلرين قاشلارين،
ايندي من منهيئتيرمهسيدي الله سني ائدهرديم سبحده سنه اولماسيدي مختص تعالايه
اوخودو اوسته شور سي ماهني بندآذربايجان اوچ اولموشدي سورمه سومويوم چوروموشدوم
. ائلهدي قيامت
دوزهليب حاليمچوخ گؤردو يوخودو قاناتيم اوچماغا قاريشيب قانيما محبتي آذربايجان دهكي منيم
قول دئدي، اويناديب ايديتئللرين باش بير يئنهده ساغليغينا سئوگيمين سببي ياشاييشيمين دئدي،
گاه گؤرسهنيردي تفسير باشلاماقديكلهمهسينده نئجه باشلادي ائدهم ديكلهمه غزلي وئرميشم
سهسينه قوشلاري چؤلون اويناديردي يئريندهن سس،داغلاري نئجه يئنديريردي گاه چكيردي سهسين
سهسينه اولدوزونون دان سهسين، سازينين زهره آداشي اوچونجوگؤيده وئريردي سس
روحي نگيسانين بوروموشدو موجلارين هوانين يانسو دئسم توركي انعكاسصوت ياتيرتميشدي
. سالميشدي باشينا سهسين اول ساغ اول ساغ برزخدهن روحي مراغي اويناييرديعبدالقادر
قاقيلدييرديگؤزلرين كيمي كهليك يوخودو خبري زاددان هئچ گؤتورموشدو شور داناولدوزون
گويه گاه ياشاسين سوزدوروردي دئييرديم آلقيشدانخاطر هردهن منده باخيردي منه گاه باخيردي
حالا نه ايچهريمده بيلميردي هئچكيم سونرا، اؤزومدهن بولبولو، نغمهسرا گلشنينين آذربايجان
. سوووشوردو دقايقي گؤرمهميشديمقيمتلي يوخومدا صحنهني بو دوشموشم
فيررانيردي يئرهدهيميردي آياقلاري كي، ائلييردي رقص ائله دوروردي اوخويا اوخويا اولدوزو دان
قالخيزيردي مني اليمدهن وئريرديياپيشيردي نشان منه اويناديردي اعضاسين يئره قويوردي ديزين
. كيشييه اويناماق اوينييام منده هاواسينا دابانينين ايستييراونون گؤردوم اليمه ديريردي گئيش اللرين
اللريمي وئرديم فشار ذره بير اللهرينه لطيف سالار كيشينيشخصيتدهن ارهن آمما دئييل حرام
ينبوعالدينين سئوگليم دئدي، اوخودي تخلصون شعرين يئريمده گلديماوتوردوم اؤتوردي
سر آيري و سهسي سازينين زهرهنين ساغليغينا قوشونون زمرد حكيمين، اؤزونون،طرخان
. حالينا كي اول دوشدو عالم صداكسيلدي
گتيره صحنهلروجوده نئجه وار هنرلر نه منده دا، گؤردون دئدي، بوينوما سالدي قوللارين گلدي
) جهته. ) او غول حاج آفاقيچولقالاميشدي شهرتيم آدلانميشديم جهتدهن هر من تؤرهده ياشيل بيللم
داليمجا كي سونرا، وئرندهن نجات اليندهن منهاونون سن قاچيرتدي مني النهايه داياتدي ماريغيم
اؤلدوردون اونو كي سن واريدي حقيده و چكمييهجيدي ال اليندهنآلماميش سنين مني گلميشدي
ائدندهن يئر كاملا گؤتونه غول حاج ووران تكيه تختينه اونون منيمده، ياخاسيقورتولدو اونوندا
سندهكياؤزيوي غصهدي بير منه اؤزيده بو كيمي دئديگيم قاباغدا سوراغيما گلهجك سونرا،بيليرهم
آپاراسان اؤزيويله منيده گئدنده اؤلكهدهن بيزيم تا ائلهميرسن يانليق بير ايشي قويميورسان اوندا
فعل و صحبتلر بعضي آرامدا منيم اولدوزولا دان بارده بو شرحي البته يئتيرديكي يئرينه وانفعال
. . ايديم محرم اونا من محرم منه او حفظائديرهم قلميمي عفت دوتمور ياشاييشيميله سليقه منيم
. گؤتورهن نهفيلم واردي فيلم نه يوخودو نامحرم آراميزدا
جنسيلريننظم انحراف حتي انحرافلارين طريقيله حرام وار يازيچيلار و شاعيرلر نثرٹ چوخ و ٹ
حرك بعضي جلساتدا عمومي و اوتانمييبلار هئچ حيوانليغيندا يازيبلار حيوان كي مرتكباولوبلار تلره
ايرج و عارفين قزوينلي گؤرسهنيب، پيسصفتلردهن بو بعضيلرينده شعرادنده اولماز مرتكب
اولان راجع آروادا اوقوجا قاآنينين ياپيشير يئره آداميناياغي باخاندا كيفيتلرينه ميرزهنين
يوخ واريندان آدامي بابي بئشينجي گلستانينين و كتابي الخبيثات الهزلياتو سعدينين قصيدهسي،
بيت بو آبريليسي چوخ اؤزيئرينده هاميسي ائليير
.... بيني به گازرون نشينيدروازه من سر بر گر
شأنينده كتابين شرحلريبو كي، وار بيحياليقلار ائله آيدينلاشديرير وقاحتي اولان بونلاردا اولالي
بئلهكي. نباتي عارفي قاراداغ :236دئييل اولوبدئيير ذكر صفحهده اينجي
بئليني اينجه قوجوم قولونيقوجاقلاييم شمشاد بوينوما دولاشدير
( گلمهسين گلسين جانه ألي ديلينيايستر سوروم اميم لبين (79لعل
ايحال علي بانگقويماسينلار داليمجا گؤزهللر آغزي بعضي كي وئرديم خاطر اوندان شرحي آز بو
گؤزي دولانديرميشديم بوينوما يوكليديآليب بويني اوردان وئرميشديم نجات اولدوزونا دان
قاچيرديب اونو كي غولي حاج يئتيرميشدي علاقه باخماميشديمحقيقهتيمه گوزيله خيانت كؤلگهليدي
حقيم بوينوندا ائلهميشديم خلاص مزاحمتيندهن شر و ائلهميشدياولدورموشدوم اذيت قدر او
ضمن اولموشدو توليد محبت بو واريديمحبتدهن داريخماسينينچوخلوغوندان اورهييم داريخان ٹ
گؤزهلليكينده اولدوزونون دان ائلهدي مفصل كي شرحي موجيدي بير حقيقتمتبلوريدي جمال
. اونون چاليرديم اياق ال اولوب موجلانديقجاغرق اوموجدا من وئريردي نشان عظمتين دريانين
اؤزون قويموشدو اختياريمدا منيم اووارليغين آرتيريردي اونا ايستگيمي منيم منه ايستگيني
متلذذ مني لذتدهن آخرين كي مصريدي گورا بوسببلره بيليردي، كي منيم بيلميردي اؤزونونكي
. بويولذتلنديرسين عؤمور و ائلهسين
دال اولدوزوگئجهنين دان ايشيقلانسين آزاليردي وئريردي الدهن قارانليغي ياواش ياواش گئجه
. - . صاباح و صاباح هوشلاناق بيرآز گل دئديم آتير كوسا كولا الين گؤردوم پهكريدي چؤورمهسيندهن
( . عوض ياتاسان قويماياجاغام دهرمهسن منيمگولومو دئدي، اولماياجاق امكان استراحته بيزه گئجه
) دوشهر اله گئجه بو بيرده نه كيشي دولانيردي دالينجا آهوشكارچي دولانسين دالينجا آهو صياد اينكه
منه ياريسين آذربايجانين قويام قول عشرته و عيش گئجه بير ايله وارري بير مناگر اولدوزو، دان نه
قوينوواسالاجاقلار سنين مني آنام آتام منيم اولماز دئمك يوز يوزده آييل يوخلويوبسان كبينسالار
. اولمازلار راضي سينماغينا قلبيمين منيم دئييرهم سئوينديرهم اؤزومو من
باشلادي گئنهاطوارين ديزه ديز اوتوردي گلدي يوخودو نامحرم آراميزدا چون گئيمزديك لباس اكثر
واريدي عالمي آيري باخيشينينبير هر يازميشام غزلده او بئلهكي سؤزدوردو گؤزلرين ماوي
واوات خصوص تا اويناديردي چوخ تئللرين اونه ٹ باخميرديم دوروب منده سالسين منيتورا صدغيله
. باسيرديم باغريما و اونوسئويرديم من اونجا اون سئويردي مني قدر
آذانچيلارينين ياشيلتؤرهنين كي، اويموشدوق ائله گئتديك هوشا حالدا او ايله اولدوزو دان يورولدوق
پوسهني پسه چيخسين گون گؤردوكعنقريبدي آييلديق اوياتماميشدي بيزي سهسي بئچهلرينين
قيلديق ناماز آلديق دستماز چشمهده يئريميزه، ياخينليغيندااولكي چشمه گئتديك ييغيشديرديق
تردودي آدام بيليرديك چون معاشقييه، عاشقلر قول به كمافيالسابق و صحبته اوتوردوق
دسته بير تؤرهدهن ياشيل گؤردوك يئرينه غزاله گلدي چيخدي گون اولاجاقگئيينميشديك
. ) آپارماغا ) سو چشمهدهن گلديلر كوزه بيزهكجه قيزچيينلرينده
ميز يئتيشمهيي تؤرييه ياشيل شهري اولدوزونون دان
همان قيزلار بو اولدوزودئمه دان آهاي سسلنديلر بيردهن گلديلر ساري بيزه اوچو ايكي بير قيزلاردان
اونلاردان اولدوزون دان غول، حاج چيخميشديلارو چؤله درمگه تره اولدوزوله دان كي قيزلاريميشلار
دان اولدوزو دان سالا سالا گلديلرهاي دولر هامسيتؤكول قيزلار قاچيرتميشيميش دوشنده آيري
. يالييرديلار دوزكيمي دؤرهلهديلر آلديلار منيماليمدهن قيزي دييه دييه اولدوزو
باغرينا بيري اوزوندهناؤپوردي بيريسي گؤزوندهن بيري اؤپوردي اللريندهن بيري دولانيرديلار باشينا
خلاصه دارييردي تئللرين اويناديرديبيري ساچلارين بيري تومارراييردي باشين بيري باسيردي
انصاف سينلر ايله نه بير بيلميرديلر حالدا او قيزيدي بير سئويمهلي آناهيتااؤزيدي اولدوزو دان ٹ
و صوفيلردهن عده بير ازهليني محبوب جمال گؤزگؤتورهنميرديك اوندان من مندهن او لحظه
صوفي حلمان ابو شيخاحمدغزالي، عارفلردهن عينالقضاههمداني، خجندي، ،كمال
فخرالدين اوحدالدينكرماني،
... دان كيميمنده گؤرهن جمالينده اوغلانلارين گؤزهل اولماقدا وجودي وحدت كيمي و عراقي
گوروردوم حقيقت جلوهجمال مظهر آلاراق، الهام گؤزهلليگيندهن طبيعتين گؤزهلليگين اولدوزونون
قيزلار او خياللانيردي سانكي منهباخيردي دؤنوردي هي اودا، گؤتورهنميرديم گؤز اوندان سببه او
ماسواالله گؤرمكدهن ديري اولدوزون دان آمما منهدهگؤستهرسينلر محبتدهن گؤستهرديكلري اونا
قاداسين گؤزوون گلسين بيزه قادان اولدوزو دان ديلر دئيير هئي يادلاريندانچيخميشدي
ليكده سنگؤزهل اودا قيز قاچيردان غول حاج يوخودو انتظاريميز بيزيم قوربان سنه الاقواريوخوموز
ايلدهن نئچه قاچيردا قيزيغول بير يوخدو سابقهسي اؤلكهلرده بو قالا سلامت كيمي ايندييه قيز
تازادان بيزه و قبيلهوه ائل آناوا آتا جلاليناسني اولسون شكر اللهين قاييدا وطنينه سلامت سونرا،
يئتيردي.
هاميسي نجاتوئريبدي او سونرا، الله اول منه گؤرورسوز كي آغاني او دئدي، قيزلارا اولدوزو دان
اولدوزو دان دئديلر يئرينهيئتيرديم تشكريمي متقابلا منده آلقيشلاديلار مني وئرديلر آغيزا آغيز
خصوص شئكيليدي هاميميزين قبيلهسينين شئكيللي .ٹ
استقبالي خالقينين تؤرهنين ياشيل
. قيزلاردان دئمه دالغالاندي جماعت تؤرهدهن باشيل كيمي دالغالانان دهنيز گؤردوم ده بئص حئص بو
جماعتينهخصوص تؤرهنين ياشيل همين گؤرمك اولدوزون دان آناسينا ايكيسي آتا قيزين گؤزهل او ٹ
و شور آناسيدي آتا كي ايدي معلوم گلن لاپقاباقدا دئييبلر جرياني يئتيريب اؤزلرين قبيلهسينه و
ياغيش نيسان قيزلاريناسئوينديكلريندهن يئتيرديلر اؤزلرين آخيردي هيجانيله سويو گؤزلرينين كيمي ي
يئتيشدي اوشاقلاري آرواد طايقاسينين شئكيللي يالاديلارتا كيمي دوز باسديلارباغيرلارينا اونو
گؤزلريميز آتاآناسينا اؤپوپ اوزوندهن بير بير خانملاردا آيري دؤندهرديلر اولدوزونا دام داناولدوزون
. چكميشديلر صف كيشيلرده دئييرديلر آيدين
آناسي آتا تازادانگؤردوك اولدوزون دان كي شكر چوخ الله دئييرديله ائده ائده تماشا اولدوزونا دان
. يئتيريرديلر يئرينه شكر سجده تئز تئز ياخينلاري لاپ و
نشان مني آتاآناسينا اولدوزو دان سئوگيليم كي اولدوم متوجه سونرا، سايخاشاندان آز بير كوي هاي
بوينوندا مني كيمي بورا و نجاتوئريب آغا او ايكينجي الله اول منه دئييردي كي ايدي معلوم وئرير
ساري منه قويدولار اوز بوراخديلار اونو عدهايله آناسيبير آتا ائشيديرديلر اولانلاردا دؤرهبرده گتيريب
قاليرديلار آز دولانيردي باشيما بعضيسي وئرديلر نشان محبت منهبينهايت سلاملاشديق آياغا دوردوم
تعارفات كلي دئييرديلر گليبسن خوش ائديرديلر احوال كئف اياقلاريمداناؤپسونلر
ياخينلاشديلاربيلميرديلر منه آناسي آتا اولدوزونون دان كنارا چكيلديلر سونرا، يئرينهچاتديراندان
. قويوبسان حق اولاقبوينوموزا قوربان سنه ميزده ايكي دئييرديلر دينديرسينلر مني ديليله هانسي
ياراديبسان دونيا تازا ياشاييشيميزا ياراسينساغالديبسان اورهييميزين يييسان داغلي بوينيميزي
طاقتفرسا وئريب نجات قوروغوندان قوردون حاج داناولدوزونا ييغيبسان يولدان گؤزلريميزي
. يئتيريبسن بورا متحملاولوب زحمتلره
هاردان گؤرهك درديوهيئتيشهك ائله استراحت آز بير اوردا وار كلبهميز حقيرانه بير گئدهك آياغا دور
ائلييم قبول دعوتي بو مجبورودوم قيزيرقانماياق سندهن خدمتي گلن اليمزدهن گئديسن هارا گليسن
قويون حيوان مال، سايسيز ديلار چيخيمش استقبالا كي بوتونجماعتيدي يول يولا دوشدوك دوردوق
حؤرمت نهايتسيز بيزه كي افراديدي اويماغينين شئكيللي كسيلميشدياكثري قوربان
گؤستهريرديلر.
شامخ شيخ ساققالي آق تؤرهنين ياشيل
هامي و آيدينايدي آلنيندا جلالت آثار كيشيكي بوي اوزون متشخص سيما خوش ساققال آغ بير
سهلا و اهلا قوناغيميز دئدي،حؤرمتلي قاباغا گليب پاپاق توركماني باشيندا يئتيريردي يئرينه حؤرمتين
مرحب دئدي و خيرٹ جزاعٹ جزاكمالله دئديم جوابينده معناسين ٹ سؤزلريمين منيم بيل ،ائله
و اهل منيم سيز وار اهليتيم اولماغا سيزهقوناق منيم يعني اهلا بويوردوز بلي دئديم بيلدين؟
دوز و سيزين گلميشم لاردان دوزيول و هموار يعني ثابتديسهلا قضيهده عكس و سوز قوهوموموز
مرحب چاتميشام وار يئره يئريميز گئنيش پذيراليغا سندهن يعني ( ٹرحبدندير ( ائله. الله و اي دئدي،
. يا معلومانيموار چوخ آز دئييلم جاهللريندهن دئديم سن لريندهن وارهن بيليجي اؤزيوردووون بيل
قويمارام صحه تحقيقائلهمهميش دئيير نه هر كيم هر تحقيقاتچييام دئييلم محدث يئرينده اوز يوخدو
قافيه، عروض، اللغات علم بديع، علم وبيان، معاني تفسير، و تجويد نحو، و صرف اودوكي شاعيرم
موضوعاتين علملردهنده آيري و قمار هيأت، كلام، باخميشام،منطق، بويلانيب باجاسيندان علملرينين
تمسك اولمادي استخراج قرآندان چوخي علملرين سايديغيم و كريمهبينهايتدي قرآن علاقم بيللم
ايشيمده اوز ميشام يوخاريلاش كي جان هارا يوخاري قالخيزيب درجهدهن منيسفر قرآنا
. مأخذيقرآندي قازانميشام معلومات گوره اؤزومه رشتمده اوز چيخارديرام سودان اؤزكؤچومو
. قالميشام دالي قافلهعلمادهن وئرميشم سووا گؤنو سئله وهرياني كي دوشونموشم ايندي منتهي
سونرا، مندهنائشيدندهن آيريلاري و كيشي ساققال آغ نورلي اوزو او گئده، گئده يولي سؤزلري بو
ائوينه آناسينين اولدوزونونآتا دان يئتيشديك تا آرتيرديلار حورمتييمي يوز يوزده
چه قناريلرچه قفسلرده دوزولموشدو بالشلار يوموشاق سالينميشدي دؤشكلر قالين
ايشيغينين ايشيغيگونون چراغلارين چهل توستولويوردو عنبر و عود منقللرده ويريرديلار
اوستونيدي.
ويريلميشدي اويناقلاشيرديلارپردهلر ايچينده باليقلار بولا آلا واريدي حوض بير اورتاسيندا سالونون
معصومون دؤرت اون تابلوواريدي بير توخونما ايشي ال قاماشديريردي گؤز گوللري الوان كي
. دوزولموشدو لالهلردهن قيمتلي قديم واريديهاميسينا رفلر توخونموشدو حالدا جسته بر آدلاري
يئررهشن توصيفه كي شاهانهايدي بزم بير خلاصه دوليدي ايلهدوپ اشياء عتيق كي واريدي دئكور بير
دئييلدي.
