ШИФРА НА КАНДИДАТОТ МАКЕДОНСКИ ЈАЗИК И … jazik... · 1...

Време за решавање: 240 минути

август 2013 година

© ДИЦ 2013

ЗАЛЕПИ ТУКА

ШИФРА НА КАНДИДАТОТ

Запишитука:

Шифра на ПРВИОТ оценувач

ЗАЛЕПИ ТУКА

Шифра на ВТОРИОТ оценувач

ДР

ЖА

ВЕ

НИ

СП

ИТ

ЕН

ЦЕ

НТА

Р

МАКЕДОНСКИ ЈАЗИК

И ЛИТЕРАТУРА

ДР

ЖА

ВН

АМ

АТ

УР

А

УПАТСТВО ЗА КАНДИДАТОТ

Внимателно прочитај го упатството. Не испуштај ништо.Залепи ја едната шифра на означеното место на тестот („Шифра на кандидатот“), а другаташифра на означеното место на листот за одговори.Не врти страници и не почнувај со решавање на задачите сè додека не ти каже надгледувачот.Тестот содржи задачи. На задачите се одговара на еден од следните начини:- со заокружување на буквата пред точниот одговор;- со дополнување на речениците во понудените одговори;- со подвлекување делови во приложените текстови (зборови, група зборови, реченици, пасуси).Внимавај на јазикот и на правописот во одговорите. Пишувај читливо. Нечитливите одговори,нејасните поправки и заокружувањето на повеќе од предвидениот број опции се вреднуваат сонула (0) поени.И во тестот и во листот за одговори пишувај исклучиво со пенкало и со кирилско писмо.Одговорите на задачите напишани со молив се вреднуваат со нула (0) поени.Препишувањето е најстрого забрането. Сите идентични или слични текстови, како и текстови теиспишани со различни ракописи се вреднуваат со нула (0) поени.Покрај секоја задача е даден бројот на поените за точниот одговор. За делот Пишување предвидено е да напишеш еден текст на тема по твој избор. Тестаторот ќети даде дополнителен лист на кој се напишани предложените теми и упатствата на задачата спо-ред кои треба да пишуваш.Задачите се одговараат прво во тестот. Откако ќе завршиш со одговарањето на прашањата вотестот, одговорите на задачите пренеси ги на листот за одговори, според Упатството запополнување дадено во него.Ти посакуваме многу успех!

МАКЕДОНСКИ ЈАЗИК И ЛИТЕРАТУРА

ДРЖАВНА МАТУРА ДРЖАВНА МАТУРА ДРЖАВНА МАТУРА ДРЖАВНА МАТУРА ДРЖАВНА МАТУРА ДРЖАВНА МАТУРА ДРЖАВНА МАТУРА
























































































010102133 3

ПРАЗНА СТРАНИЦА

1 поен

1 2

1 поен

1 2

1 поен

1 2

010102134 3

1 Прочитај го извадокот од делото „Пеколот“ и одговори на прашањата.

На средина од мојот живот земенвистинскиот го изгубив јас пат:се најдов в шума сам, сред густеж темен.

А таа шума, дива, чуден кат-што да речам?-в трње, в буеж сета,Сред срце раѓа спомен, страв и лад.

Погорчлива одвај е смртта клета!Но за блаженството што сум го пил,Ќе раскажам за сè што таму сретнав.

Подножјето штом почнав да го сечам,Во срцето го сетив стравот сал,И пред да почнам по рид да се влечам.

Јас кренав поглед. Видов: сонце-алОгреало во таа рана зораВрз плеќите на ридот стрмен мал.

(1.1) Кој е сопатникот на поетот преку кој е претставен човековиот разум?

_____________________________________________________________________

(1.2) Каков грев имаат направено луѓето кои поетот ги сместува

во деветтиот круг на пеколот?

_____________________________________________________________________

(1.3) Која нова епоха е навестена со делото на Данте Алигиери?

_____________________________________________________________________

1 поен

1 2

01010213

1 поен

1 2

1 поен

1 2

1 поен

1 2

1 поен

1 2

(1.4) Кој вид строфа, според бројот на стиховите, поетот ја употребил

во наведениот извадок?

_____________________________________________________________________

(1.5) Како се вика идеалната жена во делото „Пеколот“ на Данте

Алигиери?

_____________________________________________________________________

(1.6) Секој лик во делото „Божествена комедија“ може да се протолкува

не само буквално, туку и како:

_____________________________________________________________________

(1.7) Во кој век е создадено делото?

_____________________________________________________________________

(1.8) На која возраст бил Данте Алигиери кога го започнал своето

патешествие претставено во делото?

_____________________________________________________________________

5 3

010102136 3

2 Прочитај го извадокот од делото „Илијада“ и заокружи го точниот одговор

на прашањата.

