1

พุ�ทธวิ�ธ�ชนะควิามโกรธ

รวิบรวิมเร�ยบเร�ยงโดย

ธม�มวิฑฺ�โฒ ภิ�ก�ขุ�

น.ธ.เอก , วิศ.บ . (จุ�ฬาฯ ), M.S. (Computer) วิ!ดโสมน!สวิ�หาร กร�งเทพุมหานคร

ISBN: 974-85767-4-4

พุ�มพุ$คร!%งท�& ๑ ก�มภิาพุ!นธ$ ๒๕๓๕ พุ�มพุ$คร!%งท�& ๕ เมษายน ๒๕๔๑ (แก.ไขุ)

พุ�มพุ$คร!%งท�& ๒ พุฤศจุ�กายน ๒๕๓๗ (แก.ไขุเพุ�&มเติ�ม) พุ�มพุ$คร!%งท�& ๖ กรกฎาคม ๒๕๔๒

พุ�มพุ$คร!%งท�& ๓ พุฤษภิาคม ๒๕๓๙ (แก.ไขุ) พุ�มพุ$คร!%งท�& ๗ ธ!นวิาคม ๒๕๔๒ (แก.ไขุ , เพุ�&ม-ลด) พุ�มพุ$คร!%งท�& ๔ มกราคม ๒๕๔๑

สารบ!ญ

* ล!กษณะขุองควิามโกรธ * พุระปฏิ�มาย!งราค�น * ผู้=.ให.ย?อมผู้=กไมติร�ไวิ.ได.

* ล@าด!บขุ!%นขุองควิามโกรธ * ปราบพุยศ * ช?างห!วิม!น

* สาเหติ�ขุองควิามโกรธ * สารถี�ก!บคนถีBอเชBอก * ท@าอย?างไรถีCงสวิย

* พุ�ทธวิ�ธ�ชนะควิามโกรธ * ท@าใจุเหมBอนธาติ�ท!%ง ๕ * คนจุนกDม�ส�ทธ�E

* ล=กยอด�กวิ?ากอไผู้? * ถีCงติายกDไม?โกรธ * ใดใดในโลกล.วินอน�จุจุ!ง

* ช.างกลางสงคราม * อย?าท@าใจุให.เปFนแผู้ล * พุ�ทธทาสวิาทะ

* แพุ.เปFนพุระ * โกรธเขุาเราร.อน * สร�ปควิาม

* ติ.นร.ายปลายด� * น@%าน.อยในรอยเท.าโคก!บคนไขุ.หน!ก

* พุระปGดทวิาร * หาใช?ใครอB&น

* ให.เขุDนครกขุC%นภิ=เขุาย!งด�กวิ?า * วิ!วิใครเขุ.าคอกคนน!%น

ค@าน@า

ควิามโกรธหรBอเพุล�งโทสะได.เผู้าผู้ลาญส!ติวิโลกมานานแล.วิ แม.ขุณะน�%กDย!งเผู้าผู้ลาญอย=? และจุะย!งคงเผู้าผู้ลาญติ?อไปใน อนาคติ ยากท�&จุะหาส�&งใดมาด!บลงได. จุะม�กDแติ?พุระธรรมเท?าน!%น ท�&จุะด!บเพุล�งโทสะน�%ได. ย�&งพุระธรรมแผู้?ไปได.มากเท?าใด โลกกDจุะ

ร?มเยDนและสงบส�ขุมากขุC%นเท?าน!%น จุCงขุอเช�ญชวินท�กท?านช?วิยก!นเผู้ยแผู้?พุระธรรมอ!นบร�ส�ทธ�EเยDนช� ?มฉ่ำ@&า ออกไปท!&วิโลก ท�กท�ศท�กทาง

2

ให.เขุ.าถีCงท�กดวิงจุ�ติขุองหม=?มน�ษย$ผู้=.ก@าล!งถี=กแผู้ดเผู้าด.วิยเพุล�งติ?าง ๆ ขุจุ!ดควิามเร?าร.อนและแห.งผู้ากให.หมดส�%นไปหรBอลดน.อยลง แล.วิน@าควิามเยBอกเยDนสดชB&น ควิามแจุ?มใสเบ�กบานเขุ.ามาแทน น�%คBอจุ�ดประสงค$หล!กขุองหน!งสBอน�%

เนB%อหาสาระส?วินใหญ?ขุองหน!งสBอน�%ได.รวิบรวิมมาจุากพุระไติรปGฎก โดยใช.เครB&องคอมพุ�วิเติอร$ช?วิยค.นศ!พุท$ท�&เก�&ยวิขุ.องก!บ ควิามโกรธ พุบวิ?าม�อย=?ในท�&ติ?าง ๆ ประมาณ ๑๕๐ แห?ง ส?วินมากได.ติ!ดท�%งไปเพุราะกล?าวิถีCงควิามโกรธเพุ�ยงส!%น ๆ หรBอซ้ำ@%า ๆ ก!น ได.

รวิบรวิมส?วินท�&เหลBอซ้ำC&งน?าสนใจุกวิ?ามาจุ!ดพุ�มพุ$เปFนเล?มคร!%งแรกเมB&อเดBอนก�มภิาพุ!นธ$ ๒๕๓๕

ในการพุ�มพุ$คร!%งท�& ๒ ได.ปร!บปร�งแก.ไขุและเพุ�&มเนB%อหาสาระอ�กประมาณ ๗๕ เปอร$เซ้ำDนติ$ ในการพุ�มพุ$คร!%งท�& ๓ , ๕ ได.แก.ไขุ ส@านวินบ.าง ส?วินเนB%อหาย!งเท?าเด�ม ในการพุ�มพุ$คร!%งท�& ๗ น�% ได.เพุ�&มเนB%อหาบางส?วิน ติ!ดออกบางส?วิน หน!งสBอจุCงย!งคงหนาเท?าเด�ม

และได.แก.ไขุปร!บปร�งเนB%อหา โดยอาศ!ยขุ.อม=ลจุากแบบสอบถีามและค@าแนะน@าท�&ได.ร!บมา เช?น เพุ�&มค@าอธ�บายศ!พุท$บางค@า แก.ไขุส@านวิน บางแห?งให.เขุ.าใจุง?ายย�&งขุC%น แก.ไขุบทกลอนให.ถี=กฉ่ำ!นทล!กษณ$ย�&งขุC%น หากม�ส�&งท�&ควิรปร!บปร�งอ�ก ขุอท?านผู้=.ร= .กร�ณาช?วิยช�%แนะด.วิย

แม.หน!งสBอน�%ไม?อาจุท@าให.ท?านผู้=.อ?านเอาชนะควิามโกรธได.เดDดขุาด แติ?กDหวิ!งวิ?าคงจุะช?วิยให.ระง!บหรBอบรรเทาควิามโกรธลงได. บ.าง ด!งน!%น หากม�ผู้=.อ?านส!กท?านหนC&ง สามารถีด!บควิามโกรธได.ช! &วิคราวิ แม.เพุ�ยงคร!%งเด�ยวิ เพุราะได.คติ�หรBอขุ.อเติBอนใจุจุากหน!งสBอน�%

น!&นย?อมถีBอได.วิ?าเปFนควิามส@าเรDจุขุองหน!งสBอน�% ขุออน�โมทนาแด?ท?านท�&บร�จุาคทร!พุย$ ท?านเจุ.าขุองผู้ลงานท�กร=ปแบบท�&ปรากฏิในหน!งสBอน�% รวิมท!%งท?านท�&ให.ควิามช?วิยเหลBอ

และค@าแนะน@าติ?าง ๆ ท@าให.การจุ!ดพุ�มพุ$หน!งสBอน�%ส@าเรDจุด.วิยด� ท?านเหล?าน�%ย?อมม�ส?วินเปFนเจุ.าขุองธรรมวิ�ทยาทานน�%ด.วิย ขุออ@านาจุแห?งค�ณพุระร!ตินติร!ยและอาน�ภิาพุแห?งธรรมวิ�ทยาทานน�% จุงเปFนพุลวิปLจุจุ!ยให.ท?านผู้=.อ?านม�สติ�ร= .เท?าท!นควิามโกรธ

เหDนโทษขุองควิามโกรธ แล.วิระง!บหรBอด!บควิามโกรธเส�ยได.ด.วิยปLญญา เปFนผู้=.ห?างไกลจุากเพุล�งก�เลสและเพุล�งท�กขุ$ ปราศจุากควิาม เร?าร.อน ม�จุ�ติใจุท�&สดชB&นแจุ?มใส เยBอกเยDนเบ�กบาน อย=?เปFนน�ติย$เทอญ

ธม�มวิฑฺ�โฒ ภิ�ก�ขุ�

๑๐ ธ.ค .๒๕๔๒

วิ!ดโสมน!สวิ�หาร คณะ ๖

ปMอมปราบฯ กทม . ๑๐๑๐๐

โทร.๖๒๙-๙๖๓๔

* * * * * * * * * * * * * * *

* ศCกษาส�&งอB&นมามากแล.วิ *

* ท@าไมไม?ลองศCกษาใจุบ.าง *

* ใจุ อย=?ใกล. ๆ แติ?ไม?ร= .จุ!ก *

* ใจุ ส�&งมห!ศจุรรย$ท�&น?าศCกษา*

* เช�ญท?านศCกษาได. ณ บ!ดน�% *

* * * * * * * * * * * * * * *

ล!กษณะขุองควิามโกรธ

ในพุระไติรปGฎกเล?ม ๒๙ ขุ.อ ๓๘๔ ( ย?อวิ?า ๒๙/๓๘๔ ) พุระสาร�บ�ติรอธ�บายวิ?า ควิามโกรธหมายถีCง ควิามปองร.าย ควิามม�?ง ร.าย ควิามขุ!ดเคBอง ควิามขุ�?นเคBอง ควิามพุยาบาทแห?งจุ�ติ ควิามประท�ษร.ายในใจุ ควิามช!ง ก�ร�ยาท�&ช!ง ควิามเปFนผู้=.ช!ง ควิามพุยาบาท

ก�ร�ยาท�&พุยาบาท ควิามเปFนผู้=.พุยาบาท ควิามพุ�โรธ ควิามพุ�โรธติอบ ควิามเปFนผู้=.ด�ร .าย ควิามเพุาะวิาจุาช!&วิ ควิามไม?แช?มชB&นแห?งจุ�ติ

ในธน!ญชาน�ส=ติร (๑๕/๖๒๖ ) พุระพุ�ทธองค$ได.ติร!สถีCงล!กษณะขุองควิามโกรธวิ?า ม�รากเปFนพุ�ษม�ยอดหวิาน ท�&วิ?าม�ราก เปFนพุ�ษหมายควิามวิ?า ในเบB%องติ.น ควิามโกรธจุะแสดงพุ�ษสงติ?อจุ�ติใจุ ท@าให.หง�ดหง�ด เร?าร.อน เดBอดดาล จุCงติ.องร�บระบายควิาม

หง�ดหง�ด เร?าร.อน เดBอดดาลออกไปโดยเรDวิ ด.วิยการด?าวิ?าท�บติ�หรBอท@าลายบ�คคลหรBอส�&งขุอง ท�&เปFนติ.นเหติ�ให.โกรธ เมB&อได.ท@าจุน สาแก?ใจุแล.วิ ในบ!%นปลายจุะร= .สCกโล?งใจุ สบายใจุ จุCงเร�ยกวิ?าม�ยอดหวิาน

3

ควิามโกรธร.ายแรงกวิ?าอ!คค�ภิ!ย ควิามเส�ยหายแก?ช�วิ�ติและทร!พุย$ส�นอ!นเนB&องมาจุากไฟภิายในคBอโทสะน!%น ม�มากกวิ?าไฟ ภิายนอกอย?างเท�ยบก!นไม?ได. ลองนCกด=วิ?าในโลกท�&ม�ประชากรหลายพุ!นล.านคนน�% วิ!นหนC&ง ๆ ม�เพุล�งโทสะเก�ดขุC%นก�&คร!%ง เมB&อเพุล�งโทสะเก�ดขุC%น แทนท�&จุะท@าให.สวิ?าง กล!บท@าจุ�ติใจุให.มBดม�ดย�&งขุC%น คนโกรธย?อมไม?ร= .จุ!กประโยชน$ขุองตินและขุองผู้=.อB&น

ช!ดติามควิามเปFนจุร�ง คนโกรธย?อมก?อกรรมท�&ท@าได.ยากเหมBอนท@าได.ง?าย คนโกรธฆ่?าบ�ดามารดากDได. ฆ่?าพุระอรห!นติ$กDได. ฆ่?าตินเอง กDได. ฆ่?าใครติ?อใครกDได. เรB&องท�&ร .ายแรงหรBอทาร�ณโหดร.ายขุนาดไหน คนโกรธท@าได.ท!%งน!%น ด!งเรB&องติ?อไปน�%

เมB&อวิ!นท�& ๑๕ กรกฎาคม ๒๕๔๒ นาง พุ. อาย� ๒๔ ปQ น@ากล?องขุ.าวิกลางวิ!นไปส?งให.บ�ติรสาวิซ้ำC&งเร�ยนอย=?ท�&โรงเร�ยนอน�บาลแห?ง

หนC&งใน จุ. นครศร�ธรรมราช เมB&อมาถีCงหน.าอาคารเร�ยน นาย น . สาม�ขุองนาง พุ . เด�นติามมาจุากไหนไม?ทราบจุนท!น และใช.ม�ด

ขุนาดใหญ?ฟLนนาง พุ. ติายคาท�& คอเกBอบขุาด เดDก ๆ ท�&เหDนเหติ�การณ$ติ?างร.องไห.กระจุองอแง

นาย น. เปFนพุาลเกเร ไม?ม�งานท@า เท�&ยวิเล?นการพุน!นไปวิ!น ๆ ไม?สนใจุครอบคร!วิ ท@าให.นาง พุ. และญาติ�ไม?พุอใจุมาก ก?อน

เก�ดเหติ�ไม?นานท!%งสองทะเลาะก!นอย?างหน!ก นาง พุ. จุCงขุอหย?า น�%คงเปFนสาเหติ�ท�&ท@าให.นาย น.โกรธจุ!ดจุนฟLนคอเม�ยอย?างโหดเห�%ยม

(น.ส.พุ. สยามร!ฐ ๑๖ ก.ค . ๒๕๔๒)

เมB&อควิามโกรธ ร�มเร.า แผู้ดเผู้าจุ�ติ ใจุมBดม�ด หลงค�ด ผู้�ดวิ�ส!ย เรB&องฉ่ำ�บหาย ร.ายกาจุ ขุนาดใด ล.วินท@าได. ขุอเพุ�ยงแค? สาแก?ใจุ

( ธม�มวิฑฺ�โฒ ภิ�ก�ขุ�)ล@าด!บขุ!%นขุองควิามโกรธ

เมB&อควิามโกรธเร�&มก?อติ!วิขุC%นมาเพุ�ยงเลDกน.อย เราไม?ม�สติ�ร= .เท?าท!น ไม?ร�บระง!บเส�ย ปล?อยให.ล�กลามมากขุC%น ๆ ในท�&ส�ดกD ควิบค�มไม?ได. ด!งเรB&องขุองนางเวิเทห�กา

ในกร�งสาวิ!ติถี� ม�แม?บ.านคนหนC&งชB&อวิ?า เวิเทห�กา นางม�หญ�งร!บใช.คนหนC&งนามวิ?า กาล� นางกาล�ค�ดวิ?า นายหญ�งขุองเราม�ชB&อ เส�ยงขุจุรไปท!&วิวิ?า เปFนคนสงบเสง�&ยม อ?อนโยนเร�ยบร.อย เพุราะไม?ม�ควิามโกรธ หรBอเพุราะเราท@างานเร�ยบร.อยด� นางจุCงไม?โกรธ เรา

จุะทดสอบด= ร� ?งขุC%น นางกาล�แกล.งติB&นสาย แม?บ.านเวิเทห�กาจุCงติวิาดนางกาล�

วิ . เฮ้.ย อ�คนใช.กาล�

ก . อะไรเจุ.าขุา

วิ . เอDงเปFนอะไรจุCงล�กขุC%นจุนสาย

ก . ไม?เปFนอะไรดอก เจุ.าค?ะ

วิ . อ�คนช!&วิร.าย เมB&อไม?เปFนอะไร ท@าไมเอDงจุCงล�กขุC%นจุนสาย นางเวิเทห�กากล?าวิอย?างน�%แล.วิ กDโกรธ ขุ!ดใจุ ท@าหน.าบC%ง

นางกาล�ติ.องการจุะทดสอบนายหญ�งขุองตินให.ย�&งขุC%นไปอ�ก วิ!นติ?อมาจุCงแกล.งติB&นสายกวิ?าเด�ม แม?บ.านเวิเทห�กากDติวิาดนางกาล�

วิ . เฮ้.ย อ�คนใช.กาล�

ก . อะไรเจุ.าขุา แม?นาย

วิ . เอDงเปFนอะไรจุCงนอนติB&นสาย

ก . ไม?เปFนอะไรดอก เจุ.าค?ะ

วิ . เฮ้.ย อ�ติ!วิร.าย กDเมB&อไม?เปFนอะไร ท@าไมเอDงจุCงนอนติB&นสายเล?า นางเวิเทห�กากล?าวิอย?างน�%แล.วิ กDโกรธ ขุ!ดใจุ แผู้ดเส�ยงด?าด.วิยถี.อยค@าอ!นหยาบคาย

นางกาล�ค�ดวิ?า เปFนเพุราะเราจุ!ดการงานท!%งหลายให.เร�ยบร.อยด� นายหญ�งขุองเราจุCงไม?แสดงควิามโกรธให.ปรากฏิออกมา ไม?ใช?ไม?ม�ควิามโกรธ เราจุะติ.องทดลองให.ย�&งขุC%นไปกวิ?าน�%อ�ก แติ?น!%นมานางกาล�กDล�กขุC%นสายกวิ?าท�กวิ!น

คร!%งน!%น แม?บ.านเวิเทห�กาผู้=.เปFนนาย กDร.องด?ากราด โกรธจุ!ด ควิ.าล�&มประติ=ปานางกาล� ท@าให.นางกาล�ศ�รษะแติก โลห�ติไหล โทรม เท�&ยวิโพุนทะนาไปท!&วิ แติ?น!%นมาแม?บ.านเวิเทห�กากDม�ชB&อเส�ยงขุจุรไปวิ?า เปFนคนด�ร.าย ไม?อ?อนโยน ไม?สงบเสง�&ยมเร�ยบร.อย

กกจุ=ปมส=ติร (๑๒/๒๒๖)

4

ในเรB&องน�% ล@าด!บควิามโกรธขุองนางเวิเทห�กาเร�&มจุาก ขุ!ดใจุ ท@าหน.าบC%ง แผู้ดเส�ยงด?าด.วิยค@าหยาบ และใช.ล�&มประติ=ปานางกาล�

ในพุระไติรปGฎก (๒๙/๓๘๔ ) พุระสาร�บ�ติรได.แสดงขุ!%นติอนขุองควิามโกรธอย?างละเอ�ยดด!งน�%

๑ . ท@าจุ�ติให.ขุ�?นม!วิ

๒ . ท@าให.หน.าเง.าหน.างอ หน.าบ=ดหน.าเบ�%ยวิ

๓ . ท@าให.คางส!&น ปากส!&น

๔ . เปล?งผู้ร�สวิาจุา (ค@าหยาบ )๕ . เหล�ยวิด=ท�ศติ?าง ๆ เพุB&อหาท?อนไม.

๖ . จุ!บท?อนไม.และศาสติรา

๗ . เงB%อท?อนไม.และศาสติรา

๘ . ให.ท?อนไม.และศาสติราถี=กติ.อง (ผู้=.อB&น)

๙ . ท@าให.เปFนแผู้ลเลDกแผู้ลใหญ?

๑๐ . ท@าให.กระด=กห!ก

๑๑ . ท@าให.อวิ!ยวิะน.อยใหญ?หล�ดไป

๑๒ . ท@าให.ช�วิ�ติ (ผู้=.อB&น ) ด!บ

๑๓ . ฆ่?าผู้=.อB&น แล.วิจุCงฆ่?าติน (ควิามโกรธขุ!%นส=งส�ด)

สาเหติ�ขุองควิามโกรธ

สาเหติ�ท�&ท@าให.โกรธม�มากมาย เช?น ถี=กด=หม�&นเกล�ยดช!ง ถี=กห!กหล!งร!งแก ถี=กปLดแขุ.งปLดขุา ถี=กขุ.ามหน.าขุ.ามติา ถี=กด?าวิ?า เส�ยหาย ถี=กใส?ร.ายปMายส� ถี=กติ�ฉ่ำ�นน�นทา ฯลฯ สาเหติ�แม.จุะม�มากจุนด=เหมBอนวิ?าไม?อาจุจุะบรรยายได.หมด แติ?ในอาฆ่าติวิ!ติถี�ส=ติร

(๒๔/๗๙ ) กล?าวิวิ?า สาเหติ�แห?งควิามอาฆ่าติหรBอควิามโกรธม�อย=? ๑๐ ประการ คBอ

๑ . เขุาเคยท@าควิามเส�ยหายให.แก?เรา

๒ . เขุาก@าล!งท@าควิามเส�ยหายให.แก?เรา

๓ . เขุาจุะท@าควิามเส�ยหายให.แก?เรา

๔ . เขุาเคยท@าควิามเส�ยหายให.แก?คนท�&เราร!ก

๕ . เขุาก@าล!งท@าควิามเส�ยหายให.แก?คนท�&เราร!ก

๖ . เขุาจุะท@าควิามเส�ยหายให.แก?คนท�&เราร!ก

๗ . เขุาเคยช?วิยเหลBอคนท�&เราช!ง

๘ . เขุาก@าล!งช?วิยเหลBอคนท�&เราช!ง

๙ . เขุาจุะช?วิยเหลBอคนท�&เราช!ง

๑๐ . โกรธโดยไร.สาเหติ� (โกรธแม.ส�&งท�&ไม?ม�ช�วิ�ติจุ�ติใจุ ) เช?น

5

เมB&อเดBอนม�นาคม ๒๕๔๒ ม�รายงานจุากสหร!ฐฯวิ?า นายบอยด$ วิ!ย ๓๙ ปQ ลงจุากรถียนติ$ขุองตินท�&ติายกลางถีนนด.วิยควิาม ห!วิเส�ย ส!กพุ!กกDหย�บปTนอาก.าจุากในรถี กระหน@&าย�งรถีจุนพุร�นท!%งค!น น!บได.ราวิ๓๐ ร= การโกรธโดยไม?เขุ.าท?าน�% ท@าให.นายบอยด$เส�ยค?า

ซ้ำ?อมรถีเพุ�&มขุC%น และย!งติ.องเส�ยเง�นค?าประก!นติ!วิอ�ก ๒, ๕๐๐ เหร�ยญ (ประมาณหนC&งแสนบาท) นอกจุากน�%ย!งม�นายเรย$มอนด$ วิ!ย ๔๙ ปQ ใช.ปTนพุกย�งส.วิมช!กโครกขุองร.านอาหารแห?งหนC&งจุนแติกกระจุาย เพุราะโมโหท�&ม!น

"ราดน@%าไม?ท!นใจุ " จุCงถี=กติ@ารวิจุจุ!บด.วิยขุ.อหาพุกปTนและเมาอาละวิาด

พุฤติ�การณ$เหล?าน�%เปFนการ หาเหาใส?ห!วิ หาเรB&องใส?ติ!วิ โดยแท.