نشانيديلار كيمرصع پيالهلرده بؤيوك ساقي بالشلارا دايانديق اوستونده دؤشكلرين اوتوردوق
) چاليردي ) گئندهن عطري ديبالين سو عسل بالدان طبيعي كي دوشوندوم ايچينده گتيردي شربت
عمرومده محبت بزم بير بئله اولدوم چشمهسيندهنسيراب سلسبيل بيلديم بئله سونرا، ايچندهن
ليگيندهن گؤزهل اؤلكهلرينين اؤز كيشيده متشخص آقساققال او ائشيتمهميشديم و گؤرمهميشديم
منيم هئي و جاذبهليدي دانيشيغيدا مجذوبيدي نئجه اؤزي توصيفائديردي مختصاتيندهن و
. او آمما آختاريردي اولدوزون دان گؤزوم منيم معالوصف ائديردي تشكر سؤزباشي زحماتيمدهن
- . ياواشآخشاملاشيردي ياواش حاماملانديريرميشلار شايد گؤرهنميرديم كي قدردؤرهلهميشديلر
. منيله دوردي ده ساققالكيشي آغ او گئتدي هامي قوووشماميش قارانليق داغيليردي جماعت
. قالدي عده بير طايفاسيديلار داناولدوزونون كي ائليندهن شئكيللي آپاردي تشريف ائلهيب معانقه
سانكي وجودينده پرنياندان شالي پرنددهنيدي لباسي گئيينيبكئجينيب اولدوزو دان گؤردوم واخ بير
گؤزهلليگين گؤزهلليگينين حماملانماق و گئجتم گئييم بو وجودهگلميشدي لالهزار
و اوولاسينعشوه آختاريردي اوو شكارچيدي سانكي گؤزلري ائديردي قيامت آرتيرميشديقاشلاري
عرض مقدم خير اجازهلنميشمسيزه آنامدان آتام ينبوعالدين دئدي، قاباغيمدا منيم داياندي نازيله
فرض قوناق بيزي بيليب ائوياؤزونوزون بو كي ائدهم تقاضا و ايستييم عذر زحمتلريمدهن ائديب
چون اگلشدي قنشريمده دوز دالي دالي ائلهديمچكيلدي تشكر اظهار لطفوندهن بذل ائلييهسيز
ناراحت دئدي، ائلهيب تعظيم منه گلدي آناسي بويول چاتيشماساداريخارام گؤزونه گؤزوم بيليردي
دئيير دولانير گؤردوم واخ بير باشيما منيم دولانا ايتسيرميش دئمه اوتور آزقاباقليق بير اولارسان
. دان آذربايجانيوئرهلر بوتون دئدي، دولانابيلمدي داي دايانديم چكيلديم تئز قوربان سنهاؤزوم
گلدي آتاسي گئتدي بوينوموداغليييبسان منيم قورباندي سنه اولدوزومدا دان وئرمهرهم اولدوزون
سونرا اوندان اولسون خوشون حلال كياوخويوبسان صيغهسين قيزيمين دئدي، قولاغيما ياواشجا
و كيشيلري ائل يانيندا خانيمينين اوتوردي گئتدي ائشيتدي يئتيرديجوابين يئرينه تعارفات كامل
اولدوزونا دان گؤرهك وئر شرح بيزه مختصر دئديلر آلقيشلاديلار مني اؤزنوبهلرينده خانملاري
اوردا،دان و چاتماغيمي قوروغونا غولون حاج گليب گزه گزه داغيندان قاف وئردين نجورنجات
دؤرهسينه وقوروغون گتيرمهگيمي چيخارديب اوردان اونو و گؤرمهگيمي كيفيتده نه اولدوزون
مراحل گونوز گئجه نئچه اؤروشدهنچيخارتماغيمي و آلماغيمي چينيمه قيزي و چكمهگيمي جيزيق
دان كي يئتيرمهسيني اؤزون غولون حاج و وگئتمهسين گلمهسين نسناسلارين ائتمهمي طي
گليب تازادان نسناسلارين و اؤلدورمهگيمي ايله ضربه نئچه واونو آلسين اليمدهن منيم اولدوزون
آتا قيزي ساليم و صحيح و وئريب شرح بير بير توقعلرين مندهن ونسناسلارين قاييتماسين
. لاشديرديم آيدين آناسيناتاپشيرماغيمي
حاج اولمايانگؤزهلي لينگهسي دونيادا كي طرفه بير بو طرفه بير سؤزلرين بو هاميسي دئديلر
عؤمور و گئدهسن قويوب گؤتوروباوردان ائلهمييب وادار سني نفسين سونرا، سالديراندان غولدان
.... و وئرهسن قرار مونس اؤزيوه اوزوني
چيخديم آغزيندان دييهرديايلان اولارديم من غول حاج ايكينجي اولدوزونا دان ائلهسيديم اوجور دئديم
داد بو حاللانديرديم سيزي و آناسينسئوينديرديم آتا من كي جور بو وانگهي آغزينا اژدها دوشدوم
. آلقيشلاديلار مني تازادان تئزگئدهر داماغدان داد بيري او گئتمز داماغيمدان
. حد گؤزهلليگي داناولدوزونون نهنهسي دده و اولدوزو دان من، مگر قالماديق داغيلديلار دوردولار
اوزون ائلييردي بيداد داد گلميشدي طبيعيبزهكلنمگ بير ده بير اوستونه نهايتين حد او نهايتديدي
ائلهسين غش قاليب آز كي گولوب قدر او ائلهميشم آناما صدغينصحبتيني واوات دئدي، منه توتوب
) ( دوغور ائلهمييب توجه كيم هيچ شئكلنه واو تئللرده اؤلكهده بو كيمي قيزايندييه آي دئييب
عين ويريب قيوريم تئللرين شقيقنده .ٹ دئيسينسنين ) دوشوبدولر) شئكيلينه واو
- . آدامليق آنا آتا بو اولدو بورجلاري زاد بير منه خانملارينين آقالارينين اؤلكهنين بو بس دئديم
منيم اولدوزو دان ياپيميشديلارسانكي مندهن اؤتورموشدولر قيزلارين آغاجيديلار سرو باغچاسيندا
صراحت دئميشدي سؤزلر اونلارا آز بير نفسيمدهن سنين ٹدئييرديلكف بويي عؤمور قيزيميز بيزيم ر
تلويح اولماليدي سؤزودئييرديلركي خدمتينده همان تشبيه ٹ كي دئميشدي منه جيران نازلي او ،
) ( ) ( صفورا اؤزيده قيز و ع شعيب منه اونلار اولام ع موسي نسبت مناونلارا حسابيله كامل بر ناقص
دا قيزا سالان طلسمينه محبت مني بيلميرديلر اولماغيمي طلسمده منيم منتهيبونلار اولا
مراحل بير آپارماميشدي پي مطلبه اصل ائلهميشديم اشاره مختصر طلسمجريانين
او اولسيدي،من حال عادي ائديديم طي مراحلي او خاطر سنديرمادان طلسمي واريديمجبورودوم
آيريلماغين داناولدوزوندان اؤلوميله، وئرمزديم، وئرسيديلر عالمي كي دوشموشدوم ايچينه نعمتين
. اولدوزونداثابيتيدي دان قضيهده عكس و يوخودو تفاوتي منه
پرتي كله آزقاليرديم ايشلييردي ترسه قانيم هردهن آيريلاجاغام نجور گيرميشدي ال اورهييمه منيم
گيزلين بونلاردان دوررام بيرگئجه دئييرديم اؤزومه اؤز قالميشديم ائلييمده تههر نه جور نه ويرام
. دئييل ايش اودااولان گؤروردوم گئدهرم چؤللره گؤتوروب باش اكيللم
حدودوندا الليدوققوز سكگيز اللي منيم دئديم ائلهييب تشكر آناسيندان آتا گؤزهل گؤزهلين، بو من
. قالام بوردا گون اون بئش بودوركي آرزيم يئريدي اوغلان عمرونون اولدوزونون دان وار ياشيم
بوتون كي وئرهم جئهيز بير اونا ائلييم طويوناؤزوم كسم اؤزوم كبينين جوانيله بير لايق اؤزينه اونون
. وئرمييهسيز اونو وئرسهلر آذربايجاني
فور اولدوزو دئدي دان جئهيز ٹ نجور قالسينمنه سورييا جوابي سؤزلريوين سينميين جانا بيري او ،
وئرديگي هاچا ايكي زمردقوشونون اليمه آلديم عصاني وئرمييم وئرسهلر آذربايجاني جكسن وئره
حاج اهلين اؤلكهوين و اؤزيوي سنه شاخهسينوئرهجييم بير شهپرين بو دئديم گؤستهريب شهپري
مسئله اولسون اعتقادين ده حرزه اماندي حرز شهپر بو غوللاردانقوروياجاقسان آيري و دان غول
. حرزواريميزدي ده شرعيده
خصوص ختمي حرزيماني ديركيحضرت ادعيهدهن همان مشهوردي آدي جمعيتينده خانملارين ٹ
. ) ( ) ائديبدير ) القاء آپاراندا تشريف يمنه ع علي حضرت ص مرتبت
منه حرزاولدوغونا حكيم طرخان عصاني بو ديلر وارد حرزه عصرده بو طرخان حكيم و قوشو زمرد
ارمنيلرين سنهدئمهميشم اولدوزو دان هئچ هله اؤلدورموشم عصاايله بو غولي حاج وئريب
اولوب واصل دركه اليمده منيم عصايله بو كشيشيده
هر وئرهجييم كيسنه شاخهسين بير بونون ائلهدي ملحق عصايه بو اولالي حرز شهپرين قوشو زمرد
سوز اؤزون سنين دئدي، بيلمييهجكدير اولا وارد غول جيزيغا او چكسن جيزيق كيچيك يا بؤيوك يئره
. سندهن صورتده اولان امكان گركدير دونيانييمه سنسيز منيم دئديم دير گرك حرزنييمه منيم
وئرمك حواله اؤزگييه مني داي آمما دئدي، حاليجورلهندي ائشيتدي سؤزي بو آيريلميياجاغام
گؤزهل آتامين دئدي، آلديم خبر آدلارين آناسينين آتاسينين اوسته دئديمباش دوشهسنها، فكريندهن
. آناهيتادي آدي قشنگ مشتريآنامين آدي
كبري سعد سناؤزوندهكي يئتيشيب سيزه آراسيندا سبعهنين آباء اصغر سعد و سعداكبر بهبه دئديم
. يمنخانوادهسيز خوش اولدوم شاد ائشيتمكدهن آدلاري بو من سن،
اولدوزونون دئديمدان يوخ؟ يا سئويسن اولدوزون دان دئديلر، ياخينلاشيب منه آناهيتا و مشتري
گؤزهليگينين اونون منيمروحوم لهنيب جلوه ازلي محبوب جمال و سري خلقتين گؤزهلليگينده
دان چالمايام كيپريكده اؤلونجه كي بوآرزيدايام من آلسين اليمدهن آندا بير بيلر ائلييه قبضهسيندهدي
. گؤزهليدي وآخرالزمان اولدوزو دان او ائلييم تاماشا اولدوزونا
بئلهكي سنهعلاقهلهنيب او دهده اندازه او يئتيريبسن علاقه اولدزونا دان اندازه نه سن دئديلر
يوخدو اوغلوموز وار قيزيميز بير بيزيمتك يوخوزدو امكاني آيريلماق بيريزدهن بير اؤلونجه صورتده
بو مسئلتيم تعالادهن الله ممنونام دئديملطفلرريزدهن اولاجاقسان منزلهسينده اوغول بيزه سن
اون بير اون اوشاغيميزدي ايلكي بيزيم اولدوزو دان دئديلر كرامتائلهسين اوغول بير سيزه اولاجاق
قيز بو و اولاجاق هاردان ايندي اولمايب اوشاغيميز كيمي ايندييه سونرا، واراوندان ياشي ايكي
شوكورلراولسون قايتاردي تازادان بيزه ويله وسيله سنون بونو ائله الله باشدي بيزهاوغلانداندا
. سيميزدي به جلالينه
ادبيات دئدي،ينبوعالدين آناسينا آتا اولدوزو دان يوخ يا اولاجاغيدي ادامهسي بيلمهديم صحبتين بو
دئديم يئرلهشديريب قارپيز يازيبقولتوقلاريما غزل بير منه اولدوزلارينداندي ايشيقلي عالمينين
محتوالي و آغير غزل دييم وصف اونا باجارابيلم من گؤزهليكلرديكي او ماوراء گؤزهليگين سنين
بوردا قيزيم دئدي، آناسي اؤتم اوسته هاوا ايستهميرهم دئدي، اوندانآغيرراقسان سن آمما غزلدي
. اؤت بحرين غزلين صاحبيندي ينبوعالدين آتاندي مشتري آناوام من نامحرميوخدو
گليب تؤكولوب ائشيدهناولماسين چكمه سهسيوي اوجايا منتهي بلدسن هاميسينا موغاماتين سنكي
. باشلاماق نه باشلادي اولدوزو دان مشتاقيديلار سهسيوين و سئوهر سني هامي يورارلار سني
قاشيلا، اليله، دئميشم من غزلي بو گؤرهسن اؤزومهدئييرديم اؤز من كي وئريردي روح ائله غزهله
ائتديكجه ديكلهمه اؤتدوكجه غزلي جوارحيله اعضاء خلاصه باشيلادوداغيلا تئليله، كيپريگيله، گؤزيله،
( جنات سونا دوغرو دوغرودان محل اوتوردوغوموز وئريردي جان جانسيزا ائديردي جانلينيجاندان
) سونرا، عذابينگؤرهندهن جهنمين بنديديم كار گناه بير ائله حاكيدي دان تحتهاالانهار من تجري
هميشهليك بيلسيديم قالا بوكيفيتده اولموشدوم منتقل بهشته اولوب تانري حضرت رحمت مشمول
دان آرزيميدي غايت اولماغيم خلاص طلسمدهنسينديريب آمما، ياشاماليديم فردوسدا خالد و
ديركي حورا اولدوزودا دان ياشييرام جنتده گليردي فكريمه چهچهويريردي كيمي بولبول اولدوزو
بند ايكي بير قورتاردي غزلي تاپيب قرار اختياريمدا منيم يئتيريب وعدسينيئرينه تانري
. باشلادي باشدان عشوهسين و ناز اولدو فارغ قوشمااوخويوب
( اودا بير منه واختيدي استراحت و ياتماق دئديلر آناسي شاهين( 80آتا هئچ سالميشديلاركي، يئر دا
. دان آناهيتا و مشتري بوگئجه دئييرديم يئريمه گيرديم سويوندوم من اولمازيدي مثلي قصرينده
گلدي اولدوزو دان گؤردوم آزسوووشدو آيريسيديلار ايلين نئچه باغيرلارينا باسارلار اولدوزون
€ اولان سن من كي ائديسن خيال سن دئديم قوياجاغامياتاسان به دئييسن دئدي، باغلادي قاپيلاري
. خيالدا او منده دئدي، ياتارسان قوجاغيندا آناوين آتا اصولا بوگئجه سن دئييرديم آمما ياتاجاغام يئرده
پوزما عيشيميزي بيزيم دئديلر قويانمايام تاپيب سؤز قاباغينا سؤزلرينين بوجهتهكي آمما واريديم
. غم كيميباشيميزي گئجيه بو قاچيرداننان غول حاج سني واختيدي ساز كئفيميزين سنيتاپميشيق
اونلاردان گوله گوله چيخاجاغيقمن عوضين هاميسينين گئجه بو آغلاشميشيق قويوب ياستيغينا
او اوردادي سئوگيلين كي اوطاغا گئدهجكسناو دئديلر ياتام اودادا آيري يا كناردا، آز بير آيريرديم
. . ديزيمين گيلهسيسن گؤزومون منيم سن مراحمسن دئديم اولام مزاحم سنه گلديم من جهته
باغچالاريمين كهليگيسن، داشلاريمين داغلاريمينجيرانيسان، بنديسن، اورهييمين طاقتيسن
. ائلييم رقص سنه ايچينده لباسيمين قوي اوندا پس دئدي، سانكياوسان او خلاصه بولبولوسن
اوطاقا اوگيرنده اولموردو معلوم سوموكلري كي اوينادي اويناماق بير قيزي كؤپهيين صنم شاه
مني كي وئريردي بيرحركتلر بدنينه اعضاي اوز اوزبه دوز دؤروردي گليردي اياغينا دورموشدوم
. ائلييردي يوخ وارليغيمنان
لهلهدي قولوناويناتدي ال تئللرين ساچلارين دوشدو اوپبولوب دوزهلدي اييلدي فيرلاندي قدر او
سندهن اولمايب لحظم بير دئديممنيم مندهن؟ اولدون راضي دئدي، تكيهگاها بير داياندي قنشريمده
شيرين سن دئييلم پرويز خسرو من زليخادهنگؤزهلسن سن اولانمارام يوسف من اولام گيليلي
. او سؤوهلشديرسن مني نقدر سن دئدي، سوتوكنمز ليليسنيناليوه هارا من هارا مجنون راخسان
. ياراخلاناسان سؤهلشديرنده سني منده بوشرطيلهكي ماراخلاناجاغام قدر
كاش دئييرهم اونناناؤتور گئچيرهم اؤلورهم من باشلادي پئشهسين گئنه آلديغيم قاداسين گؤزلرينين
دويونجا ايكيميزده شرابين وصلكاسهسينين شيرين او اولام خسرو من صفورا او اولام موسي من
بئله آپارا، پي دهرين قويمورام مطلبه بو داناولدوزودا چاتام هدفه قويمور طلسم آمما ايچك
اليمدهدي اؤز اختياري نفسيمين كيمي چغندري شيخ ياداكي نشانوئرميرهم علاقه اونا من بيليركي
. اؤتورمورهم آچيبباشينا نوخداسين
تصميم صاباح خدمتيندهوارام گئجه اون ائدهك استراحت قوجاقلاشاق گل يورغونوق گئجه بو دئديم
واخ بير كي اويموشدوق ائله ياستيغاياتديق آتديق باش وئرهك، ادامه ياشاييشيميزا دوتوم قطعي
تلهتستي دوردوق گئدهر قضايه نامازيز اياغااينديجهدي دورون سسليير آناسي يعني آناهيتا گؤردوك
طبيعي رحمتليك قديم او دؤشهنيب سفره صبحانيه قيلديقگؤردوك نامازيميزي آلديق دستماز
اگلشديك دوزولوب سفرييه بوتون سوتوندهن اينك ساري و نئحرهكرهلريندهن و شانباللاريندان
. بير ياسدانچيخارتديق قارنيمزي يئييب خئشهنم غذالردهن ديگيميز يئمه ناواخدان سفرهنينكناريندا
گؤشهني چيخاق دئدي، داناولدوزو سونرا، تعارفاتدان بعضي دانيشيليندي سيندهن جي گله تاري آز
گئيديردي جوراب يوموشاق جوت بير آناسي يئرهگلميردي كامل هنوز آلتي آياقلارينين دولاناق آز بير
گولو گول كؤشنده گؤشنهساري يوللانديق يواش يواش اياغينا باشماقچكدي يوموشاق جوت بير و
دوشموشديهاوايا شئح اوستونه گوللرين آچيلميشدي اوزوموزه قاپوسو دينديريرديجنتالمأوانين
بير عطريقاريشميشدي گوللرين عنبريله بوروموشدو فضاني عطري رياحين سهپيلميشدي عنبر
چاغلاييرديلار سولار آخار قويروقلارينآچميشديلار قانات طاووسلار دسته دسته طرفده هر بيرينه،
قاشلار قلم سوزوردولر كولا كولدان بيلديرچينلر هاواسيلااويناييرديلار سهسين اوچاغلاما دورنالار
آياق يئرده ترانهلهشيرديلر آغاجيندا سرو قمريلر چهچهلهشيرديلر قاققيلداشيرديلاربولبوللر
بوگولون و بوراهارادي دئييردي اؤيدوكجه اولدوزو دان گؤزهلي لر گؤزهل يوخودو يئر قويماغاقورو
€ بهيه؟ نئجه دئديم بوراگلمييديك كاش دئدي، محله بير يئتيشديك گزه گزه نمهدي آدي نباتين او آدي
. دوز دئديم چيخارتدي آرادان قاچيرديب منيسوپورلهيب غول حاج يئرده دوردوغوموز بو ائله دئدي،
) صحنه ) گؤردويون او سنين ايندي دي مربوط مسئلييه بو همين كي بحثدي بير معاني تداعي دئيسن
اونوتكرار سن دئييم سؤز بير سنه آمما سالدي ياديوا خاطرهني پيس اولدو مجسم گؤزووونقاباغيندا
. . گونكو او گتيرهنالله وجوده يوخدان مني دئهاي دئديم اوسته باش دئدي، فايدادير مفيد ائله
جلا جل بونو اينديده ايجابائديردي اونو اوندا مصلحت شكر، گونومهده كي بوگون شكر گؤنومهده
عين. اولدوزو دان وسوسهسي لك ائلهديشيطانين تكرار سؤزي دئدييم نيله ٹ بو ولي آزالدي آز بير
اوزاقلاشديق محلدهن او بئله
و عشوه و ناز آلسين گولمكيئرين دئمك تا آتيردي آرييا سؤز بير هردهن صحبتلهشيرديك دولانيرديق
يئرييردي دييرلر خرام كي يئريشي قاباغاكهليك دوشوردو هردهن گؤتورموردو ال غمزهسيندهن
ائله تاماشا باخيشيما جيران قاييديب دالي دوروشوما دئييردييئريشيمه، باخيردي قيقاچي دؤنوردو
توش سنه مني كي سن، ايميش بندهلردهن سئوهن الله سوووشور گونلريندقيقهلري خوش لذتلن
( كيشاهلارين گؤزهلم بير ساوآلان گؤزهليندهن گؤزهللر من قلبيمه دولدوروب گتيريبمحبتيوي
) ) سير ) عارفلري توروماساللام، قلبين حكيم مينلر باخيشيلا بير آياغيمدا اولوبدور قيمرو قيرقيلاري
سس منيله قوشلار و داغلار مناؤتدوكجه دالغالانارلار عشوهلنسم دهنيزلر، قويارام، سلوكيندهن
. وئرهرلر سهسه
ازدواج ياشينداجوانيله يئتدي اون آلتي اون اولسام كاره او دئييل قيزغينليقدان اصراريم سنه منيم
. بير غريزي آرواددا ده، شهوهكيشي سوووتماغا، اؤزومو وار يوللار شرعي جور به جور ائدهرهم
شرعي و كسيلمهسين اوزوندهن يئر نسلبشر تا وئريب نشان قدرتين اوندا تعالي والله مسئلهدي
. يوخدو يئري اوتانماق مسئلهده بو حالدا
منيله آيريلماياسانهميشه مندهن ائدهم بند پاي اؤزومه سني دوركي، او هدف اصراردان بلكه
اويان ياشييام، شاد برطرفاولا، وسوسهلر دغدغهلر سالام بوينووا زنجيرين ايستيرهم ياشاماغين
باغرينا باسدي قوجاقلادي مني گلدي بيرمنم اودي بير دوتولور قولاق قوووروسان گؤردو باخيب بويانا
انساني اولسيدي صادر عفريتهدهن كي، مرتكباولوردو حركتلره و دانيشيردي سؤزلر بير
. آيغيريهوسلنديرهردي كلهني، كلي، ياراخلانديراردي
حس اؤزومدهقوجاليق هنوز قالمازدي دالي جواننان ياشيندا ايگيرمي جنسيم احساسات منيم
مبدل جنته منه عالمين سببيطلسم آراميشينين اورهييمين سئويگولوم اللهشيرديم آمما ائلهميرديم
ازدواج ايله كيم هر و اولمايا قاخيشلي سونرا،باشي آيريلاندان مندهن قالا بكر اولدوزو دان ائدهن
. ائديردي حركت ساري هدفه مقدسبير تفكر طرز بو اولا، اوجا باشي ائلهسه
. تفكرومو طرز حاصلاولا مرامي بلكه كي آرتيريردي تمايلين و محبتين منه آرتيق داها اولدوزو دان
اولا حفظ قيزليغين چاليشيرامسنين قالانمايام بوردا قورخورام اولمادا طلسمده كي دئديم اونا
: . كيشي دئدي گتيرمييه باشآلچاقليغي سنه اولماماغي بكارتيوين گئدهجكسن اره سونرا، مندهن
. يئريندهدير يئنگه عسل ييغيشديريب،ماه اوسؤزلري تمدن ايندي اؤتورسهنم،
اؤللم باغريمچاتدار منيم چكمز ايل بير آتسان مني سن رسان دانيشي تاپيسان هاردان سؤزلري بو
اگر گليشي سؤز سؤزلردهندانيشما بو اولما باعث قانيما منيم دئييرهم سنه حقيتديركي بير بو
اره قاليب ديري من محالگؤرهسن فرض بر گلهسن قاييديب سونرا، دان زمان بير گئدهسن
: كي دئمزسن دوداقلاريميسومورور قويوب دوداقلارين رقيبين سنين و گئتميشم
( يالاسين ايت قويما حيواني چشمه سومورورآماندي قويوب لبلرين لريوه، لب (81رقيب
چكيبسن، ديريرديبسنزحمتيمي مني سن سن، نفسيم مسيحا منيم سن دو، بو ائله دوزوده سؤزون
گول منده بولبولسن ايچن كاسهسيندهنگولاب گول اؤزونده گتيريبسن بوينوندا يولو منزل نئچه
كي سنين اودا غنچاسيندا گول قيزيل بير دير گولشنخلاصه گوللو بو گولشنم گوللنميش چارداغييام
دير.
قوشون منهانسي بيمليردي او سالميشدي تورا پينهسي آلنيمين و ظاهريم منيم اولدوزون دان
چوخ. منه سن دئديم بيراولماز، اوواندي ترسيله آداملارين رقم بيز بيمليردي او يورمورتاسييام
سنين و گؤرمورسن كي زادادير او مندهاينامين سنين وورولموشام، چوخ سنه من سان، اينانيب
اكثر قداستلر اولان بيزده يوخدو وانديدا او قاباغينداديترسي، گؤزومون منيم گؤزهلليگين
. گربهندير؟ قداست ائشيتديم سؤز تازا گئنه دئدي، آتا آتا گؤز گولهقاش گوله اولار گربه قداست
ياغيش يا دوشنده رطوبت گؤرهرسن چهشر چيم رطوبتدهن او رياكارواسواسيدي پيشيك دئديم
سيخيلاردووارين اولاندا قورولوق جا آز ديبينده دووارين توخونسون رطوبته اياغي ال ياغانداايستهمز
قيرميزي دا پيشيكحوض بوقداستلي همين ديمهسين رطوبته اياغي ال اللهشر گئدهر يول ديبيله
شيخ چهشن چيم رطوبتدهن باليغيدوتار و سالار سووا جان قولتوغونا الين اؤتورو دوتماقدان باليغي
. گربه دئييلرقداست بونا ايرگنمز سودان دوتاندا باليق پيشيك
. قوشدو نئجه سيغيرچين گؤرهرسن اولالي باغين گيلاس
صاحبين يئمزلريئسهلر تاپسالار كردكان بير يئردهن شيخلر بعضي دوزدي كامل فرماييشين دئدي،
. دهنگيلهسيلهييرلر دوشسه اللرينه دهوه آمما آلسينلار حليت آختاراللار
. انسانسان بير چيخميش امتحاندان سن آمما
يئره بير كي منسنين كيسن منيم سن بيليم من ايله طرفليك بير ايشي توك اتگيندهن بوداشي گل
. آپارانكيمي صفوراني موسي حضرت آپارماليسان اؤزيويله مني گئتسنده
عجالت تصميمدوتوم دئديم فيكيررهشيم بارهده او تكجه اختياريندايام سنين حالدا كلي دئدي، . ٹ
نئچه هاواسي بوياتي دئديم بوياتياوخويوم ملمع بير سنه اوندا قوي دي تغزل ادبياتيندا تورك بوياتي
< > بايات دئدي، اوخوياجاقسان؟ هانسين شيراز بايات اصفهان بايات كرد، بايات تورك، بايات جوردي
باشلادي هاوااوسته خيردا اوخويارام تورك
) . يداه) قدمت ما الانسان فلينظر آهو ياد گهزر آهوچؤلده ياد عزيزيم
آزدئيشديك بير بتر، اوننان منده باغرينا باسميشدي مني برك برك و يئريدي بير خلوت چوخ
ائوه گليرديك گزه ساللانديقيولاگزه دوردوق ياخينلاشيردي آخشاما آليندي هاواميز گولوشدوك
يا عنيندي اولما ويرمير ال سنه نشانلين خبرآليرديكي مندهن يانيندا آتامين آنام دئدي، ياخينلاشاندا
. دينمه تاري آناسني آي وئريب؟دئديم الدهن قدرتين كيشليك
. دئديم باشلاديم دئه سن دئمهسين او دئدي، دييهر سيزه جريانين چغندرون شيخ ايله شاه ناصرالدين
آچيب عرفي يا وار شرعيعلت يا اوندا دئدي، آتام ائلهسينلر غش قالديلار آز گولدولر قدر او
يئمييه قاباغينا دوتاسان كبابي اونونشيشليك حالدا او گئده اورهيي آجيندان آدامين بير الا و آغارتمير
. قالماز سلامت كئچسه كؤندونه قوجانين يوزياشيندا جيران گؤزهل كيمي سنين محالدي
. دئدي، خدمتيندهاولاجاغام بيلسم سينديرا طلسمي دوشموشم طلسمه بودوركي سؤزو ائله دئديم
آلاجاق خبر مندهن آنام گئنه ياتاجاغيقسحر اوداميزدا گئديب ايندي وار سؤز بير ايچينده سؤزون بلي
. باغيررارينا باسديلار ايكيميزيده آناسي آتا يئتيشديكائوه سلامتدي دنبه جهيم دييه وار احوال نه
. . اؤلكهنين بو دئديلر بيلميرديك گؤتوره گؤز اوردان واريدي يئر صفاليبير دئديك يوبانديز چوخ دئديلر
. ديلر دئيير واردوزده صفا يئرينده هر
گئجه يوخلارديلاراونومونجو مني گليب بعضيسي گون هر اهلي قبيله ائل چاتدي باشا گون اون
فور صحبتدهشك آز گئجهبير بو چاغيرين ائولاددان قوهوم عده بير دئديم، آناهيتايه و آدام مشتري ٹ
كي ساققالشخصيتده آق او گلدي جماعت دؤلوسو ائو لاديلار گلدي يول دي شامخ شيخ آدي ،
بيزه سن دئدي، كيشي ارهن او اولدو بوياندانصحبتلر اوياندان سونرا، دهن بئش خوش
گؤزوموزون هميشه سني تا قالماليسان بوردا يا هاراگئديسن گليسن هاردان آيدينلاشديرمادين
. ساخلاياق اوستونده
آتا و ائولادينا جاغيقوهوم اولا كيمي آخره چيخارداننان اوتوراغيندان غولون حاج اولدوزون دان گرچه
بازورا ميان مقصديم و باشلييام هريسدهنچيخماغيمدان جماعته بو اولدوم مجبور دئميشديم آناسينا
) ( ) ( توش يه ميري توتدو گيمدهن دوشمه طلسمه آدلييئرده ابوجراح آراسيندا يولون گئدنده
اژدها يئتيشمهگيمدهن خدمتينه حكيمين طرخان كيشيلهگؤروشمهييمدهن، عارف گلمهگيمدهن،
قوشيدهنيزدهن زمرد يئتيرمهگيمدهن، قتله كشيشي ائلهمهگيمدهن، معراج قاباناؤلدورمهگيمدهن،
دان قوروغوناگيرمهگيمدهن، غولون حاج گتيرمهسيندهن، داغينا قاف وئرمهسيندهن، نجات منه
و بيلديلر اولماغيمي وطلسمده قورتارديم كي ائله ائلييم صحبت وئرمهگيمدهن نجات اولدوزونا
. گؤرمورهم گون، اولدوز، آي، من كي دوشوندولر
بيزيم قورتارماغيواكاش طلسمدهن سنينده دئييرديلر، هاييما و واييما منيم قالديلار هاميسي
. هاميميزين بيزيم سنين ميزيوخدو مضايقه آچسا دويونووي كمكليك نجور گله ايش بير الميزدهن
شريندهن غول حاج و قول بيزي گئتسنده وئريبسن قول ائشيديريك بئلهكي وار حقين بوينوموزدا
. ساخليياسان اماندا حرزله
آمما آماندي هاميزاحرز كي تاپشيراجاغام امانت بير يادگار اؤزومدهن اولدوزونا دان دوزدي دئديم،
بو اولماسيدي بئله اولونا، گئركطي وار مراحليم سير بير منيم اؤرتون گؤز فكريندهن حمايت منه
اوغوج بير جنتي كيمي آدم بابام بورداندهبهريشمزيديم من دير حورالعين اولدوزو دان جنت، اؤلكه
: دئدي منه توتوب اوزون شامخ شيخ سقالييعني آغ قومون ساتمازديم بوغدييا
آيريليق سنيسئوير اولدوزو دان كي قدر او و سن يئتيريب علاقه اولدوزونا دان سن كي اندازه او
€ ائلهمييهسن ترك ائلهمهليسنبوراني نجور گور ائدهجك مبدل قارانليغا روزگاريزي ايكيزينده
. وسيله مني الله وئرميشم نشان صداقتلر اونا و گؤروب وجدان بير منده اولدوزو دان شيخ يا دئديم
و صحيح گتيريب، يولدان آليباوزاق بوينوما وئريب نجات قوروغوندان غول حاج اونا وئريب قرار
. ائلهميشم رد خاطر اونا گؤزهلليكدهنسناسلاري او آناسينا آتا، تاپشيرميشام سالم
بيليرم مسخرائليييب قلبين كي حبه شديد بير اولوب مبدل علاقه او يئتيريب علاقه منه جهتلره بو
. چهكهجكدير نهلر آيريليغيمدا منيم
او مافوق دئييل، محبتدهن اولان شيرينه پرويزده خسرو اولدوزونا دان محبتيم منيم آمما و
. واريدي ليليه مجنونون محبتديركي
اوگؤزهلليكدهن عالمي خلقت كي، گؤرورهم گؤزهلليگي او گؤزهلليگينده اولدوزونون دان من
دان اولسا دريا عالمي جلوهلهنيروجاهت ذات جمال گؤزهلليگنده اونون دئسم آيدين لهنيب گؤزهل
وحدت من كي اونا اولماسين حمل بوسؤزلريم منيم دالغاسيدي اونون گوزهلليگي اولدوزونون
اوندا گؤزهلليكلر كي، گؤرورهم گؤزونده گؤزگو ليگينبير گؤزهل اولدوزونون دان وجودييم
ذات اولدوزو دان وار منعكسدي واجدي و .ٹوجوددي
اوزيده او مشغولائلييب اؤزونه مني كيمي پروانه او اگلهشيب سينمده صدر منيم شمعدير بير او
. سؤنمييهجكدير يانديرير مني نقدر يانديرير منيده يانير
. سؤنهجكدير اؤزيده سونرا، ائدندهن كول يانديريب مني
بير وصفي بوگؤزلليگين وار عالملري اؤزونون عالمين هر و وار عالم مين باخيشيندا بير يالنيز اونون
. ائدنمهميشم درك نهايتين اولدوزونونگؤزهلليگينين دان هلهده منليگيمده من خلاصه چيخماز يانا
دؤنموشدوتلويح سووا سئل ياشي گؤزلرينين اولدوزونون دان دانيشا دانيشا سؤزلري دئييردي بو ٹ
داناولدو دئمهميشديم سؤزلريمي دئمهلي آمما قورتار بسدي گلسيدي داي ايش بير باشينا زونون
: دوققوز سكگيز يوخدو يولداشيم حيات منيم توتوبدئديم دالين سؤزومون اودوكي اولارديم متهم
چيخميشام ائودهن سحر خبرسيزديلر دوشمهگيمدهن منيمطلسمه گلير منه اميدي اوشاغين باش
گلهجكدي آغاميز واخ نه قاپيداديركي ايندي گؤزلري اونلارين سرگردانقالميشام دوشموشم تورا
< هريسييونمذهبينده < اولوب غايب هريسي كي باشلاللار وار علاقهمنديم و تانييانيم منيمچوخ بيرده
طلسمدهن قولوئريرهم سؤزومده آخر گتيرهرلر وجوده اونلار كيمي مذهب گلن وجوده مينلر
داشلاري داغلاري منيگؤزلهمهيين داي كي دييهجهيم اونلارا گؤرسم اوشاقلاريمي تاپسام نجات
يولوندا اونون يا چاتاجاغام اونا يا اولدوزونسوراخلاشاجاغام دان قويوب آلتينا اياغيمين بيابانلاري
مبدل قولاغا بوتون اعضالري دونموشدولار كيمي بوزو نودان اهليهاميسي مجلس چيخاجاغام يوخا
سؤز بير قوووشموشدو بوغازلاري غصهدنده سانكي آسيرديلار قولاق منيمسؤزلريمه اولموشدو
دوتمازدئدي، دوتار ديلي شامخين شيخ گئچميشدي حددهن علاقهسي منه اونلاريندا ديينميرديلر
دئدين جهتدنده يوخدوبير فايداسي ياشاماغين طلسمده طرفدهن بير وئردين قرار بستده بن بيزي
بونو فقط ائدهبيلمهريك اصرار اودوكي قاليب يولومدا منيم گؤزلري يوخدو آنالاري اوشاقلاريمين
) تبيعيت ) هامي اياغا دوردي بئيلههجرانين نه اوليدي وصلين ائيله نه بيلليككي ش دييه او خصيتليٹ
ينبوعالدين هاميز آدام بئله بير دئدي، جماعته او دوتدي شامخاوزون شيخ اياقه دوردولار كيشيدهن
معانقه من طرفيزدهن هاميسيزين وئرين اجازه دوشر دردسره اؤزوده سحراولار گؤروشسهز ايله
بير نشانوئرديم ادب منده قاباغا گلنده او وكيلسن دئديلر هاميسي دييم خير دعاي ائديبگؤروشوب
اورهيين سينهمه سينهسينقويدو سونرا، تاپاندان انجام معانقه اولدوق بويون قول گئتديم قاباغا آز
هامي يولونا يوللاندي اونوتمادي دعالردهنمني گؤزهل آغلاتدي منيده آغلادي اورهييمه ياتيرتدي
منده آيريلديلار مندن دوشوب دالينجا شامخين آلقيشلاديلارشيخ مني وئرديلر آغيزا آغيز بيردهن
هامي قيلام تركين تؤرهنين ياشيل سونرا، ايشيقلاناندان آلديم واجازه ائلهديم تشكر هاميسيندان
. كوردوكآناهيتا چؤرو دؤردوموزده كيمي ويران ايلان يوخودو مجال ياتماغا قالديقدؤردوموز گئتدي
كئچين دورون بيز نه ياتاجاقسيز نهسيز بيليرهم بيزده دئدي، اولون نيازامشغول و راز اوطاغيزدا
يئري دان چيخمايا داناولدوزو گئجه بو كاش چاتيريق صبحه نجور گؤرهك ديرهشك گئجينن
اليمدهن منيم ياپيشدي دوردي اولدوزو آيريلمييادان سندهن اولدوزو دان آچيلمييا سحر سؤكولمهيه
علاجيم اليمده منيم اولموشدو چاناغي قان آغلاماقدان ماويگؤزلر آلا او اوطاقا ياتديغيميز گتيردي
دوام و دؤزوم كيشيده منتهي پيسيديم اوننان من قالا حالا او اونوقويمازديم اؤلرديم اولسيدي،
. اللهتعالي دئديم يانديراجاقسان؟ اودونا آيريليق مني صاباح دوغرودان دئدي، اولار خاتونلاردانچوخ
. معلوم نهدوغاجاق سحره بوغازدي گئجه گؤرهجييك ايشي فلان صاباح بيز دئميين البته بويورور
هله كي گئتدي نامه بير زمردقوشوندان يا حكيمدهن طرخان گؤوهرچين كي گوردون بيردهن دئييل،
قيزين قالماليسان تؤرهده غنيمتدي ياشيل دم دئييسن دوغرو دئدي، رنگيقاييتدي قاچان اوزونه
. نازلانماغين، هميشهكيمي سويوندو دوردو آچيليشدي قالا كيم اؤله كيم دئييل معلوم صاباحا
. تورا مني مراميدا چاتا مرامينا بلكه اولا قويماميش قيرپ كي كوزهقالمادي بير باشلادي دوزلانماغين
بنده منيم دئييلدي مطرح جنسي غريزه ساخلاماغيدي ياشيلتؤرهده ساليب
فرصتي دوشمييهجيدي اليمه جيران گؤزهلليكده او بيرده دوشمهييممطرحيدي،حالبوكي
فوتاوئرميرديم.