„Туку пред бозите бој се и стори ми, Ахиле милост,Тука си и спомнувајќи, но јас сум понесреќен уште,Издржав зар колку никој на земјава, досега други:На синоубиец маж да му целивам ужасна рака.“Рече и солѕи од изгор за татка му наткрена нему;За рака тогаш го фати и г’ отстрани старецот нежно;Едниот тогаш се сетил за Хектора јунакоморецВезден плачејќи и долу пред ноѕете н’Ахол клечејќиОвој пак татка си свој и на пати го Патрокла плачелТогаш, а нихните плакој го кревале целиот чадор.Кога се наситил пак од плачење дивниот АхилИ кога тагата тихна во неговото срце и тело, Веднаш од столот си стана и старецот г’ од земја кренаГлава жалејќи му седа и брадата негова бела,Та му проговори Ахил и крилати зборој му рече:„Неволи многу, ах кутар, си издржал в својата душа!Како си посмеал сам до ахајскиве бродови да дојдешПред очи овде на мажот, што многу сум твои и добри Убил и свлекол? Ти железно срце си имал.Туку ај седни си веќе на столов ти, а жаљбите ниеДа ги оставиме в души при сè што сме скрбни, да тихнат;Задека никаква полза од тешкото тажење нема.Вака им испреле заре на кутрите љуѓе богојте:Живот да живеат жален, а безгрижни тие да бидат.Оти на прагот кај Ѕевс се наоѓаат два купа дарој:В едниот зли, а добри во другиот, што овој ги дели.Кому громовникот Ѕевс ќе му измеша од двата и даде,Тој ќе му намери еднаш на зло, а друг пат на добро;Кому ќе даде од злите, за подбивка тој ќе се стори,Неситоста лоша да него по дивната земја го тераД’ака тој ниту од бога, па ниту од луѓето ценет.Таков му делиле сјаен боговите дар и ПелејуКога се родил, та сам се одликувал оној од ситеВ блага и богатство баш и над Мирмидонците царвал;Божица нему за жена му дадоа, иак’ бил смртен,Туку и нему му делил бог зло: да не остане рожбаНиедна баш од синој му да владее дома еднаш.(...)„Старче, не дразни ме, повеќе ти, штом саниот сакамХекторе да ти го дадам, од Ѕевс заре гласник ми дошлаТетида, мајка ми моја а ќерка на морскиот старец.Туку и за тебе знам и не че скриеш, Пријеме, дека бог некој вамо те довел до брзиве ахејски бородој.(...)Покрова само му оставиле и прекрасна риза,За да го завитка мртвиот труп враќајќи го дома...

(препев: М. Петрушевски, Детска радост, 1995)

010102137 3

(2.1) Во овој фрагмент е претставена една од најтрагичните и највпечатли-

вите сцени во делото затоа што:(заокружи ја буквата пред точниот одговор)

A. Ахил не покажува човечки однос кон таткото на Хектор.

Б. Пријам не ја покажува неговата длабока болка за

мртвиот син.

В. наспроти силата и бруталноста на Ахил стои Пријам

со скршено срце.

(2.2) Како поетот го претставува ликот на Пријам во наведениов фрагмент?(заокружи ја буквата пред точниот одговор)

A. Како крал, противник на Ахил.

Б. Како човек без кралски обележја.

В. Како татко одмазник на убиениот син.

(2.3) Кога Пријам доаѓа во шаторот на Ахил за да го земе телото на синот

покажува:(заокружи ја буквата пред точниот одговор)

A. човечка, татковска слабост.

Б. смелост и горделивост.

В. мудрост и страв.

(2.4) Молбата на Пријам упатена кон Ахил за да му го врати мртвото тело

на Хектор е барање кое се сведува на:(заокружи ја буквата пред точниот одговор)

A. потчинување.

Б. закана за одмазда.

В. почитување на законите на војната и мртвите.

(2.5) Итрината за внесувањето на дрвениот коњ во градот Троја е на:(заокружи ја буквата пред точниот одговор)

A. Агамемнон.

Б. Одисеј.

В. Ахил.

1 поен

1 поен

1 поен

1 поен

1 поен

Ü

010102138 3

(2.6) Причината поради која Ахил се враќа на бојното поле е смртта на:(заокружи ја буквата пред точниот одговор)

A. Агамемнон.

Б. Парис.

В. Патрокло.

(2.7) Освен како автор на „Илијада“, се претпоставува дека Хомер е автор

и на делото:(заокружи ја буквата пред точниот одговор)

A. „Одисеја“.

Б. „Енеида“.

В. „Кралот Едип“.

(2.8) На кој период му припаѓа делото „Илијада“?(заокружи ја буквата пред точниот одговор)

A. Грчкиот- антички период.

Б. Римскиот – антички период.

В. Сумерскиот период.

1 поен

1 поен

1 поен

010102139 3

3 Прочитај ја песната „Т’га за југ“ и заокружи го точниот одговор на прашањата.

Т’ГА ЗА ЈУГ

Орелски крилја как’ да си метнех,И в наши стрни да си прелетнех!На наши места ја да си идам,Да видам Стамбол, Кукуш да видам,Да видам дали с’нце и тамоМрачно угревјат, како и вамо.

Ако как’ овде с’нце ме стретит,Ако пак мрачно с’нцето светит;На п’т далечни ја ќе се стегнам,И в други стрни ќе си побегнам,К’де с’нцето светло угревјат,К’де небото ѕвезди посевјат.

Овде је мрачно, и мрак м’ обвива,И темна м’гла земја покрива;Мразој и снегој, и пепелници,Силни ветришча, и вијулици,Околу м’гли и мразој земни,В г’рди студој, и мисли темни.

Не, ја не можам овде да седам,Не, ја не можам мразој да гледам!Дајте ми крилја ја да си метнамИ в наши стрни да си прелетнам;На наши места ја да си идам,Да видам Охрид, Струга да видам.

Тамо зората греит душата,И с’нце светло зајдвит в гората;Тамо дарбите природна силаСо с’та раскош ги растурила:Бистро езеро гледаш белеит,Или од ветар синотемнеит;Поле погледниш, или планина,Сегде божева је хубавина.