(น.ส.พุ. มติ�ชน ๑๓, ๒๑ ม�.ค . ๒๕๔๒)

พุ�ทธวิ�ธ�ชนะควิามโกรธ บ�คคลในโลกน�% บางคนเปFนคนจุ=.จุ�%ขุ�%บ?นขุ�%โมโห ชอบเอาแติ?ใจุติ!วิเอง อ?อนไหวิง?าย เด�Uยวิด�เด�Uยวิร.าย โกรธง?ายแม.ในเรB&องเลDก

น.อยไร.สาระ โกรธไปหมดถีCงลมฟMาอากาศและส�&งติ?าง ๆ ท�&อย=?รอบติ!วิ ด!งส@านวินท�&วิ?า ฝนติกกDแช?ง ฝนแล.งกDด?า แติ?หายเรDวิ เหมBอน รอยขุ�ดในด�น เมB&อถี=กน@%าเซ้ำาะหรBอลมพุ!ด กDเลBอนหายได.ง?าย

บางคนเปFนคนช?างจุดช?างจุ@า ใครท@าอะไรล?วิงเก�นไวิ.พุอท�&จุะให.อภิ!ยได.กDไม?ยอมให.อภิ!ย ซ้ำ@%าย!งเกDบควิามขุ!ดเคBองน!%นไวิ.ในใจุไม? ยอมลBมง?าย ๆ เหมBอนรอยขุ�ดในห�น จุะขุ�ดเลDกหรBอใหญ? แม.จุะถี=กน@%าเซ้ำาะหรBอถี=กลมพุ!ด กDไม?เลBอนหายง?าย ๆ เคยม�บางคนโกรธก!น

แติ?หน�?มจุนแก?ไม?ยอมพุ=ดก!นเลย บางคนเปFนคนเจุ.าโทสะอย?างมาก ถี.าใครท@าให.ไม?พุอใจุแม.เพุ�ยงเลDกน.อยกDติ.องติอบโติ.ท!นท� ถี.าย!งไม?ได.ช?องกDผู้=กใจุเจุDบไวิ.วิ?า

จุะแก.แค.นในวิ!นหน.า เรB&องการให.อภิ!ยไม?ติ.องพุ=ดถีCง หากท?านเปFนหนC&งในบรรดาบ�คคลท�&กล?าวิถีCงน�% กDจุ@าเปFนอย?างย�&งท�&ท?านจุะติ.องศCกษาหาวิ�ธ�การติ?าง ๆ เพุB&อร!บมBอก!บควิาม

โกรธขุองท?าน แม.ไม?อาจุเอาชนะได.อย?างเดDดขุาด เพุ�ยงแค?ให.บรรเทาเบาบางลงบ.างกDย!งด� ถี.าไม?หาทางระง!บย!บย!%ง ควิามโกรธท�&เกDบ สะสมไวิ.นานกDจุะระเบ�ดออกมา ด!งเรB&องติ?อไปน�%

นาย ผู้ . อด�ติติ@ารวิจุผู้=.เฒ?าวิ!ย ๗๔ ปQ ม!กจุะม�เรB&องโติ.เถี�ยงก!บนาย ท . วิ!ย ๘๒ ปQ ประธานชมรมผู้=.ส=งอาย�ขุองอ@าเภิอเปFน

ประจุ@ามานานน!บ ๑๐ ปQ และนาย ท. จุะน@าเรB&องท�&ทะเลาะก!นไปแจุ.งควิามในขุ.อหาหม�&นประมาทอย=?เสมอ ท@าให.นาย ผู้.แค.นใจุวิ?านาย

ท.ไม?เปFนล=กผู้=.ชาย

เมB&อวิ!นท�& ๑ ม�ถี�นายน ๒๕๔๑ ควิามแค.นท�&สะสมมานานน!บ ๑๐ ปQกDถีCงขุ�ดส�ด นาย ผู้. ค�ดวิ?าวิ!นน�%ติ.องช@าระแค.นให.ได. จุCงเด�น

ถีBอปTนไปท�&บ.านนาย ท . ร.องเร�ยกนาย ท. ซ้ำC&งก@าล!งด=โทรท!ศน$ก!บล=กเม�ย เมB&อนาย ท . ออกมา กDร!วิย�งแบบไม?ย!%ง นาย ท.ติายคาท�&

ส?วินล=กสาวิก!บเม�ยนาย ท. ถี=กล=กหลงจุนบาดเจุDบสาห!ส

(น.ส.พุ. สยามร!ฐ ๓ ม�.ย . ๒๕๔๑) ส@าหร!บเราชาวิพุ�ทธกDม�วิ�ธ�การท�&จุะเอาชนะ ระง!บหรBอบรรเทาควิามโกรธ ควิามอาฆ่าติพุยาบาท โดยน@าเอาค@าสอนท�&วิ?าด.วิย

ควิามโกรธ หรBอประสบการณ$ขุองพุระพุ�ทธเจุ.าและพุระสาวิก ท�&ได.ผู้จุญก!บควิามโกรธขุองบ�คคลหลายจุ@าพุวิก มาใช.เปFนแนวิทางใน การปฏิ�บ!ติ� ในท�&น�%จุะขุอเร�ยกวิ�ธ�การหรBออ�บายเหล?าน�%วิ?า พุ�ทธวิ�ธ�ชนะควิามโกรธ ซ้ำC&งม�ร=ปแบบติ?าง ๆ ก!นด!งน�%

ล=กยอด�กวิ?ากอไผู้? เมB&อสงครามโลกคร!%งท�& ๒ สงบลงใหม? ๆ บ?ายวิ!นหนC&ง ณ ถีนนสายหนC&งนอกชานพุระนคร ฝนได.ติกลงมาอย?างหน!ก

ขุ.าพุเจุ.า (ท . เล�ยงพุ�บ=ลย$ ) และผู้=.คนซ้ำC&งก@าล!งเด�นอย=?บนถีนนได.วิ�&งเขุ.าไปหลบฝนท�&ม�มติCกแถีวิร.านค.าซ้ำC&งอย=?ใกล. ๆ รอให.ฝนหายจุะได.กล!บบ.าน

ขุณะน!%นได.ย�นเส�ยงเดDกร.องไห.ด!งเปFนห.วิง ๆ และม�เส�ยงไม.เร�ยวิกระทบเนB%อหน!งด!งค=?ก!นไปด.วิย ขุ.าพุเจุ.าห!นหล!งไปด=ในร.าน ท�&ยBนอย=? กDเหDนชายอาย�ประมาณ ๓๐ ปQ ก@าล!งห�%วิแขุนเดDกชายอาย�ประมาณ ๗ ขุวิบ ลากถี=ล=?ถี=ก!ง ปากด?าวิ?าส!&งสอนด.วิยอารมณ$โกรธ

จุ!ด เมB&อไม.เร�ยวิฟาดลงกลางหล!งเดDก เดDกกDร.องด!งขุC%นท�กคร!%ง พุวิกท�&หลบฝนอย=?ติ?างกDสงสารและนCกติ@าหน�วิ?าลงโทษเดDกแรงเก�นไป ท!นใดน!%นขุ.าพุเจุ.าเหDนพุระภิ�กษ�ร=ปหนC&งเด�นเขุ.าไปในร.าน ใช.มBอแติะแขุนชายผู้=.น! %น ซ้ำC&งก.มหน.าก.มติาใช.ไม.เร�ยวิหวิดร?างขุองเดDก

เมB&อม�ผู้=.มาแติะแขุนกDเงยหน.าขุC%นมอง พุอเหDนเปFนพุระภิ�กษ� ชายผู้=.น! %นกDร= .สCกได.สติ�ขุC%นบ.าง วิางไม.เร�ยวิแล.วิปล?อยแขุนเดDก ยกมBอไหวิ. แล.วิน�มนติ$ให.น!&งเก.าอ�%

พุระองค$น!%นขุอบ�ณฑฺบาติการเฆ่�&ยนติ�เดDก และถีามวิ?า เดDกเปFนบ�ติรขุองเขุาใช?ไหม ชายผู้=.น! %นติอบวิ?า เปFนบ�ติรขุองเขุาเอง แติ?เปFนเดDกซ้ำนดB%อด.านมาก เขุาเฆ่�&ยนติ�เท?าไหร?กDไม?จุ@า ท@าให.เก�ดโทสะติ.องเฆ่�&ยนก!น

เสมอไป เดDกน.อยเหDนพุระมาช?วิยให.พุ.นจุากการถี=กเฆ่�&ยนติ� กDหย�ดร.องไห. น!&งก!บพุB%นฟLงพุ?อก!บพุระพุ=ดก!นท!%งน@%าติาย!งไม?แห.ง

6

ชายผู้=.น! %นพุ=ดติ?อวิ?า เขุาห.ามไม?ให.เดDกวิ�&งเล?นน@%าฝนเวิลาฝนติก ห.ามแล.วิห.ามอ�กเดDกกDไม?ฟLง เผู้ลอหน?อยเด�ยวิกDออกไปวิ�&งเล?น อ�ก ร.องเร�ยกเท?าไรเดDกกDไม?ยอมกล!บมา ม!นช?างกวินโทสะเหลBอเก�น อยากจุะติ�เดDกให.เนB%อแติกด�กวิ?าให.ถี=กรถีชน

พุระร=ปน!%นย�%มอย?างอารมณ$เยDนแล.วิพุ=ดวิ?า คนเราเมB&อโกรธขุC%นมาแล.วิกDลBมหมดท�กอย?าง ม�?งแติ?จุะท@าให.สมก!บควิามโกรธ ไม? นCกถีCงเหติ�ผู้ลหรBอผู้�ดถี=กอย?างไร ควิามโกรธท@าให.คนด�กลายเปFนคนบ.าไประยะหนC&ง ท@าให.เก�ดเหติ�ร.ายแรง และท@าให.เก�ดฆ่าติกรรมขุC%น

บ?อย ๆ เพุราะไม?ม�สติ�เหน�&ยวิร!%งอารมณ$ กวิ?าจุะร= .ติ!วิวิ?าท@าอะไรลงไปกDสายเก�นแก. ควิรจุะย!บย!%งควิามโกรธไวิ.ก?อน แล.วิพุ=ดช�%แจุงติ?อวิ?า ล=กชายขุองเขุาอาย�ย!งน.อย ควิามนCกค�ดกDน.อยติามไปด.วิย จุะพุ=ดจุาส!&งสอนให.แกร= .อย?างผู้=.ใหญ?น!%นไม?

ได. การสอนพุลางติ�พุลางเพุB&อให.เจุDบให.กล!วิน!%นย�&งไม?ได.ผู้ล เดDกจุะเจุDบติ!วิเปล?า ๆ จุะส!&งอะไรแกกDร!บปากท�กอย?างเพุB&อไม?ให.ถี=กเฆ่�&ยนติ� ไม?ค�ดจุดจุ@าท!%งส�%น การเฆ่�&ยนติ�ล=กกDเพุB&อส!&งสอน ไม?ใช?เฆ่�&ยนเพุB&อด!บควิามโกรธ

ชายผู้=.น! %นกDยอมร!บ และพุ=ดด.วิยควิามน.อยใจุวิ?า เวิลาถี=กเฆ่�&ยนเดDกกDร!บปากอย?างขุอไปท� แติ?แล.วิกDลBม เขุาจุCงหมดปLญญาท�& จุะส!&งสอน และร= .สCกเจุDบใจุท�&เล�%ยงล=กแล.วิไม?อย=?ในโอวิาทเหมBอนล=กคนอB&น เขุาจุCงติ.องเฆ่�&ยนด.วิยควิามโกรธ

พุระองค$น!%นพุ=ดปลอบใจุวิ?า อย?าเพุ�&งท.อถีอย เพุราะล=กขุองเขุาด=ท?าทางฉ่ำลาด ไม?น?าจุะดB%อเลย จุากน!%นพุระกDห!นไปจุ=งมBอเดDก น.อยซ้ำC&งน!&งฟLงอย=?ให.ล�กขุC%น ท?านแสดงก�ร�ยาย�%มแย.ม ท@าให.เดDกหายหวิาดกล!วิ

เมB&อเดDกหายกล!วิและค�.นก!บท?านแล.วิ พุระจุCงเร�&มถีามเดDกวิ?า พุ?อห.ามวิ�&งเล?นน@%าฝนท�&ถีนน แติ?หน=ไม?เชB&อจุCงถี=กเฆ่�&ยนใช?ไหม เดDกติอบวิ?า ใช?คร!บ ม!นสน�กด� แล.วิพุ=ดด.วิยควิามน.อยใจุวิ?า อ.ายติ�Uล=กเจุWกอ.วินโกกDเล?น เติ�&ยม!นไม?เหDนติ� อ.ายเปQยหล!งบ.านกD

เล?นไม?เหDนแม?ม!นเฆ่�&ยน ม�พุ?อเฆ่�&ยนหน=คนเด�ยวิ พุระย�%มแล.วิพุ=ดวิ?า หน=เคยเหDนคนถี=กรถีชนไหม

เดDกท@าท?านCกแล.วิอ�ทานวิ?า เคยคร!บ เหDนคนวิ�&งขุ.ามถีนนติรงโน.น พุลางช�%มBอไปขุ.างนอก แล.วิเล?าวิ?า รถียนติ$แล?นมากDพุอด� ชนลงไปนอนกลางถีนน แล.วิคนขุ!บกDหย�ดรถีลงมาด= คนน!%นนอนอย=?กลางถีนน เลBอดออกติามหน.าติามติ!วิ ร.องโอย ๆ แล.วิติ@ารวิจุ

ก!บคนขุ!บกDอ� .มขุC%นรถีค!นน!%นไปโรงพุยาบาล พุระย�%มด.วิยควิามพุอใจุแล.วิถีามวิ?า หน=กล!วิไหมรถียนติ$ชน กล!วิมากไหม

เดDกติอบท!นท�วิ?า หน=กล!วิคร!บ กล!วิมากคร!บ พุระท?านพุ=ดติ?อไปวิ?า หน=ร= .ไหมพุ?อเขุาร!กหน=มาก กล!วิวิ?าหน=วิ�&งเล?นน@%าฝน แล.วิรถีมาชนหน=เหมBอนคนน!%น พุ?อกDไม?ร= .แม?กDไม?เหDน

เขุาอ� .มหน=ไปโรงพุยาบาล หน=ไม?ได.พุบแม? ติ.องร.องไห.หาพุ?อหาแม? ติ.องไปนอนคนเด�ยวิ หน=ไม?ค�ดถีCงพุ?อแม?หรBอ เมB&อพุระพุ=ดจุบ หน=น.อยกDร.องด.วิยควิามกล!วิวิ?า หน=ไม?ไป หน=จุะอย=?ก!บพุ?อแม?ท�&บ.าน

พุระพุ=ดติ?อไปอย?างช.า ๆ เพุB&อให.เดDกเขุ.าใจุด�ขุC%นวิ?า หน=ไม?ติ.องติกใจุ พุ?อร!กหน=มาก ไม?อยากให.หน=ถี=กรถีชน พุ?อจุCงห.ามวิ�&งเล?น น@%าฝนติามถีนน กล!วิหน=จุะถี=กอ� .มไปนอนโรงพุยาบาลคนเด�ยวิ ไม?เหDนพุ?อ ไม?เหDนแม? หน=ไม?เชB&อ พุ?อจุCงเฆ่�&ยนหน=

เมB&อท?านพุ=ดขุาดค@า เดDกกDร.องขุC%นวิ?า หน=ไม?วิ�&งเล?นน@%าฝนอ�กแล.วิ หน=กล!วิ จุากน!%นเดDกน.อยกDเหล�ยวิไปทางพุ?อ โผู้เขุ.าไปหาแล.วิกอดคอพุ?อไวิ.แน?น

ติ!%งแติ?น!%นมา ผู้=.เปFนพุ?อกDเล�กเฆ่�&ยนติ�ล=ก เพุราะเขุาได.สติ�จุากค@าสอนขุองพุระองค$น!%นวิ?า คนเราส?วินมากเฆ่�&ยนติ�ล=กเพุB&อด!บ โทสะ ไม?ใช?เฆ่�&ยนติ�เพุB&อส!&งสอน เมB&อจุะสอนล=กกDใช.ค@าพุ=ดง?าย ๆ ซ้ำ@%า ๆ ท�&เดDกพุอจุะเขุ.าใจุได. ส?วินล=กขุองเขุากDเปFนคนวิ?านอนสอนง?าย

ผู้�ดกวิ?าก?อนเปFนคนละคน ซ้ำนน.อยลง ร= .อะไร ๆ มากขุC%น

( กฎแห?งกรรม โดย ท.เล�ยงพุ�บ=ลย$) ธรรมดาพุ?อแม?ย?อมร!กล=ก ถี.าล=กถี=กขุ?มเหงร!งแก พุ?อแม?ย?อมทนไม?ได. ติ.องหาทางช?วิยจุนส�ดควิามสามารถี แติ?เมB&อถี=ก

ควิามโกรธครอบง@า พุ?อกล!บใช.มBอท�&เคยปกปMองล=กมาเฆ่�&ยนติ�ล=กเส�ยเอง การเฆ่�&ยนติ�ล=กเพุB&อด!บควิามโกรธเปFนส�&งท�&ไม?ควิรกระท@า ม�แติ?พุ?อแม?หรBอผู้=.ปกครองท�&โง?เขุลาและโหดร.ายจุCงท@าเช?นน!%นได.

พุ?อแม?ท�&ฉ่ำลาดและม�เมติติาย?อมไม?อาจุท@าก!บล=กขุองตินเช?นน!%นได.เลย เพุราะท@าให.ล=กเจุDบติ!วิเปล?า ๆ นอกจุากน�%ย!งอาจุม�ผู้ลกระทบ กระเทBอนถีCงจุ�ติใจุขุองล=ก ท@าให.ล=กม�ควิามร= .สCกท�&ไม?ด�ติ?อพุ?อแม? กลายเปFนเดDกดB%อด.าน วิ?ายากสอนยาก

เมB&อถี=กควิามโกรธครอบง@า บ�คคลย?อมม�แติ?ควิามมBดมน จุCงไม?อย=?ในสภิาวิะท�&จุะส!&งสอนผู้=.อB&นได. เมB&อพุ?อส!&งสอนล=กในขุณะท�& ตินก@าล!งโกรธ จุCงสอนไม?ได.ผู้ล อ�ปมาเหมBอนคนท�&หลงทางมาแล.วิ ๑ เดBอน น@าทางให.คนท�&หลงทางมาแล.วิ ๗ วิ!น จุCงพุาหลงเขุ.ารก

เขุ.าพุง ถี.าไม?ม�พุระมาช?วิยช�%ทางท�&ถี=กติ.องให.กDคงหลงไปอ�กนาน โทษผู้=.อB&น แลเหDน เปFนภิ=เขุา โทษขุองเรา แลไม?เหDน เท?าเส.นขุน ติดคนอB&น เหมDนเบB&อ เราเหลBอทน ติดขุองติน ถีCงเหมDน ไม?เปFนไร

(อ�ทานธรรม)ช.างกลางสงคราม

เมB&อพุระศาสดาประท!บอย=? ณ กร�งโกส!มพุ� พุระนางมาค!นท�ยา อ!ครมเหส�ขุองพุระเจุ.าอ�เทน ซ้ำC&งผู้=กอาฆ่าติในพุระศาสดา เพุราะบ�ดาเคยยกนางให.พุระศาสดา แติ?ถี=กปฏิ�เสธ ด.วิยควิามแค.นท�&ฝLงใจุ พุระนางทรงจุ.างพุวิกชาวิเมBองรวิมท!%งทาสและกรรมกร

ร!บส!&งวิ?า พุวิกท?านจุงด?าบร�ภิาษพุระสมณโคดม (ชB&อท�&พุวิกล!ทธ�อB&นเร�ยกพุระพุ�ทธเจุ.า ) ผู้=.เสดDจุเขุ.ามาในเมBองให.เติล�ดหน�ไป เมB&อพุระศาสดาเสดDจุเขุ.ามาในเมBอง พุวิกม�จุฉ่ำาท�ฏิฐ�ผู้=.ไม?เลB&อมใสในพุระร!ตินติร!ยเหล?าน!%น ได.ติ�ดติามด?าพุระศาสดาด.วิยค@าด?า

(ท�&น�ยมด?าก!นในสม!ยน!%น ) ๑๐ ( เจุ.าเปFนโจุร พุาล บ.า อ=ฐ วิ!วิ ลา ส!ติวิ$นรก ส!ติวิ$ด�ร!จุฉ่ำาน ส�คติ�ขุองเจุ.าไม?ม� เจุ.าหวิ!งได.ท�คติ�อย?าง

เด�ยวิ) ท?านพุระอานนท$ฟLงค@าน!%นแล.วิ ได.กราบท=ลพุระศาสดา

7

อ . ชาวิเมBองเหล?าน�%ด?าวิ?าพุวิกเรา พุวิกเราควิรไปท�&อB&น

ศ . ไปไหน อานนท$

อ . ไปเมBองอB&น

ศ . เมB&อพุวิกชาวิเมBองน!%นด?าอ�ก เราจุ!กไปท�&ไหนก!นเล?า อานนท$

อ . ออกจุากเมBองน!%น ไปเมBองอB&น

ศ . อานนท$ การกระท@าอย?างน�%ไม?ควิร เรB&องเก�ดขุC%นในท�&ใด เมB&อม!นสงบในท�&น! %นแล จุCงควิรไปท�&อB&น อานนท$ กDพุวิกท�&ด?าเปFน พุวิกไหนเล?า

อ . พุวิกชาวิเมBองติลอดจุนทาสและกรรมกรพุาก!นมาด?า

ศ . อานนท$ เราเปFนเช?นก!บช.างท�&เขุ.าส=?สงคราม การอดทนติ?อล=กศรท�&แล?นมาจุาก ๔ ท�ศ เปFนภิาระขุองช.างท�&เขุ.าส=?สงคราม

ฉ่ำ!นใด การอดทนติ?อถี.อยค@าท�&คนท�ศ�ล (ไม?ม�ศ�ล ) เปFนอ!นมากกล?าวิแล.วิ เปFนภิาระขุองเรา ฉ่ำ!นน!%น เราจุ!กอดกล!%นติ?อค@าล?วิงเก�น ด!ง ช.างศCกท�&อดทนติ?อล=กศร เพุราะคนเปFนอ!นมากเปFนผู้=.ท�ศ�ล บ�คคลผู้=.อดกล!%นติ?อค@าล?วิงเก�นได. ฝXกตินด�แล.วิ เปFนผู้=.ประเสร�ฐในหม=?มน�ษย$

การติบมBอขุ.างเด�ยวิย?อมไม?ด!ง ฉ่ำ!นใด เมB&อฝYายติรงขุ.ามสงบน�&ง ท@าห=ทวินลมเส�ย การด?าอย=?แติ?ฝYายเด�ยวิกDไร.ประโยชน$ ฉ่ำ!น น!%น พุวิกปากร!บจุ.างด?าจุนเมB&อยปาก กDเก�ดควิามเบB&อหน?าย เล�กด?าไปเอง เรB&องกDสงบลงใน ๗ วิ!น

( อรรถีกถีาธรรมบท ภิาค ๒ เรB&องนางสามาวิด�) เราเหมBอนช.าง กลางสงคราม สนามรบ ทนประสบ แม.ถี=ก ซ้ำC&งล=กศร

จุะทนค@า ล?วิงเก�นแท. น!%นแน?นอน คนมากค?อน ขุ.างยCด ประพุฤติ�ทราม

(อ . เสาวิด�) เขุาด?าวิ?าเราอย?างหยาบคาย ด.วิยเรB&องไม?จุร�ง และโดยกาลอ!นไม?สมควิร เขุาเองควิรจุะเดBอดร.อน (ด.วิยควิามติ@&าทราม

ควิามโกหกติอแหล และควิามไม?ร= .จุ!กกาลเทศะขุองเขุา ) ไม?ใช?เราเดBอดร.อน

( โจุทนาส=ติร ๒๒/๑๖๗) เมB&อบ�คคลไปอย=?ในติ?างถี�&นท�&ไม?ม�คนร= .จุ!ก ไม?ควิรจุะถีBอติ!วิ ( วิ?าเราเปFนกษ!ติร�ย$ เปFนผู้=.ม�ศ�ล จุะมาพุ=ดหรBอแสดงอาการไม?เคารพุ

อย?างน�%ก!บเราไม?ได. ) พุCงอดทนแม.จุะเปFนค@าขุ=?ติะคอกขุองทาสกDติาม และควิรสร.างฉ่ำางใหญ?ไวิ.ส@าหร!บเกDบค@าหยาบคายท!%งหลาย

( ท!ททรชาดก ๒๗/๕๑๕) ผู้=.ใดในโลกน�%อดทนติ?อถี.อยค@าขุองคนท�&ติ@&ากวิ?าได. น!กปราชญ$ท!%งหลายกล?าวิควิามอดทนขุองผู้=.น! %นวิ?าส=งส�ด ผู้=.ม�ควิามอดทน

พุCงได.ผู้ลคBอควิามไม?กระทบกระท!&ง เวิรท!%งหลายย?อมระง!บด.วิยก@าล!งแห?งขุ!นติ�

( สรภิ!งคชาดก ๒๗/๒๔๖๐) การกล?าวิร.าย หรBอหม�&นประมาท เปFนเสมBอนยาพุ�ษซ้ำC&งศ!ติร=วิางแก?เรา เพุB&อให.เราโกรธแค.น เพุB&อท@าลายสมรรถีภิาพุในการ

งาน ท@าลายส�ขุภิาพุอนาม!ย และควิามสงบกายสบายใจุขุองเรา แล.วิเหติ�ไฉ่ำนเราจุCงติ.องกลBนก�นยาพุ�ษท�&เขุาวิางไวิ.เพุB&อประท�ษร.ายเรา

( ก@าล!งใจุ โดย หลวิงวิ�จุ�ติรวิาทการ) เราอาจุถี=กคนด?าวิ?าเส�ยดส� หรBอพุ=ดด=หม�&นให.เจุDบใจุ แติ?ถี.าเราม�ควิามอดกล!%นพุอ ไม?ติกเปFนทาสขุองควิามโกรธและควิาม

วิ= ?วิามแล.วิ ส�&งเหล?าน!%นกDจุะผู้?านหายไปด.วิยการท@าเปFนร= .ไม?เท?าท!น หรBอท@าเปFนไม?ได.ย�น คนขุนาดเรากDไม?ใช?วิ�เศษมาแติ?ไหน จุะถี=กเส�ยดส� วิ?ากล?าวิบ.างไม?ได.เท�ยวิหรBอ กDคนขุนาดประธานาธ�บด� หรBอนายกร!ฐมนติร�ซ้ำC&งม�อ@านาจุ ย!งถี=กด?าก!นโครม ๆ แล.วิเราเปFนอะไรมา จุะถี=ก

กระทบกระเทBอนบ.างไม?ได.หรBอ ? บ�คคลบางคนด=เหมBอนจุะม�เรB&องก!งวิลอย=?แติ?การแก.เผู้Dดแก.แค.น หรBอพุ=ดจุาโติ.ติอบก!บคนน!%นคนน�%อย=?เนBองน�ติย$ ใครพุ=ดจุา

