РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА...

РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА

Универзитет " Св. Климент Охридски" Битола

Економски факултет - Прилеп

Ефекти од имплементацијата на данокот на додадена вредност во

Република Македонија

- магистерски труд-

Кандидат:

Стојановска Билјана Ментор

бр. на досие 24/12 Проф.д-р Гордана Витанова

Прилеп,

декември 2016

Ефекти од имплементацијата на данокот на додадена вредност во Република Македонија

1

СОДРЖИНА

1.Основи на системот на ДДВ………………………………………………………………..5

1.1 Основни начела на ДДВ…………………………………………………………...7

1.2 Предности на ДДВ во однос на останатите даноци на промет…………………11

1.3 Методи на наплата на ДДВ……………………………………………………….16

1.4 Хармонизација на системот на ДДВ во земјите на ЕУ………………………….19

2. Значење на ДДВ за буџетот на Р. Македонија…………………………………………….22

2.1 ДДВ како значаен извор на средства на Р. Македонија………………………....25

2.2 Фискални ефекти во воведувањето на ДДВ……………………………………...36

2.3 Евиденција на наплатата на ДДВ………………………………………………….38

2.4 Евазија на ДДВ…………………………………………………………………….40

2.4.1 Причини за даночна евазија………………………………………………...42

2.5.1 Последици од даночна евазија……………………………………………...46

3.Улога на УЈП при наплата на ДДВ……………………………………………………….52

3.1 Задачи и функции на ДДВ………………………………………………………....54

3.2 Превентивни мерки за спречување на даночна евазија………………………….57

3.3 Мерки и предлози за подобрување на УЈП за поефикасна имплементација на

ДДВ……………………………………………………………………………………………58

4. Заклучок………………………………………………………………………………….70


2

ВОВЕД

Данокот на додадена вредност од фискален аспект претставува најиздашен извор на

приход на државната каса. Овој данок има особено значајна предност во однос на

останатите форми на данок на промет, бидејќи ја намалува или во целост ја елиминира

можната евазија на плаќањето данок, затоа што сите даночни обврзници во прометот се

заинтересирани за рефундација на ДДВ, што тие го платиле на инпутот на своите набавки.

Во Република Македонија беше воведен со посебен закон од 1 април 2000 година и

претставува доближување со стандардните решенија во даночните системи на земјите на

ЕУ. Законот за ДДВ е во согласност со Шестата директива, која се однесува на ДДВ и е

целосно компатибилен со европскиот модел.

Темета на овој магистерски труд е составена од неколку засебни, но логично поврзани

сегменти.

Имено, акцентот ќе биде даден на основните принципи на кои почива данокот на додадена

вредност, неговите карактеристики, неговата улога во обезбедувањето приходи за јавно

финансирање, ефектите од неговата имплементација во земјата и улогата на Управата за

јавни приходи за доследно спроведување на законската регулатива поврзана со овој данок.

Во првиот дел од овој магистерски труд фокусот ќе биде ставен на причините за

воведување на ДДВ во Република Македонија, начелата на кои почива, неговите

предности во однос на традиционалниот данок на промет и методите на наплата. ДДВ

претставува општ потрошувачки данок што се пресметува и плаќа во сите фази на

производството и трговијата, како и во целокупниот услужен сектор. Преку инструментот

на одбивка на предходниот данок се постигнува оданочувањето во целокупниот

претприемачки домен да не доведе до даночно оптоварување, освен ако законот

предвидува исклучоци, односно исклучување на правото на одбивка на предходниот

данок. Согласно со неговата цел, со данокот на додадена вредност треба да се оптовари

целокупната приватна и јавна крајна потрошувачка во претприемачкиот домен, која не е

растовaрена преку одбивката на предходниот данок. Овој данок за прв пат е вовeден во

Франција во 1954 година и денес има третман на данок на развиените земји. Се применува


3

во 80 земји во светот од кои 24 земји се членки на ОЕЦД, со исклучок на САД и

Австралија. Во Република Македонија овој данок започна да се применува од 01.04.2000

година.

Данокот на додадена вредност обезбедува неутралност во полето на конкуренцијата, како

во домашната така и во меѓународната размена на стоки и услуги.

Во вториот дел од магистерскиот труд, ќе биде елаборирано значењето на ДДВ за

буџетот на Република Македонија, како еден од најзначајните извори на финансиски

средства. Ќе биде направено истражување за фискалните ефекти од воведувањето на ДДВ,

како и неговата евиденција и наплата. Овој данок има третман на праведен и рамномерен,

повеќефазен односно се наплаќа во секоја фаза од прометната сфера на секој производ или

услуга, од почетната дестинација до крајната цел. Бидејќи ја оптоварува само

новосоздадената вредност претставува интерес на секој даночен обврзник од

купопродажните односи. Примената на овој данок му овозможува на секој даночен

обврзник да работи по еднакви даночни услови и ниту една дејност нема предност во

однос на друга, а данокот што е вграден во влезните фактури не претставува трошок за

даночниот обврзник. И покрај ваквите карактеристики на ДДВ во практиката постои

одбегнување на негово плаќањe, односно постојат два вида евазија, законска и незаконска.

Законската евазија е резултат на законски пропишани даночни олеснувања и

ослободувања, а незаконската се остварува преку водење ,,двојно книговодство,, едно за

даночните органи, а друго за сопствени потреби.

Во третиот дел од трудот под наслов Улогата на Управата за јавни приходи при

контролата и наплатата на данокот, се прави истражување на активностите што ги

презема овој орган заради обезбедување на доследна имплементација на данокот на

додадена вредност од страна на даночните обврзници. За обезбедување на податоци

потребни за вршење на работи на оданочување, секој субјект што води службени регистри

и други јавни бази на податоци е должен, на барање на Управата за јавни приходи, да и ги

достави потребните податоци.


4

За управата за јавни приходи податоците на учесниците во платниот промет не

претставуваат деловна тајна и тие се должни на нејзино барање да ги достават во

определен рок. Нивото на затајување на данокот на додадена вреност зависи од голем број

фактори, меѓу кои секако од ефикасноста на даночната администација, нередовни

контроли кај даночните обврзници и примена на даночните закони од страна на

даночните обврзници предизвикана од нивната нејасност и погрешно толкување. Токму

поради тоа даночната власт за да ја има контролата и да го минимизира даночното

затајување неопходно е да направи извесни промени во даночната регулатива како што е:

изготвува правилници и упатства со практични примери, да организира советувања за

даночните обврзници за исправна примена на даночните закони во нивните деловни

книги; да ги зголеми контролите кај даночните обврзници при констатации за погрешна

примена на законските прописи, даночните инспектори да им ги укажат утврдените

неправилности и да им овозможат на даночните обврзници сами во одреден временски

период- рок, истите да ги отстранат, односно да извршат корекции на даночните пријави

со правилно искажани даноци и приходи и плаќање на утврдените разлики.

Со ваквото постапување, ќе се подигне довербата, даночната свест и нивото на даночна

писменост кај даночните обврзници за правилно искажување и плаќање на даноци и

приходи, нивото на даночно затајување ќе биде сведено на минимум и секако поголем

прилив на средства од редовно плаќање на данокот на додадена вредност од даночните

обврзници.

Управата за јавни приходи е потребно да ја интензивира соработката со даночните управи

на други земји на полето на даночното работење, обуки на даночните службеници,

унапредување на техничкиот развој и друго, во согласност со меѓународните договори

што ги ратификувала Република Македонија.


5

1. ОСНОВИ НА СИСТЕМОТ НА ДДВ

Данокот на додадена вредност, од фискален аспект, претставува најиздашен извор

на приход на државната каса затоа многу често во литературата се нарекува ,,машина за

правење пари,,. Особено значајна предност овој данок има во однос на останатите форми

на данок на промет, затоа што ја намалува или во целост ја елиминира можната евазија

(избегнувањето) на плаќањето данок, затоа што сите даночни обврзници во прометот се

заинтересирани за рефундација на ДДВ што тие го платиле за своите набавки. Овој данок

е прв пат воведен во Франција 1954 година и денес има третман на данок на развиените

земји. Се применува во 80 земји во светот, кои 24 земји се членки на ОЕЦД со исклучок

на САД и Австралија. Заради големиот број на предности на овај данок во однос на

традиционалниот данок на промет, централно европските земји го заменија данокот на

промет со данокот на додадена вредност, и тоа: Унгарија во 1988год., Словенија во 1992

год., Словачка во 1993 год., Полска во втората половина од 1993год., Бугарија во 1994

год., и Македонија во 2000 год.

Данокот на додадена вредност е праведен и рамномерен, т.е. не е монофазен кој се

1наплаќа еднаш во последната фаза, туку е повеќефазен, така што се наплаќа во секоја

фаза од прометната сфера на некој производ или услуга, од почетна дестинација до

крајната цел. Овој данок ја оптоварува само новосоздадената вредност што всушност

претставува интерес на секој даночен обврзник во купопродажните односи. Посебна

карактеристика на овој данок е што кај него не постои акумулирање на износот на

даночната основа, независно од бројните прометни фази од почетниот до крајниот

купувач. Кај данокот на додадена вредност, обично се применува единствената

стандардна даночна стапка, водејќи при тоа сметка за социјалниот аспект кај

проширувањето на намалени стапки или даночни ослободувања.

Кај примената на овој данок, даночен обврзник е секој правен или физички субјект кој

обавува економска активност, независно од остварениот профит и остварените

11

Даночно и банкарск сметководство ( Др. Гордана Витанова)


6

финансиски резултати. Примената на овој данок му овозможува на секој даночен

обврзник да работи под еднакви услови и ниту една дејност нема предност во однос на

друга, а данокот што е вграден во влезните фактури не претставува трошок за даночниот

обврзник. Практиката покажува дека примената на ДДВ ( данокот на додадена вредност) е

многу едноставна, како и неговата контрола од страна на даночните органи.

Покрај позитивните на ДДВ му се препишуваат и негативни карактеристики, и тоа:

регресивност и стимулирање на инфлацијата.

Бидејќи данокот на додадена вредност е данок на потрошувачите тој се пренесува од една

фаза во друга се до крајната потрошувачка. Користејќи кредитен метод, ДДВ постепено се

сели, заедно со доброто или услугата во секоја алка на синџирот, за на крајот да биде

вкупно наплатен од последниот купувач или корисник. Овој данок не прави разлика меѓу

купувачите, ами поддеднакво ги оданочува добрата и услугите на сиромашните и богатите

купувачи, односно корисници. Бидејќи побогатите имаат поголем доход, а со

зголемувањето на доходот опаѓа и делот од доходот што лицата го трошат на добра за

лична потрошувачка, а со тоа плаќаат и поголем ДДВ. Токму од овие причини, овој данок

претставува товар на широкиот слој купувачи. Овој проблем во голем број на земји во кои

што се применува е решен така што се пропишуваат повластени даночни стапки и

даночни ослободувања за определен број стоки и услуги (Норвешка, Нов Зеланд и

Канада). Имено сите добра кои се од егзистенцијално значење (водата, лебот, млекото и

сл. ) и на кои што се троши голем дел од доходот на сиромашниот слој на населението, се

оданочуваат со намалена даночна стапка или се ослободени од плаќање данок. Идентичен

е случајот и кај услугите (образование, култура, здравство).

И покрај тоа што му се препишува инфлаторно влијание на ДДВ, практиката покажува

дека овај данок не предизвикува инфлација. Доколку не постојат други фактори кои имаат

инфлаторно влијание, сам по себе ДДВ не може да предизвика инфлација, односно ако

овој данок го замени класичниот данок на промет на производи и услуги, со адекватно

одмерени даночни стапки, тој има дефлаторно влијание.


7

1.1 ОСНОВНИ НАЧЕЛА НА ДДВ

Постојат неколку основни начела на коишто се заснова данокот на додадена

вредност, а тие се:

1. ДДВ претставува данок пресметан на разликата меѓу излезниот данок на трговецот и

влезниот данок на производите и услугите кои што се користат во деловните активности

на трговецот;

2. следењето на даночната процедура е обезбедено преку користење на влезни и излезни

фактури ( заедничко име за документација, со којашто се евидентира прометот)

3. оданочувањето на додадената вредност се применува во производните ,

големопродажните и малопродажните активности;

4. заради обезбедување на поголеми приходи со примената на ДДВ, со овој данок треба да

се оданочени што поголем број на производи и услуги, а даночното ослободување да биде

сведено на минимум.

5. со цел да се обезбедат исти услови на стопанисување и избегнување на погрешно

распоредување на средствата, оданочувањето на додатната вредност се применува

подеднакво како на домашните така и на увезените производи.

Примената на ДДВ започна во Франција во 1954 година а денес се применува во

сите земји членки на Европската Унија. Во земјите на ЕУ егзистираат различен број

даночни стапки и тоа: во Велика Британија и Данска се применува една даночна стапка, во

Германија и Холандија две стапки, во Ирска, Грција, Луксембург и Португалија три

даночни стапки, во Франција и Италија четири, а во Белгија дури шест. Заради тоа

Европската унија во 1993 година донесе Одлука за хармонизација на даночните стапки и

воведување на стандардни и повластени стапки за сите членки на Унијата. Меѓутоа,

заради сложеноста на проблемот, се уште не е постигната координација во бројот на

даночните стапки и нивната висина помеѓу членките на Унијата, па затоа овие држави и

натаму самостојно ја одредуваат висината на даночните стапки. Ова може да се поткрепи

и со примери од неколку земји.


8

Имено, во Холандија ДДВ е воведен во 1969 год. и се применуваат три даночни стапки и

тоа:

- нулта стапка која се применува за ослободување од ДДВ,

- нормална стапка што изнесува 17,5 %

- намалена даночна стапка од 6% што се применува за оданочување на определени видви

производи и услуги (храна, безалкохолни пијалоци, лекови, книги, весници, уметнички

дела, поштенски марки и др. )

Во Белгија ДДВ е воведен во 1976 година и се применуваат три стапки:

-нормална што изнесува 8%

- дополнителна даночна стапка, што се однесува на луксузни производи (крзно, парфеми,

оружје за лов и други луксузни производи).

Во Германија не постои нулта стапка, ами нормалната изнесува 15 % а намалената стапка

е 7%.

Согледувајќи ги предностите од примената на ДДВ во земјите во кои што се применува

овој данок, земјите во транзиција се определија за примена на овој данок, напуштајќи го

традиционалниот данок на промет. Најнапред тој е воведен во Унгарија во 1988 год. во

1992 год. во Ерменија, Азербејџан, Белорусија, Естонија, Казахстан, Киркистан, Латвија,

Молдавија, Русија, Украина и Узбекистан. Во текот на 1993 год. ДДВ е вовоеден во Чешка

и Словачка, а во 1994 е воведен во Бугарија. Во најголем број од овие земји стандардната

стапка изнесува 28%, а во Узбекистан дури 30%, а најниска е во Естонија и таа изнесува

10%.

Идејата за оданочувањето на прометот на данок на додадена вредност во

финансиската литература се сретнува уште од 1918 година, но посебна важност за

создавање и воведување на ДДВ имаше Европската унија. 2

Постојат неколку типови на ДДВ во зависност од начинот на пресметување на додадената

вредност.

Додадената вредност може да се утврди на два начини, и тоа:

- директен метод и

- индиректен метод.

22

Даночно и банкарско сметководство(др. Гордана Витанова)


9

Со директниот метод непосредно се одредува додадената вредност, која претставува

даночна основа. Таа се јавува во две варијанти и тоа: метод на собирање и метод на

одземање.

Директен метод на собирање на данокот се пресметува на тој начин што се

собираат елементите на додадената вредност (плати, профит, камата и рента), а кај

директниот метод на одземање се зема предвид вкупната вредност на продажбите и на

набавките во текот на еден даночен период и се оданочува разликата меѓу нив, односно се

оданочува додадената вредност.

Кај индиректниот метод на одземање, стопанствениците го наплатуваат данокот на

нивните продажби и плаќаат данок на нивните набавки, а на даночните власти ја плаќаат

разликата меѓу наплатениот и платениот данок во секој даночен период. Значи, тука се

користи механизмот на даночен кредит, што значи дека обврзникот има право на

рефундирање на данокот што го платил во претходната фаза. Рефундацијата може да се

оствари само врз основа на даночната евиденција и фактури за извршените трансакции,

поради што методот уште се нарекува метод на фактури.

Индиректниот метод има широка примена во рамките на Унијата, а главните

причини за негова примена се: можност да се детектира даночната евазија и можност да се

избегне кумулативно оданочување на инвестициските добра.

Увозот подлежи на оданочување и тоа во моментот кога се увезени добрата, со цел овие

добра да се стават на исто рамниште со добрата произведени во рамките на Заедницата, за

да не дојде до нарушување на условите на конкуренција.

Уште една многу важна класификација на видовите на данокот на додадена вредност е од

аспект на третманот на основните средства како еден од клучните елементи на додадената

вредност.

Во зависност од тоа како се третираат набавките на основни средства се разликуваат три

облици и тоа:

1. производствен облик на ДДВ;

2. доходовен облик на ДДВ; и

3. потрошен облик на ДДВ.


10

При примена на данокот на бруто додадената вредност- производствениот облик- од

даночната основа не се одбива износот на потрошените средства за набавка на основни

средства, како ни амортизација, туку само вредноста на набавените суровини.

Што значи дека во даночната основа при примена на овој облик на данок на додадена

вредност влегуваат бруто инвестициите, што значи инвестициитев о основни средства

двапати се оданочени. Прво, кога основните средства се набавени и вторпат,кога со

помош на нив добрата (услугите) се произведени и продадени на потрошувачите. Поради

ова сопствениците на фирмите се заинтересирани за нови инвестирања, затоа во пракса

овој облик на данок не се применува.

Кај доходовниот облик на данок на додадена вредност од даночната основица не може да

се одбие износот на набавените основни средства, меѓутоа дозволено е да се одбие

износот на амортизација за годината за којашто се пресметува оданочување, како и

вредноста на набавени суровини.

Со примена на овој облик на додадена вредност се влијае на зголемување на цените на

оданочените производи, бидејќи голем дел од влезниот данок останува во основицата за

пресметка на данок во наредите фази, што покажува присуство на кумулативен ефект. Ова

може да има влијание на заинтересираноста на лицата за капитално вложување.

Потрошниот облик на ДДВ е доминантен во современите даночни системи.

Кај потрошниот облик на данок на додадена вредност од оданочување се одземаат сите

набавки што се користат во производството (т.е. кои не служат за потрошувачка,

вклучувајќи ги и основните средства, се одбиваат при пресметување на додадената

вредност). При набавки на основни средства обврзникот плаќа во цената на опремата и

ДДВ, но тој платен данок му се враќа (се рефундира) доколку данокот е поголем од

данокот кој обврзникот го долгува врз основа на фактури. Потрошниот облик на ДДВ го

исклучува оданочувањето на целиот износ на данок на инвестиции во основни средства,

бидејќи постои право на одбиток на претходни платениот данок. Тоа е и главната

предност на потрошниот облик на ДДВ, бидејќи оневозможува да дојде до комулативен

ефект.