Тамо по срце в кавал да свирам,С’нце да зајдвит, ја да умирам.

Константин Миладинов

Ü

0101021310 3

(3.1) Константин Миладинов се смета за основоположник на македонската:(заокружи ја буквата пред точниот одговор)

A. современа драма.

Б. уметничка поезија.

В. современа проза.

(3.2) Во песната „Т’га за југ“ Константин Миладинов ги искажува своите

расположенија од престојот во:(заокружи ја буквата пред точниот одговор)

A. Солун.

Б. Москва.

В. Истанбул.

(3.3) Во кои две строфи од песната се дава контрастна слика меѓу родниот

крај и туѓата земја?(заокружи ја буквата пред точниот одговор)

A. Петтата и четвртата.

Б. Втората и четвртата.

В. Третата и петтата.

(3.4) Која специфична одлика на романтизмот се препознава во третата

строфа од песната?(заокружи ја буквата пред точниот одговор)

A. Незадоволството од сегашноста и бегството во минатото.

Б. Сликите од природата се слики на душевната состојба

на јунакот.

В. Следењето на строги правила при пишувањето.

(3.5) Кое е преносното значење на почетните два стиха од песната?(заокружи ја буквата пред точниот одговор)

A. Големата желба за враќање во родниот крај.

Б. Големото разочарување од животот во туѓата земја.

В. Желбата за освојување на небесните височини.

1 поен

1 поен

1 поен

1 поен

1 поен

0101021311 3

(3.6) Каква е последната строфа од песната според бројот на стиховите?(заокружи ја буквата пред точниот одговор)

A. Катрена.

Б. Пентина.

В. Дистих.

(3.7) Стихот во песната е:(заокружи ја буквата пред точниот одговор)

A. осмерец.

Б. десетерец.

В. хексаметар.

(3.8) Која од наведените песни ја напишал Константин Миладинов?(заокружи ја буквата пред точниот одговор)

A. „Труд ми е името“.

Б. „Копачите“.

В. „Бисера“.

1 поен

1 поен

1 поен

1 поен

1 2

0101021312 3

4 Прочитај ги извадоците од романот „Крпен живот“ од Стале Попов и одго-

вори на прашањата.

1.

Доста слуша натажена, дури се поразлигави малку. Се исекна неколку пати вошамивчето, што му направи голем впечаток на дедот Петка, ги забриша солзите и откакоси ја кладе раката пред устата, потпрена на лактот и колената, отвори да зборува не поло-шо од дедовците:

- Море, дејди вујко, дејди родителу. Лели ме ватил такцирот- сè ќе ми дојде, и доуши, и до глава. Ногу арно зборуа дедот Петко; ошче поарно ти. Јас су решила црнЃуптин да зема, вдовица до векот нема да седа. Лели пак к’сметот го навеја вој сирома,јас су готова да ода макар во сињо море. Токо, едно сакам дедот Петко да му кае: јас несакам од него ни лири, ни вранги, ни бели меџудии. Не су кобила да се продавам. Колкуза нишан, нека прате колку му душа кабули. На дедот Петка да му купи едно рало чевлии да го напои. За тебе и други поблиски роднини по некој дарчок да ве подаруа, колку дане речат наште комшии оту Доста за бадијала отиде: „Ни едно бришалче не му зе назетот“. Ете, тоа е јас шо има да го кажа. Нека сјоде дедот Петко. На негова душа, на него-ва бога. Јас не го ни виду човекот и кандисана су. Ама пак да не рече после оти невиде-на појду, нека дојде најпосле и он утре со дедот Петка, па и нека ме виде, немој утре пиш-ман да се праве, да ви а к’не душата како на дедот Петка, така и тебе, а мене да ме тр’есол на главата. Сакате ли по арен одговор од вој?...

- Е, побратиме, ти се направи ли ќевот? А? Си се уплашил не ќе кандиса! Море,дури „мајко“ ќе рече... А’ виде ли ти, лесицата една? Отаде- одоваде, пак сака да го виде.Ѓоа она неќе, токо он да а видел неа. Леле, леле, пусти Илко, шо арно ќе виде!

2.

Бино ја фати Нешка за рака, ја поведе кон клупата и ѝ го покажа местото каде ќеседи. Наместувајќи ја во клупата, тој со навирени очи се обрна кон присутните родите-ли:

„Драги селани и браќа!Денешниот ден е голем ден. Како за мене како даскал на воа училиште, така и за

децата, така и за вас родителите шо ми и дадоте вашите рожби да се грижа за ниј. Но,денешниот ден е голем за сето село, ако не и за сето наше Мариово. Го гледате ли?- тукаБино ја покажа Нешка. -Го гледате ли? Меѓу нашите ученици прозрни и една ученичка,едно женцко дете седна на скамијата и сака да учи книга. Е-е-еј, докаде достигнаме ниемариовците. Ни по градишчата чупињата не одат на школо, а ние во Мариово тргнамевеќе. Нека ни е добредошла новата ластовичка во нашето градинче, да ѝ даде господздравје и живот и шо ѝ срце сака!“-заврши Бино, очигледно трогнат, бришејќи си ги сол-зите со ракавот од шајачното палто.

Селаните се размрдаа лево десно и сите погледнаа во Доста Рожденката, која веќеја криеше главата од погледите да не ѝ се насмеат уште тука, в очи, во првиот судбоно-сен момент.

