КРЕДИТНИ АРАНЖМАНИ НА МЕЃУНАРОДНИОТ...

РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА

Универзитет „Св. Климент Охридски “ Битола

Економски факултет – Прилеп

Магистерски труд

КРЕДИТНИ АРАНЖМАНИ НА МЕЃУНАРОДНИОТ МОНЕТАРЕН

ФОНД -НИВНАТА СТАБИЛИЗАЦИСКА И ПРЕВЕНТИВНА УЛОГА

Кандидат: Ментор:

Викторија Јовчевски Спиркоска проф.д-р. Димко Кокароски

44/10

Прилеп

септември, 2015

КРЕДИТНИ АРАНЖМАНИ НА МЕЃУНАРОДНИОТ МОНЕТАРЕН ФОНД -НИВНАТА СТАБИЛИЗАЦИСКА И ПРЕВЕНТИВНА УЛОГА

2 МАГИСТЕРСКИ ТРУД

СОДРЖИНА

ВОВЕД

1.Функционирање и цели на ММФ во современата економија................................7

1.1. Цели и развој ..................................7

1.2. Процес на донесување одлуки и организација на Фондот............... 12

1.3. Извори на средства и Функции на фондот ....................18

1.4. Реформа на ММФ после глобалната финансиска криза ...................33

2. Преглед на кредитните аранжмани на Фондот ..............................37

2.1. Неповластени кредитни аранжмани .................................37

2.2. Повластени кредитни аранжмани ..................................39

2.3. Кредитна помош во вонредни ситуации ....................................44

2.4. Посебни олеснувања и отпис на долгот кај презадолжените змји...........46

3. Стабилизационата улога на ММФ кредитните аранжмани согледана преку стенд бај

аранжманите .............................. 48

3.1. Примена на стенд бај аранжманите ...............................52

3.2. Примена на стенд бај арнжманите во европските земји ...............................56

во периодот 2008-2011 година

3.3. Ефекти од примена на стенд бај аранжманите ................................60

4. Превентивната улога на ММФ кредитните аранжмани согледена преку Флексибилните

кредитни лининн FCL ................................... 70

4.1. Примена на Флексибилните кредитни линии ................................... 70

4.2. Ефекти од примена на Флексибилните кредитни линии ................................73

5. Анализа на соработката на Република Македонија со ММФ ...............................81

5.1. Користени кредитни аранжмани ..............................................82

5.2. Постигнати ефекти од користените аранжмани ...............................................88

Заклучок ...............................................99

Користена литература .................................................107



В О В Е Д

Историски гледано од седумдесетите години на минатиот век па се до сега,меѓународниот

финански систем се соочи со бројни кризи кои предизвикаа сериозни потреси, и истите се

појавуваа во одредени земји и региони, а не ретко имаа и глобално влијание.

Глобализацијата како процес кој се развива и ја обележува современата економија даде

многу предности, но исто така се појавија и нови играчи, интеракциите помеѓу нив стануваат

сé покомплексни и истите станаа доволно моќни за да предизвикаат сериозни потреси преку

своите домашни политики.

Последната глобална економско – финанскиска криза од 2007/2008 година ја потврди

повторно централната улога на Меѓународниот монетарен фонд во менаџирањето со кризите

кои не ретко го погодоваат меѓународниот фнансиски систем.

Цената беше превисока, а еден од заклучоците е и фактот дека се поголемата меѓусебна

поврзаност и зависност на економиите во меѓународната трговија и во финансискиот сектор

како последица може да имплицира брзо прелевање на проблемите од една во друга

национлна економија заземајќи глобална димензија.

Имено, Меѓународниот монетарен фонд, како меѓународна институција, водејќи се од

целите поради кои е основан, како што се унапредувањето на меѓународната монетарна

соработка, овозможување на експанзија и рамномерен раст на меѓународната трговија,

промовирање на стабилност на девизниот курс, воспоставување мултилатерален систем на

плаќања, обезбедување ликвидност на земјите членки под определени услови кога за тоа има

потреба, со еден збор кажано нормализирање на меѓународните финансиски состојби во

светот, многупати ги доградуваше и развиваше своите финансиски инструменти,

прилагодувајќи ги на потребите на новоноастанатите состојби.

Имајќи ги во предвид постојаните критики кои Фондот ги трпеше за своите прудентни

политики и критериуми по теркот „еден критериум е добар за сите земји кориснички„ на

кредитни аранжмани како и реформите кои се направија после 2009 та година предмет на



истражување на овој магистерски труд се кредитните аранжмани на Фондот и нивната

превентивна и стабилизациска улога кај земјите кориснички .

Имајќи го предвид предметот на истражување, главната цел на истражувањето конкретно

ќе се фокусира на стабилизациската и превентивната улога на кредитни аранжмани на

Меѓународниот монетарен фонд (во понатамошниот текст ММФ) согледана преку:

реформата на ММФ после глобалната економска криза, стенд бај аранжманите,

флексибилните кредитни линии и кредитните линии од претпазливост . Но, покрај оваа

главна цел, со истражувањето интенција е да се постигнат и следниве цели :

Да се направи анализа на реформите во ММФ после глобалната економска криза

со цел да се согледаат квалитативните и квантитативни промени во начинот на

функционирање на Фондот

Колку овие промени можат да го носат атрибутот првентивни регулаторни

механизми за спречување на појава на криза.

Определување на карактеристиките на кредитните аранжмани на ММФ како и

критериумите кои Фондот ги наметнува или сугерира како услов за нивно

одобрување.

Да се согледаат постигнатите ефекти во одбрани земји од примената на ММФ

кредитните аранжмани за ублажување на последиците од кризата

Да се согледаат постигнатите ефекти во одбрани земји од примената на ММФ

кредитните аранжмани чија намена е превенција на криза.

Да се идентификуваат состојбите кои ја наметнаа потребата од користење на

ММФ кредитните аранжмани во Република Македонија

Да се објасни и оцени влијанието на користените ММФ кредитни аранжмани во

Република Македонија во контекст на нејзините стабилизациски и развојни

потреби.

Во функција на постигнување на поставените цели, концепциски трудот е осмислен

во пет дела.

Во првиот дел ќе биде даден осврт на основањето, целите и функционирањето на

Фондот. Понатаму, ќе биде претставена организационата поставеност и начинот на

функционирање на Фондот ќе се направи и осврт на изворите на средствата на Фондот со

посебен акцент на специјалните права на влечење, но и на златото и позајмиците . Исто така



ќе бидат образложени и квотите и гласачките права на земјите членки.Во овој дел посветено

е внимание на основните функции на Фондот преку кои ги реализира или настојува да ги

реализира целите поради кои е основан, а тоа се макроекономски теми како што е

меѓународната монетарна политика и стабилноста на девизните курсови и помош на земјите

членки кои се соочуваат со потешкотии во билансот на плаќање или со други зборови

менаџирање со кризите и превенција на истите .Своите функции Фондот настојува да ги

реализира преку своите мисии на набљудување, финансиската и техничката помош, затоа во

овој дел им се дава посебно место и сите три посебно ќе се разгледуваат идентификувајќи ги

нивните позитивни аспекти, но и посочување на недостатоците кои како критика

произлегуваат од компетентната стручна литература која ја третира оваа проблематика. Од

причини што улогата и активностите на Фондот доаѓаат до израз во услови на криза во овој

дел е посветено внимание и на детерминатите кои ја наметнаа потребата од реформирање на

Фондот од гледна точка на резултатите кои Фондот ги покажа во справувањето со

последната глобална економско- финансиска криза како и на суштината на тие реформи .

Во вториот дел е даден преглед на постоечките аранжмани на Фондот, со цел да се

согледа нивната намена и критериумите кои земјите членки треба да ги исполнат за наивно

користење.

Третиот дел во фокусот на своето внимание ја има задачата на Фондот која се

однесува на менаџирањето во услови на криза согледана преку стенд бај аранжманите како

еден од најшироко користените инструменти на стабилизационата политика на Фондот. За

таа цел ќе бидат разгледани условите под кои се доделуваат и применуваат овие аранжмани,

како и ефектите согледани преку нивото на инфлација и платниот биланс како индикатори на

ефектите постигнати со користењето на стенд бај аранжманите кај земји кориснички.

Четвртиот дел е посветен на задачата која Фондот ја има во превенцијата на кризате

согледана преку Флексибилните кредитни линии (Flexible credit line)како релативно нова

алатка кои Фондот ги користи за оваа намена. Имено , почнувајќи од Азиската криза во 90 –

те години на минатиот век па наваму, Фондот беше критикуван за своите унифицирани

услови под кои ги доделува кредитните аранжмани. Како одговор на оваа критика на

почетокот на 2009 година Фондот изврши ревизија на своите кредитни инструменти и услови

под кои ги склучува аранжманите за истите. Резултат на оваа ревизија се и Флексибилните

кредитни линии (Flexible credit line) . За таа цел ќе бидат разгледани условите под кои се

доделуваат и применуваат овие аранжмани , како и ефектите кои се постигнати од нивното

користење кај земји кориснички, согледани преку соодветни макроекономски и финансиски



индикатори имајќи го предвид фактот дека овој инструмент како доминантна ја има

функцијата на осигурување односно еден вид замена или зајакнување на резеревите.

Петтиот дел е целосно посветен на анализата на соработката на Република

Македонија со ММФ.Имено, во овој дел ќе биде направен обид да се идентификуваат

детерминантите кои ја наметнаа потребата од користење на ММФ кредитните аранжмани, да

се даде одговор на прашањето колку овие аранжмани се користеа во функција на развојните

потреби на Република Македонија и во функција на справување со последиците од долгиот

процес на транзиција како што се: структурните прилагодувања, високата стапка на

невработеност, дефицитот на надворешно трговскиот биланс, порастот на јавниот долг кон

странство. За таа цел ќе биде даден детален историски осврт од сите досега користени

аранжмани со Фондот како и преставени ефектите од истите согледани преку соодветните

извештаи на Фондот за Република Македонија со цел да се обидеме да ја оцениме

соработката на Република Македонија со Фондот .

Истражувањето во основа ќе се темели на примена на секундарни податоци. При

реализацијата на истражувањето ќе се користи комбинација од квантитативни, квалитативни

и компаративни методи на истражување со цел добивање што поконкретна слика за

истражуваната проблематика. За собирање на податоците ќе бидат употребени техниките на

анализа на постојната стручна литература, критика на претходни анализи и истражувања

поврзани со оваа проблематика, документација за правната регулатива како на меѓународно

така и на национално ниво, статистички извештаи и сл.

Со изработката на овај труд очекувам да се даде реална претстава за значењето на ММФ

кредитните аранжмани преку целите кои се постигнати користејќи ги во услови на

стабилизација после криза или како превенција од криза, но и на потребата од изнаоѓање

соодветни начини за прилагодување на прудентните политики кои Фондот ги наметнува при

склучување на овие аранжмани.



1. ФУНКЦИОНИРАЊЕ И ЦЕЛИ НА ММФ ВО СОВРЕМЕНАТА ЕКОНОМИЈА

Формиран во 1944 година, Меѓународниот монетаран фонд е една од најстарите

меѓународни финансиски институции. Фондот се соочува со решавање на макроекономски

проблеми, како што се меѓународните монетарни политики и стабилноста на девизните

курсеви, но, и помош за земјите членки кога се соочуваат со проблеми во билансот на

плаќања. Почнувајќи од деведесеттите години на минатиот век една од водечките

одговорности на Фондот е промовирарањето и одржувањето на финансиската стабилност во

светот.

1.1 Цели и развој

Фундаментите на повоениот монетарен и финансиски поредок во светот се поставени со

историската по значење меѓународна монетарно-финансиска конференција на Обединетите

нации одржана на 22. Јули 1944. година во Бретон Вудс , САД ( Bretton Woods, New

Hampshire, USA)1. Четириесет и пет земји, меѓу кои и поранешна СФРЈ се потписнички на

„Бретонвудскиот договор“ со кој се формирани Меѓународниот Монетарен Фонд и Светска

Банка . Имајќи го предвид фактот дека овие институции се формирани непосредно после

Втората светска војна која беше имплицирана пред се од Големата депресија во раните

триесетти години на дваесеттиот век, овие две институции имаа за цел да ги спречат

штетните економски политики (протекционизмот, политиката уништи го соседот,

царинските војни, конкурентските девалвации) кои беа причина за Големата депресија и

повторно да ја вратат довербата во меѓународната соработка и во меѓународниот систем.

1 http://external.worldbankimflib.org/Bwf/whatisbw.htm



Официјално ММФ почнува со работа на крајот на 1945 година откако 29 земји го

ратификуваа Статутот на ММФ на 27. декември 1945 година2.

Во соработка со земјите членки, еден од приоритетите на ММФ е формирање на

мултилатерален либерален систем на меѓународни плаќања, со цел да се олесни развојот на

меѓународната трговија што би резултирало со подигнување и одржување на висок степен на

вработеност и реални приходи, како и развој на производственитените можности на сите

земји во светот. Меѓународниот монетарен фонд исто така е замислен и како место за

заедничка соработка и меѓусебна консултација на земјите членки, кој преку својот стручен

персонал ќе им помага на земјите членки во управувањето со монетарно – финансиските

работи , и најпосле, со своите расположиви средства ќе им помага на земјите со

платнобилансни потешкотии.

Во текот на раните четириесетти години од дваесеттиот век дефинирани се два плана

за решавање на растечките меѓународни финансиски проблеми. Британскиот план познат

како „ Одредби за маѓународна клириншка унија“ кој го изработил Џон Мејнард Кејнз ( John

Maynard Keynes) предвидувал воведување на меѓународни позајмици говорејќи за повоен

меѓународен заем.Кејнз предлагал клириншка унија која би имала одреден „базен“ на

ресурси од кој би позајмувале земјите кои се соочуваат со дефицит во платниот биланс. Од

земјите кои се соочуваат со дефицит било барано да ја прилагодат својата потрошовучка за

увоз со цел дефицитот да се ограничи или да не се шири , а заемот од Клириншката унија би

им овозможил постапност во прилагодувањето и решавањето на тешкотиите. За ваквиот план

да биде ефикасен, Кејнз ја предвидел Клириншката унија со огромни ресурси кои ќе бидат

обезбедени од земјите со суфицит во билансот на палаќање. Во времето на Бретонвудската

конференција , САД била земја со најголем трговски суфицит.

Планот на Соеденитеите американски држави (Preliminary Draft Proposal for a United

Nations Stabilization Fund and Bank for Reconstruction and Development of the United Nations

and Associated Nations ) , кој е предложен од Harry Dexter White, предвидувал сите земји

својот допринос да го вклучат во многу помал „стабилизациски фонд“ од кој земјите кои се

соочуваат со дефицит во платниот биланс би можеле да купуваат странски валути. Додека

планот на Кејнз предвидувал допринос од вкупно 26 милијарди долари од кои 23 милијарди

2 https://www.imf.org/external/pubs/ft/aa/index.htm



требало да ги обезбеди САД, планот на Вајт предвидувал само 5 милијарди долари од кои 2

милијарди требало да ги обезбедат САД.3

Овие два плана , заедно со Францускиот и Кандскиот план се преговарани во

почетокот на четириесеттите години од минатиот век и овие преговори завршуваат со

договор за Бретонвудскиот Меѓународен Монетарен Фонд кој содржел најмногу примеси од

планот кој го предложил Вајт. Впишаниот износ изнесувал 8,8 милијарди долари од кои 2,75

милијарди обезбедиле САД.4 Ресурсите на новоформираниот ММФ не се покажаа доволни

да ја стабилизираат економијата и курсевите во Европа после Втората светска војна. САД

според Маршаловиот план одлучиле директно да и помогнат на Европа со вкупно 13

милијарди долари во периодот од 1947-1953 година отлолку да го зголемат запишаниот

износ во ММФ. САД сакале поголема контрола од онаа која би им ја обезбедил ММФ ,

Европа исто така не барала помош од ММФ , така што ММФ практично бил исклучен од

процесот на обнова на Европа после втората светска војна што упатува на заклучокот дека од

самото формирање ММФ не ја одиграл улогата заради која бил формиран.

Според Бретонвудскиот систем , валутите на земјите членки на ММФ можеле да

варираат само +-1%. Доколку валутата падне под долната граница ММФ би дал позајмица за

одржување на конкретната валута. Таквите позајмици можеле да служат само за благи

прилагодувања како што е на пример состојба на умерен раст на увозот и умерен пад на

извозот, додека поголеми потешкотии настанувале во случаи кога требало да се сочува

валутата во моменти на фискален дефицит и експанзивна монетарна политика. Сите валути

биле контролирани од страни на ММФ и секоја девалвација требало да биде потврдена од

Фондот. Праксата покажала дека кога земјата нема да успее да го задржи фиксниот курс , се

создава многу поголема нестабилност. Отстарнувањето на нестабилноста би било

поефикасно доколку е дозволен флуктуирачки курс , особено ако земјата се најде во

ситуација да мора да бара согласност од Фондот за девалвација на својата валута согласно

Статутот на Фондот. На овој начин пазарно водениот девизен курс станал подобра

алтернатива за индустриски развиените земји, отколку да се обраќаат до ММФ.

Сето ова доведе до распад на Бретонвудскиот валутен систем. Порастот на

мобилноста на капиталот и надворешнотрговската размена во текот на педесетите и

3J. Keith Horsefield “Twenty Years of International Monetary Cooperation” , International Monetary Fund ,

http://www.imsreform.org/reserve/pdf/whiteplan.pdf достапно на ден 03.12.2014 година 4James М. Boughton “Why White not Keyns?” Inventing the Postwar International Monetary System ,

http://www.imf.org/external/pubs/ft/wp/2002/wp0252.pdfдостапно на ден 03,12,2014 година

http://www.imsreform.org/reserve/pdf/whiteplan.pdf

http://www.imf.org/external/pubs/ft/wp/2002/wp0252.pdf



шеесетите години од дваесетиот век беа основен предуслов за крах на златниот стандард на

Бретонвудскиот систем. Во 19715 година Соединетите Американски Држави ја суспендираа

одлуката за врзување на доларот за златото, после што следуваа две девалвации на доларот,

шпекулативен атак на стерлинг фунтата како и одлука на Швајцарија, Германија, Франција

и неколку други европски земји да прифатат флуктуирачки курс на своите валути. До 1973

година високо развиените индустриски земји го напуштија фиксниот девизен курс, со што

исчезнува и првобитната причина за постоење на ММФ.

Многу критичари веруваат дека токму погоре наведеното е причината зошто ММФ во

текот на седумдесетитте години од дваесетиот век и годините потоа своето внимание го

насочува од високоразвиените кон земјите во развој

Графикон 1: Процент на одобрени кредити од ММФ по групи земји,1970-2010

Графиконот погоре илустрира значајна промена во составот на заемите на ММФ

почнувајќи од седумдесетите години на дваесеттиот век. Развиените економии се јавуваат

како корисници на над 75% од вкупните заеми на ММФ во 1970 година во деновите кога

режимот на фиксните девизни курсеви го доживува својот пад .До деведесеттите години од

дваесеттиот век нивното учество како корисници на заемите од ММФ опаѓа речиси на 0 ,

5 https://www.imf.org/external/about/histend.htm

percentage of total outstanding credit) (

0

10

20

30

40

50

60

70

80

1985 2010 2005 2000 1995 1990 1970 1975 1980

Sub-Saharan Africa Developing Asia Mid.East & N. Africa

Western Hemisphere Emerging Europe Advanced Economies

Source: International Monetary Fund.



пред да се зголеми кон крајот на деведесетите години од дваесетиот век ( тоа се заемите за

Кореа и Русија) и после последната финанасиска светска криза.Во 2010 година , за време на

неколкуте големи програми за Европа ,развиените економии се јавуваат како корисници на

17% од вкупните кредитни заеми на ММФ. Заемите за Латинска Америка почнуваат да

растат во седумдесетите години на дваесетиот век , но порапидно зголемување забележуваат

во периодот на должничката криза во осумдесетите години од дваесеттиот век ,

достигнувајќи го зенитот во 1990 година. Заемите се зголемуваат после 2000 година како

резултат на трите големи програми за Аргентина, Бразил и Уругвај, но последните години

бележат пад и веќе во 2010 та година се најниско историско ниво, заедно со економиите на

Азија. 6

Со Статутот на Меѓународниот Монетарен Фонд во членот 2 точка под насловот цели се

дефинирани и целите како што следува7:

„

(i) Да ја развива и унапредува меѓународната монетарна соработка преку постојана

установа која ќе обезбедува консултации и соработка при решавањето на

Меѓународните монетарни прашања.

(ii) Да овозможува експанзија и рамномерен раст на меѓународната трговија и на тој

начина да придонесе во обезбедувањето на високо ниво на вработеност и релен

доход , како и да ги развива производствените можности на сите земји членки како

примарна цел на економската политика.

(iii)Да промовира стиблност на девизниот курс, да одржува правилни аранжмани за

девизниот курс помеѓу земјите членки и да избегнува конкурентска депрецијација

на девизниот курс.

(iv) Да помага во воспоставувањето на мултилатерален систем на плаќања со почитување

на тековните трансакции помеѓу земјите членки и да ги елиминира девизните

ограничувања кои пречат во развојот на меѓународната трговија.

(v) Да им влева сигурност на земјте членки, ставајќи им ги привремено на располагање

средствата на Фондот, со соодветни обезбедувања, обезбедувајќи им на таој начин

можност да ја корегираат нерамнотежата во билансот на плаќања без притоа да

користат мерки кои се штетни за националната или меѓународна благосостјба.

6Martin A.Weiss International Monetary Fund “Background and Issues for Congress”, Congressional Research

Service, July , 17 , 2014 https://www.fas.org/sgp/crs/misc/R42019.pdfдостапно на ден 04.12.2014 7Articles of Agreements of the International Monetary Fund https://www.imf.org/external/pubs/ft/aa/pdf/aa.pdf

достапно на ден 08.12.2014

https://www.fas.org/sgp/crs/misc/R42019.pdf

https://www.imf.org/external/pubs/ft/aa/pdf/aa.pdf



Во контекст на горе изнесеното, да го скратува траењето и да го намалува степенот на

нерамнотежа во меѓународните платни биланси на земјите членки. “ (Articles of

Agreements of the International Monetary Fund, Article I purposes)

1.2. Процес на донесување одлуки и организација на Фондот

Меѓународниот Монетарен Фонд моментално брои 188 земји членки што во суштина би ги

преставувало скоро сите земји од светот со оглед на тоа што Обединетите Нации бројат

вкупно 193 земји членки.

Имајќи го предвид фактот дека Фондотот преставува глобална финанасиска инситуција

важно е да се разгледа процесот на одлучување.

Со Статутот на ММФ е определено дека ММФ ги донесува одлуките со различни видови на

гласање од кои наједноставно е простото мнозинство кое подразбира 85% од вкупниот број

на гласови. Секоја држава членка има определен број на гласови пропорционално на

големината на запишаниот капитал односно квотата8 во ММФ.Мандатот и управувањето со

ММФ еволуирале низ текот на времето како проактивен одговор на промените во глобалната

економија овозможувајќу му на тој начин да ја зачува својата примрна улога во

меѓународниот финансиски поредок.

Меѓународниот Монетарен Фонд се состои од : Одбор на Гувернери, Извршен одбор,

генерален директор и персонал 9.

За својата работа ММФ ги известува владите на сите земји членки преку одборот на

гувернери, Меѓународниот монетарен и фанинаскиски одбор и Извршниот одбор. највисок

орган на одлучување во ММФ преставува Одборот на гувернери кој е составен од по еден

гувернер и еден заменик од секоја земја членкакој го именува државата членка и најчесто тоа

е министерот за финансии или гувернерот на централната банка.

Одборот на гувернери се состанува еднаш годишно што упатува на тоа дека најголем број од

членките не се вклучени во секојдневните активности на Фондот . Согласно своите

8 Квотата во оваа смисла преставува своевиден банкарски депозит преку кој земјата сопственик оставрува и камата од

активноста на Фондот. 9 http://www.imf.org/external/about/govstruct.htm достапно на ден 13.01.2015 година



надлежности одборот на гувернери донесува одлуки како да се решаваат меѓународните

монетерни прашања и ги усвојува соодветните резолуции.

Меѓународниот монетарен финансиски одбор е одговорен за советување и известување на

Одборот на гувернери, како и за управување и моделирање на меѓународниот монетарен и

финансиски систем .

Извршниот одбор на ММФ се состои од 24 директори кои ги координираат секојдневните

активности на Фондот. Се состанува неколкупати неделно. Споменатите директори ги

преставуваат сите земји членки, со тоа што пет членки на ММФ кои имаат највисока квота

по автоматизам го поставуваат својот директор во Извршниот одбор на ММФ : САД,

Јапонија, Германија, Франција и Велика Британија ( од 1971 година се досега оваа група од

пет земји е во истиот состав) а, уште на две други земји може да им биде дозволено да

постават свои директори во Извршниот одбор на ММФ. Тоа се најчесто земји кои имаат

висока квота и за чија валута постои голема побарувачка, најчесто Канада, Индија, Италија,

и Саудиска Арабија. Неколку одбрани директори преставуваат само една економски силна

земја членка како на пример Саудиска Арабија, Кина, Руската федерација додека останатите

се групирани во групи од четири и повеќе земји членки.При формирањето на групите може

да се користи регионалниот или лингвистичкиот критериум, но посебно правило не постои.

При одлучувањето на Извршниот одбор секој директор контролира одредена сума од

вкупните гласови на земјите членки кои ги преставува. Така на пример директорот на

Екваторијална Гвинеја со гласовите на 24-те земји кои ги преставува имал учество од само

1,3%10

во вкупниот број гласови во Извршниот одбор, додека САД учествувале со 16,07% од

вкупниот број гласови.

Моментално Република Македонија е во група од петнаесет земји членки11

на чело со

холандскиот директор Menno Snel. Македонија располага со 1,42612

гласови , додека групата

во која се наоѓа има 165,49613

или 6,57%14

од вкупниот број гласови.

Извршниот Одбор третира широк спектар на прашања од оперативен и административен

карактер, го избира генералниот директор, изготвува и издава годишни извештаи, ги

раководи консултациите со земјите членки согласно членот IV од Статутот. Меѓународниот 10

James Raymond Vreeland, “Baying Bretton Woods” страна 4

http://s3.amazonaws.com/aiddata/Vreeland_aiddata.pdf достапно на ден 13.01.2015 година 11

Ерменија, Белгија, Босна и Херцеговина, Бугарија, Хрватска, Кипар, Грузија, Израел, Луксембург,

Македонија, Молдавија, Црна Гора, Холандија, Романија и Украина

http://www.imf.org/external/np/sec/memdir/eds.aspx достапно на ден 13.01.2015 година 12

http://www.imf.org/external/np/sec/memdir/eds.aspx достапно на ден 13.01.2015 година 13

ibidem 14

ibidem

http://s3.amazonaws.com/aiddata/Vreeland_aiddata.pdf

http://www.imf.org/external/np/sec/memdir/eds.aspx

http://www.imf.org/external/np/sec/memdir/eds.aspx



монетарен и финансиски одбор (IMFC – International Monetary and Financial Committe ) ги

насочува активностите на Извршниот одбор кои активности ги извршува персоналот на

Фондот. При одлучувањето „доминира принципот на консензус кој во пракса го минимизира

ризикот од конфронтации за одредени осетливи прашања помеѓу земјите членки и го

промовира договорното одлучување како крајна цел “ Decision-making at the IMF,

Септември 2005 15

.

Генералниот директор на ММФ го предводи ММФ, претседава со Извршниот Одбор и е

шеф на персоналот на ММФ, а му помагаат првиот заменик и уште два други заменици.

Генералниот директор на ММф го избира извршниот одбор и од основањето до денеска

ММФ имал вкупно единаесет генерални директори сите од Европа , од 05.07.2011 година

генерален директор на ММФ е французинкатаCristine Legarde воедно и прва жена вршител

на оваа функција.16

Дијаграм1: Организациона структура на ММФ

15

http://www.brettonwoodsproject.org/2005/09/art-351636/ достапно на ден 13.01.2015 16

https://www.imf.org/external/np/exr/chron/mds.aspдостапно на ден 13.05.2015 година



Извор: Дијаграмот е преземен од следниот линк

https://www.imf.org/external/np/obp/orgcht.htm

Покрај ваквата функционална организациона поставеност, ММФ има уште пет регионални

оддели и тоа:

1. Африка ( кој оддел опфаќа 44 земји)

2. Азија и Пацификот (кој оддел опфаќа 33 земји)

3. Европа ( кој оддел опфаќа 46 земји, од кои 44 се земји членки на ММФ)

4. Блискиот Исток и Централна Азија ( кој оддел опфаќа 31 земја) и

5. Западната хемисфера (кој оддел покрива 44 земји) и



Како што е прикажано на дијаграмот погоре најголем број од овие оддели се под директна

контрола на генералниот директор и неговите заменици.

