¿بجÍبثضشآ ËضÄÈ¾ج Ã ¿اطÍا ثاÃض ضز ÆÎ±طت ......126-067 صص ،0173...

126-067، صص 0173ؿتب پب٥٤ع ظ، 0، قبض٠ 7، زض٠ غبؼبت اضاؾ٥ب٢ طوع٢

ا٤طا جض٢ آشضثب٤جب ضاثظزض اطا٤ب١ تطو٥ ثرك٣ تى٤

*ػازاحس ؾغب٣ الول ىاگب سثز هي اشبىب اث٤ ثي

آشض ضح٥ ؾالت اشبىب ىاگب دبم اىث

لبؾ اص٣ الول سثز هي ىاؼ ىکش اث٤ ثي

(11/02/1395: سبن ست - 20/02/1393)سبن ىبفز:

چى٥س ػىآهي د ا فدب اسلبى ، ه ه قير ث الول يسغ بهشب ظبم ث ت تب

تب ك٢ قبثتز قتير ا ه٦قت ؛ى آتب هکت قیقتب تي اتز ا فاه٦قت ب ت قير ى ه٦ق ثتب كبتز اکت تب قتير آف ک ق ا گ ث ثتجتى ثتب اکت تب ػتيا ه١تع . هبجبر ااى ثب ػوت آثبؼتبى ا اتي ى ه

هلتيىز ى گتش اثت٤ اتاى ثتب ؼبىک ا ػاه ال ا. ي از ثب قير ب ب هبفغ قير ػو آثبؼبى، يف ى ه٦قت ا سأطگتا فاه٦قت قیقتب قت

يف ال اي شب سجي ق سکت ى .ب ى هبجبر ااى ػو آثبؼبى از آى ش سک ثتب ػوت آثبؼتبى س٢تبى ناث٤ ااى ػو آثبؼبى از.

يا جت ثب ااى، هليىز اث٤ ااى ػو آثبؼبى ا ش اي قير فاه٦ق ىل گش افى اث٤ ػو آثبؼ از ث بى ثب سکت کت اتي تي ظت هت ثت . ى اتي ى تى اؼب )ثجى اث٤( ب قج سغ جز ث بل بثيسيام ١ؼز ا تشب .ى ه ثاي ف١ سجاگب ث ب ىيگب

ب و٥ساغ اگب.سک، ػو آثبؼبى، بااى، اهز، اا ،آهکب،

* E-mail: [email protected]

مس ػو آثبؼبى ث

هقؼتز

تؼ،

ػوؼتز

توب

ىاهلت،

هتف

ثتبا

ات،

ىل

ىگ هبي سک اتاى ب قير ب، ه ا ثا قبثز ب گ ػز ىجا تب زهليىي ى ک ى ػو آثبؼبى ى اي ک فان کى از. قبثز ا

اگتب هجت ثت اکت ؼبتب تب ظ ابث. کيها ثا ی کيگ فان ثتبگاى ى هتاى سب ى اشظب ه ىيثبگاى ا ک ه ب زکبى، ز ال

ػو آثبؼبى ثت اتل سکي گبگى فشبب کبى ا هى ث ىي، سأک ،بال، ػبز كقق ث، اقشبى هجشت ثت ثتبا آاى ال هىم هبيهشر با

هئل قسيي ب ا ااى االه، ثتبؽ، وکتب ىتي ظتبه، تبى -تب اقشتبىىلت . ػو آثبؼبى ثزاب ى ٥ف ب ز ب، اي ثىى ال، ا کبى

ب ؼبتب گا جز ث ااى، ا اي ز کبى، ى ک بز ستأط سکتى اث٦ ثتب سک يا ا ثبػب ن کى وکبسب ى دى. اي اه جت ه ه

کب گى. ثااى

ػوت گ ى اث٤ اتاى اگب آي ب ىل اشیبى ا ظ ث شباي سجتي قت شب. يف اي از آثبؼبى کب اثت٤ اتاى ػوت ى سکت از. ثا ىزااله ااى تى اتي اتز بث ث اي يف د ال ک ه٦ف هتسيام سيي گت ث ؼبى، ثب ػو آثبسک اث٤ کبش )ىشب( ؿگ هبز

اث٤ آى اهش ااى ػو آثبؼبى آي ىتي ب تک هت ؟ دت فػت تب .1ى ک ػجبستي ا: ال ه٦ف ه داي ىگ ى تب ؿت تيف سکت

اثت٤ کتبش هبز . ؿگ 2کي؟ هبفؼ ا ى قیقب ػث ىجبل ه ثتب ػوت سکت دبنثا شباز؟ اي گفش ک آثبؼبى گ ث دت اتل ثت ثوت ؿتب

ت ب هػي تز تن ك( ة ؛ى قیقب سکب هبفغ سقن ي از: الف( يف )کبش( ى ک ث هبى سک ػو آثبؼبى؛ ع( ؿگگ سأط اي ز ن

.ى ى اىاه ث ؿبؿة ظ اب هاث٤ ااى ػو آثبؼبى. هبز

چبضچة ظط٢ث اتي هؼتب کت ؛گا شي گا لجالن، هبى گا، اقغ اقغ ،اگبظ ب ا

ب ى هى ػبهؼ ا ز بهبى سي اقؼز ثبى ىاتي ى ى ب هبى هتب ا ز بهشب آگب اػشوتبػ سي اقؼز گي ک ثبىاث هؼبگابى قا هث

ا ظ ز اي تبهشبب تبهش .زا ب ب بهز ىاي ک ث هؼب سغ اگب هب ثتا کت اتب هؼتب الم ا کي ث آى ػاى ثش هبى ػو ه اي ک ث هشر

1395ستان زم و پاييز، 2، شمارة 9، دورة اوراسياي مركزيمطالعات 290

070

گت هتبى اگب ثقا ػ گیز (. ىاقغ يف ال ب326 :1388هاى، ىي ) ههتػز ا کىتب گفشي دػ ى گا از ث ؾگا سکيکى ػقالز

. (Neumann and Waever, 1997: 370)ز ػيي هبتز ظتبم ،الکتبي تز ظت ثتتب تبهشب ىاش ثبي: فگ بث، الک کبش ک ثت فشتب ىلتز ساي كبلز هکي ا ک الش سف ه گ ا ث ىي ب سک ثوي. ظبم اقشياگ ک ىلز ه

سب ک ()اقشياگ بث( اشظب ىگ ا ى بهش ثبي)د ي ثبي ػبهؼساي ثت هتى ثگتى. هوکتي اتز هوک از ک اقشياگ ه ب هوشلف ا ک ب گب ثشاتي، ثتا ب ىلز ب ىگ ا اقشياگ ػى ىاش ثبي ک ى آى ک

آکب هبفغ هىبى ثبتي قبئ ث وبگ ب(، الک وکب ثبن ثکي )اقشياگ (. 148: 1388ؿف، (، )کبش )اقشياگ

اهتب ؛کي الولل ا سؼي ه ب شي ک هبز اقشياگ ثي ث اي سست، اي ىلزب ب ؿشي ز ب هبفغ آى ىي اثش ث اي از ک ز ب اؼبم ه آـ ىلز»

الول هث٣ ظبم ثيب ن ث ز کي. اي سغ ز ن ث ىلز هبفغ سغ ه .تي ب هبفغ ؿگ بهش ه بثي اي از ک ز آـ اوز ه ،ى. ى شؼ ه

،ى هؼوتع . االتب الم اتز تب ؼبتب ت ثت هؼتب ثتي ثا فتن تز اگتباى اگباى ٦ق اكي ب، بهي ظبمگباى ااگباى هشؼبف ث ىش ب بسأکي ث ق بهشبب غهبى، فگت، هي ظبماگباى ي. ى ب گا سقن هک

