Шавийн эрдэм багшаас Зулын гэрэл тосноос

2018.10.29, ДАВАА ~ №212 (1011) YНЭ: 1000₮~ Соёлт хүНий өглөө СоНиН уНшихААС ЭхЭлДЭг ~

ЗГМ

Монгол ардын зүйр үг

ubinfo.mnбүрэлдэхүүнкомпани

The official gazeTTe

АМ.ДОЛЛАР ЮАНЬ РУБЛЬ

2,563.94 369.44 39.08

АЛТ ЗЭС 10-ЧИНГИС БОНД ХУРАЛДАй БОНД

109.900.06%

98.030.05%

61601.06%

ГЭРЭГЭ БОНД

96.990.14%

42 сая тонн нүүрс экспортлохын тулд боомтуудыг шинэчилнэ

Хөдөлгөөний ачааллыг бууруулах нэг арга нь дайгдах соёл

Бусдын машинд дайгдахад 500-3000 төгрөгийн төлбөр авдаг.

“Засгийн газрын мэдээ сонин” ХМХ, НҮБ-ын Хүн амын сан хамтран “Жендерт суурилсан хүчирхийлэл” төслийн хүрээнд “Халуун дулаан гэр бүл” өдөрлөг зохион байгууллаа. Өдөрлөгийн үеэр гэр бүл судлаачид илтгэл тавьж, гэр бүл, сэтгэлзүйн зөвлөгөө өгсөн юм. 5

онцлоХ

улс төрЖДҮДС-гийн зарцуулалтыг ил болготол төсвийг хэлэлцэх боломжгүй гэж АН мэдэгдэв. Шинэ нисэх буудал руу гааль, цагдаа, хилийн цэргийг шил-жүүлэн байрлуулах ажил эхэлнэ. ц.нямдорж: Хонконгод манай 35 иргэн ял эдэлж байгаа тул ял-тан солилцох хэлэлцээр баталлаа. Энэ долоо хоногт Мал аж ахуйн салбарыг хөгжүүлэх талаар Ерөнхий сайд мэдээлэл хийнэ.

эдийн засагТөвийн бүсийн аймгуудын өрсөлдөх чадварын чуулган боллоо.Монголд ирж буй жуулчдын дийлэнх нь БНХАУ, БНСУ-ын иргэд байна. “Ард даатгал”-ын үнэлгээ оны эхнээс 3.1 тэрбумаар өсөж, 47.6 тэрбум төгрөгт хүрчээ. АнУ-ын гадаад худалдааны алдагдал дөрвөн сар дараалан өслөө.Топ-20 индекс 0.14 хувиар өсөж, 20652.18 нэгжид хүрэв.

нийгэмоХУ-ын ШУ-ы академи мазаалай баавгайг хамгаалах төслийг БОАЖЯ-нд ирүүлжээ.Өргөө амаржих газар болон ЭХЭМҮТ -ийн гадна талбайн тохижилтын ажлыг хүлээн авлаа.Усны асуудал хариуцсан агентлагийг Засгийн газар бий болгоно. нийслэлээс төрийн өмчийн 15 сургууль, 17 цэцэрлэгт индексийн урамшуулал олголоо.

дэлхийЕвропын Холбоо сэтгүүлчийн үхэлтэй холбогдуулан Саудын Арабад хориг тавихаар сүрдүүлэв. оХУ зээлээ төлөөгүй сая гаруй иргэнийг гадаадад зорчихыг нь хориглоод байна. Өмнөд Солонгосын нэг хүнд ногдох дотоодын нийт бүтээг дэ-хүүн 30 мянган ам.доллар давлаа. Сирид туслах тусламжаа нэмэг-дүүлэхийг Турк, Франц, ОХУ, ХБНГУ хамтран НҮБ-д уриалав.

ЗГ, намын мөрийн хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх үүд-нээс хөрөнгө оруулалтын зардлыг нэмсэн.

Б.Хасуй / ЗГМ ©

> 9

Бүх эрх хуулиар хамгаалагдана ©0 1 0 1 1

FULL ENGLISH PAGE INSIDE > 7

ШИлДЭГ нИЙТлЭлҮҮД ТАнД ХҮРЧ БАЙнА

1235.80.28%

ХАЛУУН, ДУЛААН ГЭР БүЛЭЭС УЛСыН ХөГжИЛ ЭХЭЛДЭГ

ЦаГ аГаарЫн дэлГэрэнГYЙ мэдээллиЙГ 8 дУГаар нүүрээС УнШина УУ.

улаанБаатар2018.10.29

БагаВтар ҮҮлтэй

10° -3°

ЦАГ АГААР

НИйТЛЭЛЧИйН БУЛАН ЗГМ: ИНФОГРАФИК

Татварын багц хуулийн шинэчлэлээс төсвийн орлого шалтгаална

Монгол улсын төсвийн орло­го түүхэндээ анх удаа ирэх онд 11.1 их наяд төгрөгт хүрнэ. улсын төсвийн орлого нь урсгал орло­го, хөрөнгийн орлого, гадаад тус­ламжийн орлогоос бүрддэг. 2007­2016 оны 10 жилийн мэдээллээс харахад дунджаар нийт орлогын 99 хувийг урсгал орлогоор бүрдүүлж байна. харин урсгал орлогын 85.5 хувийг татварын орлого дангаар эзэлж байгаа юм. өөрөөр хэлбэл, татвар төлөгчид төсвийн ачааны хүндийг үүрч байгааг уншигч та эндээс харсан байх.

МүхАүт, МуиС­ийн суд ­лаач дын саяхан хийсэн “Мон­голын бизнесийн орчны судал­гаа”­нд оролцсон татвар төлөгч компаниудын 57.5 хувь нь тат­варын орчин тааламжгүй байна гэж үзсэн байна. Мөн тэдний 28 хувь нь Засгийн газраас татварын дарамтыг багасгах, оновчтой бодлогоор хөнгөлөлт үзүүлэх арга хэмжээг нэн тэргүүнд авч хэрэгжүүлбэл энэ нь бизнесийн орчинд бодит дэмжлэг болно гэж хариулжээ. төсвийн орлогын дий­лэнх хэсгийг бүрдүүлдэг аж ахуйн нэгжүүд татварын орчны талаар өнөөдөр иймэрхүү байр суурьтай байна.

Б.Баяртогтох@bayartogtokhZGM

ЭДИйН ЗАСАГ

12

Хятадын жижиг хотууд ч хөгжлөөс хоцрохгүйг хичээж байна

Бусдыг царайчлах бус өөрөө өөрийгөө тэжээн тэтгэдэг эдийн засгийг цогцлоохоор БНхАу зорьж байна. Ялангуяа, сүүлийн 20­иод жил, түшиж бас түншилж ирсэн АНу зангаа хувиргаж, тус улс худалдааны “хориг”­т хүлэгдээд буй энэ үед бие даасан эдийн засгийг бүтээх нь урд хөршид уриа лоозон төдий бус хөгжих хэрэгцээ шаардлага болчихоод байна. тиймээс хятадын жижиг суурингаас эхлээд томоохон хотууд хүртэл өөрөө

УИХ-ын нэгдсэн чуулганаар /2018.10.26/ ирэх оны төсвийн хоёр дахь хэлэлцүүлгийг хийсэн юм.

Энэ талаар АН бүлгийн санал дүгнэлтийг УИХ-ын гишүүн, АН-ын дарга С.Эрдэнэ танилцууллаа.

Монгол улсын Засгийн газраас 2018 оны 09 дүгээр сарын 28­ны өдөр улсын их хуралд өргөн мэдүүлсэн Монгол улсын 2019 оны төсвийн тухай, Нийгмийн даатгалын сангийн 2019 оны төсвийн тухай, Эрүүл мэндийн даатгалын сангийн 2019 оны төсвийн тухай хуулийн төслүүд

Г.Байгал@baigalZGM

үйлдвэрлэж, өөрсдөө худалдан авдаг эдийн засгийн бү тэц тэй болохоор зорьж байгаа юм.

хятадын нийслэл Бээжинд инноваци, дижитал үйлдвэрлэл эрчээ авч байх зуур тус улсын захын жижиг хотууд ч хөгжлөөс хоцрохгүйн төлөө хичээж, ор лого олох цоо шинэ бүтээгдэхүүнээр өрсөлдөж эхэллээ. тухайлбал, хятадын зүүн захын, далайн эр­гийн нэгэн жижигхээн дүүрэгт энэ явц хэрхэн өрнөж буйг хүргэе.

одоогоос дөрвөн жилийн өмнө, “уулын өөд” нэртэй Вэндэнг Вэхай хотын дүүрэг болгожээ.

3 Гэмт хэргийн индекс 2018, ҮСХ©

С.Эрдэнэ: Анх удаа төсвийн алдагдал жилийн нийлбэр дүнгээрээ ^7 их наяд боллоо

> 2 > 5

ТөСөВ

4

болон эдгээр хуулиуд батлагдах болсонтой холбогдуулж дагалдаж батлах бусад хуулиудын төслийг уих дахь Ардчилсан намын бүлэг хэлэлцэж, энэхүү санал, дүгнэлтийг гаргаж байна. Макро эдийн засгийн нөхцөл бай дал, гадаад зах зээлийн ирэх жи­лүүдийн төлөв байдал, төрийн мөнгөний бодлогын зорилт эдийн засгийг тэлэхэд төдийлэн таатай бус үед Монгол улсын 2019 оны төсвийн хуулиудыг өргөн бариад байна.