تيرتيكان يورغاندؤشهيينه گئجهلري آيريليق آدامين چاتديرام نهايته ايستيرديم مراحلين سلوك سير
آيريليق بيزه گئجهسينين بووصل نظرهگلر ايل بير اوزونلوغو گئجهنين بير ياتانماز چؤروكر تؤكولر
ائليين ناراحت الوقوعدي محقق آيريليق وصليكيدالينجا بير بلي چوخودو عذابي گئجهسيندهن
سانكي چؤوروكوردوك سوووشوردي دقيقهلري گئجهنين او گلميينصورتده توصيفه عذابي راخدي
بيرآز اونا دئييب كريمدي الله من دوزدي آپاراجاقلار، آياغينا آغاجينين دار صاباحايكيميزيده
وغمزهسي، ناز اونون دوشموشدو جانميزا هؤوشنهسي آيريليق آمما وئرميشديم ديلدارريق
اويناتماسي، آتماسي،تئللرينين قاش ويرماسي، گؤز باخيشي، ساحرانه گرشمهسي، عشوهسي،
آتماق كوسا كولا الي هاميسي وعلاقهلر محبتلر گؤستهرديگيم اونا منيم و تبسمي دوداقلارينين
( كيميدي ( : دان منيم منه اولدوزونون دان گئچدي گئجه مضتقصتنا ما و مضي الليل حصل ما
. قورتارمادي ناغيليميز اولدوزونا
سون كي غزلاوخويام بير ايستيرهم سنه بندي اؤرهييمين منيم آي دئديم، يئرينده گوجلو دردين
. ترسهسينه سؤزو دئديم،نهدهن سوناسيدي؟ سو آدي كي نسناسا او دئدي، يازميشام زمانلار
اوخو باغيشلا، دئدي، دئديم،گولومسونوب زمان سون دئمهديم سوناسي سو من ائشيديرسن
. سندهدير قولاغيم
اولمادين اولماليدين تابان ماه غلطان اولماديندر اولماليدين دان اولدوزو، دان منه سن
اولمادين اولماليدين احسان بزم بو تكمشعل پروانه وصليوه بزم شمع يانماليديم
اولمادين اولماليدين عمان بحر مد و دوشمهدهجزر هوسدهن باخيشلاردا، حسرت آرزيلار
اولماليديناولمادين گردان حال حال، داغداناياقداندوشموشميوخلويان كيمي جيران اوچموشام
اولمادين اولماليدين عمران موسيبن اوغدورماغاحضرت فرعونونون آيريليق بورنون يئللي
) ( ) اولماليديناولمادين) پشيمان ايشدهن منيگؤردويون ائتدين دردهجر ديم گنجهلي پوريار
. < اولمادين < اولماليدين گولوستان آزاد ايلهسينكؤلگنديريكسرو هريسي كؤلگه سالمادين
قلم سونرا شعريقورتاراندان آغلاييردي چكه چكه ايچين اولدوزودا دان آغلاديقجا و اوخودوقجا من
گلدي اله آرامش بير منه سيلدي گؤزومونياشين الينه آلدي تئللرين گلدي سوزه سوزه كيمي قاش
اولماديم اولماليديم من يا اولمادين اولماليدين دئييرديسن چكهچكه ايچين تيترييه تيترييه سهسي
سن چاتداتما باغريمي دؤندهرمه قانا قلبيمي سؤزلردهن بو تهمتويرما منه آليم قاداسين گؤزلريوين
نه گؤر مني يوخلا حاليمي بير منيمده واختا حساس بو دئييلم آيريلان منسندهن آيريلماسان مندهن
كيقلبيمه سان دانيشميييب سؤز بير كيمي ساعته بو باشلادي قوروغوندان غول حالاساليبسان
آتام، گئديسن بيغمگسارقويوسان مني سن يا اولماديم اولماليديم غمگسارين سنين من گلسين
اشتباه گؤردوم قالاسان ياشيلتؤرهده آمماسن چيخا يوخا يوخوموز وار حاضريق منده آنامدا،
آدام اولار ياخشي نه بهتانيميش حقينده محتواسياونون غزلين او دوشونمهميشم بلكه ائلهميشم
. سالمايا وكؤنزليينه آلا بوينونا دوشونمهمهيين و باراسين
. اجازه وار بند آثاريمدابير جهت كؤنزلييه دئديم جانا دئدي، گيلهسي، گؤزومون اولدوزوم دان دئديم
( كي بيلميييب بيلميييب، اوليندهن يازميشام بئله دئديم سيزيلندير اجازه دئدي، اوخويام؟ وئريسن
لاپ بيلمر، كي بيلمير كي بيلمير بيلمير، بيليبكيبيليب،واينديده بئله بوردادير چتينلييي بيلميييب،
توجيه بيلمهمهيين ايستير كي بوراسيندادير يئري گؤينهدهن بيلير، بئلهبيليركي بورداديركي چتينليگي
) ... چوخ بوياتينيديين بو دامادؤنر شر شي بيلميسن دئسندهكي ائلهسين، تاي نه اؤزو ائديببيلهنيده
. دئييبدير گؤزل
) آنلاماز) دئمهآنلاميييب سؤز بانلامازآنلامازا بانلامازبانلاميييب بئچه لاري
: كن حمزهنگاريدئميش سيد يانديردي دونياني اودي گؤرهرسن واخ بير كؤنزليين و آنلاماماغين
) گئدهر) الدهن ديار بير اؤتري توپراقدان قاريج بير
منافاتي منه محبتينايله صداقت، سنين محتواسينين اوخومازديم سنه ائلهسيديم فكر غزلي او من
) ( بو ائدهرهم مراعات اسلوبالحكيمي آثاريمدا و دانيشيغيمدا من اينجييهسن حقينوار واريدي
مناقشه مثلده ويرديم لطمه ودوشونهجهييمه وئريب الدهن سليقهمي اولدو نجور بيلميرهم بارهده
) وار ) كفارهسي گورا اؤزونه گناهين هر كي آمما بودورهر آتداهردهن اصيل يكب قد الجواد ان يوخدو
قرار مخاطب مني ديلينجه سنين تؤرتسين كفاره گناها بو بالبداهه تا دهنيزيدالغالانير طبعيمين
: دئديم. اؤزومه ديلينجه اولدوزونون دان بويور، وار، درماني دردين هر دئدي، وئرسين
جيران نازلي
قالمادين قالماليدين درمان درديمه قالمادينائتمهگه قالماليدين مهمان اؤلكمده منيم سن
قالمادي قالماليدين قان ائيلهدين لخته سنلخته بيرده سن سن كي گؤرمكده لوحوندا قلبيمين
قالمادين قالماليدين هاردان ايدي ايش منيبيلمهديم سئوينديردين اؤتدوكجه ووردوقجا چهچهه
قالمادين قالماليدين پشيمان علتسيز ولياولدون توشدوردون اؤ ائتدين اميدوار وصليوه
- قالمادين قالماليدين چوبان قيشلاق اوتوراقيم، اولا سنله ائيلهديم ترك يايلاغيني خاقانين
) قالمادين ) قالماليدين احسان قيلجا بير اوتوكقيلمادين اولدوم بخير يادش لاچينلييم لاچينم،
) قالمادين ) قالماليدين، مرجان، جوفوندا صدف سن تؤره ياشيل صدف بطنينده دريادي اؤلكهميز
) ( < قالمادين < قالماليدين، جيران نازلي لالاسي، داغ اولدوزو دان سنه حالدا اولدوغوم هريسي من
قالمادين قالماليدين، امكان قالماغه اندازهدهنگلگئتمه،قالتاپمادين يالوارماغيميز اؤتدو
. غزلي دئدي، دهريسينهسيغيشمايا قاليردي آز كي، بشاشلاندي و آچيلدي قلبي دورولدي، رنگي ائله
منه چينغيدي اؤزون سونرا اوخويوبقورتاراندان ازبرريييم كيمي دئديييم قاباقدا اوخو دفعهده بير
وئرهسن كفاره جور بو اولاسان مرتكب هميشه اوگناهلارا كاش دئييردي اياقلاريما دؤشندي ساري
. دولانام باشيوا سنين منده گئرهك اوندا دئديم باشيوا قويدولانيم دئدي، قالخيزديم زحمتيله
ادغام بيريميزده بير كيمي حرف همجنس ايكي قالدي آز باغرينا باسدي بيرنحويله آچدي قوللارين
اوجوركيسن قلبيمي دئدي، عاجزدي توصيفيندهن ديليم كي باشلادي شيوهلر آيري اولاقسونرا،
. صفالانديرام سني منده صفادهن او گئرهك صفالانديريبسان
منه عشوهگؤستريردي وئريردي نشان شيوه دوزلانيردي نازلانيردي اندازه نه اولدوغونا گئجه آخر
بو زامانين گؤتورهنميرديم گؤزهلدهنگؤز او گئتمييه هدره دقيقه بير سئويرديم چوخ وئرميردي قانيق
بئچه بانلاماز، گئنه چيخار گون ياتار ييير خشهتوخومو وار بئچه بانلاييردي، بئچه بير آرا يئرينده پيس
. غزلي بو كيفيت بو تولانمايا سهسينه بئچه گئرهك آدام خبرآلماز نيرخين بانلاماغين ييير داري وار
. ) اولدوم ) بياختيار معاني تداعي دييرلر ائلهديبونا مجسم نظريمده
عروس گؤزهل
بوس باهار الدهن قونچاسين وئرميييبدي خوروسچون گئجه بو دييهسن بانلامير واختيندا
قاشيدير،جنسيآبنوس عاج اوزوكدو، تئللريسانكي كسمه اوزونون نگار دوتوب دؤورون
قسمتينفسوس اولار دوداقدان دوداق، يوخوچكسن دوتوب گؤردون لحظهكي او گؤزون فتنه
) خوروس ) بانلايير خاطرهكي، بو ائيلييه دوداقلاريترك بال تك گؤزي بئچه كيم مغبوندو
< گؤزهلعروس < اولانماز هريسي گولوب صباقونچا قويماسا دوداغا دوداق، چاغي صبحون
( نفوس معتبر اونو سانماز خوروس، بير بانلاساهر تاكي، بانلاييب خوروسو (82عرشين
- كيمي آزچؤوورمه بير اؤزومم دئديم كيمدير؟ شاعيري غزلين دوزلي دادلي بو دئدي، اولدوزو دان
منده آرتيردي مين بيره يئرينهسالدين ائله اوخوماغين اولسيدي بير دوزو دادي غزلين دئدي، دير
اوخودو بيتي بو آچيلمييايدي سحر كي كاش دئييرهم
) قمرم) با است خوش امشب كه آفتاب صبحبر دريچه آسمان اي نفس يك بند به
قارپيز ايستهديمقولتوغووا دئدي، سالدين خال تك اوستونه اونلوغومون قيزيل قيز، آي دئديم
سنده من كي زاد او دئييل قارپيزلازم قولتوغووا سنون گولهسن دئديم سؤزو بو باغيشلا، يئرلهشمييه
. اؤزوندهگؤرموسن اؤزون سن اولماسين مبالغه گؤرورهم
دئدي، دوداقلارينقونچالانديردي اويناتدي بير گؤزون قاش سونرا، قالا قويمادي يئري سؤز منه
) ( اضافه دئديم ندير؟ معناسي و جورتشبيه نه گؤزي بئچه بيتينده بئشينجي شعرين اوخودوغون
) معناسي ) اللفظي تحت وصفدير بير مركب بو دي چشمخروس فارسيدا دئمهلييم آمما تشبيهيدير
دؤرونده آغزينين وار كيميسي آغيز كي اولور اطلاق آدينا دانهنين شهوهكيمي قارا قاپ بالاجا بير
ضمن بنذهدهرلر اونا شاعيرلر دوداقلارين گؤزهللرين كي وار كيميسي قيرميزيدوداق ٹقيپ
بنذهتمككلامين شرابا قيرميزي دوداقلاري كيمي ياپراغي گول يئنهده اولوب معنا قيرميزيشرابادا
گؤزهلدي گؤزيده اؤز بئچهنين هابئله آرتيرار .لطافتين
ياراشيغي غزلينوصفينه بو دوداقلاريمين منيم آمما ائديرهم تشكر آرتيردين دوشونهجهييمي دئدي،
يوخدو.
كوثري چشمه گؤرمهميشديمگؤرسيديم دوداقلاريوي سنين كي دئميشم واخ بير غزلي او من دئديم
. سن دئييرهم يئنهده دئميشم نئجهكي دئديم سؤزوندير؟ دوغرو دئدي، آرتيرماليديم تشبيهيمه
. ياراناجاقدير نه يارانيب تاييننه كي گوزهلسن بير آلان ساو، گؤزهليندهن گؤزهللر
ياناقلارينكؤزمهلنديردي، اويناتدي تئللرين قييجيتدي، قاشلارين سوزدوردو، گؤزلرين ماوي
مني اندازه هر آچيبدئدي، آغزين كيمي اولان گول آچيليب قونجا سوموردو دوداقلارين
مندهن طارچيغيوي باسيب منيباغريوا ندندير آمما ائديرهم قبول گؤزهللندير گؤزهللنديرسن
. هابئله منده باغرينا باسدي بوينوما سالدي قوللارينآچدي چكدي آه بير دهريندهن گؤتورمورسن؟
سهسي چوخالديآذان شاهدي ايشيقلانماغين بانلاديلار وئرديلر سهسه سس بئچهلر بيره بيردهن
سسلري قاريلداديلار،بيلديرچينلرين قارقالار اوجالدي، منارهسيندهن مسجيدينين تؤرهنين ياشيل
. موزون بولبولرين سهسي، ترانه قمريلارين قاققيلداشديلار كهليكلر قاوزاندي، جكلردهن اكينه
ياتان ههنيرتيسي صبانين ائلييردي جاندان سهسي،جانليني قازالاقلارين فضاده زمزمهسي،
سر باشلاندي قال قيل گولومسوندوردو اؤپوشيله دوداقلارين اوياتديقونچالارين گؤوهرهنتيلري
اولدوآيريليق غالب قارانقولوغا، ايشيق گلدي نطقه آغارماسيلا اؤز يئري دان صداچوخالدي
او نه گلميردي كي،آيريلماغيميز بيريميزه بير گئيشميشديك ائله يلا اولدوز دان قورخوسوندان
ايكيميزين بيل ائله آلاق قاباغين فلكيندولانماسينين ايستيرديك اؤندان من نه چكيردي ال مندهن
. چتينليگيله واخ بير گؤرسنمهميشدي كيفيت بو بومدتده صيغيشميشدي بدنه بير روحوموز
بير ائلهكي گئدهر قضايه نامازيز چيخير گون بالالاريم دئيير و آناهيتاويرير قاپونو كي دوشوندوك
. بال،كره، دؤشنميشدي سفرهسي صبحانهنين قيلديق نامازي آليب دستماز تئز بيريميزدهنآيريلديق
آممادؤردوموزونده اولدو صرف صبحانه يئريييردي دوتموشدو آياق خاما قايماق، پنير، سوت،
بو اوزوموزديدي بيربيريميزين گؤزلريميز گئچميردي غذالار طبيعي لذيذليكده او بوغازيميزدان
دئدي، داناولدوزو باشلاندي برنامهم حركت منيم سونرا سؤزلردهن
ائله دوغروسونا دئدي،دوغرودان دئييل اؤزومده اختياريم دئديم لنديربسن؟ گئرچك سؤزي بيل ائله
آمما اوتوردو گلديديزينداياديديزيمه نازلانانازلانازلانا گئنهده بويول قنشريمه، گل دئديم، گئديسن،
و افسرده واريدي تفاوتي تفاووتونجه يئلينين خزان يئليله صبا كينازلانماغلارين قاباق نازلانماغين بو
. دئييلدي اؤزيله سانكي وئريردي نشان حركت پژمردهحالدا
لحظهلري آيريلماق اولدوزوندان دان
شرم آناوونحضوروندا آتا كي دئييل محبتلردهن او منه محبتين سنين سنه، محبتيم منيم دئديم،
. اولا حضوريميز
امان ياشيباخماغا گؤزلرينين ناراحتايديلر بيزدهنده اونلار گلديلر ايرهلي چاغيرديم آناسيندا آتا
. چوبالييردي كيمي جيران يارالي اولدوزودا دان وئرميردي
ائلهسم اوشاقلاريمايلهملاقات سينديرسام طلسمي انشاءالله دئديم، وئريب قرار مخاطب اوچونده
دوشه اولمايين منتظر منه دولانمالييامداها دالينجا اونون وار ايتگينيم بير منيم كي، دييهجيم اونلارا
. سنه اولدوزو دان گليب يا دئييبندولاناجاغام اولدوزو دان داشلارا داغلارا بيابانه، و بر جييم
آيريلان مندهن سن دئدي، اولدوزو دان جانيمچيخاجاق يوللاريندا آختاريش سني يادا چاتاجاغام
اوستونه قبريمين گلرسن چاتساندا، گليب تؤرييه ياشيل آرتيقياشاميياجاغام ايل بير من لحظهدهن
. نفسسن مسيحا سن چونكو اياغا دورام قبردهن ديريلم گلنده كيسن وار گومانيم
عصادهن حكيموئرهن طرخان دوشسون ديله ديلدهن افسانهميز كي گتدي بئله ايشيميز بيزيم دئديم،
) اولدوزونون ) دان تاخديم دونونونآلتيندان آييرديم شاخهسين بير شهپر گينين لهله قوشونون زمرد
هر و وار مصونيتين غوللاردان آيري و غول سندهديحاج بو نقدر اول مواظب برك دئديم، سينهسينه
حفظ اوزگهلريده باشقا اؤزوندهن بيلرسن ائلييه ايچينهگيرنمزلر جيزيغين او چكسن جيزيق هارا
ائلييهسن.