แหลมมาเปFนติ.องถี=กโติ.กล!บไปอย?างสาสม ถี.านCกไม?ออกในขุณะน!%น กDติ.องไติร?ติรองหาค@าพุ=ดท�&จุะท@าให.อ�กฝYายหนC&งเจุDบใจุให.จุงได. บางคร!%งถีCงก!บนอนไม?หล!บ

ม�เรB&องเล?าวิ?า คนแจุวิเรBอไปได. ๒ ค�.งน@%าแล.วิ เพุ�&งนCกค@าโติ.ติอบได. อ�ติส?าห$แจุวิเรBอกล!บมาติอบเขุาอ�กค@าสองค@าแล.วิจุCงจุากไป ลองนCกด=กDได.วิ?า บ�คคลท�&ท@าด!งน�%จุะม�ควิามส�ขุได.อย?างไร

( ค�ณล!กษณะพุ�เศษแห?งพุระพุ�ทธศาสนา โดย ส�ช�พุ ป�ญญาน�ภิาพุ)

8

คนอB&นจุะท@าให.เราเปFนคนเลวิไม?ได. คนท�&จุะท@าให.เรากลายเปFนคนเลวิได.ม�อย=?คนเด�ยวิในโลกน�%คBอติ!วิเราเอง คนติ!%งร.อยมาร�ม ด?าเราวิ!นย!งค@&า กDท@าให.เรากลายเปFนคนเลวิไปไม?ได. แติ?ถี.าเราเองพุ=ดจุาหยาบคายด?าติอบ หรBอแสดงท?าย!กษ$ท?ามารออกมาเมB&อไร เรากD

จุะกลายเปFนคนเลวิอย?างเขุาด.วิย การท�&เขุาด?าเราน!%น ควิามม�?งหมายขุองเขุาคBอจุะท@าให.เรากลายเปFนคนเลวิ ท@าให.เรากลายเปFนบ.า เปFนหม= เปFนหมา ถี.าเรา

ควิบค�มติ!วิเราไวิ.ได. ไม?ยอมเลวิติาม เรากDเปFนผู้=.ชนะ ถี.าเอาควิามเลวิออกติอบเมB&อไร เขุากDเปFนฝYายชนะ เพุราะสามารถีท@าให.เราเลวิได. ติามแผู้นขุองเขุา การท�&เราย!บย!%งติ!วิไวิ.ได. ย?อมเปFนการท@าติ!วิอย?างให.ฝYายติรงขุ.ามเหDนวิ?า ในโลกน�%คนท�&ไม?เลวิเหมBอนเขุากDย!งม�

เปFนการช?วิยฉ่ำ�ดใจุเขุาไวิ.ไม?ให.จุมด�&งลงส=?ควิามเลวิจุนเก�นไป ผู้=.ช?วิยกDได.ก�ศล

( คลายสงส!ย โดย พุ.อ. ปG& น ม�ท�ก!นติ$) เมB&อเขุาด?า แทนท�&จุะค�ดวิ?า ไอ.น�&ด?าเรา กDไปค�ดวิ�จุารณ$วิ?า เขุาด?าวิ?าอย?างไรแน? อาจุขุอให.เขุาด?าซ้ำ@%าอ�กท�โดยบอกเขุาวิ?า เราฟLง

ไม?ท!น เพุราะด?ากระท!นห!นมาก ถี.าเขุาด?าเราวิ?า คนหมา ๆ เรากDวิ�จุารณ$ค@าวิ?า คนหมา ๆ คBอคนย!งไง แล.วิท�&วิ?า หมา ๆ น?ะ หมาไทยหรBอ หมาฝร!&ง ติ!วิผู้=.หรBอติ!วิเม�ย ค�ดแล.วิไม?ร= .เรB&อง ด?าส!%นเก�นไป ไม?ถี=กไวิยากรณ$ ไม?ระบ�ประธาน ก�ร�ยา กรรม ไม?ระบ�กาลวิ?าอด�ติปLจุจุ�บ!นหรBอ

อนาคติ ติกลงวิ?าค@าด?าย!งใช.ไม?ได. คBนเจุ.าขุองเขุาไปเร�ยบเร�ยงใหม?ด�กวิ?า การห!ดค�ดในแง?ขุ@าอย?างน�% ท@าให.ใจุเราเยDนลง โกรธช.า

( สน�มในใจุ โดย พุ.อ. ปG& น ม�ท�ก!นติ$)

ถี.าเขุาด?า ฟLงให.ด� ใช?ม�บ?อย เราติ.องคอย จุ!บประเดDน จุนเหDนได. เขุาด?าจุบ หากวิ?าเรา ไม?เขุ.าใจุ ขุอจุงให. ด?าให.ฟLง อ�กคร!%งเท�ยวิ ถี.าถี=กย�ง ด.วิยสายติา อย?าขุ�?นขุ.อง เราไม?ติ.อง จุ.องติอบโติ. โวิติาเขุ�ยวิ

หากเขุาค.อน แล.วิหย�ดไป ในคร!%งเด�ยวิ ขุออ�กเท�&ยวิ เช�ญค.อนมา น!ยน$ติางาม

(ศร�ติราด)แพุ.เปFนพุระ

เมB&อวิ!นท�& ๔ ก�มภิาพุ!นธ$ ๒๔๙๘ พุล วิ . พุลทหารเกณฑฺ$ส!งก!ดหน?วิย ท. ๓ จุ. พุ�ษณ�โลก ได.เขุ�ยนจุดหมายถีCง พุ.อ. ปG& น ม�ท�

ก!นติ$ ( สม!ยน!%นม�ยศ พุ.ติ .) เล?าควิามค!บแค.นขุองติน ควิามวิ?า แม?ติายติอนผู้มอาย� ๑๕ ปQ พุ?อกDแติ?งงานใหม?ก!บแม?ม?ายล=กติ�ด ผู้มก!บน.องสาวิติ.องอย=?ในปกครองขุองแม?เล�%ยง ติ?อมาแม?

เล�%ยงได.ผู้ลาญสมบ!ติ�ขุองพุ?อจุนหมดด.วิยการเล?นการพุน!น และน@าไปให.ล=กสาวิขุองแก ซ้ำC&งม�อาย�ร� ?นเด�ยวิก!บน.องสาวิผู้ม จุากน!%นแก ก!บล=กสาวิกDติ!%งติ!วิเปFนนาย เกร�%ยวิกราด ทาร�ณโหดร.ายก!บผู้มและน.องสาวิเย�&ยงคนใช. ผู้มก!บน.องเติร�ยมจุะแยกไปอย=?ท�&อB&น เพุราะผู้ม

ก@าล!งจุะได.เปFนคร=พุอจุะเล�%ยงน.องได. แติ?ติ.องมาเปFนทหารเส�ย น.องย!งคงติกอย=?ใติ.อ�ทธ�พุลขุองแม?เล�%ยงติ?อไป พุ?อม�อาช�พุขุC%นล?อง กร�งเทพุฯ เสมอ เดBอนหนC&งอย=?บ.านไม?ถีCง ๑๐ วิ!น ท@าให.แม?เล�%ยงร!งแกน.องผู้มได.มาก

เมB&อวิ!นเสาร$ท�&แล.วิผู้มไปเย�&ยมน.อง ได.เหDนสภิาพุขุองน.องแล.วิผู้มแทบร.องไห. น.องได.ปYวิยเปFนไขุ.มาแติ?วิ!นพุฤห!ส ล=กแม? เล�%ยงย!งใช.ไปซ้ำ!กผู้.าให.เขุา น.องผู้มส=.พุย�งกายเอาผู้.าไปซ้ำ!กให. พุอถี=กน@%าเยDนกDจุ!บไขุ.ท!นท� จุCงหอบผู้.ากล!บมาบ.าน ติ!วิเองกDนอนห?มผู้.า ล=ก

แม?เล�%ยงเหDนเขุ.ากDด?าวิ?าน.องผู้ม และกระชากผู้.าห?มออกจุากติ!วิ พุอด�แม?เล�%ยงกล!บจุากเล?นไพุ? จุCงเขุ.าไปติบน.องผู้มท�&กกห=จุนห=อB%อ แล.วิย!งเอาเท.ากระทBบหน.าท.องอ�กด.วิย

เมB&อแม?เล�%ยงเหDนผู้มไปเย�&ยมน.อง กDเขุ.าใจุวิ?าน.องให.คนติามผู้มมาส=.ก!บเขุา เขุากDไปติามเอาติ@ารวิจุซ้ำC&งเปFนค=?ร !กขุองล=กสาวิเขุามาเติร?อย=?หน.าบ.าน

ขุณะท�&ผู้มพุย�งน.องลงจุากบ.าน พุวิกน!%นพุาก!นห!วิเราะและพุ=ดเยาะเย.ย แม?เล�%ยงพุ=ดประชดวิ?า จุะเอาไปฝLงวิ!ดไหน คนท�&เปFนติ@ารวิจุถีามล=กสาวิแม?เล�%ยงวิ?า เขุาเปFนโรคอะไร

ล=กสาวิแม?เล�%ยงติอบวิ?า เปFนโรคกล!วิน@%า ขุณะน!%นผู้มขุ?มใจุไวิ.ได.ติามท�&ท?านเคยสอนทางวิ�ทย� จุCงไม?ได.โติ.ติอบอะไร พุาน.องขุC%นรถีไฟมาพุ�ษณ�โลก และไปขุอควิามช?วิย

เหลBอจุากผู้=.หมวิดเสนาร!กษ$ ท?านให.ยาร!กษาจุนหาย เวิลาน�%ผู้มเอาน.องไปฝากไวิ.ก!บแม?ช�ท�&วิ!ดแห?งหนC&ง ผู้มย!งแค.นมาก จุะติ.องย.อนกล!บไปแก.แค.นพุวิกแม?เล�%ยงให.สาสม แติ?จุะคอยอ�ก ๒ เดBอนให.ถีCงวิ!นปลดทหารเส�ยก?อน เพุราะ

ติ!%งแติ?เปFนทหารมาผู้มย!งไม?เคยท@าผู้�ดเลย ถี.าท@าอะไรลงไปในระหวิ?างน�% คนเขุากDจุะติ�เติ�ยนทหารวิ?าเปFนโจุรผู้=.ร .าย เวิลาน�%น.องผู้มติกลง ใจุแล.วิวิ?าจุะบวิชช� ส?วินติ!วิผู้มจุะเขุ.าติะราง เปล�&ยนแปลงติ!วิเองไปอย=?อ�กโลกหนC&ง จุากคนด�ไปเปFนคนร.าย จุCงเขุ�ยนจุดหมายมากราบ

เท.าเส�ยก?อน อย?างน.อยท?านอาจุารย$กDคงจุะเหDนใจุผู้ม แม.คนท!%งโลกจุะด=หม�&น

พุ.อ. ปG& น ม�ท�ก!นติ$ ได.ติอบจุดหมายลงวิ!นท�& ๗ ก.พุ . ๒๔๙๘ แสดงควิามเหDนใจุพุล วิ . พุร.อมก!บเสนอทางเลBอก ๕ ทาง คBอ

๑ . ส!งหารพุวิกแม?เล�%ยงแล.วิยอมเขุ.าติะราง

๒ . ฆ่?าเขุาให.หมดแล.วิฆ่?าติ!วิติายติาม

๓ . ฆ่?าเขุาแล.วิหลบหน�ออกนอกเขุติแดนไทย

9

๔ . ช!กชวินพุ?อให.หย?าก!บแม?เล�%ยงเส�ย ปล?อยให.พุวิกแม?เล�%ยงติายซ้ำากไปเอง

๕ . ไม?ติ.องท@าอะไรพุวิกน!%นเลย ห!นมาเร?งสร.างติ!วิเอง ปล?อยให.พุวิกเขุาหายนะไปติามยถีากรรมขุองเขุา

จุากน!%น พุ.อ. ปG& นแนะน@าวิ?า พุวิกแม?เล�%ยงน!%น พุล วิ. จุะฆ่?าเส�ยเมB&อไรกDได. การท�&พุล วิ.ใจุเยDนอย=?ได.เท?าก!บเปFนฝYายชนะแล.วิ

แติ?ถี.าหวินไปท@าติามวิ�ธ�ท�& ๑-๒- ๓ พุล วิ. กDจุะเปFนผู้=.แพุ. เพุราะในสามทางน!%น ไม?วิ?าจุะเลBอกทางไหน น.องสาวิขุองพุล วิ.จุะติ.องได.ร!บ

ท�กขุ$อย?างมาก เพุราะแม?กDติายไปแล.วิ พุ?อกDเปFนอB&น ห!วิใจุ ควิามหวิ!งและช�วิ�ติฝากไวิ.ก!บพุ�&ชายคนเด�ยวิ ถี.าพุล วิ. ม�อ!นเปFนไป แม.น.อง สาวิจุะบวิชช� กDไม?อาจุจุะเปลB%องควิามท�กขุ$จุากใจุได.

อนC&ง การท�&คนสองคนติ?อส=.ก!นแล.วิติายลงท!%งค=? พุล วิ. จุะติ.องติ!ดส�นให.แพุ.ท!%งสองคน การฆ่?าพุวิกเขุา แล.วิติ!วิเองเขุ.าติะราง

กDเหมBอนก!บพุล วิ . ติายน!&นเอง

การเลBอกหนทางท�& ๔ อาจุเปFนการลงโทษพุ?อขุองพุล วิ. กDได. จุCงไม?น?าจุะเลBอก

ทางท�& ๕ เปFนทางท�&ประเสร�ฐแท. ศ!ติร=ขุองพุล วิ. ก@าล!งจุะพุ�นาศอย=?แล.วิเพุราะติ�ดการพุน!น ผู้�การพุน!นลงได.เกาะใครเขุ.าแล.วิ ติายท!%งยBนท�กคน เปFนการติายท�&ท�เรศมาก ติายแล.วิย!งม�ลมหายใจุ ศ!ติร=ก@าล!งปYวิยด.วิยโรคร.ายอย=?แล.วิ อ�กไม?ก�&วิ!นเขุากDจุะติาย ธ�ระ

อะไรท�&พุล วิ. จุะไปบ�บจุม=กเขุา ท@าให.พุล วิ. ติ.องกลายเปFนผู้=.ร .ายฆ่?าคนโดยไม?จุ@าเปFน กDเขุาก@าล!งจุะติายอย=?แล.วิน�&

พุ.อ. ปG& นได.สร�ปวิ?า พุล วิ. ก@าล!งจุะได.ร!บการปลดปล?อยแล.วิ จุงอย?าท@าควิามผู้�ดใด ๆ เลย ออกจุากทหารแล.วิไม?ควิรกล!บ บ.าน ควิรเด�นทางไกลหรBอหางานท@าแถีวิพุ�ษณ�โลก เมB&อได.งานแล.วิ จุCงค?อยไปร!บน.องสาวิมาอย=?ด.วิย ภิายหน.าน.องสาวิกDคงม�

ครอบคร!วิเล�%ยงติ!วิได.

พุล วิ.ได.ท@าติามค@าแนะน@าขุองพุ.อ. ปG& น เมB&อปลดจุากทหารกDได.งานท@าเปFนคร=โรงเร�ยนราษฎร$ และจุะร!บน.องสาวิมาอย=?ด.วิย จุากน!%นกDจุะบวิชเพุB&อให.ใจุสงบ สCกแล.วิกDจุะเร�&มงานสร.างช�วิ�ติอย?างจุร�งจุ!งติ?อไป

( ปLญหาชาวิบ.าน โดย พุ.อ. ปG& น ม�ท�ก!นติ$) เพุB&อร!กษาชB&อเส�ยงเก�ยรติ�ยศขุองทหาร พุล วิ. จุCงสก!ดก!%นควิามโกรธให.อย=?เพุ�ยงในใจุ ไม?ล�กลามออกมาภิายนอกถีCงขุนาด

ฆ่?าหรBอท@าร.ายพุวิกแม?เล�%ยง ด!งน!%น การพุ�จุารณาถีCงยศ ติ@าแหน?ง ควิามร= . วิ!ย ชB&อเส�ยงขุองติน ชB&อเส�ยงขุองวิงศ$ติระก=ลหรBอสถีาบ!นท�& ตินส!งก!ด หรBอฐานะทางส!งคมอB&น ๆ กDอาจุช?วิยให.ระง!บหรBอบรรเทาควิามโกรธลงได.

ในปLจุจุ�บ!น น!กเร�ยนวิ!ยร� ?นบางคนแทนท�&จุะระลCกถีCงชB&อเส�ยงขุองสถีานศCกษาขุองติน แล.วิบรรเทาควิามโกรธ เวิ.นส�&งท�&ท@าให. เส�ยชB&อเส�ยงขุองสถีานศCกษาขุองติน กล!บเหDนผู้�ดเปFนชอบ ยCดม!&นถีBอม!&นอย?างผู้�ด ๆ ในสถีานศCกษาขุองติน ท@าให.ควิามโกรธล�กลาม

มากขุC%นจุนเปล�&ยนสภิาพุจุากน!กเร�ยนเปFนน!กเลง ( โจุร ฆ่าติกร ) ยกพุวิกติ�ก!นโดยไม?ร= .วิ?าใครเปFนใคร และไม?ม�เรB&องโกรธเคBองก!นเปFน ส?วินติ!วิมาก?อน ร= .แค?สถีานศCกษาขุองฝYายติรงขุ.ามเท?าน!%น สร.างควิามเส�ยหายให.แก?ช�วิ�ติ ทร!พุย$ส�น และชB&อเส�ยงขุองสถีานศCกษาขุอง ท!%งสองฝYาย ควิามเหลวิไหลด.วิยก!นท!%งสองฝYายน�% ส@านวินไทยเร�ยกวิ?า ฝนติกขุ�%หม=ไหล คนจุ!ญไรมาพุบก!น

เมB&อพุ�จุารณาถีCงผู้ลด�ผู้ลเส�ยแล.วิ พุล วิ.จุCงยอมท@าติามค@าแนะน@าขุองพุ.อ. ปG& น ปล?อยให.พุวิกแม?เล�%ยงฉ่ำ�บหายไปเอง ยอม เปFนผู้=.แพุ.ในสายติาขุองแม?เล�%ยง แติ?เปFนผู้=.ชนะในสายติาขุองปLญญาชนคนด�ท!&วิไป

คมส�&งใด ไม?เท�ยบ เปร�ยบคมถี.อย ถี.าพุ=ดน.อย ติB%นแผู้ล กDแก.หาย ถี.าพุ=ดมาก แผู้ลลCก นCกไม?วิาย ถีCงเจุDบหาย รอยอย=? ไม?ร= .จุาง

(ส@านวินเก?า)ติ.นร.ายปลายด�

สม!ยหนC&ง พุระผู้=.ม�พุระภิาคเจุ.าประท!บอย=?ในพุระวิ�หารเวิฬ�วิ!น กร�งราชคฤห$ ม�หญ�งคนหนC&งชB&อ ธน!ญชาน� เปFนอร�ยบ�คคลช!%น

โสดาบ!น เลB&อมใสย�&งในพุระร!ตินติร!ย ส?วินพุราหมณ$ภิารทวิาชโคติรผู้=.สาม�น!%น เปFนม�จุฉ่ำาท�ฏิฐ� (พุราหมณ$=พุวิกน!กบวิชท�&เปFนเจุ.า

พุ�ธ� ) เมB&อนางกล?าวิวิ?า พุ�ทโธ ธ!มโม ส!งโฆ่ พุราหมณ$กDปGดห=เส�ย วิ!นหนC&ง พุราหมณ$ภิารทวิาชโคติรปรCกษาก!บนางธน!ญชาน� เช�ญพุราหมณ$ ๕๐๐ คนมาเล�%ยงอาหารในวิ!นร� ?งขุC%น และขุอให.

นางงดกล?าวินม!สการพุระพุ�ทธเจุ.าเส�ยส!กวิ!นหนC&ง นางติอบวิ?า ท?านจุะแติกจุากพุราหมณ$กDด� จุากเทวิดากDด� ส?วินฉ่ำ!นระลCกถีCงพุระศาสดา ไม?นอบน.อม ไม?สามารถีท�&จุะอดกล!%นได. แม.จุะถี=กพุราหมณ$ขุ=?วิ?าจุะส!บด.วิยพุระขุรรค$ นางกDไม?กล!วิ

10

ร� ?งขุC%น นางธน!ญชาน�อาบน@%าหอมน�?งผู้.าใหม? และประด!บด.วิยเครB&องประด!บ ถีBอท!พุพุ�ทองติ!กอาหารเล�%ยงด=พุวิกพุราหมณ$ใน โรงอาหาร ขุณะท�&นางน@าอาหารเขุ.าไปให.พุราหมณ$ภิารทวิาชโคติร เก�ดก.าวิเท.าพุลาด จุCงเปล?งอ�ทานสามคร!%งวิ?า ขุอนอบน.อมแด?พุระผู้=.

ม�พุระภิาคอรห!นติส!มมาส!มพุ�ทธเจุ.าพุระองค$น!%น พุวิกพุราหมณ$ท!%งหลายพุอได.ย�นเส�ยงน!%น เปFนเสมBอนถี=กค.อนเท?าภิ=เขุาฟาดลงบนศ�รษะ เหมBอนถี=กหลาวิแทงท�&ห= เสวิยท�กขุ$

โทมน!สโกรธวิ?า พุวิกเราถี=กคนนอกล!ทธ�น�%ลวิงให.เขุ.าส=?เรBอน จุCงท�%งก.อนขุ.าวิ พุลางด?าพุราหมณ$ภิารทวิาชโคติร แล.วิหล�กไปคนละท�ศคนละทาง

พุราหมณ$ภิารทวิาชโคติรเหDนพุวิกพุราหมณ$ท�&เช�ญมาติ?างพุาก!นแยกไปคนละทางอย?างน!%น จุCงจุ.องมองด=นาง ธน!ญชาน� ติ!%งแติ?ศ�รษะจุรดเท.า ค�ดวิ?า เราเหDนภิ!ยน�%แล จุCงขุอร.องนางแติ?วิ!นวิานกDไม?ได. ค�ดแล.วิกDด?านางโดยประการติ?าง ๆ แล.วิกล?าวิก!บนางวิ?า

กDหญ�งถี?อยน�%กล?าวิค�ณขุองสมณะโล.น อย?างน�% อย?างน�% ไม?วิ?าท�&ไหน ๆ แน?ะหญ�งถี?อย บ!ดน�% เราจุ!กโติ.คารมติ?อพุระศาสดาน!%นขุองเจุ.าบ.างละ

นางธน!ญชาน�กล?าวิวิ?า พุราหมณ$ ฉ่ำ!นย!งไม?เหDนบ�คคลผู้=.จุะพุCงโติ.คารมก!บพุระผู้=.ม�พุระภิาคเจุ.าได.เลย เอาเถี�ด ท?านจุงไป แม.ไปแล.วิกDจุ!กร= .เอง

พุราหมณ$ไปด.วิยค�ดวิ?า พุระสมณโคดมเปFนท�&เคารพุบ=ชาขุองชาวิบ.าน ใคร ๆ ไม?อาจุจุะไปวิ?ากล?าวิหรBอค�กคามอย?างใด ๆ ได. จุ@าเราจุ!กถีามปLญหาส!กขุ.อหนC&ง ค�ดแล.วิแติ?งปLญหาม�ใจุควิามวิ?า

บ�คคลฆ่?าอะไรได.ย?อมนอนเปFนส�ขุ ฆ่?าอะไรได.ย?อมไม?เศร.าโศก ขุ.าแติ?พุระโคดม พุระองค$ทรงชอบใจุการฆ่?าอะไร พุราหมณ$ค�ดวิ?า ถี.าพุระสมณโคดมกล?าวิวิ?า เราชอบใจุการฆ่?าบ�คคลชB&อโน.น เมB&อเปFนเช?นน�% เราจุ!กขุ?มท?านวิ?า ท?านปรารถีนาจุะ ฆ่?าเหล?าชนท�&ท?านไม?ชอบใจุ ท?านเก�ดมาเพุB&อจุะฆ่?าโลก ควิามเปFนสมณะขุองท?านจุะม�ประโยชน$อะไร ถี.าพุระสมณโคดมจุ!กกล?าวิวิ?า เราไม?

ชอบการฆ่?าใคร ๆ เมB&อเปFนเช?นน�% เราจุ!กขุ?มท?านวิ?า ท?านไม?ปรารถีนาจุะฆ่?าก�เลสม� ราคะเปFนติ.น เพุราะเหติ�ไรท?านจุCงเปFนสมณะเท�&ยวิไป ด!งน!%น ด.วิยปLญหาสองเงB&อนน�% พุระสมณโคดมกDจุะกลBนไม?เขุ.าคายไม?ออก

เมB&อเขุ.าไปเฝMาพุระผู้=.ม�พุระภิาคเจุ.าถีCงท�&ประท!บแล.วิ พุราหมณ$กDได.ถีามปLญหาท�&เติร�ยมไวิ. พุระผู้=.ม�พุระภิาคเจุ.าติร!สติอบวิ?า บ�คคลฆ่?าควิามโกรธได.ย?อมนอนเปFนส�ขุ ฆ่?าควิามโกรธได.ย?อมไม?เศร.าโศก ด=ก?อนพุราหมณ$

พุระอร�ยเจุ.าท!%งหลายย?อมสรรเสร�ญการฆ่?าควิามโกรธ อ!นม�รากเปFนพุ�ษ ม�ยอดหวิาน

พุระด@าร!สน�%แทงถี=กใจุด@าขุองพุราหมณ$ ท!%งย!งท@าลายปLญหาสองเงB&อนให.ย?อยย!บ (ท@าให.พุราหมณ$หน.าแติก ) แติ?ด.วิยควิาม เปFนบ!ณฑฺ�ติ แทนท�&จุะโกรธ พุราหมณ$กล!บเลB&อมใส จุCงกล?าวิสรรเสร�ญพุระผู้=.ม�พุระภิาคเจุ.า และขุอบรรพุชาอ�ปสมบท อ�ปสมบทแล.วิไม?