МонГол УлСын ГЭМТ ХЭРГИЙн ГАРАлТ

мянга нь эмэгтэйчүүд

2018 оны ЭХнИЙ ЕСӨн САРДнийт

28.6 мянган гэмт

хэрэг бүртгэгдсэн

өмнөх жилээс

өссөн23.9%

Үүнээс

788 гэр бүлийн хүчирхийлэл

24.8 мянган иргэдгэмт хэргийн

улмаас хохирсон

1.310.8

мянга нь 18 хүртэлх насны хүүхэд

Улс орнуудын гэмт хэргийн индекс 2018 оны эхний хагаст

(оноогоор)Гэмт хэрэг Аюулгүй байдал

Папуа Шинэ Гвиней

Гондурас

Монгол

БнХАУ

оХУ

Япон

Венесуэл

2

3

18

43

58

117

182.38

79.49

79.14

61.70

48.67

43.63

12.69

17.62

20.51

20.86

38.30

51.33

56.37

87.31

Х.Булгантуяа: 42 сая тонн нүүрс экспортлохын тулд боомтуудыг шинэчилнэ

АЛБАНы ХүНИй үГ

БүЛЭГ

Улс төр

2 2018.10.29, ДАВАА ~ №212 (1011)

Эрүүл мэндийн яамнаас Бүгд Найрамдах Солонгос Улсын Эдийн засгийн хөгжлийн хамтын ажиллагааны сангийн хөнгөлөлттэй зээлийн хөрөнгөөр хэрэгжиж буй “Үндэсний оношилгоо, эмчилгээний төв байгуулах” МОН-8 төсөлд дараах ажлын байранд сонгон шалгаруулалт зарлаж байна. Үүнд:

ЭМнЭлГИЙн МЭДЭЭллИЙн СИСТЕМ, зАЙн оноШИлГоо ХАРИУцСАн МЭРГЭЖИлТЭн

АЖлын БАЙРны зоРИлГо:“Үндэсний оношилгоо, эмчилгээний төв байгуулах” МОН-8

төслийг амжилттай хэрэгжүүлэхэд эмнэлгийн мэдээллийн систем, зайн оношилгооны хүрээнд цахим эрүүл мэнд, телемедицин болон мэдээллийн технологийн тасралтгүй хэвийн үйл ажиллагааг хангаж ажиллана.

АЖлын БАЙРны Гол зоРИлТУУД: 1. Төслийн хүрээнд нийлүүлэх цахим эрүүл мэнд, телемедициний тоног

төхөөрөмжийн хэрэгцээг тодорхойлж, судалгаа болон захиалга хийх ажлыг хариуцаж ажиллана.

1.1 Үндэсний оношилгоо, эмчилгээний төвд нийлүүлэгдэх цахим эрүүл мэндийн мэдээллийн програм хангамж, сүлжээний технологи, компьютер, дагалгах хэрэгсэл өндөр нягтрал бүхий телемедициний тоног төхөөрөмжүүдийн техникийн үндэслэлүүдийг зөвлөх мэргэжилтнүүдтэй хамтран боловсруулах

1.2 Эрүүл мэндийн мэдээллийн систем, зайн оношилгооны систем суурилагдах эмнэлгүүдийн хүрээнд програм хангамж, техник хангамж, интернет сүлжээ зэрэг шаардлагатай бусад судалгаануудыг хийж гүйцэтгэх

1.3 Телемедициний болон мэдээллийн технологийн техник хангамжийн захиалга хийх ажлыг хариуцаж ажиллах

2. Цахим эрүүл мэнд, телемедициний тоног төхөөрөмжийн худалдан авалт, суурилуулалт, ашиглалтад хяналт тавина.

2.1 Телемедициний болон мэдээллийн технологийн техник хангамжийг тээвэрлэхийн өмнөх хяналтын баримтыг шалгах

2.2 Телемедициний болон мэдээллийн технологийн техник хангамжийг анхны батлагдсан жагсаалттай тулгаж төлбөр шилжүүлэх зөвшөөрлийг баталгаажуулж акт үйлдэх

2.3 Телемедициний болон мэдээллийн технологийн суурилуулалтын явцад хяналт тавьж ажиллах

3. Цахим эрүүл мэндийн програм хангамжийн байдалд стандарт, хууль, дүрэм журмын дагуу хяналт тавих, аудит хийлгэх ажлыг зохион байгуулах

3.1 Эрүүл мэндийн яам, Сангийн яамны удирдлагууд болон гадаадын зөвлөхүүдийг шаардлагатай баримт бичиг, танадалт шинжилгээ, статистик мэдээ, мэдээлэл, тайлан, талбарын зураг гэх мэт цахим мэдээллээр хангах ажлыг хариуцан ажиллах

3.2 Цахим эрүүл мэндийн байдалд стандарт, хууль, дүрэм журмын дагуу хяналт тавих, аудит хийлгэж хүрсэн үр дүнг танилцуулах

3.3 Цахим эрүүл мэндийн програм хангамжийг нэвтрүүлэх зөвшөөрөл авах

3.4 Цахим эрүүл мэндийн програм хангамжийг туршиж нэвтрүүлэх4. Сангийн сайдын 2015 оны 196 дугаар тушаалаар баталсан “Засгийн

газрын гадаадын зээлийн хөрөнгийг ашиглах, эдгээр хөрөнгөөр санхүүжих төсөл, арга хэмжээг хэрэгжүүлэх, зохион байгуулах, санхүүжүүлэх, хяналт тавих, үнэлэх журам”-ын дагуу Үндэсний оношилгоо, эмчилгээний төв байгуулах МОН-8 төслийн үйл ажиллагааг зохион байгуулахад дэмжлэг үзүүлэн ажиллах

4.1 Төсөл хэрэгжүүлэх нэгжийн ажлын байран дахь мэдээлэл технологитой холбоотой бүхий л ажлыг хариуцан үзлэг оношилгоог цаг тухай бүрт хийж гүйцэтгэх

ТАВИГДАХ ШААРДлАГА: Компьютерийн програм хангамж, Компьютерийн ухааны баклавр

зэрэгтэй. Эмнэлгийн мэдээллийн системийн програм хангамж хөгжүүлж байсан

4-өөс доошгүй жилийн ажлын туршлагатай Сүүлийн үеийн эмнэлгийн мэдээллийн системийн програм хангамж

дээр 2-оос доошгүй жил ажилласан байх Эмнэлгийн мэдээллийн системийг бие дааж хөгжүүлсэн, зохиож

байсан туршлагтай байх Java, .NET, ASP.NET, JavaScript, HTML5, Angular 2, web болон Windows

Орчинд програм бичдэг чадвартай байх Төрөл бүрийн сүлжээний төхөөрөмж дээр ажиллах, суралцах,

төлөвлөлт хийх чадвартай байх Утасгүй сүлжээ болон шилэн кабелийн сүлжээ, дотоод сүлжээний

өндөр мэдлэгтэй байх Бие дааж асуудал шийвэрлэх ур чадвартай Багаар ажиллах чадвартай Англи хэлний зохих мэдлэгтэй байх

ӨРГӨДӨл ГАРГАГЧ ДАРААХ МАТЕРИАлыГ АнГлИ, МонГол ХЭл ДЭЭР БИЧИЖ ИРҮҮлнЭ: -Нүүр захидал /Монгол, Англи/ -Хувийн анкет /Төрийн албан хаагчийн анкетын маягтын дагуу

болон Англи хэл дээр/ -Ажил байдлын тодорхойлолт (2 хүнээс) /Монгол/ -Цээж зураг (3x4 хэмжээтэй) нэг хувь /Анкетанд наах/ -Туршлагын талаарх мэдээллийг нотлох баримтын хамт хавсаргаж

ирүүлэх -Мэргэжлийн дипломын нотариатаар баталгаажуулсан хуулбар

МАТЕРИАл ХҮлЭЭн АВАХ ХАЯГ: Улаанбаатар хот, Баянзүрх дүүрэг, Улсын хоёрдугаар төв эмнэлэг, 50 орт байр, 203 тоот өрөө

МАТЕРИАл ХҮлЭЭн АВАХ ХУГАцАА: 2018 оны 11 дүгээр сарын 01-ний өдрийн 15:00 цаг

Өргөдөл хүлээн авах хүний нэр: Н.Баярмаа Утас: 70150205

АЖлын БАЙРны зАР

уих дахь АН­ын бүлгээс өнгөрсөн баасан гарагт мэдээ лэл хийж Засгийн газарт шаардлага хүргүүллээ. тус бүлгийн дарга Д.Эрдэнэбат “Жижиг дунд үйлдвэрлэлийг дэмжих сан /ЖДүДС/ нь ххААхүЯ­ны харъяанд байх хугацаандаа зээлийг ямар ч шалгуургүйгээр, улс төрийн өндөр албан тушаалтнуудад өгсөн байна.

Нотлох баримтууд үүнийг гэрчилж байгаа. Сайд нь тушаал гаргаад, зээл олгосон нь буруу. МАН­ын нэр бүхий уих­ын гишүүн энэ төрлийн зээлийг авсан.

ххААхү­ийн сайд Б.Батзориг 2018.05 сард А88 дугаар тушаал гаргаж, бодлогын зээл хэлбэрээр санхүүжилт олгохыг зөвшөөрсөн байж болзошгүй мэдээлэл бидэнд ирсэн. Нэг уих­ын гишүүнд дунджаар 950 сая төгрөгийн зээлийг бодлогоор олгосон гэж харагдаж байгаа. үүнтэй

холбогдуулан, АН­ын бүлэг уих­ын удирдлага, Засгийн газарт шаардлага хүргүүлж байна” гэв.