11

1.2 ПРЕДНОСТИ НА ДДВ ВО ОДНОС НА ОСТАНАТИТЕ ДАНОЦИ НА ПРОМЕТ

Најголем број земји кои го имаат прифатено ДДВ, во земјите на Европската унија,

како и во земјите кои се кандидати за влез во ЕУ го имаат прифатено:

1. Потрошувачкиот облик на ДДВ;

2. Се применува начелото на дестинација;

3. Износот на даночната обврска се пресметува со помош на кредитниот метод.

Потрошувачкиот облик на ДДВ овозможува даночниот обврзник од продажната

вредност да ги одземе сите трошоци, како што се суровини, репроматеријали и

енергија, како и капиталните вложувања, т.е. за набавка на градежни објекти, постројки

и опрема. На тој начин се дозволува одземање на целокупната вредност на капитални

вложувања од продажната вредност. Со ова е спречено двојното оданочување на

капиталот еднаш при неговото купување и втор пат во вредноста на производот што е

произведен со тој капитал.

Оданочувањето според местото на дестинација значи дека ДДВ се плаќа таму каде што

производот се троши, што значи дека извозот е ослободен од плаќање на ДДВ, а увозот

се оданочува. Производите кои ја напуштаат земјата се ослободени од обврската за

плаќање на ДДВ, но се оданочуваат во земјата во која се трошат. Со тоа е овозможено

да домашните производи и производите кои се увезуваат рамноправно конкурираат на

домашниот пазар.

Кредитниот метод подразбира даночниот обврзник од сметката за купениот производ

или извршената услуга и сметката за продадените производи и извршени услуги,

директно да ја пресметува својата даночна обврска (индиректен метод на пресметување

на ДДВ). За разлика од директниот метод (каде што непосредно се утврдува ДДВ,

даночна обврска) овој метод има за цел веднаш да се утврди даночната обврска.

Даночниот обврзник го пресметува данокот на испораките на своите добра и нудење на


12

услуги, а потоа од тој данок го одбива данокот на неговиот претходник кој во синџирот

го искажал во фактурата т.е.данок што го има платено во набавната цена. Овој метод се

нарекува метод на фактурирање, бидејќи се заснова на фактури, овозможува ефикасно

спречување на даночната евазија и доминира во современите даночни системи на ДДВ.

Основните предности на ДДВ во однос на другите даноци на промет на производи и

услуги може да се искаже во следново:

- Финансиска издашност ( доволност) на данокот на додадена вредност е многу голема,

се обезбедуваат стабилни финансиски средства.

- Овој даночен облик е поефикасен во спротивставувањето на даночната евазија -

обврзникот е должен да го документира барањето за одбиток на претходниот платен

данок при набавките.

Предностите на данокот на додадена вредност се многубројни, затоа тој денес

претставува најраспространет данок на промет во светот. Благодарение на практичните

предности, данокот на додадена вредност се применува со различно ниво на стопанска

развиеност. Франција беше прва земја што го воведе данокот на додадена вредност, но

денес е воведен во преку 120 земји во светот и стана најпопуларен облик на

оданочување на прометот на добра и услуги. Воведен е во сите земји на ОЕЦД, освен

во САД.

Во сите земји членки на ЕУ е воведен и се смета за данок на Европската унија и е еден

од условите за членство во Заедницата.

Една од категориите на бариери за кои се предвидуваше да се елиминираат за

непречено функционирање на единствениот пазар беше елиминирање на фискалните

бариери. Значи, издавањето на Белата книга во 1985 година беше дополнителен поттик

за остварување на повисок степен на хармонизација на данокот на додадена вредност.

Затоа беа предложени голем број мерки потребни да се преземат за да се овозможи

непречено функционирање на единствениот пазар. Во оваа насока, Комисијата даде

одредени предлози во однос на принципот кој се применуваше при оданочување на

добрата и во однос на даночните стапки.


13

Основниот принцип на системот на ДДВ е да се применува општ данок на

потрошувачка на добра и услуги директно пропорционално на цената на добрата и

услугите, без оглед на бројот на трансакциите во производствениот и

дистрибутивниот процес, кои и претходат на фазата во која се пресметува данокот.

ДДВ е сефазен данок на промет, кој се пресметува во секоја фаза на производството и

распределбата на додадената вредност од страна на сите стопански субјекти што вршат

промет на добра и услуги кои подлежат на оданочување без кумулативни ефекти.

Пресметувањето на данокот на додадена вредност во секоја фаза само на износот на

додадената вредност значи дека ДДВ е сефазен нето данок на промет без кумулативни

ефекти. Тоа се постигнува со даночен кредит според кој ДДВ кој е пресметан со

примена на соодветна стапка врз утврдена даночна основа во дадената прометна фаза

се редуцира со ДДВ искажан во фактурите испоставени до купувачот за неговите

набавки.

Значи ДДВ ( обврска/кредит) се утврдува како разлика меѓу излезниот и влезниот ДДВ.

Данокот на додадена вредност- влезен данок е данокот содржан во набавната цена,

inputi, (искажан во фактурите на добавувачите), а излезен данок на ДДВ е содржан во

продажната цена да добрата (искажан во фактурите што даночниот обврзник им ги дава

на купувачите).

Може да се заклучи:

- Бидејќи ДДВ се пресметува во сите фази на производството и распределбата, односно

со оглед дека данокот се пресметува и плаќа од сите економски субјекти, со негова

примена се создаваат еднакви конкурентски услови на пазарот. Покрај тоа, доколку

ДДВ се применува со единствена даночна стапка, тогаш може поефикасно да се

остварат економската неутралност, еднаквите услови на стопанисување и

неутрализацијата на влијанието на данокот врз слободниот избор на потрошувачите.

- Данокот не се плаќа од додадената вредност, туку се пресметува на додадената

вредност, така што по секоја фаза се додава на цената на производот и се пренесува на

следниот купувач, се до крајниот потрошувач.


14

- Кумулирањето на данокот се спречува со одобрување на даночен кредит, односно

право на одбиток за данокот што обврзникот го платил за своите набавки (претходен

данок).

Претходен данок е износот на данокот на додадена вредност што е платен за набавките

на добра и услуги и увозот на добра за кои се намалува износот на данокот што

обврзникот го пресметал на своите испораки на стоки, односно извршени услуги и

извезените стоки во странство.

Плаќачот на данокот (претприемачот, деловниот субјект) не е вистинскиот даночен

обврзник, туку само номинално е обврзник кој врши пресметување на данокот за

сметка на фискусот. Затоа, ДДВ никогаш не се наплатува на сметка на додадената

вредност (платите и профитот) на претприиемачите, односно данокот не е елемент на

трошоците на даночните обврзници, ниту како таков фигурира во нивните финансиски

извештаи. Со помош на механизмот на даночен кредит (односно одбивање на

претходниот данок) се постигнува да не се ангажираат средствата на претприемачите за

плаќање на данокот, односно данокот не доведува до влошување на нивната економска

положба, туку создава еднакви економски и финансиски услови за нивниот развој и

дејствување на пазарот.

Износот на данокот на крајниот потрошувач е еднаков како данокот да бил пресметан во

една фаза.

Правото на даночен кредит, односно на одбивка на претходен данок, настанува во

моментот на утврдување на даночната обврска за одреден пресметковен период и може

да го оствари обврзник врз основа на примените, односно издадените фактури кои се

оформени стриктно во согласност со одредбите на Законот за додадена вредност. Без

валидни фактури даночниот кредит не може да се користи.

Правото на даночен кредит е ограничено во случаите кога обврзникот набавува добра

или користи услуги што по својот карактер можат да бидат наменети истовремено и за

деловни и за приватни, односно за лични цели на обврзникот или на други лица.

Заради разбирање на суштината на даночниот кредит, треба да се истакне дека правото

на одбивање на претходниот данок не се остварува автоматски, туку под одредени

услови. Пред се тоа право може да се оствари ако даночниот обврзник набавува или


15

увезува стоки, односно користи услуги само за потребите на извршување на својата

дејност и врз основа на оформени фактури и уредна евиденција на данокот.

Имено, данокот на додадена вредност функционира на :

- принципот на самооданочување- даночниот обврзник сам го пресметува ДДВ и плаќа

во роковите предвидени согласно со законите на земјите членки во ЕУ.

- принципот со документирање на трансакциите - за да го одбиеме влезниот ДДВ

содржан во набавната цена, даночниот обврзник мора да поседува фактура. Исто така,

кога ги продава добрата и услугите мора да издаде фактура сметка на која е искажан

ДДВ. Фактурата е основен документ за пресметка на данокот и

- меѓусебна контрола на даночните обврзници - даночниот обврзник врши контрола на

влезните фактури, дали добавувачот на своите излезни фактури го имаат искажано

данокот на додадена вредност.


16

1.3 МЕТОДИ НА НАПЛАТА НА ДДВ

Според законската регулатива во Република Македонија предвидени се два методи на

наплата на ДДВ и тоа:

1. Доброволна наплата односно наплата по принципот на самооданочување со

поднесување на ДДВ пријава, и

2. Присилна наплата

Утврдувањето на данок се врши од страна на :

- даночниот обврзник со самооданочување, и

- Управата за јавни приходи со донесување на даночно решение и тоа во:

a) постапка на надворешна контрола;

б) случај кога со закон е пропишано да не се спроведува самооданочување и

в) случај кога со закон е пропишано дека и покрај самооданочувањето мора да се донесе

даночно решение. 3

Редовно намирување на данок, по правило се врши со плаќање на паричен износ на

доспеаниот даночен долг на пропишани уплатни сметки за јавни приходи во рокови

пропишани со закон.

Ден на плаќање на данок се смета денот кога:

1. даночниот обврзник издал на банката налог за плаќање од неговата сметка да пренесе

на пропишаната уплатна сметка за јавни приходи одреден износ на средства, под услов на

сметката да има доволно средства,

2. должниот износ е уплатен на банката, со налог да изврши уплата на пропишаната

уплатна сметка за јавни приходи,

3. запленети пари се уплатени на соодветна сметка на јавни приходи,

3 Закон за даночна постапка


17

4. ако е донесено решение од Управата за јавни приходи за пренос на предмети во

сопственост на Република Македонија,

5. износот остварен со продажба на движни предмети и недвижностиво постапка на

присилна наплата на даноци и споредни давачки е уплатен на пропишана уплатна сметка

на јавни приходи.

Ако данокот е платен во готово или на некој друг начин (со чек, кредитна картичка и сл.)

како ден на плаќање се смета денот кога парите се уплатени на уплатната сметка на јавни

приходи.

Даночниот обврзник кој плаќањето го врши со даночен налог мора да обезбеди на својата

сметка средства за плаќање на доспеаните даноци и споредни даночни давачки. За

извршување на даночниот налог се користат средствата на даночниот обврзник од сите

негови сметки отворени кај банка. Кога на сметката на даночниот обврзник се обезбедени

средства, банката го извршува даночниот налог до крај на работниот ден, а најдоцна во

рок од 24 часа од приемот на налогот.

Ако банката не изврши уплата на пропишаната уплатна сметка за јавни приходи, а на

сметката на даночниот обврзник имало расположливи средства, последиците од

неплаќањето на данокот во рокот на доспеаност паѓаат на товар на банката.

Управата за јавни приходи на даночниот обврзник кој во целост или делумно по

пристигнатоста на даночната обврска не го платил данокот, му праќа опомена за видот и

износот на данокот со која му наложува пристигнатиот износ да го плати веднаш, а

најдоцна во рок од седум дена од денот на приемот на опомената.

Управата за јавни приходи може веднаш по допеаноста на данокот да запише заложно

право во регистарот на заложни права. Запишувањето на заложното право се врши со

решение за обезбедување на даночен долг пред присилна наплата.

Управата за јавни приходи може да врши присилна наплата по даночни управни акти со

кои се побарува данок, само доколку нивното спроведување не е одложено или

спроведувањето е спречено заради правен лек.


18

Доверител во присилната наплата е Управата за јавни приходи додека должник е

даночниот должник кој должи данок за кој е започната постапка за присилна наплата.

Присилната наплата може да започне доколку:

- долгот е доспеан

- должникот во присилна наплата е повикан да плати,

- од повикувањето да плати поминала најмалку една седмица.

Против присилната наплата не е дозволено поведување на управен спор пред надлежен

суд кој е дозволен само против даночен управен акт за одредување на присилната наплата

при што тој спор не ја попречува постапката по присилната наплата.

Присилната наплата може да се запре доколку е:

1. поништен или повлечен даночен управен акт,

2.поништен даночниот долг,

3. наплатен даночниот дол,г и

4. е отворена стечајна постапка.

Наплатата на ДДВ во постапката на присилна наплата се спроведува на :

1. парични средства на должникот во присилната наплата,

2. парични побарувања на должникот во присилната наплата,

3. непарични побарувања и други права надолжникот во присилната наплата,

4. готови пари и хартии од вредност,

5. движни предмети и недвижности.


19

1.4 ХАРМОНИЗАЦИЈА НА СИСТЕМОТ НА ДДВ ВО ЗЕМЈИТЕ ОД ЕУ

Соодветен прогрес во реализирање на идејата за создавање на единствен пазар се

постигна со елиминирање на внатрешните гранични контроли. До почетокот на 1993

година главно беа отстранети техничките бариери, а комплетирањето на единствениот

пазар е процес кој трае. Сѐ уште постојат политики кои се донесуваат на национално

ниво, за кои земјите сами донесуваат одлуки. Една од областите каде што е постигнат

успех е хармонизација во полето на индиректните даноци.

Од 1 јануари 1993 година (рок поставен во Белата книга) трговијата од фискален аспект

внатре во Европската унија престана да се третира како увоз или извоз.

Со усвојување на преодните арамжмани за ДДВ, една од целите утврдени во Првата

директива веќе беше постигната: укинување на данокот на увоз и враќање на данокот

на извоз, за трговијата внатре во заедницата.

Процедурите кои беа наметнати над физичките лица сега се конечно укинати.

Патниците можат да купуваат под пазарни услови од која било земја на Унијата што ќе

ја изберат, без да мора да ја пријавуваат стоката и да плаќаат данок во нивната земја-

членка.

За трансакциите меѓу различните држави-членки што ги водат лица кои имаат право на

ослободување важи правилото на дестинација. Испораката на крајниот потрошувач

(операторите кои немаат право на намалување на влезниот ДДВ) обично се

оданочуваат во државата-членка од каде што потекнуваат. Меѓутоа, земајќи ја предвид

опасноста што доаѓа од нарушување на конкуренцијата поради недоволно

приближување на стапките на данокот на додадена вредност, воспоставени се три

посебни аранжмани на оданочување на дестинација (купопродажба што ја извршиле

оданочени лица, кои се потполно ослободени или неоданочени правни лица, продажба

на далечина и продажба на нови превозни средства).

Со шестата директива се усогласија најважните елементи на ДДВ и тоа -даночен

обврзник, даночна стапка, место на оданочување, предмет на оданочување, даночните

ослободувања, право на даночниот одбиток и сл.


20

Европската комисија на 29 октомври 2004 година го усвои предлог-актот со кој за

целокупниот промет на територијата на ЕУ се користи единствен идентификационен

број ДИБ (даночен идентификационен број).

Растечката глобализација влијае и на националните даночни системи каде што мерките

на даночната политика почнуваат да се приспособуваат на новонастанатите економски

односи меѓу одделни земји.

Иако од формална гледна точка може да се зборува за одредена сличност, односно

приближување на фискалните системи на современите земји, во стварноста постојат

големи разлики меѓу нив, а пред се како резултат на различните политички и уставни

уредувања, нивната големина, бројот на жителите, големината на БДП и др.

Сѐ поголемата економска поврзаност меѓу државите, регионите и континентите влијае

на приближување на даночните системи и на мерките на даночната политика, но и

понатаму постојат значајни разлики во националните даночни системи, бидејќи секоја

држава најтешко се одрекува од својот фискален суверенитет.

Создавањето на единствениот внатрешен пазар, но и вкупните стопански промени во

земјите-членки на ЕУ бараше спроведување на даночни реформи кои се состојат во

менување на даночниот облик, намалување на даночните стапки, воведување нови

даночни ослободувања, а кај данокот на промет се одеше на хармонизација на

оданочувањето на потрошувачката, воведувајќи го во својот даночен систем данокот на

додадена вредност.

Воведувањето на ДДВ е неопходен услов потребен да се исполни за членство во ЕУ.

Разликите во даночните системи на земјите-членки на ЕУ се видливи и се однесуваат

на:

- бројот и висината на даночните стапки кај одреден даночен облик,

- број и вид на даночни ослободувања и олеснувања кај одреден даночен

облик,

- учеството на одделни даноци во БДП и вкупните даночни приходи,

- даночно оптоварување по жител и др.

Земјите-членки применуваат различен вид, висина и број на даночни стапки, па

распонот на општата даночна стапка се движи од 15% до 27%.


21

Општата стапка е најниска во Луксембург 15% и Кипар 17%, а највисока во Унгарија

27%, Шведска и Данска, каде што изнесува 25%. Најниската намалена стапка од 5% се

применува во одреден број на земји-членки. Највисока намалена стапка се применува

во Унгарија и изнесува 18%. Во Финска од јануари 2009 година е намалена стапката за

храна од 17% на 13%. Најниската стапка се применува во пет земји-членки и тоа:

Франција, Шпанија, Ирска, Италија и Луксембург. Примена на т.н. паркинг стапка е

присутна во Белгија, Ирска, Луксембург, Португалија и Австрија. Во Данска има

примена на единствена стапка, која изнесува 25%.

Осум земји-членки на ЕУ ја применуваат нултата стапка за испорака на добра и услуги.

Нултата стапка ја користат старите земји-членки кои до донесување на директивите ја

користеа нултата стапка, а на новите членки им е одобрено само за одреден преоден

период. Кипар го користеше своето право на нулта стапка на прометот на одреден вид

храна и пијалаци, но и на фармацевтски производи, лекови и вакцини.

Користењето на нултата стапка, генерално, е дозволено само за извоз (ДДВ при извоз се

плаќа во земјата на увоз).

Примената на намалените стапки е сложена и политички доста осетлива, но е потребно

поедноставување и рационализација како на висината, така и на ширината на опфатот

со намалени стапки.

Друг елемент од кој може да се видат разликите во оданочувањето со ДДВ меѓу

земјите-членки на ЕУ е учеството на ДДВ во вкупните даночни приходи. Највисоко

учество се забележува кај Бугарија и изнесува 34,5%, Романија 29%, а најниско кај

Италија 14,8%, Луксембург 15,5%, Белгија 15,7% и Германија 16,1%. На ниво на ЕУ

изнесува 21,8%.

Постојат разлики во висината на прагот за влез во системот на ДДВ во земјите на ЕУ.

Во Франција прагот за влез во системот на ДДВ е 15.000 евра, 50.000 евра е во

Германија, 6.000 евра е во Хрватска, 1.000 евра е во Данска и околу 60.000 евра во

Англија. Шпанија и Италија немаат граница за влез во системот на ДДВ, но

карактеристично е тоа што помалите даночни обврзници во овие земји се предмет на

ДДВ со простено оданочување. Исто така, некои земји како Грција имаат различни

граници за даночните обврзници кои се ангажирани во прометот на услуги.


22

2. ЗНАЧЕЊЕТО НА ДДВ ЗА БУЏЕТОТ НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА

Основни елементи на јавните финансии се јавните приходи и расходи. Тие меѓусебно се

условени и поврзани во единствен систем преку буџет, како основен инструмент на

јавно финансирање.