Институтот на ММФ17обезбедува и обуки во врска со макроекономските анализи и

политики за потребите на официјалните представници на земјите членки на ММФ и

персоналот на ММФ.

Политичките лидири и официјални преставници од светот исто така влијаат врз

моделирањето на стратегијата, политиките и активностите кои произлегуваат од тие

стратегии и политики на ММФ преку учество во различни тела како што се Парискиот клуб,

Групата 20 и други.

Имајќи го предвид силното влијание кое врз глобалните економски текови и финансиската

моќ на ММФ го имаат Парискиот клуб и Групата 20, а во контекст на потребите на

постигнување на целта на овој труд, во оваа прилика ќе бидат објаснети само овие две групи.

На годишното собрание на гувернерите на Фондот одржано 1961 година во Виена се

актуелизира прашањето за зголемување на финансиските средства на Фондот кои би биле

доволни за да се интервенира во случај на платнобилансни потешкотии посебно на

водечките високоразвиени индустриски земји. Предложено е ова прашање да се решава со

помош на склучување договори за заеми во форма на стебд бај аранжмани со водечките

индустриски развиени земји чие што економски активности имаат значително влијание врз

движењата на светската трговија и во сферата на меѓународните плаќања.

Врз основа на овој предлог во Париз на 13.12.1961 година оржан е состанок на министрите за

финансии на водечките десет индустриски развиени земји воедно и финансиски најмоќни

земји членки: САД, Велика Британија, Канада, Франција, СР Германија, Холадија, Белгија,

Италија, Шведска и Јапонија, на кој соостанок е формиран Парискиот клуб со цел давање на

заемна помош во меѓусебните плаќања. Земјите членки на парискиот клуб врз основа на

погоре напишаното ја склучуваат Општата спогодба за позамување –GAB( General

Arrangement for Borrowing) и се обврзуваат на Фондот да му ги стават на располагање своите

валути во висина од 6 милијарди долари врз основа на стенд бај аранжман . Целта на ваквиот

тип на кредитирање била отстаранување на тешкотиите во плаќањето на земја членка на

клубот со цел антиципативно спречување и одстранување на пореметувањата во

меѓународниот монетарен систем.

17

http://www.imf.org/external/np/ins/english/about.htm достапно на ден 15.01.2015??/

http://www.imf.org/external/np/ins/english/about.htm



На секоја земја членка на клубот и е определана квота до чија што висина земјата членка на

клубот е подготвена да ја позајми својата валута на Фондот за горе споменатитата цел. Рокот

на враќање на овие средства е пет години со тоа што земјите членки на Парискиот клуб може

да побараат од Фондот враќање на заемот и пред доспевањето на рокот доколку дојде до

потешкотии во нивните меѓународни плаќања. Одлуката за продажба на девизните резерви

на една земја членка на клубот ја донесува самата земја со претходно консултирање со

генералниот директор на клубот. Општиот договор за позајмување – GAB е зацврстен во

1964 со придружувањето на Швајцарија која до тогаш не беше членка на Фондот.

Официјални набљудувачи на активностите на Парискиот клуб се Банката за меѓународни

израмнување(клиринг) , Европската Комисија, ММФ и ОЕЦД.

Групата 20 формално е конституирана на состанокот на Г-7 министрите за финансии во 1999

година, како нов форум за соработка и консултации за прашања кои се однесуваат на

меѓнародниот финансиски систем18. Преку студии, рецензии, поттикнување на дискусии

помеѓу клучните индустриски и новорастечките пазари , со политики кои се однесуваат на

промоција на меѓународната финансиска стабилност, Г 20 настојува да ги решава прашањата

кои ги надминуваат ингиренциите на постоечките организации. Со развојот на економската

криза , Г 20 преземаше се поактивна улога во глобалните економски прашања, што Г-20 ја

дефинира како водечки форум за меѓународна финансиска соработка . Членството на Г- 20 е

составено од министрите за финансии или гувернерите на централните банки на Г-7, други

дванаесет клучни земји во ММФ и Европската Унија. со цел да се обезбеди дека глобалните

економски форуми и институции работат заедно, директорот на ММФ и претседателот на

Светска банка, како и преседателот на IMFCи одборот за развој, исто така учествуваат на

состаноците на Г-20.

1.3. Извори на средства и Функции на фондот

1.3.1.Функции на ММФ

18

https://g20.org/

https://g20.org/



Во изменетата современа економија, Фондот со своите земји членки извршува три функции

со цел да се исполнат различните цели пропишани со Статутот на Фондот. Овие три функции

се:

Набљудување

Финансирање и

Техничка помош.

На ова место важно е да се напомене, дека Фондот не ги извршува сите три функции во сите

земји членки. Имено, земјите со развиени економии се предмет на набљудување исто како и

сите останати земји членки, но генерално земено тие не ги користат финансиските средства

на Фондот. Но, последната финансиска криза присили дел од помалите европски земји да

позајмуваат од Фондот. Така на пример во Ноември 2008, Ирска позајми 2,1 милијарди

долари од ММФ под услови на две годишен стенд бај аранжман, и во Мај 2010 Грција

склучи тригодишен стенд бај аранжман, позајмувајќи 30 милијарди евра од ММФ во рамките

на широкиот пакет за заедничка поддршка со ЕУ за Грција. Во дополнение на претходно

кажаното, овој тип на земји само во определени случаеви ја применуваат и техничката

помош. Некои земји во развој , како и земји во транзиција ги применуваат сите претходно

наброени функции на Фондот , а исто така и земјите со низок БДП.

Набљудување

Согласно Статутот, ММФ има мандат да ја набљудува политиката на девизен курс на

земјите членки со цел да осигура ефективно функционирање на меѓународниот монетарен

систем. Во оваа насока ММФ оценува дали екомската развојна политика на земјата членка е

во согласност со целите за одржлив раст и макроекономска стабилност.Овој процес на

ревизија и оценување е познат како процес на набљудување од страна на ММФ врз

економските политики на земјите членки. Од причина што овој процес кој во суштина

преставува и обврска за ММФ и земјите членки пропишан со членот IV од Статутот на

ММФ, може да се рече дека оваа билатерална соработка помеѓу ММФ и земјите членки во

суштина е на доброволна основа, од причина што земјите членки се потписнички на

Статутот на ММФ.

„...Набљудувањето е најважна од трите функции на Фондот од причини што има најшироки

импликации. Давајќи му ваква важност, Фондот, Меѓународниот монетарен и финансиски

комитет, Извршниот одбор и директорот на ММФ, набљудувањето го нарекоа како критична



точка во намерата за зајакнување...“MultilateralSurveillance, IndependetEvaluationOffice,

IMF,2006 , стр.7

Набљудувањето врз основа на членот IVод Статутот на Фондот се фокусури на следниве

подрачја во секоја земја членка:

Девизниот курс, фискалната и монетарната политика

Билансот на плаќање и динамиката на надворешниот долг

Влијанието на овие политики вра надворешните сметки

Меѓународното и регионално влијание на овие политики

Идентификација на потенцијалните потешкотии

Капиталната сметка, финансискиот и банкарскиот сектор, кои се релевантни за

макроекономската стабилност

Пазарот на труд, владеењето и опкружувањето.

После Источно азиската криза во 1997 година, забележително е дека ММФ го прошири

набљудувањето и на финансискиот сектор, откако неколку земји чии што економски

перворманси беа добри по неколку години и за кои ММФ постојано пишуваше солидни

годишни извештаи согласно членот IVод Статутот на ММФ, оддеднаш се соочија со

непредвидени многу значајни економски и финансиски тешкотии. За многу од проблемите

кои ја предизвикаа оваа криза беше утврдено дека својата причина ја влечат од слабоститите

во финансискиот сектор на овие земји, и беше одлучено да се зајакнат напорите на ММФ во

идентификувањето на слабоститите на финансискиот сектор и заканите од тие слабости врз

земјите членки. Како резултат на ова, додека набљудувањето по членот IV од Статутот на

ММФ го задржа својот фокус на девизниот курс, економската, монетарната и фискалната

политика, се развија и набљудувачки активности во форма на FSAP19

( Financial Sector

Assessment Programmes) програма за проценка на финансискиот секторкоја е воспоставена во

1999 година и подразбира активности насочени кон детална проценка на финансиската

состојба на земјите членки.

Во согласност со членот IV, набљудувачката мисија на Фондот вбројува и други форми на

набљудување, вклучувајќи го и набљудување на регионални групи20

од земјите членки, на

доброволна основа, и мултирлатерално21

набљудување на глобалната економија.

19

http://www.imf.org/external/np/fsap/fssa.aspx достапно на ден 20.01.2015 20

http://www.imf.org/external/pubs/cat/region.aspпристапено на ден 20.01.2015

http://www.imf.org/external/np/fsap/fssa.aspx

http://www.imf.org/external/pubs/cat/region.asp



Од погоре кажанато може да се заклучи дека набљудувачката функција на Фондот со текот

на времето се зајакнувала како одговор на новонастанатите состојби во глобалната

економија.Почнувајќи од 2006 година, забележителни се три важни развојни активности кои

се однесуваат на набљудувачката фукција на Фондот:

„

Најпрво, одлуката од Јуни 2006, да се отпочне со симултани консултации, помеѓу

неколку замји членки. Имено, фокусот на овие консултации беше да се стави фокус на

предизвикот кој произлегуваше од глобалниот дисбаланс на светската економија,

имајќи го во предвид високиот дефицит во тековната сметка на САДод една страна и

растечкиот суфицит во другите значајни земји. Земји членки кои беа вклучени во

мултилатерални симултани консултации беа САД, Кина, Евро зоната, Јапонија и

Саудиска Арабија.

Втората значајна измена на оваа функција на Фондот преставува одлуката на

извршниот одбор на ММФ од Јуни 200722

според која билатералното набљудување

треба да ги опфати сите политики кои може да се одразат на надворешната стабилност

на земјата, вклучително и набљудувањето на политиката на девизен курс на земјите

членки. Новиот пристап ќе овозможи насоки за водење на нивната политика за

девизен курс и ќе овозможи персоналот на ММФ да испита дали земјата членка

манипулира или не со девизниот курс со цел да постигне нефер компетитивна

предност пред другите земји членки.

Трето, глобалната фионансиска криза од 2007-2008 година, ја расветли силната

поврзаност помеѓу финансиските системи на многу развиени економии, вклучувајќи

ги оние на САД, неколку западно европски земји, Кина и Јапонија. Следствено, од

2007 година, ММФ го продлабочи, зајакна и зачести регионалното и

мултилатералното набљудување на најважните економии во светот. “ The International

Monetary Fund & Economyc Policy, Center for Financial and Management Studies, SAOS,

University of London,2012 страна 13.

21

Multilateral Surveillance, Independet Evaluation Office, IMF,2006 http://www.ieo-

imf.org/ieo/files/completedevaluations/09012006report.pdf пристапено на ден 20.01.2015 22

https://www.imf.org/external/np/sec/pn/2007/pn0769.htm достапно на ден 20.01.2015

http://www.ieo-imf.org/ieo/files/completedevaluations/09012006report.pdf

http://www.ieo-imf.org/ieo/files/completedevaluations/09012006report.pdf

https://www.imf.org/external/np/sec/pn/2007/pn0769.htm



Финансирање и политика на условување

Најпозната функција која Фондот ја извршува секако е финансирањето преку кредити и

заеми за земјите членки. Имено, земјите членки кои аплицираат и кои прифатиле

финансирање од ММФ се обврзани да ги прифатат и исполнат условите кои Фондот ги

наметнува.Овој пристап е познат како политика на условување, која се реализира преку

исполнување на следните критериуми:

PriorActions (Pas)23

– претставуваат мерки кои земјата мора да ги спроведе пред

извршниот одбор да го одобри заемот или пред да го заврши разгледувањето за

истиот. Овие мерки обезбедуваат сигурност дека програмата ќе успее. На пример

вклучуваат елиминација на контролата на цените или формално одобрување на

буџетот во програмираните фискални рамки

Quantitative performance criteria (QPCs)24

- се конкретни мерливи услови кои

мора да бидат исполнети.Тие секогаш се однесуваат на макроекономските

варијабли кои се под контрола на властите, како што се монетарните агрегати,

девизните резерви, фискалниот баланс и надворешните задолжувања.за

ислустрација , програмата може да определува ниво од минимум девизни резерви,

максимално ниво на средства на Централната банка или максимално ниво на

владино задолжување.

Indicative targets –Се користат како комплементарни на Quantitative performance

criteria25

Structural benchmarks26

-преставуваат квантитативно не мерливи мерки кои е

важно да бидат исполнети со цел постигнување на целите на програмата.Тие

варираат во зависност од видот на програмата и опфаѓаат мерки како што се на

пример подобрување на операциите на финансискиот сектор, градење на

социјална сигурност или зајакнување на јавниот финансиски сектор.

Доколку земјата ги исполни овие услови чекор по чекор таа ги добива наредните

транши од програмата, но доколку не се исполнети тогаш Извршниот одбор може да

преземе еден од двата следни чекори:

Може да одбие да го заврши прегледот на програмата, чекајќи на исполнување

на условите или 23

https://www.imf.org/external/np/exr/facts/conditio.htm достапно на ден 20.01.2015 24



https://www.imf.org/external/np/exr/facts/conditio.htm достапно на ден 20.01.2015

https://www.imf.org/external/np/exr/facts/conditio.htm






Или да даде еден или ноколку изборни услови кои претходно не се исполнети.

Во многу случаи кога постојат повеќе неисполенти услови, Извршниот одбор одбива да

продолжи со преглед на програмата и во ваков случај финансирањето е блокирано.

За земјите на кои им се потребни средства за стабилизирање на нивните економии, ваквата

кондиционалност преставувува тежок сплет на околности.Имено, кога еднаш ММФ

индицира дека програмата за финансирање согласно терминологијата на ММФ е стаvena

“off- track” , останатите милтилатерални, билатерални и приватни кредитори исто така

одлучуваат да ги оневозможат новите заеми или да побараат предвремено враќање на

претходно одобрените заеми на соодветната земја. Ваквите одлуки за последица може да

имаат и најчесто како што покажала праксата имаат сериозен одлив на капитал од земјата,

предизвикувајќи други сериозни нарушувања на нејзината економија. Од овие причини

земјите членки кои презеле активности за финансирање од програмите на Фондот треба да се

осигураат дека се во состојба да ги исполнат уловите кои ги наметнува Фондот на почетокот

на програмата.

Техничка помош

Третата важна функција на Фондот е техничката помош, која се однесува на следниве

области:27

Дизајнирање и имплементација на фискалната и монетарната политика;

Градење на институциите(пример развој на Централната банка и сл);

Раководење и пресметување на трансакциите со Фондот

Прибирање и процесирање на статистичките податоци

Обука за властите

Преку обезбедување на техничката помош, ММФ ги промовира своите стратегии за

стабилизација во земјите кои добиваат финансиска помош.

Покрај тоа што набљудувањето, финансирањето и техничката помош се одделни

функции на Фондот, сепак станува збор за функции кои се тесно поврзани.На пример,

набљудувањето според членот IV од Статутот на Фондот може да посочи дека постои во

одредена земја постои слабост во финансискиот ситем, што побарува активности за

зајакнување на финансиските институции или подобрување на ефикасноста на

финансискиот регулаторен систем на земјата. Ваквата информација овозможува Фондот

27

https://www.imf.org/external/np/exr/facts/tech.htm достапно на ден 20.01.2015

https://www.imf.org/external/np/exr/facts/tech.htm



да определи и пакет од техничка помош за земјата која доставила барање до Фондот за

заем.

1.3.2.Извори на средства

Златото игра централна улога во меѓународниот монетарен систем се до колапсот на

бретонвудскиот систем во седумдесетите години од минатиот век.И покрај тоа што одтогаш

улогата на златото постепено се намалуваше, златото и понатаму е важна компонента во

структурата на резервите на многу земји.Еден од најзначајните официјални сопственици на

злато е и ММФ. ММФ располага вкупно со 90,5 милиони унци злато.

Неговата вкупна вредност во билансот на состојба по тековни пазарни цени (на ден

03.10.2014 изнесува 114,8 милијарди долари.28

Дел од овие златни резерви ММФ ги има стекнато пред , а дел после втората измена и

дополнение на Статутот во април 1978 г. Имено, најголемиот дел од своите златни резерви

ММф го стекна пред втората измена и дополнение на Статутот преку четири основни видови

на трансакции.

1. Во 1944 година кога е основан ММФ , одлучено е 25% од почетната квота и наредните

дополнувања на квотата да се уплаќаат во злато

2. Сите плаќања на трошоците односно каматите на земјите членки за користење на

кредите од ММФ се вршени обично во злато

3. Кога една земја членка сакала да откупи валута од друга земја тоа единствено можела

да го стори со продажба на злато на ММФ. Оваа одредба за продажба на злато на ММФ

најмногу ја искористила Јужна Африка во периодот од 1970-1971 год.

4.Земјите членки на ММФ можеле да го користат златото за да ги вратат кредитите од

ММФ.

Втората измена и дополнување на Статутот на ММФ во април 1978 година во суштина ја

променила улогата на златото во меѓународниот монетарен систем. Имено, укината е

специјалната цена на златото и ставен е крај на задолжителната примена на златото во

трансакциите помеѓу ММФ и неговите земји членки.Покрај тоа, дури и кога ММФ

работи со злато го избегнува управувањето со цената на златото или воспоставување на

фиксна цена за истото.

28

податокот е преземен од следниот линк https://www.imf.org/external/np/exr/facts/gold.htm



После втората измена на Статутот на ММФ, ограничена е и потребата на златото во

трансакциите.. ММФ може да продаде злато врз основа на тековната пазарна цена, но ,

може и да прифати злато за исплаќање на долг по користен кредит од земја членка по

договорна цена, а врз основа на пазарната цена во моментот на прифаќање. Таквите

трансакции бараат одобрување од Извршниот Одбор и тоа мнозинство од гласовите.

Според втората измена на Статутот, на ММФ му е овозможено да изврши и реституција

на златото со кое располага на оние земји кои биле негови членки пред 31.08.1975 година.

Реституцијата подразбира продажба на злато според некогашната официјална цена од 35

SDRпо унца злато, на оние земји кои се согласиле да купат злато сразмерно на

големината на нивните квоти, на денот на втората измена на статутот.

Имено, во првиот чекор ММФ на земјата членка и продава злато по пазарна цена, а профитот

го вложува на посебна сметка во корист на Иницијатаивата за помош на презадолжените

сиромашни земји. Во вториот чекор, ММФ веднаш ја прифаќа назад истата количина злато

по пазарна вредност од земјата членка која има финаниски обврски. На крајот овие

трансакции се одразуваат само на левата страна на билансот на Фондот , само

книговодствено, што упатува на заклучок дека физичката количина на злато во суштина

останува непромната и друго дека златото ретко е трансферирано од земја во земја со цел

израмнување на сметките, а израмнувањето е вршено книговодствено.

Во поновата историја на Фондот, Извршниот одбор на Фондот на 18.09.2009г одобри

продажба на 403,3 тони злато (12,97 милиони унци ) што изнесува околу една осмина од

вкупната количина на злато со која располага Фондот. Во согласност со приоритетното

одбегнување на пореметувањата на пазарот на злато, Извршниот одбор усвои модалитети за

продажба на златото во согласност со насоките кои ги воспостави во февруари 2008 година и

тоа:

Продажбата е ограничена на износ на злато од една осмина од вкупната количина на

злато која Фондот ја стекнал после вторите измени и дополнувања на Статутот.

Продажбата на злато од Фондот не би требало да се надоврзува на најавените

продажби од официјални изори.

Да се истражи можноста за продажба на злато на еден или повеќе официјални

сопственици на резерви на злато. Предноста на оваа мерка би требало да биде тоа што

таквата трансакција ќе овозможи распредлба на официјалните златни резерви без

промена на вкупните официјални резерви. Исто така би требало да има и практични

предности за Фондот кој би можел да оствари и приходи од предвремените продажби

, и на тој тачин да почне да генерира приходи од пораните задолжувања.



Отсуството на задоволителен интерес за директно купување на злато од страна на

други официјални сопствениви на златни резерви, води кон продажба во фази на

пазарот како најсоодветна форма за потенцијална продажба на злато.

Сигурното управување и контролната мрежа заедно со високиот степен на

транспарентност, преставуваат основа за постоење на одговорен пристап за продажба

на златото на Фондот.

Со овие мерки Извршниот одбор на ММФ ги потврдува своите долгорочни принципи, а тоа е

неговата системска одговорност во пронаоѓањето начини да се избегнат пореметувањата на

пазарот, кои би можеле негативно да влијаат на: резервите на злато, опствениците на злато,

производителите на злато и функционирањето на пазарот на злато.

Специјалните права за влечење( Special Drawing Rights – SDR) се воспоставени во

1969 година со првата измена на Статутот на ММФ.

Воведувањето на специјалните права на влечење во меѓународниот монетарен систем

преставував обид за организиран систем за креирање на меѓународна ликвидност, независно

од националните монетарни политики. Целта на овој монетарен механизам е на долг рок да

се дополнуваат постоечките средства за меѓународна ликвидност во случај кога има недостиг

од нив.

На состанокот на Клубот 10 во Рио де Женеиро во 1967 година и во Стокхолм 1968 година е

договорена реформа на меѓународниот монетарен систем која би имала за крајна цел

воведување на посебно средство со функција на плаќање во случајот специјалните права за

влечење, покрај златото и американскиот долар. На овој начин специјалните права на

влечење го покривале дефицитот на златните резерви коиод 1960 та година биле зголемени

само за 20% наспроти растот на обемот на меѓународната трговија кој се зголемил за повеќе

од два пати.

Смислата на воведување на специјалните права за влечење е да се заштити меѓународниот

монетарен систем од зависноста на само една валута- американскиот долар.

Специјалните права за влечење се користат во следните трансакциите:

Во трансакциите со одредување. Имено Фондот ги определува земјите со стабилна

платнобилансна и висока ликвидна позиција кои треба да обезбедат дел од својата

валута во замена за специјални права за влечење.Потоа вака обезбедените резерви од

таа валута би се користела за финанасирање на дефицитот во платниот билан на

определена земја која се соочува со платнобилансни потешкотии.

Во трансакциите помеѓу учесниците во системот на специјална права на влечење и

Фондот.



Во трансакциите за продажба на специјални права на влечење за определена валута по

договор помеѓу самите учесници во трансакцијата.

Имајќи го предвид фактот дека во почетокот на воведувањето на специјалните права на

влечење како платежно средство во меѓународниот монетарен систем сеуште важи „златниот

стандард“ во своите почетоци специјалните права на влечење имале вредност од еден долар

односно 0,888671 грама чисто злато. По падот на Бретонвудскиот златен стандарди преминот

на флуктуирачки девизен режим од јули 1974 година вредноста на специјалните права на

влечење е базирана на пондерираниот просек од вредноста на “кошничка„ составена од

водечките светски валути.29

Според официјалната страна на ММФ оваа „кошничка“ денес се состои од четири валути (

еврото, фунтата, американскиот долар и јапонскиот јен).

Фондот и Извршниот одбор на Фондот вршат ревизија на валутите вклучени во специјални

права на влечење на секои пет години. Моментално валути вклучени во специјални права на

влечење се валутите на земјите членки чиј што извоз на стоки и услуги во периодот од пет

години кој завршува дванаесет месеци пред ефективниот датум на ревизија имаат најголема

врдност и можат да се користат без стравување или според терминологијата на Фондот

„freely useable”.

Структурата на специјалните права на влечење моментално се определува врз основа на

вредноста на извозот и износите на резерви деноминирани во определена валута.

Со последната ревизија во 2011 година Фондот ги воспостави уделите на валутите во

специјални права на влечење како што е преставено во табелата.

Табела 2: Структура на специјалните права на влечење

Јануари 2006 Јануари 2011

Јапонски Јен 11% 9,4%

Американски долар 44% 41,9%

евро 34% 37,4%

Фунта стерлинг 11% 11,3%

Извор: ММФ30

На секои пет години извршниот одбор на ММФ ги воспоставува иницијалните вредности на

уделот на валутитите во специјални права на влечење, од причина што овој сооднос на

уделите се менува во овој период од пет години на дневна основа како резултат од 29

Во тој период оваа кошничка се состоела од 16 валути. 30

https://www.imf.org/external/pubs/ft/sd/index.asp?decision=14769-%2810/110%29


https://www.imf.org/external/pubs/ft/sd/index.asp?decision=14769-%2810/110%29



движењата на девизниот курс на валутитите конституенти на специјалните права на влечење.

На пример, валутите кои априцирале ќе заземат поголем дел од кошницата , додека оние кои

депрецирале соодветно помал дел.Следната официјална ревизија на специјалнати права на

влечење ќе биде во 2015 година со ефективна примена од 2016.

Dammers and McCauley потенцираат дека четирите валути кои ја сочинуваат кошничката на

специјални права на влечење се користат од втората половина на дваесеттиот век и како што

изјави Allen Mark од ММФ

„ Кошницата со валути, кои ги сочинуваат специјалните права на влечење изгледа дека добро

си ја извршува својата функција. Праксата покажа дека нема потреба од тоа истата да ја

сочинуваат повеќе валути. Постои можност да се разгледа вклучувањето на кинескиот јуан,

но пред тоа истиот би требало да има широка примена како меѓународно средство за резерви

, а тоа не може да се случи се додека не се деноминира вредноста на јуанот од кинеската

влада“

Предностите од користењето на специјалните права на влечење во меѓународните

трансакции се огледаат во фактот што специјалните права на влечење ги ублажуваат

последиците од наглите поромени на девизниот курс на една валута, а покрај тоа на земјите

им овозможуваат во одреден износ да го финансираат и трговскиот дефицит.

Улогата на специјалните права за влечење денес се зголемува и поради зголемувањето на

позајмиците од ММФ.

Заеми

Последната глобална економска криза како последица имаше и зголемување на

потребата од дополнителни финансиски средства за земјите членки на Фондот.На самитот на

Г-20 одржан на 2 април 2009 година кредитните средства на Фодот се зголемени од 250

милијарди на 750 милијарди долари што преставува трикратно зголемување на овие средства

со цел поддршка на пазараите во настанување.

За одобрување на кредитите Фондот покрај од своите средства, позајмува и средства од

други официјални извори како привремено надополнување на своите средства, како што се

владите и централните банки, Банката за меѓународни израмнувања и покрај тоа што

Статутот на ММФ дозволува заеми и од приватни извори. Дополнителните средства Фондот

ги обезбедува врз основа на Општата спогдба за позајмување-GAB(General Arrangements to

Borrow) која е постигната во 1962 година. До сега GABе ревидирана на повеќе наврати, а

последен пат во ноември 2007 година за период од пет години почнувајќи од декември



2008.31

GABму овозможува на Фондот да повлече одреден износ на средстава од владите на

единаесет индустриски развиени земји или нивните централни банки, во рамките на посебни

договори, по каматни стапки кои се поврзани со пазарните каматни стапки.

Средствата кои ММФ може да ги повлече во рамките на оваа спогодба почнувајќи од 1983 па

досега изнесуваат 17 милијарди СПВ (додека пред 1983 изнесувале 6,334 милијарди СПВ),

како и дополнителни 1,5 милијарда СПВ од дополнителната спогодба со Саудиска Арабија.32

После финансиската криза во Мексико од 1994 година, и сознанието дека се потребни

занчително повисоки финансиски средства за да се спречат идните кризи, учесниците на

самитот на Г-7 во 1995 побараа од земјите членки на Г-10 и другите финански силни држави

да воспостават аранжамани со ММФ со цел дуплирање на средствата во рамките на ГАБ

спогодбата.Имајќи ги предвид овие сугестии извршниот одбор на ММФ на 17.01.1997 донесе

одлука за формирање на Новата спогодба за позајмување ( NewArrangementstoBorrowNAB),

со важност од ноември 1998 година.

Според извори од официјалната страна на ММФ NAB во почетокот беше збир од кредитни

аранжмани помеѓу ММФ и 26 земји членки институции ( додека сега се вклучени 38 земји и

институции) кои покажале подготвеност да му позајмат на Фондот средства во вкупен износ

до 34 милијарди СПВ.

На тој начин Фондот располага со средства со кои би се предупредиле или совладале

проблемите со стабилноста на системот, или некоја друга вонредна ситуација, која

представува закана за меѓународниот монетарен систем.

Во вкупен износ до крајот на 2009 година ММФ имаше на располагање 51 милијарда СПВ

(околу 70 милијарди долари) за дополнување на своите редовни средтсва, односно 17

милијарди СПВ во рамките на GABи 34 милијарди СПВ во рамките на NAB.

Средствата од NABспогодбата до сега се користени во осум наврати:

за финансирање на стенд бај аранжманот со Бразил во декември 1998 годинакога

ММФ достави барање да се стават на располагање 9,1 милијарди СПВ, од кои се

искористени 2,9 милијарди СПВ.