АН­ын бүлгийн шаардлагад “Засгийн газраас ЖДүДС­гаар дамжуулан жилийн гурван хувийн хүүтэй, тав хүртэлх жилийн хугацаатай, нэг ААН­д 300 сая төгрөгөөс хоёр тэрбум төгрөг олгох эрх бүхий, эхний хоёр жил зээлийн үндсэн төлбөрөөс чөлөөлдөг маш уян хатан зээлийг ЖДүДС­гаас олгодог. гэтэл уг зээлийг уих­ын гишүүд, таны тэргүүлж буй

Засгийн газрын гишүүд, албан тушаалтан эрх мэдэлтнүүд авсан гэдэг нь баримтаар нотлогдож байна. тухайлбал, Зтх­ийн сайд Я.Содбаатар нь өөрийн эзэмшлийн “Эпато анарваан” ххК­д 1.2 тэрбум төгрөг, ххААхү­ийн сайд Б.Батзориг нь эхнэр л.отгонжаргалын “тээвэр ачлал” ххК­д 1.4 тэрбум төгрөг, уих­ын гишүүн х.Болор чулуун нь өөрийн эзэмшлийн “Дорнод гурил” ххК­д 950 сая төгрөг, улсын их хурлын гишүүн г.Солтан өөрийн эзэмшлийн

“Нэг гишүүнд дунджаар ^950 саяын зээлийг бодлогоор олгосон”

өнгөрсөн оны гүйцэтгэлээр 33 сая тонныг экспортолсон байна. Энэ онд 28 сая тонныг экспортолно гэж төлөвлөсөн ч эхний есөн сарын байдлаар жилийн төлөвлөгөөг давуулан биелүүлээд байгаа. уул уурхайн компани, гааль, татварын байгууллагуудын мэдээллээр оны эцэс гэхэд 36 сая тонн нүүрс экспортлох байх гэсэн тооцоолол хийгээд байгаа. оны эхний есөн сарын байдлаар нүүрсний экспорт нэмэгдсэн нь ирэх онд 42 сая тонн нүүрс экспортлох боломж байна гэдгийг харуулсан.

-Нүүрсний экспортыг нэмэг -дүүлэхэд Засгийн газар ямар боломжийг нээж өгөх юм бэ?

­хэд хэдэн шинэчлэл хийх шаардлагатай байгаа. өнөөдөр боомт дээр үүссэн ачааллыг бууруулах, нэвтрүүлэх хүчин чадлыг нэмэгдүүлэхэд анхаарч ажиллана. өнгөрсөн гуравдугаар сард Далай ламын асуудлаас үүссэн хоёр орны харилцаа, Ерөнхийлөгчийн сонгуулиас хойш гарсан мэдэгдэл гээд зарим тодорхой хүчин зүйлээс шалтгаалж өдөрт 300 машин нүүрс экспортолж байсан. харин одоо өдөрт 1300 машин нүүрс экспортолж байгаа. Энэ эрчээрээ ажил лавал ирэх онд 42 сая тонн нүүрс экспортлох бүрэн боломжтой. үүнд хүрэхийн тулд боомтын нэвтрүүлэх чадварыг сайжруулах зайлшгүй шаардлагатай. хятадын талаас ч боомтынхоо хүчин чадлыг нэмэгдүүлээч гэсэн хүсэлт тавьсан. ирэх оны төсөвт боомт, гаалийн шинэчлэлийг хийхээр 70 гаруй тэрбум төг­рөгийг төсөвлөсөн. Боом­туудыг олон улсын жишиг л а б о р ато р и то й б ол гох ,

2019 оны төсвийг УИХ-аар хэлэлцэж буй энэ цагт Сангийн яамнаас өргөн барьсан төсвийн төслийг хэтэрхий өөдрөгөөр төсөөлсөн хэмээн шүүмжилж байгаа. Ялангуяа төсвийн бүрдүүлэлтийн төлөвлөгөөг хийсвэр байна гэж сөрөг хүчний зүгээс дүгнээд байгаа юм. Төсвийн бүрдүүлэлт бодит байдалтай хэр уялдаж байгаа талаар Сангийн яамны дэд сайд Х.Булгантуяатай ярилцлаа.

-2019 оны төсвийг өөд-рөгөөр төсөөлсөн гэж эдийн засаг чид үзэж байгаа. Ялан-гуяа нүүрсний экс пор тоос орох орлогыг өндөр төлөв лөсөн байна. Ингэж төлөв лөхөд нөлөөлсөн гол хүчин зүйл юу вэ?

­Манай улсын эдийн засаг, төсөв уул уурхайд түшиглэж бүрддэг. 2018 онд 1.7 их наяд төгрөгийн орлогыг уул уурхайн салбараас олсон бол ирэх онд 1.3 их наядаар нэмэгдүүлэхээр төсөвлөсөн. Юуны түрүүнд манай нүүрсний экспорт жил тутам өсөж байгаа нь гол нөлөөлөл. 2011 онд уул уурхайн салбарын оргил үед 22 сая тонн нүүрс экспортолж байсан бол

ЗГ, намын мөрийн хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх үүднээс хөрөнгө оруулалтын зардлыг нэмсэн

лэлт, экспорт өсөх биш үү. Авто болон төмөр замын бүтээн байгуулалтын чиг лэлээр ямар ажил хийх юм бэ?

­Дэд бүтцийг байгуулахад хувийн хөрөнгө оруулалтыг ашиглаж, концессийн журмаар хийх нь зохимжтой гэж үзэж байгаа. хувийн хөрөнгө оруулагчид тэндээс орлого олох боломжтой гэж тооцож байгаа бол дэд бүтцээ хийлгээд, төр хувийн хамтын харилцааг хангаж мөнгө хэмнэх нь зөв. Мөн “тавантолгой”­н ордын 30 хувьд IPO хийхээр уухү­ийн сайдаар ахлуулсан ажлын хэсэг ажиллаж байна. тэндээс орж ирэх мөнгөөр төмөр зам, зарим дэд бүтцийн ажлыг хийх боломжтой.

-Ирэх оны төсвийн бүрдүү-лэлтэд татварын орлого бас голлох юм байна. Татварын

Г.БилгүүнЗГМ

С.Батсайхан / ЗГМ©

орлогыг нэмэхийн тулд ямар зохицуулалт хийх вэ?

­татварын багц хуулийн шинэчилсэн найруулгыг уих­д өргөн барьсан. шинэчилсэн хууль ирэх оноос хэрэгжиж эхлэх байх.

түүгээр зах, худалдааны төвүү­дийн жижиг бизнесийг НөАт­ын системд хамруулснаар төсөв 110 орчим тэрбум төгрөгөөр нэмэгдэхээр байгаа. Мөн эдийн засгийн өсөлтөөс татвар 300 гаруй тэрбум төгрөг нэмэгдэнэ

гэж тооцож байна. хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг 2019 онд 320 мянга, 2020 онд 420 мянган төгрөг болгоно гэсэн зөвшилцөлд хүрсэн. тэгэхээр хөдөлмөрийн хөлсний нэмэгд­лийг дагаад татварын орлого нэмэгдэнэ. ингэснээр татварын орлого улсын төсвийн 87 хувийг бүрдүүлэх боломжтой юм.

-Төсвийн орлого нэмэг-дэ хийн хэрээр зарлага дагаж нэмэгдээд байна гэдэг шүүмж лэл бий. Орлогыг үр ашигтай зарцуулах, зардлыг оновчтой хуваарилахад ямар зохицуулалт хийсэн бэ?

­хөрөнгө оруулалт яалт ч үгүй нэмэгдсэн. Засгийн газрын мөрийн хөтөлбөр, эрх барьж байгаа намын хүүхэд бүрийг сургууль, цэцэрлэгт хамруулах амлалттай холбоотойгоор боловсролын салбарын хөрөнгө оруулалт нэмэгдсэн. Нийтдээ 877 төсөл хэрэгжихийн 517 нь шинээр, 362 нь эрх шилжүүлэх төсөл, хөтөлбөр байна. 2017 онд манай улс оуВС­гийн хөтөлбөрт орохдоо олон хөрөнгө оруулалтыг царцаасан. үүнээс болж зарим хөрөнгө оруулалтад үнэлгээ хийх шаардлага гарсан. Засгийн газраас үүрэг болгосны дагуу БСшуСЯ, ЗтхЯ, ЭМЯ­наас ажлын хэсэг гарч хөрөнгө оруулалт шаардлагатай бариг­даж буй барилга, байгууламжтай газар дээр нь очиж танилцсан. түүгээр зарим барилгын чанар, стандарт хангалтгүй байгаа учраас дахин үнэлгээ хийх шаардлага үүссэн. Энэ ажлыг хийж зайлшгүй хөрөнгө оруулалт шаардлагатай, нийгэм, эдийн засагт үр өгөөжтэй гэсэн төсөл хөтөлбөрүүдийг үргэлжлүүлэх, эхлүүлэхээр болсон.

камержуулах, цахим бүртгэлийг сайжруулж, онлайнаар хяна даг болсноор удирдлагын төвөөс бүх боомтын үйл ажиллагааг зохион байгуулах боломж үүснэ. ийм алхмыг хийснээр экспорт нэмэгдэх боломж бий болно. түүнчлэн Ерөнхий сайд у.хүрэлсүх өмнөд хөршид айлчлах үеэр 350 сая юанийн буцалтгүй тусламжийн тодорхой хувийг боомтын үйл ажиллагааг сайжруулахад зарцуулахаар гарын үсэг зурсан. тэр хүрээнд боомтуудыг шинэчлэх ажлын судалгаа, тЭЗү, төлөвлөлтийн ажлуудыг урьдчилаад хийсэн байгаа. ирэх оноос энэ хөрөн­гө оруулалтыг хийснээр боомтуудын нэвтрүүлэх чадвар сайжирч экспорт өсөх учиртай.

-Боомтын нэвтрүүлэх чадвар төдийгүй дэд бүтцийг сайж руулснаар нүүрс тээвэр-

Гааль, боомтын шинэчлэлд

70 тэрбум төгрөг зарцуулна

Зах, худалдааны төвийн жижиг

бизнесийг НӨАТУС-д

хамруулснаар төсөв 110

тэрбум төгрөг, эдийн засгийн

өсөлтөөс татварын

орлого 300 гаруй тэрбум

төгрөгөөр нэмэгдэнэ гэж тооцож байна.

П.БатбөхЗГМ

“Монгол шаазан” ххК­д 950 сая төг рөгийн зээл авсан. Мөн уих­ын гишүүн Ж.Энхбаярын “газар буудай” ххК, уих­ын гишүүн Н.уч ралын аавын “хүннү” ххК, БхБ­ын дэд сайд ш.лхам сүрэнгийн “Нүүдэлчин агро фирм” ххК, Ерөнхий аудитор Д.хүрэлбаатарын “Цэн стайл” ххК тус тус ЖДүДС­гаас хөнгөлөлттэй зээл авсан мэдээлэл байна” гэсэн байна. улмаар уих дахь АН­ын бүлгийн шаардлагад “Монгол улсын нэгдсэн төсөв хэлэлцэж байгаа энэ үед уих­

ын нэр бүхий ги шүүд, албан ту­шаалт ны энэхүү үйлдлийг шалган шийд вэрлэхгүйгээр улсын төсвийг хэлэлцэх боломжгүй болж байна. иймд яаралтай арга хэмжээ авч энэ сарын 30­ны дотор хариу ирүүлэхийг шаардаж байна.” гэжээ.