Буџетот на Република Македонија е акт со кој се планираат годишните приходи и

другите приливи и одобрени средства и ги вклучува Централниот Буџет и Буџетот на

фондовите. Буџетот се однесува за период од 12 месеци. Фискалната година започнува

на 1 јануари, а завршува на 31 декември.

Буџетот на Република Македонија претставува преглед на приходите и расходите што

треба да ги направат државните органи на Република Македонија за конкретната

буџетска година.4

Буџетот на Република Македонија како и сите буџети се донесува со закон. Овој закон

го донесува Парламентот ( Собранието) по предлог на Владата на Република

Македонија.

Приходите на буџетите е утврдено да се обезбедуваат на три нивоа:

1, Приходи на Републиката

2, Приходи на локалната самоуправа,

3, Приходи на фондовите.

Во приходите на Републиката спаѓаат:

а) даноците

- ДДВ,

- Данок на добивка,

- Персонален данок на доход.

б) Царините

в) Акцизите

г) Таксите

- административни,

- судски такси,

4 Финансиски систем (др. Бранко Трајкоски)


23

д) Приходи кои не потекнуваат од даноци

-приходи од дивиденди на акции,

-приходи од парични казни,

-приходи од камати по основ на дадени заеми,

-приходи од камати по основ на депонирани средства,

-приходи по основ на вишоци над расходите,

- други приходи од јавни давачки утврдени со закон.

ѓ) Други приходи отстапени на буџетот на Република Македонија по разни основи.

Покрај овие, во буџетот на Република Македонија како приходи се и заемите од

странство за покривање на буџетскиот дефицит.

Приходите на локалната самоуправа потекнуваат од:

а) Даноците

- данок на имот,

- данок на наследство и подарок,

- данок на промет на недвижности и права.

б) Таксите

-комунални такси

в) Дополнителните приходи на буџетот на локалната самоуправа утврдени со закон,

како и приходите коишто се отстапени од буџетот на Република Македонија како дел

од заемите.

3. Во приходите на фондовите се:

а) Приходи од придонеси ( здравствено и пензиско осигурување),

б) Разни надоместоци- дополнителни приходи од буџетот.

Покрај овие приходи можат да се остваруваат и приходи од заемите што ги зема

државата за покривање на државниот дефицит.

Трошоци на буџетот ( расходите) се прават на три нивоа:

1. Расходи на Републиката,

2. Расходи на единиците на локалната самоуправа,

3. Расходи на фондовите.


24

Трошоци на Републиката се :

- тековните трошоци на сите државни ограни (трошоци за плати, надоместоци за сметки,

извршени услуги, тековни трансфери, плаќање на камати, плаќање на камати)

- капитални трошоци (инвестициони трошоци и купување на основни средства, опрема,

давање заеми)

- отплата на главницата на заеми во земјата и странство.

Трошоци на единиците на локалната самоуправа се:

- тековните трошоци ( за плати, надоместоци, за услуги, тековни трансфери и камати)

- капитални трошоци ( купување основни средства, опрема)

- отплатите на главниците на заемите што ги земаат општините во Република


Трошоци на фондовите се :

- тековните,

- капиталните трошоци и

- отплатите на главницата на заеми од буџетот на Република Македонија

Ако приходите се поголеми од расходите тоа претставува буџетски суфицит и обратно

ако има поголеми расходи, тогаш тоа е буџетски дефицит. Буџетскиот дефицит и

суфицит се јавуваат на три нивоа: на ниво на Републиката, локалната самоуправа и

фондовите. 5

Користењето на буџетскиот суфицит и покривањето на буџетскиот дефицит се регулира

со буџетски документи. Под буџетски документ се подразбира билансот на приходите и

расходите, односно посебниот дел на буџетскиот предлог за користење на буџетскиот

суфицит и предлогот за изворител.

Дефицитот на буџетот на државата се покрива со земање на заеми од земјата и

странство, а дефицитот на буџетот на единиците на локалната самоуправа и на

фондовите се покрива со заем од буџетотна Република Македонија.

Најзначајна ставка на буџетот на Р. Македонија е ставката на ДДВ. Имено, во табелата

дадена во продолжение се презентирани податоци за износот на мобилизирани средства

во буџетот по основ на данок на додадена вредност.

5 www ministerstvo za finansii.com.mk


25

Ред.бр Година Износ во 000 ден

1 2012 38.467.825

2 2013 39.834.835

3 2014 43.858.976

5 2015 41.693.527

Табела бр.1 Остварен приход во буџетот по основ на ДДВ

Може да се забележи дека најголем приход во буџетот по основ на ДДВ е остварен во

2014 година и истиот е поголем за 4.94% од остверениот во 2015 година. Имено, во

2015 година мобилизираните средства по овој основ се помали за 6.29 % во однос на

планираниот износ од 44.484,000 илјади ден.а во однос на 2013 година се за 4.67%

повисоки и во однос на 2012 година се повисоки за 8,39 % .

2.1 ДДВ КАКО ЗНАЧАЕН ИЗВОР НА СРЕДСТВА ВО РЕПУБЛИКА

МАКЕДОНИЈА

Данокот на додадена вредност во Република Македонија е воведен со посебен закон од

1 април 2000 година и претставува доближување до стандардните решенија во

даночните системи на земјите на ЕУ. Законот за ДДВ е во согласност со Шестата

директива, која се однесува на ДДВ и е целосно компатибилен со европскиот модел. Со

воведувањето на ДДВ се зголеми економската неутралност во оданочувањето на

потрошувачката, се прошири опфатот на добрата и услугите чијшто промет се

оданочува, се намалија можностите за даночна евазија и значително се подобрија

фискалните ефекти. ДДВ претставува општ потрошувачки данок што се пресметува и

плаќа во сите фази на производството и трговијата, како и во целокупниот услужен

сектор.

Но преку инструментот на одбивка на претходниот данок се постигнува оданочување

во целокупниот претприемачки домен да не доведе до даночно оптоварување, освен ако

законот предвидува исклучоци, исклучување на правото на одбивка на претходниот


26

данок. Согласно со неговата цел овој данок треба да се оптовари целокупната приватна

и јавна крајна потрошувачка во претприемачкиот домен, која не е растоварена преку

одбивката на претходниот данок. Во однос на неговата структура, данокот на додадена

вредност е во согласност со начелото на обезбедување неутралност во полето на

конкуренцијата, како во домашната така и во меѓународната размена на стоки и услуги.

Со ДДВ еднакво се третираат и добрата и услугите или сите добра и услуги во земјата

се оданочуваат (доколку не се ослободени) и обратно, сите добра и услуги кои се

извезуваат се ослободени, односно не се оданочуваат. Со воведување на овој данок се

менуваат односите меѓу даночните обврзници, односно се спротивставуваат интересите

меѓу даночните обврзници како продавачи и како купувачи, што во краен случај

доведува до намалување, избегнување и неплаќање на данокот кон државата. Имајќи

предвид дека овој данок се плаќа на сите инпути, секој што извршил набавка платил и

данок на додадена вредност, кој при продажбата претставува одбитна ставка од

наплатениот данок или пак побарување од државата.

Поради ова ограничување, купувачите настојуваат набавката да ја извршат од

регистрирани даночни обврзници, посебно од оние кои се занимаваат со производство,

поради што се влијае на сивата економија. За данокот на додадена вредност се значајни

неколку основни начела:

1) Данокот на додадена вредност е сефазен нето данок на промет, а предмет на

оданочување е само додадената вредност во сите фази на прометот на добрата и

услугите, од производителот или извршителот на услугата до крајниот потрошувач,

односно до крајниот корисник.

2) Независно од бројот на фазите, односно од бројот на учесниците во прометот,

секогаш крајната цена го определува износот на данокот. Сите учесници во синџирот се

чистат од претходниот данок, но целокупниот товар паѓа на крајниот потрошувач,

односно до крајниот корисник.

3) Во принцип сите набавки што ги вршат даночните обврзници подлежат на

оданочување. Ако набавките се извршени од регистрирани даночни обврзници,

секогаш има и данок на додадена вредност. Данокот на додадена вредност секогаш во

фактурата треба да биде посебно искажан, независно дали е платен или не кон


27

набавувачот, може да се одбие во истиот пресметковен период кога е извршена

набавката, поради што данокот на додадена вредност не претставува трошок.

4) Во Законот за додадена вредност е потенцирана обврската за задолжително посебно

искажување на данокот во фактурата. Посебно искажување на данокот е предизвикано

од потребата полесно и поедноставно евидентирање и контролирање на данокот, а

најмногу поради потребата од правилно и точно пресметување на истиот.

5) Фактурата е темелен документ во системот на данокот на додадена вредност. Таа

носи корист во форма на намалени обврски за данок, но и не се издава лесно, бидејќи

носи финансиски товар за данокот на додадена вредност. Еднаш издадена фактура,

односно сметка, создава обврска за данокот на додадена вредност, која тешко се

исправа. Затоа сите учесници даночни обврзници на данокот на додадена вредност ќе

го надгледуваат правилното издавање и примање на фактурата, односно сметката.

Даночниот систем на Република Македонија сè повеќе се доближува до стандардните

решенија во даночните системи на земјите-членки на Европската унија. Воведувањето

на данокот на додадена вредност (ДДВ) во даночниот систем на РМ е најзначајниот

елемент на даночната реформа што се спроведува во РМ од 1994 година па наваму и е

во согласност со Шестата директива која се однесува на ДДВ и е целосно

компатибилен со европскиот модел.

Предмет на оданочување на данок на додадена вредност е прометот на добра и услуги,

кој се врши со надоместок во земјата од страна на даночен обврзник регистриран за

ДДВ и увозот на добра. Исклучок од широко дефинираниот предмет на оданочување

претставува прометот на добра и услуги, како и увозот на добра кои се ослободени од

плаќање на ДДВ. Предмет на оданочување во земјите-членки на ЕУ е прометот на

добра и услуги што даночните обврзници ги вршат на територијата на земјите-членки

со надоместок во рамките на дејноста, како и увозот на добра. Како добра се третираат

целокупниот движен и недвижен материјален и нематеријален имот, вклучувајќи го

прометот на електрична енергија, гас, греење, разладување и слично. Прометот на

добра претставува пренос на правото на располагање со добра врз основа на договор

или по друга основа. Како промет на добра со надомест се смета и земање на добра кои

се дел од имот на ентитетот за лични потреби на даночниот обврзник или за

вработените лица кај него и како потрошувачка за други цели кои не се поврзани со


28

неговата стопанска дејност. Прометот на услуги се дефинира многу широко и

претставува секоја дејност која не е промет на добра. За промет на услуги се сметаат

преносот, отстапувањето и користењето на авторски и други слични права, како и

самоизвршување на услуги за лични цели на обврзникот и на други лица, или на други

цели на обврзникот кои не се поврзани со неговата стопанска дејност.

Со ДДВ се оданочува само увозот на добра, а не и увозот на услуги во РМ. Причина за

тоа е специфичниот даночен третман на услугите во системот на ДДВ. За разлика од

оданочувањето на добрата, каде што преовладува принципот на дестинација (местото

на потрошувачка), при оданочувањето на услугите преовладува принципот на потекло

(местото на извршените услуги). Место на прометот на добра е местото каде што се

наоѓа доброто во времето на прометот или испораката или местото во кое доброто се

наоѓа кога тоа се транспортира или се испраќа.

Во случај на испорака на електрична енергија, гас, греење, воздушно разладување и

слични стоки, место на прометот се смета местото каде што доброто е примено.

Генерално, местото на прометот на услуги е местото во коешто даночниот обврзник

има седиште, подружница, односно кога такво место не постои, место на постојано

живеалиште или престојувалиште на обврзникот. По исклучок од општото правило

прометот на услуги се смета делницата или дел од истата по која се извршува превозот,

а прометот на услуги поврзан со недвижен имот се смета дека е извршен во местото

каде што се наоѓа недвижноста. Местото на прометот со превозни услуги е местото на

започнувањето на транспортот. При услуги од областа на уметноста, спортот, забавните

приредби, услугите во врска со натовар, претовар, истовар, складирање и слично,

услугите што се извршуваат на движен имот, проценка на движен материјален имот, за

место на прометот се смета местото каде што услугите физички се извршуваат. Во

случај на услуги какви што се: економска пропаганда и огласување, услуги на

консултански бироа и на стручни лица, услуги на банка, осигурување и реосигурување,

најмување на движен имот, освен на транспортни средства, пренос и отстапување на

авторски и слични права, место на прометот се смета местото во коешто корисникот на

услуга има постојано живеалиште или престојувалиште. Кога вршителот на услуга е

надвор од територијата на Република Македонија, место на прометот е местото на

седиштето, односно на живеалиштето или престојувалиштето на корисникот на


29

услугата. При увоз на добра, за место на испораката се смета местото каде што се

внесени добрата на територијата на Република Македонија преку царинската линија

или внесени добра од слободните зони, царинските зони и царинските складови во

земјата. Време на настанување на даночен долг е денот кога доброто е испорачано,

односно услугата е извршена. Кај прометот на добра даночниот долг настанува во

моментот кога е извршен прометот на доброто. Кога доброто се превезува или испраќа

се смета моментот на започнување на превозот или на испраќањето.

Кај вршење на услуги, време на настанување на даночен долг е моментот кога услугата

е целосно извршена. Кај периодичен или континуиран промет кој предвидува

последователни плаќања време на настанување на даночен долг е денот кога е издадена

фактурата за соодветниот период. Кога е извршено плаќањето пред испораката на

доброто, тогаш даночната обврска настанува на денот кога е добиено плаќањето во

висина на данокот за добиениот износ. Кај економски делив промет кој се должи и

извршува во делови – денот кога е извршен соодветен дел од прометот. Всушност, од

трите наведени случаи произлегува дека даночната обврска настанува на денот кога

најрано е извршено едно од наведените дејства. При увозот, даночната обврска

настанува на денот на настанување за плаќање царината, односно на денот на

внесување на доброто преку царинската линија или денот кога доброто се ослободува

од аранжманите на слободните царински зони или царинските складишта и се наменува

за промет или потрошувачка на домашниот пазар.

Даночен обврзник е секое правно и физичко лице или здружение, кое трајно или

повремено самостојно врши стопанска дејност на територијата на Република

Македонија, независно од целите и резултатите од оваа дејност и кое е регистрирано

како ДДВ обврзник. Регистриран даночен обврзник е секое лице кое остварува

вредност на прометот поголем од 2.000.000 денари. Согласно со Шестата директива,

даночен обврзник на данокот на додадена вредност е и лице кое врши увоз на добрa,

како и лице кое неовластено го искажува данокот на додадена вредност во фактурата,

односно кое искажува поголем данок од оној кој се должи или пресметува данок на

ослободени испораки на добра и услуги.

Даночен обврзник е домашно и странско правно и физичко лице кое самостојно и

трајно врши дејност и во рамките на тоа врши испорака на добра и врши услуги, како и


30

лице кое увезува добра на територијата на земјите членки на ЕУ. Како еден даночен

обврзник можат да бидат и повеќе лица регистрирани за данокот на додадена вредност,

кои така ќе одлучат заради нивната сопственичка, организациска или управувачка

поврзаност. Државните органи, органите на единиците на локална самоуправа и

другите јавно-правни тела не се даночни обврзници за оној дел од нивните дејности,

што се ограничува на извршувањето на јавни функции, дури и ако во врска со тие

дејности наплатува даноци, такси, придонеси или други давачки.

Но заради создавање на еднакви услови за стопанисување на пазарот државните органи,

органите на единиците на локална самоуправа и другите јавно-правни тела се даночни

обврзници на данок на додадена вредност во случаите кога вршат промет на добра и

услуги со надоместок, кој подлежи на оданочување кај другите даночни обврзници.

Даночна основа на данокот на додадена вредност е вкупниот износ на надоместокот

што е добиен или што треба да се добие за прометот, во кој не е вклучен данокот на

додадена вредност. Под надоместок се подразбираат не само пари, туку и добра и

услуги и други бенефиции според пазарната цена што ја плаќа или треба да ја плати

примателот на доброто или корисникот на услугата или некое друго лице. Во даночната

основа се вклучуваат акцизите и другите пропишани јавни давачки (освен данокот на

додадена вредност), зависните трошоци, како што се трошоците за пакување, натовар,

истовар, транспорт, осигурување, провизии, камати, пенали и други надоместоци што

продавачот ги побарува од купувачот, како и субвенциите што се поврзани со цената на

испораката на доброто или услугата. Даночната основа не ги опфаќа намалувањето на

цената во форма на дисконт за авансни плаќања, ценовниот дисконт, рабатот и другите

видови на намалување на цените одобрени на примателот на доброто или на

корисникот на услугата во време на извршување на прометот, ако тие се посебно

искажани во фактурата и евидентирани во книговодството. При увоз на добро, даночна

основа претставува вредноста на увезеното добро што се утврдува според прописите за

царинење. Во даночната основа при увозот на добра се вклучуваат акцизите, царината и

другите давачки што се наплатуваат при увозот. Во случај кога доброто било

привремено извезено во странство заради негово облагородување, за да биде поправено

или слично, а потоа пак увезено во земјата од страна на извозникот или од друго лице,

за негo даночна основа претставува надоместокот кој е платен за извршените работи


31

или ако не е платен надоместок или ако е тој непознат, тогаш вредноста што ќе се

утврди според царинските прописи.

Промена на даночна основа може да се признае кога доброто се враќа, кога се

поништува купопродажниот договор и при намалување на цените по извршената

испорака. Ваквото решение е во согласност со Шестата директива на ЕУ. За прометот

на одделни стоки и услуги, како и увозот на одделни стоки, предвидени се даночни

ослободувања. Тие се во согласност со директивите на ЕУ, но и во рамките на данокот

на додадена вредност во повеќе земји-членки на ЕУ. Даночните ослободувања се

разграничени на: - ослободувања во земјата без право на одбиток на претходниот

данок; - ослободувања во земјата со право на одбиток на претходниот данок и -

даночни ослободувања при увозот.

1. Даночни ослободувања во земјата без право на одбиток на претходниот данок.

Во даночните ослободувања во земјата без право на одбиток на претходниот данок

спаѓа прометот на станови и станбени згради, освен првата продажба што ќе се изврши

во период од пет години по изградбата, а изнајмувањето на станбени објекти и станови

доколку истите се користат за станбени цели се ослободени и се во согласност на

Шестата директива на ЕУ.

Прометот на поштенски и таксени марки, поштенски услуги од Македонска пошта исто

така се ослободени од ДДВ. Банкарски, финансиски, осигурителни и реосигурителни

услуги се во системот на ослободување од ДДВ, па се поставува прашањето зошто овие

услуги не се во системот на ДДВ.

Според начелото на неутралност треба да бидат опфатени, бидејќи не треба да бидат во

поповолна положба во однос на другите учесници во прометот на добра и услуги.