(4.1) Што е решена Доста да направи (во првиот извадок)?

_____________________________________________________________________

0101021313 3

1 поен

1 2

1 поен

1 2

1 поен

1 2

1 поен

1 2

1 поен

1 2

1 поен

1 2

1 поен

1 2

(4.2) Кој обичај е прикажан преку постапката на ликот на дедото Петко

во делото?

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

(4.3) Каков е одговорот на Доста Рожденката кога Илко сака да ја купи

како невеста?

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

(4.4) Зошто даскалот Бино изјавува дека тоа е голем ден за сите (во

вториот извадок)?

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

(4.5) Кој лик во делото „Крпен живот“ е прикажан како носител на низа

промени во семејниот и општествениот живот?

_____________________________________________________________________

(4.6) Во исказот на даскалот Бино: „Нека ни е добредошла новаталастовичка во нашето градинче...“ употребена е стилската фигура:

_____________________________________________________________________

(4.7) На кој вид роман припаѓа делото „Крпен живот“?_____________________________________________________________________

(4.8) Авторот на делото го користи ______________________________________народен говор при создавањето на делото.

1 поен

1 поен

1 поен

0101021314 3

5 Прочитај ја внимателно песната „Ветрот носи убаво време“ од Ацо Шопов

и одговори на прашањата.

ВЕТРОТ НОСИ УБАВО ВРЕМЕ

Ветрот носи убаво време.Вилнее, јачи во нас.Ветрот носи убаво време.

Убавото е убаво и поминува.Останува тагата.Понекогаш она нè обзема полека,легнува во нашите очии густо напластена погледот ни го смрачува.Тогаш нешто страшно тегобно и болно,нешто големо и наше, непојмливо за другитенè измачува.Но понекогаш тагата нè докоснува лесно како трепетлика,како измаглина премрежена над жуберлива рекакрај која стоиме загледани бесцелно и немо.Тогаш сите предмети прилегаат на сказнапа велиме: невозможно, колку е сè убаво.

Ветрот вилнее и јачи.Ветрот носи убаво време.

(5.1) Ацо Шопов е претставник на:(заокружи ја буквата пред точниот одговор)

A. македонската литература меѓу двете светски војни.

Б. литературата на просветителството.

В. повоената македонска литература.

(5.2) Според мотивот, песната припаѓа на:(заокружи ја буквата пред точниот одговор)

A. интимната лирика.

Б. описната лирика.

В. патриотската лирика.

(5.3) Кое чувство доминира во третата строфа од песната?(заокружи ја буквата пред точниот одговор)

A. Меланхолија.

Б. Разочараност.

В. Лутина.

0101021315 3

(5.4) Кога авторот вели дека ветрот носи убаво време, тој сака да го

искаже спознанието дека:(заокружи ја буквата пред точниот одговор)

A. во животот се менуваат тагата и радоста.

Б. се менуваат временските услови.

В. човечкиот живот е краткотраен.

(5.5) Одговори која стилска фигура е застапена во стихот: „Но понекогаштагата нè докоснува лесно како трепетлика“.(заокружи ја буквата пред точниот одговор)

A. Компарација.

Б. Алитерација.

В. Иронија.

(5.6) Ацо Шопов во македонската поезија е препознатлив по внесувањето

мотиви поврзани со:(заокружи ја буквата пред точниот одговор)

A. сонувањето.

Б. градот.

В. небиднината.

(5.7) Според бројот на стиховите првата строфа од песната е:(заокружи ја буквата пред точниот одговор)

A. терцина.

Б. катрен.

В. пентина.

(5.8) Ацо Шопов е автор на збирката издадена под наслов:(заокружи ја буквата пред точниот одговор)

A. „Песни за црната жена“.

Б. „Песни за младоста“.

В. „Песни за татковината“.

1 поен

1 поен

1 поен

1 поен

1 поен

01010213

6 Замени ги првите согласки во дадените глаголи со нивните звучни парни-

ци и запиши ги така добиените зборови.

пара кине

___________________________________________________________________________

1 поен

7 Напиши ги формите за женски и за среден род од придавката сладок.

___________________________________________________________________________

1 поен

8 Наведи ги формите за компаратив и за суперлатив на прилогот малку.

___________________________________________________________________________

1 поен

9 Глаголот даден во заграда во следната реченица стави го во минато опре-

делено свршено време и во соодветното лице.

Илјада и една ноќ (помине) брзо.

___________________________________________________________________________

1 поен

10 Напиши ја формата за определена бројност на лица од машки род изведена

од бројот пет.

___________________________________________________________________________

1 поен

11 Напиши го правилно погрешно напишаниот збор во следнава реченица:

Директорот најпосле свати дека казната е вистинско средство за неработниците.

___________________________________________________________________________

1 поен

1 2

1 2

1 2

1 2

1 2

1 2

16 3

17 Одговори која од следниве реченици е безлична. (заокружи ја буквата пред точниот одговор)

A. Во градот зборуваат за најновата афера.Б. Во градот се зборува за најновата афера.В. Сите во градот зборуваат за најновата афера.

1 поен

0101021317 3

14 Декларативен сврзник е:(заокружи ја буквата пред точниот одговор)

A. дека.

Б. кога.

В. зашто.

1 поен

15 Во кое дијалектно наречје спаѓа штипскиот говор?(заокружи ја буквата пред точниот одговор)

A. Северното.

Б. Западното.