گتفشي ب تک الول ث ىلز قاػي، ؼبب بهشبب فک ى ٦ق ظبم ثي اى ت٦ق اكتي ت اث٦ت اگبب ب از. ز هبفغ آى تب ثتي ؼبتب ا

تب ا ثت اػشوبػ كقق قاػي كقق ىاهل ب هل سأط آى ثت تز ىلتز اتيا دت هاي هبى اتي ى ؿتن گا شي ک هاگباى ک کي. هي گ، ب ه

، ک ؼبثي ثیوي ک ػاه سأطگا غهبى )ث ات( ثت فشتب ، فگت: 1391، ال الک) «ب شي الولل ى ٦ق ىاهل(، کيام ب ظبم )ى ٦ق ثي ىلز

76-78.) ثهالف ز ب ن اگب ز ا آؼب ک ا ظ ب تب ب هشؼتب هت

تب ىاىى ز ىر بى اشیبى ا اي هظ سللل ثا ،گش سؼوز اث٤ از ز هشؼتب اتاى ثتب اتي کتب، هیتي سک ػو آثبؼبى ن

ى: ى قیقب اب هسک ب هبفغ . ى اىاه ث يفىاىکيگ ثبال قبثلز سجي

بخشي واگرايانة تركيه در روابط ايران و جمهوري آذربايجان تكوين

0173ؿتب ظ پب٥٤ع ، 0، قبض٠ 7، زض٠ اؾ٥ب٢ طوع٢اضغبؼبت 070

ب بفغ تطو٥ زض لفمبظ سفسجغ آى ػو گ هظجز اي ک ث قیقب ث 1ثوب هبفغ سک ى سکي يف

ک ثب هو ،اقشبى ظب ن ا ظسک ن ا آثبؼبى ق بى ىاى. ى. ثاتب ظت گاتبم كبئ اجى هلة ه از ثا هلبجبر آهکب ه٦ق

ب، سک ثب اػشوبى ث ديگ سلل ،فل ی ثت ت ى ه٦قت تبثق ىكتبل ثبهتػاه هشؼيى ثتا ك٢ت سکت ى آتب .(Fuller, 2008: 78)هبهب قیقب از

:کن هب اب سي آى ک ى اؼب ث هناز ي ه٦فهک قیقب گظ ب ىاهل سک ث آب هک قیقب: ث سوب ثؼ٢ گ. 1 ، ب ىاهلت

سجب ى آب هکت قیقتب ب سر جت ظ ىلزاسلبى ا آؼب ک فدب ا سجتي تى. ب، ث قير هن ه٦ق ساي ثب اسلبى اي ىلز ، د سک هاز يب ب ىلزا ػ اسلبى ث ،غة ىػجبر ىگ سک ثا كیظ هقؼز ػبگب هى ث

؛(36: 1388اى داثان، )قي آب هک قیقب واي ىازستب کي هشلي سال ه كوبز آهکب، اا ثؼ٢ ب هبػ ىگ: ابالر. 2

کىى ااى هقبثل ثب گش ی ؿي ى اي ه٦ق، ا ی سک ثا ه ب سکت ى آتب هکت ى هقبل ث بز اى قي ى اي ه٦ق اشیبى کي.

ساي، ب سک ه ا ظ ادب کي ک قیقب ث ق ا ثب کابى ث اي کش اب ه اى کتي ثي غة ػب ث سؼج گ ػبهؼث کب آب هک قیقب ا

تن . اتا (Baev, 2008: 137)اهز اشقبل ا ث ادب ا ى اتي ه٦قت ستأهي کتي گا سي ى آب هک االم ثب وکب سک آهکب، هبغ گشک اهيا از گا ااى ى بتز ب ثا ااى ى ه٦ق، ا ايئل ثب اؼبى ؿبل ى قیقب

؛(Der Ghoukassian, 2008: 146)هبػ ثکبي : سک وا ث ى آب هک 1990 ى ب ال ١ؼف ى بل. 3

ثى ک ی هى ى آب هک قیقتب ا ىل کي. ث وي قت گب ه قیقب ث ؿنى بهشبب اهش اتي سب کى سال 1990 ع کى ا اا٤ ى 1990 ى اا ى

؛(37: 1388اى داثان، )قي ه٦ق اى ىآب هکت سوب ثبگاى غىلش سک: ک ىگ ا ػاه ك٢ سک ى . 4

کي ب سؼفب زز کي گاب ف ث اي از ک ؼبب، سؼفكبلز سکي . ى1

هبفغ ساى ؿگگ سؼف ثب ىر ؿگگ سأطگا ؼبب ث ز، ه ؛ ثبثايهبفغ شي

ىر کى. ،هبفغ هل ا ک اب ػولکى بز هبػ ک از

071

اهلل ثو ه اقشبى سک، ثتبى فتشق هبيقیقب سوب ثبگاى غىلش ىى سک گبگى اقشبى، ب ب ثب يف ب قه شي. اي گ ب ػوؼ الث گلي، ب

,Onis) ب قه، هافز ك٢ سک ى آب هک تشي آه، اػشقبى گا

2001: 49). گفشي ا هب ت اتي اهتيا ا ثتا سکت فدب اسلبى فبل

ػى آى ک ثب اشقالل ػو ثش ى بز هتبػ ثشاتي ثتب اؼتبى دتي ثتب هتبى ث ثبى ب سر ػو ،ػتى آى. ى اتي ى اشقالل، ى ػبى ستر کذتبؿگ ثت

ا هتبى هت٦ی «لق ى هب، لق ى ػتبى »بز اا٥لج سک ک ثاب ؼب Gultekin)کوبل ثب گاتش تي ثتى، ػتب هتى ا ثت ت بتز هتبػ دتب ىاى

Punsmann, 2009: 1-8) . ى هبى سگر اال، ت كکز بز هتبػ سکت ثت. (Murinson, 2008: 21) د فزيى اهذاس ػظوب سؼيي ػبگب فگ، ب سو

هى ظ جاى سک ا ىب آىبس سب ىب ب ثبلکبى اهشياى ىاز به ه٦قب آب هک ؿى سکوشبى، اثکشبى ػو آثبؼبى، قاقشبى ب ػو

ستب ي. سک اشظب ىاز ي سب قج بى ه ققشبى، كش سبسبشبى ه افى .ى هلکن اؼبى کيجب دي ا ثب ی كکهز غى ى هبى اي ػو

. اي ؼم (De Pauw, 1996: 16)هي اقشبى ا اي ه٦ق ىز ديا کي ث اي، ث ىجبل ىاز: ا ا ث دـي ب ؼؿيي ىل ش ال ث آب هک ث

ال اک سک اهکببر هبل هبثغ الم ا ثا ایب ق هن اقشبى بت ى فؼبلتز ى آتب هکت ا آهتي ىتز ثوـي ثآى آکبا ا هبفغ .ه٦ق ا ياز

بال اؼبى اقشبى ثبا ثبطجبر، غاقؼ ثى. ىم، هيل سک ثب سأکيب هى ث هىمتب سکت ى آغتب م، هقتبم گفز؛ جاى اقشياگا ه٦ق هى اشقجبل قا ل ث

اتي ؛س(، ىاشي )ثاى ثگ ااگ ئ ،جز ث اث٤ ثب کب آب هک ،ت ثىتي اسلتبى ز تل٦ بل سل یشبىب هک ک آهئل هى د جاى

ب ب اػشوبػ کب سر وـي فن ١ؼی ا اقؼز ب مقا گفز. هقبس هشوس ا آـ ک جاى ستر ی ى ه٦ق ثب ق آب هک ىاشي.