Меѓутоа, ниту една земја не ги оданочува финансиските услуги со ДДВ. Иземањето на

финансиските услуги од оданочувањето со ДДВ е во склад со Шестата директива на

ЕУ. Шестата директива детално опишува кои видови на финансиски услуги треба да

бидат иземени од системот на ДДВ. Во ревидираниот облик на Шестата директива се

наведуваат најважните финансиски услуги: - одобрување и давање на кредити и

управување со кредит кога тоа го врши лицето кое го одобрува кредитот; - издавање на

кредитна гаранција и сите други работи по кредитната гаранција или кое било друго

осигурување на парите и управување со кредитните гаранции, кога тоа го работи лице


32

кое го одобрува кредитот; - трансакциите, вклучувајќи го издавањето кое се однесува

на штедни и тековни сметки, плаќања, трансфери, долгови, чекови и други

инструменти, но не и наплата на долгот; - трансакции на осигурување и реосигурување,

вклучувајќи поврзани услуги што ги вршат посредници на осигурување и

реосигурување. Се гледа дека со овие одредби на Шестата директива се ослободуваат

од оданочување специфичните финансиски услуги кои не мора да бидат поврзани со

каква било (финансиска) институција. Слично на начелото на неутралност, овие услуги

се изземаат од ДДВ, без обзир во рамките на која институција банкарските услуги или

услугите на осигурување се вршат. Лотариите и други игри на среќа, здравствени

услуги од страна на болници, клиники, услуги на промет на добра од страна на

установи за заштита, нега, за лечење на стари лица др. се ослободени од ДДВ.

Ослободување од ДДВ се однесува и на прометот од установите од областа на

културата за создавање, објавување и заштита на културно уметнички дела, како и

прометот на здравствени услуги од страна на болници, клиники, здравствени домови,

образовните услуги и др. Овие ослободувања се во согласност на Шестата директива.

2. Даночни ослободувања во земјата со право на одбиток на претходниот данок.

Предмет на оданочување на данок на додадена вредност е прометот на добра и услуги,

кој се врши со надоместок во земјата од страна на даночен обврзник регистриран за

ДДВ и увозот на добра. Значи се оданочува и целокупниот увоз на добра поради

остварување на начелото на дестинација, односно оданочување на крајната

потрошувачка. Од аспект на ДДВ ист третман имаат и домашните добра и увезените

добра без разлика од која земја потекнуваат. Начелото на дестинација треба да се

применува и кај оданочување на извозот за да се почитува начелото на неутралност,

односно целокупниот извоз би требало да биде ослободен од ДДВ во земјата на

потекло, а да се оданочува во земјата на крајната потрошувачка. Кај даночните

ослободувања со право на одбиток на претходниот данок како да се применува нулта

стапка. Се ослободуват од данок на додадена вредност испораките на добра кои се

превезуваат или испраќаат во странство од страна на даночниот обврзник, примателот

на доброто или трето лице во нивно име, ако примателот на доброто е со седиште во

странство, меѓународниот воздушен превоз на патници во воздушниот сообраќај и др.

Ослободени се и други случаи на промет согласно со Законот за ДДВ.


33

3. Даночни ослободувања при увозот. Од данок на додадена вредност при увоз се

ослободуваат следните добра: добра чиј промет е ослободен од предметниот закон,

добра кои потпаѓаат под режимот на добра во транзит, освен во случаи кога според

Законот за царини се врши царинење на добра во транзит, добра кои потпаѓаат под

режимот на привремено увезени добра или добра на реекспорт, добра наменети за

изложување на саеми и трговски изложби, кои потоа ќе бидат извезени, добра кои ги

внесуваат патниците при влегувањето во земјата како личен багаж и предмети со мала

вредност, што ги внесуваат од странство или што ги примаат државјани на Република

Македонија и странски државјани, ако тие предмети не се за препродажба, сопствени

дела на научници, писатели и уметници и др. Поголемиот дел од ослободувањата се во

склад со Шестата директива. Во Република Македонија во однос на стапките се воведе

модел на две стапки: општа стапка која прво изнесуваше 19%, а од 2003 година 18% и

повластена даночна стапка од 5%. Примената и висината на овие стапки е во

согласност со стапките кои се применува во ЕУ, согласно со Шестата директива која

предвидува општа стапка не пониска од 15% и повластена стапки не пониска од 5%.

Меѓутоа, земјите-членки применуваат општа стапка која се движи од 15% до 27% и

намалена стапка која се движи од 5% до 15%. Од земјите-членки на ЕУ најниска стапка

има Кипар,15%, а највисока стапка има Унгарија 27%, потоа скандинавските земји

Шведска и Данска, 25%.

Општата даночна стапка од 18% се применува врз целокупниот промет и увоз, освен

врз прометот и увозот кој се оданочува со повластена даночна стапка. Повластената

даночна стапка од 5% се применува врз прометот и увозот на потесна листа на добра и

услуги, како и на увозот на добра, кои се од исклучително значење за животниот

стандард на населението.

Намалена стапка се применува на прометот на производи на човечка исхрана, вода за

пиење од јавните системи за снабдување, публикации, земјоделска механизација,

ѓубрива, средства за заштита на растенијата и др. Во сегашните социоекономски услови

сосема е оправдано постоењето на оваа намалена стапка, бидејќи доколку се укине би

дошло до пораст на цените на низа витални добра и услуги, намалување и на така

нискиот животен стандард и поттикнување и засилување на социјалните тензии. Покрај

општата и повластената стапка не пониска од 5% во пет земјичленки се применува и


34

супер намалена стапка (Шпанија 4%, Франција 2,1%, Исланд 4,8%, Италија 4% и

Луксембург 3%). Една или повеќе даночни стапки во примена на ДДВ е еден од

проблемите кои се дискутира во ЕУ, како од фискална така и од гледна точка на

социјално-политички причини. Поддржувачите на примена на една стапка во однос на

примена на повеќе стапки како аргумент го имаат поскапување на трошоците на

даночната администрација и стојат на став ако не може да се примени една стапка

барем да се намали бројот на применети стапки.

Механизмот на даночен кредит е највиталниот елемент на потрошувачкиот вид на

данок на додадена вредност, со кој се постигнува даночниот обврзник да плаќа данок

секогаш само на додадената вредност, а реалниот товар на данокот се пренесува на

крајната потрошувачка. Правото на одбивка е сржта на данокот на додадена вредност.

Износот кој му го има платено даночниот обврзник на својот добавувач за

испорачаните добра и услуги има право да го одбие од пресметаниот ДДВ на излезниот

данок (outputi). Значи претходен данок е износот за кој се намалува данокот на

додадена вредност што се должи за извршениот промет за одреден даночен период.

Претходниот данок се однесува на: - данокот на додадена вредност за прометот кој е

извршен спрема даночниот обврзник од страна на други даночни обврзници; - данокот

на додадена вредност за плаќања, што даночниот обврзник ги извршил за прометот кој

сè уште не е извршен спрема него и - данокот на додадена вредност кој е платен за

увозот на добра. Правото на одбивка може да го оствари ако набавените или увезените

добра ги оствари за целите на неговата стопанска дејност, врз основа на фактура која е

издадена согласно со законот или царинска декларација во која посебно е искажан

платениот данок за увозот и ако тие документи се евидентирани во книговодството на

даночниот обврзник. Шестата директива предвидува два вида ослободувања од ДДВ:

кое дава право на одбиток на претходно платениот данок (извоз) и кое не го дава тоа

право. Даночниот обврзник е должен да поднесе даночна пријава за регистрација, да

издават фактури, да води уредна и точна евиденција, да го пресметува и плаќа данокот

на додадена вредност. Сите даночни обврзници, чиј вкупен промет во изминатата

календарска година надминал износ од 2.000.000 денари или чиј вкупен промет се

предвидува на почетокот од вршењето на стопанската дејност дека ќе го надмине

износот или во текот на годината го надмине износот, обврзани се за регистрација за


35

данокот на додадена вредност. Периодот за кој се пресметува и плаќа данокот на

додадена вредност е даночен период. За даночен период се смета календарскиот месец

доколку вкупниот промет во изминатата календарска година надминал износ од 25

милиони денари, даночниот период ќе биде календарско тримесечје доколку вкупниот

промет во изминатата календарска година е до 25.000.000 денари, даночен период е и

календарската година за доброволно регистрирани даночни обврзници, доколку

вкупниот промет во изминатата календарска година не надминал износ од 2.000.000

денари. Даночниот обврзник е должен за секој даночен период да поднесе даночна

пријава во рок од 25 дена по истекот на даночниот период во која сам го пресметува

данокот. Кон даночната пријава, за соодветниот даночен период, даночниот обврзник е

должен да поднесе периодичен финансиски извештај од одобрените фискални системи

на опрема за регистрирање на готовински плаќања и преку носителот на платниот

промет да поднесе периодичен извештај од денарски трансакциски сметки и девизни

сметки преку кои го остварува работењето. Даночниот обврзник е должен за секој

даночен период да го плати данокот што го пресметал и искажал во пријавата. Ако

износот на претходниот данок во одреден даночен период е поголем од износот на

данокот кој е пресметан за прометот, разликата му се враќа на даночниот обврзник врз

основа на негово барање кое го искажува во даночната пријава. Ако даночниот

обврзник не искаже такво барање, разликата се пресметува како даночна аконтација за

следниот даночен период. Даночниот обврзник е должен да издава фактура за секоја

испорака на добра, односно извршена услуга. 6

Данокот на додадена вредност претставува сефазен данок на промет, кој се пресметува

во секоја фаза од производството и распределбата на додадената вредност од страна на

сите стопански субјекти (претприемачи), кои вршат промет на добра и услуги кои

подлежат на оданочување. Пресметувањето на данокот во секоја фаза само на износот

на додадената вредност значи дека ДДВ е сефазен нето данок на промет без

кумулативни ефекти. Тоа се постигнува со помош на системот на даночен кредит,

според кој ДДВ е пресметан со примена на соодветна стапка врз утврдување на даночна

6 Даночно и банкарско сметководство ( др. Гордана Витанова)


36

основа во дадената прометна фаза се редуцира со ДДВ искажан во фактурите

испоставени до купувачот за неговите набавки.

2.2 ФИСКАЛНИ ЕФЕКТИ ОД ВОВЕДУВАЊЕТО НА ДДВ

Фискалниот систем е потсистем на економскиот систем и го следи неговиот развој.

Имено, пред 1990 год. Република Македонија имаше специфичен систем на општествен

финансирање, во кој доминирале сизовите.

Во 90 те Македонија изградува систем кој не е специфичен, со прифаќање на стандардни

принципи од ЕУ:

- Принцип на алокативна неутралност на инструментите ( даноците и буџетот) - нема

селективно поддржуваање, туку решавање само на прашања од најширок општествен

интерес,

- Укинување на поголем број придонеси и нивна замена со даноци, а придонеси само за

здравствено, пензиско и осигурување невработеност,

- Измени во постојните даноци- нова структура,

- Воведување на ДДВ префрлување на даночното оптоварување од директните кон

индиректните даноци,

- Реформи на пензиско и здравствено осигурување,

- Доследно почитување на принципот на буџетска рамнотежа,

- Воведување на трезорскиот систем,

-Фискалниот систем е систем на јавни приходи и јавни расходи кои се применуваат во

една економија:

- Јавни приходи се приходите кои ги прибира државата, односно тие се збир на

сопствените приходи на државата плус приходите кои таа ги собира од граѓаните

- Јавни расходи е употребата на средствата од јавните приходи


37

-Традиционално е правото на државата, врз основа на авторитетот на власта, да воведува

обврска за граѓаните да придонесуваат за покривање на јавните расходи.

Во табелата дадена во продолжениe се презентирани податоци за вкупно

мобилизираните средства во буџетот и собраните средства по основ на ДДВ за

периодот од 2012 до 2015 година

(во 000 ден.)

Ред.бр Година Средства во буџетот Средства во буџетот по основ на ДДВ

1 2012 143.532.000 38.467.825

2 2013 149.291.000 39.834.835

3 2014 155.554.000 43.858.976

4 2015 166.842.000 41.693.527

Табела бр. 2 Мобилизирани средства во буџетот и по основ на ДДВ

Од овие податоци може да се констатира дека од година во година доаѓа до пораст како

на вкупните приходи во буџетот така и на приходите од данокот на додадена вредност.

Ова произлегува од многубројните реформи на Управата за јавни приходи, зајакнување

на организациската способност, професионалноста на вработените како и зајакнување

на финансиската дисциплина на даночните обврзници во поглед на книговодствената

евиденција, навременото ажурирање на податоците, поднесување на даночни пријави

како и навременото плаќање на даночните обврски.

Визијата на Управата за јавни приходи да стане модел за професионална организација

во јавниот сектор вреднувано согласно практиките на Европската унија. За да ја

оствари визијата Управата за јавни приходи го зајакнува административниот капацитет

и ги подигнува квалитативните стандарди на работењето преку висок степен на

компјутеризација на работните процеси, даваање услуги кон даночните обврзници и со

систематска и современа едукација на вработените.


38

Управата за јавни приходи обезбедува висок квалитет на услуги на даночните

обврзници, поедноставени даночни постапки за навремено и точно исполнување на

обврските и праведно и ефикасно собирање на даноците и на другите јавни давачки. 7

2.3 ЕВИДЕНЦИЈА И НАПЛАТА НА ДДВ

Даночниот обврзник е должен за секој даночен период да го плати данокот кој го

пресметал. Данокот пресметан и пријавен за соодветниот даночен период, даночниот

обврзник го плаќа во роковите во кои поднесува даочна пријава. Обврзникот е должен

данокот да го плати во рок од 15 дена од денот на приемот на решението за утврдување

на данокот на сметките утврдени со посебни прописи. Данокот на додадена вредност

при увозот се плаќа во исто време кога се плаќаат царинските давачки при што

наплатата на овој данок ја врши надлежниот царински орган и се искажува во

царинската декларација. Добрата можат да бидат ослободени од царинскиот надзор

само со плаќање на данокот на додадена вредост. Царинскиот орган е должен

7 www.ministerstvo za finansii.com.mk

http://www.ministerstvo/


39

наплатениот данок да го уплати на сметка на државниот буџет во рок од три дена од

неговата наплата. Со цел да се избегнат тешкотиите при увозот, се овластува

министерот за финансии да утврди во кои случаи и под кои околности може да се

одложи плаќањето на данокот на додадена вредност при увозот и истовремено да се

одбие како предходен данок во истиот даночен период во кој настанал.

Во случај кога должникот е регистриран за данок на додадена вредност при промет на

движен и недвижен имот во постапка на присилна наплата согласно Законот за даночна

постапка и во постапка на присилно извршување согласно со Законот заизвршување, во

име и за сметка на должникот пресметувањето и плаќањето на данокот на додадена

вредност за прометот на добрата кои се предмет на продажба во овие постапки го врши

субјектот надлежен за присилна наплата, односно присилно извршување.

Периодот за кој се пресметува и плаќа ДДВ е даночен период.

Во зависност од остварениот промет, даночниот период може да биде:

-календарско тримесечје- доколку вкупниот промет во изминатата календарска година не

надминал износ од 25.000.000 ден. и

- календарска година- доброволно регистрирани даночни обврзници и доколку вкупниот

промет во изминатата календарска година не надминал износ од 1.300.000 ден.

Пријавувањето на данокот кој се должи или побарува од страна на даночниот обврзник

се врши со даночна пријава на данокот на додадена вредност и во истата самиот се

пресметува за соодветниот даночен период.

Регистрираните корисници на електронски услуги на УЈП, пријавата ја пополнуваат и

поднесуваат електронски преку системот е – даноци.

ДДВ пријавата се поднесува во рок од 25 дена по истекот на соодветниот даночен

период. ДДВ пријавата се поднесува и во случај кога даночниот обврзник во

соодветниот даночен период нема извршено оданочив промет. Во случај на престанок

на вршење на дејност даночниот обврзник е должен да поднесе даночна пријава во рок

од 25 дена по истекот на календарскиот месец, во кој престанал со дејноста. Даночните

должници кои неовластено искажале ДДВ во фактурите должни се да поднесат ДДВ

пријава за оној даночен период за кој настанал даночниот долг.


40

Ваква обврска имаат и даночните должници кои не се регистрирани за целите на ДДВ, а

кои се јавуваат како приматели на добра или корисници на услуги за промет кој е

извршен од даночните обврзници кои немаат ниту седиште, ниту подружница во РМ.

Кон даночната пријава, за соодветниот даночен период, даночниот обврзник е должен

да поднесе периодичен финански извештај од одобрените фискални системи не опрема

за регистрирање на готовинските плаќања и Периодичен извештај од неговите денарски

трансакциски сметки девизни сметки, по електронски пат, преку носителот на платниот

промет.

2.4 ЕВАЗИЈА НА ДДВ

Согласно член 279 од Кривичниот законик кривично дело претставува кога некој намерно

ќе го одбегне целосно или делумно плаќањето на данокот, придонес или некоја друга

давачка на која е обврзан со закон, дава лажни податоци за своите приходи или други

факти од влијание за утврдување на износот на ваквите обврски или пријави помалку или

не пријави приход.

За да еден ентитет да биде прогласен за виновен и дека сторил кривично дело затајување

на данок може да е само кога ќе се покаже разумно сомневање дека се присутни следните

факти:

- дека лицето што должи значителен данок не го пријавил во даночни пријави, и

- дека лицето знаејќи ги своите обврски за плаќање на данок, свесно и намерно се обидел

да го избегне данокот.

Зборот обид значи дека лицето знаело и имало разбирање дека за време на одреден

даночен период или година кој се оданочува, согласно законските прописи бил должен да

го пријави данокот или приходот, но сепак свесно и намерно се обидел тоа да го избегне и

не пријавил значителен дел од данокот на тој доход, или намерно не ги пријавил сите

приходи остварени во тековната година.

Секојдневно сме сведоци на различни појави на даночни скандали за даночно

затајување, но дали тоа се и вистинските- реални состојби за даночната евазија, е

отворено прашање.


41

Јавното мислење е дека само,,способните бизнисмени,, го одбегнуваат плаќањето

на даноците, а при тоа да останат неоткриени, иако во суштина се работи за

криминалци или криминални групи.

Во практиката постојат голем број причините кои ,,придонесуваат,, за сомневање

на даночно затајување.

Обврската за плаќање на данокот зависи од дефинициите на правните термини кои

се нејасни. На пример, како непризнаени расходи за даночни цели се сметаат:

расходите кои не се поврзани со вршење на дејност на субјектот, односно не се

непосреден услов за извршување на таа дејност и не се последица од вршењето на

таа дејност, предизвика големи дилеми кај даночните обврзници и даночните

инспектори. Општо земено, во даночните закони има многу нејаснотии и

контрадикторности што претставува проблем за исправно толкување и примена во

деловните книги кај даночните обврзници, и е потенцијален извор на избегнување

на данокот.

Исто така, донесувањето на големиот број измени, дополнувања и воведување на

нови законски прописи од даночната сфера во краток временски период и

ненавремено донесување на Правилници и Упатства за исправна на законските

прописи, е потенцијален избор на избегнување на данокот.

Исто така усвојувањето големиот број на нејасни даночни закони, правилници и

упатства во краток временски период од страна на даночната власт, им овозможува

на консалтинг куќите, организирање на разни советувања и издавање на

прирачници (како и на секој предлог-закон) со општи објаснувања или со

практични примери што од друга страна кај даночните обврзници предизвикува

дилеми за исправно толкување и постапување по даночните закони и зголемување

на трошоците, и тие најчесто се со став... ние мислиме ... или нашиот став е, со

што ја избегнуваат одговорноста и последиците од спроведените постапки во

деловните книги, одговорноста е нивна, а не на даночниот советник кој се оградува

од одговорноста и последиците.