АН­ын бүлгийн гишүүд уих­ын 40 гаруй гишүүн тус сангаас зээл авсан байж болзошгүй төдийгүй мөнгө угаасан хэрэг ч үүний цаана нуугдаж байх магадлалтай гэж үзэж байгаа аж.

Татварын шинэчлэлүүд дарамт, хүнд суртлыг халж, ойлгомжгүй зүйл, заалтыг тодорхой болгоход оршдог. Өмнөх шинэчлэлүүд ч ялгаагүй эдгээр зорилтыг өөртөө агуулж ирсэн.

С.Батсайхан / ЗГМ©

Татвар төлөгчдийн 61 хувь татварын хувь хэмжээг их гэж үзсэн байна

3ЗАСгийН гАЗрыН МЭДЭЭ СоНиН

нийтлэлчийн булан

Татварын багц хуулийн шинэчлэлээс төсвийн орлого шалтгаална

анхаарлын төвд байдаг. үүнээс дутахгүй татварын багц хуулийн шинэчлэл баялаг бүтээгчдийн дунд хүлээлт үүсгэчихээд байна.

Бизнесээ дэмжих, хийдэлтэй заалтыг цэгцлэх үүднээс татварын багц хуулийн шинэчлэлийг уих­д Засгийн газар өргөн мэдүүлээд хагас жил болж байгаа. өнгөрсөн хавраас хойш яригдсан татварын багц хуулийн шинэчлэл намрын чуулганы мэдэлд ирсэн. Аж ахуйн нэгжүүдэд хүндрэл учруулдаг татварын заалтуудыг энэ удаа шинэчлэхээр байгаа. ингэснээр татварын орчин бизнест илүү ээлтэй болно хэмээн Сангийн сайд тодотгосон удаатай. төсөвтэй хамтатгаад татварын багц хуулиа шинэчилж чадвал “тоглоомын дүрэм” орвонгоороо өөрчлөгдөхөөр байна.

Манай улс 1993 оноос хойш

татварын шинэчлэлийг дөрвөн удаа хийсэн. Энэ хугацаанд татварын суурийг нэмэгдүүлэх зорилгоор татварын шатлал түвшинг дандаа бууруулж ирсэн байдаг. Мөн эдийн засгийн хямрал тохиосон жилүүдэд татварын өршөөл үзүүлж, аж ахуйн нэгжүүдэд боломж олгож байсан нь бий. тухайлбал, хамгийн сүүлд буюу 2015 онд төсвийн орлогыг нэмэгдүүлэх, өмнө нь өршөөлд хамрагдаагүй татвар төлөгчдөд боломж олгох үүднээс Эдийн засгийн ил тод байдлыг дэмжих тухай хуулийг баталж хэрэгжүүлсэн. Энэ хуулиар албан татвар, нийгмийн даатгалын шимтгэл төлөөгүй, хөрөнгө орлогын мэдүүлэгт тусгаагүй, хэмжээг нь бууруулсан, нуусан, далд байгаа аж ахуйн нэгжид нэг удаа боломж олгож, албан татвар, хүү,

торгууль ногдуулахгүй холбогдох хариуцлагаас чөлөөлсөн. ингэснээр татвар төлөгчдөд ижил гарааны нөхцөл бий болсон гэж үздэг.

Эдийн засгийн ил тод байдлыг дэмжих тухай хууль хэрэгжсэнээр 33 мянган компанийн 34.2 их наяд төгрөгийн ажил, үйлчилгээ ил болж, энэ нь эдийн засгийн өсөлтөд голлох нөлөө үзүүлсэн

гэж МүхАүт онцолсон. тэгвэл татварын багц хуулийн шинэчлэлийн үр дүнд эдийн засгийн идэвхжил сэргэж, жижиг дунд бизнес эрхлэгчдэд илүү таатай нөхцөл үүснэ гэж Засгийн газар томъёолж байгаа юм. татварын өр төлөх хугацааг 24 сар болгож, илүү төлсөн татварыг буцаан олгохоор байгаа. Жилийн борлуулалт 50 сая төгрөгөөс доош аж ахуйн нэгжүүд өөрийн хүсэлтээр жилд нэг удаа тайлагнаж, нийт орлогын нэг хувиар татвар төлөх боломж олгохоор буй. харин жилийн борлуулалт гурван тэрбум төгрөгөөс дээш бол жилд дөрвөн удаа, доош бол хоёр удаа тайлагнадаг байхаар тогтоод буй. Эдгээр нь өнөө зөвхөн төсөл төдий байгаа. үүнийг энэ намрын чуулганаар баталчих байх гэсэн горьдлого, хүлээлт их

2018.10.29, ДАВАА ~ №212 (1011)

1993 оноос хойш татварын

шинэчлэлийг дөрвөн удаа

хийсэн

1татварын шинэчлэлүүд дарамт,

хүнд суртлыг халж, ойлгомжгүй зүйл, заалтыг тодорхой болгоход оршдог. өмнөх шинэчлэлүүд ч ялгаагүй эдгээр зорилтыг өөртөө агуулж ирсэн. хэдий тийм боловч татварын орчинтой холбоотой гомдол, маргаан энэ хугацаанд тасарсангүй. шинэчлэл ч бас дууссангүй. 2019 оны төсөв хэлэлцэж байгаа энэ үед татвар төлөгчдийн мөнгөний хуваарилалт олон нийтийн

байна. 2019 оны төсвийн орлогыг өөдрөг тооцсон нэг шалтгаан нь татварын багц хуулийн шинэчлэл болж байгаа юм.

татварын хувь хэмжээг багасгаж байгаа боловч нөгөө талдаа татвараас бүрдэх орлого нэмэгдэнэ гэж Сангийн яам харж байна. татварын шинэчлэл хийгдсэнээр татварын одоо байгаа бааз суурь нэмэгдэнэ гэж тооцоолсон. Нийтлэлийнхээ эхэнд дурдсан судалгаанаас харахад татвар төлөгчдийн 61 хувь татварын хувь хэмжээг их гэж үзсэн байдаг. Мөн татварын хуульд удаа дараа өөрчлөлт орж, хөнгөлөлт, урамшуулал, өршөөлийн арга хэмжээг хуульчилж ирсэн зорилгоо биелүүлсэн ч татварын хяналт, хариуцлагын арга хэмжээ орхигдож ирсэн гэдэгт судлаачид санал нэгджээ.

С.ЦОГТБАяР ЗУРж БАйНА

4 ЗАСгийН гАЗрыН МЭДЭЭ СоНиН 2018.10.29, ДАВАА ~ №212 (1011)

Төсөв

ТУЗ-ийн даргаЭрдэнэбаатарын ДОЛГИОН

Ерөнхий эрхлэгч Баатарын ДУЛАМХОРЛОО

ЗөвлөхШатарбалын ДАВААДОРж

Орлогч эрхлэгчЛхагважавын СУГАРМАА

Утас: 99903584

Улс төр, нийгэм, эрэн сурвалжлах мэдээллийн албаЭдитор Б.Энхжаргал

Утас: 99901621

Цахим контент, бүтээлч үйлдвэрлэлийн албаЭдитор Г.Баярсайхан

Утас: 99903574

Эдийн засаг, уул уурхайн мэдээллийн алба

Утас: 99903581 99903578 99907843

Улаанбаатар хот, Сүхбаатар дүүрэг, I хороо, Энхтайваны өргөн чөлөө,

“Блю Скай тауэр” 407 тоотУлсын бүртгэлийн дугаар. 1024

Утас: 70103131, Факс: 7010606

zgm.mn

ubinfo.mnДугаарын удирдагч

Б.Энхжаргал

“Засгийн газрын мэдээ” сонин нь ардчилсан, шударга ёс, хүний эрхийг дээдэлж, чөлөөт

сэтгүүл зүйн хэм хэмжээг бүрнээ сахин, олон ургальч үзлийг илэрхийлэх мэдээллийн

индэр байж, нийт Монгол үндэстний ойлголцол, эв нэгдлийг бэхжүүлэхийг эрхэм

зорилгоо болгоно.

РЕДАКц

зАР СУРТАлЧИлГАА

ХАЯГ

цАХИМ ХУВИлБАР

0 0 1 0 1 1

татварын дараах орлогынхоо 69­70 хувийг авсан хэрэглээний зээлийнхээ үндсэн болон хүүгийн төлбөрт суутгуулж зээлээс зээлийн хооронд амьдарч эхэллээ.

өнгөрсөн 2016 оны 7 дугаар сард нийт ипотекийн зээлийн үлдэгдэл 3.856 тэрбум төгрөгт, нийт зээлдэгчдийн тоо 85622­д хүрч орон сууцанд хамрагдаж байсан. хэдийгээр 33,100 өрх орон сууцанд орох хүсэлттэй байгаа боловч төрөөс олгох зээл хумигдаж, эргэн төлөлтөөс өнгөрсөн онд 5,828 иргэн шинэ орон сууцанд орсон бол энэ онд 4,800 өрхийг ипотекийн зээлд хамруулахаар тооцжээ. ипотек нь өрхийн нийт гишүүдийн хувьд ирээдүйн үл хөдлөх эд хөрөнгөндөө хөрөнгө оруулж, хуримтлал үүсгэн зөв зарцуулалтын үлгэр жишээ гэдгийг дэлхий нийтээрээ хүлээн зөвшөөрсөн сонгодог хэлбэр. Манай улсын хувьд инфляц буурах, импортыг хазаарлаж ханш буулгах зэрэг макро үзүүлэлтэд эерэгээр нөлөөлөөд зогсохгүй, утаанаас ангижрах, иргэдийн эрүүл мэндэд үнэлж баршгүй чухал үүрэгтэй хөтөлбөр. харамсалтай нь энэ хөтөлбөрт сүүлийн гурван жил төсвөөс эх үүсвэр шинээр нэмж олгохгүй бодлого баримталж байгаа нь дундаж орлоготой иргэдтэй эсрэг, ухралт хийсэн бодлого гэж үзэхээс өөр аргагүй байна.