Вторпат во април 2011 година на период од шест месеци во износ од 211 милијари

СПВ (околу 319 милијарди долари)

31

https://www.imf.org/external/np/exr/facts/gabnab.htm достапно на ден 16.01.2015 32

http://www.imf.org/external/np/exr/facts/pdf/gabnab.pdf достапно на ден 16.01.2015

https://www.imf.org/external/np/exr/facts/gabnab.htm

http://www.imf.org/external/np/exr/facts/pdf/gabnab.pdf



И уште во шест наврати на максимален рок од шест месеци почнувајќи од

01.Октомври 2011 – 01.Април 2012; 01.Октомври 2012 – 01.Април 2013;01.Октомври

2013- 01.Април 2014

Средствата од GABспогодбата пак , се користени десет пати. Според информациите од

официјалната страна на Фондот, последен пат се користени во јули 1998 година во износ од

6,3 милијарди СПВ за финансирање на проширениот договор со Русија, но од наведениотт

износ искористени се само 1,4 милијарди СПВ.GABспогодбата е обновена со Саудиска

Арабија без измени за период од пет години, почнувајќи од 26.12.201333

година.

Спогодбата NAB последен пат е обновена на 11. Март 2011 година за период од пет години

почнувајќи од март 2012 година.

Почнувајќи од 2009 година ММФ има потпишано и повеќе билатерални спогодби за

кредитирање. Првата рунда билатерални заеми се одвиваше 2009-2010 година па се до

1.Април 2013 година. Овие средтва ќе служат како втора одбрамбена линија на Фондот

покрај квотите и средствата од NABспогодбата.34

После самитот на земјите од Г-20 групата, одржан на 2. Април 2009 година во Лондон, ММФ

се обезбеди со трикратно повќе средства од постоечкото ниво . И покрај ваквите активности

на последниот самит на земјите од Г-20 групата одржан во Бризбан Австралија од 15-16

Ноември 2014 година беше изразено незадоволство од бавниот прогрес во реформите на

квота системот и повторно беше повикана САД истите да ги ратификува.35

Квоти и гласачки права

Основниот и најголем извор на средства на Фондот доаѓаат од квотите кои земјите членки ги

уплаќаат како обврска од членството во Фондот. Секоја земја членка има висина на квота во

ММФ која е определена во сразмер со обемот на нејзината економија.

Општо земено, висината на квотата на една земја се определува брз основа на нејзината

економска положба во однос на друга земја членка и притоа квотата определува :

33

податоците се преземени од официјален документ на ММФ со наслов WheretheIMFgetsitsmoneyдостапен на

следниот линк на ден 17.01.2015

http://www.imf.org/external/np/exr/facts/pdf/finfac.pdf )

34

Where the IMF gets its Money, http://www.imf.org/external/np/exr/facts/finfac.htmдостапно на ден 17.01.2015 35G20 Leaders’ CommuniquéBrisbaneSummit, 15-16 November 2014

https://g20.org/wp-content/uploads/2014/12/brisbane_g20_leaders_summit_communique1.pdf


http://www.imf.org/external/np/exr/facts/pdf/finfac.pdf

http://www.imf.org/external/np/exr/facts/finfac.htm




Максималниот износ на ресурси кои земјата членка е обврзана да ги уплати во

Фондот;

Гласачката моќ односно способноста формално да се влијае во процесот на

одлучување на Фондот;

Пристапот до финансирање. Имено, земјата членка може да користи и до 200% од

својата квота на годишно ниво и 600% кумулативно, а средствата може да бидат и

повисоки во одредени вонредни случаи.

Економски силните земји кои имаат висок бруто домашен производ имаат и повисока квота,

но притоа важно е да се напомене дека не само бруто домашниот производ се, туку исто така

предвид како фактор се зема и обемот на тековните трансакции како на пример обемот на

извозот на стоки и услуги и обемот на официјалните резеви на соодветната земја.Земјите кои

се важни извозници, како што е на пример Саудиска Арабија може да имаат висока квота од

причина што постои висока побарувачка за нивните валути, но исто така треба да се

напомене дека Саудиска Арабија е високо зависна од извозот на нафта, додека обемот на

нејзината трговија е многу помал во споредба на пример со Канада, така што квотата на

Саудиска Арабија е повисока од онаа на Канада и покрај тоа што Канада има повисоко

учество на извозот во бруто домашениот производ.

Инвестициските квоти на земјите основачи на ММФ се одредувани според бретонвудската

формула, но со текот на времето се покажало дека поради застареност првобитната формула

не соодветствува на новонастанатитите услови во меѓународната економија, па во 1963 та

година е извршена ревизија на истата.Притоа основната намера на ревизијата на квотите

била да им се даде поголемо значење на помалите земји членки на Фондот, преку

зголемување на значењето на факторот трговија примент преку извозот и увозот, а

намалување на значењето на факторите бруто домашен производ и монетарните резерви.

Секоја земја членка при стапување во членство во Фондот, има обврска да уплати 25% од

својата квота во СПВ или во валутите кои ја сочинуваат кошницата на СПВ ( американски

долар, евро, фунта стерлинг и јен) и 75% во сопствената национална валута.Повлекувањето

на овие транши било условено со спроведување на соодветна економска политика која ја

наметнувал ММФ.



Табела 3:Ревизија на квотите во ММФ , заклучно со декември 2010 година

Ревизија на квоти Усвоена резолуција Вкупен пораст на

квотите во проценти

Прва квартална ревизија Не е препорачано

зголемување

/

Втора квартална ревизија Не е препорачано


/

1958/1959 * Февруари и април

1959

60,7

Трета квартална ревизија Не е препорачано


/

Четврта квартална ревизија Март 1965 30,7

Петта квартална ревизија Февруари 1970 35,4

Шеста квартална ревизија Март 1976 33,6

Седма квартална ревизија Декемви 1978 50,9

Осма квартална ревизија Март 1983 47,5

Деветта квартална ревизија Јуни 1990 50,00

Десетта квартална ревизија Не е препорачано


/

Единаесетта квартална ревизија Јануари 1998 45,0

Дванаесетта квартална ревизија Не е препорачано


/

Тринаесетта квартална ревизија Не е препорачано


/

Четиринаесетта квартална

ревизија

Декемви 2010 100,00

*Оваа ревизија е извршена вон рамките на вообичаениот петтогодишен период

Извор: IMF General Quota Rewiews 3 ти Октомври 2014 36

Од табелата може да се согледа дека во јуни 1990 година националните квоти се зголемени

за 50% со цел да биде ефективно во 1991 година, но заради одолговлекувањето од страна на

36

IMFQuatas, http://www.imf.org/external/np/exr/facts/pdf/quotas.pdfдостапно на ден 17.01.2015

http://www.imf.org/external/np/exr/facts/pdf/quotas.pdf



Конгресот на САД да одобри дополнителни буџетски средства за зголемување на квотата

која е и најголема во ММФ, оваа деветта ревизија на квотите стапила на сила во 1992 година.

Новата формула за утврдување на квотите е донесена во 2008 година, со цел полесно да се

согледа положбата на земјата во меѓународната економија.

На тринаесетта ревизија на квотите утврдено е висината на квотите да не се менува од

причина што е оценето дека постоечкото ниво на средства обезбедени со квотите е доволно

за да ја обезбеди неопходната ликвидност на ММФ. Реформскиот пакет од април 2008

година ги содржеше следниве елементи:37

Нова формула за пресметка на висината на квотата;

Соодветно на примената на новата формула за пресметка на квотите ад хок пораст на

квотите за 54 земји кои не беа доволно застапени;

Бројот на основните гласови зголемен е за три пати со цел да се зајакне гласот на

најсиромашните, но и да се заштити гласачката сила на основните гласови ;

Во извршниот одбор на ММФ, обезбедени се дополнителни средства за уште двајца

заменици директори од Африка;

На 15 ти Декември, 2010 година, Извршниот одбор на гувернери на ММФ, ја заврши својата

14 та општа ревизија на квотите која вклучува суштински промени во делот на квотите и

нивно зголемување за 100%, што особено ќе има влијание кај земјите со наголеми квоти.

Конкретно четиринаесеттата ревизија на квотите би требало :

Да ги дуплира квотите од 238,4 милијарди СПВ на 476,8 милијарди СПВ што

приближно 756 милијарди долари;

Да пренесе повеќе од 6% од уделот на квотите од многу застапените на недоволно

застапените земји членки, така што тоа ќе имплицира Кина да стане трета најголема

земја членка на ММФ, а земјите на БРИКќе бидат меѓу десетте најголеми акционери

на Фондот;

Да ги зачува квотите и правото на глас на најсиромашните земји членки.“ IMF Quota,

September,2014 стр 338

Меѓутоа работите не се одвиваат со посакуваното темпо и ММФ сеуше не ја исполнил

својата агенда на овој план што е евидентно и од комуникето од Брисбан од Самитот на

земјите членки на Г-20 одржан на 15-16 Ноември 2014 година страна 3:

37

IMF Quota and Gouvernance Pubication

https://www.imf.org/external/np/fin/quotas/pubs/ достапно на ден 18.01.2015 38

http://www.imf.org/external/np/exr/facts/pdf/quotas.pdf на ден 18.01.2015

http://www.imf.org/external/np/exr/facts/pdf/quotas.pdf



„ Посветени сме на изградба на силен Меѓународен монетарен Фонд, базиран на квоти и

други соодветни извори средтва. Повторно ја реафирмираме нашата обврзаност од Санкт

Петерсбург и ја нагласуваме нашата разочараност од бавниот прогрес во реформите

договорени во делот на квотите договорени во 2010 та година на петнаесеттата општа

ревизија на квотите, вклучувајќи ја и новата формула за квоти. Имплементацијата на

реформите од 2010 година остануваат за нас највисока цел за ММФ, и ги повикуваме САД

истите да ги ратификуваат.“ 39

Кога зборуваме за квотите треба да се напомене дека квотата ја одредува и гласачката моќ на

земјите членки во ММФ. Секоја замја членка има 250 гласови плус уште по еден глас на

секој дел од квотата во вредност од 100.000 СПВ. Според податоците од официјалната страна

на ММФ40, САД ја имаат највисоката квота од околу 37,1 милијарди СПВ и соодветно на неа

имаат 371.743 гласа или 16,7% од вкупниот број гласови, што на САД и дава право на вето

при одлучувањето кога е потребно 85% од гласовите како на пример при носење на одлуки

за промена на квотите. Следна најголема членка споредено според износот на квотата е

Јапонија која учествува со 6,12% во средствата на Фондот, потоа следува Германија со

5,98%, Велика Британија со 4,94% и Франција со 4,94%. Најниска квота има Тувалу во износ

од 1,8 милиони СПВ односно 258 гласови или во процент 0,01% од вкупниот број

гласови.Република Македонија учествува со 0,029% од вкупните средства на Фондот и

поседува 0,057% од вкупните гласови.

1.4. Реформа на ММФ после глобалната финансиска криза

Анализирајќи ги причините за кризата, ММФ како потребно го изнесува следново:

проширување и унапредување на набљудувачката улога на Фондот над глобалните

економски и финансиски движења, посилна координација на економските политики,

Унапредување на регулативата и надзор над меѓународните финансиски институции,

зголемување на јавните меѓународни ликвидни средства и кредити, примена на фискални

стимулативни мерки кај земјите кои можат да ги применат без нарушување на фискалната

одржливост, докапитализација на банките и изолирање на неквалитетната актива,

подобрување на надзорот и сл.

39

G-20 Leaders Communique , Brisbane Summit, 15-16 November 2014 https://g20.org/wp-

content/uploads/2014/12/brisbane_g20_leaders_summit_communique1.pdfдостапно на ден 18.01.2014 40

https://www.imf.org/external/np/sec/pr/2011/pdfs/quota_tbl.pdf достапно на ден 19.01.2015



https://www.imf.org/external/np/sec/pr/2011/pdfs/quota_tbl.pdf



Во таа насока за време на траење на економската криза ММФ, ги презеде следните

чекори:

1.Обезбеди заеми во износ од повеќе од 160 милијарди долари, вклучувајќи и кредити за

најсиромашните земји. Новите правила на заемите вклучуваа: зголемување на ресурсите,

зголемување на границата на задолженост, нулта каматна стапка до крајот на 2011 година и

флексибилни услови.41

2.Рамките за кредитирање станаа пофлексибилни и подобро прилагодени на потребите на

земјите.42

3.За три пати се зголемени средствата за осигурување на финансиските извори, со цел да се

ограничи ширењето на кризата, што беше одобрено од земјите на Г-20 групата.

4.Преку реформа на глобалната финанасиска архитектура, извршено е и прилагодување на

политиките и унапредување на регулативата.

5.Новиот формат на заеми од Фондот подразбира зголемен пристап до средствата на Фондот

за земјите членки, поефикасен пристапво насока на одстранување на ограничувањата за

задолжување, За економиите со солидни економски перформанси воведени се нови

флексибилни кредитни линии, отстранување на нефлексибилните структурни услови, и

нивно прилагодување согласно економските перформанси на земјата и различните

околности.43

6.Креирана е нова флексибилна кредитна линија за растечките пазари, според која исплатите

не се поврзани во фази и не се поставуваат дополнителни услови откако ќе се одобри

кредитот. Врз оснва на оваа кредитна линија одобрени се кредити на Полска, Мексико и

Колумбија во вкупен износ од 78 милијарди долари.44

7.Почнувајќи од мај 2009 година, напуштени се структурните прилагодувања за сите кредити

на ММФ, вклучително и за земјите со низок БДП, со тоа што остануваат да бидат дел од

поддршката на ММФ, но само кога ќе се оцени дека е тоа неопходно за конкретна земја.

8.Економските прилагодувања кои беа преземени за спречување на кризата, според

препораките на ММФ, требаше да ги опфатат и потребите на најзагрозените слоеви од

населението со цел да се равие мрежа за социјална сигурост, преку зачувување или

41

https://www.imf.org/external/np/exr/facts/changing.htm пристапено на ден 21.01,2015 42

TheFund’sMandateTheFutureFinancingRole:ReformProposals, IMF, 2010

http://www.imf.org/external/np/pp/eng/2010/062910.pdf пристапено на ден 21.01.2015 43Review of the Fund’s Financing Role in Member Countries ,IMF,2008

http://www.imf.org/external/np/pp/eng/2008/082808.pdfпристапено на ден 20.01.2015 44

Review of the Flexible Credit Lineand Precautionary Credit Line, IMF,2011

http://www.imf.org/external/np/pp/eng/2011/110111.pdfпристапено на ден 22.01.2015

https://www.imf.org/external/np/exr/facts/changing.htm

http://www.imf.org/external/np/pp/eng/2010/062910.pdf





зголемување на социјалната потрошувачка.Овие активности ММФ ги извршува во соработка

со Светска Банка и други донатори.

9.Концесионата помош за најсиромашните земји во светот е зголемена од 1,5 милијарди

долари во 2008 на 3,8 милијарди во 2009 година, со интенција да се зголемат на 17 милијарди

до 2014. Исто така , ММФ отпиша долг во износ од околу 6 милијарди долари за 24

сиромашни земји.45

10.Фискалната политика на Фондот, исто така стана пофлексибилна евидентно преку

пресметките на Фондот со поголем дефицит. Во просек за цела Субсахарха Африка

дефицитот е зголемен од2% на 7,5% од БДП46, вклучувајќи ги тука и производителите на

нафта.

Од претходно наброеното може да се каже дека редифинираната улога Фондот која

подразбира реформа во неговото работење после кризата ги има следниве неколку аспекти:

Анализа на ризикот;

Надзор над ефикасноста на земјите членки;

Унапредување на соработката со другите меѓународни институции и

Советодавна улога.

Имено, Фондот презеде активности за да ја подобри својата анализа на ризикот, испитувајќи

ги перспективите на земјата членка ставајќи ги во корелација реалната економија,

финанасискиот сектор и надворешната стабилност. Посебно внимание Фондот посветува над

ефикасноста на одделни земји , раководејќи се од принципите на отвореност,

транспарентност и непристрасност. Во својата намера да ја моделира посткризната глобална

економија ММФ соработува со другите меѓународни институции .

Реформата на ММФ има за цел подобро одржување на стабилноста на глобалната економија

преку легитимноста и ефикасноста на Фондот, реформата на квотите и гласачките права,

зголемување на уделот на пазарите во пораст и зачувување на правото на глас на земјите со

низок приход.

Една од најкаректеристичните реформи на ММФ, како одговор на кризата секако е неговата

изменета кредитна улога, во смисла на подобрување, проширување и унапредување на оваа

улога што се согледува во следното:

45

The Role of the Fund in Low-Income Countries , IMF,2008http://www.imf.org/external/np/pp/eng/2008/061308.pdf

пристапено на ден 21.01.2015 46

The Role of the Fund in Low-Income Countries , IMF,2008http://www.imf.org/external/np/pp/eng/2008/061308.pdf

пристапено на ден 21.01.2015





Фондот успеа брзо да мобилизира финансиски пакети за земјите кои беа погодени од

од фианансиската криза кон крајот на 2008 година, што од своја страна бараше големи

почетни исплати.

Новите кредитни аранжмани на Фондот побаруваат помалку структурни промени и

прилагодувања за разликата од претходните финанасиски инструменти.

Ставен е акцент на социјалните услови, преку насочување на целта на програмите за

заштита на најзогрозените групи, што подразбира посоодветно трошење на

средствата.

При одобрување на аранжманите се води повеќе сметка истите да бидат усогласени со

перформансите и потребите на земјата, што од своја страна гарантира повисок степен

на исполнување на целта на аранжманот.

Политиката која се применува се прилагодува на околностите во кои се наоѓа

соодветната земја.

Како одговор на последната финансиска криза од 2007-2008 година, ММФ значително ги

зголеми средствата за кредитирање од 250 милијарди долари на 750 милијарди долари,

откако повеќе земји , во рамките на Г-20 Самитот во Лондон се обврзаа на Фондот да му

стават на располагање дополнителни средства. Како дел од напорите да им пружи поддршка

на земјите во текот на глобалната економска криза, ММФ исто така презеде реформа во

начинот на позајмување, со тоа што понуди повисоки износи на заеми и ги прилагоди на

потребите на земјите согласно специфичните услови во кои се наоѓаа. Со брзата финанасиска

реакција, ММФ одигра значајна улога во намалување на ex-post ризиците и во намалување на

трошоците за задолжување посебно во новорастечките пазари, кои трошоци рапидно

пораснаа откако банката Lehman Brothers прогласи стечај.

Земјите кои во овој период побараа помош до ММФ, поради кризата се соочува и со

голем одлив на капитал. Пакетот мерки кои тие земји ги презедоа, а кои беа финансирани од

ММФ, имаа за цел да ја вратат довербата во пазарите и да ги решат постоечките

нестабилности. Имено, беа избегнати острите осцилации во каматните и курсните стапки, со

што беше минимизирано негативното влијание врз стопанството и домаќинствата. Со

исклучок на неколку случаеви, одбегнати се банкарските кризи и покрај фактот што многу

земји влегоа во криза после кредитната експанзија која беше финансирана од меѓународните

финансиски текови на капитал.

Брзата финанасика помош, беше од големо значење да се поврати довербата во пазарите

и да се избегне валутната депресијација. Кредитните аранжмани се воспоставуваа брзо и

големината на заемот беше соодветна на потребите на земјите кои се соочуваа со



финансиски потешкотии. Карактеристично е тоа дека финанасирањето се користеше повеќе

за до го зацврти јавниот и приватниот сектор, отколку да се зацврстат резервите на

централните банките. За разлика од делувањето на ММФ во вакви ситуации во минатото,

овој пат како одговор на намалената економска активност беше дозволено да се прошират

фискалните дефицити. Зголемувањата на каматните стапки беа умерени , заради тоа што во

оваа криза за разлика од претходните беа избегнати скоковите на инфлација кои се јавуваат

како резултат на депресијацијата на валутите. Макроекономските политики беа дизајнирани

на тој начин да може да помогнат да се преброди рецесијата, со мерки кои ја решаваа

ликвидноста на банките и ги обезбедуваа депозитите.

Воопшто гледано, ММФ своите политики ги конципираше така што да бидат

прилагодени со приоритетите кои ги поставуваа владите. Условеноста на аранжманите беше

усредоточена на клучните слабости, како што беа докапитализација на банките и реформи

кои обезбедуваа фискална одржливост.

Знаците на стабилизација се согледуваат преку стабилизацијата на девизните курсеви,

падот на трошоците на капитал и повторниот проток на странски капитал.

Сепак, закрепнувањето не оди така брзо, и може да потрае. Во многу земји

фундаментални слабости се големите дефицити во билансот на плаќање, јавниот долг и

закрепнување на банките .

2.ПРЕГЛЕД НА КРЕДИТНИТЕ АРАНЖМАНИ НА ФОНДОТ

2.1. Неповластени кредитни аранжмани

Неповластените кредитни аранжмани преставуваат класични позајмици како што се стенд

бај аранжманите и флексибилните кредитни линии. Овој тип неповластени кредитни

аранжмани се доделуваат со помош на :

Стенд бај аранжмани

Флексибилни кредитни линии

Стенд бај аранжмани



ММФ најголемиот дел од помошта за земјите со средно ниво на проходи ја обезбедува преку

стенд бај аранжманите. Овој тип на аранжмани се дизајнирани за да помогнат кај земјите кои

се соочуваат со краткорочни платнобилансни потешкотии. Стен бај кредитните аранжмани

во себе ја содржат т.н. политика на условување која исплатата на средствата од аранжманот

ги услововува со решавање на платнобилансните проблеми како крајна цел на аранжманот.

Периодот кој го покрива Стенд бај аранжманот вообичаено трае од 12 до 24 месеци, а

отплатата на исиот треба да заврши во рок од 3години и 3 месеци до 5 години.Стенд бај

аранжманите може да се користат и кско кредитна линија за претпазливост во случаите кога

одредена држава не сака да се потпре на одобрените средства од аранжманот, но ја задржува

можноста тоа да го стори доколку дојде до влошување на условите. Стенд бај аранжманот

овозможува флексибилен и сукцесивен(по фази) пристап на средства.

Стенд бај аранжманите овозможуваат флексибилност и во изност и во времетраењето на

користењето на аранжманот, со цел да се задоволат потребите на земјата корисничка на

истиот.

Од аспект на пристапот до средствата, стенд бај аранжманот овозможува:

Нормален пристап според кој земјите имаат пристап до 200% од својата квота

за секои 12 месеци на траење на аранжманот, додека за вкупниот кредит

пристапот на средства изнсува 600% од квотата.

Посебен пристап според кој во зависност од економските услови на земјата и

опкружувањето, особено во време на криза Фондот може да додели средства и

над вообичаените прегови. Ваквите случаи подразбираат и засилен надзор од

страна на Извршниот одбор на Фондот.

Засилен пристап, кога силните економски политики на земјата корисничка тоа

го дозволуваат.

Забрзан пристап кој е достапен преку финансискиот механизам за итни

ситуации во случаите кога постои закана за проширување на кризата на

надворешните сметки на останатите земји членки на Фондот.

Пристап до средства од претпазливост кој овозможува пристап до поглоем

изноз на средства кои преставуваат обезбедување во случај да се јави потреба

од поголем износ на финансиски средства. За време на светската економско-

финансиска криза Фондот додели три HAPA аранжмани за Костарика,

Гватемала и Салавадор.



Додека одредена земја е под програма на стенд бај аранжман, Фондот ги применува следните

критериуми преку кои го следи користењето на редствата и постигнувањето на поставента

цел заради која аранжманот е и одобрен:

Квантитативни критериуми, со помош на кои се следат квантитативните

цели на аранжманот како што се на пример одржување на соодветно ниво на

буџетски дефицит, реформа на пензискиот систем, јавната потрошувачка и

слично.

Структурни критериуми со помош на кои се следи напредокот во во

реализирањето на стабилизациската програма.

Редовни ревизии од страна на Извршниот одбор на Фондот со кои се следи

целокупното извршување на аранжманот во склад со економските мерки за

надминување на дефицитот во билансот на плаќање или стабилизациската

програма поднесени од земјата корисник.

Флексибилна кредитна линија

Овој вид на кредитни средства од Фондот пред се се наменети за земји со силни економски

перформанси и додледност во спроведувањето на економските политики. Нивната основна

намена е спречувањето на криза. Должината на периодот за кој се одобруват овие средства

изнесува од 6 месеци до една година, а рокот на отплата е три години и 3 месеци до 5 години.

Пристапот до средствата се определува од случај до случај и почесто е достапен како

еднократна исплата одколку исплати по фази односно транши. Условите на исплата

споредени со истите кај Стенд бај аранжманите се разликуваат по тоа што при исплатата на

Флексибилната кредитна линија политиката на ex post условеност е заменета со политика на

ex ante условеност. При повлекувањето на средствата постои флексибилност односно земјата

земјата корисничка истите може да ги повлече во моментот кога се одобрени или да ги има

како средства за обезбедување од појава на криза односно да им даде третман на средства за

претпазливост.

Основни карактеристики на флексибилните кредитни линии се:

Земјите кориснички имаат можност да ги искористат средствата во било кој момент

или на заемот да му дадат третман на претпазливост;

Износите на одобрени средтва се големи, а пристапот до истите е без ex post

условеност



Флексибилната кредитна линија функционира како обновлива кредитна линија со тоа

што на секои шест месеци се врши проверка на квалификованоста на земјата за

користење на овој тип на аранжман.

Квалификационите критериуми во основа имаат цел да ја искажат довербата на Фондот во

политиките на квалификуваните земји членки и нивната способност да преземат одреден

корективни мерки кога за тоа има потреба.

Критериумите кои се применуват при проценување на квалификуваноста на одредена земја

за користење на Флексибилна кредитна линија се:

Одржливост на надворешната позија;

Долгорочни искуства во присапот до меѓународните пазари на капитал по поволни

услови;

Состојбата на јавните финансии вклучиелно и одржлива состојба на јавниот долг;

Ниска и стабилна инфлација во контекст на монетарната политика и политиката на

деизниот курс;

Солвентност на банкарскиот сектор;

Ефикасен надзор над финансискиот сектор;

Интегритет на официјалните податоци и транспаентност.

2.2. Повластени кредитни аранжмани

На својата седница одржана на 23.07.2009 година, Извршниот одбор на ММФ ја одобри

реформата на концесионалните заеми за земјите со најнизок доход која е воведена во јануари

2010 година, во насока на креирање на нова архитектура на средства која би била

пофлексибилна и поприлагодлива за потребите на земјите со најнизок доход. Во рамките на

овој реформски пакет воспоставен е новиот Фонд за намалување на сиромаштијата и

промовирање на економскиот раст (PRGT), кој подразбира воспоставување на посебни аеми

и сметки за субвенции со цел обезбедување средства за финансирање на новите заеми за

земјите со најнизок доход.

Кредитните аранжмани на Фондот по повластени услови се разновидни и прилагодени кон

специфичните потребите на земјите со најнизок доход. Имено, овие земјите може да се

задолжуваат по повластени услови преку следниве аранжмани:



Проширени кредитни олеснувања(Extended Credit Facility-ECF),

Стенд бај кредитни олеснувања (Standby Credit Facility – SCF) и

Механизмот за забрзано кредитирање ( Rapid Credit Facility – RCF)

Финансиската програма односно аранжман се определуваат од случај до случај земајќи ја

предвид состојбата на билансот на плаќање на земјата, силата на економската програма и

прагот за пристап до средства на земјата.

Олеснувањата во рамките на PRGT овозможуваат и политичка поддршка и може да помогнат

во прибирање на странска финансиска помош. Вкупниот пристап на повластено

финансисрање во рамките на PRGT изнесува 100% од годишната квота и 300% од вкупната

квота. Овие прагови може да бидат пречекорени само во исклучителни ситуации, а

пристапот до средства, доколку е потребно може да биде проширен во текот на аранжманот.

Проширени кредитни олеснувања (The Extended Credit Facility – ECF)

Овој тип на кредитни олеснувања во суштина се основното среднорочно средство за

финансиска поддршка на најсиромашните земји за справување на нивните платнобилансни

потешкотии. До крајот на 2016 година овој вид на олеснување е достапен под каматна стапка

од 0%, грејс периодот изнесува 5 години и шест месеци, додека рокот на отплата е 10

години.47

Проширените кредитни олеснувања овозможуваат финансиска помош за земјите со

долготрајни потешкотии во платниот биланс. Важно е да се напомене дека Проширените

кредитни олеснувања се креирани во рамките на Фондот за намалување на сиромаштијата и

промовирање на економскиот раст ( Poverty Reduction and Growth Trust – PRGT), покрај

претходно наведеното тие имаат намена да ја подржат економската програма на земјта која

има за цел воспоставување на стабилна и одржлива макроекономска позиција со трајна

определба за намалување на сиромаштијата и економски раст.

Финансиската помош во рамките на Проширените кредитни линии предвидена е за период

од три години, со можност за проширување за уште две години. После завршувањето на ECF

аранжманот, можае да бидат одоброни и следни ECF аранжмани.