اختياري جانوئرمهگين نئجهكي چهتينيدي وئرمكدهن جان اولدوزوندان دان آيريلماق يعني تزيل
. يوخودو چارهسي آيريلماغيندا دئييل اؤزونده انسانين
من باخدي منه داناولدوزو ائلهديم معانقه آناسيله آتا دوردولار اونلاردا اياغا دوردوم چتينليگيله چوخ
باغريزا باسين بيريزيدويونجا بير دئدي، قوجاقلاشديردي بيزي گلدي آناسي اونا
) ياران) وداع روز خيزد ناله سنگ گر بهاران در ابر چون بگريم تا بگذار
. ائلهديم تكرار يئنهده دمنهدهن و كليله شعري بو
) اونلارين) و ياشي گؤز اولمايا اگر الاكباد حرارت الوداع لاحرقتارض فيضهن و الدموع لا لو
. بئلهدي ائله دوغروسونا دوغروداندا اودوآليشديرار جگرلرين يئرين آيريليق آينه هر فيضلري
قادادي اولماق اولدوزونونحضورينده دان بيرين اوچدهن اولماسا ياريسيدا واختيمين منيم طلسمده
طلسمين چون واريدي حقيمده اوندانآيريلانميرديم منده آيريلميردي مندن او دوزو سؤزون
اودا حورالعينيميدي منيم اودا اولموشدوم وارد بهشته اونوناؤلكهسينده اولوب خلاص جهنميندهن
. قورتارميشديم اونواؤلومدهن كي ذيحقيدي
اؤپدوم آلديمگؤزلريندهن اجازه آناسيندان آتا آرالانديم نحوايله بير اولدوزوندان دان تقدير اي علي
گئتمه سسلهدي مني سيزيلداياسيزيلديا گؤردوم گؤرتورمهميشديم قدم دؤرت اوچ يولا دوشدوم
قوشونون زمرد منه سن دئدي، منه آليبالينه ساچلارين گؤردوم دؤندوم وار سؤزوم بير سنه
) اونلارا ) بيليرهم وار ساچيم ايكي وئر اجازه يوخدو زادااحتياجين بير بيليرهم وئردين شهپر لهلهيين
. باشينا اولدوزونون دان اوساچلارين آماندي دئديم، وئريم يادگار سنه بيرينكسيم علاقهليسن چوخ
. شهپرينجهدي قوشونون زمرد ارزشي تارينين بير هر و ياراشيغيوار
زمردقوشونون اولان عصاده وئرهن طرخان دويونلهديم چكديم آييرديم توك بير ساچيندان هر
€ فلك دئديم، گئت وئر يولونشان چاره بير منه دئدي، منه وئردين ساچلاريوي سانكي دئديم، شهپرينه
گلر توش صياده قوشلوغوندا قيزيل قيزيلقوش باغلانار يوللاري چاره گلنده قدر و قضا آمانسيزدي
مقصديم دئديم، گئتمكدير؟ هاطرفه خيالين دئدي، آتاآناسي تاپشيرديم آناوا و آتا و اللها فقط سني
گولزارليق گول حدودينده منزل ايكي اؤلكه بو بيزيم دئدي، گؤرمهلييم تاپسامآرپاچاييندا و نخجواندي
وئر اجازه يولاچيخانمازسان تكليكده بللهنر، علامتلريله يولاق يول گؤوهرنتيله، گؤي يئراؤرتولودي
پيادا جلد نفر بير نعمالمطلوب وئرسيندئديم، نشان يولو آپارسين سنه قوشاق بيرين آداملاريميزدان
باخيشلارين ائديبحسرت مشايعت مني يول آز بير قوشدولار ردولر،ايكي منه سوروندو داليمجا
. قاييده ايستهدي وئردي نشان منه يولو چون آداميقايتارماليديم او ائلهديك طي يولو منزل
سيرغالاري اولدوزونون دان گؤزهلي گؤزللرين
بهشتي اؤزاياغيميله اؤزوم بيرينه بير قاريشميشدي درديم نئچه يئريدي چاتلايان باغريمين لاپ منيم
. گئديرديم ساري جهنمه ائديب ترك
يانيرديم آيريليغيناودلارينا كي اؤزوم اولوردو مجسم قنشرينده گؤزومون اولدوزو دان لحظه هر
او واريدي محبتي و توكنميينعلاقهسي منه اونون چكير نه اولدوزو دان گؤرهسن، ايندي دئييرديم
قولاقلاريم دوشوردي قولاقلاريما اوخوماقسهسي اودوزموشدو يولوندا ايستك منه وارريغين
توسدوم گؤزهريردي اؤرهييم چيخميردي ياديمدان جيرانباخيشي گؤزلرينين ماوي كوشوردويوردي
كيمي ويران ايلان يانديريردي افلاكي خرمن شرري آهيم جگريمآليشيردي چيخيردي گؤيه
دان گؤرهجكسن قاييتسن دئديم، قاليبسان؟ حالدي نه بو دئدي، يوليولداشيم چاليقلييرديم
او او نه دوش حالا بو سن نه تؤرييه، ياشيل قاييد دئدي، حالدادي پيس بوحالداندا اولدوزو
منههمدميدين گنه سن بوراجان آيريلماز يوواسيندان خوشنونا اؤز قطاقوشو دئديم، حالاقالسين
. قالاناجاقدير اوستونه غم غم سونرا، بوندان
سيرغالاري داناولدوزونون گؤردوم يولداشيما يول وئرهم واريدي سكم بير جيبيمه سالديم اليمي
اولدوزونا، دان يئتيريم نجور بونلاري جومدومكي درياسينا فكر آچماديم اوستون سؤزون منده قاليب
راحات اولماياجاق قاييديشيم بيلير چون وئرمز اميبآپاريب سوت چيي بنيآدم كيشييه بو وئرسم
اياقلارين اولدوزونون دان دئديم، كيشيه او آتدي آتان قلبيمه بيردهن صاحباولار سيرغالارا فراحات
عارضهلره آيري و بركيمهميشدي گليب اتي قولاي بير يارالاميشدي غوليالاييب حاج
اياقلارينينياراسينين سئوگيليمين منيم كي علفلردهن او دولانيم بوردا اگلش درماناولماميشدي
ائلهدي قبول چيخسين اياقلاريصافا تا ائلهسين مصرف وئر آپار جوررويوم معجون تاپيم درمانيدي
سيرغالاري ياواشجا ازديم داشيله اوستونهآيري داشين قويدوم درديم علف جور بئش دوردوم
شاماما بير منه ملاقاتلاريندا آخر نسناسلار سالديم كوفتهشكلينه بير بوكدوم بورودوم آراسينا قويدوم
اونون قويدوم معجوني او چيخارتديم نايلوني جيبيمه قويموشدوم اونوننايلونون گتيرميشديلر
سونرا، اولدوزونوناؤزوندهن دان معجونا بو دئديم، يانينا كيشينين او گلديم بركيتديم برك آراسينابرك
سنه بونو توخونماسين ال اونابير كي باغلاديم سببه او نايلونا دوشهر كسهردهن توخونسا ال آيري
دئييهجكسن تاپشيرراجاقسان الينه وئرمييهجكسناؤز آناسينادا آتا، اونون حتي وئريرهم امانت
الينن ايچينده سويون ايچينه سويون ايليق بيرطشتده بالاجا سالسين ويرماسين الين اودا باشارسا
حتم شافي يا دئسين ايچينه سويون قويسون سوواآياقلارين قاتيشسين اياقلاري ازيشديرسين ٹ
چيخار صافا اصلا بوتون كي بونا باغلا اليويله اؤز دئدي چيخارتدي دستمال جيبيندهن اوكيشي
آمانيندااوچونهده الله دئديم، اوغجونا باسديم سكهني اونا وئرديم باغلاديم آلديم التوخونماسين
. . لانديق يول طرفه بو من طرفه او او ائلهديك معانقه يئتير سلام مندهن
چاتيشيم چوبانا و صاحبينه سوري بير
- يورتدا چيچكليبير علفلي اوتلو گؤردوم سوروسو قويون بير سونرا، ائدندهن طي منزل ايكي
الينده ساري اونا اؤزومووئرديم اوتورموشدو اوستونده داش اوجا كيشي شخصيتلي بير اوتلييور
اياغا دوردي وئرديم سلام چوبانليقدوشموردي اوزونه آمما بالابان صرنا قنشرينده واريدي داياناگي
سونرا، بئشدهن خوش دئدي، گليبسن خوش احوالهائلهدي كئف يانيندا، اوتورتدي مني احتراميله
ظاهر سنين قوناق دئدي، آزالا داريخمام آز بير تا بيرهاوالانديرسانام بالاباني صرنا بو دئديم،
سن بيريسن اوچوندهن بو يا عارف زاهد، عابد، سن كي اولور معلوم تقاضاندوتمور بو وضعيويله
يازيب گولوستاندا ده سعدي قويار عبادتدهن آدامي صرنابالابان هارا صرنابالابان هارا
) المثاني) جس ذاللذي الاغانيمن حسن الي سمعي
عشقين سوووشوبداريخيرام صحبتلردهن بو دئديم، اؤيرهنمز سورهسين حمد قاتان باشين چالغي
ندي پيس ندي ياخشي آزالابيلميرم داريخمامام آز بير بلكه ائلرسن نه گؤر اولماز اوواندي ترسي
. ائله دئديم، چالير باشيندان يوغون گؤردوم گؤتورديچالا صرناني انسانيدي بير القلب رئوف كيشي
چوبانايانچي بوگون من دئييسن دوز دئدي، چاليسان؟ يوغونباشيندان صرناني ناشيسان بيل
سن گلر عنقريب چيمسين اوچايدا گئديب منه تاپشيريب اموراتي دئييلمچوبان چوبان گلميشم
. چالار بالاباني صرنا گتيرهن شادليق داغيدان غم سئويديگينكيمي
هر صرناچيدئييلديم من گرنه و سينديرماديم قلبيوي داغيلسين غميم چال صرنا دئدين منه سن
) چالار ) باشيندان وئرسنيوغون صرناني ناشييا مثلدي قالما بابادان آتا وار اهلي بير اؤزونون ايشين
. صرنا هاوادا بيرعشقلي بونا داريخير قوناغيميز بو بيزيم دئدي، يانچي گلدي چوبان گؤردوك بيردن
دئدي، ياشلادي، ديلين بويائلهيب ان گؤتوردو صرناني سونرا، آغيزدان ديل چوبان قوي ماياسي
اولسون چوخ شوري آزالتسين كيداريخماني اولسون هاوا بير دئديم، سئوهرسن؟ هاواني هانسي
منيده و اويناسين دورسون يانچين بو سنين حتي چوخاولسون تحركيده اويناخلاتسين، دهوهني
اونلارا كيم هر دييهرديلر، آشيق تارچييا، قاوالچييا، صرناچالانلارابالابانچيلارا قديم اويناتسين
) ( گونو قيامتين زمانيدي سكه پولو او كي ايديلر معتقد وئرسيدي پول انجاميناجهت شغللارينين
پوللاراولوب و هنرپيشه اولوب آدلاري بونلارين ايندي باساجاقلار بدنينه وئرهنين قيزارديبپول
الينه آلدي چكديصرناني دابانين چوبانين سؤزلر بو باسيلانماز بدنه قيزاريب كي ٹانصاف اسكناس
يانچي چالدي هاوا من بير قيزيشيديردي بيزيده قيزيشدي اؤيدوكجهاؤزيده اويناتدي منيده اوينادي دا
عقليميز نئينييرسن اونو آمما آپاري آرادان شخصيتين كيكيشينين بيلمزديم جايز كيشييه اويناماغي
: - دوشدو ياديما شعريم بو گليرديك تپيك گؤيه اولموشدويئره ضايع
< منده < ديوانهده هروله ائديريك گؤردوم هريسي اونوتماقدا عشقي توتوب عقلي من
كيمي بيزيم چون وئريرديككسميردي عباسي ايكي اوخوتموشدوق وئريب عباسي بير بيل ائله چوبانا
اهلينه گرهك ايشي هر يانيميزدا، اوتوردوبيزيم گلدي يورولدو اودا تاپميشدو مشتري خام اؤزونه
مثليدي بابا آتا يئنهده آتيدا، وئرهر اؤلومه اؤزونده چاپاناتاپشيرماياسان ناكؤندهمدهن آتي تاپشيراسان
) ( ) پهتهنهييداغيلار) وورار يئريسه يئريشي غاز طويوق و وئر آرتيق بيرينده چييه وئرچؤرهك چؤرهيي
( باجارميردين اوزمك سنكي ووروبدولار مثل بئله معنايه تنافر اديبلري توركون شعرده صنايع هابئله
) گزيردين نه آغاجلاردا
بيرين گتيرديهرهميزه سوت ليوان اوچ ساغدي قويونلاردان دوردي چوبان سونرا، سؤزلردهن بو
فور آداميدي بير عارف چوبان يوخدو ميليم منيم دئديم، گليب وئره خياليما منيم كي دركائلهدي ٹ
ساغيب قويونوندان آدامين آيري تقدس سوتي من ايچميرهم ، اوسوتو - ٹ قولاق . بالابانا صرنا دئدي،
بيتي بو عراقيدهن فخرالدين هارا تقدسون قوري بو هارا كوپاليلهاويناماغين و بويال، هارا آسماغين
اوخودو.
) ريايي) زاهد همه رسيدم صومعه به بودندچو پاكباز همه رفتم قمارخانه به
ائلهدي قرائت بيتي بو اولان منسوب باهارا شيروانلي ائلهميب قناعت بيته بو
) را) حرامزاده طفل افكند مسجد به خداقحبه خانه به ريخت زاهدان رياي اشگ
سوتدهن مشكوكاولان كي ائلمهديك عظيم خطاي قورتارسانام داي دئديم، اولوب ناراحات من
او. آليدين خبر مندهن سنگئرهك گلردين خوشوما ائلهسيدين يولونجا تقدسي دئدي، ايچهمهديك
اؤزومون دئسيديم من يوخوندو؟ ساغماغاواريندي اجازهن اؤزگهنيندير؟ يا اؤزويويندي قويونلار
سؤز آيري حقين يئنه واردي اجازهم اؤزگهنينديلر دئييلديدئسيديم جايز تجسسون قويونلاريمدي
نئچه ايلخيسي، آت ناخيري حيوان مال قويونو سوري نئچه گؤرورسن كي بوآغاني يوخودو دانشيماغا
سن قويونلارينساغديم حضوريندا اؤز انسانينكيدي بؤيوك بو يئنهده سوري بو وار قاطاردهوهسي
. گؤستردين وسوسه ايچمهمكده
- ايله اوشاق دي ايلهچوبان چوبان ناخيرچيدي ناخيرچيله بگدي، خان ايله بيگ خان شاهدي شاهيله بو
آرتيريب تفاخر نه گتيريب، غرور نه قبيلهسيبونا افراد واردولت، بو بؤيوكدي ايله بؤيوك اوشاقدي
اجازه منه كيشي بو صيغيشارسيز گؤيلره نه يئرهيئرلهشهرسيز نه اولساز يئرينه بونون سيزلر
. ايندي دئديم، ائدهم قوناق سوتونه قويونلارينين بوتون اونلاري اولسا يولآدامي نقدر گونده وئريب
. گلدينگدا ديله ايندي سن چون يوخدو سؤتوموز وئرمهلي سنه دئدي، ايچيم وئر نقدروئريرسن
آند يالاندان اوقدر گدالر باغيشلاماياجاقدي الله آدليني وارري دئييل جايز احسان گدالرهده اولدون
اينانماديلار وارليلار گلنده ديله بيرگون يوخسوللارادا دوغروسي دوغرودان ييغديلار ثروت و ايچديلر
داش قلبي جور نه هر الا و گدالردي اصليباعثي بونون اؤلدولر آجيندان عياليده و اهل اودا
كي سوتو ليوان بير او سن شيخ جناب قالسين معطل بيريوخسول اولماز راضي اولسا، دهميروارلي
) ( ييين بالاسين پيشيك اركك دوشسه كؤندووه هاميسي سؤرونون بو ايدي گربه قداست ايچمهدين
اينديوئرسنده. دئديم، آياغا دوردوم اولار آجي سؤز حق آمما حسابيدي سؤزلري كيميييئرسن
يوللانديم. وئرديم پئسينيياننان دئييل كو دورمالي گؤردوم ائچمه وئرسم هاچان دئدي، ايچمهرهم
محبتينين، جماعتينين طبيعيگؤزهلليگينين، تؤرهنين ياشيل بويوندا گئديرديم انينده يولون يولوما
گؤزلرينين ماوي چمخمينين، نازينين، عشوه، داناولدوزونون ياخچيليقلارينين آناهيتانين ايله مشتري
اوزاقلاشدوقجا منطقهدهن او گيجللهنيرديم جهته او گئتميردي داديداماغيمدان باخيشينين جيران
. . بيز تؤكلريم بدنيمده گؤروكوردولر گؤزومه حيوانلار وحشي اولوردو ظاهر يئنهدهشبحلر
بو. اولدوزونگتيريديم دان اوليدي باعث چوخلوغو محبتين بلكه دئييرديم اؤزومه اؤز بيزدوروردو
اوضاع و هاواسي حال گؤردومطبيعتين يئتيشديم اؤلكييه بير چاتداردي باغري گؤرسيدي صحنهلري
. چيخميشام حوزهسيندهن قوشونون كيزمرد بيلديم اولدو عوض كميتلري آيري و جغرافياسي
قضاوتي گؤزهل شرعين حاكم تعصبوم، منيم اهانت، قرآنا
كناريندان قريهنين ائلييرديمنئچه گؤرهم اولدوز گون آي اينكه بدون گئجه گونوزلري گؤنوز، گئجهلري
. كليسالر گؤردوم، مسجدلر وارداولدوم شهره بالاجا بير سونرا، گئدندهن يول چوخ اولدوم رد
نفر اوچ ايكي بير هارادي هارا بيلميرديم آزدولانديم بير شهريدي مسلمان ارمني، معلومايدي واريدي
حسنومئشهكيمي گؤردوم مجلسيايميش طوي دئمه مجلسه آپارديلاربير ائلهديلر خوشگلدين منه
سنين ميرلار قيپچين بيربيريننن حالدا لوت كيشي آرواد بيرينه بير حيوانلارقاتيشيبلار جور به جور
- اوخوماقبازارينين اويناماق، گولمك، دئمك اگلشديرديلر اوستونده نيمكت بير مني منيميوخودو
اوطاقلارين ايديلر بيررهرينهمتصل بير كي واريدي اطاقلار و غرفهلر چوخ سيزايدي نهايت رونقي
كيشينين سن ياريم بير دوردي گلدي اولمالوتيدي آنادان وجدانيما اولا آند چيخدي قيز بير بيريندهن
او همان يئرينه اولكي قاييتدي قيز آلقيشلادي اودااونو ائله دعا قيزيني آتا دئدي، قنشرينده
آتام منيم دئدي، قنشريمده منيم داياندي گلدي چيخدي لوتاوغلان اولما آنادان بير اوطاقدان
. كنارا چكيلدي ديلسيزهم كي قانديرديم ايله اشاره ويرديم لالليغا اؤزومو منيآلقيشلا يئريندهسن
. باخ بير طاغا او اولان طرفده اويان دئدي، منه اوتورموشدو كيشي بير ساغطرفيمده
سول ديش بهيينساغ سانكي اويناخلييرلار حالدا لوط پهلواندا ايكي مرجدي هرج گؤردوم باخاندا
. اوزون دوركه باشيندا بيركيشي حالدا بو اولموشدو سلب داحيا اولانلاردان اوردا ديشلريديلر
وارد گؤتورهن فيلم حالدا بو اوخوماغا باشلاديقرآن واريدي قرآن الينده مجلسه اولدو وارد لباسيله
گؤرنده اوضاعني بو اولدو مشغول فيلمگؤتورمهگه تلاوتيله قرآن و باشلادي ايشينه اولدو
بير اوستونده ميزين قاباغيمدا هارا مجلسي منكر و هارافحشاء قرآن دئديم، چيخديم اؤزلوگومدن
انگيندهن كيشينين اوخويان قرآن او چالديم گؤتوردوم اونو تيترييه اللريمتيترييه واريدي شئي يوموري
آمما انگينسينديرمادي داغيداردي دوبردين يوخسا دئييرميش فلزدهن آيري داشدان دئمهدميردهن
. غيرتيم اولوب مظلوم قرآن دوغروسوناگؤردوم دوغرودان بيربيرينه قاتدي قانين بورنونون آغيز
. پرداختائلهديم حسابين كيشينين او ائلهمهدي قبول
شرع ايشيم بو بي منيم اولدوم مرتكب قيزيشدو باشيم دئييلدي دوز عرفٹ و دوشوب ٹ هايهوي آز ر
شهرين كشان كشان مني تنظيمائديب تحقيقات بير اولدو وارد مأمور ايكي گؤردوم بئصده حئص بو
. . ) آلدي) جوابين سلامين وئرديم سلام بيرانساندي متشخص گؤردوم آپارديلار يانينا سينين مفتي
وارد شاهديله ايكينفر كيشيده ووردوغوم من رداسيواريدي و بؤركو مخصوص لباسي اوزون
. ائدندهن توجه راپوردونا مأمورلارين و شكايته قاضي وئردي كيشيشكايتين ووردوغوم و اولدولار
وورموشام من ائلهديم اقرار و دئديم، حالدا مفصل جرياني ائلهدي منياستيضاح سونرا،
پروندهنين شهادتيندهن اقامه شهودون اقراري آيدين ضاربين دئدي، قاضيشاهدلره
. گئدين سيز ائلهدي احتياجينبرطرف
منكرمجلسيندهكي و فحشا او متعصبسن دينيوه و قرآنه بوجور كي سن دئدي، منه توتوب اوزون
تانيميرديم يئري هئچ بيرانسانيديم غريب دئديم، اولموشدون؟ حاضر نييه آيدينلاشديردين توصيفين
مسلمان سلاملاشديلار منله عده بير تشخيصوئرهنميرديم ارمنيسيندهن مسلمانين شهرين بو
جرياندا او حالدا اولدوغوم پشيمان گئتمهگيمه گئتديم مجلسه ائلهديماو قبول دعوتلرين اولدوقلارينا
قاباغا گلدي
. آبريليياشايشائدهرلر چوخ اونلاردان ارامنه كي وار مسلمان قسمت بير شهرده بو دئدي،
تعصب گؤروم دئه دئديم ايندي غلط؟ يا گؤروبسن ايش دوز ووروبسان كيشيني بو عرفٹ ،شرع ٹ و ٹ
دئييلم پشيمان وورماغيمداندا دئييل دوز . ايشيم صراحت بو سنين قاضيدئدي، حاضرم قصاصادا ،
. صادرائدهجييم شرعيني حكم آمما وئردي قرار تأثير تحت مني لهجن
دينه، تلاوتينين اولانيئرلرده رايج فحشاء آيري اوخونماسينين، قرآنين مجلسينده فحشا او گؤروم دئه
