จฑามาศ พลสวสด ผชวยนกวจย

วทยาลยรฐกจ มหาวทยาลยรงสต

2 โครงการคลงปญญาเพอการอภวตนประเทศไทยในยคบรพาภวตน สถาบนคลงปญญาดานยทธศาสตรฯ วทยาลยรฐกจ มหาวทยาลยรงสต

หากจะกลาวถง Think Tank ค านยอมหมายถงคลงสมองทเปนแหลงสรางองคความร อนกอใหเกดการพฒนาในดานตางๆ โดยเฉพาะในปจจบน คลงสมองไดกลายเปนสถาบนทมบทบาทส าคญอยางมากตอกระบวนการก าหนดนโยบายสาธารณะ ทงนกดวยการศกษาและวจยเพอเสนอทางเลอกทเหมาะสมส าหรบการพฒนาและการแกไขปญหาในสงคม ดงนน ในการสรางความกาวหนาทงดานการเมอง เศรษฐกจ และสงคม จงมความจ าเปนอยางยงทประเทศตางๆ รวมทงประเทศไทยจะตองใหความส าคญกบสนบสนนใหเกดสถาบนคลงสมองทมความเชยวชาญในหลากหลายสาขาอยางตอเนอง เพราะคลงสมองเปนเสมอนกลไกส าคญทจะน าไปสความส าเรจแหงการพฒนา ดงจะเหนไดชดเจนจากการทประเทศพฒนาแลวแทบทงหมดลวนกาวขามความลาหลงไดโดยการมสถาบนคลงสมองทผลตองคความรใหมๆ ออกมาสม าเสมอ ซงปจจบนประเทศเหลานมจ านวนคลงสมองรวมนบรอยแหง

การจดอนดบคลงสมอง (Think Tank) ทวโลกประจ าปค.ศ. 2014 จากการด าเนนการเกบรวบรวมขอมลโดย The Lauder Institute ของมหาวทยาลยเพนซลเวเนย พบวา

ในปค.ศ. 2014 คลงสมองทวโลกมจ านวนทงหมด 6,618 แหง โดยภมภาคอเมรกาเหนอมจ านวนมากทสด 1,989

แหง รองลงมาคอยโรป มจ านวน 1,822 แหง เอเชยจ านวน 1,106 แหง อเมรกากลางและใตจ านวน 674 แหง

ตะวนออกกลางและอเมรกาเหนอ 521 แหง ภมภาคแอฟรกาจ านวน 467 แหง และนอยทสดคอโอเชยเนย ม

เพยง 39 แหงเทานน โดยประเทศทมคลงสมองมากทสดยงคงเปนสหรฐอเมรกา มจ านวนทงสน 1,830 แหง

รองลงมาคอ ประเทศจนและประเทศองกฤษ มคลงสมอง 429 และ 287 แหงตามล าดบ ในขณะเดยวกน ประเทศ

ทเหลอสวนใหญในโลกลวนมจ านวนคลงสมองโดยเฉลยไมถง 100 สถาบน ทงนไทยกเปนหนงในประเทศ

เหลานน โดยปจจบนคลงสมองเพยง 8 แหง ซงถอวายงเปนสดสวนทสะทอนถงการพฒนาในระดบคอนขางต า

จากการส ารวจและเกบขอมล มการรายงานวาคลงสมองทดทสดในโลกประจ าปค.ศ. 2014 คอ Brook-ings Institution ของสหรฐอเมรกา ซงปจจบนภมภาคอเมรกาเหนอและยโรปกยงคงผกขาดการเปนผน าดานสถาบนคลงสมองทมคณภาพอนดบตนๆ ของโลกมาโดยตลอด อยางไรกตาม ประเทศในเอเชยกไดเดนหนาพฒนาสถาบนคลงสมองอยางตอเนองโดยเฉพาะญปนและจนทลาสดในป ค.ศ. 2014 สถาบนคลงสมองของทงสองประเทศไดกาวขนมาตดอนดบ 20 อนดบแรกของโลก

โดย นางสาว จฑามาศ พลสวสด ผชวยนกวจยโครงการคลงปญญาฯ

3 โครงการคลงปญญาเพอการอภวตนประเทศไทยในยคบรพาภวตน สถาบนคลงปญญาดานยทธศาสตรฯ วทยาลยรฐกจ มหาวทยาลยรงสต