Пристапот до средства под ECF аранжман се определува земајќи ги предвид состојбата на

билансот на плаќање на земјата, потребата и силата на економската програма, раководејќи се

47

http://www.imf.org/external/np/exr/facts/pdf/ecf.pdf достапно на ден 12.06.2015

http://www.imf.org/external/np/exr/facts/pdf/ecf.pdf



од пристапните норми (access norms) кои се таргетирани на 120% од квотата по еден

аранжман или на 75% од квотата доколку на земјата и преостануваат 100% од квотата за

кредит по повластени услови. Како што беше наведено погоре во текстот, овие прагови може

да бидат надминати во исклучителни ситуации, а пристапот може да биде проширен доколку

е потребно во текот на аранжманот.

Во рамките на ECF аранжманот земјата прифаќа да спроведе низа мерки во насока на

оставарување на стабилна и одржлива макроекономска позиција. Оваа обврска подразбира и

одредени специфични услови кои се опшани во писмото за намери на земјата корисничка на

аранжманот. Ревизијата се спроведува на секои шест месеци, но во услови на сериозна

економска нестабилност ревизијата се спроведува и квартално.

Стенд бај кредитни олеснувања

Стенд бај кредитните олеснувања (Standby Credit Facility – SCF) овозможуваат финансиска

помош за најсиромашните земји за надминување на краткорочните платнобилансни

потешкотии, може да се користат во повеќе ситуации вклучително и претпазливоста, а

особено за потребите на намалување на сиромаштијата и економски раст. До крајот на 2016

година каматната стапка на средствата достапни под овој вид на аранжман ќе изнесува 0,25

%, грејс периодот е четири години додека рокот на отплата изнесува осум години48

.

Во основа Стенд бај кредитните олеснувања се достапни за земјите кои се квалифицирани за

користење на средствата од PRGT, кои се соочуваат со непосредни или потенцијални

платнобилансни потешкотии кои се очекува дека ќе бидат надминати и дека земјата ќе

воспостави одржлива економска рамнотежа за период од две години.

Периодот на користење на овој вид на аранжмани изнесува од една до две години. Како во

случајот кај претходниот вид на аранжман така и во овој случај земјите кориснички на Стенд

бај кредитните олеснувања во суштина преку своето писмо за намери се обврзани да

превземат мерки за воспоставување на стабилна и одржлива макроекономска позиција.

Ревизијата се изведува на секои шест месеци, а доколку постојат сериозни економски

потешкотии истата се изведува квартално.

Механизам за забрзано кредитирање

48

https://www.imf.org/external/np/exr/facts/scf.htm



Механизмот за забрзано кредитирање ( Rapid Credit Facility – RCF) наменет е за

обезбедување на брза финансиска помош на најсиромашните земји, за платнобилансни

потреби и е достапен под определени услови. Во суштина овој тип на финансиска помош

преставува форма за помош во вонредни ситуации. Каматната стапка кај овој вид на

финанасиска помош наменета за најсиромашните земји изнесува 0%, грјс периодот изнесува

пет години и шест месеци, додека рокот на отплата е 10 години49

.

Механизмот за забрзано кредитирање обезбедува финанасиска помош за најсиромашните

земји кои се соочуваат со итни потреби од интервенција во платниот биланс, но и во услови

на вонредни ситуации, вклучувајќи ги и природните катастрофи како и вонредните ситуации

кои произлегуваат од ранливоста на стопанството, и има акцент на намалување на

сиромаштијата и промовирање на економскиот раст.

Финанасиската помош во форма на RCF аранжман се овозможува во форма на директна

исплата и може да се јави форма на обновени исплати во текот на одреден број на години,

вклучително и случаите кога RCF аранжманот го олеснува преодот кон ECF аранжман.

Повторувањето на исплатите под RCF аранжман е овозможено кога потешкотиите во

платниот биланс се предизвикани од егзогени фактори или пак доколку во земјата се

воспоставени соодветни адекватни насоки на макроекономската политика.

Пристапот до средства под RFC аранжман е ограничен на 25% од годишната квота или 75%

од квотата на кумулативна основа. Во рамиките на RFC аранманите Фондот овозможува

поддршка во форма на директна исплата, без условувања и без ревизија.

Инструменти за политичка поддршка

Инструментот за политичка поддршка(Policy Support Instrument – PSI) во основа преставува

нефинансиски инструмент кој преставува еден вид дополнение на PRGT и при неговата

примена се користат вообичаените квантитативни показатели и стандардите за структуни

прилагодувања. Пвој инструмент пред се е наменет за најсиромашните земји кои немаат

потреба од финансиска помош од ММФ, но сепак потребна им е поддршка за консолидација

на економските перформански на земјата. Својата клучна улога PSI аранжманот ја одигрива

на тој начин што упатува позитивен сигнал до донаторите, мултулатералните развојни банки

49

https://www.imf.org/external/np/exr/facts/rcf.htm



како и до пазарите на капитал дека земјата која е под овој тип на аранжман ги јакне своите

економски политики. На овој начин се зголемува пристапот до финансиски средства за

најсиромашните земји.50

Инструментот за политичка поддршка се одобрува за период од една до три години, со

можност за пролонгирање до максимален период до четири години. Ова што е важно да се

напомене е дека овој тип на инструмент на Фондот не може да се користи истовремено со

ECF, но доколку се јави потреба за краткорочно финансирање инструментот за политичка

подршка може флексибилно да се користи со RCF или SCF. Земјите кориснички на

инструментот за политичка поддршка може да побараат и поддршка за претпазливост во

рамките на SCF аранжманот во периодите на зголемена неизвесност и ризик.

Во своето писмо за намери земјата корисничка се обврзува дека ќе спроведе низа од меки во

насока на одржување на макроекономската и финансиската стабилност, но и на одржливо

ниво на домашниот и надворешниот јавен долг.

Ревизијата на програмата игра важна улога во проценката на ефектите, бидејќи програмата

флексиблно во од се прилагодува на економските прилики, и истата се извршува

полугодишно.

Извршниот одбор на ММФ до април 2015 година има одобрено вкупно 17 PSI програми за

Капе Верде ( зеленските Острови), Мозамбик, Руанда, Танзанија, Нигерија, Уганда и

Сенегал51

.

2.3. Кредитна помош во вонредни ситуации

Меѓународниот монетарен фонд овозможува и помош во вонредни ситуации (Emergency

assistance) како поддршка за закрепнување после елементарни непогоди и воени конфликти.

Имено, аранжманот за продолжено финансисрање (Extended Fund Facility – EFF) е воведен во

1974 година со цел да им помогне на земјите кои се соочуваат со долгорочни

платнобилансни потешкотии за чие надминување се потребни фундаментални економски

реформи. Во однос на периодот на траење EFF се подолготрајни од SBA и вообичаено траат

три години, додека рокот на отплата изнесува од четири гдони и шест месеци до десет

години, сметано од датумот на исплатата. ММФ овозможува помош и во вонредни ситуации

за земјите кои доживеале природна катострофа или се опоравуваат од воен конфликт. Итните

50

https://www.imf.org/external/np/exr/facts/psi.htm 51

https://www.imf.org/external/np/exr/facts/pdf/psi.pdf



заеми подлежат на основната стапка на надокнада(basic rate of charge) и покрај тоа што на

некои земји и се достапни и субвебционирани камати. Рокот на отплата изнесува од три

години и три месеци до 5 години. Под истите услови се одобруваат и кредитните линии од

претпазливост и оние наменети за ублажување на долгот после природна катастрофа.

Аранжман за продолжено финансисрање

Аранжманот за поддршка во итни ситуации предизвикани од природна катастрофа (

Emergency Natural Disaster Assistance – ENDA) во рамките на помошта за вонредни ситиации

се одобрува во услови на ургентни потреби за финансисрање на платниот билан кои се јавиле

како последица на природни катастофи или воени конфликти. Стедствата одобрено по овој

основ може брзо да се повлечат, а честопати се проследени и со техничка и советодавна

помош од страна на ММФ.

Првиот аранжман од овој вид е одобрен на Египет во 1962 година после излевањето на

реката Нил, што за последица имаше уништување на природните рсурси кои се неопходни за

живот на населението на оваа земја.Во 1963 година корисник на овој тип на аранжман беше

и поранешната СФРЈ после земјотресот во Скопје.Постојат уште три земји кориснички на

средства во рамките на овиј тип на аранжман како што се Индија во 1966 година, Никарагва

во 1973 и Чад во 1974 год. До 1995 година , средствата од овој тип на аранжман се користени

и во случаите на непредвидени падови на приходите од извоз или при пораст на увозот, со

цел да се превенира падот на девизните резерви.

Почнувајќи од 1995 година овој вид на аранжман се одобрува и за земјите кои се соочуваат

со послеконфликтни проблеми . Во овој случај помошта е ограничена само за ситуациите

кога земјата се соочува со сериозни платнобилансни потешкотии, а стопанските капацитети

се уништени во периодот на траењето на конфликтот. Овој тип на помош се одобрува брзо и

не постојат условувања за повлекување на средствата. Износот на средставата кој може да се

повлече е ограничен на 25% од квотата на земјата членка во ММФ, а во ислучителни случаи

овој износ може да достигне и до 50% од квотата.52

Во 2000 година после конфликтот и

Република Македонија ги користеше средствата од овој тип на аранжман во износ од 151

милион долари или 25% од квотата.

52

http://www.imf.org/external/np/exr/facts/pdf/conflict.pdf



Ублажување на должничкото оптеретување после природни катастрофи

Во јуни 2010 година ММФ го воведе и новиот Фонд за олеснување на долгот после

катастрофа (Post-Catastrophe Debt Relief PCDR) што му овозможува на ММФ да се придружи

во меѓународните напорите за олеснување на долгот на најсиромашните земји кои се често

погодени од придодни катастрофи. Во јули 2010 година по овој основ ММФ го отпиша

вкупниот долг на Хаити после разорниот земјотрес.

На овој начин се дополнува помошта во рамките на PRGT. Помошта која се овозможува

преку PCDR им е на располагање на земјите со низок приход, кои имаат право на концесионо

задолжување преку PRGT и чии што приходи per capita се под прагот на приходите за

пристап до заемите кои се одобруваат од страна на Меѓународната асоцијација за развој

(International Development Association –IDA). Кај земјите кои имаат помалку од еден милион

жители, приходот per capita мора да биде под условите на IDA.

Средствата од PCDR се наменети за најкатастрофалните природни непогоди кои:

Директно зафаќаат најмалку една третина од населението

Уништуваат повеќе од една четвртина од производствените капацитети на земјата, и

притоа да е предизвикана штета која надминува 100% од БДП.53

На кавлификуваните земји им се ублажува сервисирањето на долгот кон ММФ во текот на

наредните две години од катастрофата, а во случаите кога катастрофата предизвикала

сериозни и долготрајни платнобилансни проблеми можен е и отпис на долгот.

2.4. Посебни олеснувања и отпис на долгот кај презадолжените змји

Иницијатаива за помош на презадолжените сиромашни земји

Иницијативата за помош на презадолжените сиромашни земји ( Heavily Indebted Poor

Countries – HIPC) во основа е сплет на синергетски активности на ММФ и Светска Банка

насочени кон олеснување на должничкото оптеретување на презадолжените сиромашни

земји. Согласно официјалните податоци на ММФ до април 2015 година аранжманите за

редукција на долговите во рамките на оваа иницијатива се применети на 38 земји членики,

53

ибд



додека олеснувањата за сервисирање на јавниот долг изнесуваат 75 милијарди долари за 2013

година54

.

HIPC иницијативата е усвоена од страна на Привремениот комитет на ММФ и од Комитетот

за развој на Светска Банка во септември 1996 година. Иницијативата предвидува сеопфатна

акција на меѓународната финансиска заедница, вклучувајќи ги и мултилатералните

институции, со цел да им се помогне на презадолжените земји да спроведат цврсти

економски политики, да овозможат одржливост на стопанскиот раст и развој и да го намалат

надворешниот долг. Исто така иницијативата има за цел да ги поттикне инвестициите и

пошироката општествена поддршка за воведување реформи во овие земји. Во суштина

иницијативата преставува континуиран напор земјата да се фокусира на макроекономското

прилагодување и примена на политики кои подразбираат структурни и социјални реформи

особено во делот на здравството и образованието.

За да може да ја користи помошта на HIPC- иницијативата земјата членка мора да исполни

четири услови:

Да ги исполнува IDA условите за позајмици од Светска Банка кои овозможуваат

безкаматни кредити и субвенции за најсиромашните земји ;

Да ги исполнува условите на ECF – програмата на ММФ која е наменета за земјите со

најнизок приход;

Да се соочува со неодржлив долг кој не може да реши со помош на тредиционалните

механизми за отпис на дологот;

Да има Стратегија за намалување на сиромаштијата.

Кога земјата ќе ги исполни условите и ќе направи значителен напредок во исполнувањето на

претходните четири критериуми, Извршниот одбор на ММФ и Светска банка носат

формална одлука за отпис на долгот, а меѓународната зедница се обврзува да го намали

долгот на одржливо ниво. Една од најважните придобивки на HIPC- иницијативата е таа што

пред нејзиното воспоставување презадолжените сиромашни земји во просек трошеле повеќе

средства на сервисирање на долгот отколку на здравство, образование и останати социјални

услуги.

Иницијатива за мултилатерални олеснувања

54

https://www.imf.org/external/np/exr/facts/hipc.htm



Иницијативата за мултилатерални олеснувања- MDRI(Multilateral Debt Relief Initiative )

овозможува параво на 100% отпис на долгот за најсиромашните земји од страна на три

мултилатерални институции. Иницијативата трба да помогне во исполнувањето на

Милениумските развојни цели на ОН кои тежнеат да се преполови сиримаштијата до

средината на 2015 година. Сите земји кои ги исполнуваат условите на приширената HIPC –

иницијатива, како и оние чиј што БДП по глава на жител изнесува под 380 УСА долари се

квалификувани за користење на MDRI – иницијативата.

Олеснувањата во рамките на MDRI – иницијативата го покриваат вкупниот долг кон ММФ

кој не е отплатен во периодот кога земјатаа се квалификувала за користење на олеснувањата

заклучно со крајот на 2004 година. Долговите кои настанале после 2005 година, не подлежат

на овие олеснувања.

3. СТЕНД БАЈ АРАНЖМАНИТЕ КАКО ЕДЕН ОД ИНСТРУМЕНТИТТЕ НА

СТАБИЛИЗАЦИОНАТА ПОЛИТИКА НА ММФ(СТАБИЛИЗАЦИОНАТА УЛОГА НА

ММФ КРЕДИТНИТЕ АРАНЖМАНИ СОГЛЕДАНА ПРЕКУ СТЕНД БАЈ

АРАНЖМАНИТЕ)

Меѓународните валутни и финансиски кризи, ја наметнаа потребата од јакнење на

кредитниот потенцијал на ММФ, со цел да одговори на потребите на земјите членки и во

исто време да се соочи со нападите на кризите и да ги ублажи последиците од истите.

Рапиден пораст на позајмувањата од Фондот се забележани во периодот на нафтениот шок

од седумдесетите години на минатиот век и должничката криза од осумдесетите. Исто така

настаните во деведесетите години од минатиот век кои ги одбележа мачниот процес на

транзиција во Источна и Централна Европа и кризите на почетокот на 2000 –та година во

Латинска Америка , имаа за последица пораст на побарувања за средства од Фондот. После



мирниот период од околу осум години кон крајот на 2008 година, кој беше одбележан со

глобалниот дисбаланс на светската економија и финансиската криза на развиените економии,

побарувачката за заеми од Фондот , повторно беше во пораст.

Суштината на финансиската помош на Фондот се состои во тоа да им помогне на земјите

членки да се соочат со платнобилансите потешкотии, да ја стабилизираат својата валута, да

продолжат во понатамошното исполнување на своите меѓународни финансиски обврски, да

обезбедат услови за одржлив економски раст и да влијаат на намалувањето на

сиромаштијата.

Вжно е да се напомене дека финансиската помош од Фондот, подразбира и одредени

обврски. Примарно, земјата која бара средства од Фондот, има обврска до Фондот да достави

„Писмо за намери“ (letter o fintent) во кое треба да ги наведе своите намери за мерките од

сферата на фискалната, монетарната и политиката за девизниот курс, кои планира да ги

спроведе во насока на стабилизација на економијата.

На барање на земјата членка, Фондот вообичаено обезбедува кредит во форма на аранжам,

кој аранжман доколку е потребно може да предвидува и исполнување на посебни политики и

мерки, кои земјата треба да е согласна да ги превземе и спроведи. Овие аранжмани се

формулираат во земјата во договор со Фондот, и потоа се доставуваат до Извршниот одбор

на Фондот кој треба да го одобри, за да може заемот и да отпочне да се реализира.

Прилагодувајќи се на новонастанатите услови во кои се развива глобалната економија, ММФ

развивал различни финансиски инструменти прилагодени на специфичните услови и потреби

на членките.

Имено, кога говориме за кредитните аранжмани на Фондот, од една страна може да се каже

дека станува збор за класични заеми како што се стенд бај аранжманите и флексибилните

кредитни линии, и заемите кои се доделуваат по повластени услови од друга страна, кои со

текот на времето се прилагодувани на се поспецифичните услови и потреби на земјите

членки.

Во оваа смисла, земјите со ниски приходи може да се задолжуваат по повлатени услови

користејќи ги проширените кредитни олеснувања (Extended Credit Facility – ECF)55

и стенд

55IMF Extended Credit Facility, ММФ, септември 2014, https://www.imf.org/external/np/exr/facts/ecf.htm достапно

на ден 24.01.2015

https://www.imf.org/external/np/exr/facts/ecf.htm



бај кредитните олеснувања (Standby Credit Facility – SCF)56

и механизмот за забрзано

кредитирање (Rapid Credit Facility)57

.

Неповластените кредити, во основа се достапни преку стенд бај аранжманите,

флексибилните кредитни линии и проширените олеснувања на Фондот (

ExtendenFundFacility- EFC58), кои пред се имаат примена за долгорочни потреби. ММФ исто

така овозможува помош во вонредни ситуации (Emergencyassistance59

), како и поддршка за

опоравување од природни катастрофи и конфликти.

Повластените средства за намалување на сиромаштијата и промовориање на економскиот

раст (Poverty Reduction and Growth Trust)60, кои се наменети за најсиромашните земји во

светот, преставуваат дел од најсуштинските реформи на Фондот – воведени се во јануари

2010 година. Карактеристично за овие средства е тоа што пристапот до нив е дуплиран во

споредба со периодот пред последната економско-финансиска криза. Финансиската програма

за овој вид заеми се определува од случај до случај земјаќи ја во предвид состојбата на

билансот на плаќање. Олеснувањата во рамките на овој аранжман овозможуваат и политичка

поддршка и може да помогнат во прибирање на странска финансиска помош. Исто така,

финансиските услови се поповолни, а каматната стапка за сите повластени механизми во

рамките на PRGTсе ревидира на секои две години. Вкупниот пристап до повластено

финансирање во рамките на PRGTпрограмата е ограничен на 100% од годишната квота и

56

IMF Standby Credit Facility ,ММФ, септември 2014, https://www.imf.org/external/np/exr/facts/scf.htm достапно

на ден 24.01.2015

57 IMF Rapid Credit Facility, ММФ, септември 2014, https://www.imf.org/external/np/exr/facts/rcf.htm достапно на

ден 24.01.2015

58 The IMF's Extended Fund Facility (EFF), ММФ, септември 2014,http://www.imf.org/external/np/exr/facts/eff.htm


59IMF Emergency Assistance: Supporting Recovery from Natural Disasters and Armed Conflicts, ММФ, септември

2014, http://www.imf.org/external/np/exr/facts/rfi.htm достапно на ден 24.01.2015

60 Poverty Reduction and Growth Trust (PRGT) Pledges Linked to SDR 700 Million Distribution of Reserves

Associated with Gold Sales, ММФ,март,2014

https://www.imf.org/external/np/fin/prgt/ достапно на ден 24.01.2015



http://www.imf.org/external/np/exr/facts/eff.htm

http://www.imf.org/external/np/exr/facts/rfi.htm



300% од вкупната квота. Овие прагови може да бидат пречекорени само во исклучителни

случаеви, а пристапот до средствата доколку е потребно може да биде проширен во текот на

аранжманот.

Проширените кредитни олеснувања (ExtendedCreditFacility – ECF) во основа се средства

за надминување на платнобилансните потешкотии на најсиромашните земји. Моментално

ова олеснување подразбира каматна стапка од 0 проценти, со грејс период од 5 ½ години и

рок на отплата од 10 години61

.

Стенд бај кредитните олеснувања (StandbyCreditFacility – SCF) овозможуваат финансиска

поддршка за надминување на краткорочните платнобилансни потешкотии на

најсиромашните земји и може да се користат во поширок сплет на околности, вклучувајќи ја

и претпазливоста. Моментално, каматната стапка изнесува ¼ проценти, грејс период од 4

години и рок на отплата од 8 години.62

Механизмот за забрзано кредитирање (RapidCreditFacility), како што може да се

претпостави и од самиот назив на аранжманот, обезбедува брза финанасиска помош за

најсиромашните земји, под одредени услови, за итни интервенции за санирање на состојбите

во платниот биланс.Во суштина преставува пософистициран механизам за дејствување во

вонредни случаеви и може флексибилно да се користи во различни околности.

Моменталната каматна стапка е 0%, со грејс период од 5 ½ години и рок на отплата од 10

години63

Стенд бај аранжманите (Stand by arrangements), се дизајнирани за да им помогнат на

земјите членки кога имаат потреба од надворешно финансирање, и да ги поддржат

политиките дизајнирани за излез од криза и обезбедување одржлив и стабилен раст.Овој вид

на аранжмани најчесто го користат земјите со среден приход . Програмските цели на

аранжманот се формулирани така што исплатите на траншите се условени со решавање на

платнобилансните проблеми ( политика на условување). Периодот на траење на

SBAаранжманите е флексибилен и покрива период од 12 до 24 месеци, но не подолг од 36

месеци, а отплатата е во рок од 3¼ до 5 години. Каматната стапка е еднаква на каматната

стапка на СПВ64

или согласно терминологијата на ММФ, каматната стапка е еднаква на

61

IMFFactsheethttps://www.imf.org/external/np/exr/facts/ecf.htmдостапно на 24.01.2015 62

IMFFactsheethttps://www.imf.org/external/np/exr/facts/scf.htm достапно на 24.01.2015

63

IMFFactsheethttps://www.imf.org/external/np/exr/facts/rcf.htm достапно на 24.01.2015

64

http://www.imf.org/cgi-shl/create_x.pl?bur

https://www.imf.org/external/np/exr/facts/ecf.htm



http://www.imf.org/cgi-shl/create_x.pl?bur



„основната каматна стапка на позајмување“ basicrateofcharge65

. Овој вид на аранжман може

да се користи и во форма на претпазливост, и обезбедува флексибилен и сукцесивен ( по

фази) пристап до средства.

Флексибилните кредитни линии (Flexibile Credit Line- FCL) наменети се за земјите со

силна основа, политика и конзистентност во спроведувањето на политиките, и нивната

намена е исклучиво за превенирање на криза. Овој вид на аранжмани најчесто се одобрува за

земји кои ги исполниле квалификационите критериуми. Рокот на отплата и каматната стапка

се исти како и кај SBA. Пристапот до средствата се определува од случај до случај, и повеќе

е достапен во во форма на еднократна исплата отколку во фази. За разлика од SBA,

FCLаранжманите се ослободени од политиката на условување. Постои флексибилност во

повлекувањето на кредитната линија што значи дека моше да се повчеше во моментот кога е

одобрена, или пак може да се третира како механизам на претпазливост.

Аранжманите за продолжено финансирање (Extenden Fund Facility-EFF) наменети се да

им помогнат на земјите кои се соочуваат со долгорочни проблеми во платниот биланс и на

кои им се потребни структурни економски реформи. Овие аранжмани во споредба со SBA се

подолги и обично траат 3 години со можност за продолжување за една година. Рокот на

отплата изнесува од 4½ до 10 години сметајќи од датумот на исплата.66

Помош за вонредни ситуации (Emergency assistance) за земјите кои доживеале природна

катастрофа или се опоравуваат од воен конфликт. Како што кажува и самиот наслов овие

итни заеми подлежат на основната каматна стапка за позајмување, и покрај тоа што на некои

земји им се достапни и субвенционирани камати. Рокот на отплата е од 3¼ до 5 години.67

Табела 4: Одобрени аранжмани на ММФ за периодот 2004-2013

Финансиска

година

Вид и број на аранжмани

SBA EFF FCL PLL/PCL PRGT ВКУПНО

2004 5 / 10 15

65

IMFFactsheethttp://www.imf.org/external/np/exr/facts/sba.htmдостапно на 24.01.2015 66

IMFFactsheethttp://www.imf.org/external/np/exr/facts/eff.htmдостапно на 24.01.2015 67

IMFFactsheethttp://www.imf.org/external/np/exr/facts/rfi.htm достапно на 24.01.2015

http://www.imf.org/external/np/exr/facts/sba.htm

http://www.imf.org/external/np/exr/facts/eff.htm

http://www.imf.org/external/np/exr/facts/rfi.htm



2005 6 / 8 14

2006 5 1 7 13

2007 2 / 10 12

2008 3 1 4 8

2009 14 / 1 13 28

2010 9 2 3 11 25

2011 6 2 4 1-PCL 11 24

2012 4 2 1 10 17

2013 2 / 2 1-PLL 7 12

Извор IMF, Annual Report 2013, Appendix II: Financial Operations and transactions,

стр. 1 http://www.imf.org/external/pubs/ft/ar/2013/eng/pdf/a2.pdf на ден 25.01.2015

3.1.Примена на стенд бај аранжманите

Стенд бај аранжманите се најстарите и историски најчесто користени аранжмани од страна

на земјите членкина ММФ. Стенд бај аранжманот се користи во текот на определен

временски период и до определен износ. Во почетоците тој период траеше 6 месеци, денска

вообичаено траење на овиј аранжман е од 12 до 24 месеци, но не подолго од 36 месеци.

Одобрувањето на кредитните транши, зависи од одлуката и оценката на ММФ, која ќе ја

донесе после надзорот кој го врши во определени временски интервали, во земјите

кориснички на SBAаранжманите. Ова набљудување е во насока на обезбедување сигурност

од страна на ММФ, дека земјата ги исполнува мерките на економската политика кои се

договорени при доставувањето на „писмото за намери“ кое содржи и меморандум за

економската и финансиската политика. Во случаите кога земјата не се придржува на

договорот, ММФ може да го одложи повлекувањето на наредната транша од кредитот, се до

моментот на исполнување на условите заклучени со аранжманот.SBAобезбедуваат

флексибилност во смисла на износот и времетраењето на користење на кредитот согласно

условите и потребите на земјата која ќе го користи аранжманот. Ова подразбира:68

68

IMF Stand-By Arrangement, ММФ, септември 2014, http://www.imf.org/external/np/exr/facts/pdf/sba.pdfна ден

25.01.2015

http://www.imf.org/external/pubs/ft/ar/2013/eng/pdf/a2.pdf

http://www.imf.org/external/np/exr/facts/pdf/sba.pdf



Нормален пристап (Normalaccess).Рамките на задолжување се зголемени за двапати во

2009 година, што значи дека земјите имаат пристап до 200 проценти од својата квота

за било кој дванаесетмесечен период, и кумулативно 600 проценти од квотата.

Специјален пристап (ExceptionalAccess). Во одредени случаеви, зависно од

околностите, ММФ може да позајми износи над вообичаените граници, на основа на

сопствената политика за специјален пристап, која подразбира засилен надзор од

страна на ММФ. Во текот на траењето на последната економска криза, земите кои се

соочуваа со акутни финанасики проблеми, имаа пристап до овие средства.

Frontloadedaccess. Новата рамка на SBAовозможува зголемена флексибилност за овој

тип на пристап до средствата на Фондод, кога тоа го дозволуваат стабилноста на

политиките на соодветната земја и природата на нејзините финансиски потреби.

Забрзан пристап (Rapid Accses). Поддршката на ММФ под SBA аранжанот, може да

биде забрзана преку Механизмот за итни финансиски потреби (The IMF`s Emergency

financing mechanism). Во текот на последнава економско-финансиска криза беше

користен неколку пати. Воспоставен е во 1995 година и делува многу побрзо од

вообичаените аранжмани за заем.

Пристап од претпазливост (Precautionary accses). Ова е понов вид на SBA познат како

high access precautionary arrangements (HAPAs) кој овозможува пристап до големи

средства, така што овие средства прествауваат еден вид обезбедување, доколку се

јават големи финансиски потреби. Имено, државата не мора веднаш да ги повлече

одобрените средтва што подразбира дека го задржува правото тоа да го стори кога ќе

биде потребно.