گؤزهل او خوارجين يا نيزييهوورماغينين، معاويهنين يا چوخدو ضرري مسلمانلاررا اؤزونه، قرآنين
اسلامين ضرري امثالينين ايكيسينين، دئديم،بو عليهذا قس و اوخوماقلارينين؟ الحانلاريلا
اهانت اؤزونه قرآنين منتهي گلمز ضرر نوعلردهن اولكي آمما ضرريدي وورماق تيشه ريشهسينه
قرآنين امثاليدا و ائلهمك اسبابي يولچولوق قرآني ائلهديم اضافه حفظييوخلانمير حورمتينين و اولور
. خوارجده قويوب معاويه بناسين وئرمهگين قرار وسيله هدفه قرآني اهانتدير حريممقدسهسينه
بئلهدي او سؤزيقورتاريب سينده باره قرآن ده بيت بير سنائي قاضي آقاي محكملشديرديلر
) غوغا) بينداز مجرد را ايمان دارالملك بيندازدكه گه آن حجاب قرآن حضرت عروس
اول مرتكباولوبسان جنحييه بو كي سن اوستونه مطلب گئچك ايندي ممنون چوخ دئدي، قاضي
تومان مين بئش يا اوچونجو زندانچكهسن آي ايكي اولماسا قصاص ايكينجي تابا انجام قصاص گرك
. . دئديم، آلاسان رضايت مضروبدان بئشينجي شاللاقيييهسن، يوز ايكي دؤردونجو وئرهسن دييه
مرتكب مجلسينده منكر و فحشاء قضاوتده كي ائديرهم تشكر اولاسيزدهن اجرا گئرهك شرعي حكم
او بيلردي اللهي آراسيندا اؤز اللهيله گناهكاريدي او كي ائديسيز ويرانيمجازات فحشاني
ملوثائلهسه جامعهني البته دئييل توجيه قابل چكيلميييب جامعييه تا گناهي بيلرديگناهكارين
. آلينا قاباغي گئرهك
اقدام قبولائديسن اجراسين هانسينين حكمون بئش بو دئدي، مضروبا توتوب اوزون قاضي
قاضييه حضرت وئريرهم اختياري دئدي، اولونسون؟
( دئدي، اولماز( )1قاضي دادي ائله قورتارار( )2قصاصين چكر زنداني بير( 3مجرم داندا شاللاق
( گلمز اله امر . 4مثبت اؤزيوه( مني اوندا دئدي، دئدي،يوخ مضروب يوخ؟ يا وئريسن رضايت
تئز قبولومدي دئدي، وئرهسن رضايت دييهنيآليب تومان بئشمين بيليرهم صلاح بيلسن خيرخواه
ابنالسبيل دئدي، يوخدو قهپييمده بير آدلي پول حاضرم زندانا،شلاقا قصاصا، قاضي آقاي دئديم، من
وئرسين تومان مين بئش حزينهدارا وئر آپار حكمي بو دئدي، خاديمنه اياغيويداغيتما ال داريخما سن
نقدر دئدي، باسدي مهر بير آراسينا اوغجومون حسابينا، ابنالسبيل شاكييهياتيرتسين بو
ائلهديم قاضيدهنتشكر اولماز ائليين مزاحمت سنه گؤستهرسن مهري بو چيخمييسان بومنطقهدهن
گلمهكدهن گئديب تمدنتحفهلريندندي دوشندهكي احضارا اخطار اولار بئله يئتيشمك ايشه آخي
. - ائلهميييديم دوشونيديمشكايت اول كاش دئيير دوشور اوهدان آه شاكي
دئدي، منه چيخارديبوئردي سكه گوموش آز بير جيبينه سالدي الين اولام مرخص ايستهديم اجازه
. چيخديم آلديم اجازه ائلهديم دعا تؤكدومجيبيمه آلديم گلر كارووا گيرداردا آداميسان يول جيبيوه قوي
قفقاز يولا يوللانديم چيخديم دولانا دولانا يولومونمسيريدي غربيندهن جنوب شهرين بيليرديم
. سوووشوردوم كناريندان قريهلرين و شهرلرين بعضي طرفگليرديم غربييه جنوب داغلاريندان
سر يئنهده چوخاوزاخلاشميشام باكيدان گؤردوم واخ بير سالام بير يا باكي اؤزومو كاش دئييرديم
اوچوردولار و اويناقلاشيب قوش يئريديكجهقورت جلوهلهنيردي اشباح گؤزومده اوجاليردي صدا
. بودورويوردوم يئريينده خوفلانيرديم منده
اؤز منهگيريشنميرديلر قورويوردوم عصاييله وئرهن طرخان اولاندا زاد حمله حيوانلاردان وحشي
اؤلدورموشدوم كشيشلرين اولامچون اوزاق يولوندان ارمنستان ائلييه بئله الله دئييرديم اؤزومه
) چكيليبدي ) يئرينده مثل گؤردي قان ارمني اليندهقالاردي بيرينين تيكم هر دوتسيديلر مني ارمنيلر
وورسا يارا گيه اؤز اونلار چيخار قان يئريندهن يارالاسا اونلاري كياؤزگه دولار توخوم بير اونلار
. شاه واخ او يوخدو دوشمان بير خطرلي ارمنيلردهن نسلينه توركون سوچيخار يئريندهن
. يول چوخاحتياطيله اولوبلار آغريسي بؤيور بيزه ايندي قاليب آپارمادي آرادان قيريب عباسبونلاري
. بير اولدو ظاهر بيرچشمه قنشريمده كؤردوم اوندا گؤروردوم قارالتي بير طرفده هر گئديرديم
يئر بيرديك يودوم اؤزومو ال آزدينجهلم بير بلكه كي اوتوردوم چكديم جيزيق چشمييه متصل طرفي
گلدي اولدوزو دان گؤردوم آپاردي هوش مني بيربالاجا اوزاتديم اياقلاريمي اورا سؤكنديم واريدي
يوخودوكي گؤزهلليك اوستونه گؤزهلليگينين حالدا بزهنميش،دوزهنميش كئچينميش، گئيينميش
داسرولنميشدو، آز بير قامتي سرو دوزلانميشدو، لنميشدو گؤزهل آمما آرتيقگؤزهللشميشدو دييم
. لعللنميشدي دوداقلاري قونچالانميشدو آغزي
زلفي واولاريواولانميشدي، تئللرينين خمارلانميشدي، گؤزلري ماوي كمانلاشميدي، قاشلاري
دئييم بئله ائله قوي دوشباشياؤزونتاپميشدو شعلهلنميشدي، ياناقلاري مشكينلنميشدي،
منيم او اوناتشنه، من تشنه منه او قاباغينا آياغاقاچديم دوردوم چاتميشدو كمالا حد گؤزهلليگي
اودا وصالدا، شطرنج تخته دوراندا، اوز به اوز آيريليغيندا، مناونون اولوب كول يانيب آيريليغيمدا
( ديلي اونوندا سئوينديگيمزدهن اولدو، مششدر ده ايكيمز ششدري منده،اويونون اولدو شهمات
نهمنيم چاتاردي فكرينه اونون نه وئرميشدير، اؤز حادثه بو حالدا مترقبه غير چون دوتولدومنيمده،
منده،ايكيميزينده گلدي اؤزونه اودا هاچانا هاچاننان گؤرهبيلك، بيربيريميزي بيرده بيز كي
آز بير اؤزومو اوننان من اولدوزآخيردي يئره گؤيدهن بيل ائله ياشي گؤز گؤزلريميزدهن سئوينجگدهن
جيزيغي كناريندا چشمهنين گتيرديم ياپيشديمقولوندان ويريردي كلهپرتي هله او تاپميشدوم آرتيق
تاپا اؤزون حالدا كامل بلكه كي غالييرديم يير اوستوندهننليكيمي سينمهمين اوتورتدوم تازالاديم
. مني كي سن سن ينبوعالدين آه دئدي، بيردهن منده دوشدو عاديحالا عمللي دوز اودا النهايه
سينه آيري سونرا، سينهسيندهن ينبوعالدين يئري اولدوزونون دان دئديم، سينهووناوسته؟ آليبسان
شرح€ ملاقاتين بو كيفيتي گئچيرهمتئل اولابيلمز اوزدهن اوزانماسين سؤز داستاندي بير اؤزي ٹ
دئدي وئريب نشان منه سيرغالارين قاوزادي آنامين واولارين آتا، منهيوللامييايدين بونلاري كاش ،
گؤندهرمكده بونلاري قورومادي،سن ياشي گؤزوموزون گوندوز گئجه اوچ اؤزومون،
. اونو فلك اولالي كيميا بير ينبوعالدين دئييرديك وئرميشدين نشان آرتيقراق لياقتيوي دوزگونلوگووي،
نان ساچيم منيم دئييردي اودوكي بيلميرديم، منده عالميدي، بيلميرديرؤيا او آلدي اليميزدهن بيزيم
داريخديم اندازه او مفارقيتنده سنين شهپرينه قوشونون زمرد دولادين چكدينگؤردوم تار ايكي
لهلهگينه قوشونون زمرد اولان منده باغللييم منده چكيم تار ايكي ساچلاريمدان قوي بيردهندئديم،
. اوندان اولا وجهمشترك آرامدا منيم سنله انفعاليله و فعل بوجور تا ائلهديم اوجور شهپرينه، يعني
كي الحمدلله يئتيره منه سنه،سني مني اولدوم متوسل قوشونا زمرد گؤروكميين گؤزه سونرا،
. اولدوزو دان ياغريميزا بيريميزيباسديق بير تازاداننان ائلهدي اجابت دعامي قوشو زمرد
دان آلديلار، بريميزي دؤره تؤكولدولر گؤردومارمنيلر واخ بير حظلهنيرديم من عشوهلهنيردي
بو ائدهرم واصل جهنمه هامميسين بونلارين بوعصاايله ائلهمهها قورخوب دئديم، اولدوزونا
دفاعدا حال منده دارالديرديلار محاصرهني حلقه دوكجه اؤي بيلمزلراونلار گيره ايچهري جيزيقداندا
يا اؤلوردولر بيلميرديم چيخارديرديلار آرادان يارالانيردي ويريرديم قاباغاگلهني دوروردوم
اولا قاليرديلاربعض واصل جهنمه كي ويريرديم محكم آتديگلدي. ٹ قئيهسي سوپك بير گئندهن بيري
حالي او اولدوزو دان بيحالاولدوم گؤزومه اوز آخدي قان اولدوم ناراحت بينهايت آلنيمدان توخوندي
گؤردوملله آييلديم هوشدان ضجهائيلهديكي ائله يولا يولا باشيني ديديب اوزون گؤرونده منده
اولدوزو دان قوجاقلاديم ديزلريمي دوردوم تردي جومجولوق بدهنيم منيمده آغليير يورد كؤچوب
يولا دوشوم دوروم گلمز اوتورماغا دئديم، اؤزومه اؤز يودوم الاؤزومو يورولدوم آغلاديم دئديم،
. ندير قدري و قضا باشيمينسون گؤروم
جنوبي شرقيهآرازين شمال مشرقه، مغربدهن من كي ائديرديم حدس آمما يولا دوشدوم دوردوم
- اويانا حاليندايام غربييهحركت جنوب مغربه، مشرقدهن طرفينده شمالي ايندي گئتميشم طرفيله
) اوتوروم ) دئديم، گؤردوم يئر علفليدالداناجاقلي اوت بير گئديرديم يول باخا باخا تايا بو اوتايا بويانا
) ( نه وار، خبر دهن ميري نه دئييرديم اؤزومه اؤز نفسيميدهرديم اوتوردوم اوردا دينجهليم آز بير
. ) وئرهن) سوراق اؤلكهسيندهنبير حكيمين طرخان
مشغول منياؤزونه خياللار جور به جور چاتاجاق توشرگييه هانسي آخري يولومون بيلميرديم
سوچودو كي بيلديم احتياطائلهمهديم گلير ساري منه بئل چيينينده كيشي بير گؤردوم ائلهميشدو
اوتوردو گلدي مسلماندي كي ائلهديمبيليدم رد جوابين سلامينين وئردي سلام منه يئتيشدي
- سوروشماسان دئديم، گئديسن؟ هارا گليسن قوناقهاردان دئدي، ائلهيب بئش خوش قنشريمده
بورا گليب آخر گليب توش يورغونلوقلارا آزيب يولدان آدامييام كييول بودور خلاصهسي ياخشيدي
نئچهلحظه تا يئتيريب منه سني اللهتعالي ايندي كي گؤرمهميشم اوزي آدم بني چاتميشامچوخداندي
منه نظردهدئييللر مد يا گؤرسهنيرلر كي آبادليقلاري اولان اؤلكهده بو و اولاسان، مونس منه
مقصديم دئديم، مقصدينهارادي دئدي، گئتمهلييم هارا گؤرهم وئرهسن نشان يول تانيتديراسان،
. طرفه او آدديياجاغام آرازي آمما دئييل معين
شهرتيم موسي خبرآلسان آديمي آواراچيليغ دئسن گوج ايش دئديم، ندير؟ گوجون ايش آدين دئدي،
. اونون سنكيم؟ كيم حكيمطرخان دئدي، دير ينبوعالدين لقبيم وئرهن حكيم طرخان هريسي
دئدي، آرتيردي محبتين يالاسين منيدوزكيمي قالدي آز كيشي بو ائلهديم نقل گزاريمي اؤلكهسيندهن
اولسا سؤالين هر اختياريندايام سنين ايندي من وار ياشاماغينحظي آلتيندا بايراغينين حكيم طرخان
آه بيردهرين شاملدي دئدي، سوردوم آدين ائلييم خدمت سنه امكانيموار هاراجان وئرهم جواب
رحمت وئرهنهده لقب قارتالي قافقاز سنه ائلهسين رحمت سنه الله شيخشامل آه دئديم، چكديم
شاملي شيخ دئدي، توتوب قرار حيرتده كمال چارپالاندي بيردهن بوكيشي ائلهسين
هاردانتانييرسان؟
اورهكلي، سركردهقيافهلي، بويلو اوجا شخصيتلي، بؤيوك، ان تؤرهمهلرينين يافثينين تورك او دئديم،
دوشماني، بيرينجي ان توركتؤرهمهسينين مجاهديدي سينديرمايان اؤزون قاباغيندا دوشمان غيرتلي،
روسلارين بوردا وار يئري دئديم، يئتنده سؤزبورا چيرپيشيب مدتلر روسلاريله تؤكن قانلارين
. اوستونه مطلب گلم ائديب آزاشاره ظلملره ائلهديكلري تؤركلره مسلمان
اوروسدو قديمدهن دوشماني بويوك ان تؤرهمهسينين تورك
غارتلريندهنبارينديرماق شاهينا دينسيز خزرين روسلار باشلاناندا قمري هجري قرن دؤردونجو
آبسكون، ديلم،طبرستان، گيل، واريدي نفر مين هرهسينده ايلهكي گمي اللي وئريب، وعدسي
- . وار اسير، اوشاقلارين آرواد جماعتيقيرديلار آپارديلار يؤروش آذربايجانا قوزي اردبيل، گرگان،
يئريدي يئريه سو قان اؤلكهلرينده شروان گؤيلرهداياندي فغاني جماعتين ائلهديلر غارت يوخلارين
اندازهده او روسلار تاپدي ادامه قيرغين چاپ، چال بو آي نئچه اندازهدهنگئچدي طغياني روسلارين
ديلر مين اؤزلريده گميلره دولدوردولار خاطر چيخارتماغينا آرادان كي الهسالديلار غنيمت
) ( روسلاريناليله مسلمانلار اولان ساحلينده خزر ، لارسلار گؤندهرديلر، پايين خزرشاهينيندا
روسلاردان دئمهسندهبيز دئسنده سن دئديلر؟ شاهينا خزر بيلديلر اولماغين مظلوم مسلمانلارين
. دؤشوبدولر فكرينه انتقام اولونمسلمانلار آييق كي، يئتيردي روسلارا شاه اوخاين آلمالييق انتقام
. مين بئش اون اؤزلري آمما بولودي جنگيلري عده اوردوويرديلار ائديب تعقيب روسلاري مسلمانلار
الله سونرا، ووروورشدان گون اوچ چكديلر صف برابرينده بونلارين الليميننفر روسلار نفريديلر
جمع قيرديلار روسلاري ائلهدي ظفرعنايت خزرين مسلمانلارا اوتوروب گميده نفر مين بئش ٹ
گئتديلر ( آيريساحللرينه آرادانچيخماغا) قورولوغيله وئللهديلر گميلري مجاورينده هرطاس
داغيتديلار اونلاريقيرديلار خاطر آلماغا انتقامين مسلمانلارين جماعتي طاس بر ائلهديلر حركت
. . ) آخستان، ) دفعهده ايكي ائلهديلر جهنمهواصل غزلار اونلاريدا چاتدي اؤلكهسينه غزلارين قاچاقلاري
محمدخان آغا ائديردي اوزونلوق ال كاترين سينديردي،سونرالار روسلاري ممدوحي نظامي خاقاني،
اسلحهسيز اولمادا مسلح اسلحهلريله تازا دولتلري اروپا گئت گئتبه بوردو قولاغين اونون قاچار
اودلاديلار ويرديلار اود دونيايه محاربهسينده دونيا كي اول تجاوزيباشلاديلار دولتلره
. متصرفاولدولار شهرين نئچه آذربايجانين و منتهي باغلانماسينا گلستان عهدنامه ايرانامزاحمتلري
تورك قراروئرديلر تجاوز مورد مملكتلرين اويماقلارينين تورك محاربهلرينده بافتهچي روسلار
- متحمل قيرقينا چوخ توفنگيچوخودو توپ روسلارين چون وئردي نشان مقاومت تؤرهمهسي
. توركي، بير رديفلي، توركوستان منيم بوبارهده وئرديلر الدهن عظمتلرين و استقلال سونرا، اولاندان
. آچيليبدي اوستو سؤزون ياچوخ آز اونلاردا كي وار قصيدم فارسي، بير
دؤيوشلري ايله روس تجاوزكار شاميل، شيخ قارتالي قافقاز
( . قافقاز دايانان هاميلاردانچوخ قارشيسيندا اوزونلوقلارينين ال روسلارين اوستونه مطلب گئچك
عشاييريينين( قافقاز هم مذهبيقائديدي، هم كي دي شامل شيخ همان قارتالي قافقاز اولدو قارتالي
. جيسيدي منش 1797باش صوفي اولدو آنادان بيرينده شهرلرينين شمالدااولان داغستانين ميلاديده
صوفي ملا تاپدي قرار طريقهتينده ملاصوفي قاضي سلوكينده، سير قاباغا 1832ايدي، حادثه بير ده
. حكومت بير مذهبي اؤزلهرينه شاملي شيخ عشايري داغستانين سونرا، بيرآزدان اؤلدو گلدي
. روسلارين اويماقلارين داغستانين اولدو محول اونا امورات تمام وئرديلر رأسيندهقرار
. گلسين اله استقلال تا ائلهدي تحريك قيرماغا بيردؤووش 1839استثمارزنجيرين بؤيوك روسلاريلا دا
ولي وئريب جانينالدهن دؤيوشده بو كي بيلديلر بئله جماعت سينديردي روسلاري گلدي وجوده
1844 . اركانين حكومتينين ائلهدي قوشونونپايمال روس باشلادي دؤيوشه روسلاريلا تازادان ده
) ( گئنه روسلار ائلهدي پايتخت شهرين دارغو وجودهگتيردي اتحاد آراسيندا قبايل و محكملشديردي
قدرتي ائلهديلر قيام عليهينه قارتالينين قافقاز بعضيسي حالداقبيلهلردهن بو گتيرديلر هجوم
. يازيلدي اولدو منجر يازيلماسينا صلحنامه كيش بر چكيش پاريسدهروسلاريلا آزالدي
. ايل اوچ شامل شيخ گتيرديلر يوروش داغستانا قوشونايله آغير روسلار سونرا، زماندان آز بير آمما
ائلهديلر خيانت اونا اويماقلارينبعضيسيده اؤلدو اوغلو ارشد حالدا بو چيرپيشدو لشگريله آغير او
آزالدي . 1859قدرتي قوي گؤزهل، بير يئرينده اؤز بيري هر واعضاسي اندامي تناسب اولدو اسير دا
. ائيلهسين تماشا اونا تا آليردي ساتين گؤزده ايكي ائليين كيتماشا گتيرميشدو وجوده سردار هيكل
قادينيدا ويرميشدو تكيه تختينه امپراطور زماندا بو حضورينا روس گتيرديلرامپراطور دا پطريسبورك
دئدي،قورخوب شامل شيخ قورخورام كيشيدهن بو من دئدي، ازيله ازيله قادين اوناسؤكنميشدو
حؤرمت اونا خوشيگليب شهامتدهن بو امپراطورون دي حرام اتي دونقوز مسلمانلارا بيز ائلهمه
. اولدورمهدي اولدو ياشادي 1868قايل روسيهده قدر اوردا 1870 ميلادييه و گئتدي مدينيه و مكه ده
: : سوچويادئديم دئدي لبيك سسلييهنينه حقين
. ) ( چينيندهن كيشيكي او ائلهدي مجسم نظريمده انساني بؤيوك او اولماسي شامل آديوين سنين
. ائلهمهسين اسير الينده يزيديدهبوروسلارين آل و يزيدي الله دئدي، دهبهريشدو يئره قويموشدو بئلي
- يئرده هئچ تاريخده داغيدييديلار، قيريب و وجودهگتيريب تؤرهمهسينه تورك بونلار كي فجايع او
. شامله آغلارديلار دييهرديلر اونلاردا سؤزلري ديين سن بابامداغستانليديلار آتا منيم يوخدو سابقهسي
طرف قبلييه باشارديقجا سن منطقهسينده قفقاز دئدي، دييم اؤلكه هانسي منايندي دئديم،
گئتسين ساري شرقييه شمال شرقدهن دير قاباقدا آذربايجان گونئي ميليويوئرسن
. گؤروشدوكبئلين اول ساغ دئديم، دي ارزروم ترابوزان، اويانا اوردان قاباقدادي، ارمنستان،نخجوان
) ( كر سسلهدي فاصلهآچميشدو آز اوزدؤندهرديك طرفه جنوب من طرفه شمال او چينينه قويدي
سونرا، اجراسيندان حكمون يارالاموشدومقاضي آدامي او شهردهكي او گؤزله، گئچنده چاييندان
چوخلار گؤروشونجه شاملايله بو وئرهم اولسانشان مزاحم كيم هر كي باسميشدو مهر اوغجوما
بير ولي چكميشديلر ال مزاحمتلريندهن نشانوئرميشديم اوغجومي گلميشدو اوستومه منيم
بوجاقدا دالدا دوشموشدولر دالينجا شهپرينين قوشونون عصاسينين،زمرد طرخانين نفر نئچه
منه وئرميرديم ايشيق وئريرديم گؤز اونلارا من گؤرسنميرديلر دولانيرديلارآمما داليمجا
بلكه مراحليميچوخالدام سير كي اللهشيرديم دولانيرديلار ايزيمجه اوزاغا تهپيننميرديلر،اوزاقدان
مني ارمنيلر آلماغا كشيشلرينينانتقامين كي بيليرديم اوزاقلاشام ارمنستاندان لحظه لحظه
آختاريشماقداديلار.