นอกจากขอมลทกลาวมาแลวขางตน ในการจดอนดบคลงสมองทวโลกครงนยงมตวชวดทประกอบไปดวยหลกเกณฑทหลากหลายและแตกตางกน ยกตวอยางเชน

คลงสมองทดทสดในกรณทไมรวมสหรฐอเมรกาคอ Chatham House ของสหราชอาณาจกร คลงสมองทดทสดในกรณทนบเฉพาะจน อนเดย ญปน และเกาหลใต คอ Korea Development

Institute (KDI) ของเกาหลใต คลงสมองทดทสดในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตและแปซฟก คอ Australian Institute for Inter-

national Affairs (AIIA) ของออสเตรเลย นอกจากน สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย (TDRI) ของไทยกไดรบการจดอนดบใหเปนหนงในสถาบนคลงสมองทดทสดตามเกณฑนดวยเชนกน โดยอยในอนดบท 15

คลงสมองทดทสดทางดานนโยบายเศรษฐกจภายในประเทศ คอ Brookings Institution ของสหรฐอเมรกา

คลงสมองทดทสดทางดานนโยบายการศกษา คอ Urban Institute ของสหรฐอเมรกา ทงน สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย (TDRI) ของไทยอยในอนดบท 20

คลงสมองทดทสดทางดานนโยบายพลงงานและทรพยากรธรรมชาต คอ Oxford Institute for Ener-gy Studies (OIES) ขององกฤษ ทงน Center for Energy Environment Resources Develop-ment (CEERD) ของไทยตดอนดบท 20

คลงสมองทดทสดดานสงแวดลอม คอ World Resources Institute (WRI) อยางไรกตาม การส ารวจครงนพบวาสถาบนคลงสมองจากแอฟรกากสามารถพฒนาจนตดอนดบดวย สถาบนดงกลาวคอ United Nations Environment Programme (UNEP) จากประเทศเคนยา โดยอยในอนดบท 16

คลงสมองทดทสดดานนโยบายตางประเทศและความสมพนธระหวางประเทศ คอ Brookings Insti-tution ของสหรฐอเมรกา

คลงสมองทดทสดดานนโยบายสาธารณสขภายในประเทศ คอ Cambridge Centre for Health Ser-vices Research (CCHSR) ขององกฤษ

คลงสมองทดทสดดานนโยบายสาธารณสขระดบสากล ยงคงเปน Cambridge Centre for Health Services Research (CCHSR) ขององกฤษ

คลงสมองทดทสดดานการพฒนาระหวางประเทศ คอ Brookings Institution ของสหรฐอเมรกา สถาบนคลงสมองทดทสดดานนโยบายเศรษฐกจระหวางประเทศ คอ Peterson Institute for Inter-

national Economies (PIIE) ของสหรฐอเมรกา คลงสมองทดทสดดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย คอ Max Planck Institute ของเยอรมน คลงสมองทดทสดดานนโยบายทางสงคม คอ Urban Institute ของสหรฐอเมรกา คลงสมองทดทสดดานการพฒนาแนวทางและกระบวนทศนใหม คอ Camegie Endowment for

International Peace ของสหรฐอเมรกา คลงสมองทดทสดดานการสรางเครอขาย คอ Konrad Adenauer Foundation (KAS) ของเยอรมน คลงสมองหนาใหมทดทสด คอ Borde Politico โดยสถาบนคลงสมองทอยในกลมนมความนาสนใจ

ตรงทสวนใหญแลวลวนมาจากประเทศก าลงพฒนาทวโลก เชน เคนยา ชล อรก หรอแมกระทงพมา ซงถอเปนแนวโนมทดทนโยบายการพฒนาสถาบนคลงสมองใหมๆ ไดรบความสนใจจากประเทศเหลานมากขนเรอยๆ