آب هک ثبی ى سؼک وي ىال سک فوي کىي ثى. ث ث ه د ايا س وا ثب ؿن س ػبقال ثب گ اقغاؼبم از. ىا اثت٤ گتش

ب اه سک ثش ث سقز اث٦ ثتب کتب سک ى ه٦ق ػبگي ي. ى بلاتز قتيام کتى ا سکوشبى، ػو آثبؼبى قاقشبى غ ا ىب ه ث(Larrabee, 2011: 107).



سک ک ا کب فق ا ظ هبثغ تيکث اتز، ثت وتي ىلت بتز تب ستبو اػتاة هبػ اي ک ث اب دي بز ا، ثب ػى هبقت

ئل ، سن ثبىگا االه هت اا ، ثتب هتکالس هبهبت کىتب ى كت از؛ ؿي ب وبگبى ػة سکت ثت آة اتي کت هػتت كیتظ ستاى ث

تب اي ؿبل اؼبماهب ؛(Berman, 2003)بز کب هبهب ثب آکبا ي از وا ي از.هؼ سک ث وبگبى ق هى ى قیقب آب هک ث سػ

ى ا آى ب ىػ قير آهکب سأطد قير کبالول غ بهشب ظبم ثيثب س هبتي ، بىب ش بز هتبػ سکت (Iseri and Dilek, 2011: 42-46))هبي سک(

تتب ئتتدلشک سکتت ثبىتتب هتتير آى، اقؼتتز ػظوتتب هتتاص ٥تتال سؼثتتگتااى سکت قت ايا بتز سظن ؿن ج آسبسر، ى ثبي يايئلک سؼ

.(Aydin, 2004: 11-45)کى از ثبهو ا ى كققز سک ىكبل کت ىدت اؼتبى اطگتا قت ى ىاهت هتب٥ز اجتى

وـي ىد ثشکىى هقؼش ى ىاه ػبى غتة ؛از هکهبهب ااب ى هل هى سک وـي ىد اشیبى ا هقؼز هن .اى ک ثب اوز ازػ ث

ػة از سب ث ق٦تت ات ى ه٦قت سجتي تى. اتي بتز هتبػ -وبل ال هن :ازثس هل ا ؿي ػز ا تيف آکتبا دت سقب١تب ،ست ا وت ث یز گب ٥جؼت اتز ثتيي اقشبى ىكبل ي سک فاي گتش تک هتب

اتز؛ ىم ثت ات اثشگ کت آىى ت هتن ى ىتز سوبت سکت ثتا ثتکت هقؼتز کت ا ا ىتيگب اتگشي ا گ ث ؛ب ا ااب از بزآکتبا وـتي ى اتي ىت . (Iseri and Dilek, 2011: 42-46)ادب افتا ىتي اسلبىهب٥ز ثبلکتبى هبي ،ىي ى هب٥ق ک ثا ادب اوز اجى ىاى ػاى طجبر ث

کت اتي کت ىكتبل . وـتبى (Alessandri, 2010: 89-90)ىب ب ػو کى اتز تيف ؛ب اتز سي ه اشقبل یز گب آب هکت قیقت ػاى هن دييايى ث

يى ث هک طق اسجب٥، هبى سليب یز گتب ه٦قت ثباتب ادتب اتز سجي

(Larrabee, 2011: 107). سک ى ه٦قت ب کل يفک ث ستاى قیقتب ا هت اگت ثوى: ؛گش ی ى آب هک قیقب بفشي ػبگب هبت ى ه٦ق -ػاى سب ظبم كکهش ه٦لة ثا ػب ظبم ث ،الگ كکهز غهج اائ -

؛کوش ى ه٦ق

073

هلتى ستر )ا 200هتبى ،گاب سک اسلبى ثتگ ب قم بز کبگ ث - ؛ػ ثبلکبى( آب هک سب اشب ج

؛ایب ق د اسجب٥ ثي غة ه٦ق - ؛ػلگ ا کز ػو آثبؼبى ى ػگ ثب اهشبى - ؛ػلگ ا گش ثبىگا االه سیک اقالث ى ه٦ق -ى (.274 :1389کهت، ب اقشبى، هبل ف ى ػتز یت ى ه٦قت ) کو اائ -

:دىان ه آثبؼبى ػو سک هبى کبش ز هػي وکب ب كاىاه ث

٤ت وبت٣ ٥ب تطو٥ جض٢ آشضثب٤جب ب٢ ىبض٢ جس حظ اف( حظ٠ ؾ٥بؾت

از. ا ػاه اؼبىکي ز کبش ىشب سک ػو آثبؼبى ك بز ااى ک ا تبل ب ب هبث ىاي. ثهالف ب ى ثبک آکبا ى ز كکهز بهشب ب ػو االه ىاى؛ 1979 ػتاى ى ک ى ثتغ ال قتى ثتشن ثت

اتي. ب غى ک گفشي. ى هقب ثب ااى ى ک ثب غة دي هى ػو سک ا اػ٢ب هن بس از ىد ػ٢ز ى اسلبى ادبز. ػو آثبؼبى

آسالش ز؛ ل ا -اگؿ ى بز اػاله هى ىد اىيى ى بهشبب ادبسکت سلتز كکهتز تى. ب ى اقشبى ب ػبى غة هلة ه

ب بتز هتبػ ا سجي ي يف كة ػيالز سؼ ث ثبگ هن ه٦ق .(Zasztowt, 2012: 1-9)گفش از ي ػوز اجى ک ال ىاى ک ثكت آ اي

ى آي بز هبػ ىاى اغل اب ي از ک هقؼز ػو آثبؼبى ى ک ػتاى گ بز هبػ سک جز ث هب٥ز آتب غثت، آتب هکت )ثت

ي كیظ اتؼبم ىاهلت اتي کت ىا ى سک(، ىب ه، ه٦ق قیقب وـ ىاى .(Davutoğlu, 2009: 119)ثب هن از اغلت آثبؼتبى ا ثوت ا ػوتتوبل ااتب ه٦قت كبئت ى -کي اي ه٦ق ا ق٦ اشقبل ػة قیقب سف ه

سوتبم قیقتب ىاي. وـي ػوت آثبؼتبى ا هشلتي هتن ى ثاث سييب هکي ث اي ثب از سب هب ک ػو آثبؼتبى ثت ى قیقب ػث ه٦ف ه ث

ساي كت یت هتى ا ى ا ى قیقب ىز ديا کي؛ سک و هقؼز قيسوي ه٦ق ه٦ق ىب ه افا ىي. ا اتب هت کتي کت اتغبل ثوت ا تهي ػوت

ستي ثبهتز اجتى سکت اتز آثبؼتبى ثتگ -آثبؼبى ى شؼ ػگ اهتشبى (Aliyev, 2012: 34).