В. Југоисточното.

1 поен

16 Одговори каква зависносложена реченица е следнава: Многу беше загри-жена зашто не знаеше што ќе се случи со нејзиниот татко.(заокружи ја буквата пред точниот одговор)

A. Условна.

Б. Причинска.

В. Допусна.

1 поен

12 Кој од дадените зборови не е прилог?(заокружи ја буквата пред точниот одговор)

A. Вчера.

Б. Откако.

В. Малку.

1 поен

13 Во реченицата: „Што донесе за јадење?“ употребена е форма на:(заокружи ја буквата пред точниот одговор)

A. лична заменка.

Б. лично-предметна заменка.

В. показна заменка.

1 поен

0101021318 3

21 Придавката златен спаѓа во:(заокружи ја буквата пред точниот одговор)

A. описни придавки.

Б. односни придавки.

В. заменски придавки.

1 поен

22 Зборот свеќичка спаѓа во видот:(заокружи ја буквата пред точниот одговор)

A. деминутиви.

Б. хипокорисници.

В. пејоративи.

1 поен

18 Зборовите метален / ментален се:(заокружи ја буквата пред точниот одговор)

A. хомоними.

Б. пароними.

В. синоними.

1 поен

19 Одговори кој од следниве зборови е сврзник.(заокружи ја буквата пред точниот одговор)

A. Убаво.

Б. Веројатно.

В. Откако.

1 поен

20 Колку дијалектни наречја постојат на македонската јазична територија?(заокружи ја буквата пред точниот одговор)

A. 3

Б. 4

В. 5

1 поен

0101021319 3

23 Тестаторот ќе ти даде дополнителен лист на кој се дадени две теми.

Избери една тема и:

- напиши текст од 350 до 500 збора;

- почитувај ги правилата за композицијата на текстот (воведен дел,

главен дел и заклучок);

- почитувај ги правилата на стандардниот јазик;

- мислите искажи ги јасно и поврзано со употреба на факти и аргументи;

- употреби соодветна лексика и стил во согласност со видот на текстот

кој го пишуваш.

13 поени

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

Ü

0101021320 3

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

Ü

0101021321 3

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

Ü

0101021322 3

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

содржина

1 2

композиција на текстот

1 2

јазик

1 2

0101021323 3

24 Внимателно прочитај го текстот и одговори на прашањата.

ПАРАПСИХОЛОГИЈА

Во текот на целата историја на човештвото, најпознатите светски умови се труделе даја сфатат вистината за таканаречените паранормални појави кои постоеле од кога постоичовекот, но кон крајот на ХIХ век и во текот на ХХ век истражувачите почнаа сериознода се занимаваат со нив и да го докажуваат нивното значење за човештвото, а посебно заиднината. Зборот „парапсихологија“ е формиран во 1889 година (порано овие појавиимаа разни имиња, како на пример: „психички истражувања“ (psychical research), „мета-психологија“, „шесто сетило“, „окултизам“ итн.), и оттогаш, па до денес, во повеќе од 50држави, научно се студираат парапсихолошките појави, па поради тоа се формираниоколу 150 институти.

Зборот „парапсихологија“ потекнува од грчкиот јазик и значи „пара“ - покрај, во бли-зина; „psych“ - душа и „logos“ - наука, знаење, мислење. Парапсихологијата е гранка напсихологијата која се занимава со студирање на појавите кои се надвор од можностите зарегистрирање од страна на човечките сетила, а често ги надминуваат и постоечките зако-ни на современата наука, кои во народот се сметаат за чуда. Меѓу писателите и познати-те личности кои вршеле истражувања во врска со овие појави се наоѓаат и имињата на А.Ајнштајн, А. Шопенхауер, Ј. Гете, К. Јунг, И. Павлов итн., кои со своите знаења далеголем придонес за поставување на парапсихологијата на научно рамниште. Епохалнооткривање во оваа област направил рускиот научник С. Килириан (заедно со сопругата).Тој, пред 40 години, со помош на електрична енергија со високи фреквенции открил иуспеал да фотографира „аура“ чија сјајна и многубојна енергија ги опкружува сите живисуштества. Во САД многу е познат проф. Д. Реин, а благодарение на неговиот неуморенистражувачки труд се проширил хоризонтот за парапсихологијата во многу развиенидржави и се вклучил во многу универзитети. Во Германија се познати: проф. Х. Бенедер,Е. Јанце, П. Јордан, филозофот Х. Дрих итн. Во Англија, во областа на парапсихологијатае познат нобеловецот проф. О. Лоџ; во Холандија проф. В. Тенеат, во Шведска проф. Ј.Бјенхен; во Франција познат е психологот, физиологот и нобеловецот Ш. Риша итн.

Покрај позитивните страни кои ги има за науката, доколку парапсихологијата се зло-употребува станува силно оружје со непредвидиви последици за човештвото. За жал, вомногу институти се работи интензивно на правење психичко оружје или, како го нареку-ваат на друг начин, „психотронски генератор“. Хипотезите за развиење на психичкитеоружја дефинитивно се докажувани на вториот симпозиум „Човековите слободи и грани-ци“ одржан во Франција. Украинските научници најавиле дека можат да го направат така-наречениот „психотронски генератор“ за контролирање на психичката состојба на чове-кот од далечина (се работи за психичко оружје кое овозможува да се влијае врз психатана војниците, така што тие да ја исполнуваат секоја желба на нивните старешини). И аме-риканскиот генерал, Д. Греан, од Воениот институт за информирање, ја потврдува таква-та можност, кога вели: „Ќе беше нелогично да не се занимававме со тоа“. Додека во спи-санието „Millitаry review”, авторот Џ. Александер, воен експерт, објаснува дека денесфункционира такво оружје кое врз моќта на мозокот дејствува парализирачки, но можеда биде и смртоносно, како за индивидуата, така и за масата.