گاهداندا مجسماولورلار گؤزومده كي ائديرديم حساب شبح دولانيرديلار ايزيمجه كي نفر نئچه او
. ائديرديم دفع عصاايله مزاحمتلرين
سلطنتي عشقين شهرينده گؤزهلليك
بير داناولدوزودا داريخيردي اورهييم اولوردو معذب روحوم گليرديم توش غراييبه عجايب آيري
آسيلي اورهيينده اونونساچلاريندان اورهييم ميردي، چكيل گئري ائويندهن گؤزومون لحظه
بير فشاري طلسم طرفدهن بير گولمك، نه نهدئمك ياتماق نه دوشوردو، ياديما يئمك نه قالميشدو،
. يواش يواش يورولموشدوم يانديريردي دهدهمي جيرانينآيريليغي گؤزهل وفالي او طرفدهن
وئريردي الدهن اؤزلوگون قلبيم بدنيمده مملكت اولوردوم هلاك تنگلهشيرديداريخمادان حوصلم
كلهپرتيويريردي آرزولريم ايتيرميشديم، بيلديگيمي ائدهبيلميردي، يئر اؤزونه عقليمدماغيمدا
. اوستونده خطرباشيمين آختاريشيرديم سويو ديريليك ظلمتده ايچمهگه تاپميرديم شورسو
فكره. بو هردهن چؤپيكيمييونگوللشميشديم سامان اولموشدو سلب مندن شخصيتيم فيرلانيردي
كي سبب دوشوردوم تاپماغينا سامان و سر ايشلهريمين بلكه شكلينهساليم زاهدلرين رياكار اؤزومو
چه گر دهبهريشيم كي ايدي محرك منه همت توشمويم بوتلييه كي وئريرديم نشان همت اولا
چاتماق سرمنزلينه نجات اولماسيدي طي مراحلي خطر آمما گليردي خطروجوده دهبهريشمكدهن
( گؤزهلليك يازيليب تابلووندا گؤردوم يئتيشديم شهره بير دولانديم گزديم گوجونه اولمازديهمتيمين
. فكريمدهن( مسمادي اسمبي يا وار، اولدوزو دان دا، بورانين گؤرهسن دئديم، اؤزومه اؤز شهري
هارا دئدي، كسدي قاباغيمي دروازهكئشيكچيسي قاباغا يئريديم نهلروار گؤروم اولوم داخل گئچدي
مگر اولانماز وارد بورا شهري گؤزهلليك دئييسن آغزيندا شهرينهدئدي، گؤزهلليك دئديم، تپيليسن
بيلميرهم. دئديم، گؤزلسن اولما دئدي، دئييلم گؤزهل من كي بيليسن سننه دئديم، الله گؤزهللر اگر
. دئدي،دئه چيركينم اولسا گؤزهل ظاهريمده اولماسام گؤزهلم اولسام بندهلريندهن تعالانينمخلص
: ) دئديم ) بلي دئدي، دل يعني دئديم، واريندي قلب گؤروم
منه معمادير مفهومو منهدرك دير مكني دهن مكني دل
منه عنقادير و قاف حديث دلدل صاف و اولام يوخدور بوزهم جور
< هريسي<
) ( حاصل بليمعرفت دئديم، تاپمايرسان باش زاد بير دهن دل دير معلوم كلاميندان محتواي دئدي،
معضلاتين. اولسا حاصل دلهمعرفت ميدانا، چكدين اونو يوخدو آرادا بحثي معرفت دئدي، اولمايبدي
. گئچديم گلسين باشوا هوشون تا آس سؤزومهقولاق منيم آز بير بوردا اوتور گل اولار حل طرفي بير
. قنشرينده اوتوردوم
تدبير نه وكيلي، وار،نه وزيري نه حاكيمدي بوردا عشق شهريدي گؤزهلليك آدي شهرين بو دئدي،
. سورهسن گئرهك دئسه اولمازسوردهرييه قئيترمك جوابن اونون گؤستهرهني، يول نه تؤكهني،
آدي وار خانيمي بير عشقين آيد، خوش آيد چهپيش هر دئييل مطرح قاموسوندا شر و خير دهرييه
ياناقلاري قيرميزي آغزي قونچا دوداقلاري ياقوت قامتي سرو كمانقاشلاري، گؤزلري ماوي غزهلدي
خصوص سينهسيوار، مرمر دانه مشكينتئللري آدامتوراسالماقدان ٹ گوشهسينده دوداقينين خالي ،
. . اولمايب سوران اونو دوداقلارينداتعبيهدي اونون آختارسا، سويو ديريليك بيري گئدير حدي اؤتور
قيديغيم دوزو، سوزون ائشيدنده، سؤزلري حاصلديبو اوندان حيات هميشهليك عشقه عشق، مگر
سؤزلري. يانشاخلاميشدو دروازهبان او ائشيتسين بوتعريفي عشقه دئييلدي حاضر قولاغيم گليردي
. سؤزون بلكه ساليم مغالطه آرييا قوي دئديم، اولمازدي داليقايتارماق چيخميشدو آغيزيندان
. بوراخميشيديم عشقي و دوتوب، عقلي گئري ياشيمدان چونقيرخ گلمييه داليسي
منده ديوانهده وله هر ائديريك هريسيگؤردوم اونوتماقدا عشقي دوتوب عقلي من
< هريسي<
) ( باخيب بير چپچپ عضبيله اوزومه يوخ؟ يا وار تانييان حكيمي طرخان شهرده بو سوروشدوم
داليندان بوينونون گتيرهنينديلين ديله آدين اونون شهرده بو هارا؟ حكيم طرخان هارا سن دئدي،
عرفاندان عشقدهن اونون ووورور منطقدهندم و عقلدهن و حكمتدهن حكيم طرخان چيخاردارلار،
. كن دئميش فدوي مهرعلي ملا يوخدو خبري
( < اولماز < داماد ايكي عروسه بوراقبير عقلي فدوي گلدي (83عشق
) سلوكدا) سير كي بيلديم يئتيرمهميشم معرفت ديله دئدين اولده كي سن
رفته نه ره به قدمي رفتهحتي برهنه پا سرو عمري
برك توسدونو جاغينيوخدو قورتولا يوخسا ائله شر رفع بوردان تئز دور سن، ائديب ضايع عمرووي
سرگردان آواره بنذيرسن غازا كولكآزديرميش بير سن دئدي، يوللانام يولوما آياغا دوردوم گؤردوم
بو طرف، سولا وئر ميليوي يئريكليير، اتينه غاز يئرهكيجماعتي بير چيخيبسان گليب دولانا دولانا
ايلي اؤلوم خسرووون اوزاقلاشناصر تئز آرتيق 481اؤلكهدهن خوفلانماغيندان نيشابوردا هجريده
خائف. ) يولدا يترقب قورخويادوشدوم بيريانا ( ٹ اؤزومو اللشيرديم ائلييه ائلييه مراقبت قورخا قورخا
سسلر جور به تاپيرديلارجور قرار قنشرينده گؤزومون حيوانلار قورخولو اوستونده يولومون سالام
. چكيرديم جيزيق اولاندا مشاهده خطر اولونوردولار رد عصاييله يومولوردولار اوستومه چيخارديرديلار
. كيمي ايشيلدييان گؤيده اولدوز كي اولدو چشمهظاهر بير قاباقدا گليردي ديله جوارحيم اعضاي
. دينجيمي آز بير يووام اؤزومو ال ايچم قورتوم ايكي بير اوراساري وئرديم اؤزومو پارلاييردي يئرده
اليم دؤزسم آز بير دئييرديم كيمي قمارباز اودوزموش اوزاقلاشدو مندهن ياخينلاشديقجاچشمه آلام
آقساققال بير گؤردوم يئرده لهليين ساليردي خال تك چشمه سالاندا من آلتيليق گتيرهرايكي
. - رد جوابين سلاموئرديم، باخير بويانا اويان دايانيب آغاجا بير عظمتيله عصا الينده كيشي نوراني
روح مسلماندي كي بيلديم و ائلهدي، ائلهديم جسمٹ تشكر سوروشدو راحاتلاشديمحاليمي آز بير ٹ
دئدي، دئدي چاتانميرام قووورام من قاچير چشمه دئديم،بو گليسن؟ نظره دوشموش ديلدهن چوخ ،
قارانليق اؤزيوي اوزانسان دالينجا چوخدا دوتابيلهجكسن سنهاردان دوتانمايب قوووب اسكندر اونو
. منده چشمهسيدير ديريليك او بلي دئدي، چشمهسيدي ديريليك اولما دئديم، گؤرهجكسن دونيادا
دولانيبدولانيب گلدي نظريمه اولدولار غايب گؤزومدهن ايكيسيده دئمكده كلمهني خضرمبو
ابراهيم بن نون ويوشعبن كليمالله، موسي حضرت كي تاپميشام قرار منطقهسينده مجمعالبحرين
منطقهده او سويون ديريليك و حضرتخضري ابراهيم حضرت بن اسحق بن يعقوب بن يوسف بن
غصهسي اولماسينين غايب ائويندهن گؤز منه ديريليكچشمهسينين و خضرين ائتميشديلر ملاقات
پالچيغا چكنميرديم يوكو آغيرريقدا بو قالاندي اوستونه غصهسينين اولدوزونونآيريليغين دان قلبيمده
سؤزخبر خضردهن حضرت گئتدي الدن حركتيم اختيار يئره خيخديم كيمي دهوهسي باتميشيوك
نئچهكي منتهياولانيدي، سرمنزيلينه وصال وئرسيدي نشان يول منه او اولانماديم موفق آلاجاغيديم
قالار گؤزونده اوشاغين حسرتباخيشي قاچماسينين داييب پيريل اليندهن اوشاغين بير قوشون بير
. سالميشدي حالا او مني ايتمهسي گؤزومونائويندهن چشمهسينين ديريليك و حضرين حضرت
. بيرده- منم بير جنبنده عالمينده خلقت سانكي قولاقدوتولوردو قوويريردين باخيرديم، بويانا اويان
) ( دان. گؤزوم ائديرديم بويان اويان شهپر لهلهيين قوشونون قاباغيمازمرد قويدوم عصاني من
. بورودو كؤشني سيزيلتيم دوشدو توكه تار ايكي چكديگيم اولدوزونونساچيندان
دوزو سؤزون بوروموشدو بياباني سهسيم چكيرديم صيحه ديزلريميقوجاقلاديم،
اؤلكهسيندهن وجوديمين عقل تاپميشدو تسلط منه جنون سانكي اؤزوملوكدهنچيخميشديم
اولموشدوحواس سلب كلمدهن تفكر قورموشدو آلاچيغين يوردوندا اونون عشق كؤچونچاتميشدو
. گؤردوگونه گؤروردوتشخيصه گؤزوم ويريردي كلهپرتي حس آلتينجي دوشموشدو ايشدهن پنجگانه
ياديمدان اولماغيمدا طلسمده ائدهنيوخودو، صادر حكم دركدهن تفكردن، و بدنيمدهن، اعضاي
. چكيب جيزيق بير چليييله دؤرهمه تئز گؤزوممورگولويوردو آشميشدي حددهن داريخما چيخميشدو
اولدو مجسم اولدوزو دان قاباغيندا گؤزومون اوزاقدان هوشلانيم،هوشلانماقدا آز بير قوي دئديم،
نازلانادوزلانا نازلانا اوينيوردو كيمي درنالار ووروردي چهچه كيمي بولبول كهليككيميسئيليييردي،
بوينوما سالدي آچدي ياخينلاشدوقوللارين بوللانا بوللانا ساللانا، ساللانا قيرجانا، قيرجانا دوزلانا
چوخدو غمين قاليبسان حالا بو ندهن دئدي، سوزدورهسوزدوره گؤزلرين ماوي باغرينا باسدي مني
گئج دا آز بير گؤرورسن قالميشامكي حالا بو دئديم، واردرمانسيزدي؟ دردين يوخدو غمگسارين
اؤلموشدوم ائله نفسيم مسيحا اي دئسم يوخدو استبعادي جنازهميقوجاقلاردين يئتيرسيدين
بوينومداحاقلاري كي آناسينين و آتاسينين تازالاندي ديريليگيم اوستونه سينهمين تئللريويدؤشهدين
) ( آلولانديريبدي نهاندازه آيريليغين مني ياخشيدي سوروشماسان دئدي، سوردوم حالين چوخودو
. فخرالدين ياشييرام جهنمده ائديرسن؟دئدي، نه اؤزون هله دئديم، يانديريبدي منجن اونلاريدا
كن دئميش عرافي
) جدائي) حرارت ز بندم بند بسوخت نئيكه چون شكسته دل من ننالم چون فراق ز
. بئلهدئييب نگاريده حمزه سيد
) بحراراته) قلبي حالاتهاحرق و العشق من آه
بو وارآمما شكاييتيم سنه منيمده دئديم، وار شكاييتيم سنه غصهسيندهن و غم و آيريليقدان
. يارانمايب هله دادرس شكايتلره
. و سماع محبتگؤستهردي جور به جور نازلاندي عشوهلندي، سياق كي قاباقدا غنيمتدي دم دئدي،
گتيردي وجوده تازادان منييوخدان اوخودي سرودي آذربايجان لحنيله گؤزهل قويدو قول رقصه
قاناتسيز سانكي دوزهلدي روحيهم گئتدي خستهليگيمآرادان گلدي وجوده توان و تاب بير بدنيمده
. باشيماگلدي هوشوم قاناتلانديم قوشودوم
كي بركتوئرسين شهپرينه قوشونون زمرد الله دئدي، هارا؟ بورا هارا سن دئديم، اولدوزونا دان
< . گؤزومون سن چاتلايا قاليرديباغريم آز غمگساريمدي منيم او چوخالاندا غميم وئريبسن منه سن
نيسان گؤزلريم ائديرديم زمزمه اؤزومه توپوروردوماؤز قان چكيرديم آه چكيلميردين قاباغيندان
وئريب شهپرين قوشونون زمرد منه ينبوعالدين كي ياديمادوشدو بيردهن ايدي فياض كيمي بولوتو
. اولمادي اولدو نه ائلهديم تاماشا آز بير اوستونه اللهريمين آلديم داديمهچاتسين لحظهلرده بئلهكي
ملاقاتينديريلمهگيمه سنين قالميشديم حالامنده قالان سن گؤردوم قنشرينده سنين بيلمهديماؤزومو
آنامين آتا قهرمان، قوروغوندانقورتاران غولون حاج مني گيلهسي، گؤزومون منيم آمما اولدو سبب
) منه ) اؤلومدهن حتمي قوياسان قول منيلهياشاييشا تؤرييه ياشيل قئييدهسن دير بو سنه سفارشي
. دان يوخيدي امكاني منه قيئيديشين بو يانديرماياسان آيريليقاودومدا منيم اؤزيويده وئرهسن نجات
. گؤزلرينين قالديم ائلييمده نهتهر نئيلييم سيناردي قلبي وئرسيديم منفيجواب اولدوزونادا
باخيرديمبير اوزونه معطل مات، بيلميرديم ائلييه ولي ائلييم قبول سؤزون كي باخيشيالتماسچيدي
) دوز ) بيري ايري گؤزبيري ايكي ايستهر نه اللهدان كور دئديم، دوتماز دوتار ديليم بيلميرديم دييه سؤز
ايشين بو ائلهرهم قبول و يئرهسالمارام، سفاريشيني آناوين آتا و سؤزيوي سنين اولا امكانيم اگر
. هر من بير، دايان دئدي، يئتر يئرينه منده،آرزيلايميز چاتارسان ياشاييشا خوش سنده اولسا امكاني
سنه محبتيم و علاقم منيم سينديرام طلسميوي سنين اوستهاولوب اصل بو ائلهميشم سندهن تمنا نه
منيم نئجهكي سئويرهم سني من اوجورده سئويرسن مني سن نهجوركي برقراردي اوسته حقيقت
دوزگونلوك صداقت، وئرديگين نشان منه سنيده جلوهلهنير ازلي شاهد سنهجمال گؤزهلليگيمده
سنلهمنيم كي سئويشمهگين بو دئييل معين حدودي حدي، كي گؤزهللنديريب ائله منيمنظريمده
... خلاصه و خومارباخيشدا غمزهده عشوه، گولمهده، دئييب و تماشادا بيريميزه بير حظي وار آرامدا
مطلق وئرميشم نشان سنه كي تمايل جنسي تاپاسان اولوب نجات ايستهميشمطلسمدهن ٹ
دئدي سؤزو بو وئرهم نجات سنه گلميشميوخووا دايانانماميشام تيكهدي بير اؤتور سندهن ، اورهييم
اويناتدي كيپرييين گؤزون، قاش، جلوهلهننمزدي جنتاوجور طاووس كي جلوهلندي ائله قنشريمده
واوات اولدو سلب اختيار مندهن كي ائلهدي رقص بئلينهائله اينچه قويدو اللهرين
من تهورهدهنائليييردي مني اولوردو مرتكب محركيه حركت بير هر دوتوردو آتيردي شقيقهسين
كي سالدي حالا بر مني گؤتورموردوالنهايه ال چاتماقدان مقصوده او اولا حفظ بكارتي ائديرديم جهد
آغليير، يورد كؤچوب لهله گؤردوم هوشدانآييلديم اولدو سبب احتلام فشار اولام محتلم قالديم آز
آز بير حاليم آمما مونسيم نه وار انيسيم تاپميشامنه قرار بياباندا بر، من ده بير منم بير
قوروغوندان. غول حاج او گلدي اله نتيجه بو يوخوماگلمهييندهن بو اولدوزونون دان جورلهنميشدي
وئرسين نجات طلسمدهن منه احتلاميله اللهشيرميش تؤرهده هابئلهياشيل كيمي تؤرييه ياشيل
اولدوزواوننان دان چاتيدي انتهايه گئرك واريدي دايرهسي دور بير قالماغيمين منيمطلسمده منتهي
غافيليدي
گؤروردوم جوريارانميشلار به جور يوللانديم دئييلدي معين ائلهده سمتينهكي مقصد آياغا دوردوم
قورباغالار بانليييرديلار، كفتارلار قاناتلانيباوچوردولار، واريدي آداملار باشيدي آدام باشي قوشيدي
هوروردولر، كوچوكلر اوتورموشدولار، كؤپكلر تارچاليرديلار، ميمونلار ووروددولار، چهچه
( قارتالليق قارقا الا قاققيلداشيرديلار، قاشلاركيمي قلم لاچين( 84كرتنكهلهلر ايدي، مشقينده
يئرييرديم قيوراق يوخيدي مطابقتي معناسيله لفظين، هئچ خلاصه ساراوولييوردو اوولاغين
بير گهديكدوتموشدو، مني گئنهده سانكي اوزانيردي يول گئتديكجه من چاتديرام يانا بير بلكهاؤزومو
دئييرديم اؤزومه اؤز دفعائديرديم اذيتين نوع بير هرهسينين حيواناتين غرايب عجايب او طرفدنده
. گؤروردوم ناهنجار وضعي يولوتاپانميرديم چاره دوشموشم طلسمه ايچينده طلسم گؤرهسن
عقل قصر و شهري عقل يا مدينهالنهيه
. . آغ آغيدي آتلينينپرچمي قارا قارايدي پرچمي آتلينين آغ اولدو ظاهر آتلي ايكي قنشريمده حالدا بو
بيريله بير بونلار عشق، يازيلميشدو،السلطان پرچمده قارا عقل، السلطان يازيلميشدو پرچمده
من طرف مغربه پرچملي قارا ساري سوردومشرقه آتين پرچملي آغ ائلهديلر مشاجره مختصر
وضع گؤردوم گئتديم يول زمان بير گئديرهم قاباغا گؤردوماؤيدوكجه دالينجا پرچملينين آغ دوشدوم
بير يئتيشديم وئرديم ادامه يولوما زمان بير آزالدي هراسيم و خوف عوضاولدو، مكان و زمان
) ( عقلشهري النهيه مدينه يازيلميشدو ستونداايدي اوجا بير داشداكي مرمر بير شهريندروازهسينه
هارا گليسن بويورگؤرومهاردان دايان دئدي، اولام داخل ايستهديم واريدي دروازهبان بوردادا
آدامي تانينماميش بيز اؤزيئرينده اونلار دئدي، دوشموشم آزغين آدامييام يول دئديم، گئديسن؟
) ( باش وار مشاورلري، وكيلي، ديوزيري عقل آدي شاهينين شهرين بو قويماروق شهريميزه
) ( كي، ياشليير عقلده حكومت تحت قبيله دينئجه دل آدي اوتوراغينين دركدي آدي وزيرينين
. ) حاكيمدي ) كليتده عقل وار مستقلآدلاري دي اوتوراغي محل بير هرهسينين
) ( اونو درك وزيري باش عقلين قويساقدا قويماروق، شهريميزه آدامي تانينماميش بيز سببه بو
. اوللوق مؤاخذه بيز قويار جرياندا
بيچه بيردفعه اؤلچه دفعه يوز قورويا هوسدهن هوي، اؤزون گئرك ياشييان اؤلكهسينده عقلين
داش قوييا بوراخمايا،قارانليق باشينا دهوهسين ائديب توكل الله قويمايا، قول ايشه بير فكريسيز
نتيجيه موجبه ائتمييينجه كبريسينموجبه صغري، قضيهلرين دوشمهيه باجادان گيره قاپيدان آتمايا،
. آراسيندا پيس ياخشي، اوزاخلاشا كبردهن بؤيوكظلمدي كي وئرمييه قرار شرك اللها اولمايا منتظر
ساخلاشديرا اؤزون نان حرام اولا، راغب اكتسابا حلالدان سئوهآخرتينده، دونياسيندا اولا تشخيصي
مبدل فطرتين و حواسين تمام بدنينين اتيرمييه، چؤرهيي دوز كسمهيه، قاومايا،باسديغين قاچاني
گتيرمييه،دوشونهكي وجوده قاريشيقليق و فساد و فتنه اولا فيض سرچشمه وجودي ائلييهوجدانا،
اولايهزنجيرلنمييه هيأت اولمايا، اسيري طبيعتين كثرتدهدي وحدت مرآت پيغمبر
گئديسن، هارا هاردانگليسن، دييهسن اولدون آماده دئدي، سونرا، دييندهن سؤزلري بو دروازهبان
. كروانيسان يولون هانسي و مسلكده هانسي
يولا خوب نظركردهلريندهنمدئدي، حكيمين طرخان ابنالسبيلم، مفصلدي، گئچهجهييم باش دئديم،
بيزيم ائلهسه تأييد كيمي هر نمايندهلريميزدندياو بيزيم اؤلكهلرده بو حكيم طرخان آدامسان ياخين
) ( اونا. كي عصالردندي بيزيم دئدي، باخيب وئريبدقتيله او منه عصا چلييي بو دئديم، قبولوموزدو
بو بيلرسن اولا وارد شهره ايندي يولچيلارينانسان عقليولونون كي اولدوم مطمئن وئرميشيك
) ( وادي چون چيخارداسان باشماقلاريوي طوي المقدس بالوادي نعليكانك فاخلع كي شرطيله
اولار توپراق يئتيشنده جوهره جوهر اولورسان وارد عقله فاضله عقلدهمدينه مقدس
) ( اللهينآدينا مرسيها و مجريها بسمالله اولوسان سوار گميسينه نجات سويونار انانيتلباسيندان
. دايانماسي و حركتي اونون دير
. چولقالادي اللهيسني آيات ايندي دئدي، دئديم، بسماللهالرحمنالرحيم چيخارتديم باشماقلاريمي
. بيلرسن اولا وارد شهره
توكو، اولدوزونونساچينين دان شهپري، قوشونون زمرد اليمه آلديم عصاني وئرهن حكيم طرخان
يئر بوروموشدو عطر قاباغافضاني گئتديم آتا آتا آدديم متعارف ايدي محكم يئرينده ال چلييبن
سولار بولاقلاردان گئييشميشدو بيرينه بير آغاجلارينبوداقلاري چيتنميشدو گوللريله بالاجا رنگارنگ
كي دوزهلميشدو تكيهگاهلار و حوضلار مرمرلردهن رنگارنگ آخيردياصيل طرفه هر قئينيييردي
چارداقلارينينتاماشاسيندان گول اويناخلاشيرديلار، حوضلاردا باليقلار الوان منعكساولوردو، عكس
. تعيناتي اقدس فيض چيخارديردي باشدان هوشو سسلري موزون قوشلارين دويموردو گؤز
چكيلميشدو ستونلار نوردان گؤيه ايشيقلانديرميشدويئردهن ارواحي عالم مقدس فيض چولقاميشدو،
پاريلداشيرديلار، ياپراقلاردا برگلرده، گول چمنده، كيمييئرده پاريلداشان اولدوزلار گؤيده شئحلر،
اوردان آختارسيدي سليماسين سلمي هر يوخودو نهايتي گولونونگؤزهللييينين آغاجينين نار
( الانفس تشتهيه ما فيها واريدي وئرهن سوراق سوراخلاشسيدي ليلاسين هرمجنون تاپاردي
. موجودايدي( لذتينده، باخيشينين گؤزلرين نيهايدي، اشتهاسي نفسين اوردا وتلذالاعين
. . صندللردوزولموشدو مرصع وار نهلر گؤرهم كي، اللهشيرديم آمما چولقاميشدو حيرت مني
. اولموشدو تعبيه خاطر شرابيلهپذيراليقدان بوغوز آغيز پيالهلر كاسهلر قويولموشدو ميزلر آبنوسدان
مركزينه شهرين اوستونهدي بيرينين گؤزهلليكبيري گؤروردوم باخيرديم گئديرديم طرفه هر
كيمي داغي قاف گؤرسندي قصر بير قنشريمده آزدولانديم بير آرتيردي گؤزهلليكلر يئتيشديكجه،
آستانهسينين هارداندي، يولو گيرهجك گؤرهم كي ياخينلاشيرديم يواشيواش دوزهلميشدو ن زمردده
. منطقه بار بادام طوفارقانين سانكي مرمردنيدي ايشيقلي رنگ، زيتونيـ نماسي
سيندهنآپارميشديلار.
. كتيبيه بير ايديگؤزوم نامعين باغلانماقلاري آچيليب هاردان آمما ايديلر اؤزوننن مرمرين قاپولاري
. قصرالعقل يازيليب گؤردوم ساتاشدو
قصرين بيلميرديمباشلاديم ائده جسارت ياخينلاشام ساري قاپيلارا گئچيردي كؤنلومدهن چوخ
. گله اله معلومات بير بلكه كي دولانماغا دؤرهسين
دئييل مشار قابللمس، گؤروكمز، گؤزه آمما اؤزيوار جوهردهن عبارتدي عقل دئييرديم اؤزومه اؤز
- ) عقل ) بحثينده عشر عقول يارانميشيعقلدي اولين تانرينين العقل الله خلق ما اول وار حديثده
فعال عقل دئييرلر حكما تاپيليب فلك دوققوز دوققوزملك، سونرا، اوندان تاپيليب ملكدي اولكي
) ( احيان دهن ص محمدي نور يا كنايهديرجبرئيلدهن، كي عاشردي اعظمدهن عقل عرش .ٹ
) ( ذهنيمده بوبحثلر كنايهدير جبرئيلدهن هابئله دير، ص محمدي نور اول عقل يازيليب برهاندا
ارتباطي نه عقولون بو اولانعقلله انساندا كي، جوموردوم فكره گيجهليرديم، اولوردو، مجسم
و تاپدي تصور معقولات و محسوسات مدركهسيندهصور قوه و اولدو متفكر، متدبر، كي انسان وار؟
. دئييل رؤيت قابل گؤزيله طبيعي اوصاف بو دي، عاقل گؤزيلهگؤردو قلب الهيني آيات انفسده آفاق،
بو تجسسدهن و دولانماقدان دؤرهسينه قصرينين عقلين يوخدو رؤيتي گؤزونوندهقدرت قلب حتي
) ائويديآمما، ) عقلين ده قصرالعقل كيمي اولدوغو بيتي باريتعالينين حضرت كعبه كي الهگلدي نتيجه
باطلدي، تسلسلديتسلسلده تفكر ذاتينده خالقدي و واجبالوجود تعالي الله كي وار تفاوت بو
. دئييل لايتناهي كيمي حدوددي،الله يعني گتيرهر تسلسل تفكر دركينده مخلوقدي عقل ولي
. - ) ( هرهسي اولدو موجودظاهر نوراني نفر دؤرت اوچ اؤرتورلدو آچيليب قاپولاري قصرالعقل ناگاه
هارا؟ بورا هارا سن آدمتؤرهمهسي اي دئدي، ساري منه گلدي بيري گئتديلر طرفينه بير قصرين
. اينانميرام لازيمدي ظرفيت زيارتينه عقلين دئدي، بورا گتيريب چكيب مني زيارتي ذوق عقلين دئديم،
. € نه دئدي، چيخارتميشام باشماقلاريميدا عصا، اليمدهده آديمموسي، دئديم، اولا ظرفيت او سنده
جعله ) للجبل ربه تجلي فلما اولدون محال فرض بر بيلر اولا عصاسي عصاناونون نه موسي اؤزون
صعقٹ دك خرموسي و .ٹ اولدو( بيهوش ييخيلدي اولاندا متجلي نور طوردا موسايه حضرت
اوتويئييبسن ديل سن بيل ائله دئدي، دئييل مقايسه قابل تجلاسي عقلين ازليتيله ذات دئديم،نور
. ائله دئدي، اولدو اطلاق كليمالله آدينا كي دانيشغانيدي پيغمبرده موسي آداشيم كلام دئديم، علم بيل
. گؤرورهم دئدي، باخميشام كلامينباجاسيندان علم دئديم، جوابسان حاضرا چوخ اوخويوبسان؟
- طلسمي بلكه ويريرسان كؤزه اودا ناقصدياؤزيوي مراحلينده طي توشوبسن طلسمه
. گؤتورورهم بوينوندان آغيرتكاليفي گلير يازيغيم سنه چون سينديراسان
بعض آمما گميسيدي نجات محوطه طي بو گوستهرهر،سنين يول نجاتا بعضٹ وئرهر نجات ٹ
ناقصدي پيشميش مراحلين كي ائدهسن اولوباعتراض ناراحت مبادا گؤستهريلهجك، يولو نجات ،
) حتم ) گئتسه داغا گؤستهريلن اوچو، نشانوئرهرلر داغ يوخ و او اوچييا وار مثلده سوجالانار ٹآشيوا
وئرمكدي نشان اوو ائله نشانوئرمك داغ پس گلهجك اله .مقصودي
فايدالي اسطقسون روح، تخيلي داخلي، عقل خارجي، عقل
سؤزلري مختصر
) ( . ) اطلاق ) دل حالداآدينا عام العقلدي قصر گؤرورسن كي قصري بو دي النهيه مدينه آدي شهرين بو
) آدم ) اولور اطلاق خارجي عقل كيآدينا اؤزيدي عقل مطلق حاكم وزيريدي باش اونون درك اولار
بير فقط اولانماز برقرار رابطهسي بوعقلله برينين هئچ حسلرينين و عضولهري تؤرمهسينين
عقل بو داخلي عقل انساندا وجود تاپابيلر، رابطه عقلدي داخلي انساندا وجود آدي اونون نيروكي
الدهن انسانليغين انسان، اولار باطل انساندا خلقت غايت برقرارائدهنمهسه، ارتباط ايله خارجي
وئرهر.
آيدين عقل جوارحيوهدهخارجي اعضاي آيري سهليدي عقلين داخلي سنين طلسمدهسن سن آمما
. گل ايزيمجه ساري يوللانيراممقصده من دئدي، ائلهديم تشكر گؤستهرمهييندهن يول لاشيب،
قرار حمايتياينده مورد مجسماولاجاق نظرينده شئكيلي دئييل رؤيت قابل اؤزي عقل منتهي
بئله. اولدوق وارد آچيلدي قاپيلار طرفدهن هر گلديقصره دوشدوم دالينجا موجودون او تاپاجاقسان
مبتلا گئجهجهيينه باش بلقيسين حضرت چيرمالاديم اتكلرين گيريرهملباسلاريمين ايچينه سو بيلديم
ديدالغالانان الماسدان ديواري در، يئري، قصرين آشاغا سال اتكلريوي دئدي، اوموجود اولدوم
كيمي كياولدوز ذراتيله پاريلداشان مملودو فضا گؤردوم ايرهلي گئتديك آز بير نوردي
منه هردهن موجود او ياديمادوشدو نور درياي دالغالانيردي، دهنيزي نور سانكي ايشيلداشيرديلار
مقاومت گؤروردو قالميرام يا قاليرام آيريحاللارا يا اولمورام يا اولورام بيهوش گؤره كي باخيردي
آمما تكيهگاهيدي عقلين دئدي، شكليدي مخروطي نشانوئردي عرش بير اوزاقدا وئريرهم نشان
. ) كيمي) اولان اموركايناته تدبري محل باريتعالانين عرش، تشبيه بلا باسمالحالدي المحل تسميه
كيمي دهنيز بورويوردو،موجلانميش گؤيلري تشعشعاتي انوارينين كي واريدي تحولات بير عرشده او
. منه موجود او چيخاردانميرديم يانا اياغينبير سؤزون باخيرديم مبهوت من چولغالليردي سواحلي
. ورد هوني يا و هوهو من اوزاخلاشاق آز بير بوبحرانلاردان بلكه ائيله ورد هوني يا و هوهو دئدي،
. فتق و رتق اوتوروب شخص نوراني بير قاباقدا دئدي، آزاوزاخلاشديق بير عرشدهن ائلهديم
) ( ) او) يئتيرهرسن يئرينه احتراماتين قنشرگلنده اونا دي اسطقس آدي اليندهدي اونون مدينهالنهيه
. يئر، آزقالير شخصيتدي نوراني بير گؤردوم گئتديك ايرهلي آز بير گؤستهرهجكدير يولو سنهنجات
قاباغيندا دوردوم چولغالانميشحالدا حيرته پارچالانسين تلالؤاوندن نورينين اوزونون اونون گؤيلر
احتراماتين ائدهم تعظيم اينكه سينمهبدون قويدوم اليمي ايئلهدي رد جوابين ائلهديم عرض سلام
- قاليردي آز تيترييردي قيچلاريم قاماشيردي باخيرديمگؤزوم بويانا اويان دقتيله يئتيرديم يئرينه
اودون اورهييمين بلكه كي تؤكدوم كيمي بولوتو نيسان ياشين يانديرسينگؤزلريمين مني تشعشعي
مراحلده و آچديم ديل شكايته اونا طلسمدهن دوتماز دوتار ديليم آزسؤندوره بير
طلسمدهننجات منه كي اولدو بو استمداديم ائلهديم گلايه اونا قورخولاردان چكديگيممشقتلردهن،
وئرسين.