นานท?านกDได.เปFนพุระอรห!นติ$

( ธน!ญชาน�ส=ติรและอรรถีกถีา ๑๕/๖๒๖-๖๓๐)

ฝYายอ!กโกสกภิารทวิาชพุราหมณ$ทราบวิ?า พุราหมณ$ภิารทวิาชโคติรผู้=.เปFนพุ�&ชายบวิชเปFนพุระภิ�กษ� กDโกรธ ขุ!ดใจุ เขุ.าไปเฝMา พุระผู้=.ม�พุระภิาคเจุ.าถีCงท�&ประท!บ คร!%นแล.วิกDด?าบร�ภิาษพุระผู้=.ม�พุระภิาคเจุ.าด.วิยวิาจุาอ!นหยาบคาย

เมB&อพุราหมณ$ด?าวิ?าจุบแล.วิ พุระผู้=.ม�พุระภิาคเจุ.าจุCงได.ติร!สถีามวิ?า

พุ . ด=ก?อนพุราหมณ$ ญาติ�ม�ติรผู้=.เปFนแขุกขุองท?าน ย?อมมาเย�&ยมท?านบ.างไหม

อ . ย?อมมาบ.างเปFนบางคราวิ

พุ . ท?านจุ!ดขุองเค�%ยวิขุองบร�โภิคหรBอขุองดB&ม ติ.อนร!บญาติ�ม�ติรผู้=.เปFนแขุกขุองท?านบ.างไหม

อ . ย?อมจุ!ดบ.างเปFนบางคราวิ

พุ . ถี.าญาติ�ม�ติรผู้=.เปFนแขุกขุองท?านไม?ร!บ ขุองเค�%ยวิขุองบร�โภิคหรBอขุองดB&มน!%นจุะเปFนขุองใคร

อ . ขุองเค�%ยวิขุองบร�โภิคหรBอขุองดB&มเหล?าน!%นย?อมเปFนขุองขุ.าพุเจุ.า

พุ . ขุ.อน�%กDเช?นเด�ยวิก!น ท?านด?าเราผู้=.ไม?ด?าอย=? ท?านโกรธเราผู้=.ไม?โกรธอย=? ท?านหมายม!&นเราผู้=.ไม?หมายม!&นอย=? เราไม?ร!บเรB&องม� การด?าเปFนติ.นขุองท?านน!%น เรB&องม�การด?าเปFนติ.นน!%นกDเปFนขุองท?านผู้=.เด�ยวิ

ผู้=.ใดด?าติอบบ�คคลผู้=.ด?าอย=? โกรธติอบบ�คคลผู้=.โกรธอย=? หมายม!&นติอบบ�คคลผู้=.หมายม!&นอย=? ผู้=.น�%เรากล?าวิวิ?าย?อมบร�โภิคด.วิย ก!น ย?อมกระท@าติอบก!น เราน!%นไม?บร�โภิคร?วิม ไม?กระท@าติอบด.วิยท?านเปFนอ!นขุาด เรB&องม�การด?าเปFนติ.นน!%นกDเปFนขุองท?านผู้=.เด�ยวิ

อ . คนท!%งหลายย?อมทราบวิ?าพุระสมณโคดมเปFนพุระอรห!นติ$ เมB&อเปFนพุระอรห!นติ$แล.วิท@าไมพุระสมณโคดมจุCงย!งโกรธอย=?เล?า

พุ . ผู้=.ไม?โกรธฝXกฝนตินเองแล.วิ ม�ควิามเปFนอย=?สม@&าเสมอ หล�ดพุ.น แล.วิเพุราะร= .ชอบ สงบ คงท�&อย=? ควิามโกรธจุะม�มาแติ? ท�&ไหน ผู้=.ใดโกรธติอบบ�คคลผู้=.โกรธแล.วิ ผู้=.น! %นเปFนผู้=.ลามกกวิ?าเพุราะการโกรธติอบน!%น บ�คคลไม?โกรธติอบบ�คคลผู้=.โกรธแล.วิ ชB&อวิ?า

ชนะสงครามอ!นบ�คคลชนะได.โดยยาก ผู้=.ใดร= .วิ?าผู้=.อB&นโกรธแล.วิ เปFนผู้=.ม�สติ�สงบเส�ยได. ผู้=.น! %นชB&อวิ?าย?อมประพุฤติ�ประโยชน$แก?ท!%งสอง ฝYาย คBอแก?ตินและแก?ผู้=.อB&น เมB&อผู้=.น! %นร!กษาประโยชน$อย=?ท! %งสองฝYายชนท!%งหลายผู้=.ไม?ฉ่ำลาดในธรรม ย?อมส@าค!ญบ�คคลน!%นวิ?าเปFนคน

เขุลา

11

เมB&อพุระผู้=.ม�พุระภิาคเจุ.าติร!สอย?างน�%แล.วิ อ!กโกสกภิารทวิาชพุราหมณ$กDเก�ดควิามเลB&อมใส และขุอบรรพุชาอ�ปสมบท อ�ปสมบทแล.วิไม?นานท?านกDได.เปFนพุระอรห!นติ$

( อ!กโกสกส=ติรและอรรถีกถีา ๑๕/๖๓๑-๖๓๔)

ฝYายอส�ร�นทกภิารทวิาชพุราหมณ$ทราบวิ?า พุ�&ชายท!%งสองออกบวิชเปFนพุระภิ�กษ� กDโกรธ ขุ!ดใจุ เขุ.าไปเฝMาพุระผู้=.ม�พุระภิาคเจุ.า ถีCงท�&ประท!บ คร!%นแล.วิกDด?าบร�ภิาษพุระผู้=.ม�พุระภิาคเจุ.าด.วิยวิาจุาอ!นหยาบคาย

เมB&อพุราหมณ$ด?าวิ?าอย=? พุระผู้=.ม�พุระภิาคเจุ.าได.ทรงน�&งเส�ย ล@าด!บน!%น พุราหมณ$จุCงได.กล?าวิวิ?า พุระสมณะ เราชนะท?านแล.วิ พุระสมณะ เราชนะท?านแล.วิ

พุระผู้=.ม�พุระภิาคเจุ.าติร!สวิ?า ชนพุาลกล?าวิค@าหยาบด.วิยวิาจุา ย?อมส@าค!ญวิ?าชนะท�เด�ยวิ แติ?ควิามอดกล!%นได.เปFนควิามชนะขุองบ!ณฑฺ�ติผู้=.ร= .แจุ.ง ผู้=.ใดโกรธติอบบ�คคลผู้=.โกรธแล.วิ ผู้=.น! %นเปFนผู้=.ลามกกวิ?าเพุราะการโกรธติอบน!%น บ�คคลไม?โกรธติอบบ�คคลผู้=.โกรธแล.วิ

ชB&อวิ?าชนะสงครามอ!นบ�คคลชนะได.โดยยาก ผู้=.ใดร= .วิ?าผู้=.อB&นโกรธแล.วิ เปFนผู้=.ม�สติ�สงบเส�ยได. ผู้=.น! %นชB&อวิ?าย?อมประพุฤติ�ประโยชน$แก?ท!%ง สองฝYาย คBอแก?ตินและแก?ผู้=.อB&น เมB&อผู้=.น! %นร!กษาประโยชน$อย=?ท! %งสองฝYาย ชนท!%งหลายผู้=.ไม?ฉ่ำลาดในธรรม ย?อมส@าค!ญบ�คคลน!%นวิ?าเปFน

คนเขุลา ในท�&ส�ดอส�ร�นทกภิารทวิาชพุราหมณ$กDเจุร�ญรอยติามพุ�&ชายท!%งสอง ได.เปFนพุระอรห!นติ$เช?นก!น

( อส�ร�นทกส=ติรและอรรถีกถีา ๑๕/๖๓๕-๖๓๗) ควิามโกรธท@าให.บ�คคลแสดงอาการด�ร.าย หยาบคาย ออกมาทางกายวิาจุา เปล�&ยนสภิาพุจุากส�ภิาพุชนเปFน ทรชน จุากผู้=.ด�

เปFนไพุร? (และจุากมน�ษย$เปFนส!ติวิ$ ) ควิรหรBอท�&เราจุะโกรธติอบเขุา แสดงอาการท�&น?าร!งเก�ยจุอย?างเขุา ท@าตินให.เปFนทรชนคนเลวิ

ด�ร.าย ปYาเถีB&อน (เหมBอนส!ติวิ$ก!ดไม?เลBอก ) อย?างเขุา เปFนผู้=.ด�ไม?ชอบ ชอบเปFนไพุร?กระน!%นหรBอ ? การได.ด?าวิ?าผู้=.อB&นจุ!ดเปFนช!ยชนะหรBอควิามพุ?ายแพุ.ก!นแน? บางคนค�ดวิ?าตินเปFนผู้=.ชนะเพุราะด?าอย=?ฝYายเด�ยวิ หรBอด?าได.หยาบ

คายกวิ?า แท.ท�&จุร�งท�กคนท�&กล?าวิค@าหยาบล.วินเปFนผู้=.แพุ. แพุ.ติ?ออ@านาจุควิามโกรธ (หรBอก�เลสอB&น ) ส?วินคนท�& อดทนให.คนอB&น ๆ ด?า โดยไม?โติ.ติอบท!%งท�&สามารถีท@าได. น!&นแหละเปFนผู้=.ชนะท�&แท.จุร�ง เพุราะชนะควิามโกรธซ้ำC&งเปFนส�&งท�&เอาชนะได.ยาก ใครม�ปาก อยากป=ด กDพุ=ดไป เรB&องอะไร กDช?าง อย?าฟLงขุาน เราอย?าติ?อ ก?อก.าวิ ให.ร.าวิราน ควิามร@าคาญ กDจุะหาย สบายใจุ

(อ�ทานธรรม)พุระปGดทวิาร

เมB&อสงครามโลกคร!%งท�& ๒ เล�กใหม? ๆ เช.าวิ!นหนC&ง เศรษฐ�ผู้=.หนC&งขุ!บรถีร� ?นใหม?ท�&เพุ�&งซ้ำB%อ เพุB&อไปเท�&ยวิลพุบ�ร�ก!บเพุB&อนอ�ก ๓ คน พุอสายกDได.กล�&นควิ!นด@าจุากรถีค!นหน.า เมB&อเร?งเครB&องขุC%นหน.า เพุB&อนเศรษฐ�กDติะโกนติ?อวิ?าท�&ปล?อยควิ!นด@าใส?รถีคนอB&น รถีค!นน!%นน!&ง

ก!นอย=? ๒ คน สภิาพุเก?ามาก ถี.าเท�ยบควิามเรDวิกDเหมBอนกระติ?ายก!บเติ?า ชายหน�?มผู้=.ขุ!บรถีค!นน!%น แม.จุะถี=กติะโกนใส?หน.ากDติอบอย?าง ส�ภิาพุ และขุอโทษท�&เติ�มน@%าม!นเครB&องมากไป

เมB&อคนในรถีใหม?จุอดพุ!กก�นขุ.าวิเช.า รถีเก?ากDแซ้ำงขุC%นหน.า ติ?อมารถีใหม?กDติามท!น พุอจุะผู้?าน คนในรถีใหม?พุาก!นพุ=ดด=ถี=กรถี เก?าติ?าง ๆ นานา คนในรถีเก?ากDร!บฟLงอย?างย�%มแย.ม เมB&อแซ้ำงแล.วิ คนหนC&งในรถีใหม?ได.พุ=ดอย?างขุบขุ!นวิ?า รถีจุะเปFนศพุอย=?แล.วิ ย!ง

อ�ติส?าห$เอามาใช. ถี.าพุ!งลงกลางทางจุะสมน@%าหน.า ขุากล!บจุากลพุบ�ร�กDแวิะเท�&ยวิติลาดสระบ�ร� ได.พุบรถีเก?า จุCงพุาก!นพุ=ดเยาะเย.ยรถีเก?าอ�กท!%งท�&คนขุ!บรถีเก?ากDอย=?ในร.านท�&จุอด

รถีน!&นเอง เมB&อเท�&ยวิติลาดแล.วิ รถีใหม?กDกล!บกร�งเทพุ เจุ.าเติ?าค!นน!%นกDย!งจุอดอย=?ท�&เด�ม ในเวิลาน!%นถีนนสายกร�งเทพุ-สระบ�ร�ย!งไม? เร�ยบร.อยน!ก บางแห?งก@าล!งลงห�นใหญ? รถีใหม?จุCงถี=กก.อนห�นคร=ดใติ.ท.องหลายคร!%ง แติ?กDวิ�&งได.สะดวิก เมB&อเลยบางปะอ�นมาไม?นาน

รถีใหม?กDหย�ดวิ�&งเครB&องด!บ แก.เท?าไรกDไม?ติ�ด นาน ๆ จุะม�รถีผู้?านส!กค!น คนในรถีท�&ผู้?านกDพุาก!นห!วิเราะ ไม?ม�ใครม�แก?ใจุลงมาถีามเลย เมB&อใกล.จุะมBด ท�กคนกDหน.าซ้ำ�ดด.วิยควิามกล!วิ เพุราะแถีวิน!%นในระยะน!%นเคยม�รถียนติ$ถี=กจุ�%ปล.นก!นบ?อย ๆ เศรษฐ�ซ้ำC&งติอนแรกม�ท�ฏิฐ�ไม?

ยอมขุอให.ใครช?วิย กDหมดท�ฏิฐ�แล.วิ ค�ดวิ?า ถี.าม�รถีผู้?านมากDจุะโบกมBอขุอควิามช?วิยเหลBอ ถี.าใครแก.ได. จุะเอารางวิ!ลส!ก ๕๐๐ บาทหรBอ มากกวิ?ากDจุะท=นห!วิให. ขุอให.ได.กล!บบ.านวิ!นน�%กDแล.วิก!น

ขุณะน!%นรถีค!นหนC&งก@าล!งวิ�&งมาใกล. อ.ายเติ?า น!&นเอง เศรษฐ�ค�ดวิ?า แม.ขุอควิามช?วิยเหลBอเขุากDคงไม?ช?วิย ซ้ำ@%าจุะเยาะเย.ยให.ได. อายอ�ก ค�ดแล.วิจุCงเอาห!วิซ้ำ�กเขุ.าไปในกระโปรงเครB&อง ท@าท�วิ?าก@าล!งแก.เครB&อง ส?วินคนอB&น ๆ กDหลบเขุ.าไปน!&งในรถีหล!บติาพุ�งเบาะ ท�ก

คนติ?างกDอยากให.อ.ายเติ?าผู้?านไปเส�ยเรDวิ ๆ แติ?แทนท�&จุะได.ย�นเส�ยงรถีผู้?านไปพุร.อมก!บติะโกนห!วิเราะเยาะ กล!บได.ย�นเส�ยงเครB&องยนติ$ หย�ด แล.วิได.ย�นเส�ยงคนเปGดประติ=รถีลงมา จุากน!%นกDได.ย�นเส�ยงถีามอย?างส�ภิาพุวิ?า รถีค�ณเปFนอะไร ม�อะไรจุะให.ช?วิยบ.างไหม

เศรษฐ�ฟLงแล.วิเกBอบจุะร.องไห.ด.วิยควิามติB%นติ!นใจุ น@%าเส�ยงน!%นเปFนเส�ยงท�&ถีามอย?างบร�ส�ทธ�Eใจุไม?ม�การเยาะเย.ยแฝงอย=? ท@าให. เศรษฐ�หายอายจุCงติอบวิ?า รถีแล?นมาด� ๆ กDหย�ดลงเฉ่ำย ๆ แก.เท?าไรกDไม?ติก ชายผู้=.น! %นจุCงเขุ.าไปติรวิจุด= ในท�&ส�ดพุบวิ?า ถี!งน@%าม!นร!&วิ จุCง

อ�ดรอยร!&วิในถี!งช!&วิคราวิแล.วิเติ�มน@%าม!นพุอให.ไปถีCงกร�งเทพุได. เมB&อเครB&องยนติ$ติ�ดด�แล.วิ เศรษฐ�กDหย�บซ้ำองธนบ!ติรเพุB&อจุะให.รางวิ!ล ชายผู้=.น! %นกDร�บปฏิ�เสธเพุราะติ!%งใจุช?วิยโดยไม?หวิ!งส�&งติอบแทน เศรษฐ�จุCงล.วิงไปในคอเสB%อหย�บพุระสมเดDจุเล�&ยมทองท�&ห.อยคออย=? พุร.อมท!%งสายสร.อยทองค@าส?งให.ด.วิยควิามร!กในน@%าใจุ แติ?ชายผู้=.น! %นกDปฏิ�เสธอ�กอย?างส�ภิาพุ

เศรษฐ�จุCงพุ=ดวิ?า พุระขุองค�ณคงไม?ใช?พุระสมเดDจุแน? โปรดร!บไวิ.เถี�ด ชายผู้=.น! %นติอบวิ?า ขุองเขุาไม?ใช?พุระสมเดDจุ เปFนพุระปGดทวิารม�องค$เด�ยวิกDพุอ ขุอให.ม�ใจุส�จุร�ติเคารพุท?านจุร�ง ๆ พุวิกปล.นม�

พุระห.อยคอพุวิงใหญ? แติ?กDปMองก!นอะไรไม?ได.เพุราะใจุไม?ส�จุร�ติ หาก�นโดยการปล.น ขุองเขุาม�องค$เด�ยวิบ=ชาไวิ.ท�&บ.าน เมB&อม�เรB&องอะไรกD

12

นCกถีCงท?าน เช?น เมB&อได.ย�นเส�ยงท�&ไม?ด� กDนCกถีCงท?าน เหDนท?านปGดห= เขุากDไม?ฟLงเส�ยงน!%น ไม?น@ามาใส?ใจุ เมB&อเพุB&อนชวินให.ดB&มส�รา เขุา นCกถีCงท?าน เหDนท?านปGดปาก เขุากDไม?ดB&ม เมB&อม�ส�&งไม?ด�เก�ดขุC%นเขุากDนCกถีCงท?านท�กคร!%ง ท?านกDสอนให.อดทน เขุากDท@าติาม จุ�ติใจุจุCงสบาย

ไม?ม�ก!งวิล เศรษฐ�ฟLงแล.วิกDติB%นติ!นใจุ อยากจุะร.องไห. อยากจุะเอาผู้.าป=แล.วิกราบควิามด�ขุองชายผู้=.น! %น

( กฎแห?งกรรม โดย ท . เล�ยงพุ�บ=ลย$) ประติ=เรBอนเปFนสถีานท�&ส@าค!ญท�&จุะติ.องด=แลร!กษาให.ด� ฉ่ำ!นใด อ�นทร�ย$ คBอ ติา ห= จุม=ก ล�%น กาย ใจุ ซ้ำC&งเปFนทางส@าหร!บให.

อารมณ$ติ?าง ๆ ผู้?านเขุ.ามาส=?ใจุ กDเปFนสถีานท�&ส@าค!ญท�&จุะติ.องส@ารวิม คBอติ.องด=แลร!กษาให.ด� ฉ่ำ!นน!%น

ชายหน�?มในเรB&องน�%ไม?โกรธแม.จุะถี=กเยาะเย.ยชน�ดท�&เร�ยกวิ?า ขุ�ดด.วิยปาก ถีากด.วิยติา ( หมายถีCง เหย�ยดหยามท!%งด.วิยวิาจุา

และสายติา ) เพุราะสามารถีส@ารวิมอ�นทร�ย$ได.ด� เมB&อได.ย�นเส�ยงท�&ไม?ด� เขุากDระลCกถีCงพุระปGดทวิารท�&ตินเคารพุบ=ชา เหDนท?านปGดห= กDม� สติ�ส!มปช!ญญะร= .วิ?า เส�ยงไม?ด�น!%นกDส!กวิ?าเส�ยง เก�ดขุC%น ติ!%งอย=? แล.วิกDด!บไป จุCงไม?ควิรน@ามาใส?ใจุ เมB&อระลCกได.อย?างน�% ควิามโกรธเคBอง

ควิามไม?พุอใจุ ควิามแค.นใจุ กDไม?เก�ดขุC%น สามารถีร!บฟLงเส�ยงไม?ด�ได.อย?างย�%มแย.ม ส�&งติ?าง ๆ ในโลกน�%ท�&เราไม?ร= .ไม?เหDนย!งม�อ�กมาก แติ?ไม?ใช?ส�&งจุ@าเปFนท�&เราจุะติ.องไปร= .ไปเหDนให.หมด ด!งน!%นในบางคร!%ง แม.จุะเหDน

กDควิรแกล.งท@าเปFนไม?เหDน แม.จุะได.ย�นกDควิรแกล.งท@าเปFนไม?ได.ย�น เมB&อร= .จุ!กปGดห=ปGดติาติ!วิเองเส�ยบ.าง เรB&องเดBอดเนB%อร.อนใจุกDจุะลด น.อยลง ช�วิ�ติกDจุะเปFนส�ขุขุC%นกวิ?าเด�ม

ปGดห= ซ้ำ.ายขุวิา ปGดติา สองขุ.าง ปGดปาก เส�ยบ.าง แล.วิน!&ง สบาย

(ส@านวินเก?า)ให.เขุDนครกขุC%นภิ=เขุาย!งด�กวิ?า

ในอด�ติกาล พุระโพุธ�ส!ติวิ$ (ผู้=.ท�&จุะได.ติร!สร= .เปFนพุระพุ�ทธเจุ.า ) บ!งเก�ดในสก�ลพุราหมณ$ ชB&อวิ?าการ!นท�ยะ เจุร�ญวิ!ยแล.วิได.เปFน ศ�ษย$อาวิ�โสขุองอาจุารย$ท�ศาปาโมกขุ$ในเมBองติ!กกส�ลา อาจุารย$ชอบให.ศ�ลแก?ผู้=.ท�&ไม?ได.ขุอ เขุาร!บศ�ลไปแล.วิจุCงไม?ร!กษา เมB&อเล?าให.พุวิก

ล=กศ�ษย$ฟLง พุวิกล=กศ�ษย$กล?าวิวิ?า ติ!%งแติ?น�%ไป ท?านพุCงให.ศ�ลแก?ผู้=.ท�&ขุอเท?าน!%น อย?าให.แก?ผู้=.ท�&ไม?ได.ขุอ อาจุารย$ได.ร!บควิามร.อนใจุ แติ?กDย!งคงให.ศ�ลแก?คนท!&วิไปซ้ำC&งไม?ได.ขุอศ�ลอย=?น! &นแหละ

วิ!นหนC&ง การ!นท�ยะและมาณพุอ�ก ๕๐๐ ได.ไปสวิดมนติ$ติามท�&อาจุารย$ส!&ง ขุากล!บในระหวิ?างทางเหDนซ้ำอกเขุาแห?งหนC&ง การ!นท� ยะค�ดวิ?า อาจุารย$เราพุบใครกDให.ศ�ลโดยท�&เขุาไม?ได.ขุอ น!บแติ?น�%ไปเราจุะท@าอาจุารย$น!%นให.ศ�ลเฉ่ำพุาะแก?คนท�&ขุอเท?าน!%น เมB&อพุวิกมาณพุ

ก@าล!งน!&งสบายอย=? การ!นท�ยะจุCงล�กขุC%นไปยกศ�ลาก.อนใหญ?โยนลงซ้ำอกเขุา ซ้ำ@%าแล.วิซ้ำ@%าเล?าอย=?น! &นแหละ เมB&อพุวิกมาณพุมาถีามวิ?าท@าอะไร การ!นท�ยะกDน�&งเฉ่ำย มาณพุเหล?าน!%นจุCงร�บไปบอกอาจุารย$

อาจุารย$มาแล.วิกล?าวิก!บการ!นท�ยะวิ?า ด=ก?อนการ!นท�ยะ จุะม�ประโยชน$อะไรแก?ท?านด.วิยการท�%งก.อนห�นลงในซ้ำอกเขุา การ!นท�ยะประสงค$จุะท.วิงอาจุารย$จุCงกล?าวิวิ?า ขุ.าพุเจุ.าเกล�&ยห�นก.อนเลDกก.อนใหญ?ลง จุ!กกระท@าแผู้?นด�นใหญ?น�%ให.ราบเร�ยบด!ง

ฝYามBอ เพุราะฉ่ำะน!%น ขุ.าพุเจุ.าจุCงได.ท�%งห�นลงในซ้ำอกเขุา อาจุารย$กล?าวิวิ?า การ!นท�ยะ มน�ษย$คนเด�ยวิย?อมไม?สามารถีท@าแผู้?นด�นให.ราบเร�ยบด!งฝYามBอได. แผู้?นด�นจุงยกไวิ.ก?อนเถี�ด

ซ้ำอกเขุาน�%เท?าน!%น ท?านพุยายามจุะกระท@าซ้ำอกเขุาน�%ให.เติDมขุC%น เท�&ยวิแสวิงหาห�นท!%งหลายมา ค�ดค.นหาอ�บายอย=?น! &นแล ท?านกDจุ!กละโลกน�%

(ติาย ) ไปเส�ยเปล?าเปFนแน? การ!นท�ยะกล?าวิวิ?า ขุ.าแติ?ท?านอาจุารย$ หากวิ?ามน�ษย$คนเด�ยวิไม?สามารถีท@าแผู้?นด�นใหญ?น�%ให.ราบเร�ยบได. ฉ่ำ!นใด การท�&ท?านจุะ

ช!กน@าคนท!&วิไปซ้ำC&งม�ควิามค�ดเหDนติ?างก!นให.มาร!บศ�ลจุากท?าน กDเปFนไปไม?ได.ฉ่ำ!นน!%น ด.วิยวิ?าคนท�&เปFนบ!ณฑฺ�ติเท?าน!%นจุCงติ�เติ�ยนการฆ่?า ส!ติวิ$วิ?าเปFนอก�ศล ส?วินคนพุาลไม?เชB&อการเวิ�ยนวิ?ายติายเก�ด ย?อมส@าค!ญผู้�ดวิ?าการฆ่?าส!ติวิ$เปFนก�ศล ท?านจุ!กช!กน@าคนเหล?าน!%นมาได.