Монгол улсын 2019 оны төсвийн төлөвлөлт, зарцуулалтын бодлого, баримталсан зарчим нь иргэдийн амьдралын чанарыг бодитойгоор дээшлүүлэх, өрхийн орлогыг нэмэгдүүлэх, ядуурлыг бууруулах, ажилгүйдлийг багасгах чиглэлд ямар нэгэн дорвитой өөрч­лөлт гаргахгүй, шинэчлэл хийг­дэхгүйгээр төлөвлөгджээ.

төсвийн эх үүсвэрээр хийгдэх 1.2 их наяд төгрөгийн хөрөнгө оруулалтын төсөл, арга хэмжээний жагсаалтад гаалийн шинэчлэлийн 7 төсөл арга хэмжээнд зарцуулах 74.6 тэрбум төгрөгөөс өөр бодит үйлдвэрлэлийн орчин, тэр тус­маа экспортын бүтээгдэхүүн үйлд вэрлэх үйлдвэр, ажлын байр нэмэгдүүлэх чиглэлд нэг ч төгрөг төсөвлөөгүй байна. гэтэл нийг­мийн хамгааллын буюу халамж, нийгмийн даатгалын зардал төс­вийн нийт зарлагын 24 хувийг эзэлж байна.

халамжийн тэтгэврийг нэмэг­дүүлснээр 134,866 хүнийг орлого­той болгох ажээ. Энэ зорилгоор төсвөөс халамжийн тэтгэвэр, тэтгэмжийн нэмэгдэл 21.2 тэрбум, халамжийн санг нэгдсэн удирдлагаар хангахад 266.7 тэрбум, нийгмийн даатгалын сангийн зардлыг 135.1 тэрбумаар төгрөгөөр өсгөж, тэтгэврийг 119.5 тэрбум төгрөгөөр нэмэгдүүлэхээр төлөвлөсөн байна. иргэнээ хөдөлмөрлөх боломжоор ханган, бизнес эрхлэх, өөрийгөө болон гэр бүлээ тэжээн тэтгэх үүргээ биелүүлэх боломжтой нөхцөлөөр хангах нь төрийн үүрэг байх ёстой. харин иргэдээ гэрт нь суулгаж, татвар төлөгчдийн мөнгөөр халамжлуулан амьдрах сэдлийг урамшуулдаг төр хэрхэвч байж болохгүй.

ХОЁР. ЭДИЙН ЗАСГИЙН

ЭРСДЭЛ ӨНДӨРТЭЙ ЭМЗЭГ ТӨСӨВ ӨРГӨН БАРИЛАААзийн хөгжлийн банк, Дэлхийн

банк зэрэг олон улсын санхүүгийн байгууллагууд дэлхийн эдийн засгийн нөхцөл байдалд бодит дүгнэлт харьцуулалт хийх замаар Монгол улсын эдийн засгийн өсөлтийг ирэх онд 6.4 хувьд байх таамаг дэвшүүлж байхад Засгийн газар нь эдийн засгийн өсөлтөө 8 хувьтай байна гэж өөдрөгөөр төсөөлжээ. Дотоодын зах дээрх шатахууны жижиглэнгийн үнэ оны эхнээс 30 орчим хувиар өссөн, үндэсний мөнгөн тэмдэгт төгрөгийн ам. доллартой харьцах ханш 500 гаруй төгрөгөөр сулар­сан, зээлийн хүү дорвитой буу раа­гүй, инфляц дунд хугацаандаа 2 оронтой тоонд хүрч болзошгүй, төлбөрийн тэнцэл 2018 оны 3 улирлын байдлаар ­87.6 сая ам.дол ларын алдагдалтай гарч өмнөх оноос 1 тэрбум 547.5 сая ам.дол лараар өссөн бодит нөхцөл байд лын эрсдэлийг бүрэн тооцоо­лолгүй, мэргэжлийн бус төсвийн төлөвлөлтийг хийсэн байна.

гадаад зах зээлээс хамааралтай хоёр том эрсдэлд бэлэн байх нөөц бодлого хэрэгтэй байна. үүнд: түүхий эдийн уналтын мөчлөг, бондуудын үндсэн төлбөр төлөх 2021, 2022 онуудтай давхцах өндөр ма гадлалтай байгаа тул нөөц сан­гуудын хөрөнгийг нэмэгдүүлж, хуримт луулах замаар гадаад валютын нөөцөө нэмэгдүүлж 6.5 тэрбум ам.доллар хүргэх Монгол банкны тавьсан зорилтыг Засгийн газар хамтран биелүүлэх нь зүйтэй юм.

ГУРАВ. ТӨСВИЙН

АЛДАГДЛЫГ БУУРУУЛАХ БОЛОМЖОО

АЛДАХ УЧИРГҮЙСүүлийн 7 жилд хамгийн их

төсвийн орлого олох боломж сүүлийн хоёр жилд тохиож байна. Энэ боломж, завшааныг ашиглан 10 жилийн туршид алдагдалтай баталж ирсэн төсвийн алдагдлыг тэглэх боломж бүрэн байгаа.

ТӨСВИЙН ТОГТВОРТОЙ

БАЙДЛЫН ТУСГАЙ ШААРДЛАГУУДЫГ ХАНГАЖ, ТӨСВИЙН

САХИЛГА ХАРИУЦЛАГЫГ УИХ ӨӨРӨӨСӨӨ

ЭХЛҮҮЛЭХ ЦАГ ИРЖЭЭБоломжийг огоорон нэгдсэн

төсвийн тэнцлийг 1.9 их наяд төгрөгийн алдагдалтай буюу асар өндөр алдагдалтай батлан, энэхүү алдагдлын 1.3 их наядыг гадаад зээлийн эх үүсвэрээр, үлдсэнийг нь ирээдүйн өв сан болон төсвийн тогтворжуулалтын сангийн хө­рөнгөөр нөхөх нь үндэсний эрх ашигт туйлын харш үйлдэл болно гэж Ардчилсан намын бүлэг үзэж байна.

Мэргэжлийн судлаачдын хийсэн судалгаагаар уул уурхайн түүхий эдийн үнэ өсөлттэй байсан 2010,2011, 2017, 2018 онуудад төсвийн орлого төлөвлөснөөс давж биелж байжээ. 2012­2016 онуудад экспортолсон түүхий эдийн хэмжээ өссөн ч түүхий эдийн үнийн уналтаас шалтгаалан орлого төлөвлөсөн хэмжээндээ хүрдэггүй байсан. гэтэл орлогын төлөвлөгөө давсан таатай он жилүүдэд төсвийн зарлагын хэмжээг эрс нэмэгдүүлж, төрийн үйл ажиллагааны зарим зардлыг 61 хүртэл хувиар, мөн халамжийн зардлыг огцом нэмэгдүүлснээр өнөөгийн төрийн данхар бүтцийг бий болгожээ.

үүгээр зогсохгүй хэрэглээний импортыг өөхшүүлж, инфляцыг 14 хувьд хүргэж байсан гашуун туршлагыг судлаачид сануулсаар байгаа. Эрдсийн гадаад зах зээлийн ханшаас хамааран орлого буурсан 2012­2016 онуудад зардлыг хасаж батлан хэрэглээг хумьж, инфляцыг хамгийн боломжит бага төвшинд барьж байсан авууштай туршлага байсныг Монголын төр мартаж болохгүй.

ДӨРӨВ. БУРУУ БОДЛОГЫН

ҮР ДАГАВРЫГ ӨНДӨР ҮНЭЭР ТӨЛДӨГ

хэрвээ төсвийн төслийг энэ хэвээр баталбал төлбөрийн урсгал тэнцлийн алдагдал үргэлжлэн өсөх, төгрөгийн нэрлэсэн ханш улам сулрах, инфляц өсөж 2 оронтой тоонд хүрэх, дундаж давхаргыг улам бүр шахах, ажилгүйдэл нэмэгдэж, ядуурал ихсэх, улмаар уул уурхайн хямрал гүнзгийрч төлбөрийн тэнцлийн хямрал буюу 2007­2008, 2010­ 2012 онуудын бодлогын алдаа давтагдах эрсдэл нүүрлэж эхлээд байна. Энэ эрсдэлийн нөлөө нь 2020, 2021 онуудад гарч эхлэх учраас та бүхэн зөвхөн сонгууль бодож, жалгын жижиг улс төр хийхээс илүүтэй улсынхаа эрх ашгийг нэгдүгээрт тавьж төсвийн зардлыг 2018 оны хэмжээнд нь барих ухаалаг шийдэл гаргахыг уриалж байна.

уул уурхайн оргил болсон 2008­2011 оны сайхан цагийг эргэн дурсацгаая. хүний хөгжлийн сангийн орлогыг ашигт малтмалын нөөц ашигласны төлбөр, ногдол ашиг, өсөн нэмэгдэх нөөц ашигласны төлбөрөөр тус тус бүрдүүлж байсан. гэвч 2012 оны сонгууль угтуулж, сангийн нийт орлого 910 тэрбум төгрөг байхад 1 их наяд 950 тэрбум төгрөгийг зарлагадаж, нэг их наяд төгрөгийн алдагдал бий болгож байжээ.

уг алдагдлыг Засгийн газрын үнэт цаас, урьдчилгаа төлбөр буюу хятадын төрийн өмчит компани болох Чалкод ирээдүйд зарах нүүрсний орлогыг урьдчилж авах, оюу толгойн хөрөнгө оруулагчдаас зээл авах зэргээр тус тус санхүүжүүлж байв. Засгийн газар 2010­2012 оны хооронд 1 их наяд 950 тэрбум төгрөгийг бэлнээр тараажээ. үүнд: иргэн бүрд сар бүр 21,000 төгрөг, оюутан бүрд сар бүр 70,000 төгрөг, ахмад настан, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэнд нэг удаагийн 1,000,000 төгрөг, шинээр гэр бүл болсон иргэдэд 500,000 төгрөг... гэх мэтээр тарааж байсан.