За време на кризата од 2008 година, беа одобрени три HAPA`sаранжмани и тоа на

:Костарика, Салвадор и Гватемала.

Врз основа на претходните искуства, ММФ ги реформира своите услови за позајмувањетака

што ги базира на мерливи и јасни критериуми. Овде треба да се споменат:

Квантитативните услови. Имено, напредокот на земјата се следи со помош на

реализирање на одредени квантитативни цели кои треба да се постигнат со

аранжманот на пример ( нивото на девизните резерви, владиниот дефицити сл), така

што исплатите на наредните транши се поврзани со исполнувањето на овие цели.

Структурни прилагодувања. Напредокот во спроведувањето на структурните мерки (

кои се неопходни за исполнување на целта на програмата) се проценуваат во контекст

на соодветниот аранжман, во суштина се немерливи и може да подразбираат мерки за



подобрување на финансискиот сектор, градење на социјална сигурност или пак

јакнење на јавниот финансиски менаџмент.

Редовните ревизии кои ги разгледува Извршниот одбор на Фондот, играат важна улога во

проценката на перформансите на аранжманот, но добра страна е и тоа што постои можност

за прилагодување на аранжманот во склад со актуелните економски движења.Зачестеноста

на ревизиите зависи од јачината на политиките на земјата и од природата на финансиските

потреби на истата. Отплатата на позајмените средства во рамките на SBAаранжманите се

врши во рок од 3¼ до 5 години, што значи дека секоја исплата се отплаќа во осум еднакви

квартални рати. На одобрениот SBAаранжман, земјите плаќаат провизија на користените

средства на почетокот на секој дванаесетмесечен период ( 15 базни поени за износи до 200%

од квотата, 30 базни поени за износи од 200% до 1000% од квотата и 60 базни поени за

износи над 1000% од квотата). Големите кредити носат доплата од 200 базни поени, кои се

плаќаат на износот на неподмирениот кредит кој надминува 300% од квотата. Доколку и

после три години, кредитот надминува 300% од квотата, тогаш доплатата расте на 300 бани

поени.

Одобрувањето на финансиската помош ММФ го врши по автоматизам доколку

бараната сума не надминува 25% од квотата. Одобрувањето на основа на проценка на

економската политика на земјата, се врши кога финансиската помош се доделува сукцесивно

во рамките на четири транши од кои секоја изнесува 25% од квотата на земјата членка.За

првата кредитна транша доволно е земјата да поднесе програма од економски мерки за

надминување на дефицитот во платниот биланс, додека за користење на останатите три

повисоки кредитни транши условеноста е поголема.

Имено, земјата корисник на финансиска помош, мора да ги докаже почетните резултати од

својата економска програма, за да може да ја повлече наредната повисока транша, но

потребно е да поднесе и стабилизациона програма. Оваа стабилизациона програма, ја

одобрува ММФ, под услов да ги исполни критериумите на ММФ кои е потребно да

сигнализираат врамнотежување на платниот биланс, со други зборови кажано, земјата која

бара заем мора да ги прилагоди мерките на економската политика во стандардните рамки на

програмата за стабилизација на ММФ.

Историски гледано, практичната примена на SBA аранжманите датира од 1952 година

и првите SBA аранжмани се најавена на 12ти Мај 1952 година кога ММФ објави: „Финска

може да купи од Фондот 5 милиони долари во било кое време во наредните шест месеци“



(IMF, Annual Report 1953, str.52 )69, кој аранжман е потпишан во јануари 1953 година, додека

првиот аранжман е потпишан со Белгија во јуни 1952 година (IMF,Annual Report 1953, стр

50)70. После Белгија и Финска, и остантите европски земји склучуваат SBAаранжмани со

Фондот: Франција и Велика Британија (1956г), Холандија(1957) и Шпанија (1959). Со

ваквата кредитна екстензија во земјите на Западна Европа, ММФ фактички ја одиграл и

својата улога која првобитно е дфинирана при неговото формирање .

Гледано од аспект на искористени аранжмани од страна на индустриски развиените

земји, може да се каже дека ММФ аранжманите не се користине толку често од страна на

овој тип на земји, и покрај тоа што Јапонија користеше едногодишен SABаранжман

почнувајќи од јануари 1962 година, за веднаш потоа да влезе во уште еден едногодишен

аранжман од март 1964 година. САД исто така користеле консеквентно два едногодишни

SABаранжмани во 1963 и 1964 година. Велика Британија континуирано користела

SABаранжмани во периодот од 1970-1979 година. Последни европски земји кои користеле

SAB аранжмани се до почетокот на последнава глобална економско-финансиска криза се

Шпанија во период од 1978-79 година и Португалија од 1983-85 година.

Земјите на Латинска Америка се занчајни кориснички на SABаранжманите. Според

податоците од официјалната страна на ММФ следниве земји на Латинска Америка го

користеле овој тип на аранжмани по следната хронологија: Перу и Мексико 1954 година,

Боливија, Чиле и Никарагва 1956 година, Колумбија, Хондурас и Парагвај 1957 година,

Аргентина, Бразил, Ел салватор, Хаити 1958 година, Доминиканската Република 1959

година.

Ако се земе предвид широкото учество на земјите во користењето на овој вид на аранжмани,

може да се каже дека временското ограничување од една година се чини безначајно, со оглед

на фактот дека голем број земји како што е примерот на Јужна Кореја која имаше SBA

аранжмани со Фондот во континуитет од 13 години во периодот од од 1965-1977 година,

Заир 14 години во период од 1976-1989 година, Либерија 15 години во период од 1963-1977,

Перу 18 години во периодот од 1954-1971 година итн.

Ваквото безначајно временско ограничување од една година за користење на SBA

аранжманите било сигнал ММФ во 1963 година да го иницира воведеувањето на аранжманот

за проделжени фондовски олеснувања ( EFF- ExtendenFundFacility) чиј период изнесува од 3

до 4 години. После должничката криза ви Латинска Америка во 80-те години од минатиот

век, ММФ во 1986 и 1987 иницираше воведување на два нови кредитни аранжмани и тоа:

69

http://www.imf.org/external/pubs/ft/ar/archive/pdf/ar1953.pdf достапно на ден 25.01.2015 година 70

исто

http://www.imf.org/external/pubs/ft/ar/archive/pdf/ar1953.pdf



Олеснувања за структурно прилагодување (SAF- Structural Adjustment Facility) и Проширени

олеснувања за структурно прилагодување (ESAF – Enhanced Structural Adjustment). Овие

олеснувања, предвидено е да траат подолго во споредба со SBAи побаруваат структурни

услови за фундаментално прилагодувањена економиите на земјите во развој. Во исто време и

SBAаранжманите почнаа да поставуваат структурни услови. Гледано од историски аспект и

воопшто, SBAаранжманите учествуваат со 75% во вкупниот број одобрени аранжмани од

страна на Фондот.

4.2. Примена на стенд бај арнжманите во европските земји во периодот 2008-

2011 година

Прегледот на програмите користени за справување со кризата поддржани со

SBAаранжманите одобрени во овој период, индицира во просек висок пристап до средствата

на Фондот. Фондот беше брз во одобрувањето на аранжманите, особено во првите фази на

истите, и флексибилен во одобрувањето средствата да се канализираат директно како

поддршка на буџетите на земјите членки. Во овој период SBAаранжманите за главна цел

имаа редукција на фискалниот дефицит. Резултатите од примена на програмите беа полоши

од предвидените, особено во периодот кога кризата се покажа посурова од очекуваното.

Генерално гледано финансирањето на ММФ не обезбеди доволно простор да се пополни

јазот на фискалниот неуспех.

Имајќи ги предвид лекциите научени од кризите во доцните 90-ти и раните 2000-ти

години, во одговорот на кризата во 2008 година, политиката на условување беше

модифицирана и фокусирана на специфичните услови во кои се наоѓаа земјите кориснички

на аранжманите. Повеќе од половина од барањата за заем во основа бараа повисока

флексибилност на девизниот курс но ММФ водеше сметка да се одбегне острата

депрецијација на валутие внимавајќи да не се предизвикаат обратни ефекти.

Повеќе од 65% од договорените средства беа повлечени, што индицира дека беше

зголемена потребата од средства за да се врати довербата на пазарите. Во секој случај

поддршката на ММФ овозможи да се избегнат подлабоки негативни контракции во реалната

економија и финансискиот сектор.

Гледано преку растот на БДП, истиот кај земјите кои користеа SBAаранжман беше

понизок за 2,7 процентни поени во споредба со земјите со исто ниво на развој кои не

користеле средства од Фондот, разликата се намали на 1,6 процентни поени во 2010 година.



Во октомви 2008, непосредно после кулуминацијата на финансиската криза, Унгарија

достави барање за СБА аранжман од ММФ после консултациите со ЕУ, со што на Унгарија и

беа обезбедени средства наменети за справување со проблемите во платниот биланс.

Вкупниот пакет се состоеше од 20 милијарди долари од кои 12.3 милијарди долари од ММФ,

6.5 милијарди долари од ЕУ и 1милијарда долари од Светска Банка71. Аранжманот доделен

на Унгарија од страна на ММФ, преставуваше појдовна точка за понатамошниот тек на

одобрени аранжмани во овој период. Важно е да се напомене дека во соработка со ММФ, ЕУ

разви внатрешни правила72

за имплементација на понатамошните аранжмани со ММФ,

базирани на искуствата од Унгарија, позната како економска програма за прилагодување.

Во декемви 2008 година, ММФ одобри аранжман со Латвија, во согласност со

прилагодената програма на ЕУ73. Во Март 2009, ММФ одобри СБА аранжман од 13

милијарди долари на Романија, со што Романија беше третата европска земја (која не е член

на монетарната унија) која склучи аранжман со Фондот, под посебните услови со ЕУ74

.

Во октомври 2009 година, откако новоизбраната грчка влада ги зголеми своите проекции за

буџетскиот дефицит од 3,7% на 12,5% од БДП75. Драматичното влошовување на грчкиот

јавен долг од 2009 година, практично ја означи ЕМУ должничката криза76. Во следните

месеци буџетските проблеми на Грција пораснаа и покрај националните реформски мерки и

реакциите од страна на ЕУ во форма на поблизок мониторинг. Ваквите неповолни движења

ги активираа финансиските пазари, намалувајќи го кредитниот рејтинг на „junk bond status„

за Грција кон крајот на третиот квартал од 2010 година што за последица имаше рапидан

пораст на каматната стапка на обврзниците кон крајот на 2011 година. Во овој период

Португалија, Ирска, Шпанија и Италија , исто така се соочија со тешкотии откако трошоците

за рефинансирање на нивниот фискален дефицит и јавен долг се зголемија драстично. На 11

Април 2010 година, Европската Комисија се приклучи на ММФ и беше најавена финансиска

71IMF, “IMF Executive Board approves € 12.3 billion Stand-By Arrangement for Hungary,” Press Release No. 08/275,

November 6, 2008.https://www.imf.org/external/np/sec/pr/2008/pr08275.htm достапно на ден 01.02.2015 72

IMF, Seminar on Regional Financial Safety Nets—Background Information on Participating RFAs Friday, October 8,

2010https://www.imf.org/external/np/seminars/eng/2010/spr/pdf/background.pdfдостапно на ден 01.02.2015

73 исто

74исто

75The EEAG Report of the Europian Economy,2011 стр http://blog.iese.edu/xvives/files/2011/09/Report-on-the-

European-Economy-2011.pdf достапно на 02.02.2015 76Hellwig, Martin, “Quo vadis, Euroland? European Monetary Union between crisis and reform,”

Max Planck Institute for Research on Collective Goods, Bonn 2011/2012 http://www.coll.mpg.de/?q=node/2683

достапно на 02.02.2015

https://www.imf.org/external/np/sec/pr/2008/pr08275.htm

https://www.imf.org/external/np/seminars/eng/2010/spr/pdf/background.pdf

http://blog.iese.edu/xvives/files/2011/09/Report-on-the-European-Economy-2011.pdf

http://blog.iese.edu/xvives/files/2011/09/Report-on-the-European-Economy-2011.pdf

http://www.coll.mpg.de/?q=node/2683



поддршка за Грција и програма за прилагодување77. Програмата за прилагодување под СБА

аранжман беше разработена заеднички помеѓу грчката влада, Европската комисија,

Европската централна банка и ММФ и во фокусот на своето внимание го имаше високиот

јавен долг на Грција и недостатокот на конкурентност на грчката економија.

Од погоре кажанато може да се заклучи дека СБА аранжманите на ММФ земјите ги користат

во случаеви кога се соочуваат со сериозни дисторзии во својата економија и истите имаат

цел да овозможат повторно воспоставување економска рамнотежа. Во продолжение следува

табела која дава приказ на позадината на фискалните политики и стратегии во земјите кои

користели СБА аранжмани во периодот 2008-2014 година.

Табела 5 : Позадината на фискалните политики и стратегии во земјите кои користели СБА

аранжмани во периодот 2008-2014 година

77Statement by IMF Managing Director Dominique Strauss-Kahn on Greece

Press Release No. 10/143

April 11, 2010 https://www.imf.org/external/np/sec/pr/2010/pr10143.htmдостапно на 02.02.2015

https://www.imf.org/external/np/sec/pr/2010/pr10143.htm



земја позадина стратегија Мерки/цели Структурни

реформи

Заштита

на

социјално

трошење

Износ на

аранжманот

во милијарди

долари

Унгарија Висок дефицит,

долг од 66% од

БДП

Фискално

прилагодување

за да се

обезбеди

намалување на

потребите за

финансирање

Цели за структурно фискално

прилагодување на 2,5% од

БДП

Законска

регулатива за

фискална

дисциплина

/ Вкупно 20

милијарди

долари од

кои 12.5

милијарди

СБА

аранжман,6,5

милијарди

ЕУ и 1

милијарда

Светска

Банка

Украина Длабоко

вкоренети

пропусти,заедно

со политичките

шокови доведоа

до голема криза

во

Украина.Економ

ијата е во

длабока

рецисија,

влошени

фискални салда ,

финансиски

сектор под

длабок стрес

Економска

програма која

ќе обезбеди

макроекономск

а и финансиска

стабилност за

решавање на

долготрајните

нерамнотежи и

структурни

слабости

Одржување флексибилен

девизен курс за да се врати

конкурентноста,стабилизирање

на финансискиот систем,

постепено намалување на

фискалниот

дефицит,отстаранување на

загубите во енергетскиот

сектор

Сериозни

структурни

реформи во

смисла на

донесување нов

закон за јавни

набавки со цел

да се заштити

трошењето на

јавните средства,

зголемување на

ефикасноста на

судството и

даночната

администрација,

законска

регулатива во

борбата со

корупцијата и

спречувањето на

перење на пари

да Вкупно 17,1

милијарди

долари

Литванија Проциклична

економска

политика

проследена со

распаѓање на

даночните

приходи

Фискално

затегнување со

цел да се

исполнат

критериумите

од Мастрихт и

да генерира

реална

депрецијација

Намалување на дефицитот и

заштита на продуктивните

инвестиции

прилагодување

на фискалнато

право за

преструктуирањ

е на долгот

да Вкупно 2.35

милијарди

долари

СБА



извор:ММФ официјални извештаи од барањата за аранжмани и податоци од консултации по членот IV, 2008-

2014

4.3. Ефекти од примена на стенд бај аранжманите

Од причини што една од целите на овој труд е да се согледаат ефектите од примена на стенд

бај аранжманите преку нивото на инфлација и платниот биланс како индикатори на ефектите

постигнати од користење на овие аранжмани се избрана две земји од централна и Источна

Европа кои беа силно погодени од последната светска економско- финансиска криза и кои

аплицираа до Фндот за помош.

Имено, во двете земји Унгарија и Литванија постоеа слабости во економските политики кои

ја зголемуваа нивната ранливост на надворешни удари.

ПОЗАДИНА НА ПРОБЛЕМОТ(опис на економската состојба пред поднесување на

апликација за SBAаранжман)

Двете земји кои се разгледуваат се посебно интересни за анализа од причина што беа

сериозно погодени од глобалната криза, но секоја од нив се каактеризира со специфични

околности под кои се јавува кризата што од своја страна преставува и потечкотија да се

применат корктивните мерки кои произлегуваат од соодветните стенд бај аранжмани.

позадина стратегија Мерки/цели Структурни

реформи

Заштита

на

социјално

трошење

Износ на

аранжманот

во милијарди

долари

Грузија Подобрување на

фискалната

рамнотежа

нарушена од

изборни

трошења и

вооружен

конфликт

Ограничување

на

финансиските

потреби и

рефокусирање

на

приоритетните

трошења кон

реконструкција

Огранучување на тековното

трошење, но дозволено

привремено зголемување на

дефицитот со среднорочна


Законската

регулатива за

буџетски систем

да обезбеди

фискална


/ Вкупно 550

милиони

долари од

кои

350милиони

долари СБА

аранжман,170

милиони

долари УСА

и 30 милиони

долари

Светска

Банка



Во периодот од 2004 до 2007 година, двете земји имаа цврсти економски перфоманси

продуцирани од активности засновани на раст на извозот, прилив на капитал и пристап до

ефтини кредити од меѓународни извори.

Ваквиот драматичен раст на задолжување од странство се должеше на апрецијацијата на

валутите, макроекономската стабилност рефлектирана во ниските стапки на инфлација, и од

можноста за зголемена профитабилност од очекуваното членство во ЕУ.

Пристапот до странски капитал доведе до рапидно зголемување на потрошувачката и

инвестициите.

Како што глобалната криза го зафаќаше и регионот на централна и Источна Европа, така и

извозот во овие земји опаѓаше, се намалуваше и приливот на капитал но и пристапот до

старнски кредитни извори, проследено со рапиден пораст на тешкотиите во платниот биланс

и потреба од депрецијација на валутата соодветно.

Ауер и Вермулер истакнуваат „ загубите кои резултираат од валутната депрецијација во

небанкарскиот сектор во ЦИЕ можат да достигнат ниво од 60 милијарди УСА долари во

периодот од Август 2008 до Февруари 2009......Унгарија ќе претрпи највисоки загуби до 18 %

од БДП“78

Ако се погледне сосотојбата во билансот на плаќање, состојбата во ЦИЕ е уште

позагрижувачка, бидејќи дефицитот на тековната сметка достигнува нивоа од 13 до 25% од

БДП во 2008 година79

.

СЛУЧАЈОТ НА УНГАРИЈА

Како што се гледа од табелата бр 1 , во 2006 година буџетскиот дефицит на Унгарија

достигнува над 9% од БДП, додека стапката на инфлација изнесува 3,9%. , дефицитот на

тековната сметка изнесува 7,5 % од БДП што во тој период и не преставувал голем проблем

поради околностите што се наведен претходно, односно поради високиот степен на прилив

на капитал во тој период.

78

http://www.voxeu.org/article/how-big-are-eastern-european-losses 79

податок од ИМФ, World Economic Outlook Data Base



Табела бр.6 Унгарија: Стенд бај аранжман , избрани економски индикатори 2006-2009

Економски

индикатори

првобитна

проценка

ревидирана

проценка

2006 2007 2008 2009 2008 2009

БДП 3,9 1,1 1,8 -1 0,5 -6,7

Платен биланс

тековна сметка -6,51 -6,632 -1,915 -8,902 -3,557

капитална сметка 1,139 1,384 1,785 1,121 1,84

финансиска сметка 7,1 5,046 -9,393 10,643 -5,995

инфлација(%од раст) 7,9 6,3 4,5 6,1 4,5

Биланс на тековната

сметка (% од БДП)

-7,5 -6,4 -6,2 -2 -8,4 -4,1

Вкупен биланс на

владата (%од БДП)

-9,3 -4,9 -3,4 -2,5 -3,3 -3,9

Удели по вкупни

кредити во странска

валута

Фирми(%) 47,1 52,6 60,3

Домаќинства(%) 46,8 59 70,7

извор: официјална страна на ММФ

Според извештајот од консултациите по членот IV80, Фондот изразува загриженост за

Унгарија поради владиниот дефицит и потребата од фискална реформа која ќе промовора

економски раст. Инсистирањето на Фондот за фискална рамнотежа е јасно препознатливо

кога Фондот забележува дека ранливоста од високото ниво на задолженост останува , но „

штетата е видлива но не како финансиска криза.....Ерозијата на растечкиот потенцијал на

Унгарија коинцидира со фискалното влошување“

Со цел да се редуцира фискалниот дефицит , беа превземени неколку мерки како што се

редуцирање на вработеноста во јавниот сектор, воведување на партиципација во јавното

здравство, рационализирање на болничките легла и слично 81. Како резултат на овие мерки

како и на намалената потрошувачка за увозни добра продуцирана од рецесијата и

згоелемените приходи од извоз фискалниот девицит се намали од -9,3% во 2006 на – 4,9% во

2007 година.

80

https://www.imf.org/external/np/ms/2007/050707.htm 81

https://www.imf.org/external/np/ms/2007/050707.htm

https://www.imf.org/external/np/ms/2007/050707.htm



Во текот на 2008 година, светската финансиска криза сериозно го намали пристапот до

странски капитал на Унгарија, што доведе до тешкотии и во банкарскиот сектор. Резултатот

на финансискта сметка во билансот на плаќање од -6% од БДП во 2009 година во споредба со

суфицитот од 10,6% од БДП во 2008 година (податок од табела 1) – покажува драстичното

опаѓање на кондицијата на меѓународното финансиско опкружување.

Сите овие причини ја присилија Унгарија да побара помош од ММФ за соочување со

кризата.

Стенд бај аранжманот склучен со ММФ од 6 –ти Ноември 2008 82

вклучува мерки со кои

треба да се ограничи дефицитот на владата на 3,4 % од БДП за 2008 година и 2.5% од БДП

во 2009 година. Проектираниот раст на БДП за Унгарија падна на 1,8% во 2008 година, и -

1.0% од БДП за 2009 година.

Со влошувањето на кризата беше направена и ревизија на проценките. Согласно

ревидираните проценки дефицитот достигна 3.9% од БДП( што значи пораст од првобитно

прогнозираните 2,5%), додека растот на БДП е ревидиран за 0.5 % од БДП во 2008 година, и

-6,7% во 2009 година.

Од овие податоци може да се извлече заклучок дека во Унгарија владиниот дефицит беше

ограничен, согласно условите на Стенд бај аранжманот, и покрај тоа што ММФ прифати

нагорна ревизија на фискалниот дефицит.

На крајот на 2008 година во Унгарија беа воведени и ограничувања на трошењата што

вклучува дефинирање на таргетот две години однапред и притоа таргетот не сме да биде

дефицит..

Од податоците во табела 6 може да се каже дека ваквата рестриктивна фискална политика не

беше од помош за Унгарија од причини што истата беше проследена со проциклична

монетарна политика. Имено , како што може да се види од табелата понудата на пари и

кредити продолжува реално да расте во 2009 година.

Што се однесува до каматна стапка, како што може да се види од графикон 2 таа изнесува

високи 10% на крајот на 2008 година, што е многу повисоко ниво од 8,0% од јануари 2008

година, а драматично повисоко од просекот во евро зоната кој изнесуваше во тој период 3%.

82

https://www.imf.org/external/pubs/ft/survey/so/2008/CAR110608A.htm



Графикон 2 Унгарија: Промени во каматната стапка во периодот јуни 2006- јануари2009

Извор: Сликата е преземена од Годишен извештај за 2009 година од Националната Банка на Унгарија83

Од погорните податоци може да се заклучи дека поддршката од стенд бај аранжанот не беше

доволна да се превенира рецесијата во Унгарија.Имено ErsteBankво 2009 година забележува

дека “ се очекува стапката на невработеност да се искачи над 9% во 2009 година, а

економистите се сомневаат дека владата ќе го пробие таргетот на фискалниот дефицит за

2009 година “. Овие забелешки беа потврдени во мај кога “ Министерот за финансии на

Унгарија објави дека ММФ и Европската Унија се согласни дефицитот за 2009 година да

биде зголемен од проектирани 3.0 на 3.9% од БДП“ ErsteBank2009

Во анализираниот период забележливо и влошување на билнасот на надворешниот сектор,

што дополнителни направи притисок на стапката на девизниот курс. Имено, како што може

да се види од графиконот 3 , после перодот на апрцијација на валутата од Октомври 2006 до

Јули 2008 година, форинтот драстично депрецира од Август 2008 до Март 2009.

83

http://english.mnb.hu/Root/Dokumentumtar/ENMNB/Kiadvanyok/mnben_evesjel/annual_report_2009.pdf



Графикон 3Унгарија: Номинален девизен курс

извор: Сликата е преземена од Годишен извештај за 2009 година од Националната Банка на

Унгарија84Со повеќе од две третини заеми од приватниот сектор деноминирани во странска

валута табела 6 , оваа депрецијација предизвика сериозни штети во билансот на семејствата и

фирмите.

СЛУЧАЈОТ НА ЛИТВАНИЈА

Од 2000 до 2007 година Литванија се одликава со највисока стапка на пораст на БДП во

Европската Унија од 9% на годишно ниво. Според официјалните податоци на ММФ во

периодот од 2004 до 2007 годишното ниво на раст на економијат се искачува над 11% , што

преставува една од најбрзорастечките економии во светот. Како и во остатокот на регионот,

ваквиот рапиден пораст беше поттикнат пред се од високото ниво на пристап до кредити

84

http://english.mnb.hu/Root/Dokumentumtar/ENMNB/Kiadvanyok/mnben_evesjel/annual_report_2009.pdf



особено од Западна Европа. Според податоците на ММФ, позајмувањето на домаќинствата

порасна за повеќе од 60% годишно во периодот од 2002-2006 година.85

Податоците од табелата 7 покажуваат дека позајмувањето порасна на 51,8 % во 2006 година,

овозможувајќи прегревање на економијата. Најзагрижувачки елемент во ова сценарио

преставува фактот што истото беше овозможено од странски кредити.Во табела 2 можеме да

видиме дека дека 76,9% од вкупните заеми овозможени за резидентите во 2006 година беа

деноминирани во странска валута, стапката се покачува на 86,4 и 88,2 % во 2007 и 2008

година соодветно. Со вакво високо ниво на заеми од странство, надворешниот долг на

Литванија како процент од БДП порасна од 114,7% во 2006 на 134,1% во 2008 година. Во

2006 година кај приватниот сектор се наоѓаше 95% од надворешниот долг. Во 2006 во

извештајот од Консултациите по членот IV, Фондот предупредува дека „ изложеност на

банките од кредитен и пазарен ризик е во пораст, а валутната неусогласеност е во

пораст......финансискипт сектор е осетлива област во економијата на Литванија, особено

поради начинот на кој истиот влијае на остатокот од системот“ Како што се гледа од табела 7

, во 2006 и во 2007 година инфлацијата беше умерена, но сепак над Мастришкиот критериум,

што е важен критериум за земјите од ЕУ. Во 2006 година фискалниот дефицит изнесуваше -

0,9% од БДП, и рамнотежата беше одржлива. На почетокот на 2008 година земјата се соочи

со намален пристап до кредити од странство, што за последица имаше намалување на

приватната потрошувачка и инвестициите. Од друга страна пак, условите во глобалната

економија придонесоа и за намалување на извозот.

Табела 7 Литванија: Стенд бај аранжман одбрани економски индикатори

Економски индикатор 2006 2007 првобитна

проценка

реална

проценка

2008 2009 2008 2009

БДП 12,2 10,3 -2,0 -5,0 -2,9 -9;-12 ;-

18

Извоз 6,5 11,1 4,5 -3,0 4,5 -6,4

Увоз 19,3 15,0 -6,1 -9,5 -6,1 -12,1

85

http://www.imf.org/external/pubs/ft/scr/2006/cr06353.pdf



Платен биланс во милиони евра

Тековна сметка -

3,571

-

4,734

-3,217 -1,566

Капитална сметка 191 410 317 415

Финансиска сметка 4,848 5,185 1,881 -2,583

Задолженост

Бруто надворешен долг(% од БДП) 114,7 134,1 129,2 138,1 127,5 140,7

Бруто надворешен долг на јавниот сектор (како % од

БДП)

9,9 8,3 14,3 33,7 14,5 33,7

Бруто надворешен долг на приватниот сектор (% од

БДП)

94,8 96,0 95,1

Задолженост во странска валута на резиденти(% од

вкупната задолженост на резиденти)

76,9 86,4 88,2

Тековна сметка(% од БДП) -22,5 -23,8 -14,8 -7,3 -13,4 -7,4

Инфлација 6,6 10,1 15,5 5,9 15,3 6,2

Пораст на масата на пари во оптек 7,2 0,9 -11,4 -4,6 -15,3 -6,2

Основна фискална рамнотежа -0,9 0,7 -3,0 -4,9 -3,5 -4,9

извор: Официјална страна на ММФ (2009 година)

Соочувајќи се со продлабочување на финансиската криза и со криза во билансот на плаќање,

Литванија побара помош од ММФ.