اولونميوبدو،پختهلشمييوبسن طي مراحل كل هلهليگده اولماز سينديرماق طلسمي فعلا دئدي،
) اولوب،) همزبان قافله مرغ گئرهك سفر چوخ اولماغا پخته هنوز، خامسن دولانگيلان گئت
) پرگئرهك و بال دوروورماغا
. قوشو زمرد شهپريده بو وئريب حكيم طرخان منه عصاني بو دئديم،
او بيخبرم طياولونماميشيندان مراحلين آما اولام ياخينلاشميش پختهلشمگه كي وار امكاني
واراق آراق اؤزوموده سالدي نظر قوشونونشهپرينه زمرد بير باخدي، عصايه بير دقتيله موجود
) ( چوباني خان آدداميشام من بعضيسين كتابينينصفحهلرينين گئچهجهييوين باش دئدي، ائلهيب
ائديبسن طي مراحلي خطرلي و گليب ياخشي بوراجان عذرايستيرهم اوخوماقدان شعري يازان
اولماقدا حرز سنه شهپر بو عصاايله بو گيريبلر آراسينا قانووون قوشو ايلهزمرد حكيم طرخان
جانينقورتاريب.
) ( ) قطع) وسيلهسيلهبوردان قوشو زمرد و حكيم طرخان سن دي العقل قصر بورا ده مدينهالنهيه
سنه سينماغينينياخينلاشماغين طلسمين اوزاخلاشيب سندهن خطرات تا ائلهمييبسن رابطه
غافل حرزدهن ايكي بو مراعاتائدهجكسن احتياطي حتيالامكان يئنهده منتهي وئريرهم موشدولوق
. خلاصه منده آمما دئييليب سنه سؤزلر بو دئدي،بيليرهم وار دولانان پئيلرينده چون اولماياجاقسان
. . خزر آراز، بورا دئدي، بويور دئديم، آس قولاق اولادقتيله اولموش مكرر قند تا دئييرهم حالدا
سونرا، طوفاندان باشلانيب بوردان اولي خلقتين مملكتديركي بركتيندهنمباركلنميش دهنيزينين
بناقويوب شهرينين نخجوان نوح ساليب لنگر داغيندا جودي بوياخينليقلاردا گميسي حضرتنوحون
) آغاجين ) صنوبر اوردا سيديو باني شهرينين اسفندار ساحلينده آراز يافث تورك اوغلو ياخينليقلاردا
ائديب ظهور منطقهده بو خاقان اوزوندياوغوز داستاني كي گتيريب وجوده اصحابالرس اكيب
يعني مجمعالبحرينده خضرايله حضرت نون بن ويوشع موسي حضرت اولوب مسلط غربه و شرق
) ( ديريليك ائديبديلر، ملاقات بيريله بير دي قاريشان سو كي قاريشانيئرده بيرينه بير كر ايله آراز
. دير چكيب فلكه باش اؤلكهده بو داغي قاف داغلاري، قافقاز اورداگؤروبدولر چشمهسين
) ( يافثين يونان تؤرهمهسيندندير يافث اكثري حكمانيندا گليب صلبوندن سام اكثري پيامبرلر بئلهكي
. معلم ايكينجي فارابي ابونصر تؤرهمهلريندندير اونون ارسطو اول معلم بيريدي اوغلونون بئش اون
. يافثين تورك هابئله طوسي خواجهنصيرالدين سينا، ابن نسليندندير يافثين يعني خاقانين اوغوز
ضمن. توركوستان اولاديندانديلار الايامدان قديم دير تؤرهمهسي يافث هيأتينآتاسي علم دئمهلييم ٹ
كي فرغاني قصير احمدبن اولارميش معين مواقعنجوميله حركتي قمريده 226كروانلارينين هجري
قويدو بناسي رصدخانه بغداددا گوره سفارشينه عباسي ائديبمأمون هجري 217فوت
ائلهدييئرين بيچ اؤلچو دايرهسين نصفالنهارين عمللريله اسطرلاب چؤلوستانيندا قمريدهسنجار
... و بيلينديردي ساعاتين ايامين و لاشديريب آيدين مساحتين
سير اهميتدهاؤلكهلرين نه كي بيلهسن و آچيلسين قلبين آز بير ايستهديم دئمكدهن سؤزلري بو
( داريخماياسان چوخ اولوب نصيبين جهتدهن(. 85سياحتي هر مني كي ساغاولاسان چوخ دئديم،
دردسر اؤزيوه گئچ از و سن اورداندا جوهردي؟دئدي، نجور گؤرمهديم عقلي آمما سئوينديردين
اولور؟ گؤرمك هاردان خارجيني عقل گؤرنميرسن واراونو داخلي عقل وجودينده اؤز آرتيرماسنين
ايچون محمدي نور جمله من يئره نئجه كي اللهدي خلق ما اول عقلخارجي اولونوب ذكر قاباقدا
. گؤستهرهسن يؤل سينديرماغا طلسمي چاتار كماله حد منه لطفون دئديم، اولوراسطقسا اطلاق
متبلور اولور،مادهنيده مستعد سونرا، تاباندان ارتباط ايله ماده روح اولور نجور بيرده ياسينديراسان
علويده عالم اولالي مجردشفاف روح بئلهدي اولسا بحث خيالي مبهمدي حقيقتي دئدي، ائدير؟
يعني اولي هياءت كي باغلادي علاقه مشيتبونا دئييلدي مستعد انعكاسينه تشعشعاتينين الوهيتين
روح نتيجهده تاپسين قابليت اولماغا ازلي ذات جمال بالاتجليگاه بالا و اولسون رابطهسي هيولاايله
مطلق ياهيولاكي ماده وئردي الدهن شفافيتين تاپماقدان تركيب اسطقساتيله طبيعتده عالم
ايشيقلاندي تاپدي تعلق مادييه روح چون سونرا، قاريشاندان قارانقولوغيديروحيله
ومنفينين مثبت جورلهدي تعادولون روحون طبيعتي مادهنينده و وئردي مادييه سانكيشفافيهتيندهن
. آيدينلاشدي رحمت فيض چاتماسيندان بيرينه بير
كيشفافايدي روحيله قارانلوقيدي و تيره بالطبع اولموشدو، متصور صلصالدان مادهكي
. و شفافييتين تاپماقدا مادهايلهارتباط روحدا، تاپدي قابليت اوجالانماغا علوييه عالم قاتيشماقدان
سانكي اولسون متصور اوندا ذاتينجمالي كي گلدي اله قابليت بو وئرمكده الدهن ايشيقليغين
انفعالدان و فعل بو سوواندي اونا مادهايدي دوشموردوجيوهكي عكسي زادين بير اوندا شيشهايدي
ظلمتيندهن هيولانين ماده و اوزاخلاشدو شفافييتدهن ومطلق مجردليكدهن جوهر روح سونرا،
جمالالله، اولماقدا ازلي ذات آيات تجليگاه كي گلدي وجوده بيرمرآتالصفا صيقلي اولدو خلاص
. گؤزهللنديردي عالمين خلقت گؤزهللنمكده اؤزي جلالت اولوب جلالتدهمتصور
سرمنزل سيرسلوكدا اونلارا وجدان عقل، گؤرسندي تحوللر بيرلهشمهسينده مادهنين روحيله
يصعد ) اليه اولدولار مقرب ازليهچوخ ذات تشعشعات دوزگئدهنلر يولو اولدو سالك طرفينه سعادت
) تاپديلارضمن قرار اسفلالسافلينده گئتميينلر الطيب اؤزوم كلم من راجع سينماغينا طلسميوون ٹ
بيلمم دييه كيمي دئديگيم آمما سينديرانمارام طلسميوي اؤزومدهدئييل اختياريم طلسمدهييم نوع بير
ياخينلاشيب .سينماغي ) ( وئريم نشان يولووي چيخارديم دهن مدينهالنهيه يوللاناق يولا ،بويور
) چيخاندادروازهباندان) دروازهدهن گئجديك شهرينمحلهلريندهن چيخديق دهن قصرالعقل دوردوق
بلكه اللهيدهنسويوندورمورام آيات اؤزيويده باشماقلارين، بو دئدي، ايستهديم باشماقلاريمي
. وئردي نشان يولومو يئتيرديماسطقسدا يئرينه تشكريمي اوندان تاپاسان نجات تئز طلسمدهن
آيريلديق بيريميزدهن بير سونرا، اولاندان حاصل معانقه
. اسلامدايئرينه مبين دين گلير اله اولماقدان بويون قول كي قويماقدي چيپينه معانقهچيين
كي اؤپوشورلر مقابلهيعني آليب تحويل پيس اكثري مسلمانلارين اولوب توصيه چوخ يئتيريرمهسي
دئييل شرع جايز اؤپمهگي خانملاريندابيربيرين حتي اولماقدي مرتكب ايشه بير قبيح اخلاقٹ و ٹ
ائلهمهليديلر معانقه .اونلاردا
. آغاج بير دئدي، دئيير نه گؤرهم دؤندوم سسليير داليدان گؤردوم اسطقس گئتميشديم يول آز بير
. دئديم، گئدهرسن سولطرفه دؤنمييوب ساغا وار آيريمي يول ايكي اوردا گئدهرسن حدودينده
سمع طاعتٹ ياشيياسان و . ٹ يئتيشديم. گلديم گلديم وار دالينجادولانان اول مواظب عصادان دئدي،
طرفه سول ائلهديم ترك ساغي دوشدو تاپشيرديغيياديما اسطقسون آيريمينا يول ايكي همان
حركتدهن خوفلانا خوفلانا گؤرموردوم آدام بير آمما وار داليمجادولانان ائديرديم احساس يوللانديم
نجات طلسمدهن آسيردي سازاخدا هردهن يوخيدي صفاسي چوخ ائله چؤلباييريندا قالميرديم
بؤيوك بير سونرا، ائدهندهن طي يول زمان بير قيوراخلاشديرميشدو آز بير اميديمني
هرولهحاليندا اولاجاقدير چتين گئچمك بوردان دئديم، اؤزومه اؤز اولدو مجسم چايقنشريمده
اوچ يئتيشينجه دايانيبمن كناريندا قايق بير گؤروردوم گئندهن ساحلينه، چايين او يئتيرديم اؤزومو
سويون اوتوردوم قوردوم يئردهباغداشيمي اوتورمالي بير ائلهدي حركت مينديردي خانم بير كيشي
اوتايا، گئچيرتسين منيده صاحبي قئييتسين قايق انتظارچكيرديم و باخيرديم بويانا اويان آخماسينا،
. . اولسان- تك دئدي، طرفه او گئچيرت منيده دئديم، ياخينلاشديم قاييقچيا ييتدي هاچاناقا هاچاننان
. طرفده او بيل ائله دئدي، اولمادي گلن دؤزدوم گلسين نفرده ايكي بير دؤز آغيراولار كرايهن
. چاي كيبو دوشدو ياديما اوزونده سو باشلادي حركتي مينديم گئدهك مين گل چوخدي منتظراولان
) ( ) قلبي) ليطمئن دي كر آدي وار چاي بؤيوك بير قاباقدا دئميشدو منه او اولاجاق، چاي ديين شامل
) ( قاريشار آرازا اويانليقدامجمعالبحرينده آز بير دي كر دئدي، سوردوم آدين چايين قاييقچيدان
) كرايهوي ) دئدي، قاييقچي يئره يئنديم چاتديساحله قاييق دئميشميش سؤز دوز منه شامل گؤردوم
من€ كي قاضي او دوشدو ياديما بيردهن ابنالسبيلم ايستهديمدييم يوخدو پولوم به دئييرديم وئر
وئرميشدو سكه منه اوغوجدا بير وئرميشدو دييهمي بيتالمالدان ائليينكيشييه اهانت قرآنا ويرديغيم
اولارگؤتور نه بورجوم دئديم، قاييقچييا چيخارتديم هاميسين جيبيمه سالديم اليمي لازيميناولار كي
دئدي، دئديم، وئريب؟جرياني كيم سنه سكهلري بو دئدي، باخدي منه باخدي سكهلره خيره خيره
منه اولمايب بيلن گتيريب بختين اؤلومهوئرهر آدامي بيري سكهلرين بو اؤلكهلرده بو تيكيلسين ائوين
. ييير چؤرهيين دوزگونلويونون انسان دئديم، آلارساتار قاييقي بو بيري سكهلرين بو وئر پول خيردا
زور سكه ايكي آخير آلمادي وئرديم چوخ ائلهمهدي گؤتوروبسنقبول گؤتورسن سالديم نئچهسين ٹ
دئدي اوستهليك جيبينه جانيندا هئچ گئدهر سكهلر سكهوار سنده بيلهكي نفر بير مبادا تؤكجيبيوه ،
ساريدؤنسن. جنوبا گئدهجكسن، يولونان بو دئدي، آلديم خبر سمتين يولومون ائلهديم تشكر گئدهر
) بير ) يئتيشيم آرپاچايينا تا يولايوللانديم دوز من آيريلديق گؤروشدوك چاييدي آرپا دوزگئتسن آرازدي
آزيدي يئريله تؤكولن آرازا فاصله منتهي آرپاچايينينساحلينه، يئتيشديم سونرا، گئدهندهن يول زمان
. يئر بير قوملو يوموشاق ائشيديلينيردي چاغلاماسي آساندا دقتيلهقولاق پاريردييردي، پارپار آراز
اوشاقليقدا آنامين منيم چاغلاماسي آرازين آخماسي، آرپاچايينين اوردا جورلهديماوتوردوم واريدي
. قاباغينداشبحلر گؤزومون هردهنده قاليرديم حالا جور به جور ساليردي ياديما سهسين لايلاي
امان لهلهيي زمردقوشونون عصاسي حكيمين طرخان ائلهميرديم قورخوب آمما اولوردي مجسم
جنتده بيليرديم بئله ائلهميشدو اؤزلرينهمشغول ائله مني چايي آرپا آراز، جاغيميدي دايانا حرزي،
رديفلنديريردي قافيه ذوقومدا جوشوردو شعردئمهيه طبعيم اؤتورموشام ساحلينده كوثر سلسبيل،
اولوردي عوض هاوام چوخالديقجا شوري باشيمين كيميويزيلداييرديم ويزيلدييان پتكده آري
. هاوانيبورويوردو سيزيلتيم
( نيرديم هردهنسؤيكهله ياخيليرديم يانيرديم گؤزمهلهنيردي، جگريم دئشيليردي، دردي اورهييمين
جگريمين( 86 ياشي چوخاليرديگؤزومون خيالاتيم فايداسيزيدي گله اؤزونه آز بير حاليم بلكه يئره
. چون سيزيدي فايدا گئچسيديمده اوتايا آپبيلامگئچم دئيلدي آددامالي چايي آرپا سؤندورموردو اودون
دوشمك گيره بئله هيچ قالميشديم، ائلييمده نهتههر نهائلييم دالغالانيردي كيمي دريا قاباقدا آراز
. ائديرهم زمزمه شعرلريمي بو گؤردوم واخ بير يوخودور يولوم دوشموشدومقاچاجاق كي اولمازدي
. چاغلاماغيندان آرازين چاره دردينه دل چاغلاماغيندانديلر آرازين رخساره گؤزياشي آخار
. چاغلاماغيندان آرازين نازلانماچاغيندا بوداغيندايازين بولبول اؤتر ياناغيندا گول كؤز يانار
. چاغلاماغيندان آرازين گولسون آذربايجان گولسونسهندوساوآلانگولسونبوتون مغان آخسين آراز
. چاغلاماغيندان آرازين آوا اوخور بربط رقصاچالار اولار نكيساتك آناهيتا چاغي سحر
. داي سانكي اولموشدو قطع يئردهن هر اومودوم دوشموشدوم طلسمه آيري عالمينده طلسم
دوتولوردي قولاق تاپيلميرديقوويريردين وئرهن جواب هاراييما نفرهاي بير يوخودو دورانيم صاحب
. سوروشان حاليمي بير نه گئدهن نه واريدي گلن نه
آپارماسي ساراني چايينين آرپا مرحلهسي، سينماق طلسمين
) ( . زمرد باخيرديم بدوحا نقش يئريسينده ال عصانين ديري نه اؤليديم نه كي، قالميشديم حالا ائله
گؤستهرديگي، اؤلكهسينينگؤزهلليگي، حكمين طرخان برديرديم اليميلهده شهپرين قوشونون
نشان وئرمهسي، نجات منه زمردقوشونون صفاسي، تپهسينين دهره داغلارينين قافقاز محبتلر،
دوشدو گؤزوم بيردهن قاوزانيردي گؤيلره چكيرديمتوستوسو آه دوشوردو ياديما ايستكلر وئرديگي
حدقهدهن قالدي آز گؤزلريم دوشدو چوبالاتمايا اورهييم ساچينينتوكونه تار ايكي اولدوزونون دان
گؤزهلليگي اونون كي غزليمي آدلي گؤزهلي آخرالزمان چوخالدي، بدهنيمينتيترهمهسي چيخسين
) ( ) ( يتيم نينفاصلهسينده تؤره ياشيل شهري اؤز قوروغيله غولون حاج نئجهكي منهياراتديرميشدو
قنشريمده اؤزوده فضانيچولغاميشدو سهسي اوخويوردو سانكي اوخوموشدو اوسته سهگاهي
سهسيمي ائدهرهك، زمزمه منده بيرينه، قاريشميشدوبير چاغلاماغيله آرازين سهسي ايدي مجسم
. گلميشدي وجوده آيريعالم عالمينده طلسم سسلره او قاتميشديم
سازي اوتوردولارايكيسينين گلديلر تاپيلدي، كيشي نفر اوچ طرفيندهن شمال ائلهديم حس حالدا بو
. ايكيسيده او سيزيلداتماغي باشلادينئيي اوسته هاوالارين بو نيچي واريدي نئي الينده بيرينين
. گرايلي دئدي، چالانا نئي بيري اوخودولار آلتيآغيز بئش سهسيميزه قاتديلار سهسين سازلارينين
. بوياتيلاري بو و وئرديلر آغيزا چؤورديآغيز اودا چؤوور هاواني اوستونه
خيال) چاغلاآپاردي بولودوموچاغلاآرازيم غم دومو؟داغيت بو اودوموقسمتيميز سؤندورمهدين
) اولدوزونون دان ائلديلر زمزمه چاغلا آرازيم اوستهآلمني،چاغلا سينهنن مني وصال منيسسلهيير
بو طرفدنده بير چولقالاميشدو، موجلارين فضانين جينگيلدييردي، سهسيقولاغيمدا يارادان روح
سهسينهبونلاري بونلارين ياتيرديردي سهسين اولدوزودا دان باشلاميشديلار هاوا آيري ايكيكيشي
هاواسي حدي ساربانيندهوهسين كيفي، و كم اوضاعنين بو گؤرموردوم اولدوزون دان گؤروردوم
شعريمدهن آراز تاپديم قرار تأثيرده بيملهزيديمتحت اويناماق اوخوماق اويناديردي كيمي اوينادان،
باسيميشديم عصاني حالدا هر آمما اولموشدوم سانكيدهلي اوخودوم هنگله اوجا سطر ايكي بير
. اولماسين اويانبويان داردا و گير بو تا باغريما
بير چالانا وئرديم،نئي نسخه بير اوخوياق بيزده وئر اوزون شعرلرين آراز او دئديلر كيشي ايكي او
كي باشلادي هاوا بير اوستادنئچيايدي، چوخ چالان نئي جورله، هاواسين دئديلر اوخودولار، بيتين
) ( گؤزهل بحرلرين مشيينده كروان هاواسيندا، بحري،ني كامل مثمن هزج پوزولدو حاليم باشليياندا
اوخوماغا هاواسيلاباشلاديلار نئي كيشي ايكي او راغيدي
. چاغلاماغيندان آرازين چاره دردينه دل آخارگؤزياشيرخسارهآرازينچاغلاماغيندانديلر
منيم اوخودولاركي شوريله ائله سسلرينه بونلارين قاريشدو سهسيده اولدوزونون دان فضاده
اوخويورام اونلارا گؤردومقوشولموشام واخ بير آيريلا بدنيمدهن روح قالدي آز قالمادي منده منليييم
فضانين بيرينه بير قاتيشميشدو بوسسلر چاغلييردي طرفده بير دا آراز طرفده بير آرپاچايي
) وجوده ) فيالله فنا وجوديلر وحدت قول به فنافيالشوريا منده اوضاع بو چولقالاميشديلار امواجين
حسرت گؤزلريم جينگيلدييه جينگيلدييه قولاغيمدا سهسي داناولدوزونون معالوصف گتيرميشدو
) بينيمه ) ميري هردهن يئتيرهجكدير منه اؤزون كي واريميدي واثق رجاء آختاريردي باخيشلاريلهاؤزون
نظريمده محبتلر آناسيگؤستهرهن آتا اولدوزونون دان آرزيلييرديم، قوشو زمرد گاهدان دوشوردو
وورموش وورغون ائلييردي خطور يئتيشمكخاطريمدهن حضورونا حكيمين طرخان جلوهلهنيردي
انسان اولكن كؤلگهسيندهن اؤز آمما دوشه كؤلگم گونيوخودو باخيرديم بويانا اويان كيمي آدام
اؤيدوكجه آرپاچايينا آتام اؤزومو قاليرديم آز آلوقارسيردي مني اشتياقدانائلهبيل كثرت كيميديم
. هاميسي سسلر دؤندهريردي هاوالارا جور به جور هاواني نئيچي شورآرتيردي صحنهده
خانمظاهر گؤزهل بير طرفدهن ساغ بئصده حئص بو يانديريردي، ياريردي كؤنلومو اوهاواداچيخيردي
گر بو سهسيله آياقيالينيديگؤزهل آمما گئجيملي گئييملي داراخلاميشدو باشيندا الين ايكي اولدو
: اوخويوردو ايليلاري
ساراني) سئللر آپاردي قاشدو قلم سارام قاچديمنيم گؤتدي سارامي سئل داشدو آشدو آرپاچايي
) بالاني گؤزلي آلا بير
دان حتي دؤندهرديهاميميز هاواسينا سهسينين اونون هاواني چالان نئي بيزه يئتيشدو گلدي
دئديك، سهسينه خانيمين او قاتديق سهسيميزي فضاده اولدوزودا
قارا بير ساراني سئللر ناحققاناآپاردي باتار گلسه موغانا ايل بو گلمهسين چوبانا خان دئيين گئدين
اولمازآپاردي گلين كيمي اولمازسارا سهرين سولار اولمازآخار دهرين چايي آرپا بالاني تئللي
بالاني بويلو اوجا سئللرسارانيبير
آرا دييرلر قارنهمهنييه و شخصيتندير، شرطيدي، نهيين نه اولمادي معلوم كي قاوزاندي شور بير
. ) ايتدي ) مذهب مسب قاريشدو
مندهنگؤرونمهميشدو يونگوللوك وئرميشديم نشان آغيرليق هميشه ساحهسينده ياشاييش من
منيم دئييب ناپليون ياراشيغييوخدو اويناماغين دئييل حرام گرچه كيشييه ايشيدي آرواد اويناماق
. كيشيلهنر قاچاركي آرواددان او و آروادلانار كي قاچار كيشيدهن او زهلم
آرازين آرپاچايينين، همين بيرده گؤزلهمهميشديم شخصيتيمي يئرده نئچه عالمينده طلسم آمما
. چاليرديلار هاوا نجور اونلار اولموشدوم قافيه غزله بير خانميله بير و كيشي اوچ او كي ساحليدي
قالانه قويموشدو دين مندهنه خانم ماهنيسياوخويان سارا اونلارا، قوشولوردوم منده اوينويوردولار
چالانيزا نئي اوچوزه، سيزين دئدي، بيزه ائلهدي مكث بيرآز دؤندهرميشدي، يوخا وارريغيمي مذهب
. داغليدي جگريم ياراليدي اورهييم سارانينبيبيسيم من اولوم قوربان
دئيين نئيچييه سيزيتاري بيلم دوتا اونو بلكه گلميشم دالينجا يولدان كسه من گؤتوروب ساراني سو
اوخانميله بيزده آرتيردي چيشورون نئي وئرين، سسسهسه منيله سيزده آرتيرسين شورون نييين
: بوبندي وئرديك سسسهسه
بوشا) چيخدي الين قاشااوغلان قلم قربان قوشاجانيم گلير عرابالار
) بالاني تئللي ساري سارانيبير سئللر آپاردي
لاپ شورون ائديرديباشيمين بيداد داد چاغلاماسيدا آرازين و سيزيلتيسي آرپاچايينين اوخودوق
آرپا نواسينين، نئي و سسلرين مندهبو كيمي اولان محو ايچيب شرابي معرفت صوفي آرتيريردي
. اولموشدوم محو سينده چهچهه اولدوزونون آرا،دان امواج فضاده و چاغلاماسينين آرازين چايينين،
سسسهسه اؤرگهشين اوخويورام حاليندا ديكلهمه بيتي شعريمدهنبو آراز دئديم، يولداشلاريما
: اوخوياق وئرهك
) چاغلاماغيندان) سحرچاغيآرازين قيريلميشدو قولباغي باغليله باغيبويون بويون ثريانين
اونو دهدهمييانديردي منيم شعر بيت بو دئدي، منه ويردي دؤر بير ائشيدنده شعري بو چالان نئي
بيرينه بير قووشدوردو يئر،كويو كي سيزيلداتدي ائله نييي اوخودوم اولسون روانيميز اوخو بيرده
قاتديق سهسيميزي بيزيله اوخانيمدا بيردؤردوموز ائلهدي قيامت غلغلهسي اولدوزونون دان فضاده
. قوووشدوردو باشين صحنهلرين تمام كي وجودهگلدي صحنه بير چاغلاماسينا آرازين
قويمايين ساليبكي هاراي اؤزونده سويون قيز كيمي بالاسي جيران گؤزهل بير گؤردوك اثناده بو
سووا، چينقيدي اؤزون سئلسارامي، آي آپارما دئدي، ويريب صيحه بيردهن خانم او آپارا سئل مني
چاتديلار بيبيسينه سارانين گئتديلر الهوئرديلر ال كيشيده ايكي او ساري سارايا گئتدي اوزه اوزه
. هاميسين تا چاتميردي اونلارا اوزاديردي الين چالان نئي بيزهياخينيديلار وئرسينلر نجات سارايا تا
گؤتورموشدو شور منيده چاتمادي الي گئنه دوردي ايچينده سويون دوشدو ساحلهساري چكه
عصانياوزاديم او گؤروم نئيي، بو آل دئدي، ايله عجله چوخ چي نئي چايا آتام اؤزومو آزقاليرديم
اوزاتدي وئرديمنئيچي عصاني چيخميشدو باشيمدان هوشوم تاپالار نجات بلكه ساري، بونلارا
بودوسان اوزونده سويون اؤزلرينهساري، دهچكديلر نيچيني عصادان ياپيشديلار طرفينه اونلارين
گئديب بؤرك باشيما بيلديم كيمدي آسان آپاريرسيزقولاق هارا عصامي منيم قيشقيرديم من گئتديلر
اولدوم اومودسوز چوخالدي فاصلهميز گئتديم داللارينجا اوزهاوزه آز بير سوودا چينغيديم اؤزومو
ويريرديبورا، اوردان اورا، ويريردي بوردان مني دالغاسي ملايم آرپاچايينين دندهيورولدوم اوزمك
بلكه قوشونآختاريرديم زمرد سانكي باخيرديم سمتينه گؤي دولانديريرديم گؤزلريمي هردهن
بؤيوك بير سالدي سومنيدولانديردي گؤردوم واخ بير نتيجهسيزيدي، انتظار بو چاتا، فرياديما
او باتيريردي طرفدهن بو بوروردو مني يئريديبورولغان تؤكولن آرازا آرپاچايينين سانكي بورولغانا
گؤيلره هاراييم قيشقيريرديم چكيب نفس چيخاندا باتانداخفهلهنيرديم سويا چيخارديردي طرفدهن
بوغازيم آپارديلار، عصامي قويماين آي قويماينبوغولدوم آي چيغيرتيم دايانيردي قوووشوردي
فرياديم داد، چاليقلاييرديم، چاليرديم اياق ال ايچينده سويون كيمي وئرهن چوخاليرديجان
منيدهبهردير صبا اوغلوم دؤردونجو گؤردوم بيرده حالدا اولان قطع نفسم بيرتيردي فليينقولاغين
قارا مني بيل ائله بالا آييلديمدئديم، قاليبسان؟ حالا بو كي اولوبدو نه سنه خبردي نه آغا آغا، دئيير
. ائله. عوض لباسلاريوي اياغا دور تراولماز بئله بير سودو جومجولوق بدنين دئدي، باسميشدي
. فكر گئتدي او گؤررهم ايشلري بو من گئت ناراحتاولماسن بالا دئديم، توت دوش بير باشارسان
يادگار سندهن قوي ياز كي آتيلدي قلبيمه اولماليدي جور نه بوداستان كي اولدوم غرق درياسيندا
قالسين.