гэтэл өнөөдөр энэ байдал давтагдаж төсвөө хасах 1 их наяд 913 тэрбум төгрөгөөр баталж, төрийн албан хаагчийн цалин 418.1 тэрбум, тэтгэвэр тэтгэмжид 301 тэрбум, шинэ хөрөнгө оруулалтад 1 их наяд 286 тэрбум, аймаг орон нутагт 189 тэрбум төгрөг... зэргээр зарцуулахаар төлөвлөжээ. Энэ бол бүтээн байгуулалт, бэлэн мөнгө тараалт биш гэж та бүхэн эсэргүүцэх байх.

гэвч өнөөдөр хийхээр төлөв­лөж байгаа 3.7 их наяд төг­рөгийн дийлэнх хэсэг нь дотоод үйлдвэрлэл, ажлын байр, хө­дөлмөрийн бүтээмжид огт нөлөө лөхгүй, бодит эдийн засагт шингэхгүй, хэрэглээний импортыг илт дэмжихээр байна. Энэ нь Монгол улсын гадаад тэнцлийг муутгаж, эдийн засгийн өрсөлдөх чадварыг сулруулах гол хүчин

зүйл юм. Зээлийн тэлэлт, өрхийн хэрэглээний өсөлт, Засгийн газрын хэрэглээ огцом өссөний сөрөг үр дагавар нь инфляц огцом өсөх, улмаар гадаад худалдааны алдагдал нэмэгдэх, төлбөрийн урсгал тэнцэл сөрөг болох эрсдлээр илэрдэг.

төв банкнаас боловсруулан өргөн барьсан Валютын зохицуулалтын тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөлд тусгаснаар валютын орох, гарах урсгал, хөрөнгийн урсгалд хяналт тавьж эхлэх нь гадаадын шууд болон шууд бус хөрөнгө оруулалт огцом бууруулах, улмаар валютын нөөцөө ханшийн интервенцэд идүүлэх зэргээр хэдхэн жилийн өмнө тулгарч байсан хямралаа дахин өдөөх эрсдэл бодитоор бий болсныг дахин дахин самнуулъя. 2013­2016 оны эдийн засгийн хүндрэл, тэр дундаа төгрөгийн ам.доллартой харьцах ханш 1450 төвшинөөс 2000 төвшинд хүрч суларсан суурь шалтгаан нь 2010­2012 оны бэлэн мөнгө тараалт байсан гэдгийг эргэн сануулж байна.

2017 оны сүүлч, 2018 оноос эхлэн МАН­ын Засгийн газрууд бодит эдийн засгийг агшааж, эсрэгээрээ халамжийн төрөл бүрийн хөтөлбөрүүдийн нэр доор 2017 онд 585 тэрбум, 2018 онд 648 тэрбум төгрөгийн бэлэн мөнгөний тараалтыг хийсэн. ирэх онд ч ийм бодлого үргэлжлэх нь. Нүүрсний экспортын үнийн өсөлтөд хэт дулдуйдаж, дөнгөж сэргэх хандлага ажиглагдаж байгаа эдийн засгийг цаашид муутгах, дараагийн хямралд хүргэх төсвийн энэ буруу бодлогын өр төлөөсийг иргэд, татвар төлөгчид төлөхийг Ардчилсан намын бүлэг хэрхэвч зөвшөөрөхгүй.

Ардчилсан нам 2012­16 онуудад туулж өнгөрүүлсэн туршлагаасаа энэ бүхнийг мэдэрсэн. хэт тэлсэн зардлыг гэнэт танах нь ажилгүйдэл 20 хувиас давах, 160 мянган иргэдийн ажлын байр алдах, өрхийн орлого огцом буурах, улмаар ядуурал нэмэгдэж иргэдийн амьжиргаа эрс дордох эрсдэлийг үүсгэдэг. ханш огцом өсөж, шатахууны үнэ нэмэгдэхэд иргэдийн нуруун дээр ирэх байсан ачааллыг тэр үеийн төв банк үүрч гарсан байдаг. хямралын асар хүнд үед ажилласан Засгийн газар эдийн засгийн солонгоруулах, аж үйлдвэр, тэр тусмаа хүнд үйлдвэр, хөдөө аж ахуйн боловс­руулах үйлдвэрүүдийг бий бол­гох, экспортын бүтээгдэхүүн үйлд вэрлэгч жижиг дунд үйлд­вэрүү дийг дэмжих зорилгоор 5­10 жилийн хугацаатай бон дыг босгож, дээрх зорилгоо амжилт­тай шийдвэрлэж чадсан байдаг. гэтэл тухайн үеийн сөрөг хүчин бидний энэхүү чармайлтыг 4 жилийн турш харлуулж, ипотек, үнэ тогтворжуулах хөтөлбөр зэрэг жирийн иргэдэд ач тусаа өгсөн хөтөлбөрүүдийг үгүйсгэж, сонгогчдод зөвхөн буруутгах суртал ухуулга хийсээр ирлээ. Зөвхөн улс төрийн эрх ашгийн үүднээс, бодит байдлыг хэт гуйвуулж, увайгүй улс төр болгож ашигласны хүчинд МАН 2016 онд Засгийн эрх авснаас хойш 2017 онд 2,7 их наяд 2018 онд 2,4 их наяд төгрөгийн алдагдалтай төсөв батлан, Монгол улсын нийт өрийг 3 тэрбум 500 сая ам.доллар,

Засгийн газрын өрийг 4 их наяд төгрөгөөр нэмэгдүүлчихээд байна.

төсөв төрийн оролцоог хумиж, бодит эдийн засгийг дэмжих учиртай. Мөн эдийн засгаа со­лон го руулах, олон тулгууртай бол гоход чиглэсэн, эдийн засгийн өсөлтийг дэмжсэн, импортыг орлох бодлого төсөвт агуулагдах учиртай.

ТАВ. ГАДАА ӨРИЙГ

БАРАГДУУЛАХ БОДИТ ҮЙЛДЭЛ ХЭРЭГТЭЙ

Засгийн газрын өрийг дотоо­дын үнэт цаасны эргэн төлөгдөж байгаа хэмжээгээр буурсан, Чин­гис, Дим сам бондын төлбө рийг барагдуулсан, хүүгийн зардлыг 271 тэрбум төгрөгөөр бууруулсан гэх Сангийн сайдын популист мэдэгдлийн ард хуралдай бондын 600 сая, гэрэгэ бондын 800 сая ам.долларын өр шинээр бий болжээ. МАН засгийн эрх аваад “Чингис”, Самурай бондын нийлбэр дүнгээс их хэмжээний валютын өр тавьсан мөртлөө хийж бүтээсэн зүйлгүй гараа хумхиж сууна. Монгол улсын нийт өр 2016 оны 6 сарын 30 өдөр 24,260 тэрбум ам.доллар байснаа 2018 оны 6 сарын 30 байдлаар 27 тэрбум 745 сая ам.долларт хүрч бараг 3 тэрбум 500 сая ам.доллар­аар өсжээ.

харин Засгийн газрын нийт өр 2016 оны 2 улиралд 16 их наяд 612 тэрбум төгрөг байсан бол 2018 оны 2 улиралд 21 их наяд 83 тэрбум болж даруй 4 их наяд 471 тэрбум төгрөгөөр нэмэгджээ. үүгээр зогсохгүй, 2017 онд 2 их наяд 711 тэрбум, 2018 онд 2 их наяд 400 тэрбум төгрөгийн алдагдалтай төсөв өргөн барьж батлуулж байсан Сангийн сайд 2019 оны төсвийг ч 1 их наяд 913 тэрбум төгрөг байхаар тооцож оруулж ирснээрээ Монгол улсын түүхэнд анх удаа төсвийн алдаг­дал 3 жилийн нийлбэр дүнгээрээ 7 их наяд төгрөг боллоо. ийм их хэмжээний өрийг өмнө нь аль ч Засгийн газар үйлдвэрлэж байсангүй. өрөөр хамгийн их улс төрждөг улс төрийн хүчин өнөөдөр монгол улсын эдийн засаг, тусгаар тогтнолын аюул гүй байдалд бодитойгоор аюул занал учруулах хэмжээний өрийг ирээдүй хойчдоо өвлүүлж эхэллээ.

Ардчилсан нам улс төрийн шинэчлэгдэж буй хүчний хувьд та бүхний алдааг муйхраар давтаж, улс орон, ард иргэдээ хохироохгүйн тулд жижиг эрх ашгаа огоорон улс төрийн зөв соёл, хандлагыг дэлгэрүүлж, Засгийн газраас өргөн барьсан жалгын, улс орныг дампууруулах төсвөөсөө татгалзаж, ирээдүйн зөв суурийг эхлүүлэх цоо шинэ, алдагдалгүй төсвийг батлахыг шаардаж, бас хүсэж байна.

төсөвт төлөвлөснөөс давсан орлого, хэрэггүй зардлыг хэмнэж танасан дүнгээр төсвийн алдагдлыг бууруулахын оронд нэгдсэн төсвийн алдагдлыг өндөр хэмжээнд хадгалан, урсгал болон хөрөнгийн зардлыг их хэмжээгээр өсгөж, тэнцлийн алдагдлыг гадаад өр зээл, ирээдүй хойчдоо үлдээх өв сангийн хуримтлал, гадаад зах зээл, үнийн өсөлтийн эрсдэлээс хамгаалах тогтворжуулалтын сангийн хөрөнгөөрөө нөхөх нь “төсвийн тогтвортой байдлын тухай” болон “төсвийн тухай” хуулиудын үндсэн зарчмуудыг ноцтой зөрчсөн үйлдэл мөн.