Стенд бај аранжманот е склучен на 23 Декември 2008 година и изнесуваше 2,4 милијарди

УСА долари од ММФ, 4,3 милијарди долари од ЕУ, 2,5 милијарди долари од Нордичките

земји и скоро 1 милијарда од други извори. За возврат на оваа поддршка , Владата на

Литванија се обврза да ги редуцира владините трошења, да преземе мерки да се поврати

довербата кај доверителите и да се стреми кон обезбедување на надворешна рамнотежа.

Во 2008 година растот на БДП падна за -2% која стапка беше ревидирана на -2,3%. Во 2009

година Владата очекуваше пад на БДП од -5%, додека прогнозите на World Economic Outlook



беа 12% пад, што е многу подлабоко од прогнозата на ММФ за -5%. Во 2009 година

Литванија го проби и таргетот за фискален дефицит како последица на намалувањето на

приходите што резултираше со длабок економски пад.

И покрај притисокот врз билансот на плаќање, владата и ЕУ инсистираа на политика на

валутна поддршка поради загриженоста од негативните ефекти во билансот на состојба кај

домаќинствата и фирмите, и поради престојното членство во ЕУ кое подразбираше

придржување на фиксен девизен курс. Режимот на девизен курс на Латвија беше базиран на

валутен одбор и под овие услови понудата на пари е поддржана од девизните резерви.

Монетарната политика беше насочена кон поддржување на фиксирањето: централната банка

мора да го абсорбира вишокот на понуда од странска валути, и да го задоволи вишокот од

побарувачка . Јасно е дека кога има прекумерен притисок на девизниот пазар, Централната

банка мора да интервенира користејќи ги девизните резерви за одржување на паритетот.

Како што се намалуват девизните резерви така опаѓа и понудата на пари и доаѓа до пад на

економските активности.

Во 2009 година кога Литванија беше под стенд бај аранжан, политиката на поддршка на

валутата предизвика уште поголеми проблеми. Имено на 2 јуни трезорот на Литванија се

соочи со проблем да продаде 100 милиони УСА долари на краток рок прку јавна аукција.

Ваквиот неусспех ги зајакна стравувањата дека владата нема да успее да обезбеди поддршка

на валутата но исто така сугерираше загриженост и кај другите пазари во развој поради

растечката недовербата на инвеститорите да пласираат средства на овие пазари.

Во вакви економски услови Владата ја отфрли можноста за девалвација на валутата со

образложение дека истата ќе предизвика длабоки социјални последици поради високото

ниво на кредитна задолженост деноминирана во странска валута кај домаќинставата и

претпријатијата.

Суштината на проблемот со Латванија е лошата економска состојба во ргионот

комбинирана со проциклична фискална и монетарна политика. Со висок дефицит на

тековната сметка, без пристап до странски фондови, со валутен одбор, понудата на пари

беше ограничена. ММФ препорача драстична редукција на владините трошења со цел да се

редуцира фискалниот дефицит( или да се превенира неговото зголемување), да се одстрани

притисокот од тековната сметка и билансот на плаќање.



Од погоре изнесеното според Центарот за економски и политички истражувања 86можат да

се извлечат следните констатации од ефектите кои стенд бај аранжамнот ги имаше врз

економијата на Литванија во услови на кризата .

-Политиката на поддршка на девизен курс која ја спроведуваше Литванија во целост ја

отфрли можноста од користење на експанзивна монетарна политика( наместо тоа понудата

на пари опаѓаше како резултата на влошувањето во билансот на плаќање.

-Одржувањето на фиксен девизен курс ја оневозможи Владата да ја депрецира валутата, која

депрецијација ќе помогнеше да се стимулира растот и да се стабилизира состојбата на

тековната сметка од причина што извозот ќе станеше поконкурентен а увозот поскап.

- Преку ограничувањето на фискалниот дефицит согласно условите на стенд бај аранжманот,

а во услови на намалени приходи Владата се соочи со потешкотии да спроведе проекти со

повисок мултипликаторен ефект. Во исто време поради режимот на девизен курс спроведен

преку валутен одбор, можноста да се користат фондовите на централната банка исто така

беше надвор од игра.

На крајот може да се каже дека вакавата политика на фиксен девизен курс ја остави

Литванија без опција и доведе до проциклична монетарна политика која за последица имаше

пак проциклична фискална политика.

Истите препораки од старана на ММФ беа дадени и за 2010 година.

Од искуствата на Унгарија и Литванија под стенд бај аранжман на ММФ, може да се каже

дека

политиките препорачани од ММФ се проциклични и ја отежнаа способноста на

Владите на двете земји да ја стимулираат својата економија.

Во Унгарија драстичното штедење во јавниот сектор сериозно ја ограничи

можноста за користење на контра-циклична фискална политика.

Во Литванија пак, инсистирањето на фиксен девизен курс преставуваше голем

товар за да се овозможаат позитивни контракции на економијата

Во случаите кога Фондот дозволи одреден простор за зголемување на

фискалниот дефицит, тоа беше проследено со рестриктивна монетарна 86

http://www.cepr.net/index.php/publications/reports/imf-hungary-latvia-ukraine/



политика поради што зголемените владини трошења (кои сепак беа

дефицитарни) не можеа да дадат позитивен импулс на економијата.

Вез основа на истржувањата од еминентни економисти, како најдобар совет за една земја

при користење на ММФ стенд бај аранжамните е да се придржува до она во кое е ММФ

најдобар а тоа е да ја држи под контрола инфлацијата и платниот биланс. ММФ се докажа

како спасител на платниот биланс и има најголеми овластувања кај истиот, потоа кај

девизните резерви и кај надворешната соработка на земјите.

Пршањата како што се невработеност, поголем раст на БДП и слично, подобро е стратешки

да се планираат во национални рамки, според сопствените визии, согласно претпоставката

дека земјата е таа која најдобро си ги познава сопствените можности и потреби.

5. FCL АРАНЖМАНИТЕ КАКО ЕДЕН ОД ИНСТРУМЕНТИТЕ НА

ПРЕВЕНТИВНАТА УЛОГА НА ММФ

Дестабилизирачките ефекти од глобалната финансиска криза ја наметнаа потребата од

преработка на ММФ аранжманите и доведоа до трикратно зголемување на ресурсите на

Фондот, одржлива аколација на специјалните права на влечење и креирање на нови

инструменти како што се FCLаранжманите.

4.1.ПРИМЕНА НА FCL АРАНЖМАНИТЕ

FCL аранжманите беа промовирани во Март 2009 година како инструмент за редуцирање на

веројатноста од криза со цел зголемување на довербата кај младите пазарни економии кои

беа осетливе на острите превирања на глобалната економија во тој период. Преку

подобрувања на пристапот до официјална ликвидност, овие аранжмани се замислени како

средство за дополнување на резевите во периодот кој за овие економии преставуваше

своевиден тест преку централните банки да ја решат нестабилноста на пазарите. Целта е да

се овозможи ефективна алтернатива која ќе овозможи на еден начин самостојно осигурување

на економиите на земјите кориснички со истовремено зајакнување на цврсти политики. Така,



синергијата помеѓу ефектите кои ја поттикнуваат ликвидноста и кредибилитетот на

поддршката на Фондот е главна крактеристика на овие FCLаранжмани.

Кога зборуваме за FCLаранжманите важно е да се напомене дека при нивното конструирање

беа земен во предвид многу од предлозите кои потенцијалните корисници ги сугерираа:

висок и антиципативен пристап до средствата на фондот; истиот да не вклучува ex-post

условувања; да преставува обновлива кредитна линија; да има подолг период на отплата; да

не содржи ограничување на степенот на пристап до средствата на Фондот; фликсибилност за

повлекување на средствата во било кое време; истиот да се третира како инструмент за

претпазливост.

ММФ воспостави строги критериуми за квалификација за користење на овој вид на

аранжман, со цел да обезбеди соодветна сигурност за членките на Фондот дека средствата на

Фондот се обезбедени и покрај флексибилната кредитна линија. Ова подразбира “ оценка

дека земјата членка има (а) силни економски основи и институционални политики; (b)

имплементира – и има адекватно досие во имплементирањето на силни политики, и (c)

останува посветена на одржувањето на вакви политики и во иднина“ ММФ

Уште повеќе, ММФ експлицитно ги наведува критериумите кои ќе бидат користени при

евалуација дали одредена земја членка има право да користи FCLаранжман. Ова вклучува

:

„ (i) одржлива надворешна позиција;

(ii) состојба на капитална сметка во која доминираат приватните текови на капитал;

(iii) реноме на постојан стабилен пристап до меѓународните пазари на капитал по

поволни услови;

(iv) солидна состојба на резервите во моментот кога се аплицира за FCLаранжман на

основа на претпазливост;

(v) солидни јавни финансии, вклучувајќи и одржлива позиција на јавниот долг;

(vi) ниска и стабилна инфлација, во согласност со солидна монетарна политика и

политика на девизен курс;

(vii) отсуство на проблематична банкарска солвентност со цел да се елиминираат

опасности од предизвикување на системска банкарска криза;



(viii) ефективен надзор над финансискиот сектор;

(ix) транспарентност и интегритет на податоците. “ ММФ 2009

Со цел да се овозможи флексибилност при користењето на овие аранжмани Фондот

пропишува дека не е потребно земјите да имаат целосна исполнетост на сите критериуми

земајќи ги во предвид корективните политики кои можат да се превземат при процесот на

квалификација.

На крајот од август 2010 година, Фондот го подобри FCLаранжанот со подобрување на

неговата флексибилност преку пристапот и периодот на траење. Имено, времетраењето

на кредитната линија е зголемено на две години, и договорениот пристап од 1% од

квотата беше одстранет. Ваквите додатоци ја подобрија функцијата на FCLаранжманот

како се повеќе атрактивна замена за резервите.

Ваквата измена на FCLаранжманите беше дел од одлуката на Фондот да „ ги прошири и

зајакне своите инструменти за превенција на криза и да се направи значителен чекор во

заедничката работа со членството за да се зајакне глобалната финансика безбедносна

мрежа “ММФ 2010

Кај Флексибилните кредитни линии стои фактот дека политиката на ex-

postусловеност е заменета со сет од предквалификациони критериуми така што може да

се каже дека овој инструмент го карактеризира ex-ante условеност. Со примената на ваков

тип на претквалификациски процес обезбедувањето на ликвидност станува брзо, за

разлика од другите инструменти на ММФ. Важно е да се истакне дека процесот на

претквалификација во основа има две функции.

Првата функција на процесот на претквалификација е да го минимизира кредитниот

ризик и на тој начин функционира како обезбедување на средствата на Фондот. Со оглед

на фактот дека овој тип на аранжмани пред се се наменети за економии со силни

економски индикатори, очигледно е дека враќањето на средствата ќе биде навремено или

дури и предвремено. Ваквото обезбедување е потребно, од причини што средствата

одобрени под услови на Флексибилни кредитни линии можат да бидат повлечени

одеднаш од една страна, а од друга страна не се поделени во кредитни транши.Како

понатамошно обезбедување ММФ извршува полугодишни ревизии, кои ревизии не

влијаат на пристапот , но се објавуваат јавно и на тој начин продуцираа значителни

сигнализирачки ефекти.



Втората функција на процесот на предквалификација е да го минимизира проблемот

на морален хазард, што ја зближува со првата од причина што и во овој случај главната

цел е да се обезбедат средствата на Фондот. Сепак моралниот хазард не е лесно да се

превенира имајќи предвид дека доклку актерите на пазарот еднаш забележат дека е

„поставена сигурносна мрежа“ би можеле да преземат преголем ризик . Овој проблем кај

Флексиблните кредитни линии ММФ се обиде да го реши преку барање на високи

стандарди во банкарската регулатива и финансиската контрола.

4.2.ЕФЕКТИ ОД ПРИМЕНА НА ФЛЕКСИБИЛНАТА КРЕДИТНА ЛИНИЈА- FCL

АРАНЖМАНИТЕ

Мексико беше првата земја корисничка на FCLаранжман во април 2009 година.Во мај

2009 година FCLаранжмани беа дозволени за Полска и Колумбија.

Властите на сите три земји кориснички на FCLаранжманот изјавија дека целта од

користење на овој тип на аранжман е да ја заштитат својата економија од постоечките

ризици присутни на финансиските пазари во тој период, убедени дека високиот износ на

средства обезбедени од ММФ под услови на FCL аранжманите ќе им ја обезбедат на

пазарите неопходната сигурност за да се справат со екстремните услови на финансиските

пазари.Во суштина, присуството на голема количина на расположиви средства има ефект

да ги обесхрабри обидите за шпекулација со валутата на земјата корисничка на ФЦЛ

аранжман. Имено , трите земји кориснички , FCL аранжманот го имаа како значителна

поддршка за нивните резерви.

Табела 8: Земји кориснички на Flexible credit line, 209-2011

Година 2009 2010 2011

Мексико 17 април 1,000% од

квотата

25 Март 1,000% од

квотата

10јануари1,500%од

квотата

СПВ

31,52милијарди

СПВ 31.53

милијарди

СПВ 47,29 милијарди

1 година 1 година 2 години

Полска 06.мај 02.јул 21.јан

1,000% од квотата 1,000% од квотата 1,400% од квотата

СПВ 13,69

милијарди

СПВ 13,69

милијарди





Колумбија 11.мај 07.мај 06.мај

900% од квотата 300% од квотата 300% од квотата

СДР 6,97 милијарди СПВ 2,32

милијарди



Извор: Официјална страна на ММФ

Како што може да се види од табелата првите три земји кориснички двапати го обновија

својот FCLаранжман со Фондот. Резултатите од овие три земји под FCL аранжан во оваа

прилика ќе бидат искористени за анализа на позитивните и негативните ефекти на

FCLаранжманите.

Потребните економски индикатори кои се релевантни за да се утврди исполнувањето на

критериумите за квалификација за добивање на FCL аранжман се преставени во табела 9.

Табела 9 :Економски индикатори за земјите кориснички на FCLаранжман, 2007-2011

2007 2008 2009 2010 2011

Колумбија БДП по жител во УСА долари 4,794 5,303 5,207 6,36 6,98

Инфлација % 5,54 7.00 4,2 2,27 3,25

Јавни приходи како % од БДП 27,18 26,33 26,52 24,37 25,26

Јавна потрошувачка како % од БДП 28,21 26,29 29,05 27,47 28,27

Фискална позиција на Владата како % од БДП -1,03 0,04 -2,53 -3,1 -3,02

Јавен нето долг како % од БДП 22,96 20,96 26,93 28,09 29,18

Биланс на тековната сметка , %од БДП -2,86 -2,94 -2,2 -3,09 -2,62

Надворешен долг,% од извоз на стоки, услуги

и приход

121,15 104,53 131,89 135,35

Надворешен долг како % од БНП 21,9 19,81 23,03 22,84



Вкупни резерви % од вкупниот надворешен

долг

47,95 50,98 47,94 44,52

Максико БДП по жител во УСА долари 9,786 10,255 8,174 9,522 10,803

Инфлација % 3,97 5,13 5,3 4,15 3,37



Фискална позиција на Владата како % од БДП -1,18 -1,11 -4,69 -4,31 -3,24


Биланс на тековната сметка , %од БДП -0,86 -1,49 -0,72 -0,54 -0,95

Надворешен долг,% од извоз на стоки, услуги

и приход

60,12 59,04 68,67 62,68

Надворешен долг како % од БНП 17,56 17,34 19,76 19,52


долг

48,83 50,93 58,25 60,27

Полска БДП по жител во УСА долари 11,157 13,887 11,296 12,323 13,967

Инфлација % 2,49 4,22 3,45 2,58 4,03



Фискална позиција на Владата како % од БДП -1,88 -3,68 -7,35 -7,86 -5,54


Биланс на тековната сметка , %од БДП -6,23 6,6 -3,99 -4,47 -4,8


долг

3,67 2,83 4,84 4,85

Извор IMF WEO , September, 2011

(i) Одржлива надворешна позиција: Во периодот кога се договорени првите аранжмани

за сите три земји кориснички, согласно извештаите на ММФ, надворешната

позиција е позитивна. Од релевантните извештаи може да се забележи дека кај

сите три земји кориснички на овој тип на аранжман постојата ниски нивоа на

надворешен долг, дефицитот на тековната сметка е на ниско и одржливо ниво и

главно финансиран од странски директни инвестициски текови.

(ii) Во структурата на капиталната сметка доминираат претежно приватни текови.

(iii) Континуитет на стабилен пристап до пазари на капитал по поволни услови. Согласно

анализата на ММФ, трите земјо кориснички на FCL аранжман влегуваат во

најдобро рангираните земји на кредитниот пазар на капитал. За Мексико ММФ

истакнува87

“ Мексико е еден од највисоко рангираните пазари во развој, што е

87

http://www.imf.org/external/pubs/ft/survey/so/2009/CAR041709A.htm достапно на 18.03.2015

http://www.imf.org/external/pubs/ft/survey/so/2009/CAR041709A.htm



очигледно и од податоците кои говорат за ниско ниво на задолженост во

изминатите периоди, вклучително и периодите на криза како што е рецесијата од

2001 година“. За Полска ММФ истакнува88

„ во 2009 година со своето ниво на

државен долг.,Полска можеше да конкурира на меѓународнит кредитен пазар на

капитал“. И покрај тоа што Колумбија89

нема инвестициски рејтинг, ММФ

истакнува „ рејтингот на државниот долг е за еден степен под инвестицискиот

рејтинг„ а „ индикаторите за ранливост се слични како и на земјите со повисок

кредитен рејтинг“.-ММФ 2009

(iv) Реалативно комотна позиција на резервите. Согласно извештаите на ММФ за

исполнување на критериумите за квалификација за FCL аранжман, нивото на

резерви кај сите три земји кориснички е адекватно на нивото за “ нормални “

времиња. Исто така Фондот забележува дека во време кога опкружувањето е

проследено со висока нестабилност и глобално раздолжување , зголемувањето на

резервите би било добар „амортизер“ на несакани појави и ваквото зголемување на

резервите би можело да се постигне со користење на FCLаранжман.

(v) Солидни јавни финасии, вклучувајќи и одржливост на јавниот долг. Според

извештаите на ММФ за 2009 година , трите разгледувани земји се карактеризираат

со одржлив јавен долг и солидни јавни финансии, и покрај фактот што трите земји

имаа зголемување на јавниот долг како последица од слабостите во нивните

економии кои се појавија за време на глобалната криза во 2007 и 2008 година и

фискалните стимулансии кои беа овозможени како мерка за ублажување на

последиците од кризата во нивните национални економии.ММф исто така ја

нагласува и здравата институционална рамка која оди во прилог на настојувањата

за фискална одговорност.

(vi) Ниска и стабилна инфлација проследена со солидна рамка на монетарна политика и

политика на девизен курс. Што се однесува до инфлацијата, монетарната политика

и политиката на девизен курс, ММФ истакнува дека трите земји постигнале

солидни резултати преку настојувањето за таргетирање на инфлацијата и

политиката на флексибилен девизен курс.

88

http://www.imf.org/external/pubs/ft/survey/so/2009/car050609c.htm достапно на 18.03.2015 89

https://www.imf.org/external/pubs/cat/longres.aspx?sk=22955.0 достапно на 18.03.2015

http://www.imf.org/external/pubs/ft/survey/so/2009/car050609c.htm

https://www.imf.org/external/pubs/cat/longres.aspx?sk=22955.0



(vii) Солвентност на банкарскиот систем. Според извештаите на ММФ трите земји

кориснички на FCLаранжман се одликуваат со добро капитализиран банкарски

систем , кој го помина стрес тестот и е во состојба да се справи со остри

пореметувања во системот.

(viii) Ефективен сектор за финансиска супервизија. ММФ истакнува дека трите земји

имаат силна и ефективна регулаторна рамка во финансискиот сектор и дека ја

подобриле координацијата на различните регулаторни тела како одговор на

кризата од 2008 година.

(ix) Интегритет и таранспарентност на податоците. Фондот во своите извештаи од

набљудувањето нагласува дека трите земји ги исполнуваат стандардите за овој

критериум и истите се позитивно оценети. Истот е нотирано и во извештаите за

2010 и 2011 година.

Условите на финансиските пазари после користењето на FCLаранжманите е подобрено во

трите земји кориснички.

Генерално,како што се гледа од сликте девизниот курс апрецираше во трите земји,

ширењето на приватниот и државниот( мерен според EMBGиндексот) се намали, а на

пазарот на хартии од вредност е забележано значително закрепнување.

Имено, во своите извештаи, ММФ ги истакнува позитивните ефекти од FCLаранжманите кај

трите економии. Во случајот на Мексико, ММФ90(2012) изјави дека:

„Околу најавата дека има намера да побара поддршка во рамите на FCLаранжманот,

Мексиканскиот кредитен рејтинг зајакнува, а девизниот курс забележа зајакнување..“

Во случајот на Полска, ММФ91

истакнува:

„Полска имаше бенефиции од FCLаранжманот. Зајакнувањето на злотата, зголемувањето на

тековите на капитал, падот на приносот на јавните обврзници, во суштина го рефлектираат

стабилизирачкиот ефект на FCLаранжманот.“

Во случајот со Колумбија, ММФ92

истакнува:

90

http://www.imf.org/external/pubs/ft/scr/2012/cr12327.pdf достапно на ден 19.03.2015 91

http://www.imf.org/external/pubs/ft/scr/2012/cr1212.pdf достапно на ден 19.03.2015





„Краткорочните приливи на приватен капитал остануваат скромни, како одраз на малата

големина на финанасиските пазари во Колумбија, но и на инвестициите на граѓаните на

Колумбија во странство. Притисокот за апрецијација продолжи, и кон крајот на 2011 година

пезосот зајакна за 9%.“

Како што може да се забележи ММФ прилично позитивно ги оценува придобивките од FCL

аранжманите, но би било неблагодарно сите овие позитивни ефекти да се припишат

исклучиво на FCL аранжманот. Имено, како што може и да се види од сликте подолу,

повеќето индикатори почнуваат да забележуваат позитивни трендови уште пред

склучувањето на аранжманите.Во Колумбија , на пример, каматната стапка на обврзниците

забележува посериозен пад после склучувањето на FCL аранжманите но вакавата појава е

континуитет на опаѓањето на каматната стапка на обврзниците кое започнува учте во третиот

квартал на 2008 година.Факт е тоа дека приносите од обврзниците пораснаа по две недели од

склучувањето на аранжманот.

Критичарите на FCL аранжманите забележуваат дека подобрувањето на условите на

финансиските пазари кај трите земји пионери не може да се припише само на еден фактор

како што e FCLаранжманот, од причини што овие земји како и остатокот од светот презедоа

голем број на останати други мерки за справување со финансиската криза од 2008

година.Така на пример Г20 земјите се впуштија без преседан во фискална експанзија,

каматните стапки беа сведени на речиси 0%, додека на бнките им беше дадена значајна

поддршка во средства за да го повратат нормалниот тек на кредитирање.

Кога се ценат ефектите од FCL аранжманите треба да се има предвид дека се тие наменети

пред се за земји со силни економски индикатори и нивната намена е превентивна , што би

значело намалување на можноста одредена земја корисничка да се соочи со финансиска

криза. Фактот што трите земји кориснички на двапати ги обновиле своите FCLаранжмани не

упатува на заклучок дека истите овој тип на аранжман го сметаат за корисен и бенифицирале

од неговата улога како замена или надополнување на резервите и ефектот на осигурување во

смисла на обезбедување солидна ликвидност.

Сепак, потребно е да се издвојат три критични точки кои не би требало да бидат

заобиколени. Прво, обезбедувањето на гарантирана ликвидност што во суштина ја

овозможуваат Флексибилните кредитни линии може да предизвика преземање на превисоки

92

http://www.imf.org/external/pubs/ft/scr/2012/cr12274.pdf достапно на ден 19.03.2015




ризици од страна на актерите на пазарот и да ги ослабне националните мерки за превенција

на криза.Проблемот на морален хазард е особено курентен откако една од најсериозните

причини за разорните последици од последната глобална финансиска криза од 2008 година е

недостатокот на регулација и контрола на глобалниот банкарски и финансиски систем.

Второ, Флексибилните кредитни линии како инструмент за превенција од криза се достапни

за мал број на земји поради обсежната листа на критериуми за претквалификација. Трето,

бројот на аранжмани одобрени под услови на Флексибилни кредитни линии сугерира дека

ниту прифатливите целни групи на земји не се многу заинтересирани за овој тип на

аранжмани. Од претходното може да се каже дека системското значење на Флексибилните

кредитни линии во обезбедување на глобална финансиска рамнотежа е ограничено.

Слика 1Мексико, Колумбија,Полска : Ефекти од FCL аранжманите



извор: www.bloomberg.com

http://www.bloomberg.com/



6. АНАЛИЗА НА СОРАБОТКАТА НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА СО ММФ

Република Македонија како самостојна и суверена држава свето членство во

Меѓународниот Монетарен Фонд после распадот на поранешната Социјалистичка

Федеративна Република Југославија го продолжи во 1993 година со донесување на

Законот за правно наследство на Република Македонија на членството во Меѓународниот

монетарен фонд од 13 април 1993 година објавен во Службен Весник на Република

Македонија бр. 23/93. Со тоа Република Македонија на својата територија ги прифати

одредбите на Статутот на Меѓународниот монетарен фонд. Нејзините квота е 68.900.000

СПВ (околу 95.000.000 $), а нјзината извонредна употребата на кредити ММФ изнесува

45.900.000 СПВ (околу US $ 63.000.000)

Во членот 4 од Законот за правно наследство на Република Македонија на членството во

Меѓународниот монетарен Фонд законодавецот ја определува Народната Банка на

Република Македонија како:

фискален агент на Република Македонија да ги извршува сите работи и

трансакции во има на Република Македонија, во согласност со Статутот на

Фондот.

Депозитар на Фондот во Република Македонија во согласност со членот XIII,

оддел 2 од Статутот на Фондот

Што се однесува на делот на работите во врска со специјалните права на влечење,

законодавецот исто така ја определува Нардоната Банка на Република Македонија да ги

врши сите работи и трансакции во врска со учеството на Република Македонија во Одделот

за специјални права на влечење во Фондот. Во врска со уплатата на квотата на Република

Македонија во Фондот, Народната Банка во согласност со Статутот на Фондот може да

издаде непреносливи, безкаматни обврзници, соодветни на обврските кои произлегуваат од

членството во Фондот.



Република Македонија припаѓа на Холандската група и согласно висината на својата квота

во Фондот учествува со 68,9 милиони специјални права на влечење што преставува 0,03% од

вкупните средства на Фондот. Сразмерно износот на квотата Република Македонија

поседува 0,06% од вкупните гласови. Република Македонија во Фондот ја преставува

гувернерот на Народната Банка, како гувернер на Фондот и заменик на гувернерот на

Народната Банка, како заменик на гувернерот на Фондот.

Почетокот на деведесетите години од минатиот век на Балканот го одбележа распадот на

поранешната заедничка држава Социјалистичка Федеративна Република Југославија и

истиот карактеризиран со комбинација од војни, ембарга, трговски санкции и економска и

финансиска нестабилност продуцираше специфично нестабилно економско опкружување за

Република Македонија на патот на нејзината транзиција кон отворена пазарна економија во

периодот на нејзиното осамостојување. Почетокот на осамостајувањето на Република

Македонија исто така беше проследен со значајни пореметувања на економската стабилност

на претпријатијата како резултат на губењето на пазарите на север поради санкциите на

Обединетите Нации за Федеративна Република Југославија и економската блокада која во

тоа време ја наметна Република Грција. Во услови на сериозно разорен стопански сектор и

неможноста на Народната банка истиот да ги рефинансира, огромна фискална нерамнотежа

поради високите даноци и потребата од социјални трансфери, услови на хиперинфлација,

растечка стапка на невработеност и БДП кој во 1993 година беше 33% под износите пред

осамостојувањето, на Република Македонија и беше неопходна помош од Меѓународниот

монетарен фонд.

5.1.Користени кредитни аранжмани и нивна намена

Првиот стенд бај кредитен аранжман за Република Македонија, Меѓународниот монетарен

фонд го одобри на 5 мај 1995 година. Времетраењето на овој аранжман е тринаесет месеци

во износ од 22,3 милиони специјални права на влечење или 35 милиони УСА долари. Овој

аранжман беше наменет за фискална стабилизација и реформа на економските политики.

Имено, главна цел на овој аранжман заклучно со 1995 година кога истекува рокот на истиот

беше:

да се осигура намалување на инфлацијата,



да се зголемат девизните резерви во еквивалент од десет неделен извоз

да се нормализираат односите со официјалните билатерални и мултилатерални

кредитори,

пораст на БДП за 1% до крајот на истекот на аранжманот во 1995.

На 14 април 1997 година ММФ го одобри тригодишниот Аранжман за структурно

прилагодување –Enhanced Structural Adjustment Facility (ESAF) за Република Македонија.