16ى گش ىاش از. اث٤ سک ػو آثبؼبى ثهالف ااى، ي ثب ىػبجت به هبکز اجى کو ، ػو آثبؼبى سک هافقز2010ار

ى به اه٢ب کىي ک به وکب ى اقشبى، اهز هبئ ظبه از. ثبثاي هافقزر هاػ ثب گ كول سؼب، ػوت آثبؼتبى سکت ا کتيگ كوبتز

ى ىلتز هافقتز 2012تذشبهج 11هاي کى. ى ا ا ثتبػاى تا وکتب بهتاسجب٥بر، ب ػو آثبؼبى ى ٦ف ثبال اه٢ب کىي ک به ك اجى سک

بز اػشوبػ هباىگ از. اي هافقز ى اث٦ ثب ٥ف بثبک ثتب اوتز ىاى. ا ا سکت ثت ادتب تق 2016قا از ثاب اي ٥ف فب ىم ب ى ى بل

. اي ىكبل از ک ااى جز ث ػو آثبؼتبى ثتش (Efe, 2012: 63)اشقبل بثي ب ال اي ک ػبگب ياى. گ ب اهش ىاى ى هبى

سأطگا ثت اثت٤ اتاى ب ػاه اىگ ک ااى -هک -هل ساىاز گفش هبى اي هظلض ک ک ظبه ػو آثبؼبى از. ثبک ديب ب

آ گاى از. ثبثاي س -آکبا -ثبک گفش ساى ا هل ک .گى ا ثب گا هافتز اثت٤ ،وي هئل .ثي قت ىكبل ظ ى ه٦ق شي ػ٢ ى گ ،ى ک

ىاقغ اي ىش (.85-87: 1391کال ال، ) کي ب ا س ه آى تب ىكتبل ظت ثتياز کوک هتبى ثي گب کبى ىى ب هشر ب ا ا ىل ز ث

ز. ااى ػو ا ب آى ىي ب سک ب هش٢بى ىلز ب ا ز ثي گ ب هشیبر هتى، ىر هشیتبس ىل ز آثبؼبى ث ا اثت٤ ظت هشیتبس ىثتب

آثبؼبى فشب ػو ب ش سک ؿگگ ك هکالر هى ىاي. ل اشارقیقب ػث کى ب ى اث٦ ثب ق ااى ى ه٦ق ب آى از کى ب ا ن آى

ز کبى )سؼف ىتوي ىل جى ااى ػو آثبؼبى ث ػب ىاي. وکب ػب کى اسلتبى ائتشالف تجز ثتن ا کيگ(، کى ب اهش ا ث کتب ثت

ت سک ػو آثبؼبى جت ز ن ب ن گ ثبثاي ػز .اي گفش .(82: 1391)کال ال، ى ک ي از

ة( التصبز

سک ى ػو آثبؼبى وـي هػي سي هل قبثز ااى هبئ اقشبى هنسک ااى ثت ػوت آثبؼتبى »ز کبش هبى سک ػو آثبؼبى از.

تب ستر ى گتي. تکز گا سؼبر ه ا ثا هب وى ػاى ثبا ىز ثکتي، ثتب ػلتس فؼبلز ه ب ک ى آى ػو آثبؼبى ا ظ سع سؼياى ك

075

.ق ى اي ک فؼبل اتز شي. سک ى ه یز، بهشوبى، ثبکيا، ثو كو وى هتب یتز بفش ه٦ق قیقب ثب ثهىا ا ثباب ىز اقشبىب سؼ

ىكبل ي سک شي. وي هئل ث اوتز ك٢ت گب، فز هکول ثا اقشبى ػو آثبؼبى هؼبىى غ، فلار کوتبة هتاى هتبم الت .افاي سک ى ه٦ق ه

ا هى کبالب قبث ي ث ادتب ىاى. سک ثب هي هاى ال اشیبى ا بغ ا٦ (.271: 1390)اثب وکباى، «کي سلي ه

ىي ک فؼبلز سکت ى ػو آثبؼبى سک بى ه ا سلل اث٤ هبب بى ا ثتا ػوت آثبؼتبى ثتا ى آاى هتبثغ ظبم اقشبى ثبا، فز

گا ىاهل هبػ فان کى از. وگا اقشبى هل ػو آثبؼبى ثب هبهتير سلقتز بفشت الولل ى کسب گا ثي اب هباقشبى ػب، ؼ فؼبلز ى ثب

ىا اه هبل ػتبى، اثت٤ هشقتبثل از. سک ا د، هبى ٥ال ثب ظبم هبىاش از. فز هبکز فؼبل ػو آثبؼبى ى ثبا هبل ػبى ثب اشوبة اجتى

گا هتبػ ز. ق سک ى فاي ػة هبگ هبثغ ىاهل هلقز ي اکب ثى اقشبى ػو آثبؼبى ىكبل افا از. وـي ا ظ هبفغ ب، اػشوبػ

س از ػو آثبؼتبى ثتب ب ى ػقال گا ى ىلز اقشبى سک، هب اي ه٦ز سک ه٦جز از.

ساى ث ؿيي هئل اب کتى: سک ى ػو آثبؼبى هگا ى ه هبال اک سک كبه گش سأطگا ػو آثبؼبى ى آب ادتب اتز؛ تا

گا، ى اتشب ب سلي ثبا ىاهل ثا ػة هب فبؽ ا افا هبفغ، فزا ١ از. ا ظ هبفغ اقشتبى اجتى، هتبفغ س٢وي وگا اقشبى ه٦ق

سکتت ػوتت آثبؼتتبى ى ادتتب ػتتبى وتتبى اتتز اتتي هتتئل ثتت سغتتت ب هشر ه ب ٥ف گا هب گتا سکت ى ػوت اؼبهي. ىاقتغ تهب

از. ى كبلز کل، سلل دتب آثبؼبى ث هؼب س٢وي فؼبلز سک ى ثبا ػب گا هبػ هبى سک ػو آثبؼبى ى هقب ثب ى تبل گتش، تبى هبتب هتيهبس، ب سک ى كت ب بى ىاش از. سؼياى هإ ىي ک دفز ه

اث٤ اقشبى هتبى هبل، کب بغ ػو آثبؼبى افا بفش از. فاي ر فاتي ى آتي ىت ت ستيام هاتي ىاتز سک ػو آثبؼبى ث

(Samadov, 2013: 221-226.)

ر هشقبثت تىثو ب سؼب اقشبى ػو آثبؼبى سک ث هؼبهل -ىي كبلز ثى بى 2010کت ى تبل ثى ثا ى ک از. كؼن سؼتبر ى



هلبى ىال ى 10بث ث فز ک ثبيف ىز هلبى ىال ثى از اشظب ه 5/2كيى تبىار سکت ثت ػوت 2011هتب ال تبل 5هلبى ىال ثتي. ى 3هير ث هبى

ى ىال ثتى هل 667هلى ىال بىار آثبؼبى ث سک كيى 731آثبؼبى كيى کز آثبؼب 1000ا ى ػو آثبؼبى كيى کز سک 1300از. كيى

هلبى ىال ى ػوت آثبؼتبى 6ب سک كيى ى سک هغل کب شي. کزهلتبى ىال ى سکت 4ب ػو آثبؼتبى ت كتيى اي. کز گا کى هبتب اي ىكبل اتز کت اتاى ى هتبى ت .(Bozkurt, 2011)اي گا کى هب

ػتاى کت ا ػاهت سؼب ػو آثبؼبى ػبگب ياى. ىاقغ ػبه اقشبى ثتگفشي ااى ا ػو ، فبل)ز کبش(کي ز سک ػو آثبؼبى ن

ىي اي هئل از. ب بى ىاش از. ػيلآثبؼبى ا ىد

(0204-0203) آشضثب٤جب جض٢ اضزات٣ صبزضات٣ ب٢ قط٤ه تط٤ .0 جس 5 4 3 2 1 0 0 ضز٤ف

سک فا اي اا آهکب ثشبب اشبلب ب٢ صبزضات٣ تط٤ قط٤ه

- اشبلب آهکب ثشبب آلوبى سک ب٢ اضزات٣ تط٤ قط٤ه

Source: Tradingeconomics, Available at: http://www.tradingeconomics.com/ azerbaijan/balance-of-trade, (Accessed on: 17/9/2016).

Source: Trademap, Available at: http://www.trademap.org/, (Accessed on:

1/2/2014).