อย?างไร เพุราะฉ่ำะน!%นท?านอย?าให.ศ�ลแก?คนท�&ไม?ได.ขุอ จุงให.แก?คนท�&ขุอเท?าน!%น อาจุารย$ได.ฟLงด!งน!%นค�ดวิ?า การ!นท�ยะพุ=ดถี=ก บ!ดน�%เราจุ!กไม?กระท@าอย?างน!%น ค�ดแล.วิจุCงกล?าวิวิ?า การ!นท�ยะ ท?านได.บอกควิาม

จุร�งโดยย?อแก?เรา ขุ.อน�%เปFนอย?างน!%นจุร�ง แผู้?นด�นน!%นมน�ษย$ไม?สามารถีจุะท@าให.ราบเร�ยบได. ฉ่ำ!นใด เรากDไม?อาจุให.มน�ษย$ท!%งหลายท@า ติามใจุขุองเราได. ฉ่ำ!นน!%น

( การ!นท�ยชาดกและอรรถีกถีา ๒๗/๗๒๗) คติ�ท�&ได.จุากชาดกน�%คBอ แผู้?นด�นน�%ไม?อาจุท@าให.ราบเร�ยบเสมอก!นหมดได. ฉ่ำ!นใด มน�ษย$ท!%งหลายจุะให.ค�ดเหมBอนก!นหมดกDไม?

ได. ฉ่ำ!นน!%น ด!งน!%นอย?าโกรธหรBอเดBอดเนB%อร.อนใจุ เมB&อคนอB&นม�ควิามเหDนไม?เหมBอนเรา หรBอท@าไม?ถี=กใจุเรา ท�กส�&งในโลกน�%ล.วินเปFนไปติาม ท�&ม!นควิรจุะเปFน ไม?เปFนไปติามใจุเรา ไม?อย=?ในบ!งค!บบ!ญชาขุองใคร ๆ ติ!วิเราเองแท. ๆ ย!งไม?ร= .ใจุท@าไม?ถี=กใจุเรา แล.วิคนอB&นจุะร= .ใจุท@า

ถี=กใจุเราได.อย?างไร ? จุะหาใคร เหมาะใจุ ท�&ไหนเล?า ติ!วิขุองเรา ย!งไม? เหมาะใจุหนา

อน�จุจุ!ง ท�กขุ!ง อน!ติติา ร= .ล?วิงหน.า เส�ยก?อน ไม?ร.อนใจุ

(อ�ทานธรรม)พุระปฏิ�มาย!งราค�น

13

การน�นทาไม?ใช?ขุองใหม?ท�&เพุ�&งเก�ดขุC%นเมB&อคร= ?น�% เขุาประพุฤติ�ก!นมาติ!%งแติ?โบราณกาลแล.วิ คนน!&งน�&งเขุากDน�นทาวิ?า ท@าไมเจุ.า คนน�%จุCงน!&งน�&งเหมBอนคนใบ. คนพุ=ดมากเขุากDน�นทาวิ?า ท@าไมเจุ.าหมอน�&จุCงพุ=ดติลอดเวิลาไม?ม�หย�ด อย?างก!บปากเปFนห�?นช!กยนติ$ แม.

คนพุ=ดพุอประมาณเขุากDน�นทาวิ?า ท@าไมเจุ.าคนน�%จุCงส@าค!ญวิ?า ค@าพุ=ดขุองตินเหมBอนทองค@าหรBอเง�น พุ=ดค@าสองค@ากDน�&งเส�ย แผู้?นด�นกDด� พุระอาท�ติย$และพุระจุ!นทร$กDด� คนกDย!งน�นทา แม.พุระส!มมาส!มพุ�ทธเจุ.าผู้=.เพุ�ยบพุร.อมด.วิยค�ณงามควิามด� คนกD

ย!งน�นทา คนไม?ถี=กน�นทา ไม?เคยม�มาก?อน จุ!กไม?ม�ติ?อไป ถีCงในขุณะน�%กDไม?ม�

( ธรรมบท ๒๕/๒๗) อ!นน�นทา กาเร เหมBอนเทส.วิม ถี.ารวิบรวิม ร!บไวิ. ย?อมได.เหมDน หากไม?ร!บ กล!บหาย คลายประเดDน ย.อนไปเหมDน ปากเน?า ขุองเขุาเอง

ดวิงอาท�ติย$ ดวิงจุ!นทร$ ขุวิ!ญใจุโลก คนย!งโขุก ย!งส!บ ง!บเหยงเหยง ถี?มน@%าลาย รดฟMา ด?าบรรเลง ใครจุะเก?ง เก�นล�%น คนน�นทา

(ศร�ติราด) พุ!สด�ส�&งขุองท�&เราได.มา ถี.าเปFนขุองด�ม�ประโยชน$ เรากDเกDบเอาไวิ.ใช. ถี.าเปFนขุองเส�ยไร.ประโยชน$ท�&เร�ยกก!นวิ?าขุยะ เรากDท�%งไปไม?

เกDบไวิ. เพุราะท@าให.บ.านรกร�งร!ง ไม?เปFนระเบ�ยบ ไม?สะอาด ค@าพุ=ดติ?าง ๆ กDเช?นก!น ถี.าเปFนค@าพุ=ดด�ม�ประโยชน$ เรากDร!บฟLงและจุดจุ@าไวิ. ส?วินค@าพุ=ดท�&เส�ยไร.ประโยชน$น!%น กDไม?ติ.องไปจุดไปจุ@า ไม?ติ.องเกDบไวิ. ให.ท�%งไปเส�ยเหมBอนท�%งขุยะ

ค@าน�นทาจุ!ดเปFนค@าพุ=ดประเภิทขุยะ เปFนค@าพุ=ดท�&เน?าเหมDน ไม?ม�ประโยชน$ ไม?ม�ใครอยากได.ย�นได.ฟLง แติ?กDหน�ไม?พุ.น เพุราะเปFน ขุองค=?โลก ใคร ๆ กDถี=กน�นทาก!นท!%งน!%น แม.พุระส!มมาส!มพุ�ทธเจุ.ากDทรงถี=กติ�ฉ่ำ�นน�นทามาแล.วิ แม.องค$พุระปฏิ�มาซ้ำC&งเปFนส!ญล!กษณ$

แทนพุระองค$ เปFนขุองท�&ไม?ม�ช�วิ�ติจุ�ติใจุ กDย!งไม?พุ.นการน�นทาไปได. ด!งน!%นเปFนธรรมดาอย=?เอง ท�&เรากDติ.องถี=กน�นทาเช?นก!น จุCงไม?ควิร โกรธเคBอง หรBอเดBอดเนB%อร.อนใจุเมB&อถี=กน�นทา

อ!นน�นทา กาเร เหมBอนเทน@%า ไม?ชอกช@%า เหมBอนเอาม�ด มากร�ดห�น แม.องค$พุระ ปฏิ�มา ย!งราค�น คนเด�นด�น หรBอจุะส�%น คนน�นทา

(ส@านวินเก?า) ค@าพุ=ดเปFนเพุ�ยงลมปาก เมB&อพุ=ดแล.วิคลB&นเส�ยงกDจุางหายไปในอากาศ ไม?อาจุท�&มแทงหรBอท@าอ!นติรายร?างกายเราได. เหมBอน

สายลมอ?อน ๆ ท�&พุ!ดมาติ.องร?างกายเราแล.วิจุางหายไป ค@าพุ=ดท�&เขุาน�นทาเราน!%น ได.จุางหายไปในอากาศหมดแล.วิ ด!บส=ญไปนานแล.วิ ไม?ม�ร?องรอยหลงเหลBออย=?อ�กแล.วิ เหติ�ไฉ่ำนจุCงย!งเกDบเอาส�&งท�&วิ?างเปล?าไร.ติ!วิไร.ติน ท�&ล?วิงไปนานแล.วิ มาค�ดให.รกใจุ ร.อนใจุ ท�กขุ$ใจุ

เปล?า ๆ ท@าไม การกระท@าอย?างน�%โง?หรBอฉ่ำลาดก!นแน? ? น�ส!ยควิาย แล.วิไม?วิาย จุะบดเอB%อง คนรB%อเรB&อง อติ�ติ!ง มาติ!%งขุาน

พุ�ร�%พุ�ไร ไม?ร= .จุบ งบประมาณ กDเปร�ยบปาน ด!งควิาย น?าอายนา

(อ�ทานธรรม)ปราบพุยศ

ในอด�ติกาล คร!%งพุระเจุ.าพุรหมท!ติเสวิยราชย$ในกร�งพุาราณส� พุระโพุธ�ส!ติวิ$บ!งเก�ดในสก�ลพุราหมณ$ เจุร�ญวิ!ยแล.วิ เล?าเร�ยน ไติรเพุทและศ�ลปวิ�ทยาในเมBองติ!กกส�ลา คร!%นบ�ดามารดาล?วิงล!บไปกDบวิชเปFนดาบส ท@าอภิ�ญญาและสมาบ!ติ�ให.เก�ดแล.วิพุ@าน!กอย=?ในปYา

ห�มพุานติ$ วิ!นหนC&ง พุระดาบสเขุ.าไปส=?ชนบทเพุB&อบร�โภิครสเปร�%ยวิ ๆ เคDม ๆ บรรล�ถีCงกร�งพุาราณส� อาศ!ยอย=?ในพุระราชอ�ทยาน ร� ?งเช.า

น�?งห?มเร�ยบร.อยแล.วิ เขุ.าส=?พุระนครเพุB&อบ�ณฑฺบาติ เด�นไปถีCงพุระลานหลวิง พุระราชาก@าล!งทอดพุระเนติรทางช?องพุระแกล ทรงเหDน ท?านแล.วิ ทรงเลB&อมใสในอ�ร�ยาบถี จุCงร!บส!&งให.อ@ามาติย$ผู้=.หนC&งไปน�มนติ$พุระดาบสมา

อ@ามาติย$ไปหาพุระดาบส ไหวิ.แล.วิร!บภิาชนะใส?อาหารจุากมBอพุระดาบส กราบเร�ยนวิ?า

อ . ขุ.าแติ?พุระค�ณท?านผู้=.เจุร�ญ พุระราชาร!บส!&งน�มนติ$พุระค�ณเจุ.า

ด . เราไม?ใช?น!กบวิชประจุ@าราชส@าน!ก เปFนน!กบวิชอย=?ปYาห�มพุานติ$อ@ามาติย$ไปกราบท=ลควิามน!%นแด?พุระราชา

พุระราชาติร!สวิ?า ดาบสอB&นท�&เปFนผู้=.ใกล.ช�ดขุองเราไม?ม� จุงน�มนติ$ท?านมาเถี�ด อ@ามาติย$กDไปไหวิ.พุระดาบส พุ=ดอ.อนวิอนน�มนติ$ให.เขุ.าไปส=?พุระราชวิ!งจุนได.

พุระราชาถีวิายบ!งคมพุระดาบส อาราธนาให.น!&งเหนBอบ!ลล!งก$ทอง ภิายใติ.เศวิติฉ่ำ!ติร ให.ฉ่ำ!นโภิชนะม�รสเล�ศ ติ?าง ๆ ท�&เขุาจุ!ดไวิ. เพุB&อพุระองค$ แล.วิร!บส!&งถีาม

ร . พุระค�ณเจุ.าอย=?ท�&ไหน

ด . ปYาห�มพุานติ$

ร . บ!ดน�%พุระค�ณเจุ.าจุะไปไหน

ด . ก@าล!งหาท�&อย=?อ!นเหมาะแก?ฤด=ฝน

14

ร . ถี.าเช?นน!%น น�มนติ$อย=?ในอ�ทยานขุองพุวิกโยมเถี�ด เมB&อพุระราชาเสวิยเสรDจุแล.วิ ทรงพุาพุระดาบสไปส=?อ�ทยาน ร!บส!&งให.สร.างบรรณศาลา ให.ท@าท�&พุ!กกลางคBนและท�&พุ!กกลางวิ!น

ทรงถีวิายบร�ขุารส@าหร!บบรรพุช�ติ ทรงมอบหมายให.คนเฝMาอ�ทยานด=แล แล.วิเสดDจุกล!บพุระนคร แติ?น!%นมา พุระดาบสกDอย=?ในอ�ทยาน พุระราชากDเสดDจุไปหาท?านท�กวิ!น

พุระราชาทรงม�พุระโอรสพุระนามวิ?า ท�ฏิฐก�มาร เปFนผู้=.ม�ส!นดานด�ร.าย หยาบคาย พุระราชาและพุระประย=รญาติ�ท!%งหลายไม? สามารถีจุะฝXกห!ดอบรมเธอได. พุวิกอ@ามาติย$ พุวิกพุราหมณ$และคหบด� กDม�สามารถีอบรมเธอได.เช?นก!น พุระราชาด@าร�วิ?า ยกเวิ.นพุระ

ดาบสผู้=.ทรงศ�ลเส�ยแล.วิ คงไม?ม�ผู้=.อB&นท�&จุะสามารถีทรมานก�มารน�%ได. ท.าวิเธอทรงพุาพุระก�มารไปส@าน!กพุระดาบส ร!บส!&งวิ?า พุระค�ณเจุ.าผู้=.เจุร�ญ ก�มารน�%ด�ร .ายหยาบคาย พุวิกขุ.าพุเจุ.าไม?สามารถีจุะ

อบรมฝXกสอนเธอได. พุระค�ณเจุ.าโปรดหาอ�บายส!กอย?างหนC&ง อบรมเธอให.ด.วิยเถี�ด ทรงมอบพุระก�มารแด?พุระดาบส แล.วิเสดDจุหล�กไป พุระดาบสชวินพุระก�มารเท�&ยวิไปในอ�ทยาน เหDนหน?อติ.นสะเดาติ.นหนC&ง เพุ�&งม�ใบ ๒ ใบเท?าน!%นคBอแติกออกขุ.างละ ๑ ใบ จุCง

กล?าวิก!บพุระก�มารวิ?า เธอจุงเค�%ยวิก�นใบขุองหน?อสะเดาน!%นแล.วิทราบรสไวิ.เถี�ด

พุระก�มารทรงเค�%ยวิใบสะเดาใบหนC&ง เมB&อร= .รสแล.วิ ทรงร�บถี?มท�%งท�&แผู้?นด�นพุร.อมท!%งเขุฬะ (น@%าลาย) พุระดาบสกล?าวิวิ?า เปFนอย?างไรเล?า

ก�มารกราบเร�ยนวิ?า ติ.นไม.น�%เปร�ยบเสมBอนยาพุ�ษชน�ดร.ายแรงในบ!ดน�%ท�เด�ยวิ ถี.าเจุร�ญเติ�บโติขุC%น คงฆ่?ามน�ษย$เส�ยเปFนอ!น มาก พุลางทรงถีอนหน?อสะเดาน!%น แล.วิขุย�%จุนแหลกด.วิยพุระห!ติถี$

พุระดาบสกล?าวิวิ?า เธอกล?าวิถีCงหน?อสะเดาน�%วิ?า แม.ติ.นจุะเลDกม!นย!งขุมถีCงเพุ�ยงน�% เมB&อม!นโติจุ!กเปFนอย?างไร อาศ!ยม!นแล.วิจุะ ม�ควิามเจุร�ญมาแติ?ไหน แล.วิถีอนขุย�%ท�%งไป เธอปฏิ�บ!ติ�ในหน?อสะเดาน�%ฉ่ำ!นใด แม.ชาวิแวิ?นแควิ.นขุองเธอกDฉ่ำ!นน!%น จุ!กพุาก!นกล?าวิวิ?า พุระ

ก�มารน�%ย!งเดDกอย=? ย!งด�ร.ายหยาบคายอย?างน�% เมB&อเจุร�ญวิ!ยครองราชสมบ!ติ� จุ!กท@าอย?างไรก!นเล?า ท�&ไหนพุวิกเราจุ!กอาศ!ยเธอ พุาก!น จุ@าเร�ญได. แล.วิไม?ยอมถีวิายราชสมบ!ติ� อ!นเปFนขุองแห?งติระก=ลขุองเธอ จุ!กถีอดถีอนเธอเส�ยเหมBอนหน?อสะเดา แล.วิขุ!บไล?ออกไปเส�ย

จุากแวิ?นแควิ.น เพุราะฉ่ำะน!%น เธอจุงละเวิ.นควิามเปFนคนด�ร.ายหยาบคาย อ!นเปร�ยบเหมBอนติ.นสะเดาเส�ย จุงถีCงพุร.อมด.วิยควิามอดทน ควิามเมติติาและควิามเอB%อเฟT% อ ติ!%งแติ?บ!ดน�%ไปเถี�ด

จุ@าเด�มแติ?น!%น พุระก�มารกDหมดมานะ หมดพุยศ สมบ=รณ$ด.วิยควิามอดทน ควิามเมติติาและควิามเอB%อเฟT% อ ด@ารงอย=?ในโอวิาท ขุองพุระดาบส คร!%นพุระชนกล?วิงล!บไปแล.วิ กDได.ครองราชสมบ!ติ�

( อรรถีกถีาเอกปLณณชาดก เอกน�บาติ) คนท�&ด�ร.ายหยาบคาย ชอบขุ?มเหงร!งแกคนอB&น ย?อมไม?เปFนท�&ร !กท�&ชอบใจุ แม.ขุองพุ?อแม?พุ�&น.องขุองเขุา แม.ขุองบ�ติรภิรรยา

หรBอสาม�ขุองเขุา แม.ขุองญาติ�ม�ติรขุองเขุา ด!งน!%นจุCงไม?ติ.องกล?าวิถีCงคนอB&นเลย แม.คนด� ๆ เมB&อถี=กควิามโกรธครอบง@าแล.วิ กDกลายเปFนคนท�&ด�ร .ายน?าหวิาดหวิ!&น เหมBอนอสรพุ�ษท�&ก@าล!งเลB%อยมาก!ดคน

เหมBอนโจุรท�&ม�?งแติ?จุะปล.นฆ่?าผู้=.อB&น เหมBอนย!กษ$มารท�&ด�ร .ายก�นคน ควิรหรBอท�&เราจุะปล?อยติ!วิปล?อยใจุให.ควิามโกรธครอบง@า แล.วิท@าติน ให.ติ@&า เปFนท�&น?าร!งเก�ยจุขุองคนอB&น ๆ ถีCงเพุ�ยงน!%น เก�ดเปFนมน�ษย$ด� ๆ แล.วิ ไม?ชอบใจุไม?พุอใจุ กล!บไปชอบท@าติ!วิติ@&า ๆ เปFนส!ติวิ$

ด�ร!จุฉ่ำานบ.าง เปFนโจุรบ.าง เปFนย!กษ$มารบ.าง กล.าประพุฤติ�ส�&งท�&น?าละอายได.อย?างหน.าติาเฉ่ำยไม?ละอาย ท@าลายควิามเปFนมน�ษย$ขุองติน ให.หมดไป ด.วิยการปล?อยติ!วิให.เปFนทาสขุองควิามโกรธ

คนม!กโกรธ แม.จุะติกแติ?งประด!บประดาอย?างสวิยงาม กDย!งคงม�ผู้�วิพุรรณเศร.าหมองไม?น?าด=อย=?น! &นเอง แม.หน.าติาอ!น สวิยงามด!งพุระจุ!นทร$วิ!นเพุDญขุองเขุา กDจุะกลายเปFนเหมBอนดอกบ!วิท�&แห.งเห�&ยวิ เพุราะถี=กไฟลน ผู้=.ท�&ติายด.วิยอ@านาจุควิามโกรธย?อม

ไปเก�ดในอบายภิ=ม� ม�นรกเปFนติ.น เมB&อมาเก�ดเปFนมน�ษย$ กDม�โรคมากติ!%งแติ?แรกเก�ดท�เด�ยวิ ท@าให.ติ.องด@ารงช�วิ�ติอย=?อย?างท�กขุ$ทรมาน

( อรรถีกถีาเอกปLณณชาดก เอกน�บาติ) เวิลาโกรธใคร เกล�ยดใคร ร�บไปยBนมองหน.าติ!วิเองในกระจุกซ้ำ�& จุะพุบวิ?า ไม?ม�เวิลาไหนท�&หน.าติาเราแสนท�เรศน?าเกล�ยด น?าช!ง

เท?าเวิลาน�%

( สง?า อาร!มภิ�ร ) หมาใดร.าย ขุบก!ด หรBอเห?าหอน เราอย?าย.อน ขุบก!ดหมา ม!นน?าขุ!น

อ!นคนช!&วิ ใจุโหด กDเช?นก!น จุงหล�กม!น อย?าถีBอสา หาควิาม

(ส@านวินเก?า)สารถี�ก!บคนถีBอเชBอก

ภิ�กษ�ชาวิเมBองอาฬวิ�ร=ปหนC&งได.ติ!ดติ.นไม.ท�&เปFนวิ�มานขุองเทวิดาองค$หนC&งติามอ@าเภิอใจุขุองติน โดยไม?ยอมฟLงค@าห.ามปราม ขุองเทวิดาผู้=.เปFนเจุ.าขุองวิ�มาน เทวิดาโกรธมากจุCงยกมBอขุC%น ติ!%งใจุจุะฟาดภิ�กษ�ร=ปน!%นให.ติาย แติ?ฉ่ำ�กค�ดได.วิ?า ถี.าฆ่?าภิ�กษ�ผู้=.ม�ศ�ลติ.องไป

นรก ท!%งย!งเปFนติ!วิอย?างท�&ไม?ด�แก?เทวิดาอB&น จุCงลดมBอลงแล.วิไปท=ลเรB&องให.พุระศาสดาทรงทราบ พุระศาสดาสด!บแล.วิติร!สวิ?า ถี=กแล.วิ ๆ เทวิดา เธอขุ?มควิามโกรธท�&เก�ดขุC%นอย?างน!%นไวิ.อย=? เหมBอนห.ามรถีก@าล!งหม�นไวิ.ได. ชB&อ

วิ?าท@าควิามด�แล.วิ แล.วิติร!สวิ?า ผู้=.ใดสะกดควิามโกรธท�&พุล�?งขุC%น เหมBอนคนห.ามรถีท�&ก@าล!งแล?นไปได. เราเร�ยกผู้=.น! %นวิ?า สารถี� ส?วินคนอB&น ๆ เปFนเพุ�ยงผู้=.ถีBอเชBอก

เมB&อจุบเทศนา เทวิดาได.ด@ารงอย=?ในโสดาบ!น และได.สถี�ติในติ.นไม.ใกล.ค!นธก�ฎ� ( ชB&อก�ฏิ�ท�&พุระพุ�ทธเจุ.าประท!บ แปลวิ?า ก�ฏิ�ท�&ม�

กล�&นหอม ) ติ.นหนC&งท�&พุระศาสดาประทานให. อาศ!ยเรB&องน�%เปFนเหติ� พุระศาสดาทรงบ!ญญ!ติ�ส�กขุาบทห.ามภิ�กษ�ติ!ดติ.นไม.

15

( อรรถีกถีาธรรมบท ภิาค ๖ หน.า ๑๖๓) เช.าติร= ?วิ!นหนC&ง เศรษฐ�ชB&อส�มงคลได.ไปเฝMาพุระพุ�ทธเจุ.าพุระนามวิ?า ก!สสปะ เหDนโจุรคนหนC&งนอนเอาผู้.าคล�มร?างท!%งท�&ม�เท.า

เปT% อนโคลน จุCงพุ=ดวิ?าเจุ.าคนน�%ม�เท.าเปT% อนโคลน คงเปFนคนท�&ท?องเท�&ยวิในเวิลากลางคBนแล.วิมานอน ด.วิยเหติ�แค?น�%โจุรโกรธผู้=กอาฆ่าติไวิ. แล.วิลอบเผู้านา ๗ คร!%ง ติ!ดเท.าโค ๗ คร!%ง เผู้าเรBอน ๗ คร!%ง กDย!งไม?หายแค.น ร= .วิ?าพุระ

ค!นธก�ฎ�เปFนขุองท�&ร !กย�&งขุองเศรษฐ� กDลอบเผู้าเส�ยอ�ก เศรษฐ�ร= .ขุ?าวิวิ?าพุระค!นธก�ฎ�ถี=กไฟไหม. แทนท�&จุะโกรธหรBอเส�ยใจุ กล!บด�ใจุ แล.วิ สร.างพุระค!นธก�ฎ�ถีวิายพุระศาสดาอ�ก โจุรเหDนด!งน!%นกDย�&งแค.น เด�นเติร?อย=?ในวิ�หารถีCง ๗ วิ!น กDไม?ม�โอกาสฆ่?าเศรษฐ�ได.