Поради нејасни даночни закони, при надворешните контроли од страна да

даночните инспектори и утврдување на фактите во нивните наоди, доста често во

практиката со даночно затајување, што е далеку од тоа дека даночниот обврзник


42

или лицето свесно и намерно се обидело да го избегне плаќањето на данокот, без да

биде информирано за тоа дека сторил даночно казнено дело, туку само се

повикуваат по член 100 од Законот за даночна постапка, така што даночниот

обврзник незнаејќи што значи тој член од Законот и воопто нема сознание дека

сторил даночно казнено дело.

2.4.1 ПРИЧИНИ ЗА ДАНОЧНА ЕВАЗИЈА

Глобализацијата на светската економија револуционерно го менува финансискиот

криминал и финансирањето на тероризмот. Сложената организација на економиите во

услови на пазарен систем, како и поврзувањето на националните економии бараат

поголемо знаење, соработка, но и претпазливост.

Финансиските криминалци ги бараат и користат слабостите на финансиските системи

во земјите и во односите меѓу дражавите. Истовремено, природата на финансискиот

криминал многу брзо се менува и мутира.

Дел од финансискиот криминал се финансиските измами. Земјите во развој и развиените

земји се најчесто погодени од ДДВ измамите, како широко распространета нелегална

активност.

И Република Македонија се соочува со проблемот на даночно затајување и измами и

токму поради тоа се преземаат соодветни активности, за зајакнување на капацитетите и

соработката на сите надлежни институции инволвирани во спречување и откривање на

финансискиот криминал. Особeна важност има и степеност на даночна свест и

процесот на едукација на даночните обврзници, несвесно да не бидат дел од

финансискиот криминал.

Управата за јавни приходи, вршејќи ги своите законски надлежности, многу често

открива даночни затајувања, даночни измами и разни начини и шеми на измами, а

често пати во лавиринтите на измами и шемите на измами се инволвирани и даночни

обврзници кои не се свесни дека се дел од измамите.


43

Една од клучните цели на Управата за јавни приходи е преку контролната функција да

се фокусира на најризичната категорија на даночни обврзници-измамници, а исто така

и да им помогне на совесните даночни обврзници да не станат дел од измамничките

активности.

Даночните обврзници треба бидат претпазливи од секој што продава нешто сомнително,

и од се што “изгледа предобро за да биде вистинито“. Шемите на даночни измами се

нелегални и може да ги доведат до кривични пријави и затворски казни не само

свесните актери на измамата, туку и оние кои несвесно влегуваат во шемата. Даночните

обврзници вовлечени во овие шеми мора да ги платат и неплатените даноци и

казнените камати, а тоа значи дека за измамите ќе бидат гонети и актерите и

подржувачите. Управата за јавни приходи им укажува на даночните обврзници да ги

избегнуваат следните невообичаени активности.

Најчести даночни измами се:

• Измама од страна на изготвувачот на даночните пријави

Постојат нечесни изготвувачи на даночни пријави кои може да му предизвикаат

проблем на даночниот обврзник и истиот да стане жртва на нивната стратегија. Таквите

изготвувачи на даночни пријави добиваат финансиска корист преку: собирање на

“кајмакот“ од лажното побарување на поврат, наплаќање на несоодветно високи цени

за нивните услуги, привлекување на нови клиенти и нивно вклучување во веригата, со

ветување на поврати, враќање на данок, кои се премногу добри за да се вистинити.

Даночните обврзници треба да бидат внимателни кои лица ги ангажираат да им

подготвуваат даночни пријави.

Пријавите треба да ги изготвува регистрирано лице, професионално, со доверба и

реноме и најважно, да поседува eдинствен даночен број. На тој начин, даночните

обврзници ќе обезбедат поголема заштита, ќе се зголеми довербата во даночниот

систем, ќе се зголеми доброволната усогласеност со даночните закони на подолг рок и

доброволното исполнување на даночните обврски.

Управата за јавни приходи активно ги следи и презема законски мерки против

даночните обврзници вклучени во криминални трансакции во “Offshore“ држави, а исто

така и нивните поддржувачи, професионалци и останати лица кои ги олеснуваат или ги

овозможуваат измамничките шеми.


44

Даночните обврзници се обидуваат да ги избегнат плаќањата на даночните обврски

преку криење на приходите, остварени во нашата држава, во “Offshore“ банки,

брокерски сметки или преку користење на номиниран субјект.

Даночните обврзници, исто така, ги избегнуваат даноците со користење на “Offshore“

дебитни картички, кредитни картички, шеми на готовинска плаќања, странски

компании, лизинг шеми и.т.н.

Управата за јавни приходи ги истражува и следи “Offshore“ трансакциите со цел

избегнување на данок, користејќи ги информациите од трети страни и информациите

добиени преку меѓународна размена на податоци и информации.

Во оваа насока, управата за јавни приходи даночните обврзници со “Offshore“ сметки

или субјекти доброволно да ги пријават своите приходи, доброволно да ги платат

своите даночни обврски и на тој начин да го олеснат својот даночен ризик од

криминално гонење.

• Криење на приходите во “Offshore“ држави

Управата за јавни приходи открива разни случаеви во кои актерите на измамите

поднесуваат лажни пријави со кои бараат поврат на данок, користејќи фиктивни или

фалсификат документи и на тој начин ја празнат државната каса. Пријавите за поврат

(враќање) на данок кои се базирани на лажни документи е кривично дело и лесно може

да се открие. Управата за јавни приходи има можност да открие и цел ланец на

инволвирани субјекти за генерирање на фиктивни и фалсификувани документи.

Даночните субјекти мора да бидат внимателни и да не бидат една од алките во ланецот

на измамата. Во вакви случаеви, и невниманието е казниво.

• Поднесување на лажни пријави или фиктивни документи

• Неоданочиви бенефиции

УЈП идентификува и искажување на лажни податоци во даночните пријави, особено во

деловите каде што се даваат одредени олеснувања и намалувања на даночните

основици, се со цел да се избегне плаќањето на данок или да се побара неоснован

поврат на данок.

Даночните обврзници треба да внимаваат во нивните даночни пријави да бидат внесени

веродостојни податоци и при изготвувањето на истите да се следи законската

регулатива.


45

• Злоупотреба на хуманитарни организации

Честа појава кај нас и во другите држави е злоупотребата на организациите ослободени

од данок, како што се и донациите преку хуманитарните организации.

Злоупотребите вклучуваат аранжмани на несоодветно прикривање на приходот или

средствата од оданочување, и обиди од страна на донаторите да одржат контрола врз

донираните средства или на приходот на донираниот имот.

УЈП продолжува да ги истражува различните шеми кои вклучуваат донација на

непарични средства. Често овие донации се високо преценети. Исто така, со посебно

внимание се следат и донациите и даночните обврзници кои побаруваат хуманитарен

придонес.

Прикривање на корпоративна сопственост

Одредени корпорации и ентитети се формираат и оперираат во некои земји, со цел да

се прикрие сопственоста и приходите од некој бизнис или финансиска активност, на

начини на несоодветно користење на трети страни или субјекти, кои би им овозможиле

префрлање на приходи во земјите со пониски даночни стапки и пријавување на помали

износи на данок.

Субјектите може да се користат и за учество во нелегални трансакции, перење на пари,

па дури и финансирање на тероризам.

Управата за јавни приходи има воспоставена широка соработка, како со надлежните

институции во нашата држава, исто така и меѓународна соработка со останатите

даночни администрации, со цел откривање на вакви активности.

• Пресметки на плата

Одреден број на даночни обврзници - исплатители на плата, до Управата за јавни

приходи, доставуваат лажни пресметки за да ги прикријат своите даночни обврски и

обврските за плаќање на придонесите од плата и персоналниот данок. Овие даночни

обврзници најчесто искажуваат пониски износи на плата од реално исплатените плати

на своите вработени или не ги пријавуваат сите вработени и на тој начин за истите не

пресметуваат ниту плата, ниту придонеси, ниту персонален данок од плата.

Со ваквиот вид на измама не само што е оштетена државната каса и фондовите, туку

посредно се оштетени и вработените, но и сите граѓани на нашата држава.


46

За брзо и ефикасно откривање и санкционирање на даночните обврзници-

измамници,Управата за јавни приходи гради посебни софрверски системи, програми и

филтри за ризик.

2.4.2 ПОСЛЕДИЦИ ОД ДАНОЧНА ЕВАЗИЈА

Избегнување на данок во рамките на законот и Даночно затајување

Избегнување на данокот е правно користење на даночниот режим во сопствена предност,

да се намали износот на данокот кој се плаќа во рамките на законот.

Терминот „ублажување на данокот” е синоним за избегнување на данокот и доста често

се употребува од страна на даночните советници како алтернатива на избегнување на

данокот. Овој термин во некои земји се користи за да се направи разлика од

избегнување на данокот предвидени од страна на законодавците кога се користат

определени недоечености во законот.

Примери за избегнување на данокот се:

Земјата на престој – физичко лице или фирма може да ги намали даноците со промена

на седиштето во земја таканаречена “даночен рај”, како што се Кипар, Монако или

станува вечен патник.

Двојно оданочување – повеќето земји се влезени со билатералните договори на двојно

оданочување со многу други земји за да се избегне оданочувањето на нерзидентите

двапати, еднаш каде што е заработен приходот и повторно во земјата на седиштетото

на физичкото лице или фирмата. Сепак, постојат релативно малку договори за

избегнување на двојно оданочување со земјите кои се сметаат за даночен рај.

Правни лица без промена на земјата на престој, легално може да го избегне данокот со

формирање на посебен правен субјект (компанија/приватна фондација) во друга земја,

која потоа се приклучува кон наречена оф-шор компанија која се појавува како

нерезидент во матичната земја на правното лице. Овие компании се користени за многу

цели, меѓу кои и следниве:

а) консултантски услуги од самовработени лица или надворешни консултанти кои

всушност се единствените акционери или директори;


47

б) вработување на физички лица во странство со привремен престој, со неплаќање на

целосна плата, со што може да се намали данокот и да се избегне контролата. Овој

ангажман најчесто се применува во политички нестабилни земји.

в) инвестициски компании – фондови акумулирани преку инвестициски компании кои

можат да инвестираат во целиот свет.

г) авторски права, патенти и трговски марки, иако често атворските права можат да

страдаат од задржување на даноци, но во некои случаи може да им овозможи

намалување на стапката на данокот кој се задржува.

Ситуацијата е многу подобрена и се должи на зголемента регулатива во многу земји,

преку финансиските центри, кои се повеке се во финансиска акција Task Force за

перење пари, но сепак овие злоупотреби постојат и денес.

Спротивно на тоа, даночно затајување е општ термин за напорите од страна на

поединци – фирми и други субјекти да се избегне данокот и приходот на нелегален

начин, и да се стекнат со противправна имотна корист. Даночното затајување обично

вклучува даночни обврзници кои со прикривање на вистинската состојба имаат

единствена цел да ја намалат делумно или целосно својата даночна обврска, и вклучува,

особено, неточно известување (како што е искажување на помалку приходи или

добивки отколку што всушност се зарабoтени или пренагласување на трошоци).

Даночното затајување е активност најчесто поврзана со сивата економија и е една

мерка за степенот на даночно затајување во износ на непријавените приходи, односно

разликата меѓу износот на приходот кој законски треба да се пријави и реално

пријавениот износ.

Најзастапено даночно затајување се појавува во следните примери:

- Незаконски приходи од коцкање, кражба, трговија со дрога итн.

- Шверц со странски производи преку неовластен пат, преставува избегнување на данок

и царински давачки,

- Помалку искажани и платени даноци и придонеси на вработени од реално исплатените

плати,

- Продажба на готови производи, добра и услуги на “црно“ и непријавување на данок и

приходи,

- Зголемување на трошоците со фиктивни фактури.


48

Со последните измени во Законот за данок на добивка, се прави обид да се измерат

непријавените приходи и даночниот јаз помеѓу помалку искажаните приходи или

повеќе искажаните трошоци согласно пазарните цени. Меѓутоа, во практиката ќе се

појават бројни проблеми од произволната проценка од страна на даночните инспектори

(овозможена со закон) во однос на утврдувањето на овој даночен јаз, кој исто така ќе

претставува потенцијал за даночно затајување, но дали е тоа даночно затајување или

реално искажани приходи и расходи кој даночниот обврзник морал да ги направи во

своето деловно работење, согласно со неговите политики, останува отворено прашање.

Контрола и ниво на затајувањето

Нивото на затајувањето зависи од голем број фактори, а една од нив фискалната

равенка. Нивото на затајувањето исто така зависи и од ефикасноста на даночната

администрација, нередовните контроли кај даночните обврзници и погрешната примена

на даночните закони од страна на даночните обврзници предизвикана од нејасните

даночни закони и нивното толкување.

Поради тоа даночната власт за да ја има контролата и да го минимизира даночното

затајување, неопходно е да направи извесни промени во даночната регулатива како што

е:

» изготвува правилници и упаства во пократок временски период по направените

промени во даночните закони и тоа на јасен и разбирлив јазик и упаствата со практични

примери,

» да организира советувања за даночните обврзници за исправна примена на даночните

закони во нивните деловни книги;

» да ги зголеми контролите кај даночните обврзници и при констатации за погрешна

примена на даночните закони, даночните инспектори во составениот записник да:

1) им ги укажат утврдените неправилности кои произлегуваат од погрешна примена на

даночните закони и му овозможат на даночниот обврзник сам во одреден временски

период – рок, истите да ги отстрани, односно да изврши корекции на даночните пријави

со правилно искажани даноци и приходи и плаќање на утврдените разлики;

2) по истекот на дадениот рок, даночниот инспектор потворно да направи увид во

документација и во колку во дадениот период – рок, даночниот обврзник сам не успеал

да ги отклони утврдените неправилности, не направил корекции на даночните пријави


49

со правилно искажување на даноци и приходи и не извршил плаќање на утврдените

разлики, да му се изречи парична казна и решение за плаќање на утврдените разлики во

определен рок;

3) во наредната контрола, доколку даночниот инспектор констатира дека даночниот

обврзник и покрај тоа што бил опоменат за утврдените неправилности и дадената

можност да изврши усогласување во своите деловни книги со даночните закони и

понатаму продолжува со истите активности во своето понатамошно работење, ќе биде

покрената постапка за даночно казнено дело.

Со ваквото постапување, ќе се подигне довербата, даночната свест и нивото на даночна

писменост кај даночните обврзници за правилно искажување и плаќање на даноци и

приходи, ќе им биде појасно како исправно да ги применуваат даночните закони во

своите деловни книги, а со зголемените контроли, нивото на даночното затајување ќе

биде сведено на минимум и даночната власт контролата за даночно затајување ќе ја има

потполно.

Даночно затајување и казна

Даночното затајување е тешко кривично дело и даночниот обврзник се казнува со

парична казна, а одговорното лице во правното лице со казна затвор. Дури и

ненамерното и несвесното намалување или помалку искажување на даноци во

пријавите без да се земат во предвид причините за таквото настанување, од страна на

даночните инспектори постои сомневање за сторен криминал и се поведува постапка за

даночно казнено дело, односно даночно затајување. Во истражната постапка, доказ

дали ќе се покрене обвинение против сторителот најмеродавен доказ е извршеното

вештачење од страна на стручно лице.

Не секогаш при ваквите вештачења се анализира, дали помалку искажаниот данок и

приход или неточно искажаните податоци во даночните пријави претставува свесно и

намерно даночно затајување или произлегува од нејасните даночни закони и погрешна

примена на истите, кое се рефлектира со погрешно искажувањето на даноците и

приходите. Често се смета дека степенот на затајување зависи од сериозноста на

казната за затајување. Нормално за значително поголем затаен данок, следува повисок

степен на казна.

Разграничување на термините избегнување на данокот и даночно затајување


50

Неопходно е да се направи измена во даночните закони и да се разграничат термините

избегнување на данокот и даночно затајување.

Во принцип, поимот “затајување“ се однесува на нелегални и криминални активности, а

“избегнување“ се однесува на превземени акции во рамките на законот, или

произлегува од погрешна примена на законот. Значи мора да се направи разлика помеѓу

преземените активности свесно и намерно избегнување на плаќање на данок и приход

од активноста ненамерна и погрешна примена на даночните закони или одложено

даночно плаќање од каде и произлегува помалку искажан или погрешно искажан данок

и приходи.

“Даночно затајување“ е избегнување на делумно и целосно пријавување и неплаќање на

данок и приход, кој е законски обврзан да го пријави и плати во времето на

криминалното однесување. Даночното затајување е криминално и нема влијание на

износот на данокот што всушност се должи, иако тоа може да доведе до значителни

парични казни.

Спротивно на тоа, терминот “избегнување на данок“ произлегува од погрешна примена

или погрешно толкување на нејасните даночни закони, или поради даночното

оптоварување даночниот обврзник превземал активност “одложување на обврската за

плаќање на данок или приходи“. Меѓутоа, согласно нашите даночни закони ваквото

постапување има ист третман како и даночно затајување, што всушност претставува

прекршок, бидејќи обврската за плаќање на данокот ненамерно и несвесно ја избегнал,

односно во вториот случај обврската останува и данокот законски се должи, само што

се плаќа во наредниот даночен период, што од друга страна во никој случај не станува

збор за криминално дејство со кое свесно и намерно на нелегален начин стекнал

противправна имотна корист, односно е направено даночно затајување.

Причините за даночната евазија во Република Македонија се групираат во три групи:

Субјективни причини - лично поврзани со даночниот обврзник: даночна неписменост,

неинформираност и/или погрешна информираност за исправна примена на законските

прописи од даночната сфера, неможноста за исправна примена на даночните закони

поради пречестите и нејасни измени, промени или дополнувања во даночните законите,

даночата свест, сваќањето за правичноста на даночниот систем итн.


51

Објективни причини се големината на даночното оптоварување, начинот на

оданочување, стручната оспособеност на даночните инпектори, организацијата и

поставеноста на даночниот систем, што всушност преставува поимот, намерно и свесно

даночно затајување.

Очигледно е дека причините за “даночно затајување/незатајување“ се од субјективно –

објективна природа. Сепак, најзначајни причини коишто заземаат централно место се:

» нејасни даночни закони и правилници, како и неразбирливи упаства;

» постојани измени и дополнувања на даночните закони;

» погрешни толкувања и одговори на одредбите од даночните закони;

» даночната неписменост, неинформираност и/или погрешно толкување на даночните

закони од страна на даночните обврзници за исправна примена на даночните закони и

» подетално објаснување во даночните закони за поимот даночно затајување.


52

3.УЛОГАТА НА УПРАВАТА ЗА ЈАВНИ ПРИХОДИ ПРИ КОНТРОЛАТА И

НАПЛАТАТА НА ДАНОКОТ

Управата за јавни приходи функционира единствено на територијата на Република


Врз основа на Законот за Управата за јавни приходи, ги извршува управните и

други стручни работи кои се однесуваат на делокругот на работење, како и работи кои

произлегуваат од посебните даночни закони.

Управата за јавни приходи оперативно ја спроведува даночната политика и врши

наплата на даноци и други јавни давачки, им дава помош на даночните обврзници за

исполнување на нивните даночни обврски, го следи и анализира функционирањето на

даночниот систем и дава предлози за негово унапредување, соработува со даночни органи

од други држави и дава меѓународна правна помош во даночни предмети.