077

( ىبض٢ زض حظ٠ اطغ٢دوکب ى ك ا ک ىگت ا ػاهت اؼبىکتي تز کتبش هتبى سکت

ػى هب ا ىب ه ب اشقبل اي هبثغ ث ثباتب ػو آثبؼبى از. تالر ثتي اسجب٥تبر س سب ثب سأکي ث اوز تجک از ػب، سک ا ث آى ىاش

ػتب ػجت اتي ه٦ت٣ ا اتاى هى ى ىب ب هيشا، هب ػبگ ا ثتب غت کي. اشقبل یز گب ه٦ق ا ا دبى کي ک و ا هبر اي ک ػج ه

ا ااى، ١وي کب ی فز قت ا ىتي ستب تن ب آکبا، ثت سکت اهکتبى هتتب ستب سأت هي ى ن ى كبر ب اقشتبى ىلتز ىآهيب بى ث

-ثبک -آثبى ػز لبىػ-سیل -ا ثبثي. هب ثبک کي ق سؼي آکتبا، -سیلتسي ه٥٦ شي ک ى هقبث هب دبى هسج٤ ثب ااى، ثا اشقتبل یتز هن

هتبى اتبالر ىب ه، ا كوبتز تن ب كگب ک تي هشلتي سکت ثهىا( ، 1375 :23 .)

ىي هبثغ ق ه بهش ػاى ک ثبلق اشقبل ا هب ک ػو آثبؼبى ثىل سؼبر اث٤ ب ثب آتب هکت ا ثا سک ث ي از؛ اوز اجى

تيى سکت ثت ق٦تت افا بفش از. گش فب ىم هياى یش ب ى ه سجتي ا ا فان آى از. ه٤ لل بثبک ک گب ىب ه هبهب ا ا ا سک ثت

تب سکت ى تيف » (Aliyev, 2012: 56).کي ى اي اث٦ قبث ٥ف اتز ادب اى هىش ث هبثغ ا ى قیقب ػو آثبؼبى ا ى ػز قبث ث اتز: هى

2گا ثا اکشبف اتشواع یتز گتب؛ . هب1 گتا ى هت اشقتبل . تهبىل ىاشي هبثغ ػظن یز گب ا اي ظ هى ه٣٦ یز گب. ػو آثبؼبى ث

(Brown, 2002)ىي، ب ى 75/6از. ن سک ى ٥ف قاىاى قى سػ سک ثى

ثتب 1998ى )ا تاهج ق الف به یش آا ىي ى هافقز 5ىي، کىا 9 ىي از. اي ىكبل از ک ااى ا ٥ف قاىاى 10هلبى ىال( 9ي ث د

ث کز آهکب اگا ي سب ا ٥ف ب ى ک کت قى كف ي ن آىىي تبم ثت اتاى اهشتب ىاى 10هلبى ىال از، 4ي آى كيى ث د (.270: 1390، وکباىثبا) «ي از

ا هتب سک ػو آثبؼبى ى اث٦ ثب سأهي ا هى ب ثباب ادبستاى ثت هت٤ للت ه آب هک، ىكبل وکب ثبکيگ شي. ى اي اث٦ ه

هلى سي یز هبم ا ا ىتب هت ثت ثتي ػلتبى 37ػلبى ک كيى -سیل -ثبکام اب کى کت -سیل -کي وـي ه٤ لل ثبک سک اقغ ى هيشا كو ه



هلتبى هشت هکؼتت یتز ا اشقتبل 9/4کتي كتيى وکب ى ک ا فان ههىي. ىاقغ ػوت آثبؼتبى، سکت ا تک اجتى ى اتشب ىتشبث ثت ه

بم ىاي. ثا و، قا از سب ى ٥ف ىگ ث ثباب غث ه -تب هت٤ للت سکتا سک ػج کتي. وـتي ػوت آثبؼتبى ىدت 2ا آىبس س 1اشبلب -بىب یش ىلز ػوت بث ث ثباب هبهب ا ا سک از. هياى کز ىز

اي کت گا( گیش اف هيک ثو هب ػو ػل آثبؼبى )هلوياف هؼبى ئکتيگبى ثتبلق ى هبهبت اؼتبم ثا بب هفل هؼل ب ال ث د

کيگبى ى ي از ا هب ک طجبر ى ثقا ى، ف گب ٥جؼ ث هفى. دسکل ثب هلشا وکب اقشبى بىار یز گب هبى هبهب آغب ه

.(Bozkurt, 2011)ػو آثبؼبى اىى ثش ي از ىجبل آى از ک ث هي گب ا هياى گب ب ىت اىاهت ىتي؛ تا ت سک ث

دىاهش ثا هي گب ا اي هياى یش كيى م دىاهش ث از. اشقبلػبه ب ث هف ىاهل اهلت تب ى ىاتشي قوتز ا، سوب ث دبي گت

قلت، ى تياز ػب ت کت كوت ا ث يى ث ق٦ت ا ه٦ق سال ثا سجي ػتب کي سب ث اي. ثؼ٢ ا بشگااى سک سال ه آف کى ب سک ق بز

تب سؼتب ادتب، ا ا قل کبکى آى، ثبث ال ثتبا فؼبلتز ىاشي ق كو ب ثبالس ى هب غثت ي گب ااى قوز ا هب ق ثبف آى ثب قوزه

ث اي سجي ثتى اتز: ال يى ث ىهي گبدم ثي. اي هئل ثب ى ؿبل ثت يى اي ٥ف، شؼ ب غث ثا ث ب کز اک ىلز گتا ى سکت ث تهبياي؛ ا سب ق اشقبل سک ثب ا٤ ثبا ادب هشبت از؛ ىم اک اي سوبل

تب دتي ب ثبالس ى هقب ثب قوز يف سک ثب سون هج ث دبى قوزتيى ثت هت اتل ث سليکيگبى ىب ه )ثبيف س٢ؼف ب سک ثا سجي

(Aliyev, 2012: 57).( هظ ي از اشقبل اى ه اشقبل یز ، سک ثب كوبز آهکب ى هقب ثب ااى هفتز ثتى اتز. ا » 1994بل ػولت ت، گػتشبى، ه اشقبل ا ه١ع قبثز کب ه٦قت ا

٣٦ اشقبل یز ا اتي کت سک ااى ثى از. سک ث ىال هشؼيى ىد ػج هآى؛ ثلک ثو هو ا هف ىز ه ثاشقبل ااز؛ ا سب ى ب ا

س سأهي ه ىاهل هى ا ااى ىتي کي، اثشگ سک ا ث ىگت کتب کتب هت

1. ITGI

2. TAP

120

تى. آکتبا ا اتي کي ادب ث سک ه جت اثشگ کب سليکي هف: 1390، ثب وکتباى ا) «ػي ب ب ث ه ػاى ثگ ثي هى ى ؿب ٥ف ث

ش (. ى هؼوع، ك ا ػى هبفغ هشر وکب، ه ا ثا ن270 ػوت سک ػو آثبؼبى فان کى جتى وکتب گتشى هتبى اتاى

گفشي ثش ى ک هؼ ي از. آثبؼبى ى اي ك ث فبل

ثبؽ ز( لطثبؽ ک ىگ ا ػاهت سک ػو آثبؼبى جز ث هبق ق بز ن

ثتبؽ ى ت سک ى ػبى ػتگ قت »ال اؼبىکي ز کبش هبى ى ک از. اهکببر هى ا ثتغ کتى ستب هتىم ػوت آثبؼتبى ا ستب ٦ا، سوبم١ؼز ا١

گاى. ى كققز ث هبي كوبتز تذب ػظوتب ا ػوت آثبؼتبى ى قجتبل کتشب تب ب ثؼي ا ػگ ػب ال، ثؼي ا اشقالل ػو آثبؼبى اي كوبز ػوؼ آى ىش

ب سب اي كوبز. ب٥ز داه آى س٤ ااه، اىاه ىاش ازثبؽ ه ى ى اغبل قى ك ظبه جى؛ ثلک سک ى سق هکالر اقشبى ب ػو آثبؼتبى