ฝYายเศรษฐ�ถีวิายทานแด?ภิ�กษ�สงฆ่$ม�พุระศาสดาเปFนประม�ขุส�%น ๗ วิ!น ถีวิายบ!งคมพุระศาสดาแล.วิกราบท=ลวิ?า ขุ.าแติ?พุระองค$ ผู้=.เจุร�ญ บ�ร�ษผู้=.หนC&งเผู้านาขุองขุ.าพุระองค$ ๗ คร!%ง ติ!ดเท.าโค ๗ คร!%ง เผู้าเรBอน ๗ คร!%ง แม.พุระค!นธก�ฎ�กDคงเปFนเจุ.าคนน!%นแหละเผู้า ขุ.า

พุระองค$ขุอให.ส?วินบ�ญในทานน�%แก?เขุาก?อน โจุรได.ย�นด!งน!%น เก�ดส@านCกผู้�ดวิ?าได.ท@ากรรมอ!นหน!กติ?อเศรษฐ�ผู้=.ไม?โกรธแค.นเลย ย!งกล!บให.ส?วินบ�ญในทานน�%แก?ตินก?อนอ�ก

จุCงเขุ.าไปหมอบใกล.เท.าเศรษฐ� กล?าวิขุออภิ!ย เศรษฐ�กDให.อภิ!ย โจุรขุอมอบติ!วิเปFนทาส แติ?เศรษฐ�ไม?ร!บ เมB&อโจุรส�%นอาย�ขุ!ย กDไปหมกไหม. ในอเวิจุ� หล!งจุากน!%นกDเก�ดเปFนเปรติถี=กไฟไหม.ท!%งติ!วิ ด.วิยวิ�บากแห?งกรรมท�&ย!งเหลBออย=?

( อรรถีกถีาธรรมบท ภิาค ๕ หน.า ๕๕) สารถี�หมายถีCงคนบ!งค!บรถีหรBอม.า คนท�&ท@าให.รถีแล?นไปเรDวิย!งไม?จุ!ดวิ?าเปFนสารถี� คนท�&ร= .วิ?าเมB&อไรควิรช.า เมB&อไรควิรเรDวิ เมB&อ เรDวิแล.วิกDสามารถีหย�ดได.ติามเวิลาท�&ติ.องการ ในท�&ท�&ติ.องการ จุCงจุ!ดเปFนสารถี� ท!%งท�&ก@าล!งโกรธ เทวิดากDสามารถีหย�ดควิามโกรธขุอง

ติน จุCงได.ชB&อวิ?าเปFนสารถี� ส?วินคนท�&บ!งค!บควิามโกรธไม?ได. พุระพุ�ทธเจุ.าติร!สวิ?าเปFนเพุ�ยงคนถีBอเชBอก โจุรในเรB&องจุ!ดเปFนบ�คคลประเภิทผู้=.ถีBอเชBอก เพุราะบ!งค!บควิามโกรธไม?ได. ติกเปFนทาสขุองควิามโกรธ ท@าติามค@าบงการขุอง

ควิามโกรธ ก?อควิามเส�ยหายแก?ตินเองและผู้=.อB&นไปแล.วิ กวิ?าจุะร= .ติ!วิกDสายไปเส�ยแล.วิ จุCงขุอให.ท�กท?านถีBอเอาเรB&องท!%งสองน�%เปFนบท

เร�ยน อย?าติกเปFนทาสขุองควิามโกรธ เพุราะอาจุได.ร!บผู้ลติอบแทนท�&น?าสยดสยองอย?างโจุร เมB&อร= .ติ!วิวิ?าโกรธ กDร�บระง!บเส�ย (ก?อนท�&

จุะก?อควิามเส�ยหาย ) อย?างเทวิดา แติ?ท�&ด�ท�&ส�ดควิรเอาอย?างเศรษฐ�ผู้=.ไม?โกรธเลย แม.ในเรB&องท�&น?าจุะโกรธ ม�อะไร น?าโกรธ อย?าโทษเขุา ติ.องโทษเรา วิ?าใจุ ไม?เขุ.มแขุDง

เรB&องน?าโกรธ แม.นวิ?า จุะมาแรง ถี.าใจุแขุDง เหนBอกวิ?า ชนะม!น

(ส@านวินเก?า) ท@าใจุเหมBอนธาติ�ท!%ง ๕

พุระพุ�ทธเจุ.าทรงสอนพุระราห�ลวิ?า คนท!%งหลายท�%งขุองสะอาด ขุองสกปรก อ�จุจุาระ ปLสสาวิะ น@%าลาย น@%าหนอง เลBอด ลงท�& แผู้?นด�น แผู้?นด�นจุะอCดอ!ดหรBอระอา หรBอเกล�ยดด.วิยขุองน!%นกDหาไม? ฉ่ำ!นใด เธอจุงท@าใจุเสมอด.วิยแผู้?นด�น ฉ่ำ!นน!%น เพุราะเมB&อเธอท@าใจุ

เสมอด.วิยแผู้?นด�นอย=? ผู้!สสะอ!นน?าพุอใจุและไม?พุอใจุท�&เก�ดขุC%นแล.วิจุ!กไม?ครอบง@าจุ�ติขุองเธอได.

( มหาราห�โลวิาทส=ติร ๑๓/๑๔๐)

ธรรมดาแผู้?นด�นย?อมร!บน@%าหน!กขุองส�&งติ?าง ๆ บนโลกไวิ.ได. ฉ่ำ!นใด เรากDควิรอดทนติ?อค@าล?วิงเก�นขุองผู้=.คนในโลกไวิ.ได. ฉ่ำ!นน!%น

ธรรมดาน@%าย?อมอย=?ในสภิาพุท�&เยDน ฉ่ำ!นใด เรากDควิรอย=?ในสภิาพุท�&เยBอกเยDนเสมอ คBอ ไม?โกรธ ไม?เบ�ยดเบ�ยน ด.วิยอาศ!ยขุ!นติ� และควิามเมติติากร�ณา ฉ่ำ!นน!%น

ธรรมดาไฟย?อมเผู้าหญ.า ก�&งไม. ใบไม. ฉ่ำ!นใด เรากDควิรเผู้าก�เลส ม�ควิามโกรธเปFนติ.น ด.วิยไฟคBอญาณ (ท@าลายก�เลสด.วิย

ปLญญา ) ฉ่ำ!นน!%น ธรรมดาพุาย�ย?อมพุ!ดหม�นหม=?ไม.ท! %งปวิงให.พุ�นาศ ฉ่ำ!นใด เรากDควิรขุย�%ก�เลส ม�ควิามโกรธเปFนติ.น ให.แหลกราน ฉ่ำ!นน!%น

ธรรมดาอากาศไม?ม�ใครจุ!บยCดไวิ.ได. ฉ่ำ!นใด เรากDไม?ควิรให.ก�เลส ม�ควิามโกรธเปFนติ.น ยCดถีBอได. ฉ่ำ!นน!%น

( ม�ล�นทปLญหา จุ!กกวิ!ติติ�วิรรค)

ผู้!สสะเร�ยกอ�กอย?างวิ?าส!มผู้!ส หมายถีCงการถี=กติ.องท�&ก?อให.เก�ดควิามร= .สCก ม� ๖ อย?างคBอส!มผู้!สทางติา .. ห= .. จุม=ก ..ล�%น

.. กาย และ ส!มผู้!สทางใจุ ผู้=.ใดสามารถีท@าใจุเสมอด.วิยด�น น@%า ไฟ ลม อากาศ ย?อมม�จุ�ติใจุม!&นคง เมB&อประสบก!บส�&งท�&น?าพุอใจุกDไม?ย�นด� เมB&อประสบก!บ

ส�&งท�&ไม?น?าพุอใจุกDไม?ย�นร.าย ด!งนางจุ=ฬส�ภิ!ททา อร�ยสาวิ�กาผู้=.โสดาบ!น ได.กล?าวิไวิ.วิ?า ถีCงม�ผู้=.ถีากร?างกายขุ.างหนC&งด.วิยม�ดพุร.า ทา ร?างกายอ�กขุ.างหนC&งด.วิยขุองหอม ขุ.าพุเจุ.ากDไม?ม�ควิามย�นด�ย�นร.าย

ถี.าสามารถีท@าใจุให.ม!&นคงไม?ย�นด�ย�นร.ายได.เช?นน�% ควิามโกรธกDเก�ดขุC%นไม?ได.

16

ใครชอบ ใครช!ง ช?างเถี�ด ใครเช�ด ใครช= ช?างเขุา ใครเบB&อ ใครบ?น ทนเอา ใจุเรา ร?มเยDน เปFนพุอ

(ส@านวินเก?า)ถีCงติายกDไม?โกรธ

พุระผู้=.ม�พุระภิาคเจุ.าติร!สก!บภิ�กษ�ท!%งหลายวิ?า ด=ก?อนภิ�กษ�ท!%งหลาย หากม�พุวิกโจุรผู้=.ม�ควิามประพุฤติ�ติ@&าช.า เอาเลB&อยท�&ม�ท�&จุ!บท!%งสองขุ.าง เลB&อยอวิ!ยวิะใหญ?น.อยขุองพุวิก

เธอ แม.ในเหติ�น!%น ภิ�กษ�ร=ปใดม�ใจุค�ดร.ายติ?อโจุรเหล?าน!%น ภิ�กษ�ร=ปน!%นไม?ชB&อวิ?า เปFนผู้=.ท@าติามค@าส!&งสอนขุองเรา เพุราะเหติ�ท�&อดกล!%นไม? ได.น!%น ภิ�กษ�ท!%งหลาย แม.ในขุ.อน!%น พุวิกเธอพุCงศCกษาอย?างน�%วิ?า จุ�ติขุองเราจุ!กไม?แปรปรวิน เราจุ!กไม?เปล?งวิาจุาลามก เราจุ!กอน�เคราะห$

ด.วิยส�&งท�&เปFนประโยชน$ เราจุ!กม�จุ�ติเมติติาไม?ม�โทสะภิายใน เราจุ!กแผู้?เมติติาจุ�ติไปถีCงบ�คคลน!%น และเราจุ!กแผู้?เมติติาจุ�ติอ!นไพุบ=ลย$ ใหญ?ย�&ง หาประมาณม�ได. ไม?ม�เวิร ไม?ม�พุยาบาท ไปติลอดโลก ท�กท�ศท�กทาง ซ้ำC&งเปFนอารมณ$ขุองจุ�ติน!%น

( กกจุ=ปมส=ติร ๑๒/๒๗๒) เยDนวิ!นหนC&ง พุระป�ณณะได.ไปเฝMาพุระผู้=.ม�พุระภิาคเจุ.า ขุอพุระโอวิาทย?อเพุB&อน@าไปปฏิ�บ!ติ� พุระองค$กDติร!สสอนให.ละควิามย�นด�ในร=ป

เส�ยง กล�&น รส โผู้ฏิฐ!พุพุะ (ส�&งท�&ถี=กติ.องกาย ) และธรรมารมณ$ (ส�&งท�&ใจุค�ด ) จุากน!%นติร!สถีามพุระป�ณณะวิ?าจุะไปอย=?ท�&ไหน

ป . ชนบทชB&อวิ?าส�นาปร!นติะ

พุ . ชาวิส�นาปร!นติะเปFนคนด�ร.าย หยาบช.า ถี.าเขุาด?า เธอจุะค�ดอย?างไร

ป . ย!งด�ท�&เขุาไม?ท�บติ�ด.วิยฝYามBอ

พุ . ถี.าเขุาท�บติ�ด.วิยฝYามBอ เธอจุะค�ดอย?างไร

ป . ย!งด�ท�&เขุาไม?ขุวิ.างด.วิยก.อนด�น

พุ . ถี.าเขุาขุวิ.างด.วิยก.อนด�น เธอจุะค�ดอย?างไร

ป . ย!งด�ท�&เขุาไม?ติ�ด.วิยท?อนไม.

พุ . ถี.าเขุาติ�ด.วิยท?อนไม. เธอจุะค�ดอย?างไร

ป . ย!งด�ท�&เขุาไม?ติ�ด.วิยอาวิ�ธ

พุ . ถี.าเขุาติ�ด.วิยอาวิ�ธ เธอจุะค�ดอย?างไร

ป . ย!งด�ท�&เขุาไม?ปล�ดช�พุเราเส�ยด.วิยอาวิ�ธอ!นม�คม

พุ . ถี.าเขุาปล�ดช�พุเธอเส�ยด.วิยอาวิ�ธอ!นม�คม เธอจุะค�ดอย?างไร

ป . ม�บางคนติ.องการฆ่?าติ!วิติาย ติ.องเท�&ยวิแสวิงหาอาวิ�ธอ!นม�คม เราไม?ติ.องแสวิงหา กDได.อาวิ�ธอ!นม�คมส@าหร!บปล�ดช�พุแล.วิ

เมB&อพุระป�ณณะติอบอย?างน�% พุระผู้=.ม�พุระภิาคเจุ.ากDติร!สสรรเสร�ญควิามร= .จุ!กขุ?มใจุขุองพุระป�ณณะ หล!งจุากพุระป�ณณะไปอย=?ท�&ส�นาปร!นติชนบทแล.วิ กDสามารถีท@าให.ชาวิส�นาปร!นติะจุ@านวินหนC&งกล!บใจุแสดงตินเปFนอ�บาสก

อ�บาส�กา ติ?อมาท?านกDได.เปFนพุระอรห!นติ$ในพุรรษาน!%นเอง

( ป�ณโณวิาทส=ติร ๑๔/๗๕๔-๗๖๕) ในช�วิ�ติประจุ@าวิ!นขุองแติ?ละคนน!%น ติ.องพุบปะก!บบ�คคลติ?าง ๆ มากหน.าหลายติา ท!%งด�และช!&วิ การกระทบกระท!&งก!นหรBอล?วิง

เก�นก!น ด.วิยกายหรBอด.วิยวิาจุา กDอาจุม�บ.างเปFนขุองธรรมดา เมB&อม�ใครล?วิงเก�นเราหรBอท@าไม?ด�ติ?อเรา กDขุอให.ค�ดไปในทางท�&ด�อย?าง

พุระป�ณณะวิ?า ย!งด�ท�&เขุาไม?ท@า (เลวิ ) ย�&งไปกวิ?าน�% หรBอไม?กDค�ดวิ?า เขุาท@าเลวิมาอย?างหนC&ง เราได.ท@าด�ติ!%งสองอย?างคBออดทนและให. อภิ!ย ถี.าเราค�ดได.และท@าได.อย?างน�% กDยากท�&ใคร ๆ จุะท@าให.เราโกรธได.

เขุาท@าด� ท@าช!&วิ ติ!วิขุองเขุา อย?าหาเหา ใส?ห!วิ ขุองติ!วิหนา ม!นจุะย�?ง น�งน!ก หน!กอ�รา ติามยถีา กรรมเขุา เราสบาย

(อ�ทานธรรม)อย?าท@าใจุให.เปFนแผู้ล

17

ด=ก?อนภิ�กษ�ท!%งหลาย เหมBอนแผู้ลร.ายถี=กไม.สะก�ดเขุ.าหน?อยกDม�หนองไหล เหมBอนหล�มอ�จุจุาระถี=กไม.เขุ�&ยกDย�&งเหมDน ฉ่ำ!นใด บ�คคลบางคนในโลกน�% เปFนคนขุ�%โกรธ ถี=กเขุาวิ?าหน?อยกDขุ!ดเคBอง ขุC%งเค�ยด เง.างอด ท@าควิามด�ร.าย ควิามเดBอดดาลให.ปรากฏิ ฉ่ำ!นน!%น น�&

เราเร�ยกวิ?าบ�คคลผู้=.ม�จุ�ติเหมBอนแผู้ล เปFนบ�คคลท�&ควิรวิางเฉ่ำย ไม?ควิรคบ ไม?ควิรเขุ.าใกล. เพุราะเขุาจุะด?าเราบ.าง จุะติะเพุ�ดเราบ.าง จุะท@าให.เราเสB&อมเส�ยบ.าง

(วิช�รส=ติร, ช�ค�จุฉ่ำ�ติ!พุพุส=ติร ๒๐/๔๖๔,๔๖๖)

พุระส=ติรน�%ม�อรรถีาธ�บายวิ?า โดยปกติ� แผู้ลเรB%อร!งจุะหล!&งขุองไม?สะอาด ๓ อย?างคBอ หนอง เลBอดและเยB&อ แติ?เมB&อถี=กกระทบ เขุ.าจุะหล!&งส�&งสกปรกเหล?าน�%ออกมามากขุC%น คนม!กโกรธพุCงเหDนเหมBอนแผู้ลร.าย พุฤติ�กรรมขุองคนม!กโกรธพุCงเหDนเหมBอนการหล!&ง

ส�&งสกปรกขุองแผู้ลร.าย ค@าพุ=ดเลDกน.อยพุCงเหDนเหมBอนถี=กสะก�ดหรBอเขุ�&ยด.วิยไม. เมB&อร= .อย?างน�%แล.วิกDขุอให.ระลCกไวิ.เสมอวิ?า ท�กคร!%งท�&โกรธเท?าก!บเราท@าติ!วิเหมBอนแผู้ลเน?าหรBอหล�มอ�จุจุาระท�&ท�กคนร!งเก�ยจุ

ไม?อยากเขุ.าใกล. ไม?อยากคบ ค@าพุ=ดหรBอก�ร�ยาอาการท�&เราแสดงออกไปขุณะโกรธ กDเหมBอนขุองสกปรกเหมDนเน?า เช?น หนอง เลBอด ด!ง น!%น ถี.าติ.องการเปFนคนท�&สะอาดและร!กสวิยร!กงามแล.วิ กDจุงหล�กหน�ไปจุากส�&งปฏิ�ก=ลเหล?าน�%ให.ไกลแสนไกล ด.วิยการท@าตินเปFนคนไม?

ม!กโกรธเถี�ด

เมB&อโกรธเขุา ใจุเราเปFน เช?นแผู้ลเน?า คนอB&นเขุา ใครบ.างเล?า อยากเขุ.าใกล. ก�ร�ยา และวิาท� ท�&พุ=ดไป ใช?อB&นไกล ให.พุCงเหDน ขุองเหมDนเอย

( ธม�มวิฑฺ�โฒ ภิ�ก�ขุ�)

โกรธเขุาเราร.อน

พุระพุ�ทธเจุ.าติร!สถีCงโทษขุองควิามโกรธ ๗ ประการ คBอ คนผู้=.โกรธ ถี=กควิามโกรธครอบง@าย@&าย�แล.วิ

๑ . แม.จุะอาบน@%า ไล.ทา ติ!ดผู้ม โกนหนวิด น�?งผู้.าขุาวิสะอาดแล.วิกDติาม ย?อมเปFนผู้=.ม�ผู้�วิพุรรณทราม

๒ . แม.จุะนอนบนท�&นอนอย?างด� ลาดด.วิยเครB&องป=ลาดอ!นวิ�จุ�ติรงดงาม ม�หมอนหน�นศ�รษะ หน�นเท.าท!%งสองขุ.างกDติาม ย?อมนอนเปFนท�กขุ$

๓ . แม.จุะถีBอเอาส�&งท�&ไม?เปFนประโยชน$ กDส@าค!ญวิ?าเราถีBอเอาส�&งท�&เปFนประโยชน$ แม.จุะถีBอเอาส�&งท�&เปFนประโยชน$ กDส@าค!ญวิ?าเรา ถีBอเอาส�&งท�&ไม?เปFนประโยชน$ น�%ย?อมเปFนไปเพุB&อควิามฉ่ำ�บหายติลอดกาลนาน

๔ . แม.จุะม�โภิคทร!พุย$ท�&หามาโดยชอบธรรม ด.วิยควิามขุย!นหม!&นเพุ�ยร อาบเหงB&อติ?างน@%า (กDม!กม�เหติ�ให. ) พุระราชาท!%งหลายย?อมร�บโภิคทร!พุย$ขุองคนขุ�%โกรธเขุ.าพุระคล!งหลวิง

๕ . แม.จุะได.ยศมาเพุราะควิามไม?ประมาท กDเสB&อมจุากยศน!%นได.

๖ . แม.เขุาจุะม�ม�ติรสหาย ม�ติรสหายเหล?าน!%นกDเวิ.นเขุาเส�ยห?างไกล

๗ . ย?อมประพุฤติ�ท�จุร�ติ ด.วิยกาย ด.วิยวิาจุา ด.วิยใจุ เมB&อติายไป ย?อมเขุ.าถีCงท�คติ�

( โกธนาส=ติร ๒๓/๖๑) น!กจุ�ติวิ�ทยาชB&อ มาร$เดDน (Orison Swett Marden) เขุ�ยนไวิ.วิ?า ในส?วินท�&เก�&ยวิก!บร?างกายน!%น ควิาม

โกรธม�ผู้ลร.ายหลายประการคBอ

๑ . ท@าลายรสอาหาร ท@าให.หมดควิามอยากร!บประทาน

๒ . เปFนเหติ�ให.ระบบย?อยอาหารท@างานไม?ปกติ�

๓ . ท@าให.เส.นประสาทเก�ดควิามพุ�การ

๔ . ท@าให.เก�ดควิามระส@&าระสายท!&วิสรรพุางค$กาย

๕ . ท@าให.เก�ดพุ�ษในติ!วิเหมBอนพุ�ษง= และพุ�ษน�%จุะก?อควิามร.ายให.ติ!วิเอง

๖ . เดDกท�&ถี=กแกล.งหรBอท@าให.โกรธอย=?เสมอจุะเติ�บโติช.าผู้�ดปกติ� ศาสติราจุารย$ เกติส$ ได.ท@าการทดลองจุนพุ�ส=จุน$ได.วิ?า เหงB&อท�&ออกจุากร?างกายเพุราะควิามโกรธน!%น ม�วิ!ติถี�ธาติ�ผู้�ดก!บเหงB&อท�&

ออกติามปกติ� แสดงวิ?าควิามโกรธได.สร.างพุ�ษร.ายขุC%นในร?างกาย ศาสติราจุารย$ผู้=.น�%แนะน@าวิ?า วิ�ธ�ปMองก!นและระง!บผู้ลร.ายอ!นจุะเก�ดแก?

18

ร?างกายเพุราะควิามโกรธน!%นคBอหาอะไรท@าเพุB&อให.เหงB&อออกมาก ๆ จุะบรรเทาควิามโกรธแค.น และแก.พุ�ษท�&เก�ดขุC%นในร?างกายขุองเรา

ด.วิย ( ก@าล!งใจุ โดย หลวิงวิ�จุ�ติรวิาทการ) คร!%งหนC&ง พุระอน�ร�ทธเถีระได.ไปเมBองกบ�ลพุ!สด�$ พุวิกพุระญาติ�กDมาเฝMา เวิ.นแติ?พุระนางโรห�ณ� ผู้=.เปFนน.องสาวิขุองพุระเถีระ

ไม?เสดDจุมาเพุราะละอายด.วิยเปFนโรคผู้�วิหน!ง พุระเถีระจุCงแนะน@าให.พุระนางขุายเครB&องประด!บ แล.วิให.สร.างโรงฉ่ำ!น ด=แลปLดกวิาด ป= อาสนะ ติ!%งหม.อน@%าดB&มไวิ.เสมอ ๆ

เมB&อสร.างเสรDจุ พุระนางได.ถีวิายภิ!ติติาหารแด?พุระภิ�กษ�สงฆ่$ ม�พุระศาสดาเปFนประม�ขุในโรงฉ่ำ!นน!%น เมB&อฉ่ำ!นเสรDจุ พุระศาสดา ได.ติร!สเล?ากรรมในอด�ติขุองพุระนางโรห�ณ� ควิามวิ?า

ในอด�ติกาล พุระอ!ครมเหส�ขุองพุระเจุ.าพุาราณส�ผู้=กอาฆ่าติในหญ�งน!กฟMอนคนหนC&ง ร!บส!&งให.หญ�งน!กฟMอนเขุ.าเฝMา เมB&อได.