Надлежностите на Управата за јавни приходи се проширени со работите кои се

однесуваат на управувањето и извршувањето заради наплата на парични казни и трошоци

изречени во парнични, прекршочни и управни постапки во корист на Република

Македонија и на утврдувањето и наплатата на други јавни давачки доверени со закон или

по склучен договор со надоместок кој е приход на Република Македонија. 8

Посебноста на Управата за јавни приходи се манифестира преку нејзината

значајна улога во обезбедувањето средства во Буџетот на Република Македонија, кои во

зависност од надлежностите, во последните години се движат околу 70%, со што го

обезбедува остварувањето на функциите на државата.

Правната рамка за работењето на УЈП, општото даночно право и даночната

управна постапка се дефинирани во два акта - Законот за Управата за јавни приходи и

Законот за даночна постапка.

Законот за Управата за јавни приходи, кој е донесен во септември 2005 година,

претставува правна рамка која го одредува делокругот, организацијата, начинот на

вршење на работата и раководењето, како и овластувањата и одговорностите при

8 www.ujp.gov.mk


53

собирањето, евидентирањето, обработката и заштитата на податоците во врска со

работите на УЈП. Со измените и дополнувањата на Законот од јули 2008 година, се

создаде правна рамка за новата организација на УЈП по функционален модел и за промена

на статусот на вработените во „даночни службеници“.

Со Законот за даночна постапка, кој е донесен во Јануари 2006 година и со

измените и дополнувањата во периодот до 2012 година, на единствен начин се регулира:

општото даночно право, постапката на утврдување на данокот, постапката на контрола,

постапката на наплата на јавните приходи, правата и обврските на даночните обврзници,

постапката по жалба, водењето на прекршочната постапка и прекршочните одредби.

Со наведената правна рамка се обезбедува можност за засилување на

административниот капацитет за спроведување на законодавството и за борба против

одбегнување на плаќање даноци.

Управата за јавни приходи ги извршува управните и други стручни работи кои се

однесуваат особено на:

- спроведување на законите и други прописи за даноците;

- регистрација на даночните обврзници со доделување на единствен даночен број и водење

единствен регистар на даночните обврзници;

- примање на даночни пријави и внесување на даночните побарувања во даночната

евиденција;

- утврдување на даноците во согласност со закон; - инспекциски надзор во согласност со

закон; - наплата на даноците;

- водење даночна евиденција;

- враќање на повеќе или погрешно наплатен данок;

- воведување, организирање, користење и развој на единствен даночен информационен

систем;

- следење и анализирање на даночните приходи;

- следење и анализирање на примената на прописите за даноците и функционирањето на

даночниот систем;

- соработка со даночни органи на други држави и проучување на даночни системи; -

следење на примената на меѓународните договори од областа на даноците;


54

- давање меѓународна правна помош во даночни предмети;

- издавање уверенија, потврди и други документи за платени даноци;

- донесување финансиски план, програма и планови за работа;

- донесување оперативни инструкции;

- планирање и спроведување обуки за усовршување и оспособување на службениците;

- давање појаснување на даночни обврзници во примена на прописите за даноците и

обезбедување јавност во работата.

Управата за јавни приходи собира и обработува податоци за утврдените и

наплатените даноци и предлага измени во даночната политика, прописите за даноците и на

други прописи заради унапредување на даночниот систем и зголемување на ефикасноста и

ефективноста во наплатата на даноците.

3.1 ЗАДАЧИ И ФУНКЦИИ НА УПРАВАТА ЗА ЈАВНИ ПРИХОДИ

Управата за јавни приходи работите од својата надлежност ги врши согласно со

законот за УЈП, законот кој ги уредува даночните постапки и законите со кои се

уредуваат одделни видови даноци.

Управата за јавни приходи е должна, под условите пропишани со овој или со друг

закон, да ги презема сите мерки и активности што ги смета за неопходни заради

обезбедување правилна примена на законите и другите прописи за даноците.

За обезбедување на податоци потребни за вршење на работите на оданочување, секој

субјект што води службени регистри и други јавни бази на податоци е должен, на

барање на Управата за јавни приходи, да и дава податоци од службените регистри и

другите јавни бази на податоци.

Овој орган има право пред надлежниот суд кај кого е поведена постапка за статусни

измени (спојување, припојување или поделба) или други промени над даночниот

обврзник во трговскиот регистар (регистрација, пререгистрација) да иницира постапка


55

за суспендирање на отпочнување на постапката за период од 60 дена, заради

утврдување на неплатени јавни давачки. 9

Надлежниот суд пред кого е поведена која било постапка е должен за истата да ја

извести Управата за јавни приходи.

На барање на Управата за јавни приходи, податоците за вршење на работите во платниот

промет на учесникот во платниот промет, не претставуваат деловна тајна за носителот

на платен промет и е должен да ги достави во определениот рок во барањето.

Управата за јавни приходи во даночна постапка не плаќа такси, надоместоци и други

трошоци за работите кои во таа постапка и ги даваат државни органи, органи надлежни за

водење на регистри, носители на платен промет, како и судски трошоци.

Овој орган соработува со даночните управи на други земји на полето на даночното

работење, обуки на даночните службеници, унапредување на техничкиот развој и друго, во

согласност со меѓународни договори што ги ратификувала Република Македонија

Службениците на Управата за јавни приходи се овластени да спроведуваат постапки и

работи во согласност со одредбите на законот што ги уредува даночните постапки и

законот што ги уредува одделните видови даноци.

Службениците кои ги вршат работите од инспекцискиот надзор, се овластени и за:

- привремено одземање на предмети и документи кои можат во

прекршочна или кривична постапка да послужат како доказ,

- привремена забрана за вршење на дејност со запечатување на објект, опрема или

просторија во која ја врши дејноста, во согласност со закон и

- да изречат мандатна казна.

Службениците кои ги вршат работите од инспекцискиот надзор се лица со посебни

должности и овластувања, определени со овој и друг закон.

9 www.ujp.gov.mk


56

Лица со посебни должности и овластувања се и советник на директорот, раководител на

сектор во Генералната дирекција и раководител на регионална дирекција.

Овластувањата за вршење на инспекцискиот надзор и за присилна наплата се содржани

со службена легитимација.

Министерот за финансии, на предлог на директорот, ги пропишува формата,

содржината, начинот на издавање и на одземање на службената легитимација на

даночните инспектори и даночните извршители.

Службеник на Управата за јавни приходи може да преземе мерки со ставање пломба

или други даночни обележја. Пломбите и другите даночни обележја може да бидат

отстранети, сменети или уништени само од страна на службениците на Управата за

јавни приходи.

Формата и содржината на пломба и на други даночни обележја ги определува

директорот со посебен акт.

Како доказ во прекршочната и/или кривичната постапка можат да се користат

записници со факти утврдени во согласност со законот кој ги уредува даночните

постапки и со друг закон за чие спроведување е надлежна Управата за јавни приходи.

Управата за јавни приходи може да побара од Министерството за внатрешни работи

помош во спроведувањето на одредбите на овој закон или други закони за чие

спроведување е надлежна таа.

Република Македонија се соочува со проблемот на даночно затајување и измами и токму

поради тоа се преземаат соодветни активности, со цел зајакнување на капацитетите и

соработката на сите надлежни институции инволвирани во спречување и откривање на

финансискиот криминал. Особeна важност има и степеност на даночна свест и процесот

на едукација на даночните обврзници, несвесно да не бидат дел од финансискиот

криминал.

Управата за јавни приходи, вршејќи ги своите законски надлежности, многу често открива

даночни затајувања, даночни измами и разни начини и шеми на измами, а често пати во


57

лавиринтите на измами и шемите на измами се инволвирани и даночни обврзници кои не

се свесни дека се дел од измамите.

Една од клучните цели на Управата за јавни приходи е преку контролната функција да се

фокусира на најризичната категорија на даночни обврзници-измамници, а исто така и да

им помогне на совесните даночни обврзници да не станат дел од измамничките


3.2 ПРЕВЕНТИВНИ МЕРКИ ЗА СПРЕЧУВАЊЕ НА ДАНОЧНАТА ЕВАЗИЈА

Даночното оптоварување, еден од главните фактори кој придонесува за даночното

затајување, е првиот фронт на кој треба да се насочат јавните политики за да се промени

системот кој стимулира даночни измами и затајувања. Даночното оптоварување се однесува

не само на износот кој е исплатен, туку и на олеснувањето, и потешкотиите при уплаќање на

придонеси за социјално осигурување и на даноците. Прогресивното намалување на

придонесите за социјално осигурување во Македонија, приходот од рамниот данок и

данокот на добивка, како и другите мерки кои ги користи Владата на РМ чија цел е

подобрување на деловното опкружување се чекори во насока на решавање на проблемите

кои произлегуваат од преголемото даночно оптоварување. Фактот што половина од

интервјуираните деловни субјекти се согласиле дека даночниот систем е добар и

стимулативен за развој на бизнисите треба да го користи Владата на РМ како поттик да

продолжи со своите мерки и политики кои се однесуваат на даночниот систем. Сепак, треба

да се насочат дополнителни напори за позитивни стимулации и едукација за зголемување на

даночниот морал, посебно кога станува збор за микро и малите бизниси. Потребно е исто

така да се насочат напори кон намалување на процедурите преку кои се обезбедува

почитување на даночната регулатива. Реформите ќе бидат посебно тешки кога станува збор

за придонесите за социјално осигурување, кои, иако бизнисите сметаат дека се делумно

повисоки отколку што треба да бидат во споредба со другите даноци, не ги продуцираат

саканите резултати потребни за поддршка на населението во нивната трета животна доба.


58

Со цел ефикасно да се имплементираат мерките и да се подобрат оперативните капацитети

на владините установи, потребни се дополнителни истражувања на условите кои доведуваат

до постоење на скриена економија во Македонија, во генерална смисла, и поконкретно на

даночното затајување и измама, со цел да се доловат спецификите на земјата. Понатаму,

евидентно е отсуството на евалуации на различни политики, посебно за длабинска проценка

која оди над основните нумерички индикатори, што оневозможува поверодостојна проценка

на нивната ефикасност. Конечно, треба да се зајакне нивото на спроведување на

регулативите за да се предизвикаат саканите ефекти.

Владата на РМ мора да продолжи да ги реформира и да инвестира во оперативните

капацитети на Управата за јавни приходи, Финансиската полиција и Државниот пазарен

инспекторат, посебно во полето на проценка на перформансите, електронската поврзаност,

споделувањето на податоци и електронски услуги за поединци и бизниси. Истовремено мора

да се осигура дека даночното оптоварување ќе остане доволно ниско за да се одржи

константен растечки приход, стимулативно деловно опкружување, и да се употребат

поранешните искуства со политиките за да се избегне создавање на стимулации кои ќе ги

движат бизнисите и поединците кон даночно затајување и измами. Со оглед на тоа што

интервјуираните претставници на бизнисите го имаат наведено ‘високото даночно

оптоварување’ како трет најважен фактор за постоење на скриената економија (која ја одбраа

39% oд бизнис претставниците), потенцијалот за подобрувања е навистина голем.

3.3 МЕРКИ И ПРЕДЛОЗИ ЗА ПОДОБРУВАЊЕ НА УЈП ЗА ПОЕФИКАСНА

ИМПЛЕМЕНТАЦИЈА НА ДДВ

Управата за јавни приходи е најзначајниот фактор кој треба да придонеси за поефикасна

имплементација на данокот на додадена вредност. Во таа смисла неоходно е да се

преземат низа активности меѓу кои и следниве:


59

- Понатамошна децентрализација на функцијата услуги на даночни обврзници со

отворање на Мобилни даночни шалтери за општините каде не постои економска

оправданост од постоење на друг организационен облик;

- Целосна реорганизациија на функцијата Присилна наплата преку оранизирање на Центар

за складирање и впаричување на запленети движни ствари и Центар за наплата наглоби и

други јавни приходи,

- Организирање на посебна единица Даночна академија за спроведување на процесите на

редовна и системска едукација.

1. Реорганизација и специјализација на функциите

Со специјализација на вработените за посебни проблематики се очекува зголемување на

ефикасноста во зголемување на ефикасноста во остварување на работните задачи,

проширување на базата на податоци на УЈП и зголемување на степенот на наплата на

даночните приходи.

Квалитативна реорганизација и потесна специјализација на работењето на функциите,

подразбира поделба на работите и работните задачи кои се однесуваат на оданочувањето

на:

- Бизнис заедницата субјекти кои извршуваат економски стопански активности;

- Физички лица (граѓани) поединци кои остваруваат приходи по различни основи.

Потесната специјализација ќе значи и дефинирање на работите и работните задачи на

вработените на поинаков начин од една страна, на работи поврзани со следење на

стопанските активности на друштвата и работењето на јавно правните тела со што се

опфаќа работењето со даноците на промет и на добивка, и од друга страна дефинирање на

работите и работните задачи поврзани со следење на остварените приходи на граѓаните

физичките лица, со што се опфаќа работењето со персоналните даноци, социјалните

придонеси од плата, но и радиодифузната такса и изречените глоби и казни од страна на

различни органи во Република Македонија. Со интегрирање на податоците за социјалните

придонеси и персоналниот данок на даночните обврзници - граѓани, а кои произлегуваат

од пријавите за бруто плата, од Годишните даночни пријави, од годишните извештаи на

исплатувачите на приходи, а потоа и од податоците кои УЈП ги презема од други

институции и бази на податоци, ќе се оформи функционална целина за работа со даночни


60

обврзници- граѓани. Со оглед на карактеристиките на оваа цеlна груpа, ќе се воведат и

развиваат и соодветни методи на контрола.

За хармонизирање со европското законодавство и пракса, за даночните обврзници-

граѓани ќе се воведе даночен број, посебен Регистар на даночни обврзници и е-Даночно

досие.

Во рамки на Генералниот даночен инспекторат- Инспекторат за специјални контроли ќе

отпочне да функционира ИТ Форезник лабараторија и посебен организационен дел

наменет за електронско поврзување со приредувачите на посебни игра среќа и проток на

информации од нивното работење во реално време.

2. Воведување на е-Архива и е- Даночно досие

Намалување на времето и трошоците за комуникација и управување со документи во УЈП,

проширување на базата на податоци и зголемување на нивото на транспарентност и

одговорноста во работењето на секој поединец.

" е- Архива " значи електронско евидентирање, меморирање и распоредување на сите

влезни и излезни документи и регистрирање на нивното внатрешно движење. Ќе се

заврши отпочнатото проектирање на електронската архива- Документ менаџмент систем

(ДМС), проектирање на распоредување и следење на движењето на документите во УЈП,

воведување на електронски потпис за секој вработен и формирање на електронско досие

за секој даночен обврзник. За таа цел ќе се изврши скенирање на постојната хартиена

архивска граѓа и нејзино приклучување кон електронските досиеа. За ова ќе се обезбеди

нов дисковен простор за проширување на електронското чување на документите и

подигнување на капацитетот на проток на мрежата. Потребна е набавка на компјутерска

опрема и софвер за скенирање и електронско архивирање на хартиените документи. При

ставање на системот во продукција ќе се изврши едукација на вработените во сите

дирекции на Управата, даночните одделенија и даночни шалтери.

3. Унапредување на системот на внатрешна ревизија

Зајакнување на објективноста на постапувањето, особено во оперативните организациони

делови на УЈП, преку зголемување на бројот на воведени и опишани работни процедури


61

во кои се вградени внатрешни контролни механизми за одбегнување на утврдените

ризици.

Носечка активност на Единицата- Внатрешна ревизија треба биде организација и следење

на воспоставување на систем на јавна внатрешна финансиска контрола на УЈП, што значи

специфицирање на сите работни процеси, нивно мапирање, дефинирање на процедурите

во секој процес и утврдување на ризиците по нивната големина.

Единицата- Внатрешна ревизија ќе извршува нови видови ревизии- ИТ ревизија и ревизија

на интегритет, при што континуирано ќе се вршат обуки на внатрешните ревизори. За

регулирање на сите постапки, во согласност со Меѓународните стандарди за внатрешна

ревизија, ќе биде изготвено електронско досие во кое ќе се евидентираат сите активности

на ревизорите и досиеа за секоја спроведена ревизија во пропишани форми.

Главниот внатрешен ревизор и одреден број на ревизори ќе ја реализираат обврската да

стекнат сертификат за ревизори за чие издавање ќе биде надлежна комисија од

Министерството за финансии.

4. Систем на професионални стандарди

Подигнување на нивото на професионалност и интегритет на вработените

Едииницата- Професионални стандарди ќе работи на развој на методи и процедури за

превенција од корупција и за истражување на корупција и непрофесионално однесување

на вработените, за што се изврши усогласување на постоечките упатства и инструкции.

Единицата ќе се зајакне со потребен број на извршители и ќе се врши едукација на

вработените за примена на нови методи и процедури на работа, а во исто време ќе

воспостави и соработка и размена на искуства со идентични организациони делови

водруги државни органи.

5. Стратешко планирање, информирање и обезбедување на статистика за состојбите од

работењето

Подобрување на квалитетот на стратешкото планирање, понатамошно стандардизирање на

информациите за управување со функциите, за следење на успешноста во работењето на


62

поединците и посебните организациони делови и за информирање на јавноста и органите

за работењето на УЈП, во насока на зголемување на отчетноста за реализирање на нашата

мисија пред органите и јавноста.

И во следниот период се продолжува со развој на системот на планирање преку

краткорочни проекции,годишно планирање и со посебен акцент на стратешкото

планирање и процесот на изготвување на статистики за поддршка на функциите (

евиденција на податоците, архивирање/ снимање на медиуми и статистика за потребите на

функциите)

6. Развој и доградба на информатички систем

Потребно е изградба и ставање во употреба на целосно интегриран информатички систем

согласно изготвената студија, кој ќе допринесе за поедноставување и поголема

ефикасност на сите постапки во УЈП.

УЈП планира изградба на интегриран информатички систем во две фази:

- Во првата фаза - Развој на софтвер- модули за внес на даночни пријави, регистрации на

даночни обврзници, администација на корисници, даночно книговодство, е- оданочување

и набавка на дел од опрема за јакнење на хардверот.

- Во втората фаза- Равој на системи за инспекциска контрола, за присилна наплата и

статистика и за мерење на учиноци.

По изготвување на новиот ИТ систем и негово ставање во функција во фази, ќе се изврши

миграција на податоците од стариот ИТ систем, ќе се изврши тестирање на новиот систем

и обука за користење и одржување на новото информациско решение за сите вработени

согласно нивните овласувања за користење и посебните потреби. Континуирано ќе се

врши набавка на потребна компјутерска опрема, особено периферна компјутерска опрема,

изнајмување на печатари и ќе се изврши доградба на постојниот заштитен систем, набавка

на мрежна опрема,мрежно поврзувањена преостанатите даночни одделенија и даночни

шалтери, промена на застарената опрема во сите организациони делови и промена на

постојниот систем Повикувачкиот центар- Линија 198.


63

За унапредување на системот на едукација ќе се изгради софвер за е-Учење на

вработените за даночната проблематика преку ИНТРАНЕТ кој како систем на интерна

комуникација и понатаму ќе се доградува и развива.