الولل سؼ دفز اي ىلز دب، ق هو ىاش از. ى ى ثي افکب ثيالولل وـتى هت٤ للت ب ثي ب وکب ى ٥ف به ثبب ١وي اه٢ب سیبنک -سیل-ػلبى، ثبک -سیل -ثبک -ام ثتبک قت ى ػت بتز -سیلت

الولل ثب هبکز کيگ ى هقبثت هتکالر اتشبىگ هبػ ى ى افکب ػوه ثي . (100-98: 1389اى، )لقل «اي کى

ثبؽ، سک ثب اک ث ػ گي كبکن ث بز ػبى آگتب ثتى ى ؿتي ى ػگ قت گاز ى هقبث اغبل کلجؼ ب هى ث ا٦ ػو آثبؼبى ا ا کو

سي كوبز هوکي ا ػوت ىز ااه، ثب ثشي ىب هى ث اهشبى، ثگ ث ى ا اؼبم ىاى ى ثاث فبب ىلزآثبؼب تر ب غث، ىب هتى ا ثت

تب ػتب ى كکهتز ػجبس ثب ػى سغ ػبث کبه ث اهشبى گى از. ثب ستر کبتش تي اتز؛ سر، سب ؿ ا كوبز هلز، افکب ػوه كکهز

ثتب . (Kalafat and Aslani, 2009: 382-396) ه٢تبػف اىاهت ىاى ک ب ث ثلک اي كوبزتب كبل ثب کبآهيى كکهز كة ػيالز سؼ ىد آى ى ؿبؿة سال اي

كکهش ثا سجي سک ث قير ثس ه٦ق، بز هبػ سکت ثتب سغتار ابت ى بز هبػ ػيتي، كت هتکالر يف ال سک .(Aras, 2009: 24)وا ثى

الولل سک از. ى كققز سک ى ا ثي داه ثب وبگبى اسقب ػبگب ه٦قآف ب ػيي آکبا ثا ق اشب کى ػيي ى بز هبػ هى اقيام



ا سلالر اه ى گػتشبى کت ثؼي ػاى ک طجبر ى ه٦ق قیقب ػث ث آى ثثت ،(Cornell, 2008: 8)ث ١ؼز کي ب اهش ه٦ق تر ثگت اى کتى

تر ىک ثب اهشبى آى ثا ك هکالر سبو ش ا ت ؿتي ثتب اثت٤ ثتي ى به ن هج ث ػبى دب ثب اهشبى ثگا کى. ى اىاه هافقز

تي. ى اتي هت، ک ثش ي ک اي هئل ثتب اکت ػوت آثبؼتبى ثت ػو آثبؼبى ى ؿي كکز وبىي ث تب گتب ى اىاهت سظن ىثتب سؼفت

ب سر هتغل ثت فؼبلتز ى ػوت سلن اقشبى کبالب سر فب ث کزب اث٤ ثي سک اهشبى تبى ىاى ثبؼبى، ب١بش ػوز هى ا ا ي ػبىآ

(Yilmaz, 2010: 24). ساز ثا سک اهشبى به ه يى اي هافقز ثب اک ػولبست به ا س ا ظ اهش اقشبى ىشبى بى ىاش ثبي؛ ل هؼل سک هافقز

به ه٦ف کى. ثب سػ ثت اکت ى ٣ ست هافقز ثبؽ ا د کى ك هبق قثتبؽ ؿبلت ثتا كبکوتز قت -آي ظبه اهش ػو آثبؼبى ثلاى بگ

ػاى هک اهش هشر ثب ثتبک سوبهز ه ػو آثبؼبى از؛ سک آى ا ثت تش هتبى ى کت . اي هئل ا ػاه ال ن(Efe, 2012)ف کى از ه٦

ثبؽ كوبز غو از. اي ىكبل از ک ک اک ااى ى اث٦ ثب هئل ق تب گت اهشت اتاى ػوت ا اهشبى، ظبم هؼب سلي کى اتز کت هت

(. 86: 1391کال ال، کيگ ي از )آثبؼبى جز ث

( ىبض٢ ظب٣ب اؼبى ز کبش هبى سکت ػوت آثبؼتبى وکب ى ك ظبه ه

ب هوشلتف اقشتبى، ظتبه، ات آهت هتبى ثگ ى ك از. ا ى الـب بى ثش ي از الي وکتب ظتبه به ػو آثبؼبى سک هافقز

ىل هتئل هبى ى ک ا اي هبى آغب ي از. ى اي هبى ػو آثبؼبى ثث ثتشي 1992الولل ػل اهشبى ثى از؛ ثبثاي ى بل ثبؽ ىد افا فب ثي ق

ثا سک ثب ظبه ب دوبى ک ا٤ م کى. ىبه آه ظبه ثب سک اقيا هافقز اشب ى ن ه٦ق ى ها ثقا ظ ا ن آثبؼبى ػو ثتب اثت٤ گتشبه وکب اػ٢ب دا كوبتز هافقز 1996ى بل .ىاي ق بس بهبى آهکب

به قاي هث٣ ث دا ىاهل ظبه ثت هافقز 1997ا ب هلق ى بل به ػو آثبؼبى اه٢ب ي. ى اي ا٤ هافقز -کلهش ا هب سک 10فبل

121

ػو آثبؼبى ثب ااى سب ثبيف كیظ ١ؼز ىش كت هتکالر ى اث٦ ثب هبئ ثى.

ػو آثبؼبى ى ک اتشقا تب ستب دبتبى ب هشر سک هأهزالوللت ىاى. ثتب اتي اقتيام، اشقالل ک، ث هقؼز ظبه ػو آثبؼبى اوز ثي

تب گتب ثت هن ى ػز گتش بتز ػو آثبؼبى ث ک اجىػوت آثبؼتبى ئت تب هبى ىفبع 2000ق بس سجي ي. ى بل

ا ثا ب ثبک، ب كف ثىا، اؼبى هي ب هوشلف ق ا سک ى كذشبهج ػوت 11ب هشؼيى ثش ي. ثؼي ا به وکب ى بغ ظبه هافقز

ب وکب سک ب كتبفظ ب ١يسش آهکب كوبز کى ث آثبؼبى ا كوللق هى ا ث افغبشبى فشبى. ثب اي اقيام ن ا كوبز سکت ثهتىا تي تن ى

تتن 2006، 2005، 2004تتب اتتشب تتب استت هتتى گتتبم ثىاتتز. ى تتبل به هافقز کتبگ ب هوشلی ى اث٦ ثتب وکتب ظتبه اقشتبى ثليهتير ثتب هى ب ى ك ظبه هبى ى ک اه٢ب ي. ى ک ، ب هبل سأهي فب کو الولل ػو آثبؼبى ا ثجى ثوي از ا ب ظبه د سک ػ ثي فؼبلز 2010. ا ار (Öztarsu, 2011: 1-14) از ب كوبش آهکب بس ثهىا ي ثس

ػتاى هشلتياى به وکب اجى ى ٦ف ثبال، اث٤ ى ک ث ثب اه٢ب هافقز هؼوػت اتي ػاهت .(Evoyan, 2013: 36)تى اجتى بت ظتبه تبهش هت

گ ز کبش سک ػو آثبؼبى هؼ ي از. ک ث

چ٣ تأح٥ط ب٥ت وبت٣ ضاثظ تطو٥ جض٢ آشضثب٤جب ثط طـ ا٥ت٣ ا٤وطا جض٢ آشضثب٤جب

تب ب بز گ ب قیقب ػث، ا ػز بز هبػ ااى اث٤ ثب ػو .(Koolaee and Hafezian, 2010: 401)ا ستأط دفشت اتز ا فاه٦ق ثبگاى ه٦ق

ىلزب فگ هقؼز ػغافب گ آتب هکت قیقتب ا اتشقالل تب کتب ا ت اي ك٢ ػي ااى سک ثالفبل د ا اػالم هػىز