Монгол улсын үндсэн хуулийн 5 дугаар зүйлд “төр нь үндэсний эдийн засгийн аюулгүй байдал, аж ахуйн бүх хэвшлийн болон хүн амын нийгмийн хөгжлийг хангах зорилгод нийцүүлэн эдийн засгийг зохицуулна.” гэж төрийн үүргийг тов тод зааж өгсөн байдаг. гэвч энэхүү үүргийг хэрэгжүүлж, төсвийг тогтвортой байлгах зарчмуудыг төсөв төлөвлөх, өргөн барих, уих дээр хэлэлцэх, батлах явцад мөрдөхгүй байсаар олон жил болж байгааг засаж залруулах, төсвийн тогтвортой байдлыг хангуулах үүргээ уих хэрэгжүүлэх цаг нэгэнт иржээ. үндэсний эрх ашиг, эдийн засгийн аюулгүй байдал, төсвийн үр ашиг, сахилга хариуцлагын тогтолцоог шинээр бий болгох эхний алхам үүнээс эхлэхийг уриалж байна.

С.Эрдэнэ: Анх удаа төсвийн алдагдал жилийн нийлбэр дүнгээрээ 7 их наяд боллоо

1 төсвийн орлогыг 33 хувиар,

нийт зарлагын дээд хэмжээг 20 хувиар, түүн дотор урсгал зардлыг 10 хувь, хөрөнгийн зардлыг 66.7 хувиар огцом нэмж, 76 цоорхойгоор үрэн таран хийх зорилт тавьснаас харвал 2010­2011 онд гаргасан алдаа дахин давтагдах төсвийг Засгийн газар өргөн барьжээ.

НЭГ. ТӨСӨВ ИРГЭДИЙНБОДИТ АМЬДРАЛД

ХҮРТЭЭЛТЭЙ БАЙХ ЁСТОЙгадаад зах зээл дээрх уул

уурхайн түүхий эдийн үнийн өсөлтийн үр дүнд 2018 оны 3 дугаар улирлын байдлаар улсын төсвийн орлого төлөвлөснөөс нэг их наяд төгрөгөөр давж биелэх магадлалтай байна. Мөн оюу толгойн далд уурхайн бүтээн байгуулалтын шууд хөрөнгө оруулалтын хэмжээ өссөнөөс улбаалан эдийн засгийн өсөлт 6.3 хувьтай гарсан бөгөөд инфляц 8 хувьд хэлбэлзэж байгаа зэрэг макро эдийн засгийн зарим үзүүлэлтүүд эерэг байгааг эрх баригчид өнгөрсөн жилүүдэд эдийн засаг, санхүүгийн салбарт тулгарсан гадаад, дотоод хүндрэл бэрхшээл, сорилтууд бүрэн илааширч, тогтвортой байдал бэхэжсэн, ойрын ирээдүйд бүрэн сайжрах мэтээр ойлгож энэ удаагийн төсвийг сэтгэлийн хөөрлөөр, 2020 оны сонгуулийн амлалтын төсөв болгож батлахаар оруулж ирснийг Ардчилсан намын бүлэг туйлын хариуцлагагүй үйлдэл гэж дүгнэж байна. Монгол улсын их хурлын өнгөрсөн бүх хугацаанд баталж байсан төсвөөс хамгийн муу төлөвлөгдсөн бөгөөд иргэдэд ээлгүй төсөв болсон гэж үзэж байгаагаа юуны өмнө илэрхийлье.

Засгийн газрын өнгөрсөн хуга­цаанд хэрэгжүүлж байгаа бодлого, үйл ажиллагааны үр дүнд өнгөрсөн нэг жилийн хугацаанд хадгаламж 2 их наяд төгрөгөөр өссөн дүнтэй байгаа боловч дундаж орлоготой иргэдэд хуримтлал бий болж чадаагүйгээр барахгүй иргэд

ЗГМ©

Айлын ганц хүүхдэд хөгжүү­лэх, түлхэц өгөх нөлөө ямагт дутагддаг

Гэр бүл, сэтгэлзүйн зөвлөгөө өглөө

2018.10.29, ДАВАА ~ №212 (1011) 5ЗАСгийН гАЗрыН МЭДЭЭ СоНиН

зГМ: СурвалжилгаӨдөрлөгт гэр бүл судлаач, шинжлэх ухааны доктор, профессор Т.Намжил, Монгол Улсын гавъяат багш, доктор Ц.Түвшинтөгс болон олны танил гэр бүл ирж олон нийтэд зориулан илтгэл тавилаа.

судлаачид нотолсон. тухайлбал, АНу, Японы эрдэмтдийн хийсэн судалгаагаар жирэмсэн таван сартай эх автомашины осолд орохоо шахсаныг нь хүүхэд нь дөрвөн настай байхдаа санаж, ээждээ хэлсэн байгаа юм. Нөгөөтэйгүүр, хүйн холбоотой тул хэвлийд байгаа хүүхдийн хүмүүжилд ээж маш чухал. Бас ах, эгчтэй бол дүү рүү нь хандуулж, орчныг нь бүрдүүлэх нь зөв. Эцэг, эх гэрт байхгүй байхдаа ч хүүхдийг хүмүүжүүлдэг. хүүхэд аав ингэдэг, ээж үргэлж тэгдэг гэж аливаад ханддаг. тиймээс ялангуяа аавууд хэл яриа, үйл хөдлөлдөө анхаарах хэрэгтэй.

-Хадам болоод хүргэн, бэ-рийн харилцаанд хэн нь илүү үүрэгтэй оролцдог юм бэ?

­хадмуудтайгаа ойлголцохгүй байхад бэрүүдийн санаачилга муутай, амьдралд бэлтгэгдээгүй нь нөлөөлдөг л байх. гэхдээ үүнээс болж бэрүүдээ муучлах, дорд үзэх хэрэггүй. харин зааж сургах нь чухал юм. хадам сайтын бэр бардам гэж сайхан үг бий. Нэг шинэ бэр анхныхаа хүүхдийг төрүүлээд хадамтайгаа цуг байдаг байж. Нөхөр нь геологич учир хөдөө олон сараар явахдаа нялх биетэй эхнэрээ ээждээ даатгаад үлдээсэн нь тэр. гэтэл залуу хосыг ханилах явцад гуравдагч этгээд эхнэр рүү нь байнга мессэж бичдэг болсныг хадам ээж нь мэдчихэж. Нэг өдөр хадам ээж өрөөнд нь “За дүү минь ингэвэл өөрөөр ярина шүү. Сая төрсөн хүүхдийн цусыг нь хөөргөв” гэж утсаар ярихыг бэр сонсоод дотор нь пал хийв. “Намайг өөр хүнтэй холбоотой гэж бодох байх, яанаа” гээд л өрөөндөө ортол хадам ээж өөдөөс нь “Миний охин иймэрхүү зүйл амьдралд байдаг юм. Ээж нь утасных нь дугаарыг солиод өгөх үү” гээд зогсож байсан гэдэг. түүнээс хойш бэр, хадам хоёр төрсөн эх, охин хоёр шиг дотно болсон гэдэг. үүнээс гадна бэр яаж ч хичээгээд үргэлж гоочилж зэмлэдэг, эсвэл байнга юу ч хамаагүй нэхдэг хадмууд бий. өөр

бас нэг анхаарах зүйл бол хүргэн, хадам аавын харилцаа бас их хөндий байна. ийм олон шалтгаан гэр бүлийн уур амьсгалыг эвдэж байна.

-Уламжлалт монгол эрэгтэй гэсэн дүр төрх өөрчлөгдөх шаард лага тулгараад байгааг судлаачид хэлдэг. Тухайл-бал, хосууд хоорондоо илүү их ярилцаж ойголцох, эрэгтэй-чүүд маань өөрсдийгөө нээх шаардлага тулгарч байна гэдэг. Та ямар байр суурьтай байна вэ?

­Юуны өмнө тухайн хүн нээлттэй харилцаатай болоход төрөлхийн зан араншин, ямар удам угсаатай нь чухал. үүнийг хань ижил нь мэдэх ёстой. Нөгөөтэйгүүр, монгол эрэгтэй, эмэгтэй хүмүүс хорвоод эсрэг, тэсрэг заяагдсан юм шүү дээ. Эрэгтэйчүүд дуу цөөтэй, дотогшоо, эмэгтэй нь мэдрэмж өндөртэй, бусадтай ярилцаж, харилцаж байж сэтгэл нь онгойдог. Монгол эрчүүдийн нэг өдрийн ярианы хязгаар бол

700­800 үг, эмэгтэйчүүдийнх нь 7­8 мянган үг. гэтэл солонгосууд өдөрт 20 гаруй мянган үг ярьдаг. тиймээс энэ ялгааг л хосууд нарийн мэдэрч харьцах хэрэг­тэй. гэр бүл харилцан захирах, захирагдах ёсонд л суурилдаг. Сүүлийн үед хожуу гэрлэж байгаа эмэгтэйчүүдээс хүнд захирагдах дургүй байдал ажиглагдаж байна. Энэ нь ч аргагүй. ханийн харилцаа гэдгийг тэдэнд хэн ч заагаагүй, энэ талаар мэдэхгүй шүү дээ. тиймээс хожуу гэрлэлтэд бас өвөрмөц шинж тэмдгүүд ажиглагдаж байна.

-Ер нь монгол гэр бүлүүдийн цаашдын чиг хандлага ямар байгаа бол?

­гэр бүлд ирээдүй байна уу гэх асуултад олон улсын судлаачид хариулт эрж байна. Бид ч гэсэн судалж, судалгаа, мэдээлэл байн­га авч, анхааралтай ажигладаг. Монголын хувьд ирэх 15 жилд уламжлалт буюу хосын, хамтран амьдардаг, ганцаардмал гэр бүлүүд байна гэсэн урьдчилсан судалгаа гарсан. Цаашид

уламжлалт гэр бүлээ баримталж явахгүй бол монгол гэсэн онцлогоо алдах вий гэж эмээж байна.