4

โครงการคลงปญญาเพอการอภวตนประเทศไทยในยคบรพาภวตน สถาบนคลงปญญาดานยทธศาสตรฯ

ความเปนมาและการรเรมคลงสมอง (Think Tank) การกอตงคลงสมอง (Think Tank) หรอสถาบนวจยนโยบายเรมตนครงแรกในองกฤษ โดยมววฒนาการมาจากการตงสถาบนวจย Royal United Services Institute for Defense and Security ในปค.ศ. 1863 ซงมภารกจหลกเกยวกบการดแลความมนคงของประเทศ แตยงถอวาสถาบนดงกลาวมไดมฐานะเปนคลงสมองอยางสมบรณเทาใดนก จนกระทงตนทศวรรษท 1910 ไดเกด Fa-bian Society ซงเปนกระแสแนวคดสงคมนยมในองกฤษโดยเรมตนมาจากพรรคแรงงาน มวตถประสงคเพอสนบสนนการตงคณะกรรมการแรงงานและขยายอทธพลของสงคมนยมในคณะรฐบาล แนวคดดงกลาวไดรบความนยมอยางมากจนขยายไปยงสหรฐอเมรกา ซงตอมาไดมการตง Fabian Society เปนสถาบนคลงสมองอยางเปนทางการแหงแรกในสหรฐอเมรกา นบตงแตทมการรเรมกอตงครงแรกในองกฤษจนถงชวงสนสดสงครามโลกครงท 2 ในปค.ศ. 1945 มคลงสมองเกดขนทวโลกนบไดราว 12 แหง ซงสวนใหญยงมวงจ ากดอยในภมภาคอเมรกาเหนอและยโรป โดยในชวงสงครามโลกครงท 2 ฝายตางๆ ไดตง War Room ขนมาเพอท าหนาทก าหนดนโยบายและยทธศาสตรการทหารและการตางประเทศควบคกน หรอทเรยกอกอยางหนงวา มหายทธศาสตร (Grand Strategy) ซงการด าเนนงานของ War Room ดงกลาวมลกษณะแบบคลงสมองและตอมาไดพฒนามาเปนสถาบนวจยนโยบาย (Policy Institute)

คลงสมอง(Think Tank) ในประเทศตางๆ 1. สหรฐอเมรกา ในชวงแรกเรมคลงสมองในสหรฐอเมรกาตงขนโดยไดรบอทธพลมาจากองกฤษ ปจจบนสหรฐอเมรกายงเปนประเทศทมคลงสมองมากทสดถง 1,830 แหงซงลวนแลวแตมคณภาพตดอนดบโลกในหลายสาขา คลงสมองเหลานท างานแบบอสระ ( Independent) เงนสนบสนนสวนใหญมาจากภาคเอกชน โดยหนงในสถาบนคลงสมองทมความโดดเดนในขณะน คอ Rand Corporation มฐานะเปน Comprehensive Think Tank ทเนนการวจยและพฒนาแบบบรณาการทกสาขา ซงมเปาหมายหลกเพอใหบรการตอสาธารณะและเนนความโปรงใส ดวยเหตน ในการท าวจยทกครงจงตองเปดเผยขอมลแกประชาชนเสมอ 2. จน

ปจจบนจนพยายามสรางบทบาทในระดบสากลจงจ าเปนตองใชคลงสมองเพอท าวจยเชงนโยบายและพฒนาในดานตางๆ สงผลใหใหการขยายตวของคลงสมองในจนเพมขนแบบกาวกระโดดจากเดมทมเพยง 75 แหงขนมาเปน 429 แหง ซงมากเปนอนดบ 2 ของโลกในปค.ศ. 2014 โดยคลงสมองทดทสดของจนคอ Development Research Center of the State Council (DRC) 3. ภมภาคละตนอเมรกาและตะวนออกกลาง

ภมภาคละตนอเมรกามอตราการเกดใหมและเตบโตของคลงสมองอยางคอยเปนคอยไป โดยปทผานมามจ านวนเพมขนเลกนอยเชน ในบราซล เมกซโก เปร ขณะทในภมภาคตะวนออกกลางยงคงมจ านวนคลงสมองเทาเดมและสวนใหญกระจกตวอยในประเทศทคอนขางพฒนา เชน อยปต อสราเอล จอรแดน

5 โครงการคลงปญญาเพอการอภวตนประเทศไทยในยคบรพาภวตน สถาบนคลงปญญาดานยทธศาสตรฯ วทยาลยรฐกจ มหาวทยาลยรงสต

สถานการณคลงสมองในประเทศไทยและแนวโนมการพฒนา ปจจบน ประเทศไทยเรมมแนวโนมตนตวในการพฒนาคลงสมองทละนอย เนองจากมเปาหมายเพอใหหนวยงานเหลานท าหนาทศกษา วจย และวเคราะหนโยบายสาธารณะทงทเปนประเดนภายในและระหวางประเทศเพอน าไปสขอเสนอเชงนโยบายทสนองตอบปญหาและกอใหเกดการพฒนา โดยคลงสมองของประเทศไทยในปจจบนทถกจดอนดบในระดบสากลมทงหมด 8 แหง ไดแก