گات ػب هبى اتالم هؼب١ش ىگ، جت ي سب س ، ثت کتبى ىتبگاتى. ى سجتي ى ه٦قت ت اسلبى ثؼي ا ػييب هث٣ ث الگب ال سلل تبال اقشتبى آاى ثتى. سیک غهج، هىم غة وبي ا سک ه ؿي ػ

Fuller)ااى ثب الگا االه، اقالة هظ ػاه تب ١تيغث ثتى

and lesser, 1998: 75). هل سبػکتشبى، هبقت ػگ ىا هبي ياىبػولکى ااى ى



ايؼبى، بگ اي از ک بز هبػ اتاى تجز ثت ه٦قت ياىثبؽ، ؿـي، قبتز کيئلت آب هک قیقب، ئدلشک از سب ايئلک، ل هبتز ا

ه٦قت هبهب، ث ىشبى طوثو بز هتبػ اتاى ى هبػ ااى ى ه٦ق زا ؛آب هک قیقب سأط هی گاش از اهشت کت ا اتاى تبث

ب ثتبگاى آتب ي، ث ک الول بهش ظبم ثي ب ثگ ى ػ قير ل ث ب ا ا ااى ىد ىاش از. هک قیقب سأط گاش ى آى

ب ز هشر ب هشر هبى ثبگاى، ه اگب ػى ا با ىيگب ى تا٤ الول ه ىد آى هبفغ هل ک کبى ى اث٦ ثب هبئ هوشلف ظبم ثي

ا ثا وگا ثبگاى فان ه فتگ، قهتز ثتبى هبتي تب کي. ػتى ا ثتب تز اػشوتبػ ظتبم (، ىوي هشر)اهشبى(، نهشر، ىي هشر )االم

هتبى ى ،(Constitution of Azerbaijan, article 7) هبز غى ظبم بت الول ثيب ز هشر وگا ثش اتي ى ثتبگ ک سک ػو آثبؼبى ه

هظجشت کت ى ػتبى كوبتز ا ػوت 1يبسک ثب کي ى کت وـيي از. ثبؽ جز ث اي ک اؼبى کى از؛ سؼتف تز ىتز ا ق آثبؼبى ى هبق

هى ا ثا ػو آثبؼبى ث اهغبى آى از.ب هش٢بى ثب ػوت آثبؼتبى )اتالم بت( ىل ىاشي ا ااى ث ،ى هقبث ثهالف هبتي تب سک ا ػو آثبؼبى فبل گفش از. الجش ثؼ٢ت ا اتي ا

ثبى )اشار ثب ثو ا هىم ااى(، ىي االم، سبن فتگ هتبى اتاى ػوت ؛آثبؼبى هشر از اتاى هتبى کتيب هیت اهب ثهالف سک ى ػبى کتي ىثو هشوبن سجي ي از ى اث٤ اتاى ثتب ػبه زػو آثبؼبى ث

ػو آثبؼبى ا ىد ىاش از. ثبثاي گش اث٤ سک ػو آثبؼبى تب ب ا گش اث٤ ااى ثب اي کت ى كت ب هوشلف اقشبى ى ك

ثباب ػب، هاى هجبىالر سؼتب اقشتبى، هوشلف )ق اسجب٥ اشقبل ا ث ىاقغ ثا ااى سک ى اث٦ ثتب ػوت .ػلگ کى از گا( هاى هب

االب ثي بي هػت اث٦ ى ػبى سؼبه ا هى هؼک هثبگاى ب ک ب ب ػالهز .1

ى. ب ثبگاى ا کيگ ه ز

123

هتبى سکت ىل ز ن قبثش ا س کى ک ث 1ساى كبلز الک آثبؼبى هگتش افتى اثت٤ ى کت ى ػو آثبؼبى )سؼف ىز ا کيگ(

. ى اؼبى ههليىز ب هوشلف ثا گش اث٤ ااى ثب ػو آثبؼبى كب ػو آثبؼبى ى اث٦ ثب هتبئ ىتب ث اي، سک ثب كوبز ا بزافى

ػوت اهشالف ااى گاب اي ک ک هل ب غةثبؽ بزه، هبق قکت تي ظ ه ثي. آثبؼبى از ث گ اهش ااى ػو آثبؼبى ىاهي ه

ثبؼبى، اي هتئل وـتبى ستيام آػو االب کبش هبى سک ثي ىل اث٦ ث ىاش ثبي.

ت٥ج

يب ػالهز، سی دبن تشي کت ى ثتش اػشوبػ فا فشبباگب ا ظ بکگاى ثب هبکز ى ىي. بىگ اػشوبػ م ه ى اؼبى هب بهز هشر آى

آي ىز ه ثز ،هؼب ػوؼ ػتاى اي ز ثت الوللت کتگاى ثتي گتاى ػوت آثبؼتبى تن ا ا آى. ػى ه ب ا ث ب اگ فشب آى گا

ػى آهي ب ظبم هؼب ث گفش ثي آى ب ک شي ى ػبى سؼبه ػيااي قبػي ب ا تجز ثتن تک ىاى گفش ک هبفغ بز هبػ آى ب ک ىد آى، ز آى

اث٦ت اهشت يثو هی اؼبىکت ػبه ز قى اي فاي سک .از ا ثتبي ى اث٦ ثب ااى ػو آثبؼبى، ثش ا هظت اتي ب اؼبم ى د کي. ه

گات، تن كقتق ىتب هت، اتالم هبتي ى ک ث لل هشغتب طبثتز وشت ا ػو آثبؼبى دىاهشت تي اتز ک گا ب غة بز گا قهز

ب اک ؿ گ ث اث٤ ااى ثب ػو سک( )ثا ب فاه٦ق هظ قير .دىاهش ي از ،ه٦ق ىايث اثت٤ گش ى. هئلاي فز ا فان کى سب ا اي هظ ث شباي

ػو آثبؼبى ثب سکت تبى ىاى کت اتي کت تب کتب اثت٤ اتاى ثتب هت. قبثتز هػتى هتبى ازثب ک ػو آثبؼبى قیقب ث ب ه٦ق ػوا ١ؼز ثب ثب كب ػوغ ی ا ثا ااى ى اث٦ ثب ا فاه٦ق ب ه٦ق قير

سک یػو آثبؼبى ث اهغبى آى از. ىلت تن ثت تز ػوت ت

ب كبکوز کيگ ا ثبگاى )كبلش هبى ىش ىو(. ى اي ا٤ ىلز ػى كبلز قبثش هبى .1

فشب سب ى ه جتبى ى كیظ ١غ هػى ثبثاي قت شي ىوي، هبفغ .بي وز ه ث

هى ا هب کي ى س ک ا ثى هى سيي قا گفشي، وکب کي.