โอกาสกDเอาผู้งเติ?าร.างใหญ? (หมากค!นกDเร�ยก ) โปรยลงท�&ติ!วิหญ�งน!กฟMอน ท!นใดน!%นเอง สร�ระขุองหญ�งน!%นได.พุ�พุองขุC%นเปFนติ�?ม น.อยใหญ? เมB&อนางกล!บไปนอน กDถี=กผู้งเติ?าร.างใหญ?ท�&พุระอ!ครมเหส�แอบให.คนไปโรยไวิ.บนท�&นอนก!ดอ�ก ได.ร!บท�กขุเวิทนาเปFนอ!นมากพุระอ!ครมเหส�ในกาลน!%นได.มาเปFนพุระนางโรห�ณ�

หล!งจุากน!%น พุระศาสดาได.ติร!สวิ?า โรห�ณ� กDกรรมท�&เธอท@าแล.วิในกาลน!%น กD ควิามโกรธกDด� ควิามร�ษยากDด� แม.ม�ประมาณเลDก น.อย ย?อมไม?ควิรท@าเลย

ในท�&ส�ดพุระนางกDหายจุากโรคผู้�วิหน!งและได.บรรล�โสดาบ!น

( อรรถีกถีาธรรมบท ภิาค ๖ หน.า ๑๕๙) สาม�ภิรรยาค=?หนC&งเปFนเจุ.าขุองก�จุการส?งเสB%อผู้.าส@าเรDจุร=ป ท!%งสองอย=?ก�นก!นมา ๔- ๕ ปQแล.วิ สาม�อาย� ๔๓ ปQ ภิรรยาอาย� ๒๙ ปQ

เปFนคนด�ร.าย ชอบขุ?มขุ=?แสดงอ@านาจุเหนBอสาม�ติลอดมา แติ?ด.วิยควิามร!กภิรรยา สาม�จุCงอดทนได.เสมอ

ติ?อมาวิ!นท�& ๑๐ ก.ย . ๒๕๓๖ สาม�เสรDจุธ�ระจุCงกล!บบ.านพุ!กผู้?อน ภิรรยาส!&งให.สาม�น@าเสB%อผู้.าไปส?งล=กค.าท�& ประติ=น@%า สาม�ขุอ พุ!กเหนB&อยก?อน ภิรรยาไม?ยอม ด?าวิ?าสาม�ติ?าง ๆ นานา ในท�&ส�ดถีCงก!บเอาเท.าถี�บ ๒ คร!%ง และด?าวิ?าไปถีCงบรรพุบ�ร�ษ เมB&อถี=กเขุ.าอย?างน�%

สาม�กDโกรธจุนทนไม?ไหวิ ควิ.าค.อนปอนด$ท�&อย=?ใกล.มBอเหวิ�&ยงใส?ภิรรยาเติDมแรง ปรากฏิวิ?าโดนท.ายทอยขุองภิรรยาอย?างจุ!ง นางฟ�บลง แน?น�&งและขุาดใจุติาย สาม�ร�บหลบหน�ไปด.วิยควิามติกใจุ หล!งจุากคร� ?นค�ดอย=?นานและปรCกษาก!บญาติ�แล.วิจุCงได.กล!บมามอบติ!วิก!บ

ติ@ารวิจุเพุB&อส=.คด�

(น.ส.พุ. ไทยร!ฐ ๑๘ ก.ย . ๒๕๓๖) เมB&อคร!%งท�&ขุ.าพุเจุ.า (ท . เล�ยงพุ�บ=ลย$ ) นอนปYวิยอย=?ท�&โรงพุยาบาลจุ�ฬาฯ ขุ.างห.องเปFนห.องพุ�เศษ ม�ท?านเจุ.าค�ณผู้=.หนC&งนอน

พุ!กร!กษาติ!วิ ท?านก@าล!งจุะหายปYวิย ท?านได.เขุ.ามาในห.องขุ.าพุเจุ.าสอบถีามอาการปYวิยขุองขุ.าพุเจุ.า ส@าหร!บติ!วิท?าน หมอบอกวิ?าอ�ก ๒ วิ!นกล!บบ.านได. ท?าทางท?านม�อารมณ$ด� วิ!นติ?อมาท?านเด�นย�%มเขุ.ามาบอกวิ?า พุร� ?งน�%เยDนหมอให.กล!บบ.านได.แล.วิ ขุ.าพุเจุ.ากDแสดงควิาม

ย�นด�ก!บท?าน เช.าวิ!นร� ?งขุC%น ม�เส�ยงช�ลม�นวิ� ?นวิายในห.องขุองท?านเจุ.าค�ณ เมB&อคนเฝMาไขุ.ขุองขุ.าพุเจุ.ามา ขุ.าพุเจุ.ากDขุอร.องให.ไปสBบด=วิ?า ม�อะไร

เก�ดขุC%นก!บท?านเจุ.าค�ณ คนเฝMาไขุ.กล!บมาเล?าให.ฟLงวิ?า ประติ=ห.องแง.มอย=? แติ?ไม?ให.คนอB&นเขุ.าไป สงส!ยวิ?าท?านเจุ.าค�ณก@าล!งอย=?ในอ!นติราย ติ?อมากDม�

ขุ?าวิวิ?า ท?านเจุ.าค�ณได.ถีCงแก?กรรมเส�ยแล.วิเมB&อคร= ?น�% หมอและพุยาบาลพุยายามช?วิยแก.ไขุกDไม?ท!น ติ.นเหติ�ท�&ท@าให.ท?านเจุ.าค�ณเส�ยช�วิ�ติกDคBอบ�ติรสาวิขุองท?านเอง บ�ติรสาวิคนน�%ม�ควิามผู้�ดร.ายแรงอะไรไม?ทราบ ท?านเจุ.าค�ณ

โกรธมาก ไม?ยอมให.อภิ!ย ไม?ยอมให.เขุ.าบ.าน ไม?ยอมให.พุบหน.า เมB&อบ�ติรสาวิร= .วิ?าเจุ.าค�ณพุ?อมาปYวิยอย=?โรงพุยาบาล ได.หายเกBอบเปFน ปกติ�ก@าล!งจุะกล!บบ.าน จุCงหาทางเขุ.ามาเย�&ยมเจุ.าค�ณพุ?อถีCงในห.อง เมB&อท?านเจุ.าค�ณเหDนหน.าล=กสาวิท�&จุงเกล�ยดจุงช!งอย?างไม?ท!นร= .ติ!วิ

กDโกรธส�ดขุ�ดจุนระง!บไวิ.ไม?อย=? อ.าปากค.างแล.วิกDล.มลงหมดลมหายใจุ

( กฎแห?งกรรม โดย ท.เล�ยงพุ�บ=ลย$) ควิามโกรธไม?เคยให.ผู้ลด�แก?ใครเลย ไม?วิ?าในสถีานท�&ใดเวิลาไหน ควิามโกรธม�แติ?โทษถี?ายเด�ยวิ จุะหวิ!งควิามส�ขุหรBอ ประโยชน$ส!กน�ดเปFนไม?ม� ม�แติ?น@าควิามท�กขุ$ควิามเดBอดร.อนมาส=?ตินเองและครอบคร!วิ

ควิามโกรธเปFนเพุล�งก�เลส เก�ดก!บผู้=.ใดกDเผู้าใจุผู้=.น! %นให.ร.อนเร?า ถีCงเราจุะโกรธแค.นปานใดกDไม?อาจุสาปแช?งหรBอแผู้?ควิามโกรธ ไปเผู้าผู้=.อB&นให.พุลอยร.อนใจุไปก!บเราด.วิย ด!งน!%น แม.จุะชB&อวิ?าโกรธเขุา แติ?ผู้=.ท�&ร .อนใจุ เจุDบใจุ ท�กขุ$ใจุ ก�นไม?ได. นอนไม?หล!บ กDคBอเรา ไม?ใช?

เขุา

ในท�&บางแห?งท?านเปร�ยบเท�ยบวิ?า อาการท�&โกรธคนอB&นกDเหมBอนก!บการหย�บเหลDกร.อนแดงหรBออ�จุจุาระ (แล.วิขุวิ.างคนอB&น) ด!งน!%น การโกรธล!บหล!งเขุากDเหมBอนก!บการหย�บเหลDกร.อนแดงหรBออ�จุจุาระ แล.วิถีBอไวิ.เฉ่ำย ๆ เพุราะไม?ร= .จุะไปขุวิ.างใคร ติ.องร.อนหรBอ

เหมDนอย=?คนเด�ยวิ คนอB&นเขุาไม?ร= .เรB&องราวิอะไรด.วิยเลย ย�&งโกรธ บ?อย ๆ กDติ.องร.อนติ.องเหมDนบ?อย ๆ ย�&งโกรธโดยไม?ยอมเล�ก กD เหมBอนเอามBอก@าเหลDกร.อนแดงไวิ.แน?นไม?ยอมปล?อย หรBอเอามBอขุย@าอ�จุจุาระโดยไม?ยอมเล�ก ลองนCกด=วิ?าสภิาพุเช?นน!%นน?าสมเพุช น?า

สะอ�ดสะเอ�ยนขุนาดไหน เราจุะยอมปล?อยติ!วิปล?อยใจุให.ติกอย=?ในสภิาพุน!%นหรBอ ? แม.ชB&อวิ?า โกรธเขุา แติ?เราร.อน เด�นน!&งนอน ร.อนในอก แทบหมกไหม.

แล.วิย!งดB%อ ถีBอโทษ โกรธท@าไม ได.อะไร เปFนประโยชน$ โปรดติรองด=

19

( ธม�มวิฑฺ�โฒ ภิ�ก�ขุ�)น@%าน.อยในรอยเท.าโคก!บคนไขุ.หน!ก

ท�กคนในโลกย?อมม�ท!%งส?วินด�และไม?ด�ปนก!น ยากท�&ใครจุะเลวิไปหมดเส�ยท�กอย?าง ในทางติรงก!นขุ.าม เวิ.นพุระพุ�ทธเจุ.าเส�ย แล.วิ กDไม?ม�ใครเลยท�&จุะด�พุร.อมไปหมดท�กอย?าง ถี.าเราท@าใจุให.เปFนกลางไม?ล@าเอ�ยง แล.วิพุ�จุารณาคนท�&เราโกรธให.ด� กDจุะพุบเหDนควิามด�

ขุองเขุาบ.าง แม.เพุ�ยงเลDกน.อยกDย!งด� พุระสาร�บ�ติรสอนให.ระง!บควิามโกรธในบ�คคลเช?นน�% โดยอ�ปมาวิ?า เปร�ยบเหมBอนน@%าเลDกน.อยม�อย=?ในรอยเท.าโค บ�คคลผู้=.เด�นทางร.อนอบอ.าวิเหนB&อยอ?อน กระหายน@%า เขุาพุCงเก�ดควิามค�ดอย?าง

น�%วิ?า น@%าเลDกน.อยม�อย=?ในรอยเท.าโคน�% ถี.าเราจุะกอบขุC%นดB&ม หรBอใช.ภิาชนะติ!กขุC%นดB&มไซ้ำร. เรากDจุ!กท@าน@%าน!%นให.ไหวิบ.าง ให.ขุ�?นบ.าง ให.ไม?เปFน ท�&ควิรดB&มบ.าง ถี.ากระไร เราพุCงค�กเขุ?าก.มลงดB&มน@%าอย?างโคดB&มน@%าแล.วิหล�กไปเถี�ด

( ท�ติ�ยอาฆ่าติวิ�นยส=ติร ๒๒/๑๖๒)

อ�ปมาขุ.างบนน�%ม�อธ�บายวิ?า บ�คคลผู้=.เด�นทางร.อนอบอ.าวิได.แก?ติ!วิเรา รอยเท.าโคคBอคนท�&เราโกรธ ควิามด�เลDกน.อยขุองบ�คคล น!%นคBอน@%าน�ดหน?อยในรอยเท.าโค ก�ร�ยาอาการท�&หมอบก.มลงดB&มน@%าอย?างโคหมายถีCงสนใจุเฉ่ำพุาะควิามด�ขุองเขุา ไม?สนใจุควิามไม?ด�

ขุองเขุา แล.วิย!งควิามโกรธให.ด!บไปด.วิยการระลCกถีCงควิามด�เพุ�ยงเลDกน.อยขุองเขุาน!%น

อาจุม�บางคนไม?วิ?าเราจุะพุยายามมองด.านไหน กDไม?พุบควิามด�ขุองเขุาเลย เปFนคนท�&ไม?ม�ด�ติ�ดติ!วิแม.แติ?น�ดเด�ยวิ (ส�ดเลวิ) พุระสาร�บ�ติรได.สอนให.ระง!บควิามโกรธในบ�คคลเช?นน�% โดยอ�ปมาวิ?า

เปร�ยบเหมBอนคนไขุ.หน!ก ม�ควิามท�กขุ$ ขุาดท�&พุC&งพุ�ง ติ.องเด�นทางไกลติามล@าพุ!ง ขุาดเสบ�ยงอาหารและยา ขุาดคนพุยาบาล และคนน@าทาง คนเด�นทางไกลบางคนมาพุบคนไขุ.หน!กน!%นเขุ.า ย?อมเก�ดกร�ณาสงสารวิ?า ขุออย?าให.บ�คคลท�&น?าสงสารน�%ติ.องมาติายอ

ย?างอนาถีาในท�&เช?นน�%เลย แล.วิให.ควิามช?วิยเหลBอ น@าเขุาไปท�&พุ!ก ให.การร!กษา ให.หย=กยาและอาหารท�&สบายไม?แสลง

( ท�ติ�ยอาฆ่าติวิ�นยส=ติร ๒๒/๑๖๒)

เราคงไม?ใจุจุBดใจุด@าก!บบ�คคลท�&น?าสงสารอย?างท�&ท?านอ�ปมาไวิ. จุCงขุอให.พุยายามละควิามโกรธในคนท�&ไม?ม�ด�ติ�ดติ!วิน�% ด.วิย กร�ณาสงสารวิ?า ขุออย?าให.เขุาติ.องไปส=?อบายภิ=ม�เลย

เขุาม�ส?วิน เลวิบ.าง ช?างห!วิเขุา จุงเลBอกเอา ส?วินท�&ด� เขุาม�อย=? เปFนประโยชน$ โลกบ.าง ย!งน?าด= ส?วินท�&ช! &วิ อย?าไปร= . ขุองเขุาเลย

จุะหาคน ม�ด� โดยส?วินเด�ยวิ อย?าม!วิเท�&ยวิ ค.นหา สหายเอZย เหมBอนเท�&ยวิหา หนวิดเติ?า ติายเปล?าเลย ฝXกให.เคย มองแติ?ด� ม�ค�ณจุร�ง

(พุ�ทธทาสภิ�กขุ�)

หาใช?ใครอB&น

พุระพุ�ทธศาสนาสอนถีCงหล!กการเวิ�ยนวิ?ายติายเก�ด คนเราติายแล.วิถี.าย!งไม?หมดก�เลสติ.องเก�ดอ�ก ในค!มภิ�ร$ ส!งย�ติติน�

กาย (๑๖/๔๕๐ ) พุระพุ�ทธเจุ.าติร!สวิ?า ในส!งสารวิ!ฏิอ!นยาวินานก@าหนดเบB%องติ.นเบB%องปลายไม?ได.น�% คนท�&ไม?เคยเปFนมารดาบ�ดาพุ�&น.อง

หรBอบ�ติรธ�ดา (ขุองก!นและก!น ) ในกาลเวิลาท�&ยาวินานเช?นน�%ม�ใช?หาได.ง?ายเลย ด!งน!%น คนท�& เราโกรธหาใช?ใครอB&น อาจุจุะเคยเปFนพุ?อ แม?ท�&ร !กเอDนด=เรา เล�%ยงเรามาอย?างทะน�ถีนอม เคยเปFนพุ�&น.องเรา เคยเปFนคนท�&เราร!กมาก เคยเปFนเพุB&อนท�&ติายแทนก!นได. เคยเปFนผู้=.ม�

พุระค�ณท�&เคยช?วิยเหลBอเรามาก?อน เมB&อระลCกถีCงควิามส!มพุ!นธ$ก!นแติ?หนหล!งวิ?า เคยเปFนคน ท�&เราร!ก อย?างจุ!บจุ�ติ เคยเปFนม�ติร สน�ทก!นมา คราก?อนเก?า

เคยเปFนพุ�& เปFนพุ?อแม? ด=แลเรา แล.วิโกรธเขุา ได.อย?างไร ค�ดให.ด�

( ธม�มวิฑฺ�โฒ ภิ�ก�ขุ�)

วิ!วิใครเขุ.าคอกคนน!%น

ในปฐมอาฆ่าติวิ�นยส=ติร (๒๒/๑๖๑ ) พุระพุ�ทธเจุ.าทรงสอนให.ละควิามโกรธหรBอควิามอาฆ่าติด.วิยการระลCกถีCงกฎแห?ง กรรม พุ�จุารณาควิามท�&ท�กช�วิ�ติติ?างม�กรรมเปFนขุองตินเอง เปFนทายาทแห?งกรรม ใครท@าด�ย?อมได.ด� ใครท@าช!&วิย?อมได.ช! &วิ

การท�&เราโกรธใครส!กคนหนC&ง แล.วิสามารถีท@าให.ค�ณงามควิามด�ขุองเขุาพุ�นาศไปกDหาไม? ติรงก!นขุ.าม ควิามโกรธขุองเราน!%น

แหละจุะท@าลายค�ณงามควิามด�ขุองเราเอง ด!งน!%น แทนท�&จุะโกรธเมB&อเหDนใครคนใดคนหนC&งท@าช!&วิ เบ�ยดเบ�ยนคนอB&น (รวิมท!%งเรา ) ให. เดBอดร.อน ควิรจุะสงสารเขุามากกวิ?า เพุราะเขุาจุะติ.องได.ร!บโทษติามกฎหมายหรBอกฎแห?งกรรมอย?างแน?นอนไม?ช.ากDเรDวิ ไม?ม�ทางท�& เขุาหรBอใคร ๆ จุะสามารถีหน�พุ.นได. แม.พุระส!มมาส!มพุ�ทธเจุ.ากDทรงหน�ไม?พุ.น ด!งท�&พุระองค$ได.ติร!สเล?าถีCงกรรมเก?าขุองพุระองค$เอง ม�

ควิามบางติอนวิ?า

20

ในกาลก?อน เราได.ฆ่?าน.องชายติ?างมารดา เพุราะเหติ�แห?งทร!พุย$ ผู้ล!กลงไปในซ้ำอกเขุาและท�?มด.วิยห�น ด.วิยผู้ลแห?งกรรมน!%น พุระเทวิท!ติจุCงท�?มก.อนห�น ก.อนห�นกล�%งลงมากระทบน�%วิห!วิแม?เท.าเราจุนห.อเลBอด

เราเปFนผู้=.ม�ชB&อวิ?าโชติ�ปาละ ได.กล?าวิกะพุระพุ�ทธเจุ.าพุระนามวิ?าก!สสปะ การติร!สร= .เปFนขุองท�&ได.โดยยาก ท?านจุะได.จุากควิงไม.

โพุธ�ท�&ไหนก!น ด.วิยวิ�บากแห?งกรรมน!%น เราได.ประพุฤติ�กรรมท�&ท@าได.โดยยาก (บ@าเพุDญท�กรก�ร�ยา ) เปFนอ!นมากติลอด ๖ ปQ แติ?น!%นจุCงได.บรรล�โพุธ�ญาณ

เราม�ได.บรรล�โพุธ�ญาณอ!นส=งส�ดโดยการบ@าเพุDญท�กรก�ร�ยา ได.แสวิงหาโพุธ�ญาณในทางท�&ผู้�ดเพุราะถี=กกรรมเก?าทวิงเอา

( พุ�ทธาปทาน ๓๒/๓๙๒) สองติ!วิอย?างน�%แสดงให.เหDนวิ?า แม.องค$พุระทศพุลส!มมาส!มพุ�ทธเจุ.า พุระบรมศาสดาผู้=.ทรงค�ณอ!นประเสร�ฐ หาผู้=.เปร�ยบปาน

ม�ได. กDย!งทรงหน�กฎแห?งกรรมไม?พุ.น ด!งน!%น เขุาเปFนใครก!น เปFนผู้=.ย�&งใหญ?มาจุากไหน จุCงจุะหน�รอดการลงโทษติามกฎแห?งกรรมไป ได. เมB&อค�ดอย?างน�%กDอาจุจุะคลายควิามโกรธในบ�คคลน!%นลงได.

ใครกระท@า กรรมช!&วิ ช?างติ!วิเขุา ส?วินติ!วิเรา อย?าเอา อย?างเขุาน!&น คนท�&ท@า กรรมติ@&าช.า สารพุ!น ม�นานวิ!น เขุาร!บกรรม ท�&ท@าเอง

( ธม�มวิฑฺ�โฒ ภิ�ก�ขุ�)ผู้=.ให.ย?อมผู้=กไมติร�ไวิ.ได.

ส�ภิาพุสติร�ผู้=.หนC&งเปFนเจุ.าขุองสวินกล.วิยหอมและสวินละม�ดอ!นกวิ.างขุวิาง สวินท!%งสองอย=?ในจุ!งหวิ!ดธนบ�ร� แติ?อย=?ห?างไกล ก!น ค�ณนายจุCงด=แลไม?ท!&วิถีCง สาม�กDร!บราชการอย=?ติ?างจุ!งหวิ!ด ด!งน!%น กล.วิยหอมท�&ออกเครBอถี=กขุโมยติ!ดเปFนประจุ@า ส?วินละม�ดท�&ล=ก

ย!งด�บย!งอ?อนไม?ท!นแก?กDถี=กเกDบเอาไปเปFนประจุ@า แทนท�&จุะติ�โพุยติ�พุายแสดงควิามโกรธแค.นแช?งด?าคนท�&มาล!กขุโมยขุองในสวิน เหมBอนชาวิสวินคนอB&น ค�ณนายกล!บน�&งเง�ยบเหมBอนไม?ม�อะไรเก�ดขุC%น

ติ?อมากล.วิยหอมได.หายไปหลายเครBอ ค�ณนายจุCงเขุ�ยนหน!งสBอปLกติ�ดไวิ.บร�เวิณท�&กล.วิยถี=กติ!ดไป ควิามวิ?า ฉ่ำ!นทราบวิ?าใคร ติ!ดกล.วิยไป แติ?ฉ่ำ!นไม?เอาเรB&อง จุะติ!ดไปก�นบ.างฉ่ำ!นกDไม?วิ?าอะไร และฉ่ำ!นกDไม?ใช?คนใจุไม.ไส.ระก@า ฉ่ำะน!%น ฉ่ำ!นอน�ญาติให.ติ!ดไปก�นได.ติาม

ควิามประสงค$ หล!งจุากประกาศ กล.วิยหอมท�&หายไปได.กล!บมาปรากฏิท�&ติรงปMายหน!งสBอ พุร.อมก!บม�หน!งสBอเขุ�ยนไวิ.ท�&ใบติองแห.ง ควิามวิ?า

ค�ณนายท�&เคารพุ ผู้มไม?ทราบวิ?าค�ณนายเปFนคนใจุด�อย?างน�% ควิามด�ขุองค�ณนายท@าให.ผู้มร= .สCกติ!วิ ผู้มขุอน@ากล.วิยท�&ผู้มติ!ดไปวิ!นก?อน น!%นมาคBนให. ผู้มจุะไม?มารบกวินอ�ก

ส?วินทางสวินละม�ดน!%น ค�ณนายกDเขุ�ยนหน!งสBอปLกไวิ.วิ?า ฉ่ำ!นอน�ญาติให.เกDบละม�ดก�นได. แติ?ขุอให.ล=กม!นโติและส�กเส�ยก?อน ถี.า เกDบไปด�บ ๆ ม!นกDบ?มไม?ส�ก ก�นไม?ได. เส�ยขุองเปล?า ๆ ขุอให.เกDบไปก�นเมB&อม!นแก?ม!นส�กเถี�ด

น!บแติ?น!%นมาเกBอบ ๒ ปQแล.วิ ท!%งกล.วิยหอมและละม�ดไม?หายอ�กเลย

( กฎแห?งกรรม โดย ท.เล�ยงพุ�บ=ลย$) ค�ณนายเปFนคนม�เมติติาและไม?ติระหน�& ด!งน!%น แม.จุะถี=กขุโมยผู้ลไม.หลายคร!%งกDไม?โกรธ ท!%งย!งอน�ญาติให.เกDบก�นได.ติาม

สบาย ถี.าคนอB&นโดนอย?างค�ณนายกDคงจุะโกรธแค.นบ.างไม?มากกDน.อย เพุราะไม?สามารถีท@าใจุได.อย?าง ค�ณนาย ในกรณ�เช?นน�% ขุอให.บรรเทาควิามโกรธด.วิยการพุ�จุารณาวิ?า

บ�คคลในโลกน�%ส?วินมากย!งเปFนป�ถี�ชนท�&หนาแน?นไปด.วิยก�เลส เหDนแก?ติ!วิ เมB&อจุะท@าหรBอพุ=ดส�&งใด กDกระท@าติามควิามพุอใจุ

ขุองตินและเพุB&อประโยชน$ขุองตินเท?าน!%น จุCงก?อควิามเดBอดร.อนแก?คนอB&นอย=?เสมอ ด!งน!%น การท�&ใครส!กคนหนC&งได.ท@า (หรBอก@าล!ง

ท@า ) ส�&งท�&ไม?เปFนประโยชน$แก?เรา ได.ล?วิงเก�นเรา จุCงเปFนเรB&องธรรมดา การหวิ!งให.เขุาท@าส�&งท�&เปFนประโยชน$แก?เรา จุะม�มาแติ?ไหน เมB&อพุ�จุารณาอย?างน�%กDอาจุจุะบรรเทาควิามโกรธหรBอควิามอาฆ่าติในบ�คคลน!%นลงได.บ.าง

ถี.าชนะ ด.วิยอาวิ�ธ จุะส�%นส�ด ด.วิยควิามแค.น ใช.ธรรมะ ชนะแทน ควิามขุ�?นแค.น จุะหายไป