Времетраењето на овој аранжман е за периодот 1997-1999 во износ од 56,56 милиони

специјални права на влечење или 75 милиони УСА долари. Основната намена на овој

аранжман како што и самиот наслов упатува беше поддршката на економските реформи во

периодот 1997-1999 година. дадени во табелата

Табела10 Макроекономски и структурни мерки кои се опфатени со ЕСАФ аранжманот 1998-

2000 година

Политики Цели и задачи Стратегии и мерки Имплементација Техничка

помош

1.Фискална политика

Приходи Подобрување на

структурата и

администрирањето на

даночните приходи

• Подобрување и имплементација

на ДДВ

1998-99 1998

Финансиски

советник

• Рационализација на даночното

оптоварување со вклучување на

ослободување од плаќање на

персонален данок од доход за

вработување на определен број на

лица со инвалидитет

1998

• Воспоставување на ефективен

данок од доход

1999-2000

• Подготовка на план за

пренесување на определени

ставки на приходи во

републичкиот буџет со

вклучување на минимални

административни такси пример

при издавање на патни исправи и

слично

1998-99



• Елиминирање на оданочувањето

на банкарските крдити во

координација со

имплементацијата на ДДВ за

финансиски услуги

1999

• Намалување на даночните

стапки за социјално осигурување

1999-2000

Потрошувачка и

буџетска контрола

Рационализација на

јавната потрочувачка

• Подготовка на сеопфатен план за

јавни расходи

1998-2000 1997 FAD

1999 WB

Подобрување на

буџетскиот

менаџмент

• Воспоставување на Централено

трезорско работење, одвоено од

одделот за буџет, со цел

преземање на сите работи кои во

тој период ги вршеше ЗПП

1998-99

• Имплементирање систем за

програмско буџетирање и следење

на плаќањата и обврските на

буџетските корисн

1998

Управување со

долгот

• Подготовка и имплементација на

план за реструктуирање на

замрзнатите девизи и нивно

осигурување.Да се разглеаат

начини за намалување на

готовинските плаќања и замана на

депозитите за владини средства

како што е земјиште и акции од

приватизација.

1998-2000

Развивање на план за издавање на

благајнички записи

1998-99

Подобрување на

планирањето на

јавните инвестиции

• Подготовка и ажурирање на

извештаи за изврчување на

програмата за јавни инвестиции и

обезбедување на средства само за

инвестициите вклучени во

програмата

1998-2000

• Преглед за финансирањето на

железничката инфраструктура

1998 1997-98

EBRD

2.Приватизација и

реструктуирање на

претпријатијата

Приватизаицја Подобрување на

политиката за

приватизација

Дополнување на законот за

приватизација , ликвидирање или

продажба на 12 компании кои се

1998-99



во сопственост на јавниот сектор,

подготовка на план за

приватизација на рафинеријата за

нафта и електростопанството,

целосна продажба на 35% од

Бладиниот капитал во Телеком

Тргување со акции • Дополнување на Законот за

хартии од вредност, покачување

на ограничувањата за тргување на

секундарниот пазар на акции

1998

Реструктуирање и стечај Завршување на

преструктуирањето и

финансиска


Владата да поведе стечајна

постапка за правни лица за

неплаќање на даночни обврски и

да го замени управувањето

1998-2000

Странски директни

инвестиции

Намалување на

пречките за СДИ

Измена на Законот за издавање и

тргување со хартии од вредност,

поедноставување на процедурата

за издавање одобренија за СДИ

1998-99

Управување со

претпријатија

Овозможување

техничка помош за

претпријатијата

Бизнис планирање и менаџмент,

обука за користење на кредит и

подобрување на

сметководствените стандарди

1998-2000 1998 ЕУ

3.Денационализација Донесување на Законот за

денационализација, усвојување на

закони за користење и поседување

на земјиште

1998

4. Пазар на труд Подобрување на

флексибилноста на

пазаот на труд

1998

5. Трговска политика Либерализација на

надворшно-

трговскиот режим

Ревидирање на Царинскиот закон,

воспоставување оддел за трговска

политика во рамките на

министерството за економија

1998-2000

6. Земјоделие Целосна приватизација на

најмалку 70% земјоделски

претпријатија и најмалку 3

агрокомбинати со повеќе од 1000

вработени и најмалку 3

агрокомбинати со најмалку 200

вработени, елиминирање на

премијата на цена,

воспоставување на агро пазар

1998-99 1998-99

USAID

7.Енергетика Подобрување на

енергетската

ефикасност

1999

8. Животна средина Донесување на Закон за животна

средина

1998 1998 WB



9. Социјална сигурност

и унапредување на

човечкиот капитал

Социјална помош,

пензии и здравство

Подобрување на законска

регулатива, подготовка на план за

редуцирање на финансирањето на

пензискиот фонд и воведувањ на

приватни пензиски фондови,

рационализација и поефктивна

здравствена услуга и воведување

на партиципација при користење

на здравствената услуга

1998-2000

Извор:Податоците се преземени од http://www.imf.org/external/np/pfp/mace/maceinde.htm#top

Во 1999 година Македонија се соочи со сериозни последиците кои се одразија на нејзината

економска стабилност предизвикани од бегалската кризата на Косово.Имено, според

подтоците на ММФ бегалската криза која се прелеа од Косово предизвика сериозни потреси

во Македонија. Ова беа главните причини поради кои ММФ на 5 август 1999 година го

одбри Кредитот за обештетување и финансирање-Compensatory and Contingency Financing

Facility (CCFF) во износ од 13,78 милиони СПВ или 19 милиони УСА$ и главна намена да се

поддржи спречувањето на привремениот пад на извозот на стоки и услуги, предизвикан од

бегласката криза.

Со цел завршување на неисполнетите обврски од ESAF аранжманот, на 29 Ноември 2000

година, Фондот го одбри тригодишниот PRGF- Poverty Reduction and Growth Facility

(Намалување на сиромаштијата и поддршка на растот) во износ од 10,3 СПВ или 13

милиони УСА $ и Extended Fund Facilityво износ од 24.1 милиони СПВ или 31 милиони УСА

$ . Меѓутоа, само една година подоцна овие аранжмани Владата на Република Македонија ги

откажа од причини што не беше во можност да ги исполни преземените обврски од

аранжманот, како резултат на сериозните пореметувања кои Македонија ги претрпе од

конфликтот во 2001 година.

Конфликтот од 2001 година, покрај нарушувањето на безбедносната состојба, доведе до

застој на развојот на економијата, нарушување на макроекономската рамнотежа, забавување

на структурните раформи и намалување на довербата кај инвеститорите. Политичката

нормализација и спроведувањето на рамковниот мировен договор, создадоа услови за

насочување на властите кон економското закрепнување. На 30 април 2003 година ММФ го

http://www.imf.org/external/np/pfp/mace/maceinde.htm#top



одобри Stand-By Arrangement во износ од 20 милиони СПВ или 28 милиони УСА долари кој

беше наменет за поддршка на економската програма за периодот април 2003-јуни

2005.Економската програма која е поддржана со овој аранжман беше насочена кон :

создавање основа за одржлив економски раст и зголемување на вработеноста

воспоставување на фискална рамнотежа

одржување на фискниот девизен курс

закрепнување на резервите и

спроведување про-пазарни структурни реформи на пазарот на труд

Во 2005 година, Република Македонија се стекна со статус на земја кандидат за прием во

Европската Унија. Потребните структурни прилагодувања сеуште не беа завршени и земјата

се соочуваше покрај со слаб економски раст, исто така и со слабости на институциите. За

исполнување на понатамошните критериуми за членство во Европската Унија, Владата на

31 август 2005 година склучи нов тригодишен Stand-byArrangement во износ од 51,7 милиони

СПВ или околу 75,8 милиони УСА$. Клучните поенти на овој аранжман беа:

реформа на пазарот на труд и поефикасна алокација на ресурсите надвор од сивата

економија што ќе резутира и со правна заштита на трудот и поефикасно прибирање на

приходите

Сеопфатна реформа на судството и зајакнување на владеењето на правото, што како

ефект ќе има и подобрување на бизнис климата, повисок степен на инвестиции

вклучително и странски директни инвестиции

Консолидација и рационализација на собирањето на даноците како и мерки за

подобрување на буџетското планирање и извршување, со цел да се зајакне владиното

извршување на операциите.

Реформа на на здравствениот сектор.

Почетокот на последната глобална економско-финансиска криза од 2008 година, како и

првите критични години од истата, Република Македонија го помина без аранжман со

Фондот. Втората половина на 2011 година ја одбележаа турбулентни движења на

финансиските пазари во еврозоната кои повторно ја актуелизираа должничката криза кај

некои земји членки на Унијата меѓу кои и Грција, Шпанија, Италија и Португалија. Во вакво

опкружување, и со образложение за да се превенира прелевањето на кризата од нестабилното

опкружување во Република Македонија, Владата на 19 јануари 2011 година склучи со ММФ



двегодишен Precautionary Credit Line (PCL) во износ од 413,4 милиони СПВ или околу 475,6

милиони €. Пристапот во првата година од аранжманот е еднаков на 344,5 милиони СПВ

или околу 396,4 милиони€ односно 500% од квотата, покачувајќи се во втората година до

вкупнио одобрениот износ на аранжманот.

табела11 Република Македонија: Користени ММФ аранжмани 1994-2011

Година на

одобрувањеТип на аранжман

Година на

повлекување

Одобрен износ

(во мил. СДР)

Повлечен износ

(во мил. СДР)Услови на аранжманот

1994

Systemic Transformation

Facility 1994/199524.8 24.8

1995 Stand-by arrangement 1995/1996 22.3 22.3

1997

Enhanced Structural

Adjustment Facility 54.6

Тригодишен аранжман со годишна каматна стапка од 0,5% и рок на отплата 10 години (5 ½ години грејс-период)

1997Enhanced Structural Adjustment Facility I 1997 18.2 18.2

1998Enhanced Structural Adjustment Facility II 1998 18.2 9.1

1999

Compensatory and

Contingency Financing

Facility 1999

13.8 13.8

Варијабилна каматна стапка пресметана според основната каматна стапка на ММФ, рок на отплата од 3¼ до 5 години

2000

Extended Fund Facility

2000

24.1 1.1Варијабилна каматна стапка пресметана според основната каматна стапка на ММФ, рок на отплата 3 години и 4 ½ грејс-период)

2000

Poverty Reduction and

Growth Facility (PRGF) 200010.3 1.7

Годишна каматна стапка од 0,5% и рок на отплата 10 години (5 ½ години грејс-период)

2003Stand-by arrangement

2003/200420.0 20.0

Варијабилна каматна стапка пресметана според основната каматна стапка на ММФ

2005Stand-by arrangement

200557.1 10.5


2011PCL

2011413.4 197.0


Вкупно 676.7 318.5Вкупно

(во мил. Евра) 773.7 364.2

Извор: Табелата е преземена од Народна Банка на Република Македонија

5.2.Постигнати ефекти од користените ММФ аранжмани

Стенд бај кредитен аранжман за Република Македонија од 5 мај 1995 година. За

постигнување на таргетираната инфлација ММФ препорача рестриктивна монетарна

политика. За зголемување на приходите препораката беше

проширување на даночната база и покрај тоа што земјата се соочуваше со високи

даноци,

додека на расходната страната Фондот препорача понатамошно намалување на

платите, субвенциите и социјалните трансфери.

За овој кредитен аранжман важно е да се напомене дека не остануваат заобиколени

инсистирањата на Фондот за понатамошни структурни реформи во смисла на:



понатамошна забрзана трансформација на сопственоста на претпријатијата со цел да

се подобри нивната финансиска кондиција,

подобрување на развојот на финансискиот сектор преку програма за рехабилитација

на банките, која прогрма треба да вклучи и приватизација и докапитализација на

проблематичните банки.

Табела 12: Република Македонија, одбрани економски индикатори 1992-1995

Година 1992 1993 1994 1995

Реален економски раст -13,1 -15,7 -7,2 0,8

Инфлација 1,935.3 229,5 55 17,8

Фискален биланс -7,2 -11,1 -2,6 -1,8

Надворешно трговски биланс -0,6 -2,9 -9,6 -9,9

Резерви 0,6 1,2 1,4 2

Извор: Податоците во табелата се преземени од следниот линк

http://www.imf.org/external/np/sec/pr/1995/pr9528.htm

Во својот извештај93

кој се однесува на објавувањето на овој аранжман Фондот

истакнува дека „економската програма на Владата од 1994 година која беше поддржана со

аранжман за Олеснувања за системска трансформација(SystemicTransformationFacility (STF)

постигна значителна финансиска стабилизација, надминувајќи ги условите на

хиперинфлација кои беа присутни во периодот 1991-93 година. Од 1995 година падот на

производството како последица на процесот на осамостојување бележи подобрување и

Република Македонија оствари сериозен напредок во борбата со финансиската нерамнотежа.

Клучните политики поддржани од Стенд бај аранжманот на ММФ во 1995 година беа

успешно исполнети преку постигнување на значаен степен на:

финансиска рамнотежа,

инфлација сведена на ниво на индустриски развиените земји,

сепак главните недостатоци и забавувања беа нотирни:

приватизацијата имаше добро темпо....

стапката на вработеност е на ниско ниво,

банките страдаат од ниско ниво на наплата а

каматната стапка и понатаму расте.“

93

http://www.imf.org/external/np/sec/pr/1997/pr9716.htm достапно на ден 21.03.2015





Ваквите резултати, но и нотирањето на состојбите кои уште остануваат проблеметачни се

главна цел на тригодишниот Аранжман за структурно прилагодување -Enhanced Structural

Adjustment Facility (ESAF) за Република Македонија од 1997 година. Според податоците во

табелата 13 во периодот од тригодишниот ESAF аранжман целта беше да се постигне

одржлив раст и намалување на невработеноста и сиромаштијата преку понатамошно

преструктуирање на економијата заедно заедно со одржување на стабилна финансиска

средина. На среден рок, програмата е насочена кон годишниот раст на БДП од околу 5

отсто, инфлацијата од 2-3 отсто годишно, како и намалување на дефицитот на надворешната

тековна сметка на 5,3 отсто од БДП од 12 отсто од БДП во 1996 година. Повторно беше

препорачана построга буџетска дисциплина, со цел обезбедување фискална рамнотежа. За

оваа цел, програмата предвидувашe воведување на данок на додадена вредност за да се

поткрепи даночната основа и да се намали тешкиот товар на директното оданочување.

Земјоделски и извозните субвенции бea практично елиминиран, и замрзнување на платите во

буџетскиот сектор останува. Јавните инвестиции, сепак, беа зголемени за 5 отсто со цел да се

поддржи економскиот раст и беа обезбедени дополнителни наменети да обезбедат соодветна

социјална заштит Во контекст на среднорочна стратегија, програма од 1997 година имаше за

цел реален раст на БДП од 5 отсто, годишната инфлација од 2 отсто, а надворешниот

дефицит на тековната сметка од 8,5 отсто од БДП. За да се постигнување овие цели,

буџетските политики и понатаму беа воздржани, насочени кон поддршка на заздравување во

домашните заштеди, и кон општ државен дефицит од -1,5 отсто од БДП. Монетарната

политика е беше дизајнирана за поддршка на инфлацијата и платниот биланс .

Табела 13: Република Македонија економски индикатори, 1993–2000

1993 1994 1995 1996 1997

1998

проекција

1999

проекција

2000

проекција

Реален сектор(промена во %t)

Реален БДП -9.1 -1.8 -1.2 0.8 1.5 5.0 5.0 5.0

инфлација 241.8 55.0 8.6 -0.7 2.7 3.0 3.0 3.0

стапка на невработеност 18.7 20.7 23.7 24.8 26.3 . . . . . . . . .

Јавни финансии(Percent of GDP)



Вкупни приходи и грантови 41.5 47.6 42.0 41.0 38.9 37.2 38.4 37.4

Вкупни расходи и нето позајмици 55.3 50.5 43.1 41.5 39.4 37.9 40.1 38.9

Биланс -13.8 -2.9 -1.2 -0.5 -0.4 -0.7 -1.7 -1.5

Кредитирање(промена во %)

Краткорочна кредитна стапка 275–

368

77–81 25–30 22.4 21.2 . . . . . . . . .

Платен биланс (во милиони американски долари

Извоз 1,056 1,086 1,204 1,147 1,201 1,325 1,430 1,588

Увоз -1,227 -

1,272

-

1,439

-

1,464

-

1,589

-1,674 -1,819 -1,979

Трговски биланс -171 -186 -235 -317 -388 -349 -363 -364

% од БДП -3.5 -5.7 -5.7 -7.3 -8.3 -7.3 -7.3 -6.5

Бруто официјални резерви

(резерви во месеци на редовен увоз) 1.2 1.3 1.9 2.0 1.9 2.3 2.8 3.0

Коефициент на сервисирање на долгот 13.1 15.8 10.1 10.8 9.2 8.5 7.2 6.5

Извор: Табелата е преземена од следниот линк

http://www.imf.org/external/np/pfp/mace/macet.htm

ММФ на 5 август 1999 година го одбри Кредитот за обештетување и финансирање-

Compensatory and Contingency Financing Facility (CCFF).

Во зенитот на кризата во Македонија престојуваа 260 000 бегалци што предизвика сериозен

притисок на буџетот. Како резултат на нарушувањето на трговијата и ерозијата на довербата

на инвеститорите, како што се гледа од табела 14, БДП опадна за 4% во 1999, додека

стапката на невработеност порасна за два процнтни поени и изнесуваше 36½ %. Загубата на

девизните резерви за време на бегалската криза беше мала, но се создаде голем финансиски

јаз од 345 милиони УСА$ во 1999. Што се однесува на трговскиот биланс, ММФ

предвидуваше за тој период опаѓање на изозот и раст на увозот се додека транзитниот

правец кон север не се воспостави повторно,.Во известувањето за одобрувањето на овој

кредит ММФ го нотира забавениот прогрес на структурните реформи особено во делот на

приватизацијата, контролата во финансискиот сектор планирани со ESAF аранжманот од

1997 година како последица од бегалската криза.



Табела 14: Република Македонија, одбрани економски индикатори за периодот 1996-99

Годин

а

1996 1997 1998 1999

Програмиран

и

Актуелн

и

Пред-

кризата

Проценк

а

Проекција Влијание

на

Косовска

та криза

Реален сектор

Реален БДП 0.8 1.5 5.0 2.9 5.0 -4.0 -9.0

Инфлација 2.5 1.5 3.0 0.6 1.0 2.0 1.0

Просечна стапка

на невработеност

31.9 36.0 ... 34.5 34.3 36.5 2.2

Јавни Финансии

Јавни приходи 36.5 34.9 37.2 33.6 33.5 33.7 -2.6

Владини трошоци 37.0 35.3 37.9 35.4 35.6 41.5 2.9

Консолидиран

биланс

-0.5 -0.4 -0.7 -1.8 -2.1 -7.7 -5.4

Биланс на владата -0.7 -1.2 -0.6 -0.9 -0.2 -5.6 -5.4

Вкупно кредити на

приватниот сектор

19.0 18.9 12.6 10.4 11.8 7.6 -4.2

Краткорочна

каматна стапка

21.2 21.6 ... 20.5 ... 20.5 ...

Биланс на

плаќање

Извоз 1,14

7

1,23

7

1,325 1,322 1,396 961 -435

Увоз -

1,46

4

-

1,62

3

-1,674 -1,722 -1,791 -1,484 -307

Трговски биланс -317 -386 -349 -400 -395 -524 -128

Биланс на

тековната сметка

-288 -276 -238 -290 -251 -489 -238

Во % од БДП -6.5 -7.4 -7.3 -8.2 -6.7 -14.5 -7.1

Вкупен биланс -51 34 -24 46 -3 -309 -306

Официјални бруто

рерви

267 280 347 333 373 373 0



(in months of c.i.f.

imports)7

2.0 1.9 2.3 2.1 2.3 2.7 0

Сервисирање на

долгот

11.1 8.7 8.9 9.9 12.9 18.8 5.9

Долг во однос на

БДП(%)

25.4 30.4 34.8 37.8 40.9 44.2 3.3

Извор:Податоците се преземени од следниот линк


На 30 април 2003 година ММФ го одобри Stand-By Arrangement во износ од 20

милиони СПВ или 28 милиони УСА долари кој беше наменет за поддршка на економската

програма за периодот април 2003-јуни 2005. Како што се гледа од податоците во табелата 15

целта беше да се постигне пораст на реалниот БДП за 3 % во 2003 година и 4% во 2004

година. Инфлацијата е проектирана на годишно ниво од околу 3%. На крајот на 2002

проценката беше надворешниот долг да изнесува 39% од БДП, додека отплатата на долгот се

проценува на околу 16,5% од извозот на стоки и услуги.

Со оглед на големиот фискален дефицит, во текот на последните две години, како што е

спомнато и погоре фискалното прилагодување е клучна цел на програмата. Ваквото

прилагодување беше потребно да се стабилизира јавниот долг кој изнесуваше околу 40% од

БДП, со цел да се намалат каматните стапки и да се создаде повеќе простор за кредитирање

на приватниот сектор. Во склоп на економската програма, Народната Банка на Република

Македонија спроведе монетарна политика во согласност со одрчувањето на фиксниот

девизен курс и зголемување на бруто резервите на еквивалент од четири месечен увоз.

Ваквите политики се очекува да ја подобрат фискалната позиција на земјата, а со тоа да се

намали притисокот врз монетарната политика и да се создаде простор за пониски каматни

стапки на благајничките записи во 2003 година.

Што се однесува до структурните реформи, поддржани со овој аранжман , Владата ги

презеде следните активности:

завршување на процесот на приватизација

решавање на преостанатите загубари

програма за поддршка на малите и середни претпријатија

продлабочување на реформите во банкарскиот сектор



Табела 15 :Република Македонија одбрани економски индикатори, 1998-2004

. 1998 1999 2000 2001 2002 2003

проекција

2004

проекција

Реален сектор (промена во %)

Реален БДП 3.4 4.3 4.5 -4.5 0.3 3.0 4.0

Инфлација просек -0.1 -0.7 5.8 5.3 2.4 3.0 3.0

Просечна стапка на невработеност 34.5 32.4 32.2 30.5 31.9 30.4 ...

Јавни приходи (% од БДП) 33.3 35.4 36.6 34.4 35.9 33.7 32.9

Јавни расходи (% од БДП) 35.0 35.4 34.9 41.6 41.7 36.4 35.3

Биланс на Владата -0.8 0.8 2.7 -5.8 -5.4 -1.6 -0.9

Бруто јавен долг (% од БДП) 52.0 57.4 53.2 51.6 50.3 44.8 41.3

Нето јавен долг (%од БДП) 52.0 53.8 46.0 41.6 43.9 40.2 39.5

Кредити (%)

Вкупни кредити на приватниот сектор 10.4 9.4 17.2 7.3 9.9 9.5 ...

Краткорочна каматна стапка % 20.5 20.0 19.0 19.2 17.7 ... ...

Платен биланс (во милиони УСА долари)

Извоз 1,292 1,190 1,321 1,155 1,105 1,236 1,341

Увоз 1,807 1,686 2,011 1,677 1,857 1,961 2,051

Трговски биланс -515 -496 -690 -521 -752 -725 -710

Официјални бруто резерви 290 450 700 756 735 765 804

Коефициент на отплата на надворешниот

долг

9.5 12.4 13.0 19.0 16.5 13.6 11.7

Надворешен долг во однос на БДП(%) 38.5 39.2 40.1 38.0 39.0 36.5 36.6

Извор податоците во табелата се преземени од следниот линк:


Со тригодишниот Stand-byаранжман од 2005 година, беше предвидено забрзување на

растот на БДП за помалку од 3% на годишно ниво во 2003-2004 до 4,5 процентни поени во

2007 година, а дефицитот на надворешната сметка се очекуваше да се намали значително.

Како и претходно така и во овој случај монетраната политика е во функција на поддршка на

фиксниот девизен курс и обезбедување на континуирано ниска инфлација. Дополнително во

насока на поддршка на интеграцискиот процес во Европската Унија со аранжманот и

програмата на Владата е предвидено ублажување на ризиците во билансот на состојба преку

зајакнување на контролата и управувањето во банкарскиот сектор. Фискалниот дефицит е




проектиран на среден рок 0,6% од БДП со цел остварување на проекцијата на јавниот долг на

ниво од 33% од БДП до 2008 година. Програмата исто така имаше за цел и развивање на

домашниот финансиски пазар и воспоставување на пристап до меѓународните пазари на

капитал.

Табела 16: Република Македонија, одбрани економски индикатори, 2003-08

2003 2004 2005

проекција

2006проекција 2007

проекција

2008

проекција

Реален БДП (%) 2.8 2.9 3.7 4.0 4.5 4.5

Инфлација(%) 1.2 -0.3 1.2 1.8 2.0 2.0

Стапка на невработеност(просек)(%) 36.7 35.6 ... ... ... ...

Јавни приходи (вклучени и грантови) % од БДП 38.4 37.5 38.9 35.4 34.1 33.2

Јавни расходи %од БДП 38.5 36.8 39.7 36.1 34.7 33.8

Бруто јавен долг % од БДП 39.0 37.6 40.9 36.6 35.8 33.4

Нето јавен долг % од БДП 34.9 33.3 33.5 27.3 25.6 25.0

Краткорочна каматна стапка(%) 14.5 11.8 ... ... ... ...

Извоз во милиони евра 1,207 1,344 1,640 1,755 1,893 2,043

Увоз во милиони евра 1,961 2,244 2,517 2,636 2,792 2,958

Трговски биланс -754 -900 -877 -881 -899 -915

Официјални бруто резерви 715 717 916 1,078 1,190 1,277

Надворешен долг во однос на БДП % 42.4 44.8 46.7 44.9 44.6 43.9

Извор: Податоците се преземени од следниот линк


Од анализата на податоците кои ги имавме во претходните табели може да се заклучи дека со

помош на аранжманите од ММФ, Република Македонија успеваше да ја одржува фискалната

дисциплина, а со помош на одржувањето на фиксиниот девизен курс да ја одржува

инфлацијата на релативно ниско ниво. Но, препреките во структурните прилагодувања

доведоа во овој период до релативно слаб економски раст, висока стапка на невработеност и

дефицит на тековната сметка.




Во периодот на европската должничка криза согласно кварталниот извештај на Народна

Банка на Република Македонија од јануари 2012 94, во третиот квартал на 2011 година дојде

до забавување на економската активност. Овие движења го отсликуваат претежното

негативно влијание на глобалните економски движења и неизвесноста околу идниот период.

Неповолните сoстојби во националната економија, и неизвесноста во опкружувањето која ја

предизвика должничката криза во Европа, беа главните образложенија, Владата на 19

јануари 2011 година да склучи со ММФ двегодишен Precautionary Credit Line (PCL) во износ

од 413,4 милиони СПВ или околу 475,6 милиони €. Пристапот во првата година од

аранжманот е еднаков на 344,5 милиони СПВили околу 396,4 милиони€ односно 500% од

квотата, покачувајќи се во втората година до вкупнио одобрениот износ на аранжманот.

Станува збор за безусловен вид на аранжман од предпазливозт во кој ex post

кондиционалноста е замената со исполнување на критериуми кои подразбираат солидни

економски перформанси пред одобрувањето на аранжманот. Овој тип на аранжман на

Република Македонија и беше доделен со цел да се заштити националната економија од

надворешните ризици кои произлегуваа од нестабилното опкружување во тој период. Имено,

според изјавата на ММФ

„Располагањето на средства под PCL аранжман, ќе испрати позитивни сигнали дека

политиките се солидни и дека на властите им стојат на располагање соодветни ресурси да ги

користат кога за тоа ќе има потреба, со што би се зајакнала довербата кај инвеститорите и би

се подобрил пристапот до странските пазари на капитал......како и да е, расположливоста на

овие ресурси, доколку е потребно, ќе обезбеди стабилно обезбедување против можноста од

несакани надворешни ризици“ ММФ 2015.

Очекувањата од страна на Фондот дека Република Македонија нема да повлече средства од

оваа линија со оглед на тоа што беа исполнети ex- ante условите кои како и кај FCL

аранжманите подразбираат постоење солидни економски перформанси, беа краткорочни.

Имено, Македонија ги искористи PCL ресурсите само после два месеци од одбрувањето на

аранжманот . На 23 Март 2011 година, ММФ изјави дека „Македонија повлече 220 милиони

евра од купно 390 милион евра расположливи под PCL аранжманот со образложение на

Владата дека средствата се потреби за предвремените парламентарни избори, вклучувајќи и

одложување на планираното издавање на еврообврзницата.“

94

Квартален извештај на НБРМ,јануари,2012

http://www.nbrm.mk/WBStorage/Files/WebBuilder_Kvartalen_izvestaj_januari_2012_SP_WEB.pdf



Важно е да се напомене дека ваквото повлекување на средставата за претпазливост само два

месеца после исполнувањето на квалификациските критериуми го доведе под сомнеж

претазливиот аспект на овој тип на аранжман. Имено, некои китичари упаатуваа остри

критики на ваквиот потег на Македонија, нагласувајќи дека истиот е мотивиран од потребата

на владата да : „ ги пополни буџетските дупките, како резултат на популистичките трошења

во пресрет на предвремените парламентарни избори“(Вакнин 2011)95. На 2 Март 2015

година, Република Македонија предвреме го отплати овој аранжман што ја чинеше

намалување на девизните резерви за 150 милиони евра согласно месечниот извештај на

народна банка на Република Македонија за март 2015 година, до тенденција на нивно

натамошно намалување од причина што истиот аранжман беше отплатен со задолжување со

повисока каматна стапка. Ваквите состојби не оставаат простор да се идентификуваат

позитивни ефекти за Македонија од примената на овој тип на аранжман.