ز هشؼب اتاى ثتب آثبؼبى ثب اي ک ا تز ) سکت قتت ا تبگتبى گبتي اث٤ ااى ثب ػو آثبؼبى از. کبىگ ا ىال کيگ( ا

شبى اي ى تر کت کتي اىػتب هت ثت اثشکب کتبگ کتي ااػشوتبىا ا تبگت ا اطگا ث سلالر قیقتب تک کيب هظجز هبى ااى کب فاه٦ق ى

هبتي ب، ه ثا گش اث٤ ااى ثب کب قیقب ػث هبى آى ب ن زل ثب سػ ث تز هش٢تبى اتاى ثتب اتي کتب ؛ى ػو آثبؼبى فان ه

ب، ث کبگفشي اثشکبب اػشوبىا هبى آى ث ا فاه٦ق تب آست تبل ىتي ظ وتي ک ظ ه ث ى شؼ ىي.سلل هن ى اث٤ ااى ثب ک ػو آثبؼبى

سيام بثي. ااى ػو آثبؼبىگ اهش

بثغ

اف( فبضؾ٣ث س٦جق اث٤ سک »(، 1390اى ) ثب، هس٢، كجت ١باى هلوي کنا .1

ااى ثتب ػوت آثبؼتبى )ثتب کت تحم٥موبت ؾ٥بؾو٣ ، «کتبگا( -ى تبهشب .285-245، 7، وب 3، ى ا٣ ث٥

طظط٤(، ظط٤ ظ1388ؿف، فى ) .2 ٤و زض ضاثوظ ثو٥ فوب٥ تفؿو٥طب٢ ، او .ساى: ، سػو ػل١ب ٥ت، تؼبضض

»، (1389) سقکه، .3 ػاه ه٦قت تب ثتي ػوت آثبؼتبى ا س٦ت کتوک .250-274 .، 2 ، وب2، بل غبؼبت ذبض٥ب، «اهشبى

ي اتاى ػوت ؿگگ سغ اث٤ اهش»(، 1391کال، ال قبن ال ) .4 . 75-94، . 11 ، وب5، بل غبؼبت اضاؾ٥ب٢ طوع٢، «آثبؼبى

اشبار وز. :، ساىا ب٢ ضاثظ ث٥تح زض ظط٤(، 1388هاى، كوا ) .5ب سک ى آب هکت ث بز»(، 1388اى، كي ب داثان ) قي .6

.58-33، 68، وب غبؼبت آؾ٥ب٢ طوع٢ لفمبظ ، « قیقباهتشبى ثت اثت٤ -ب اث٤ سک ث سأطار ػبى»(، 1389اى، ػل ) . لقل7

، 71، توب 17، ى موبظ غبؼبت آؾ٥ب٢ طووع٢ لف ، «ػو آثبؼبى ثب سکت 79-106.

کبهلتب اكشتبه ، سػوت جث٣ قض٢ ؾوبثك ٠ا٤طا حظ(، 1375) ، اىهي. 8 .الولل ىفش ه٦بلؼبر ب ثيساى: اکج،

125

ة( ا٥ؿ٣

1. Alessandri, Emiliano (2010), “Turkey’s New Foreign Policy and the Future of

Turkey-UE Relations”, The International Spectator: Italian Journal of

International Affairs, Vol. 45, No.3, pp. 85-100.

2. Aliyev, Elbay (2012), “Azerbaijan-Turkish Relation (1992-2012): A Foreign

Policy Account”, Available at: http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc

/download;jsessionid=8CE8D307259EE7D2C242D0A4CA4E4943?doi=10.1.1.

633.135&rep=rep1&type=pdf., (Accessed on: 3/2/2014).

3. Aydin, Mustafa (2004), Turkish Foreign Policy: Framework and Analysis,

Ankara: Center for Strategic Research. 4. Baev, K. Pavel (2008), Russian Energy Policy and Military Power, Abingdon:

Rutledge.

5. Berman, Ilan (2003), “Water and Turkish Security”, American Foreign Policy

Council, Washington, D.C., Available at:

http://www.afpc.org/publication_listings/viewArticle/225, (Accessed on:

16/4/2013). 6. Bozkurt, Abdullah (2011), "Turkey, Azerbaijan Cooperate on Win Economic

and Trade deals", Today’s zaman, Available at: http://www.todayszaman.com/

newsDetail_openPrintPage.action?newsId=252174, (Accessed on: 3/12/2014). 7. Brown, Cameron S. (2002), “Observation, from Azerbaijan”, Available at:

http//meria.idc.ac.il/books/Azerbaijan.htm, (Accessed on: 2/9/2013).

8. Constitution of Azerbaijan, Article 7, Available at: confinder.richmond.edu/

admin/docs/local_azerbaijan.pdf, (Accessed on: 11/3/2014).

9. Davutoğlu, Ahmet (2009), Stratejik Derinlik: Türkiye'nin Uluslararası

Konumu, İstanbul: Küre Yayınları.

10. De Pauw, Freddy (1996), “Turkey’s Politics in Transcaucasia”, in: B.

Coppieters (ed), Contested Borders in The Caucasus, Brussels: VUB

University Press, pp. 179-191.

11. Der Ghoukassian, Khatchik (2008), “Instability in the New Imperial Periphery:

A Conceptual Perspective of the Turbulent Frontiers in The Caucasus and

Central Asia”, International Affairs, Vol. 2, No. 3, pp. 146-155.

12. Efe, Almula (2012), “The Nagorno Karabakh Conflict and Its Impact on The

Relations between Azerbaijan and Turkey”, Available at: www.citeseerx.ist.psu.

edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.633.9661&rep=rep1&type=pdf, (Accessed

on: 4/3/2014).

13. Evoyan, Lia (2013), “Turkey-Azerbaijan Relations: The Dynamics of The

Development”, 21 st Century, Vol. 14, No. 1(13), pp. 35-44.


http://www.afpc.org/publication_listings/viewArticle/225


14. Fuller, Graham E. (2008), The New Turkish Republic: Turkey as a Pivotal

State in The Muslim World, Washington, D.C.: United States Institute of Peace

Press.

15. Fuller, Graham E. and Ian Lesser (1998), Turkey’s New Geopolitics: From

the Balkans to Western China, (RAND Studies).

16. Gultekin Punsmann, Burcu (2009), “The Caucasus Stability and Cooperation

Platform: An Attempt to Foster Regional Accountability”, Policy Brief, Vol. 43,

No. 13, pp. 1-7. 17. Iseri, Emre and Oguz Dilek (2011), “The Limitation of Turkeys New Foreign

Policy Activism in the Caucasian Regional Security Complexity”, Turkish

Studies, Vol. 12, No. 1, pp. 41-54.

18. Koolaee, Elaheh and Mohammad Hossein Hafezian (2010), “The Islamic of

Iran and The South Caucasus Republics”, Iranian Studies, Vol. 43, No. 3, pp.

45-58. 19. Larrabee, Stephen F. (2011), Turkeys Eurasian Agenda, The Washington

Quarterly, Vol. 34, No. 1, pp. 103-120.

20. Murinson, Alexander (2008), “Azerbaijan-Turkey-Israel Relation: The Energy

Factor”, Meria, Vol. 12, No. 3, pp. 40-60.

21. Neumann, Iver B. and Ole Waever (1997), The Future of International

Relation, London and New York: Routledge.

22. Onis, Ziya (2001), “Turkey and Post-Soviet States: Potential and Limits of

Regional Power Influence”, Middle East Review of International Affairs, Vol.

5, No. 2, pp. 30- 49.

23. Öztarsu, Mehmet Fatih (2011), “Military Relations of Turkey and Azerbaijan”,

Strategic Outlook, Vol. 1, No. 2, pp. 70-85.

24. Samadov, G. H. (2013), “Joint Economic Cooperation Between Azerbaijan and

Turkey Republic”, International Journal of Management and Humanity

Sciences, Vol. 2, No. 3, pp. 221-226, Available at: http:// ijmhsjournal.com,

(Accessed on: 2/1/2015).

25. Trademap, Available at: http://www.trademap.org/, (Accessed on: 1/2/2014).

26. Tradingeconomics, Available at: http://www.tradingeconomics.com/

azerbaijan/balance-of-trade, (Accessed on: 17/9/2016). 27. Zasztowt, Konrad (2012), “Iran, Turkey and Azerbaijan: Heading Towards a

Regional Crisis?”, PISM Policy Paper, Vol. 9, No. 35, pp. 21-36.

¿بجÍبثضشآ ËضÄÈ¾ج Ã ¿اطÍا ثاÃض ضز ÆÎ±طت ......126-067 صص ،0173...

Documents