Ќе се дефинираат работните процесии по нив ќе се развива и импементира модул за

правните работи, а во исто време ќе продолжи градбата на модулот за присилна наплата.

Претходно започнатата изградба на апликација за електронско поврзувањесо

организаторите на игри на среќа и следење на одвивање на игрите

( поврзување,комуникација, хардвер за складирање на податоци, софтвер на увид, заштита

и безбедност на системот) ќе продолжи да се доразвива и во овај плански период.

За сите нови софтверски решенија ќе се едуцираат администраторите, техничката

поддршка и крајните корисници. Последната година на планскиот период ќе се посвети на

понатамошен развој на системот за што ќе биде потребен придонес на странски

консултанти ангажирани со реализација на проектно фише:

- Подготвување на проектна документација, техничка спецификација и техничка помош за

набавка на ИТ опрема( хардвер, софтвер и обука) за Data Warehouse и нејзино

интегрирање во целосниот систем на УЈП.

- Техничка спецификација и техничка помош за набавка на ИТ опрема( хардвер, софвер и

обука) за воспоставување на електронска администрација за присилна наплата.

- Техничка помош за подобрување на системот за електронско учење во УЈП.

- Подготовка на проектна документација, техничка спецификација и техничка помош за

набавка на ИТ опрема( хардвер, софтвер, и обука) за размена на податоци за даночни

целисо земи членки на ЕУ.

- Периодична проценка на ризиците кај клучните информатички иницијативи.

7. Размена на податоци и поврзување на системот на УЈП со други институции

Зголемувањето на нивото на користење на податоците помеѓу институциите воРепублика

Македонија, со што податоците за граѓаните и за бизнисите ќе се доставуваат еднаш во

една институција, а ќче се ккористат едношалтерски во различни институциии за

раслични намени во согласност со прописите за заштита на личните податоци.


64

После воведувањето на едношалтерскиот систем за регистрација во Централниот

регистарна РМ, размената на податоци ќе се прошири со обезбедување на пристап кон

базата на податоци за Годишни сметки која ја води Централниот регистер на РМ. Во

рамки на проектитее- Услуги на ниво на Влада на РМ ( Проект на Министерството за

информатичко општество и администрација) се планираат следните електронски услуги:

- Едношалтерски систем- Подобрување и достава на податоци по службена должност меѓу

институциите,штозначи граѓанинот ќе достави само едно барањедо институциите, а тие се

должни по службена должност да ги обезбедат податоците и документите со кои

располагаат останатите државни институции.

- е- Документи- Воведување на систем преку кој граѓаните ќе можат преку интернет со

користење на електронски потпис, да ги добијат документите од државните институции.

- Меѓусебно поврзување и користење на податоци меѓу државните институции(

Интероперабилност) - сите потребни информации ќе може електронски да се добијат на

секој шалтер, со што ќе се намали повеќекратното обраќање на граѓаните од шалтер до

шалтер, како и непотребната хартиена документација.

- Понатамошен развој на системот за интероперабилност каде што сите документи и

услуги кои што ги издаваат државните институции за потребите на граѓаните ќе бидат

достапни преку Интернет.

8. Комуникација, односи со јавноста и општествена одговорност

Намалување на времето и трошоците на интерна и екстерна комуникација на УЈП,

зголемување на транспарентноста и јакнење на организацискиот имиџ на УЈП во јавноста,

како и поттикнување на позитивно влијание врз животната средина и различни целни

групи од општествената заедница.

Подобрување на комуникацијата информирањето ( екстерна и внатре-организациска), со

понатамошно зајакнување на капацитетите на Канцеларијата за односи со јавноста и

комуникација и воведување на нови и развој на постојните е- алатки, кои ќе овозможат

целосна информираност на вработените и поврзување на организационите единици на

УЈП, како и брз и лесен пристап и дистрибуција на даночни информации до јавноста и

целните групи на национално и локално ниво.

Јавниот интерес е единствен интерес на делување на Управата за јавни приходи.


65

Токму раководена од основните начела на нашето општествено делување УЈП отпочна со

имплементирање на програми и активности- хуманитарни и крводарителски акции,

подигнување на свеста за заштита на животната средина..., преку кои позитивно ќе влијае

на животната средина, клиентите и ќе покажеме грижа кон вработените, кон заедницата и

кон други целни групи на јавната сфера.

Засилувањето на механизмите за наплата на јавните приходи преку воведување на нови

програми за намалување на сивата економија и проширување на базата за оданочување,

поаѓајки од уставниот принцип дека ,, секој треба да плаќа данок и други јавни давачки и

да учествува во намирувањето на јавните расходи на начин утврден со закон.

Зголемувањето на доброволното пријавување и плаќање, точноста на податоците и

намалувањето на задоцнетата наплата на даноци треба да биде едне од главните

приоритети за кои треба да се заснова работењето на Управата за јавни приходи. Со цел да

се зголеми обемот на доброволното пријавување и плаќање на даноците потребно е од

страна на Управата за јавни приходи да бидат предложени иницијативи и предлози до

Министерството за финансии за измена на даночните прописи за утврдување на данок со

самооданочување, чие донесување потоа треба да предизвика промена на даночните

пријави и промена на работните постапки.

Со цел да се постигне подигнување на квалитетот и ефикасноста во работењето, а пред се

еднакво постапување во сите организациони делови потребно е Управата за јавни приходи

да воведе повисоки стандарди за работа и изедначеност на процесите на работа во сите

организациони делови на УЈП, преку пренесување и имплементирање на најдобрите

практики во секоја средина, воедначување на процесите за работа, реалокација на

човечките ресурси за да се постигне нивна искористеност и подобар квалитет на работа.

Со развојот на системот за центализирана обработка на даночни пријави и централизирано

печатење на решенија и други даночни акти ќе се овозможи прераспоредување на кадарот

во суштински функции на анализа на податоците за утврдување и наплата на даноци и ќе

се овозможи воведување на нови методи за информирање и опоменување за плаќање на

долговите пред присилна наплата.

Со зголемувањето на бројот на регистрирани даночни обврзници ќе се намали сивата

економија. Како еден сегмент во намалувањето на сивата економија, ќе се работи на

развивање на методи за откривање на нерегистрираните даночни обврзници и нивно


66

вклучување во редовните законски текови. За таа цел потребно е да се зајакне соработката

со другите инспекциски органи преку зголемување на бројот на заеднички контроли,

особено во соработка со Државниот пазарен инспекторат, Министерството за внатрешни

работи и други инспекциски органи, и ќе се воспоставуваат методи за утврдување на

даночните обврски на таквите субјекти.

Потребно е да се зајакне капацитетот на Даночниот инспекторат а со тоа ќе се зајакне

борбата против затајување данок на ризичните даночни обврзници. Стратегијата треба да

биде насочена на организациски, кадровски итехнички развој на Инспекторатот за

специјални контроли и ИТ Форензик лабараторијата.

Управата за јавни приходи за да може да постигне поголема ефикасност и економичност

во службените постапки треба да делува превентивно и проактивно преку намалување на

конфликтите меѓу Управата и даночните обврзници кои може да се појават при одложено

утврдување на даночна неусогласеност, едукација на даночните обврзници, а во исто

време надградба и проширување на знаењето на вработените.

Управата за јавни приходи треба да води постојана стратегија за наплата на долговите,

зголемување на износите на наплатеините долгови и намалување на трошоците за

присилна наплата. За таа цел УЈП воведе e aukcii за наплата на даночните долгови преку

продажба на запленетите добра и изработка на извештаи за резултатите од одржаните

аукции. Ќе се врши структуирање на долговите понаплатливост и воведување на

евиденција на ненаплатливи долгови, и ќе се отпочне со изготвување на Годишни планови

за целните износи за наплата на долговите по Регионални дирекции. За еефикасно

работење потребно е да се воспостави електронска комуникација за преземање на

податоци од Централнииот регистар на РМ, Заложниот регистар и од Агенцијата за

катастар и недвижности.

Исто така како главен приоритет на УЈП треба да биде развојот на центарот за наплата на

глоби и други јавни приходи.

Со преземањето наплатата на глобите и трошоците изречени во парничните,

прекршочните, кривичните и управните постапки, изречени од судовите и другите

прекршочни органи во надлежност на УЈП, се очекува зголемување на ефикасноста во

наплатата на казните. Иако центарот за наплата на глоби и други јавни приходи


67

функционира од 2012 година, континуирано треба да се вршии негово кадровско

доекипирање и обука на новоназначените лица.

Интегрираниот автоматски систем за постојана електронска комуникација на даночните

обврзници со УЈП ( ГПРС) треба да биде исто така голем приоритет во фунционирањето

на Управата за јавни приходи. Добивање на брзи и точни информации за извршениот

готовински промет кај даночните обвзници, со што ќе се намали потребата од директни

контроли кај бизнисите од и од ангажирање на човечките капацитетина УЈП кои ќе се

насочат кон посуштествени контроли.

Со воведувањетона Интегриран автоматски систем за постојана електронска комуникација

на УЈП со даночните обврзници кои поседуваат систем на фискална опрема, ќе се

заокружи процесот на фискализација во Република Македонија и ќе се зголеми

ефикасноста и ефективноста на УЈП со следењето на готовинскиот промет. Интегриран

автоматски систем подразбира поставување и инсталирање на ГПРС уреди на

поединечната опрема кај даночните обврзници и набавка на сооедветна ИТ опрема во УЈП

за прифаќање, евидентирање, анализа и известување за преземените податоци.

Управувањето со усогласеност ( ризик) - Од воведувањето на специјализирана стратегија

за управување со различни категории обврзници се очекува зголемување на

самооданочувањето и намалување на ризиците за даночните приходи.

Управата за јавни приходи треба да воведе системски пристап во управувањето со

различни категории на даночни обврзници, односно со ризиците кои тие ги

предизвикуваат во даночниот систем. За таа цел ќе се утврдат најважните ризици и

нивните носители и треба да се изготви Годишен план за управување со усогласеноста.

По дефинирање на ризиците за секоја категорија на даночни обврзници и опкружувањето

што е карактеристично за нив или за периодот ќе се утврдат активностите за усогласување

кои треба да бидат преземени во следната година, носителите на тие активности, роковите

за извршување и очекуваните резултати.

За постигнување подобар ефект од воведувањето на овој систем на работа треба да се

одржуваат работилници со странски експерти кои ќе ги пренесат најдобрите искуства, по

што ќе се изготви Акциски план за постапување.


68

Поголемиот степен на доброволно пријавување на даноците преку подобрување на

услугите кон даночните обврзници и понатамошно јакнење на нивната доверба во УЈП

како професионална институција, подготвена да им помогне и ефикасно да ги решава

даночните работи.

За да се оствари целта за зголемување на бројот на навремени и точни даночни пријави и

на плаќањето на даноците потребно е да се изготвуваат публикации и други материјали

наменети за информирање на различни целни групи, одржување на семинари и други

едукативни и информативни средби со даночните обврзници и други интересни групи.

УЈП треба да продолжи со едукација на младите во рамките на средното и високото

образование преку Проект ,, фискална едукација на младите,,

Согласно структурата на даночните обврзници во секоја посебна општина треба да се

воведе план и програма за едукација на населението преку даночните шалтери на УЈП.

Особено внимание треба да се посвети на едукација и информираноста на новооснованите

деловни субјекти.

За остварување на поголема и подобра доверба од страна на даночните обврзници кон

Управата за јавни приходи потребно е да има поголема бизнискратија наместо

бирократија затоа што администрацијата постои за граѓаните, а не граѓаните за

администрацијата. Услужната ориентираност значи широка поддршка на даночните

обврзници во остварување на нивните обврски со најмали административни трошоци и

ангажирања. Во таа смисла потребно е да се продолжи Регулаторната гилотина, во која ќе

се обезбеди поедноставување на постапките, скратување на роковите за извршување,

имплементирање на правото ,, молчењето е одобрување,, За односот на вработените по

дефинираните задачи, УЈП треба да ги резлизираат проектите: Граѓанинот пред се, Оцени

ја администрацијата, Барометар на квалитет итн.

Управата за јавни приходи треба да води сметка за зголемување на користењето на е

услугите, а особено зголемување на бројот на елктронски доставени даночни пријави.

Оваа мерка значи продолжување на процесот на развивање на методите на електронска

комуникација со даночните обврзници во сите области на работењето на УЈП. Особен

интерес е зголемување на бројот на даночни обврзници, особено средни и мали даночни

обврзници и граѓани, кои ги доставуваат даночните пријави по електронски пат, за што

треба да се води интензивна кампања и едукација. Управата за јавни приходи треба да


69

воведе систем на нумерирање на ДДВ фактурите ( е ДДВ и можност за аплицирање за

уверенија за платени даноци и уверенија за остарен приход како нова услуга. 10

Со посветување на грижа за вработените и создавањето на едуциран професионален кадар

ќе се овозможи УЈП да стане посакувано место за работа за луѓе со високи потенцијали

кои ќе говложат целиот свој капацитет во унапредување на работењето на Управата. Тоа

може да се постигне преку остварување на две цели и тоа:

1. Подобрување на структурата и праведно наградување на вработените и зголемување на

човечките ресурси на УЈП. Со реализирање на програмите за вработување на млади

високо едуцирани кадри и со системот на прераспоредување на вработените ќе се делува

на квалитетот и ефикасноста на работењето на УЈП. Ќе се воведи систем на оценување на

вработените согласно Методологијата за оценување на учиноците во УЈП, ќе се

воспостави модел на мотивација и наградување според резултатите од работењето и ќе се

унапредат и следат мерките и стандардите за учинок.

2. Организирање системска едукација на вработените и тоа преку воспоставување на

размена на меѓународни искуства преку Регионалната даночна академија.

Управата за јавни приходи треба да ја интензивира соработката со меѓународната

заедница преку размена на податоци и искуства на меѓународно ниво и забрзување на

процесот на модернизација на УЈП и изедначување со европските практики.

Поинтензивна соработка може да се реализира преку:

1. Одбенување на двојното оданочување или неоданочување и размена на податоци за

даночни измами преку зголемување на бројот на потпишани и ратификувани меѓународни

договори, но и билатерални договори по кои се постапува и се разменуваат неопходни

податоци потребни за борба против даночните измами и избегнувањето плаќање данок.

2. Размена на податоци за ДДВ во рамките на ЕУ.

3. Соработка со меѓународни институции, организации и со даночни администрации преку

пренесување искуства и намалување на даночните измами со меѓународна заднина.

4. Евроинтегративен процес преку приближување на УЈП до стандардите на работа кои се

применуваат во даночните администрации на земјите членки на ЕУ и придонес на

севкупните активности на земјата во процесите на побрза ЕУ интеграција.

10

www.ujp.gov.mk


70

4.ЗАКЛУЧОК

Во согласност со методологијата за научноистражувачка активност, завршниот дел од

магистерскиот труд, всушност е синтентизирање на заклучоците што произлегоа од

проучувањето и анализата на оваа истражувана проблематика.

1. Данокот на додадена вредност претставува значаен инструмент преку кој што се

мобилизираат огромни средства во буџетот. Овој данок пресметан е данок којшто се плаќа

во сите фази на производниот и прометниот циклус, со тоа што во секоја фаза се

оданочува само износот на додадената вредност. Имено, оданочувањето на додадената

вредност се применува во производните, големопродажните и малопродажните


2. Следењето на даночната процедура е обезбедено преку користење на влезни и

излезни фактури, со којашто се евидентира прометот. За да се обезбедат исти услови на

стопанисување и избегнување на погрешно распоредување на средствата, оданочувањето

на додатната вредност се применува подеднакво како на домашните така и на увезените

производи. Бидејќи ДДВ се пресметува во сите фази на производството и распределбата,

односно со оглед дека данокот се пресметува и плаќа од сите економски субјекти, со

негова примена се создаваат еднакви конкурентски услови на пазарот.

3. Примената на ДДВ започна во Франција во 1954 година а денес се применува во

сите земји членки на Европската Унија. Во земјите на ЕУ егзистираат различен број

даночни стапки и тоа: во Велика Британија и Данска се применува една даночна стапка, во

Германија и Холандија две стапки, во Ирска, Грција, Луксембург и Португалија три

даночни стапки, во Франција и Италија четири, а во Белгија дури шест. Заради тоа

Европската унија во 1993 година донесе Одлука за хармонизација на даночните стапки и

воведување на стандардни и повластени стапки за сите членки на Унијата. Меѓутоа,

заради сложеноста на проблемот, се уште не е постигната координација во бројот на

даночните стапки и нивната висина меѓу членките на Унијата, па затоа овие држави и

натаму самостојно ја одредуваат висината на даночните стапки.

4. Данокот на додадена вредност во Република Македонија е воведен со посебен

закон од 1 април 2000 година и претставува доближување до стандардните решенија во

даночните системи на земјите на ЕУ. Законот за ДДВ е во согласност со Шестата


71

директива, која се однесува на ДДВ и е целосно компатибилен со европскиот модел. Со

воведувањето на ДДВ се зголеми економската неутралност во оданочувањето на

потрошувачката, се прошири опфатот на добрата и услугите чијшто промет се оданочува,

се намалија можностите за даночна евазија и значително се подобрија фискалните ефекти.

ДДВ претставува општ потрошувачки данок што се пресметува и плаќа во сите фази на

производството и трговијата, како и во целокупниот услужен сектор.

5. Данокот на додадена вредност од фискален аспект претставува најиздашен извор

на приход на државната каса. Овој данок има особено значајна предност во однос на

останатите форми на данок на промет, бидејќи ја намалува или во целост ја елиминира

можната евазија на плаќањето данок, затоа што сите даночни обврзници во прометот се

заинтересирани за рефундација на ДДВ, што тие го платиле на инпутот на своите набавки.

И покрај рамномерноста и правичноста на овој данок секојдневно сме сведоци на

различни појави на даночни скандали за даночно затајување, односно избегнување на

обврската за плаќање на ДДВ од страна на даночните обврзници. Даночните обврзници се

обидуваат да ги избегнат плаќањата на даночните обврски преку криење на приходите,

остварени во нашата држава, во “Offshore“ банки, брокерски сметки или преку користење

на номиниран субјект.

6. Република Македонија се соочува со проблемот на даночно затајување и измами и

токму поради тоа се преземаат соодветни активности, со цел зајакнување на капацитетите

и соработката на сите надлежни институции инволвирани во спречување и откривање на

финансискиот криминал. Управата за јавни приходи, вршејќи ги своите законски

надлежности, многу често открива даночни затајувања, даночни измами и разни начини и

шеми на измами, а често пати во лавиринтите на измами и во шемите на измами се

инволвирани и даночни обврзници кои не се свесни дека се дел од измамите.

7. Управата за јавни приходи е најзначајниот фактор кој треба да придонеси за

поефикасна имплементација на данокот на додадена вредност во Република Македонија.

Токму затоа УЈП треба да го зајакнува административниот капацитет и да ги подигни

квалитетните стандарди на работењето преку висок степен на компјутеризација на

работните процеси, давање услуги кон даночните обврзници и со систематска и современа

едукација на вработените, да ги поедноставни даночни постапки за навремено и точно

исполнување на обврските, да ја зголеми ефикасноста во борбата против неплаќачите и


72

затајувачите на данокот на додадена вредност, односно да ги имплементира меѓунардните

стандарди за квалитет во извршувањето на функциите.