Некои научници сметаат дека овие истражувања се безвредни, дека човекот не можеда влијае на друг човек од далечина, па сите дискусии во врска со „психотронскиот гене-ратор“ се без основа. Меѓутоа, со многу експерименти е докажано дека не само човекот,туку и секоја жива клетка поседува моќ за зрачење на информации во далечина. Проф. Д.

Ü

0101021324 3

1 поен

1 2

1 поен

1 2

1 поен

1 2

1 поен

1 2

1 поен

1 2

1 поен

1 2

(24.1) Парапсихолошките појави народот ги смета за:

_____________________________________________________________________

(24.2) Кој научник ја открил и ја сликал „аурата“?

_____________________________________________________________________

(24.3) Каков вид оружје е „психотронскиот генератор“?

_____________________________________________________________________

(24.4) На која наука е гранка парапсихологијата?

_____________________________________________________________________

(24.5) Кој англиски научник е познат во областа на парапсихологијата?

_____________________________________________________________________

(24.6) Со истражување на парапсихолошките појави некои писатели

и познати личности придонеле за:

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

Рајни во својата научна книга „Распространувањето на човековата душа“ пишува: „Заразочарување е, но е вистинито е тоа дека ние денес подобро го познаваме атомототколку душата која нѝ овозможи да го анализираме“. Кога ќе ја запознаеме душата заполовина повеќе отколку што го познаваме атомот, онолку колку што физиката ја позна-ва материјата, можеби тогаш ќе бидеме во можност да поставуваме закони од принципие-лен карактер кои за животот на луѓето ќе бидат од големо значење“.

Голем број парапсихолози, парапсихологијата ја делат на неколку групи: хипноза,телепатија, телекинеза, биоенергија, спиритуализам, радиоестезија итн.

http://home.datacomm.ch/sakra/parapsiko3.ht

0101021325 3

1 поен

1 2

1 поен

1 2

1 поен

1 2

1 поен

1 2

(24.7) Според многуте експерименти, секоја жива клетка поседува моќ за

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

(24.8) На кое случување се докажани хипотезите за развивање

на психичките оружја?

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

(24.9) Џ. Александар, во еден експеримент објаснува дека денес функцио-

нира такво оружје кое врз моќта на мозокот дејствува парализирач-

ки, но може да биде и смртоносно, како за индивидуата, така и за:

_____________________________________________________________________

(24.10) Насловот на научната книга на проф. Рајни е:

_____________________________________________________________________

0101021326 3

25 Внимателно прочитај го текстот и заокружи ги точните одговори на прашањата.

ШТО БИ САКАЛЕ АДОЛЕСЦЕНТИТЕ НИВНИТЕ РОДИТЕЛИ ДА ЗНААТ?

Во обидот да го изведат своето дете на „прав пат“, родителите речиси секогаш наиду-ваат на ѕид поставен од адолесцентот кој е резултат на одредени разидувања во нивнитеставови. Кои се оние работи кои родителите треба да ги имаат предвид кога го градатодносот со детето-адолесцент?

Адолесцентите си ги сакаат родителите

Во периодот на адолесценција детето има потреба да се дистанцира од родителите соцел да изгради свој сопствен идентитет. Тоа родителите го сфаќаат премногу лично и сеобидуваат да го решат со рестриктивност. Сепак, дури и кога се чини дека тие не слуша-ат и само ги превртуваат очите, родителите мора да продолжат со внимание да ги воспи-туваат децата затоа што тоа е единствениот начин тие да израснат во здрави личности.

Времињата се променети

Родителите често напаѓаат со аргументот дека и тие некогаш биле млади, знаат како е,па денес не можат да се изначудат на однесувањето на младите. Сепак, треба да бидат свес -ни дека времињата се променети и дека да се биде млад во осумдесеттите години и денесне е исто. Моралот и целокупниот систем на правила за однесување драстично е про -менет, а адолесцентите не сакаат ниту да помислат да бидат неприфатени од средината.

Неопходна им е поддршка за да се справат со стресот

На децата им е потребен таков однос од страна на родителите којшто ќе им овозможида си ги задоволат сите емоционални потреби, а притоа да научат каде се поставени гра-ниците за нивното однесување. Особено на тинејџерите им е неопходна помош да сесправат со стресот кој го носат настаните на нивна возраст. Можеби ќе се изненадите, нотие сакаат понекогаш да им се каже „не“. Кога родителите им дозволуваат сешто, децататоа го сфаќаат како негрижа и ќе се обидат преку лошо однесување да проверат далиродителите сè уште се грижат за нив.

Сакаат повеќе одговорност

Во брзањето да пораснат, адолесцентите се обидуваат да преземат одредени одговор-ности. Нивното исполнување и задоволството кое доаѓа од тоа се клучни за правилниотразвој на личноста на адолесцентот. Затоа, родителите би требало да им даваат достиж-ни задачи на своите деца и да имаат целосна доверба во нивното исполнување. Сомнежотво нивните способности ќе ја разјаде нивната самодоверба.