گؤزومون جهنم،بهشت برزخ، عالم جمله من آيدينلاشدو حقيقتلر چوخ منه عالمينده طلسم بو
اوستو بعضي گؤردوم، محبت جنتحورالهريندهن اذيت مالكلريندهن جهنم اولدو مجسم قنشرينده
هانسي يافثين تورك خالقينين، آذربايجان كتابكل بو آچيلدي، اوستو قابلارين اؤرتولو
هر مطاليبي دادلي تاپيلميشيدي آختاريشيغينين تؤرهمهلريينيناورهكلرينين اؤلكهلردهديدلرايسه
. . حلوادير اولانادا سودامرضي سازگاريدي مذاغين
ديل اولين ادبيسيدونيادا قدرت ديلينين جهانيسي، اكثريت تؤرهمهسينين توركون واركي اقليتلر
. قالير بوغازلاريندا كيمي سوموك خصوصيايلهآذربايجان باتير گؤزلرينه كيمي تيكان اونلارين اولاراق
ياناجاقلار يانيب، اودوندا خيالين خام كي سؤندورسونلر بونوري اللهشيرلر آتيب كوسا كول اللرين
تاپير مصداق حاققيندا اونلارين بيتي دهلوينينبو بيدل عبدالقادر
) پوشاني) چند خاشاك به شعله نيستشكوه وحدت حجاب امكان كثرت غبار
. ديرلر خطرلي كارلاريندان خيانت ائشيك خائنلر، ايچهري لييم دئمه
يانديرير اؤزوموزو ريميز ايچه اؤزگهني، ائشيگيميز
آرزيلارينا ثعبانلاريمنحوس ناققلاري، استثمار ـ استكبار چكن خورطومونا دنياني قرنلرده اخير
غير مستقيم، تورقوروب، هرجور دوشوب، رنگه هر قويوب، قيريپ كوزييه هر خاطر چاتماقدان
نهضت، حزب، فلسفه، مذهب، آرا آرخالانمادا،ملتلر زورا حالدا غيرمحسوس محسوس، مستقيم،
و آلت اؤزلرينه لاري ساتغين تؤرهديبلر، تشتت مواساتعنوانلاريلا مساوات، حريت، تمدن، تجدد،
لار كتاب گتيريب وجوده لر مكتبخانه فراموسونري لر، انجمن سري فراموشخانهلر، ده ائتمه مزدور
داستانلار قوشدوروب، لر شعر گتيريب وجوده شاعرلر جوررهنديريب، فيلملر يازديريب،
چالقيلار ائتديريب، ترجمه كتابلار ائدهن سوق انحرافه يازديريب لار دئديرديب،رومان
به يوخاچيخارديبلار، وارليغيميزي سالديريب ارخنه ادبياتيميز موروثي وئرديريب، چالديريب،نمايشلر
چالتماييب، ناحقه اليميزاوزولوب حقدهن خرمادان، بغداددا اولموشوق دهن اتنه دا مغان اصطلاح،
دوشمانلار سالانميروق ايشيق ديبيميزه دااؤز اولساق چراغ كهپك، اوسته نه اولموشوق اون آلتدا نه
. تؤره اذيتلر روحي يانديرير اؤزوموزو ريميز ايچه ائشيگيميزاؤزگهني، اولموشوق لوستئر بزمينه
وارلي، چاتيب، كؤچون رحم صله لردهن خانواده اولونوب سلب لار بيريميزدهناعتماد بير ديبلر،
آرادانگئديب، عصمت و حيا اولوب، مبدل كدورته لر عطوفت تؤرهنيب، كدورت يوخسولآراسيندا
گؤزلهمير، حالين هئچكيمين كيم هئچ گؤتورولوب، آرادان انصاف مير، قيپچين اولان مرتكب معصييه
مخدر مواد دير، مواجه خطريله دوشوب،ازدواجلار رونقدهن بازاري منكرين از نهي معروف به امر
. ائدير تهديد لري جامعه
زاد هر خبريوخدو، ميوهدهن، جوجهدهن، دهن، كره بال طبيعي دير، دئييشيليب رنگي نعمتلرين
تاريخ هئي قاتيبقاتيشديريبديلار لرين اصالت قبيلهلرينده قوم حتي دير وئريب الدهن اصالتين
تؤرهنير، ضديت آراسيندا اقوام آلير، حقينيئرين باطل يازيلير كي لردي تاريخ مجعول و باستانلار
و گونئي قاريشيقدا قاتما بو اولور پايگاه اجنبيه اؤلكهسينينعليهينه مسلمان اؤلكهسي، مسلمان
و تعليم بالرينه، الف لارينا، ادبيات مسائلينه، اعتقادي لرينه، عنعنه ياشييانخالقين آذربايجاندا قوزئي
لرينهاب تورك تربيت جد عن ضربه، ٹ هويتلرينه مشخص ديللرينه، اصيل اولالي تؤرمهسي
سهل لريازميشام نسخه كتابدا بو ساغالماسينا يارالارينين ضربهلرين بو اولور وارد ضربهاوستوندهن
تاريخ دوزوب ساپا ايپك بويونباغي مرجانلاريندان و لؤلؤ سينديريب لرين صدف دهنيزينين خزر دير
. سالميشام بوينونا ثرياسينين سماسينين
ديليندهن آديمائليمين اؤلولوگومده ديريليگيمده، سيندا قارشي زحمتيمين بو واريمدير، رجاء واثق
سلامت ساق، ائلهدي موفق يئرينهيئتيرمهلييمكي شكرون نين تعالي الله الله، انشاء جكدير دوشمييه
. تكلان عليه باللهو الا توفيق ما و چاتديرديم، باشا كتابي بو
الاولاي 14شنبه النبويه 14061364/11/5جمادي الهجره من
جهته- 1 بو گوپبولدهر آلتي اياغينين سورنده آت وار يولو توركايش جنوبدا فاصلهده آز ابوجراحدان
. ) دير ) گوپب گوپب آرا خلق آدي اومحلين
2) ( = مثليدي- بابا آتا حورور يابانا ايت بيگانه ياد و وحشي يابان
متوفاي- 3 فارابي اوزلوق بن طرخان محمدبن محمدبن .360ابونصر قمري هجري
.43صفحه- 4 تكرار دهن
صفحه( 2و( )1) بيت ايكي .42و 41بو مكرردير دهن
صفحه- 7 بيت ايكي .30بو مكرردي دهن
8. وار- يازان الاثمده جماع
9 . عارفلر- عرفاندا سلوك سير اولا عطاردي شيخ صوفيدهن منظوري اونون دييرلر، حافظچيلر
قائل حورمته چوخ انبيادهن اونلارا و دوتورلار قاباق پيغمبرلردهن پيرلرين چاتاندا مقاما حافظچاتان
اولورلار.
) نكرد) ادعا نبود قال قيل اهل رسيدچون پيغمبري رتبه به مغان پير
: دئيير راجع اونا سيزدير، خانقاه و دير پيري مطلقا حافظين عطار شيخ
) ندارد) خانقاه كه شيخي خراباتشادي مريد دهاي گرانم رطل
مطلق لنديرهن صفت صقيله الخبائث ام تصديق خمري قولون اونون عطار شيخ دير مرسل احمد ٹ
يازير :ائديربئله
كرد) گوش در او زلف از كردحلقه نوش و خواست ديگر باده
گردنش در كند ناگه تا خواست ميخوردنش از دست و بداد دل
گزيد ايشان ره شيخي چنين رسيدكاين ترسايان نزديك خبر اين
بست زنار تا گفتند آن از مستبعد دير سوي بردند را شيخ
كرد ياد شيخي ز نه كعبه ز كردنه آزاد خويشتن دين ز دل
كرد خويش كار زاده ترسا كردعشق درويش اين قصد خذلان گفت
مست مست گشتم چو پرستيدم بتپرستبت نبودم هشياري روز
) كند اين امالخبائث شكي كندبي دين ترك خمر كاكز بس
. منظوري حافظين تا دئييل اؤزونون ورايي سؤزو دئيير امالخبائث قولوندان پيغمبر خمره عطار
عطاراولسون.
10.) ديوانيدير- ) خاقانينين فرهنگي ادبين جميع يازيب بله بديعالزماندا خراسانلي
11 ( الناس،- برب اعوذ قل الفلق، برب اعوذ قل احد، هواالله قل ايهاالكافرون، يا قل قلاقل
). اولار سورهلرينهاطلاق
.49صفحه- 12 تكرار اولان مربوطه بحثه بو دهن
ميرحيدر- 13 قطبالدين
سالار سپه تونيسلسلهحيدرينينمؤسسي،تبريزدهمذهبحقهجعفرينينمروجيخطيديوانيتهراندا
كتابخانهسينده .248مدرسهسينين اولوب دفن تكيهسنده حيدر تبريزده مقيددير نمرييه
مرمرلري- 14 عتيق و قيمتلي گؤزهل شلوارهلرينين مسجيدين گؤي آغلييم دئييم دردديمي هانسي
قسمتين بير اونلاريندا عجم 1324سلامتقالميشدي تبريزين عصري ملي حكومت شمسيده
( و الجهل من آه جوررهسينلر پايه مجسمهسينه ملينين سردار ستارخان تا اوباشيلاريسؤكديلر
آثاره(
آيري- 15 عصرينين قاجار و قويمادي ويران گولوستاني كاخ طهراندا پهلوي محمدرضا دئييرهم
ساتغينلار عده بير آذربايجاندا ائلهدي مبدل ويرانييه العمارهني شمس تبريزده آپارمادي آثارينآرادان
. گلسينلر وجوده خيانتلر بو اولوبتا باعث
16. آلان- + = باج داغلاردان ساوآلان آلان ساو ـ آديدي بير تؤجيده دي باج ديلينده تورك ساو
او- 17 خوان نمك در است تعبيه بينمكي او مهمان همه ما كاسهايست سيه دهر
) خاقاني)
زهرمار- 18
بوغوشماق- 19
وقواق- 20 بيرينه بير دهينده ياپراقلار اسنده يئل شكليندهدي آدام ياپراقلاري اوجادي چوخ وقواق
يبروح الحقيقه علي اعلم والله دانيشارلار ياپراقلار و اؤلر آيريلاندا آقاجدان ياپراق سهسيچيخار
بنذهر باشينا آدام كؤكي مردمگياهين يعني الضم
عبدالملك- 21 عمربن 99سليمانبن بوايدي بيري ايشلريندهن ياخشي اؤلدي هجريده
. قويدو عبدالعزيزييئرينده
22. پيلهدي- دهوهسين سالف بن قدار كي، عليهالسلام نوح بن سام بن ارم بن صالح حضرت
خاصيهتينين- 23
24. آديدير- آناسينين اتپهگؤزون ناغيللاريندا تورك
شقيقه- 25 و صدغ گيجگاه
26. ) دير- ) مغني تخاصي هيدهجينين حكيم
27. ذبحاولا- نحويله شرعي ذبيحهكي بسمل
عليهالسلامين- 28 علي حضرت ايليا و ايليادير آدي اصل هودين بن ملكان بن تالي خضربن
ايلييادير آدي بير بيتالمقدسينده اكبردي صديق معناسي ديلينده لقبيديرسرياني
آدلي- 29 موسي واركي مؤاخذده بعضي اولوب مبعوث پيغمبرلر متعدد تؤرهمهسيندهن تورك
. ائديبدير ظهور تؤرمهسيندهن پيغمبردهتورك
نوح بن يافث بن نشمر بن نبت بن بشنگ ابن اغريرث يازيليب معجمده تاريخ
افراسيابينقارداشيپيمبريدي.
فيضالاسلام 585صفحه 181خطبه- 30
31. اولوب- مروج سبكه قويان سون نوايي عليشير امير آمما ائلهميييب اعراض عروضدان پناه ملا
32. ايدي- عالم تخلص آقا علي آدي و شاعر اوغلو پناهين ملا
33. ديلر- علامتي فاعل ينده ـ ان
اختصار- 34 حالي شرح بحثلردندير كيومرقين سون .ٹ
35. ائديبدير- ذكر يافث باقويبن ديب بن قاراخان اوغوزين جامعالتواريخده فضلالله رشيدالدين
كورداغ- 36 و اورداغ
37. ) ( ملييهتيدي- سمبل مظهر تؤرهمهسينين تورك گرگ فارسي ذئب عربيسي جاناوار يا قورد
) ( . يئييبدير اورهيي قورد فلاني دييرلر اولسا جسارتلي چوخ بيري ممتازدي جسارتي حيوانلارايچره
. مظهريدي جسارتينين تؤرهمهسينين گورهتورك حسابا بو
متوفاي- 38 جزايري نعمتالله سيد اصحابيندهئيدير عليهالسلامين علي حضرت صفينده ابوالدنيا
1112. دئييل سيغيشان مقالا بو بحثي كي، ائديب نقل حديث اوندان و ديريدي عصرده بو يازير، قمري
.159صفحه- 39 بللهنهبك قومو آريا دا
.221صفحه- 40 وار شرح كلي قوشوندان زمرد ده
41. ) آپاردي- ) آرادان سلسلهنين و اوني هوخشتر كي، ايدي آسارهاردون شاهي آسور زماندا بو
فتوحالبلدان- 42 مؤلف .279بلاذري اؤلوب بغداددا قمريده
قورقود- 43 يازيردهده الله فضل .295رشيدالدين ياشاييبدير ايل
اؤزومون- 44 منيم بو اولوب مأجوج و يأجوج معربي لغتديركي توركي، ماجوج آجوج
. هريسي اولمايب وئرهن نظريهني بو قاباق مندن گرنه و تحقيقاتيميننتيجهسيدير
45 . وئريليب- نسبتي نثارادا بگه مهدي
46. . فكريندهديلر- انتقام جهته او گويا اونلار آلدي انتقام عثماني امپراطوري
47. داندير- اسماءالله كبيريازير اختري تشديد بدون بدوح
48. واريدي- اوغلاريندان اؤز نفر دؤردمين قوشونوندا نوحون بن سام بن ارم بن عوص عادبن
قوياردي- 49 قيرپ كوزييه هر اولاراق نؤچهلريندهن شاه كيشي بير آدلي حسيني عصري شاه
. گئتسين آرادان حالدا كلي تا سؤكدي شنبغازانينبنؤرهلرينده
علامه- 50 و خدابنده محمد سلطان معاصر آملي محمود بن محمد شمسالدين نفايسالفنون مؤلف
حليدير.
صفحه- 51 بيت .35بو اوخوموشام الغارفينه روح من كي، دي درج ده
52. ) ائلهميشم- ) معين من صفحهلري ائديردي نقل قولون نين ميري قوشو زمرد
53 -13. ايدي گونو مولود عليهالسلامين علي حضرت جدي و مولاسي رجب
قيزيل- 54 كسروينين ياراشديريب، معنا سياق بو مثله بو سياقي دبير دكتر اولوندو مشاهده
زبان ) فارسي يا تبار زبانايراني فارسي بدون تات بدون ترك ساليب خال قره اوستونه اونلوغونون
( ) اوتانماسان چكن مثلي بو چكيب دوز نميشود سر بدون كلاه كه همچنان نميشود نژاد آريايي
) وار نه اويناماغا
.153صفحه- 55 ) ( ) اولوب ) ذكر آسارهاردون ساراك يازيسيندا اتك وار شرحي مختصر ميرينين ده
56 ) عمد- يازيلار قول غول سببه بو دير غ بيريده گلمز حرف نئچه اولينده كلمهلرينين ٹتورك
.رعايتاولونماييبدير
بهشت- 57
58 ) ( وهردهنهايله- كوندهسين خميرينين چؤرهك پيشيرهرلر ترهسين چؤل جور نئچه ختات
كرهسين نئهره تازا دهليب اورتادان چيخارديب ياپارلار تنديره قويوب آراسينا ترهني آچيبپيشميش
. . اولماز دويماق داديندان ائديبييرلر وارد دليكدهنايچينه
مئشه- 59
60. دئييرديلر- غول حاج قوردا حاج اكثر اهلي اؤلكهنين او و نسناسلار
صفخه- 61 قصييه .30بو اولونوبدور اشاره فقط ده
قيقدان- 62 تزكدهن سئشمه ايچهريسي اولاردي بنا كيمي، برج يايپادان ترهكدهن كرمه قالاق
اكثر قالاغين قيزيشارديلار همي پيشيرهرديلر چؤرهك همي اودونيدي تندير كنداهلينين دولاردي
. دالداناجاغيدي پيشيگهقيشدا ايت ايچي
63.) - - - قارقالاندي- ) لاچينلار اولدو لاچين قارقالار قارقالاندي قارياغدي قارقالاندي عزيزيم
اولماسينلار- 64 مأيوش تاپماسين قرار بستده بن سؤز كي، آرتيرديم خاطره اوندان سؤزي بو
65. .... آديدير- عقاب انواع توركوستاندا قاراقوش قارتال، طغرل، سنقر، شوذق، شونقار، باشق،
66 : شئكيلينه- قيف آراسيندا گؤز قولاغيله گيرگاهدا يعني شقيقهلرينده آيريب تئل خانملار صدغ
( ) ( سبت دئييب حافظده ييهرلر ذوائبده اولونار اطلاق اصداغ واوات قيفلارا او سالارلارادبياتدا
. ) اولوب گيسو فارسيلاشيب كسمهدي توركوسو ايشلهديبدير تتنيهسين بصدغيهافؤدي سلمي
. دييرلر تئلده
اختصار- 67 بحث صفحه بو اولدوزونون 57و 56ٹ دان اولموشدو مطرح طرخانيله حكيم ده
. اولدو سبب كلييه اصراريشرح
68) ( ع- علي بولبول ائلهمكده رأي به تفسير حسابيله ابجد بوغزلي وصال شفيع ميرزا شيرازلي
( ) ( ) والعهده) ائدهندهدئيير نقل راويدهن راوي كي، سؤزدي ابتر ائله اولوب ع حسين گلي ع برگحسن
عليه(
69. يازانوار- ثمده الا جماع
دير- 70 وصفي افعل شهيدهن
كؤپكدي- 71 دهم دئييرده بيل ائله دي محبت مرادي ميدهن بيتلرده بو حافظين دئسه كيم هر
. مطلق ديين امالخبائث خمره عطاردي هدفي صوفيدهن دئيير عده بير جيراندي ٹكؤپكدهنمراديم
كرد پيغمبردي گوش در او زلف از كردخلقهيي نوش و خواست به ديگر عطاردئييرباده ،
گردنش بر كند ناگه تا خوردنشخواست مي از دست و داد به دل
گزيد ايشان ره شيخي چنان رسيدكاين ترسايان نزديك خبر چون
بست زنار تا گفتند آن از مستبعد دير سوي بردند را شيخ
كرد ياد شيخي ز نه كعبه ز كردنه آزاد خويشتن دين ز دل
كرد خويش كار ترسازاده كردعشق درويش اين قصد خذلان گفت
مست مست چون شدم بتپرستبتپرستيدم نبودم هشياري روز
كند اين امالخبائث كندبيشكي دين ترك كزباده كسا بس
. عطار منظوري حافطين تا دئييل اؤزونون ورايي سؤزو دئيير امالخبائث قولوندان پيغبر عطارخمره
اولسون.
از- 72 غير هنر بو باشا يوخاري گئديردي اوخوردو آيه آيه آشاغادان تيمور امير سورهني هر
گؤروكوب نسلينده تورك ييبكي گؤرسنمي عجمده عربده فرددهن بير معصومينعليهمالسلام
. دئمزلر ايرانليلارا تك عجم عجم، يا عربدي يا آدم بني كنگ عجم معناسينهدير، فصيح عرب
. عجمدي هامي عربدهنسونرا،
ما- 73 غير توخونماسين گوز تا سالاللار بويونلارينا گؤزهللر دير مينجيق بير گؤبود مينجيغي گؤز
. مينجيغيدير گؤز بيل ائله اوشاق اولوردييرلرفلان اطلاق گؤزهللره وضعلهينده
74 ( سييير- دئدي، ديرهجكسن بئزيك بيزي تك هاچاغا دئديم، غمه يازيب بله دا شهريار
. سيكديرهجكسن كي، بودوگلديمدئديم،
گئتسين- 75 آرادان قباحت تا يازديم فارسيسين قبيحدي لفظ دييرديلر يئيير پوخ يازسيديم توركوجه
) ( تورك بيلينمير قباحتي جملهسيندهدير فارس چون توركيدي جندا بازبود جندا فلاني فارسدئسه
. . ) لازيمدي ) چاره درده بو اولور قبيح لفظ چيدير فلانيقحبه ديينده
پياله- 76
77 : شئكيلينه- قيف آراسيندا گؤز قولاغيله گيرگاهدا يعني شقيقهلرينده آيريب تئل خانملار صدغ
( ) ( سبت دئييب حافظده ييهرلر ذوائبده اولونار اطلاق اصداغ واوات قيفلارا او سالارلارادبياتدا
. ) اولوب گيسو فارسيلاشيب كسمهدي توركوسو ايشلهديبدير تتنيهسين بصدغيهافؤدي سلمي
. دييرلر تئلده
78. تغنيسيدير- كن وئرهر آذان مؤذن عربده لسان رسوم، و آداب ديلينده توركي عنعنه
.313صفحه- 79 تكراردي دهن
80 = اطاق- اودا
81. ) دندير- ) راجي تغييريله آز بير بيت بو
82. سؤزدو- بير اولان رايج آرا عوام
83: يازيب- بئله هجريده محمد ميرزه مرحوم هريسلي
دولانماز معذوردير عقله پير هجرياطراف ديوانهوار دولاندي چؤلون عشقين
84) - - - قارقالاندي- ) لاچينلر اولدو لاچين قارقالار قارقالاندي قارياغدي قارقالاندي عزيزيم
مكرريدي- 85 قند و مختصر چوخ اسطقسونكي اولوب تكرار مرتبه ايكي داستاندا بو بحث بو
مفعول- 86 صريح، غير مفعول مكان، و زامان قيد دالينجا فاعل اول جملهلره ادبيلتيندا تورك
قايدا اولان رايج آراسيندا خلق كتابدا بو يازيلار فعل آخرده دئييشر، معناسين فعلين صريح،قيدلريكي
پوزوب بعض .ٹسليقهني