Република Македонија ги користеше аранжманите на ММФ во периоди на криза

(1993-2008) со цел надминување на последиците од кризата, за поддршка на својот

евроинтеграциски процес како што беше искуството со користените Stand-by аранжмани но

и користењето на ESAF аранжманот, како и во периодите (2011) на постоење закана од

пренесување на кризата по пат на домино ефект од опкружувањето како што е PCL

аранжманот.

Од она што беше изнесено претходно, а кое се однесува на аранжманите кои се наменети за

справување со последиците од криза може да се заклучи дека на патот кон отворена пазарна

економија, соработката со ММФ и помогна на Република Македонија, но останува

прашањето дали Македонија самата си помогна? Најголем придонес користените аранжмани

овозможија во делот на:

фискалното прилагодување,

одржувањето на фиксниот девизен курс и

одржување на релативното ниско ниво на инфлација.

платниот биланс

структурното прилагодување

95Roberto Marino, Ulrich Volz, “ A critical Review of the IMF`s Tools for Crisis Prevention”, German Development

Institute, april 2012



Согласно релевантните податоци, Република Македонија сеуште има сериозни проблеми со

своите развојни потреби како што се:

намалувањето на стапката на невработеност

стабилен и одржлив економски раст

јавниот долг

одржувањето на девизните резерви

интегрирањето во ЕУ



ЗАКЛУЧОК

Меѓународниот монетарен фонд во современта економија го има приматот во

воспоставувањето на соработка и меѓусебна консултација на земјите членки, помагајќи им

преку својот стручен персонал и расположиви средства во управувањето со монетарно –

финансиските работи и платнобилансните потешкотии.

Последната глобална економска криза како последица имаше и зголемување на

потребата од дополнителни финансиски средства за земјите членки на Фондот.На самитот на

Г-20 одржан на 2 април 2009 година кредитните средства на Фодот се зголемени од 250

милијарди на 750 милијарди долари што преставува трикратно зголемување на овие средства

со цел поддршка на брзорастечките пазари.

Основниот и најголем извор на средства на Фондот доаѓаат од квотите кои земјите членки ги

уплаќаат како обврска од членството во Фондот. Секоја земја членка има висина на квота во

ММФ која е определена во сразмер со обемот на нејзината економија.

Општо земено, висината на квотата на една земја се определува врз основа на нејзината

економска положба во однос на друга земја членка и притоа квотата ги определува :

Максималниот износ на ресурси кои земјата членка е обврзана да ги уплати во

Фондот;

Гласачката моќ односно способноста формално да се влијае во процесот на

одлучување на Фондот;

Пристапот до финансирање.

Набљудувачката функција на Фондот со текот на времето се зајакнувала како одговор на

новонастанатите состојби во глобалната економија. Почнувајќи од 2006 година,

забележителни се три важни развојни активности кои се однесуваат на набљудувачката

фукција на Фондот:

да се отпочне со симултани консултации, помеѓу неколку замји членки. Имено, во

фокусот на овие консултации беше предизвикот кој произлегуваше од глобалниот

дисбаланс на светската економија, имајќи го предвид високиот дефицит во тековната

сметка на САД од една страна и растечкиот суфицит во другите економско значајни

земји. Земји членки кои беа вклучени во мултилатерални симултани консултации беа

САД, Кина, Евро зоната, Јапонија и Саудиска Арабија.



Втората значајна измена на оваа функција на Фондот преставува одлуката според која

билатералното набљудување треба да ги опфати сите политики кои може да се

одразат на надворешната стабилност на земјата, вклучително и набљудувањето на

политиката на девизен курс на земјите членки. Новиот пристап ќе овозможи насоки за

водење на нивната политика за девизен курс и ќе овозможи персоналот на ММФ да

испита дали земјата членка манипулира или не со девизниот курс со цел да постигне

нефер компетитивна предност пред другите земји членки.

Трето, глобалната финансиска криза од 2007-2008 година, ја расветли силната

поврзаност помеѓу финансиските системи на многу развиени економии, вклучувајќи

ги оние на САД, неколку западно европски земји, Кина и Јапонија. Следствено,

почнувајќи од 2007 година, ММФ го продлабочи, зајакна и зачести регионалното и

мултилатералното набљудување на најважните економии во светот.

Најпозната функција која Фондот ја извршува секако е финансирањето преку кредити и

заеми за земјите членки. Имено, земјите членки кои аплицираат и кои прифатиле

финансирање од ММФ се обврзани да ги прифатат и исполнат условите кои Фондот ги

наметнува. Овој пристап е познат како политика на условување, која се реализира преку

исполнување на следните критериуми:

PriorActions (Pas) – претставуваат мерки кои земјата мора да ги спроведе пред

извршниот одбор да го одобри заемот или пред да го заврши разгледувањето за

истиот.

Quantitative performance criteria (QPCs)- се конкретни мерливи услови кои мора

да бидат исполнети.

Indicative targets –Се користат како комплементарни на Quantitative performance

criteria

Structural benchmarks -преставуваат квантитативно не мерливи мерки кои е

важно да бидат исполнети со цел постигнување на целите на програмата.

Соочен со последиците кои ги донесе глобалната економско-финансиска криза ММФ

неминовно мораша да ги редефинира своите цели, прилагодувајќи ги и своите активности во

насока на исполнување на истите.

Редифинираната улога на Фондот после кризата се согледува преку неколку аспекти.

Имено, Фондот презеде активности за да ја подобри својата анализа на ризикот, испитувајќи

ги перспективите на земјата членка и ставајќи ги во корелација со реалната економија,



финанасискиот сектор и надворешната стабилност. Посебно внимание Фондот посветува над

ефикасноста на одделни земји , раководејќи се од принципите на отвореност,

транспарентност и непристрасност. Во својата намера да ја моделира посткризната глобална

економија ММФ соработува со другите меѓународни институции .

Реформата на ММФ има за цел подобро одржување на стабилноста на глобалната економија

преку легитимноста и ефикасноста на Фондот, реформата на квотите и гласачките права,

зголемување на уделот на пазарите во пораст и зачувување на правото на глас на земјите со

низок приход.

Една од најкаректеристичните реформи на ММФ, како одговор на кризата секако е неговата

изменета кредитна улога, во смисла на подобрување, проширување и унапредување на

истата.

Како одговор на последната финансиска криза од 2007-2008 година, ММФ значително ги

зголеми средствата за кредитирање од 250 милијарди долари на 750 милијарди долари. Со

брзата финанасиска реакција, ММФ одигра значајна улога во намалување на ex-post

ризиците и во намалување на трошоците за задолжување посебно во новорастечките пазари,

кои трошоци рапидно пораснаа откако банката Lehman Brothers прогласи стечај.

Земјите кои во овој период побараа помош до ММФ, поради кризата се соочуваа и со

голем одлив на капитал. Пакетот мерки кои тие земји ги презедоа, а кои беа финансирани од

ММФ, имаа за цел да ја вратат довербата во пазарите и да ги решат постоечките

нестабилности.

Брзата финанасика помош, беше од големо значење да се поврати довербата во пазарите

и да се избегне валутната депресијација и острите осцилации во каматните стапки.

Кредитните аранжмани се воспоставуваа брзо и големината на заемот беше соодветна на

потребите на земјите кои се соочуваа со финансиски потешкотии. Карактеристично е тоа

дека финанасирањето се користеше повеќе за до го зацврти јавниот и приватниот сектор,

отколку да се зацврстат резервите на централните банките. За разлика од делувањето на

ММФ во вакви ситуации во минатото, овој пат како одговор на намалената економска

активност беше дозволено да се прошират фискалните дефицити. Зголемувањата на

каматните стапки беа умерени , заради тоа што во оваа криза за разлика од претходните беа

избегнати скоковите на инфлација кои се јавуваат како резултат на депресијацијата на

валутите. Макроекономските политики беа дизајнирани на тој начин да може да помогнат да

се преброди рецесијата, со мерки кои ја решаваа ликвидноста на банките и ги обезбедуваа

депозитите.



Воопшто гледано, ММФ своите политики ги конципираше така што да бидат

прилагодени на приоритетите кои ги поставуваа владите. Знаците на стабилизација се

согледуваат преку стабилизацијата на девизните курсеви, падот на трошоците на капитал и

повторниот проток на странски капитал.

Сепак, закрепнувањето не оди така брзо, и може да потрае. Во многу земји

фундаментални слабости се големите дефицити во билансот на плаќање, јавниот долг и

закрепнување на банките .

Суштината на финансиската помош на Фондот се состои во тоа да им помогне на земјите

членки да се соочат со платнобилансите потешкотии, да ја стабилизираат својата валута, да

продолжат во понатамошното исполнување на своите меѓународни финансиски обврски, да

обезбедат услови за одржлив економски раст и да влијаат на намалувањето на

сиромаштијата.

ММФ ги реформира своите услови за позајмување така што ги базира на мерливи и јасни

критериуми. Овде треба да се споменат:

Квантитативните услови. Имено, напредокот на земјата се следи со помош на

реализирање на одредени квантитативни цели кои треба да се постигнат со

аранжманот на пример ( нивото на девизните резерви, владиниот дефицити сл), така

што исплатите на наредните транши се поврзани со исполнувањето на овие цели.

Структурни прилагодувања. Напредокот во спроведувањето на структурните мерки (

кои се неопходни за исполнување на целта на програмата) се проценуваат во контекст

на соодветниот аранжман, во суштина се немерливи и може да подразбираат мерки за

подобрување на финансискиот сектор, градење на социјална сигурност или пак

јакнење на јавниот финансиски менаџмент.

Редовните ревизии кои ги разгледува Извршниот одбор на Фондот, играат важна улога во

проценката на перформансите на аранжманот, но добра страна е и тоа што постои

можност за прилагодување на аранжманот во склад со актуелните економски

движења.Зачестеноста на ревизиите зависи од јачината на политиките на земјата и од

природата на финансиските потреби на истата.

Гледано од аспект на искористени аранжмани од страна на индустриски развиените земји,

може да се каже дека ММФ аранжманите не се користин толку често од страна на овој тип

на земји. За разлика од нив земјите на Латинска Америка се занчајни кориснички на SBA

аранжманите.



Прегледот на програмите користени за справување со кризата поддржани со SBA

аранжманите одобрени во овој период, индицира во просек висок пристап до средствата

на Фондот. Фондот беше брз во одобрувањето на аранжманите, особено во првите фази на

истите, и флексибилен во одобрувањето средствата да се канализираат директно како

поддршка на буџетите на земјите членки. Генерално гледано СБА аранжманите на ММФ

земјите ги користат во случаеви кога се соочуваат со сериозни дисторзии во својата

економија и истите имаат цел да овозможат повторно воспоставување економска

рамнотежа. Фондот не обезбеди доволно простор да се пополни јазот на фискалниот

неуспех.

Од искуствата на анализираните земји кориснички на стенд бај аранжманите на ММФ,

може да се каже дека

политиките препорачани од ММФ се проциклични и ја отежнаа способноста на

Владите да ја стимулираат својата економија.

драстичното штедење во јавниот сектор сериозно ја ограничuva можноста за

користење на контра-циклична фискална политика.

инсистирањето на фиксен девизен курс преставува голем товар за да се

овозможаат позитивни контракции на економијата

Во случаите кога Фондот дозволува одреден простор за зголемување на

фискалниот дефицит, тоа е проследено со рестриктивна монетарна политика

поради што зголемените владини трошења (кои сепак беа дефицитарни) не

можеа да дадат позитивен импулс на економијата.

Kако најдобар совет за една земја при користење на ММФ стенд бај аранжамните е да се

придржува до она во кое е ММФ најдобар а тоа е да ја држи под контрола инфлацијата и

платниот биланс. ММФ се докажа како спасител на платниот биланс и има најголеми

овластувања кај истиот, потоа кај девизните резерви и кај надворешната соработка на

земјите.

Пршањата како што се невработеност, поголем раст на БДП и слично, подобро е стратешки

да се планираат во национални рамки, според сопствените визии, согласно претпоставката

дека земјата е таа која најдобро си ги познава сопствените можности и потреби.

Што се однесува до FCL аранжманите, важно е да се напомене дека при нивното

конструирање беа земени предвид многу од предлозите кои потенцијалните корисници ги



сугерираа: висок и антиципативен пристап до средствата на фондот; истиот да не вклучува

ex-post условувања; да преставува обновлива кредитна линија; да има подолг период на

отплата; да не содржи ограничување на степенот на пристап до средствата на Фондот;

фликсибилност за повлекување на средствата во било кое време; истиот да се третира како

инструмент за претпазливост.

ММФ прилично позитивно ги оценува придобивките од FCL аранжманите, но би било

неблагодарно сите овие позитивни ефекти да се припишат исклучиво на FCL аранжманот.

Кога се ценат ефектите од FCL аранжманите треба да се има предвид дека тие се наменети

пред се за земји со силни економски индикатори и нивната намена е превентивна , што би

значело намалување на можноста одредена земја корисничка да се соочи со финансиска

криза. Фактот што трите земји кориснички на двапати ги обновиле своите FCL аранжмани

не упатува на заклучок дека истите овој тип на аранжман го сметаат за корисен и

бенифицирале од неговата улога како замена или надополнување на резервите и ефектот на

осигурување во смисла на обезбедување солидна ликвидност.

Сепак, потребно е да се издвојат три критични точки кои не би требало да бидат

заобиколени. Прво, обезбедувањето на гарантирана ликвидност што во суштина ја

овозможуваат Флексибилните кредитни линии може да предизвика преземање на превисоки

ризици од страна на актерите на пазарот и да ги ослабне националните мерки за превенција

на криза. Второ, Флексибилните кредитни линии како инструмент за превенција од криза се

достапни за мал број на земји поради обсежната листа на критериуми за претквалификација.

Трето, бројот на аранжмани одобрени под услови на Флексибилни кредитни линии

сугерира дека ниту прифатливите целни групи на земји не се многу заинтересирани за овој

тип на аранжмани. Од претходното може да се каже дека системското значење на

Флексибилните кредитни линии во обезбедување на глобална финансиска рамнотежа е

ограничено.

Република Македонија припаѓа на Холандската група и согласно висината на својата

квота во Фондот учествува со 68,9 милиони специјални права на влечење што преставува

0,03% од вкупните средства на Фондот. Сразмерно износот на квотата Република

Македонија поседува 0,06% од вкупните гласови

Од анализата на соработката на Република Македонија со ММФ може да се заклучи дека со

помош на аранжманите од ММФ, Република Македонија успеваше да ја одржува фискалната



дисциплина, а со помош на одржувањето на фиксиниот девизен курс да ја одржува и да ја

донесе инфлацијата речиси на нула. Но, препреките во структурните прилагодувања доведоа

во овој период до релативно слаб економски раст, висока стапка на невработеност и дефицит

на тековната сметка.

Република Македонија ги користеше аранжманите на ММФ во периоди на криза

(1993-2008) со цел надминување на последиците од кризата како што беше искуството со

користените Stand-by аранжмани но и користењето на ESAF аранжманот, како и во 2011 –та

година во кој период постоеше закана од пренесување на кризата по пат на домино ефект од

опкружувањето. Во овој период Република Македонија го користеше PCL аранжманот.

Од она што беше изнесено претходно, а кое се однесува на аранжманите кои се наменети за

справување со последиците од криза може да се заклучи дека на патот кон отворена пазарна

економија, соработката со ММФ и помогна на Република Македонија, но останува

прашањето дали Македонија самата си помогна? Најголем придонес користените аранжмани

овозможија во делот на:

фискалното прилагодување,

одржувањето на фиксниот девизен курс и

одржување на релативното ниско ниво на инфлација.

платниот биланс

Согласно релевантните податоци, Република Македонија сеуште има сериозни проблеми со

своите развојни потреби како што се:

намалувањето на стапката на невработеност

стабилен и одржлив економски раст

јавниот долг

одржувањето на девизните резерви

Како општ заклучок би можело да се каже дека аранжманите на ММФ можат да обезбедат

помош на земјите во услови на криза, надминување на истата и во превенирањето на

кризите. Но, потпирањето само на поддршката од ММФ, во отсуство на Национална

стратагија која ќе го профилира развојот на националната економија и искрена намера и



посветеност да се дефинираат и надминат проблемеите, само ќе ги ослабне националните

политики и ќе создаде дури и поголеми проблеми ако го земеме предвид фактот дека

користењето на аранжманите на ММФ во суштина е кредино задолжвање на националната

економија.



Користена литература

1. Ana Vizjak, Djelovanje Medjunarodnog Monetarnog Fonda unutar megjunarodne

ekonomije, Univerzitet Rijeka, Hrvatska 2006

2. Bhumika Muchhala: The IMF`s Financial Crisis Loans : No Changes in the Conditionalities

3. Boughton M. James, Lombardi Domenico, Finance, Development, and the IMF,Oxford

University Press 2009.

4. Budimir Stakic, Megjunarodne finansiske institusije, prvo izdanje, Univerzitet Singidunum,

Beograd,2012

5. Camdessus, Michel (2005) 'International Financial Institutions: Dealing with New Global

Challenges'. Per Jacobson Lecture, The International Monetary Fund, Washington D.C.

6. Copelovitch S. Mark, The International Monetary Fund in the global economy:banks, bonds,

and bailouts, Cambridge University Press, New York, 2010.

7. Council of the uropian Union (2011) Council recommendation of 12 July 2011 on the

national reform program 2011 of Poland and delivering a council opinion on the updated

convergence programme of Poland 2011-2014, in Official Journal of e uropian Union

C217/02

8. Daniel D. Bradlow The Changing Role of the IMF in the Governance of the Global

Economy and its Consequences

9. Evaluating IMF Lending Options in Response to Global Crises Roundtable Discussion

10. G-20 Leaders Communique , Brisbane Summit, 15-16 November 2014

11. Gerber James, International Economics, Prentice Hall; 5 edition, 2010

12. Graham Bird and Dane Rowlands, The IMF and the Challenges it Faces WORLD

ECONOMICS , October–December 2010

13. Graham Bird, Dane Rowlands: The IMF and Challenges it Faces, World Economics, 2010



14. Hellwig, Martin, “Quo vadis, Euroland? European Monetary Union between crisis and

reform,”Max Planck Institute for Research on Collective Goods, Bonn 2011/201

15. Hellwig, Martin, “Quo vadis, Euroland? European Monetary Union between crisis and

reform,”Max Planck Institute for Research on Collective Goods, Bonn 2011/2012

16. IMF Approves $47 Billion Credit Line for Mexico, IMF 2009

17. IMF Country Report No. 09/314 Republic of Poland: review under the flexible credit line

arrangement: staff report, November, 2009, Washington, DC

18. IMF Country Report (2012) Republic of Poland—Review Under the Flexible Credit Line

Arrangement—Staff Report and Statement by the Executive Director

19. IMF Country Report No. 10/156 Colombia: arrangement under the flexible credit line and

cancellation of the current arrangement: staff report, 2010, May, Washington, DC

20. IMF Country Report No. 11/42: Former Yugoslav Republic of Macedonia: 2010 article

IV consultation and request for an arrangement under the precautionary credit line,2011

, February, Washington, DC;

21. IMF Country Report No. 12/274Colombia: Review Under the Flexible Credit Line

Arrangement—Staff Report; Press Release on the Executive Board Discussion; and

Statement by the Executive Directorfor Colombia, IMF,2012

22. IMF Extended Credit Facility,IMF,2014

23. IMF Press Release No. 11/322, IMF completes first review under the precautionary credit line with

the Former Yugoslav Repub- lic of Macedonia,2011 , 2 September, Washington, DC

24. IMF Press Release No. 11/98 Former Yugoslav Republic of Macedonia draws €220 million

under the precautionary credit line arrangement,2011 , 23 March, Washington, DC

25. IMF Rapid Credit Facility, IMF 2014

26. IMF Stand-By Arrangement, IMF 2014

27. IMF Standby Credit Facility ,IMF 2014

28. IMF, “IMF Executive Board approves € 12.3 billion Stand-By Arrangement for Hungary,”

Press Release No. 08/275, November 6, 2008

29. IMF, Annual Report 2013

30. IMF, Articles of Agreement of the International Monetary Fund

31. IMF, Factsheet IMF Conditionality, 2015

32. IMF, Factsheet IMF Standing Borrowing Arrangements, 2015

33. IMF, Factsheet The IMF’s Extended Credit Facility (ECF)



34. IMF, Financial Sector Assessment Program (FSAP)

35. IMF, Hungary―2007 Article IV Consultation Concluding Statement of the IMF Mission

36. IMF, The end of the Bretton Woods System (1972–81)

37. IMF,Press Release No. 09/153 IMF executive board approves US$20.58 billion

arrangement for Poland under the flexible credit line, 6 May, Washington, DC

38. IMF,Republic of Latvia: 2006 Article IV Consultation—Staff Report;Public Information

39. International Monetary Fund December 2012 IMF Country Report No. 12/327Mexico:

Arrangement Under the Flexible Credit Line and Cancellation of the Current

Arrangement—Staff Report; Staff Supplement; and Press Release on the ExecutiveBoard

Discussion

40. International Monetary Fund January 2013 IMF Country Report No. 13/21Republic of

Poland: Arrangement Under the Flexible Credit Line and Cancellation of the Current

Arrangement—Staff Report; Staff Supplement; Press Release on the Executive Board

Discussion; and Statement by the Executive Director

41. International Monetary Fund July 2013 IMF Country Report No. 13/201Colombia:

ArrangementUnder the Flexible Credit Line—Staff Report; Staff Supplement;Press Release

on the Executive Board Discussion; and Statement by the Executive Director for Colombia.

42. International Monetary Fund: Background and Issues for Congress Martin A. Weiss , March

21, 2013

43. J. Keith Horsefield “Twenty Years of International Monetary Cooperation” , International

Monetary Fund (2014)

44. Jari John; Tobias Knedlik (2011) “ New IMF Leanding Facilities and Financial Stability in

Emerginig Markets” School of Economics and Finance, University of Queensland

45. Jose Antonio Cordero : The IMF’s Stand-by Arrangements and the Economic Downturnin

Eastern Europe The Cases of Hungary, Latvia, and Ukraine , September 2009

46. JOSIP LUČEV Ekonomija i ideologija:slučaj Međunarodnog monetarnog fonda Politička

misao, god. 47, br. 4, 2010, str. 79-92

47. Kandikjan, Vladimir (1999). 'The Relations between the International Monetary Fund and

the Republic of Macedonia'

48. Kim Edwards and Wing Hsieh : Recent Changes in IMF Lending



49. Krugman Paul, Obstfeld Maurice, International Economics: Theory and Policy, 8ed,Pearson

Education

50. Krugman Paul, The Return of Depression Economics and the Crisis of 2008, W.W.Norton

& Company, New York, 2009.

51. Magyar Nemzetii Bank, Annual Report,2009

52. March6,2012

53. Multilateral Surveillance, Independet Evaluation Office, IMF,2006

Notice on the Executive Board Discussion; and Statement by the Executive Director for

54. Obstfeld, M. ; Rogoff, K.S. (2009) “ Global Imbalances and the Financial Crisis” CERP

Discussion Paper No. DP7606

55. Petrović, P. i Jović, Ž., Uticaj globalne ekonomske krize na međunarodne finansijske

institucije,MP 2, 2013, (str. 160–184)

56. Precautionary and Liquidity Line— Operational Guidance Note

57. Presbitero A. (2011) “ IMF Landing Programs in the Wake of the Global Crisis”

58. Presbitero A.(2012) “The IMF response to the crisis”

59. Press Release Number 97/16April 14, 1997IMF Approves Three-Year ESAF for Former

Yugoslav Republic of Macedonia

60. Prof.Dr. Franz Seitz , Prof.Dr. Thomas Jost :The role of the IMF in the European Debt

Crisis , januar 2012

61. R.Abdelal, M.Blyth and C.Parsons: Constructing the International Economy , Cornell

University Press, 2010

62. Roberto Marino, Ulrich Volz, “ A critical Review of the IMF`s Tools for Crisis Prevention”,

German Development Institute, april 2012

63. Roberto Marino, Ulrich Volz, “ A critical Review of the IMF`s Tools for Crisis Prevention”,

German Development Institute, april 2012



64. Schadler, S. (2013) “ Unsustainable Debt and the political economy of lending:

Constraining The IMF `s role in Sovereign debt crises” The Center for International

Governance Innovation, Waterloo, Ontario, Canada

65. Stiglitz E. Joseph, The Stiglitz report: Reforming the International Monetary andFinancial

Systems in the Wake of the Global Crisis, The New Press, New York,London, 2010

66. Stiglitz,J : Globalization and its Discontents, 2002

67. The IMF’s Stand-by Arrangements and the Economic Downturn in Eastern Europe The

Cases of Hungary, Latvia, and Ukraine Jose Antonio Cordero September 2009

the Republic of Latvia

68. TheFund’s Mandate The Future Financing Role:Reform Proposals, IMF, 2010

69. Truman, E.M. (2006) A strategy for IMF reform. Policy Analyses in International

Economics, 77, Washington, DC: Institute for International Economics.

70. Truman, E.M. (2010) ” Strengthening IMF surveillance “ Washington, DC, Peterson

Institute for International Economics

71. Vaknin, S (2011) “Macedonia, the case of the abused PCL”

72. Volz, U. (2012) “ The need and scope for strengthening cooperation between regional

financing arrangements and the IMF”, Bonn

73. Yung Chul Park and Charles Wyplosz, International Monetary Reform: A Critical

Appraisal of Some Proposals, ADBI Working Paper Series No. 364 June 2012, Asian

Development Bank Institute

74. Габер, Секуловска- Билјана (2003), Меѓународни организации и институции, Форум-

Скопје, Скопје

75. Закон за задолжување на Република Македонија кај меѓународниот монетарен Фонд

со кредитна линија за претпазливост , „Службен весник на РМ“ бр.17 од 11.02.2011

76. Закон за правно наследство на Република Македонија на членството во

Меѓународниот монетарен фонд „ Службен Весник на РМ “ бр.23 од 13.04.1993

77. Закон за регулирање на обврските на Република Македонија кон Меѓународниот

монетарен фонд по основ на користење на средствата од општата и специјалната нето



кумулативна акомулација на специјални права на влечење одобрени со Резолуција на

Одборот на Гувернери на Меѓународниот монетарен фонд бр. 64-3 и бр. 52-4 Службен

весник на РМ , бр. 118 од 06.09.2010

78. Јовановски, Тихомир (2007) Меѓународни финансии. Еуро-мак Компани ДОО, Скопје

79. Килибарда, М. , Никичевиќ А., Милиќ Д., Мичуновиќ А., (2011) „ Глобалната

финансиа криза и одговорот на Европската Унија„ Централна банка на Црна Гора,

Подгорица

80. Ковачевиќ Радован, Меѓународни финансии, ЦИД, Економски факултет,Белград,

2010.

81. Мирашиќ, Г., (2011) „ Меѓународниот Монетарен Фонд и т.н. Вашингтонски

консенсуз„

82. НБРМ, Квартален извештај јануари,2012

83. Стојков, Александар (2006). 'Програмите поддржани од Меѓународниот монетарен

фонд за приспособување на економиите - Искуството на Република Македонија',

Зборник посветен на почесни доктори, доктори и магистри на науки (2001-2009),

Правен факултет "Јустинијан Први"-Скопје, Скопје.

84. Таки Фити: Феноменологија на економските кризи, 2009, Економски факултет, Скопје



Линкови

http://www.imf.org

http://www.bloomerg.com

http://www.centerforfinancialstability.org

http://www.economist.com

http://www.iie.com

http://www.cigionline.org

http://www.nbrm.mk

http://www.cepr.net

http://www.nbrm.mk

https://www.fas.org

https://www.ebsco.com/

http://www.die-gdi.de

http://doiserbia.nb.rs

http://www.miga.org

http://www.bloomerg.com/

http://www.centerforfinancialstability.org/

http://www.economist.com/

http://www.iie.com/

http://www.cigionline.org/

http://www.nbrm.mk/

http://www.cepr.net/

http://www.nbrm.mk/

https://www.fas.org/

https://www.ebsco.com/

http://www.die-gdi.de/

http://doiserbia.nb.rs/

КРЕДИТНИ АРАНЖМАНИ НА МЕЃУНАРОДНИОТ...

Documents