Дури и „добрите“ деца грешат

Адолесцентите сакаат да ги проверуваат границите до каде може да се толерира нив-ното однесување. Тоа е еден од начините на којшто учат. Во ваква ситуација родителитене треба веднаш на детето да му залепат „лоша етикета“, со што и неговото поранешнодобро однесување би го оцениле како лошо, туку со мирен разговор да откријат зошто тоапостапило токму така.

Мислењето на родителите на децата им е најважно на светот

Адолесцентите сакаат родителите да бидат горди на нив и да ги прифатат онаквикакви што се. Иако родителите често ги споредуваат нив со другите деца, тоа не даваефект затоа што тие го мразат тоа. Тие и онака по цел ден се споредуваат со другите инајчесто се чувствуваат несигурни поради тоа. Затоа родителот треба да го прифати свое-то дете и да му биде најголем поддржувач. Тоа ќе води до многу намален ризик да пока-же негативно однесување.

0101021327 3

(25.1) На кој начин во периодот на адолесценцијата детето се обидува да

го изгради својот идентитет?(заокружи ја буквата пред точниот одговор)

A. Преку дистанцирање од родителите.

Б. Со правење намерни грешки.

В. Преку споредба со другите деца.

(25.2) На кој начин треба да се однесуваат родителите кон своите деца во

периодот на адолесценцијата?(заокружи ја буквата пред точниот одговор)

A. Со рестриктивност.

Б. Со внимание во процесот на воспитувањето.

В. Со попустливост.

(25.3) Зошто адолесцентите не го прифаќаат аргументот на родителите

дека и тие некогаш биле млади?(заокружи ја буквата пред точниот одговор)

A. Бидејќи моралот и целокупниот систем од правила

за однесување е неизменет.

Б. Бидејќи адолесцентите не сакаат да бидат неприфатени

од средината.

В. Зашто младите секогаш имаат исти барања и потреби.

(25.4) Како адолесцентите го оценуваат однесувањето на родителите кога

тие им дозволуваат сè?(заокружи ја буквата пред точниот одговор)

A. Како љубов.

Б. Како посесивност.

В. Како негрижа.

1 поен

1 поен

1 поен

1 поен

Тинејџерите не сакаат да гледаат како родителите се караат

Во годините кога осознаваат како изгледа една љубовна врска, родителите им го дава-ат најсилниот пример на своите деца. Не е пожелно тие да гледаат како родителите се воконфликт, затоа што тоа може подоцна да го пресликаат и во своите врски.

Ü

1 поен

1 поен

1 поен

1 поен

1 поен

1 поен

0101021328 3

(25.5) Зошто родителите би требало да им даваат достижни задачи на

своите деца?(заокружи ја буквата пред точниот одговор)

A. Тоа ќе ја зајакне нивната самодоверба.

Б. Така ќе се зголеми љубовта на децата кон нив.

В. Децата да не се преоптоваруваат.

(25.6) Како би требало да постапи родителот кога детето ќе згреши?(заокружи ја буквата пред точниот одговор)

A. Да му залепи „лоша етикета“.

Б. Да не ја земе предвид таа негова постапка.

В. Со мирен разговор да открие зошто тоа постапило така.

(25.7) Што предизвикува кај децата споредувањето со другите деца?(заокружи ја буквата пред точниот одговор)

A. Понижување.

Б. Несигурност.

В. Гордост.

(25.8) Зошто е непожелно децата да гледаат како родителите се караат?(заокружи ја буквата пред точниот одговор)

A. Зашто нема да ги доживуваат како авторитети.

Б. Зашто така децата помалку ќе ги сакаат своите родители.

В. Зашто тоа подоцна можат да го пресликаат во своите врски.

(25.9) Што сакаат адолесцентите кога се обидуваат побрзо да созреат?(заокружи ја буквата пред точниот одговор)

A. Да немаат воопшто одговорности.

Б. Да ги намалат одговорностите.

В. Да преземат одредени одговорности.

(25.10) На тинејџерите им е неопходна помош за да се справат со:(заокружи ја буквата пред точниот одговор)

A. негрижата.

Б. стресот.

В. задоволството.

0101021329 3

26 Внимателно прочитај го текстот и заокружи ги точните одговори на праша-

њата.

II СВЕТСКА ВОЈНА

II светска војна е најголема светска војна водена во светот во 20-тиот век. Во овој гло-бален вооружен конфликт кој се водел од 1939 година до 1945 година учествувале пове-ќето светски нации. Во оваа војна учествувале сите големи нации од тој период, како штосе Обединетото Кралство, Советскиот Сојуз, Соединетите Американски Држави иФранција, како и сојузниците Германија, Италија и Јапонија кои биле наречени Сили наоската. Во овој глобален конфликт учествувале повеќе од 100 милиони војници и сесмета за најголема војна водена во светската историја. Големите земји, како учесници вооваа војна, ја вклучиле својата целосна економска, индустриска и научна сила, како ицивилниот и воениот потенцијал. Како единствена војна каде што е за прв пат употребе-но и нуклеарното оружје и каде што е извршено масовно и систематско убивање наевропските Евреи познато како холокауст, II светска војна се смета за најкрвава војна вочовековата историја. Оваа војна човештвото го чинела од 50 до 70 милиони човечкиживоти.