( พุระธรรมด�ลก จุ!นทร$ ก�สโล)

ช?างห!วิม!น วิ!นหนC&ง หลานชายได.ค�ยปร!บท�กขุ$ก!บหลวิงล�งขุองตินวิ?า

หลาน . ท�&ท@างานผู้มม�อย=?คนหนC&งไม?ถี=กชะติาก!บผู้มเลย เมB&อเหDนคร!%งแรกกDร= .สCกหม!&นไส.แล.วิ น�ส!ยม!นแย?มาก คร!บ เรB&องเหDนแก?ติ!วิง�% เปFนท�&หนC&งไม?ม�สอง ขุ�%เก�ยจุกDไม?ม�ใครเก�น แถีมย!งขุ�%ค�ยชอบน�นทาคนอB&นอย=? เรB&อย ส!กวิ!นม!นคงโดนด�แน? หรBอหลวิงล�งวิ?าไง

หลวิงล�ง. ช?างห!วิม!น

หลาน . เมB&อวิ!นก?อนกDมาแซ้ำวิ แติ?ผู้มท@าเฉ่ำยเส�ย ผู้มกล!วิวิ?าวิ!นหนC&งจุะทนไม?ไหวิ ถี.าผู้มไปท@าอะไรม!นเขุ.าแล.วิ เจุ.านายไล?ผู้มออกหรBอถี=กติ@ารวิจุจุ!บ หลวิงล�งจุะท@าย!งไง

21

หลวิงล�ง. ช?างห!วิม!น

หลาน . ถี.าไม?ม�ผู้ม ใครจุะซ้ำ!กสบงจุ�วิร กวิาดวิ!ด ท@าควิามสะอาดก�ฏิ� หลวิงล�งจุะไม?ล@าบากหรBอหลวิงล�ง. ช?างห!วิม!น

ช?างห!วิม!นในท�&น�%หมายถีCง อย?านCกถีCง อย?าใส?ใจุ (ในคนท�&เราโกรธ ) เปFนวิ�ธ�ระง!บควิามอาฆ่าติหรBอควิามโกรธท�&มาในปฐม

อาฆ่าติวิ�นยส=ติร (๒๒/๑๖๑ ) ถี.าเราสามารถีท@าได.อย?างหลวิงล�งองค$น�% อะไร ๆ ท�&ไม?ใช?หน.าท�&ขุองเรากDช?างห!วิม!น โกรธใครเกล�ยดใครกDช?างห!วิม!น ใครจุะท@าอะไรกDอย?าไปสนใจุ เรากDจุะสามารถีอย=?อย?างสงบส�ขุในโลกอ!นวิ� ?นวิายน�% ไม?ติ.องเดBอดร.อนใจุ ไม?โกรธเคBอง

ใคร ๆ ในเรB&องไหน ๆ ไม?วิ?าจุะเปFนเรB&องงาน เรB&องครอบคร!วิ ช?างห!วิม!น น!%นควิรใช. ให.เขุ.าท� ท�กวิ!นม� เรB&องส!บสน ส�ดทนไหวิ

ท!%งเรB&องบ.าน เรB&องการงาน บานติะไท โกรธท@าไม ให.ปล?อยวิาง ช?างห!วิม!น

( ธม�มวิฑฺ�โฒ ภิ�ก�ขุ�)ท@าอย?างไรถีCงสวิย

พุระนางม!ลล�กาได.ท=ลถีามพุระผู้=.ม�พุระภิาคเจุ.า

ม . ขุ.าแติ?พุระองค$ผู้=.เจุร�ญ อะไรหนอเปFนเหติ�ให.มาติ�คาม (ผู้=.หญ�ง ) บางคนในโลกน�% ม�ร=ปงาม น?าด= น?าชม ม�ผู้�วิพุรรณอ!นงามย�&ง

พุ . ด=ก?อนพุระนางม!ลล�กา มาติ�คามบางคนในโลกน�% ไม?เปFนผู้=.ม!กโกรธ ไม?มากไปด.วิยควิามค!บแค.นใจุ ถี=กวิ?ากล?าวิแม.มากกD

ไม?ขุ!ดเคBอง ไม?ฉ่ำ�นเฉ่ำ�ยวิ ไม?แสดงควิามโกรธ ควิามขุ!ดเคBองและควิามไม?พุอใจุให.ปรากฏิ ถี.ามาติ�คามน!%นจุ�ติ� (ติาย ) จุากอ!ติภิาพุน!%น แล.วิกล!บมาเก�ดในชาติ�ใด ๆ ย?อมเปFนผู้=.ม�ร=ปงาม น?าด= น?าชม ม�ผู้�วิพุรรณอ!นงามย�&ง

ม . ขุ.าแติ?พุระองค$ผู้=.เจุร�ญ ในชาติ�อB&นชะรอยหม?อมฉ่ำ!นจุะเปFนผู้=.ม!กโกรธ มากไปด.วิยควิามค!บแค.นใจุ ถี=กวิ?ากล?าวิแม.เลDกน.อย กDขุ!ดเคBอง ฉ่ำ�นเฉ่ำ�ยวิ แสดงควิามโกรธ ควิามขุ!ดเคBองและควิามไม?พุอใจุให.ปรากฏิ ในบ!ดน�% หม?อมฉ่ำ!นจุCงม�ผู้�วิพุรรณทราม ร=ปช!&วิ ไม?น?า

ด= ติ!%งแติ?วิ!นน�%ไป หม?อมฉ่ำ!นจุ!กไม?โกรธ ไม?มากไปด.วิยควิามค!บแค.นใจุ ถีCงถี=กวิ?ากล?าวิแม.มากกDไม?ขุ!ดเคBอง ไม?ฉ่ำ�นเฉ่ำ�ยวิ ไม?แสดง

ควิามโกรธ ควิามขุ!ดเคBองและควิามไม?พุอใจุให.ปรากฏิ

( ม!ลล�กส=ติร ๒๑/๑๙๗) ขุ.อควิามในพุระส=ติรช!ดเจุนด�แล.วิ ด!งน!%น ใครกDติาม ไม?วิ?าจุะยากจุนหรBอร@&ารวิย ถี.าอยากสวิยกDอย?าม!วิแติ?หลงหาเสB%อผู้.า

อาภิรณ$ หรBอเครB&องประด!บ มาติกแติ?งเสร�มควิามงามอย=?เพุ�ยงอย?างเด�ยวิเลย ให.เล�กโกรธด.วิย เมB&อเล�กโกรธแล.วิ คนท�&ร=ปช!&วิติ!วิด@ากD จุะสวิยงามขุC%นท!นท� ด.วิยก�ร�ยามารยาทท�&งดงามและค@าพุ=ดท�&อ?อนหวิาน ส?วินคนท�&ร=ปสวิยอย=?แล.วิกDจุะสวิยงามย�&งขุC%น ถี.าย!งไม?เล�กเปFน

คนขุ�%โกรธ แม.ร=ปจุะงามแติ?หน.าติาบC%งติCงด.วิยควิามโกรธ ควิามสวิยกDลดฮ้วิบลงท!นท� ส@าหร!บคนท�&ร=ปช!&วิติ!วิด@าแล.วิย�&งไม?ติ.องกล?าวิถีCงเลย

ไพุร?หรBอ ผู้=.ด� ม�หรBอ ยากไร. เล�กโกรธ เมB&อไร สวิยได. ท!นท�

( ธม�มวิฑฺ�โฒ ภิ�ก�ขุ�)คนจุนกDม�ส�ทธ�E

สม!ยหนC&ง พุระโมคค!ลลานะได.ไปย!งเทวิโลก ยBนท�&ประติ=วิ�มานขุองเทพุธ�ดาองค$หนC&งแล.วิถีามวิ?า เทพุธ�ดา สมบ!ติ�ขุองท?าน มากมาย ท?านได.ท@ากรรมอะไร

เทพุธ�ดาติอบวิ?า ท?านผู้=.เจุร�ญ ด�ฉ่ำ!นไม?ได.ท@าบ�ญให.ทานเลย แติ?ในกาลขุองพุระพุ�ทธเจุ.าทรงพุระนามวิ?าก!สสปะ ด�ฉ่ำ!นได.เปFน ทาส�ขุองคนอB&น นายขุองด�ฉ่ำ!นน!%นด�ร.ายหยาบคายเหลBอเก�น ย?อมเอาไม.บ.าง ท?อนฟTนบ.าง ท�&ติ!วิพุล!นฉ่ำวิยได. ติ�ท�&ศ�รษะ ด�ฉ่ำ!นน!%นเมB&อ

ควิามโกรธเก�ดขุC%น กDนCกติ�ติ!วิเองเท?าน!%นวิ?า นายขุองเจุ.าน�&เปFนใหญ? จุะท@าเจุ.าให.เส�ยโฉ่ำมกDได. จุะติ!ดจุม=กขุองเจุ.ากDได. เจุ.าอย?าโกรธเลย ด!งน�%แล.วิ กDไม?ท@าควิามโกรธ ด.วิยเหติ�น!%น ด�ฉ่ำ!นจุCงได.สมบ!ติ�น�%

พุระเถีระเมB&อกล!บมาแล.วิ เขุ.าไปเฝMาพุระศาสดาแล.วิท=ลถีามวิ?า พุระเจุ.าขุ.า บ�คคลอาจุไหมหนอแลเพุB&อจุะได.ท�พุยสมบ!ติ� ด.วิยเหติ�เพุ�ยงด!บควิามโกรธ

พุระศาสดาติร!สติอบวิ?า โมคค!ลลานะ เพุราะเหติ�ไร เธอจุCงถีามเรา เทพุธ�ดาบอกเธอแล.วิม�ใช?หรBอ แล.วิติร!สติ?อวิ?า โมคค!ลลา นะ บ�คคลกล?าวิเพุ�ยงควิามส!ติย$กDด� ละเพุ�ยงควิามโกรธกDด� ถีวิายทานเพุ�ยงเลDกน.อยกDด� ย?อมไปเทวิโลกได.แท.

( อรรถีกถีาธรรมบท ภิาค ๖ หน.า ๑๗๕) เรB&องน�%น@ามาแสดงไวิ.เพุB&อเปFนอ�ทาหรณ$และเปFนก@าล!งใจุแก?คนยากคนจุนวิ?า ช�วิ�ติน�%ย!งม�หวิ!ง แม.จุะยากจุน (เง�นทองหรBอ

เวิลา ) ไม?ม�โอกาสท�&จุะท@าบ�ญให.ทานเลยติลอดช�วิ�ติ เพุ�ยงอย?าท@าติ!วิเปFนคนขุ�%โมโหโทโส ด.วิยเหติ�เพุ�ยงเท?าน�%กDอาจุไปสวิรรค$ได.

22

แม.วิ?า ยากจุน ขุ!ดสน เง�นติรา เพุ�ยงอย?า โกรธา เบB%องหน.า ไปด�

( ธม�มวิฑฺ�โฒ ภิ�ก�ขุ�)

ใดใดในโลกล.วินอน�จุจุ!ง

ในอด�ติกาล พุระพุ�ทธเจุ.าเสวิยพุระชาติ�เปFนพุระเจุ.ามหาส�ท!สสนะ ทรงม�พุระนครแปดหมB&นส�&พุ!น อ!นม�ก�สาวิด�ราชธาน�เปFน ประม�ขุ ปราสาทแปดหมB&นส�&พุ!น อ!นม�ธรรมปราสาทเปFนประม�ขุ รถีแปดหมB&นส�&พุ!น อ!นม�รถีเวิชย!นติ$เปFนประม�ขุ บรรดาพุระนครแปด

หมB&นส�&พุ!นน!%น พุระนครท�&ทรงครอบครองสม!ยน!%น กDม�เพุ�ยงนครเด�ยวิเท?าน!%นคBอก�สาวิด�ราชธาน� บรรดาปราสาทแปดหมB&นส�&พุ!น ปราสาทท�&ทรงครอบครองสม!ยน!%น กDม�เพุ�ยงปราสาทเด�ยวิเท?าน!%นคBอธรรมปราสาท บรรดารถีแปดหมB&นส�&พุ!น รถีท�&ทรงน!&งสม!ยน!%น กD

ม�เพุ�ยงค!นเด�ยวิเท?าน!%นคBอเวิชย!นติ$ จุงด=เถี�ดส!งขุารเหล?าน!%นท!%งหมด ล.วินเปFนอด�ติด!บส�%นไปแล.วิ ผู้!นแปรไปแล.วิ ส!งขุารท!%งหลายไม?เท�&ยงอย?างน�%แล ส!งขุารท!%ง

หลายไม?ย!&งยBนอย?างน�%แล ส!งขุารท!%งหลายไม?ให.ควิามโปร?งใจุอย?างน�%แล

( มหาส�ท!สสนส=ติร ๑๐/๑๘๕) แม.ส!งขุารคBอติ!วิเราและคนท�&เราโกรธกDเช?นก!น ล.วินเปFนขุองไม?เท�&ยง เปFนขุองแปรปรวิน ม�ขุC%นแล.วิกDหายไป เก�ดขุC%นแล.วิกDด!บ

ไป เหมBอนฟองน@%าใส ๆ ติ!%งขุC%นแล.วิกDด!บไป เหมBอนอารมณ$ท�&ฝLนเหDน ติB&นขุC%นแล.วิกDด!บไป เหมBอนญาติ�พุ�&น.องป=Yย?าติายายท�&ติายไป บ!ดน�% หายไปไหนเล?า ติ!วิเราและคนท�&เราโกรธกDจุะติ.องด!บส=ญไป ติ.องติายไปเช?นน!%นเหมBอนก!น ด!งน!%น จุCงไม?ม�ประโยชน$ท�&จุะม!วิมาแก?งแย?ง

ช�งด�ก!น โกรธเคBองก!น เมB&อมาระลCกอย?างน�% กDอาจุเก�ดควิามสลดส!งเวิช แล.วิคลายควิามโกรธลง

ส�&งใดใด ในโลกน�% ไม?ม�เท�&ยง เก�ดเท?าไร กDติายเกล�%ยง ส�ดเล�&ยงหนา ผู้ลส�ดท.าย เราเขุาติาย วิายช�วิา อน�จุจุา น?าจุะหน?าย คลายโกรธเอย

( ธม�มวิฑฺ�โฒ ภิ�ก�ขุ�)

พุ�ทธทาสวิาทะ

จุงท@าก!บเพุB&อนมน�ษย$โดยค�ดวิ?า เขุาเปFนเพุB&อนเก�ด แก? เจุDบ ติาย ขุองเรา

เขุาเปFนเพุB&อนเวิ�ยนวิ?ายอย=?ในวิ!ฏิสงสารด.วิยก!นกะเรา เขุากDติกอย=?ใติ.อ@านาจุก�เลส เหมBอนเรา ย?อมพุล!%งเผู้ลอไปบ.าง

เขุากDม�ราคะ โทสะ โมหะ ไม?น.อยไปกวิ?าเรา เขุาย?อมพุล!%งเผู้ลอบางคราวิ เหมBอนเรา

เขุากDไม?ร= .วิ?าเก�ดมาท@าไม เหมBอนเรา ไม?ร= .จุ!กน�พุพุาน เหมBอนเรา เขุาโง?ในบางอย?าง เหมBอนท�&เราเคยโง?

เขุากDติามใจุติ!วิเองในบางอย?าง เหมBอนท�&เราเคยกระท@า

เขุากDอยากด�เหมBอนเรา ท�&อยาก ด�-เด?น-ด!ง เขุากDม!กจุะกอบโกย และเอาเปร�ยบเมB&อม�โอกาส เหมBอนเรา

เขุาม�ส�ทธ�ท�&จุะ บ.าด�-เมาด�-หลงด�- จุมด� เหมBอนเรา เขุาเปFนคนธรรมดา ท�&ยCดม!&นถีBอม!&นอะไรติ?าง ๆ เหมBอนเรา

เขุาไม?ม�หน.าท�& ท�&จุะเปFนท�กขุ$ หรBอติายแทนเรา เขุาเปFนเพุB&อนร?วิมชาติ� ร?วิมศาสนา กะเรา

เขุากDท@าอะไร ด.วิยควิามค�ดช!&วิแล?น และผู้ล�นผู้ล!น เหมBอนเรา เขุาม�หน.าท�&ร !บผู้�ดชอบ ติ?อครอบคร!วิขุองเขุา ม�ใช?ขุองเรา

เขุาม�ส�ทธ� ท�&จุะม�รสน�ยม ติามพุอใจุขุองเขุา

เขุาม�ส�ทธ� ท�&จุะเลBอก (แม.ศาสนา ) ติามพุอใจุขุองเขุา เขุาม�ส�ทธ� ท�&จุะใช.สมบ!ติ�สาธารณะ เท?าก!นก!บเรา เขุาม�ส�ทธ� ท�&จุะเปFนโรคประสาท หรBอเปFนบ.า เท?าก!บเรา เขุาม�ส�ทธ� ท�&จุะขุอควิามช?วิยเหลBอ เหDนอกเหDนใจุ จุากเรา เขุาม�ส�ทธ� ท�&จุะได.ร!บอภิ!ย จุากเรา ติามควิรแก?กรณ� เขุาม�ส�ทธ� ท�&จุะเปFนส!งคมน�ยม หรBอเสร�น�ยม ติามใจุเขุา

23

เขุาม�ส�ทธ� ท�&จุะเหDนแก?ติ!วิ ก?อนเหDนแก?ผู้=.อB&น เขุาม�ส�ทธ� แห?งมน�ษยชน เท?าก!นก!บเรา ส@าหร!บจุะอย=?ในโลก

ถี.าเราค�ดก!นอย?างน�% จุะไม?ม�การขุ!ดแย.งใด ๆ เก�ดขุC%น

( พุ�ทธทาส อ�น�ทปญฺ�โญ)โมกขุพุลาราม , ไชยา

๒๒ พุฤษภิาคม ๓๑

สร�ปควิาม

คติ� ขุ.อค�ด ภิาษ�ติและเรB&องราวิท�&ได.รวิบรวิมมาน�% เปร�ยบเสมBอนธรรมาวิ�ธชน�ดติ?าง ๆ ท�&พุระบรมศาสดาได.ประทานไวิ.ให.พุวิก เราท�กคนส@าหร!บใช.ติ?อส=.ก!บควิามโกรธ ใครจุะใช.ธรรมาวิ�ธชน�ดไหน กDเลBอกติามควิามถีน!ดขุองติน หากร= .จุ!กวิ�ธ�แล.วิ กDสามารถีใช.ธร

รมาวิ�ธเหล?าน�%ติ?อส=.เอาชนะควิามโกรธอย?างได.ผู้ลด� ช!ยชนะท�&ได.โดยใช.ธรรมาวิ�ธเหล?าน�% เปFนช!ยชนะท�&สะอาดบร�ส�ทธ�E เพุราะไม?ม�การส=ญ เส�ยเลBอดเนB%อ ช�วิ�ติ หรBอทร!พุย$ส�นเลย เปFนการชนะควิามโกรธด.วิยควิามไม?โกรธ ชนะควิามช!&วิด.วิยควิามด� เปFนช!ยชนะท�&พุระพุ�ทธเจุ.า

ท!%งหลายทรงสรรเสร�ญ เมB&อน@าเอาธรรมาวิ�ธเหล?าน�%ไปใช.แล.วิ แม.จุะไม?อาจุเอาชนะควิามโกรธได.เดDดขุาด แติ?กDหวิ!งได.วิ?า ค@าพุ=ดหรBอก�ร�ยาท?าทางท�&

แสดงออกถีCงควิามโกรธในร=ปแบบติ?าง ๆ เช?น โกรธจุ!ด ก!ดติ�ด หง�ดหง�ด จุ�ติขุ�?นม!วิ ติ!วิส!&น ศรศ�ลป\ไม?ก�นก!น ม!นน?าโมโหจุ!ง ช?างน?า ช�งช!ง ก�นร!งแติน ค!บแค.นแน?นอ�รา หน.าติาบC%งติCง ขุC%งเค�ยด เกล�ยดน!ก ค.อนควิ!ก ม!กเคBองขุ�?น ฉ่ำ�นเฉ่ำ�ยวิ เกร�%ยวิกราด เดBอดดาล

ร@าคาญใจุ ไฟส�มขุอน ร� ?มร.อนใจุ เปFนฟTนเปFนไฟ เติ.นเปFนเจุ.าเขุ.า เลBอดเขุ.าติา เหมDนหน.า น?าหม!&นไส. ใส?หน.าย!กษ$ เจุDบใจุน!กเช�ยวิ โกรธจุน หน.าเขุ�ยวิ หน.าบ=ดหน.าเบ�%ยวิ ฯลฯ จุะบรรเทาเบาบางลง

คอยปลดเปลB%อง เรB&องร.าย ให.คลายออก หม!&นซ้ำ!กฟอก จุ�ติใจุ ให.เจุ�ดจุ.า ส�&งสกปรก รกใจุ ไม?เกDบมา ผู้?านห=ติา ปล?อยไป ไม?ไยด�

(ก . เขุาสวินหลวิง) ท?านท�&ประสงค$จุะร?วิมบร�จุาคเพุB&อน@าหน!งสBอน�%ไปแจุกเปFนธรรมบรรณาการในโอกาสติ?าง ๆ เช?น ปQใหม? งานศพุ วิ!นเก�ด ขุC%นบ.านใหม?

แติ?งงาน ถีวิายวิ!ด ใส?บาติรถีวิายพุระภิ�กษ�สามเณร มอบให.โรงเร�ยนหรBอห.องสม�ดติ?าง ๆ ฯลฯเช�ญติ�ดติ?อท�&

แม?ช�มะล� ศ�ลวิ!ติรส@าน!กแม?ช�วิ!ดโสมน!สวิ�หาร

53 ซ้ำอยโสมน!ส 2 ถี.กร�งเกษม

กทม . 10100 (ป.ณ.หลานหลวิง)

โทร -.281 3024 นายวิ�เช�ยร ส�ขุสถีาวิรพุ!นธ�$

๔๒- ๔๔ เจุร�ญนคร ๓๔ แขุวิงบางล@าพุ=ล?าง เขุติคลองสาน

กทม. ๑๐๖๐๐ (ป.ณ.ส@าเหร?)

โทรศ!พุท$/ โทรสาร ๐-๒๘๖๒-๔๔๐๑-๔

คติ�ธรรมค@ากลอน เมB&อควิามโกรธ ร�มเร.า แผู้ดเผู้าจุ�ติ ใจุมBดม�ด หลงค�ด ผู้�ดวิ�ส!ย

เรB&องฉ่ำ�บหาย ร.ายกาจุ ขุนาดใด ล.วินท@าได. ขุอเพุ�ยงแค? สาแก?ใจุ แม.ชB&อวิ?า โกรธเขุา แติ?เราร.อน เด�นน!&งนอน ร.อนในอก แทบหมกไหม.

แล.วิย!งดB%อ ถีBอโทษ โกรธท@าไม ได.อะไร เปFนประโยชน$ โปรดติรองด= เคยเปFนคน ท�&เราร!ก อย?างจุ!บจุ�ติ เคยเปFนม�ติร สน�ทก!นมา คราก?อนเก?า

เคยเปFนพุ�& เปFนพุ?อแม? ด=แลเรา แล.วิโกรธเขุา ได.อย?างไร ค�ดให.ด� ท�กวิ!นน�% ม�ปLญหา น?าหง�ดหง�ด รถีกDติ�ด เศรษฐก�จุแย? ยากแก.ไขุ

บาทลดค?า ดอลลาร$แพุง แสลงใจุ ถีCงอย?างไร อย?าขุ�?นม!วิ ช?างห!วิม!น ควิามโกรธท@า ให.เหDน ช.างเปFนมด ท@าให.หมด ควิามอดทน ด�จุคนบ.า

ท@าให.เดBอด ร.อนใจุ ไม?สร?างซ้ำา จุงเร?งหา ทางชนะ ละโกรธเอย

( ธม�มวิฑฺ�โฒ ภิ�ก�ขุ�)

24

ท?านเชB&อหรBอไม?วิ?าหน!งสBอน�%เคยช?วิยช�วิ�ติคน

(พุ�&โกรธ-จุะฆ่?าน.อง-อ?านหน!งสBอน�%-ให.อภิ!ยน.อง )เคยช?วิยให.ผู้=.อ?านท�&ม!กโกรธใจุเยDนลงเคยท@าให.ผู้=.อ?านร= .สCกเหมBอนถี=กฉ่ำ�ดขุC%นจุากนรกเคยม�ผู้=.ติ.องขุ!งค�ดจุะพุ�มพุ$แจุก

* * * * * * * * * * * *

* * * * * * * * * *

* คนติ!%งร.อยร�มด?าเราวิ!นย!งค@&า กDท@าให.เรา *

* กลายเปFนคนเลวิไม?ได. แติ?ถี.าเราด?าติอบ *

* เรากDจุะกลายเปFนคนเลวิเหมBอนอย?างเขุา*

* คนขุนาดนายกร!ฐมนติร�ย!งถี=กด?าโครม ๆ *

* แล.วิเราเปFนอะไรจุะถี=กด?าบ.างไม?ได.หรBอ *

* ค@ากล?าวิร.ายเหมBอนยาพุ�ษขุองศ!ติร= ท@าไม*

* เราติ.องก�นยาพุ�ษท�&เขุาวิางเพุB&อท@าร.ายเรา *

* * * * * * * * * * * *

* * * * * * * * * *