1. สถาบนวจ ยเพอการพฒนาประเทศไทย หรอ Thailand Development Research Institute (TDRI)

2. สถาบนศกษาความมนคงและนานาชาต หรอ Institute of Security and International Studied (ISIS)

3. จฬาลงกรณมหาวทยาลย (CU) 4. Chula Global Network (CGN) ในสงกดจฬาลงกรณมหาวทยาลย 5. Center for Energy Environment Resources Development (CEERD) 6. Thailand Environment Institute (TEI) 7. Asia Pacific Research and Training Network on Trade (ARTNet) 8. International Institute for Trade and Development (ITD)

อยางไรกตาม การพฒนาสถาบนคลงสมองในไทยกยงมขอจ ากดอยไมนอย เงอนไขส าคญประการหนงคอการทภาคสวนตางๆ ไมใหความส าคญกบการศกษาวจยในเรองนโยบายรวมถงไมมกระบวนการกระตนใหเกดการคด ถกเถยงและวพากษวจารณบนพนฐานของการใชความรและงานวจย สงคมจงยงไมมคานยมแหงการแสวงหาความร นอกจากนนภาครฐยงสนใจแตเพยงปญหาและสถานการณภายในประเทศมากเกนไปโดยมไดเชอมโยงปญหาภายในเหลานนเขากบความเคลอนไหวระหวางประเทศซงตามหลกการแลวคลงสมองควรท างานทงใน 2 มตประกอบกน เงอนไขทงสองประการขางตนจงเปนอปสรรคส าคญทท าใหคลงสมองในประเทศไทยมอาจพฒนาไดเทาทควร

แมจะมอปสรรคในการพฒนา แตรฐบาลไทยกมความพยายามสรางความรวมมอดานคลง

สมองกบตางประเทศอยางตอเนอง โดยมสถาบนการตางประเทศสราญรมย สงกดกระทรวงการ

ตางประเทศเปนหวหอกส าคญในการเดนหนาสรางเครอขายความรวมมอโดยการท าบนทกความเขาใจ

(Memorandum of Understanding: MOU) กบคลงสมองชนน าระดบโลกซงปจจบนมสถาบนคลงสมอง

ทเปนเครอขายกบไทยมากกวา 20 แหง เชน Brooking CSIS AEI Heritage Foundation เปนตน

ทงน ความกาวหนาดานความรวมมอดงกลาวไดเกดขนอยางเปนรปธรรมในการประชม Thailand-US

Think Tank Summit ในปค.ศ. 2008 ซงนอกจากจะเปนการฉลองความสมพนธ -สหรฐอเมรกา

ครบรอบ 175 ปแลว ยงเปนการสรางเครอขายระหวางคลงสมองไทย-สหรฐอเมรกาอยางเปนทางการ

ครงแรกอกดวย

โครงการคลงปญญาเพอการอภวตนประเทศไทยในยคบรพาภวตน สถาบนคลงปญญาดานยทธศาสตรฯ วทยาลยรฐกจ มหาวทยาลยรงสต

6

เอกสารอางอง James G. McGann, (2015). 2014 Global Go To Think Tank Index Report. Pennsylvania: Think Tanks and Civil Societies Program The Lauder Institute, University of Pennsylvania. ปารชาต โชคเกด. 2554. บทบาท “Think Tanks” ในการพฒนาประเทศ (ออนไลน). แหลงทมา: http://www.siamintelligence.com/think-tanks/. 1 เมษายน 2558. ภาพหนาปก ทมา: Think Tanks and Civil Societies Program The Lauder Institute, University of Pennsylvania และ Sheffield Urban Think Tank

ทอยตดตอ วทยาลยบรหารรฐกจและรฐศาสตร มหาวทยาลยรงสต 52/347 พหลโยธน 87 ต าบลหลกหก อ าเภอเมอง จงหวดปทมธาน 12000 โทรศพท 02-997-2200 ตอ 1283 โทรสาร 02-997-2200 ตอ 1216 สถาบนคลงปญญาดานยทธศาสตรฯ มหาวทยาลยรงสต อาคารพรอมพนธ 1 ชน 4/2 637/1 ถนนลาดพราว เขตจตจกร กทม. 10900 โทรศพท 02-930-0026 โทรสาร 02-930-0064