За почеток на војната се смета 1 септември 1939 година со германската окупација наПолска. Со окупацијата на Полска од страна на Германија, Франција, Обединетото Крал-ство и повеќето земји, членки на Комонвелтот, ѝ објавиле војна на Германија. Германијаимала за цел да формира голема империја во Европа. Од крајот на 1939 година па сѐ допочетокот на 1941 година Германија со голем број војни и договори успеала да окупираили да освои поголем дел од европските територии.

Во август 1939 година била склучена Советско-германската спогодба за ненапаѓање.Додека траел Германско-советскиот мировен договор, Советски Сојуз, целосно илиделумно, успеал да освои шест соседни земји. Британија и Комонвелтот биле единстве-ни светски сили кои во тој период воделе борби против Силите на оската и тоа воСеверна Африка и на море. Во јуни 1941 година европските Сили на оската започнале соокупација на Советскиот Сојуз. Така започнала најголемата копнена битка во историјата.По окупацијата, Силите на оската одделиле поголем дел од својот воен капацитет за оваавојна. Јапонија, која од 1937 година била во војна со Кина и се обидувала да го преземево свое владение азискиот континент. Во многу краток временски период успеала пого-лем дел од споменатите територии да ги окупира.

Со поразот на Јапонија, во војните кои ги водела на Пацификот, поразите на Силитена оската во Северна Африка и поразот во Сталинград, во 1942 година е сопрено напре-дувањето на Силите на оската. Со германските порази во Источна Европа во 1943 годи-на, окупацијата на италијанските територии од страна на Сојузниците и американскитеуспеси на Пацификот, Силите на оската полека почнале да ја губат контролата врз војна-та и морале на сите фронтови да се повлечат. Во 1944 година Европските централни силија окупирале Франција. Советскиот Сојуз си ги повратил назад своите изгубени терито-рии и ги окупирал териториите на Германија и на другите сојузнички земји. Освојува -њето на Берлин од страна на силите на Советскиот Сојуз на 8 мај 1945 година било при-чина која ја принудила Германија да се предаде и на тој начин завршила војната на европ -ската територија. Јапонските воени сили биле поразени од страна на американскитевоени сили на тој начин што биле освоени јапонските острови. На 15 август 1945 годи-на, со капитулацијата на Јапонија завршува војната во Азија. Втората светска војна ималаголемо влијание врз светскиот социјален и политички поредок. За да се избегнат кон-фликтите кои можеле да се појават во следните години и за да се осигури меѓународната

Ü

0101021330 3

солидарност основана е Организацијата на обединетите нации (ООН). По војната, САДи Советскиот Сојуз се наметнале како суперсили. Оваа новонастаната ситуација на суперсили е причина за 46-годишниот период на студена војна помеѓу овие две земји. Влија -ни ето на европските големи сили надвор од Европа почнува да опаѓа во текот на овојпери од, а колониите во Азија и Африка почнуваат да си ја добиваат својата независност.По војната индустријата, која била оштетена, започнува период на реконструкција. Соцел да се подобрат повоените односи, особено во Европа, политичката интеграција ималаголемо значење.

(26.1) Во кој период се случувала II светска војна?(заокружи ја буквата пред точниот одговор)

A. 1937-1939 год.

Б. 1939-1941 год.

В. 1939-1945 год.

(26.2) Со окупацијата на Полска е обележан почетокот на II светска војна.

Која земја ја извела окупацијата?(заокружи ја буквата пред точниот одговор)

A. Германија.

Б. Италија.

В. Шпанија.

(26.3) Колку земји окупирал Советскиот Сојуз?(заокружи ја буквата пред точниот одговор)

A. Десет.

Б. Осум.

В. Шест.

(26.4) Каков вид оружје за прв пат е употребено во II светска војна?(заокружи ја буквата пред точниот одговор)

A. Биолошко.

Б. Нуклеарно.

В. Хемиско.

1 поен

1 поен

1 поен

1 поен

0101021331 3

1 поен

1 поен

1 поен

1 поен

1 поен

1 поен

(26.5) Што постигнала Германија на различни начини во периодот од 1939

до 1941 година?(заокружи ја буквата пред точниот одговор)

A. Освоила поголем дел од европските територии.

Б. Освоила поголем дел од африканските територии.

В. Освоила поголем дел од азиските територии.

(26.6) Во јуни 1941 година Силите на оската започнале со инвазија врз:(заокружи ја буквата пред точниот одговор)

A. Соединетите Американски Држави.

Б. Советскиот Сојуз.

В. Северна Африка.

(26.7) Во 1944 година Европските централни сили заземале територии на:(заокружи ја буквата пред точниот одговор)

A. Германија.

Б. Италија.

В. Франција.

(26.8) Втората светска војна завршила со поразот на:(заокружи ја буквата пред точниот одговор)

A. Германија - Франција.

Б. Германија - Јапонија.

В. Германија - САД.

(26.9) За да се избегнат конфликтите кои би можеле да се појават во

следните години по II светска војна основана е:(заокружи ја буквата пред точниот одговор)

A. ООН.

Б. НАТО.

В. ЕУ.

(26.10) Во времето на т.н. студена војна, својата независност започнале

да ја добиваат колониите во:(заокружи ја буквата пред точниот одговор)

A. Азија и Африка.

Б. Азија и Јужна Америка.

В. Африка и Јужна Америка.

0101021332 3

ПРАЗНА СТРАНИЦА

ШИФРА НА КАНДИДАТОТ МАКЕДОНСКИ ЈАЗИК И … jazik... · 1...

Documents