73

КОРИСТЕНА ЛИТЕРАТУРА

ЛИТЕРАТУРА 1. Agenda 2000, 1999 - ”Interinstitutional Agreement of 6 May 1999 between the

European Parlament, +the Council and the Commission on budgetary discipline and improvement of the

budgetary procedure”. Official Journal of the European Communities, C173. Availablefrom:

(http://europa.eu.int/eur- ex/pri/en/oj/dat/1999/c_172/c_17219990_618en00010022.pdf

2. Аndrei Greci-Flat Tax-the British Case-Adam Smit(2004) Institut-London.

3. Алка Обадиќ (2005). Координација економских политика и фискални критерији конвергенције у

процесу проширенја ЕУ, Зборник Економског факултета у Загребу, година 3.

4. Artis M. J. and Lee N., The Economics of the European Union. Oxford University Press, 1997.

5. Baldwin, R. and Wyplosz, Ch., 2006. “The Economics of European Integration”, New York: The

McGraw-Hill.

6. Birman, I. (1/1990),The Budget Jap, Excess Money and Reform, Communist Economies.

7. Barry, F. (2001), Fiskal policy in EMU, U E.Pentecost & van Poeck, A.(ed.), European Monetary

Integration, Aldershot:Edvard Elgar.

8. Bogoev Ksente (1964), Fiskalna politika, UKIM, Ekonomski fakultet – Skopje.

9. Богоев, К. - Атанасовски Ж. (1992), Концепција за нов даночен систем на Република Македонија,

МФ, Скопје.

10. Budimir Stakic, Slobodan Barac (2009), Javni finansije, Beograd.

11. Budimir Stakic, Slobodan Barac (2008), Javni finansije - praktikum,Beograd.

12. Budimir Stakic, Slobodan Barac (2010), Medjunarodne finansije, Beograd.

13. Davis, E.H. and J.A. Kay (1985), Extending the VAT base: Problems and Possibilities, Fiscal Studies 6,

pp. 1-16.

14. Динка Антиќ (2011), Студија о импликацијама диференцираних стопа ПДВ у БИХ, Бања Лука.

15. European Tax Handbook, IBFD, Amsterdam. 16. European Commission: A European Economic

Recovery Plan, November, 2008.

17. European Commission (2010), Green Paper on the future of VAT: towards a simpler, more robust

and efficient VAT system, COM (2010) 695 final. 143

18. European Commission, ‘VAT rates applying in the Member States of the European Community at 1

May 1999’, Taxation and Customs Union DG, ref. 292/99.


74

19. European Commission (2010i), Memorandum of understanding between Greece and the EC, the ECB

and the IMF on Specific Economic Policy Conditionality.

20. Fabrizio Barca (2009), An Agenda for a Reformed Cohesion Policy.

21. Vitek, L: Porezna konkurencija I njezin utjecaj na inozemna ulaganja, Financijska praksa br.22/1998,

Zagreb.

22. Gordana Ilic-Popov (2001), Poreska politika EU, Centar za antikriznu akciju, Beograd. 23. Harrop, J.,

2004.“The development of EU budgetary measures and the rise of stru-ctural funding” in M. Baimbridge

and P. Whyman, eds. Fiscal Federalism and European Economic Integration. London: Routledge, 69-82.

24. Holmes, P. (1999), “The political economy of the European integration process” in D. A. Dyker, ed.

The European Economy. New York: Addison Wesley Longman, 43-63. 25. Helena Blazic (2006),

Usporedni porezni sustavi-oporezivanje dohotka I dobiti, Ekonomski fakultet, Rieka. 26. Harvey

S.Rosen,Ted Gayer, Javni finansii. 27. H.Simovic (2005), Fiskalna politika u EU I pakt o stabilnosti I rastu,

Zbornik, Ekonomskog fakulteta u Zagrebu, godina 3. 28. Jasic, Z. (2002). ”Finansiski aspekti prosirenja

Europske unije”. Racunovodstvo, revizija i finansije,12(3),120-126. 29. Javor, Lj. (2009), Izmjena direktive

2006/112/EZ u vezi s primjenom sniženih poreznih stopa, Računovodstvo, revizija i financije, 8, Zagreb.

30. Javor, Lj. (2004), Ubiranje PDV-a na jedinstvenom europskom tržištu, Računovodstvo i financije, 11,

Zagreb. 31. Javor, Lj. (2004), Stope PDV-a u zemljama Europske unije s osvrtom na stope u Republici

Hrvatskoj, Suvremeno poduzetništvo, 2, Zagreb. 32. Jovanovic Ana (2008), Fiskalna harmonizacija u

Evropskoj uniju, Ekonomika- SVEN, Nis. 33. Joseph Rosemberg, Eric Toder (2010), Efects of imposing a

value-added tax to replace payroll taxes or corporate taxes, March 18. 144 34. Jurkovic Pero (1977),

Fiskalna politika u ekonomskoj teorii I praksi, Informator, Zagreb. 35. Крсте Шајноски (2011),

Монетарна економија, Универзитет „Гоце Делчев” - Штип. 36. Mato Grgic, Vlatka Bilas, Hrvoje

Simovic (2006), Finansijska liberalizacija, monetarna I fiskalna politika Ekonomske Unije, Ekonomski

fakultet, Zagreb. 37. Mijatović, N. (2009), Stope poreza na dodanu vrijednost u Europskoj uniji na dan 1.

siječnja 2009 godine, Radno pravo, 2, Zagreb. 38. Miroslav N.Jovanovic, Evropska еkonomska integracija,

Ekonomski fakultet, Beograd. 39. Popovic Dejan (1995), Ekonomija oporezivanja I poresko pravo, Pravni

fakultet, Beograd. 40. Predrag Goranovic (2008), Javne finansije, Vlada Crne Gore.

41. Raicevic Bozidar-Danok na dodadena vrednost-teoretski I prakticni aspekti, Ekonomska analiza br.

160 Januari 2004-Mart 2004.

42. Raičević, B.(2008), Javne finansije, Centar za izdavačku delatnost Ekonomskog fakulteta, Beograd,

2008 godine.

43. Raicevic Bozidar (2005), Javne finansije, Centar za izdavacku delatnost Ekonomskog fakulteta u

Beogradu, prvo izdanje, Beograd.

44. Roller, D.; Roller, M. (1998): Porez na dodanu vrijednost i drugi porezi na promet , Informator,

Zagreb.


75

45. Tadin, H (2009): Porezna konkurencija ili harmonizacija poreza drzava clanica Evropske unije,

Ekonomija 16 (2), Zagreb.

46. Tait, A.A., (1988), Value Added Tax: International Practice and Problems, International Monetary

Found, Washington.

47. Vinko Kandzija (2010), Evropska fiskalna politika I buxet na EU, Ekonomski fakultet, Rijeka.

48. Willem Molle (Ekonomija na evropska integracija, četvrto izdanie). 4

9. Zivko Atanasovski (2004), Javni finansii, Ekonomski fakultet, Skopje. 50. Јован Пејковски, Европски

монетарен систем и монетарна политика, Универзитет „Гоце Делчев“ - Штип, Економски факултет-

Штип. 51. Marina Kesner Skreb, Daniela Kulis (2010), Porezni vodic za 145 gradjane, Institut javne

finansije, Zagreb. 52. Sixth Council Directive – Consolidated text (2004), Office for Official Publications

ofthe European Communities.77/388/EEC, zaključno s 2004/15/EC. 53. Sonja Sindori, Lana Pogacic,

Problematika utvrdjivanja broja i visine stopa porezu na dodanu vrednost. 54. Tahing Profits in a Global

Economy, OECD, Paris,1991.

55. A retrospective evaluation of elements of the EU VAT system Final report.

56. European Commission (2011), Taxation trends in the European Union.

57. TAXUD/2010/DE/328 FWC No. TAXUD/2010/CC/104 : European Commission, TAXUD.

58. Šimović, J. (2004), Mjesto i uloga nulte stope u sustavu PDV-a, Hrvatska pravna revija, 6, Zagreb.

ЗАКОНИ

Закон за данокот на додадена вредност -пречистен текст ( „Службен весник на РМ

“ бр. 177/2014)

Закон за изменување и дополнување на Законот за данокот на додадена

вредност ( „Службен весник на РМ“ бр. 129/2015)

Закон за изменување и дополнување на Законот за данокот на додадена

вредност ( „ Службен весник на РМ “ бр.129/2015

Закон за изменување и дополнување на Законот за данокот на додадена вредност

( Службен весник на РМ бр. 15/2015)

Закон за изменување и дополнување на законот за данокот на додадена вредност

( Службен весник на РМ бр.12/2014)

http://www.finance.gov.mk/files/u8/zakon_ddv_precisten.pdf

http://www.finance.gov.mk/files/u8/zakon_ddv_precisten.pdf

http://www.finance.gov.mk/files/u8/ddv_159_1.pdf




http://www.finance.gov.mk/files/u8/DDV%2015-15.pdf

http://www.finance.gov.mk/files/u8/DDV%2015-15.pdf

http://www.finance.gov.mk/files/u8/Zakon%20za%20DDV_Sl.%20vesnik-12_2014.pdf

http://www.finance.gov.mk/files/u8/Zakon%20za%20DDV_Sl.%20vesnik-12_2014.pdf


76





Одлука за определување на добрата и услугите кои подлежат на повластена

стапка на данокот на додадена вредност

Одлука за дополнување на Одлуката за определување на добрата и услугите кои

подлежат на повластена стапка на данокот на додадена вредност ( Службен

весник на РМ бр.117/2014)

Одлука за определување на добрата и услугите за кои даночен должник е

даночниот обврзник кон кого е извршен промет од страна на друг даночен

обврзник (Службен весник на РМ бр.45/2014)

Одлука за тежината на златото во форма на прачки или плочки прифатена на

пазарите на благородни метали и видовите на златни монети кои претставуваат

инвестициско злато (Службен весник на РМ бр.57/2014)

Правилник за спроведување на Законот за данокот на додадена вредност

Правилник за изменување на Правилникот за спроведување на Законот за

данокот на додадена вредност ( „Службен весник на РМ“ бр.142/2015)

Правилник за формата и содржината на пријавата за регистрација за данокот на

додадена вредност (Службен весник на РМ бр.166/2010)

Правилник за формата и содржината на даночната пријава на данокот на

додадена вредност (Службен весник на РМ бр.46/2014)

Правилник за начинот на примена на Законот за данокот на додадена вредност кај

лица со сопственичка, организациска или управувачка поврзаност кои можат или

на кои им е наложено да се регистрираат како еден даночен обврзник иобразец

ДДВ-01/ПЛ

http://www.finance.gov.mk/files/u8/ddv_Zakon-%20izmena112_2014_3.pdf

http://www.finance.gov.mk/files/u8/ddv_Zakon-%20izmena112_2014_3.pdf

http://www.finance.gov.mk/files/u8/DDV%20_zakon%20130-14_1.pdf

http://www.finance.gov.mk/files/u8/DDV%20_zakon%20130-14_1.pdf

http://www.finance.gov.mk/files/u8/v_odluka_precistena_so_sl_vesnik_147_od_2012.pdf

http://www.finance.gov.mk/files/u8/v_odluka_precistena_so_sl_vesnik_147_od_2012.pdf

http://www.finance.gov.mk/files/u8/odluka_ddv_117_2014_0.pdf



http://www.finance.gov.mk/files/u8/odluka_reverse_gradeznis.pdf



http://www.finance.gov.mk/files/u8/Odluka_DDV_ZlatoSl-Vesnik-57%20od%202014.pdf



http://www.finance.gov.mk/files/u8/pravilnik_ddv.pdf

http://www.finance.gov.mk/files/u8/pravil_ddv_142.pdf

http://www.finance.gov.mk/files/u8/pravil_ddv_142.pdf

http://www.finance.gov.mk/files/u8/pravi_ddv_registracija_0.pdf

http://www.finance.gov.mk/files/u8/pravi_ddv_registracija_0.pdf

http://www.finance.gov.mk/files/u8/pravil_ddv_prijava.pdf

http://www.finance.gov.mk/files/u8/pravil_ddv_prijava.pdf

http://www.finance.gov.mk/files/u8/pravilnik_povrzani_subjekti.pdf



http://www.finance.gov.mk/files/u8/obrazec_ddv_01.pdf

http://www.finance.gov.mk/files/u8/obrazec_ddv_01.pdf


77

Правилник за формата и содржината на извештајот за извршените промети на

добра и услуги за кои даночен должник е даночниот обврзник кон кого е извршен

прометот (Службен весник на РМ бр.46/2014)

Правилник за содржината и на начинот на водење на евиденцијата за промети на

инвестициско злато (Службен весник на РМ бр.46/2014)

Правилник за начинот на спроведување на даночните поттикнувања при промет

на добра и услуги од давателот кон примателот на донацијата, извршен за

реализација на донација од јавен интерес, како и формата и содржината на

барањето за враќање на на данокот на додадена вредност на вршителот на

прометот, при промет на добра и услуги од давателот кон примателот на

донацијата како и потребната документација (Службен весник на РМ бр.

78/2014) и Образец ЗДС/ДУ-ДДВ

Правилник за начинот на спроведување на даночнотое поттикнување кога

примател на донација добива финансиски средства и истите ги користи за

плаќање на набавки на добра и услуги со цел за реализација на јавниот интерес,

како и формата и содржината на барањето за враќање на данокот на додадена

вредност на вршителот на прометот, кога примател на донација добива

финансиски средства и истите ги користи за плаќање на набавки на добра и

услуги како и потребната документација (Службен весник на РМ бр.

78/2014) и Образец ЗДС/ФС-ДДВ

Правилник за спроведување на ослободувањето од царина и други давачки,

акциза и данок на додадена вредност (ДДВ), при увоз на добра-стоки и за

обезбедување средства за плаќање на акциза и ДДВ за прометот на добра и

услуги во земјата, потребни за реализирање на проекти финансирани со парични

средства на странски донатори, образец А1-П и образец А3-П

Правилник за начинот на спроведување на ослободување од плаќање на увозни

давачки, данок на додадена вредност и акцизи при увоз на добра-стоки наменети

за реализација на проект кој се финасиран со парични средства добиени врз

основа на договор за донација, склучен меѓу Република Македонија и странски

донатори во кој договое е предвидено дека со добиените парични средства нема

да се плаќаат увозни давачки, даноци и акцизи како и формата и содржината на

http://www.finance.gov.mk/files/u8/prav_izvestaj_dan.dolznik.pdf



http://www.finance.gov.mk/files/u8/pravil_evidencija_zlato.pdf

http://www.finance.gov.mk/files/u8/pravil_evidencija_zlato.pdf

http://www.finance.gov.mk/files/u8/Pravilnik-cl%2015-Don_Sponz_%20Sl%20Ves%2078%20od%202014.pdf







http://www.finance.gov.mk/files/u8/obrazec%20-zds-du-ddv.doc

http://www.finance.gov.mk/files/u8/Pravilnik%20cl%2015%20a%20Don%20i%20Sponz%20Sl%20Ves%2078%20od%202014.pdf








http://www.finance.gov.mk/files/u8/Obrazec_ZDS_FS-DDV.doc

http://www.finance.gov.mk/files/u8/pravilnik_donacii_mk.pdf





http://www.finance.gov.mk/files/u8/a1_p.pdf

http://www.finance.gov.mk/files/u8/a3_p.pdf

http://www.finance.gov.mk/files/u8/pravilnik_%20clen_%2027-%20b_uvoz_%20ddv_0.pdf







78

барањето за остварување на ослободувањето како и потребната документација

(Службен весник на РМ бр.98/2014) и Образец А1-П/СД, Образец А1-П/СД

Правилник за начинот на спроведување на даночното ослободување од плаќање

на данок на додадена вредност на промет на добра и услуги за реализација на

проект кој е финасиран со парични средства добиени врз основа на договор за

донација, склучен помеѓу Република Македонија и странски донатор во кој е

предвидено дека со добиените парични средства нема да се плаќаат даноци

(Службен весник на РМ бр. 98/2014)

Правилник за формата и содржината на фактурата, формата и содржината на

пријавата, начинот на пријавување на прометот, содржината на евиденцијата на

фактури која ја води надлежен даночен орган како и формата и содржината на

евиденцијата за примени фактури која ја води примателот на прометот за цели на

спроведување на даночното ослободување од плаќање на данок на додадена

вредност на промет на добра и услуги наменети за реализација на проект кој е

финасиран со парични средства добиени врз основа на договор за донација,

склучен помеѓу Република Македонија и странски донатор во кој е предвидено

дека со добиените парични средства нема да се плаќаат даноци (Службен весник

на РМ бр. 98/2014)

Упатство за начинот на спроведување на ослободувањето од царина и други

давачки, акциза и данок на додадена вредност (ДДВ), при увоз на добра-стоки и за

обезбедување на средства за плаќање на акциза и ДДВ за прометот на добра и

услуги во земјата, потребни за реализирање на проекти финансирани со парични

неповратни средства на странски донатори,

Упатство за изменување и дополнување на Упатството за начинот на

спроведување на ослободувањето од царина и други давачки, акциза и данок на

додадена вредност (ДДВ), при увоз на добра-стоки и за обезбедување на

средства за плаќање на акциза и ДДВ за прометот на добра и услуги во земјата,

потребни за реализирање на проекти финансирани со парични неповратни

средства на странски донатори (се применува од 1 јануари 2010 година, а

членовите 2 и 3 на ова упатство ќе се применуваат од 1 јули 2010 година за

прометите извршени заклучно со 31 декември 2009 година за регистрираните

проекти)



http://www.finance.gov.mk/files/u8/Obrazec%20a1-P%20SD_0.pdf

http://www.finance.gov.mk/files/u8/Obrazec%20a1-P%20SD-objaven%20sl%20vesnik_0.doc

http://www.finance.gov.mk/files/u8/Pravilnik%20clen%2024a.pdf






http://www.finance.gov.mk/files/u8/Pravilnik%20za%20clen%2053a.pdf










http://www.finance.gov.mk/files/u8/upatstvo_donacii_mk.pdf





http://www.finance.gov.mk/files/u8/upatstvo_donacii_proekti_2009.pdf







79

Извадок од Поглавје 21 од Упатството за примена на законот за данокот на

додадена вредност

Правилник за формата и содржината на барањето заради недонесување на

решение за прифаќање на пријавата за регистрација за данокот на додадена

вредност, односно недонесување на решение за одбивање на пријавата за

регистрација за данокот на додадена вредност

Правилник за формата и содржината на барањето заради недонесување на

решение за прифаќање на пријавата за отповикување на регистрацијата за

данокот на додадена вредност, односно недонесување на решение за одбивање

на пријавата за отповикување на регистрацијата за данокот на додадена вредност

http://www.finance.gov.mk/files/u8/Izvadok%20od%20Poglavje%2021%20od%20Upatstvoto%20za%20primena%20na%20Zakonot%20za%20danokot%20na%20dodadena%20vrednost.pdf

http://www.finance.gov.mk/files/u8/Izvadok%20od%20Poglavje%2021%20od%20Upatstvoto%20za%20primena%20na%20Zakonot%20za%20danokot%20na%20dodadena%20vrednost.pdf

http://www.finance.gov.mk/files/u8/PRAVILNIK-4_0.pdf




http://www.finance.gov.mk/files/u8/PRAVILNIK-8.pdf




РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА...

Documents