-Гэр бүлүүдийн хүүхдийн тоо харилцан адилгүй өөрчлөгдөж байна. Нэг хэсэг нь олон, нөгөө хэсэг нь цөөхөн хүүхэдтэй байна. Ер нь хүн амаа өсгөх бодлоготой уялдуулбал монгол гэр бүлүүд дунджаар хэдэн хүүхэдтэй байвал зохистой вэ?

­хүннү, Чингис хаан, Ман жийн үед бол 3­4 хүүхэдтэй л бай сан шүү дээ. Нүүдэлчид дэм дэмэндээ дээс эрчиндээ гэдгээр ах, эгч нар дүүгээ аваад л явдаг байсан. одоо бол энэ байдал их өөрч лөгдөж байна. ганц хүү хэд тэй айл бол тэр хүүхдийг хөгжүүлэх, түлхэц өгөх хүчин зүйл ямагт дутагддаг гэж ойлгож, анхаараарай.

-Төрөлт хоорондын зайг тухайн гэр бүл өөрсдөө сонгох нь зөв гэсэн хандлага нэмэгдэж байна л даа. Энэ зөв үү. Эсвэл зо-хистой харьцаа байх ёстой юу?

­хүүхдийн нас, бие, сэтгэл зүйн хоорондын холбоос их нарийн. Зургаан насны зөрүү бол хүүхдүүдийн алхаж гишгэх, тог­лох арга барилын хооронд маш их ялгаа бий болгодог. тиймээс 3­4 жилийн зайтай хүүхэд төрүүлдэг уламжлалтай. хоорондын зайг нь үүнээс багасгаад хэрэггүй, эх хүн биеэ гамнах хэрэгтэй шүү дээ. одоо үед бол 3­4 хүүхэд л хамгийн боломжийн, насны эцэст нэг нь л хөл хучна хэмээн монголчууд ярьдаг нь үнэн байх. Мэдээж амьдрал ахуйгаа сайн тооцоод олон хүүхэдтэй болж байгаа гэр бүл олон байна.

-Гэр бүлийг дэмжих бодло гыг та хэрхэн хардаг вэ?

­2003 онд гэр бүлийг дэмжих талаар төрөөс баримтлах бод­лого боловсруулж гаргасан. гэхдээ хэрэгжүүлэх санхүүгийн тооцоогүй, эх үүсвэргүй батал сан. гэтэл одоо гэр бүлийн хуулийн талаар хэлэлцэнэ гээд яриад байгааг нь би ойлгохгүй байгаа. үнэхээр хуулиа шинэчлэх гэж байгаа бол ойрын 15 жилд хүн

амын бодлоготой уялдуулаад гэр бүлийн талаар бодлогоо ч шинэчлэх шаардлагатай. хоёрдугаарт, гэр бүлийг дэмжих хуу лийг хэрэгжүүлэх эдийн засгийн тооцоог гаргаж, батлах шаардагатай. ийм гурван зүйлийг тодорхой болгож байж гэр бүлийг дэмжих төрийн бодлого хөрсөндөө бууна. швед зэрэг гэр бүлээ сайн авч яваа орнууд бол ДНБ­ийхээ таван хувийг гэр бүлд зарцуулж байна. хөдөлмөрийн болон бусад хуулиар дамжуулж эрэгтэй, эмэгтэй хүмүүсийг гэр бүлийн харилцаанд ижил тэнцүү оролцуулах бодлого хэрэгжүүлдэг. гэтэл Монголд гэр бүлийг дэмжих бодлого нь сонгуультай холбоотой юм уу гэмээр сар бүр хүүхдэд 20 мянган төгрөг өгнө гэх зэргээр тэтгэвэр тэтгэмж болж хувирсан.

-Хотжилт, шашин соёл, техник технологи, нийгмийн өөрчлөлт гэх мэт гаднын олон хүчин зүйл гэр бүлд нөлөөлж байна. Үүнд дасан зохицох чадвар монгол гэр бүлд хэр зэрэг байна вэ?

­хүн амын 70 гаруй хувьд хот суурин газарт суурьшиж байна. Цаашдаа ч энэ тоо нэмэгдэхийн хэрээр хөдөөд эзгүйрч, монгол уламжлалыг хадгалсан гэр бүлүүд цөөрнө. хот, хөдөөгийн завсрын амьдрал үүсч байна. Мөн нэг гэр бүлд гэхэд 2­3 нам, шашныг дэмжигч, эдийн засаг боловсролын хувьд ялгаатай гэр бүлүүд бий болчихлоо. тиймээс энэ бүхнийг нарийн харгалзан үзэж, тухай бүрт таарсан ялгавартай бодлого явуулахгүйгээр гэр бүлийг дэмжих бодлого үр дүнд хүрэхгүй. түүнээс хувь хүний шашин шүтэх, сонгох эрхэнд халдахдаа бус хамгийн гол нь монгол хүүхэд, гэр бүлийн төлөө нэгдмэл үзэл санаагаар хандах цаг болсон. үүн дээр улс төр, шашин, соёлуудын эрх ашиг нэгдэх ёстой. Энэ бол их нарийн асуудал тул судлаачид судалж, гарцыг нь бодлого боловс руу лагч, шийдвэр гаргагч дад хэлж өгөх ёстой.

ЗГМ: ЗОЧИН

Т.Намжил: Эрэгтэй, эмэгтэй хүмүүсийн эрс тэс ялгааг нарийн мэдэрч харилцах хэрэгтэй

“Халуун дулаан гэр бүл” өдөрлөгийн дараа гэр бүл судлаач, шинжлэх ухааны доктор, профессор Т.Намжилтай цөөн хором ярилцлаа. Гэр бүлүүдийн нөхцөл байдал улам олон талтай, ээдрээтэй болж байгаа бөгөөд энэ бүхэн хүүхдэд хэрхэн нөлөөлөхийг судалж, зөв бодлого хэрэгжүүлэх хэрэгтэйг тэрбээр онцолсон юм.

-Олон залуу гэр бүлийн хувьд ажил амьдралынхаа төлөө зүтгэхдээ хүүхдээ эмээ, өвөөд нь даатгадаг. Үүний улмаас яваандаа хүүхэдтэйгээ ойлгол-цохгүй болж, эмээ өвөөтэй нь ч бас зөрчилддөг талаар арга хэмжээнд оролцогчид ярьж байна. Энэ тохиолдолд яаж зохицож, хэн нь түрүүлж буулт хийх нь зөв бэ?

­хүүхэд хэвлийд анх бүрэлд­сэнээс төрөх хүртлээ байсан орчныхоо мэдээллийг авч төрдөг. Зөвхөн эцэг, эх, ах, эгч нар гэлтгүй өвөө, эмээ гээд гэр бүлийн бусад гишүүд хамт амьдардаг бол бүгд шинэ хүндээ зөв орчин бүрдүүлэхэд анхаарч, хичээх ёстой. гэтэл одоо бол хүүхэд хэвлийд байхад эцэг, эх нь анхаарч, бусад нь үл тоосноос төрсөн хойно нь “хэнийгээ дуурайсан золиг вэ” гэх мэтээр “гайхдаг”. үнэн хэрэгтээ “гай­хаад” байгаа араншингаа өөрсдөө бий болгосноо мэдэхгүй байна. хүүхэд эхийнхээ хэвлийд маш мэдрэмтгий байдаг, тэнд мэдэрснээ дараа нь ухаан орсон хойноо илэрхийлдгийг сэтгэл

З.Цэлмэг@tselmegZGM

Б.Баярмаа@bayarmaaZGM

өдөрлөгийн хүндэт зочин нь Монгол улсын Ардын жүжигчин П.Цэрэндагва, Д.Мэндбаяр нар байв. ханилаад 50 гаруй жилийг элээсэн хосууд гэр бүлийнхээ нандин түүхээ хуваалцлаа. тэднээс өдөрлөгт оролцсон хосууд гэр бүлээ амар тайван, аз жаргалтай байлгахын тулд юуг чухалчлах ёстой талаар сонирхсон юм. П.Цэрэндагва гуай “Элэг бүтэн байна гэдэг гэр бүлийн хамгийн чухал үнэ цэнэ. Нэгэнт насны ханиа гэж сонгосон л юм бол итгэл, тэвчээр, хүндлэл гурвыг умартаж болохгүй. гэр бүлийн харилцаанд сэв суулгадаг зүйл бол бие биетэйгээ барьцах. Нэг нь нөгөөгийнхөө алдаа,

дутагдлыг нөхсөн амьдрал дээшлэхээс биш, барьцаж, хардсан амьдрал олон жилийн насгүй болдог. Монгол эрчүүд архинаас болж амьдралд хөл алдах нь их байдаг. үүнээс л хол байгаарай” гэлээ. харин Д.Мэндбаяр гуай “Бид хоёр олны танил л болохоос биш бүх л хосуудын адил сайнтай, муутай амьдралыг туулж энд хүрсэн. Эрэгтэй, эмэгтэй хүний төрөлхийн чанар өөр. хань ижил чинь чамд нэг л дутуу, санаанд чинь хүрэхгүй байх үе бий. гэхдээ хань ижлээ яг тухайн цаг үеэр нь битгий хэмжээрэй” хэмээн залууст захилаа.

“халуун дулаан гэр бүл”

өдөрлөгт Баянзүрх дүүргийн гэр бүл, хүүхэд залуучуудын хэлтсийн сэтгэл зүйч, хүүхэд хамгааллын ажилтнууд болон тус дүүргийн 26 дугаар хорооны хамтарсан багийн гишүүд ирж, иргэдэд мэдээлэл, зөвлөгөө өгсөн юм. Баянзүрх дүүргийн гБхЗхх­ийн хүүхэд хамгааллын мэргэжилтэн Ц.Агиймаа “иргэд ихэнхдээ цахим тоглоомд донт­сон хүүхдээ хэрхэн хэвийн байдалд оруулах талаар зөв­лөгөө, мэдээлэл авч байна. Энэ бол цахим донтолт ямар их байгааг харуулж байгаа хэрэг. Эцэг, эх нь ихэнхдээ архины хамааралтай, хүүхдээ үл хайхрах хүчирхийлэлд өртүүлж байгаа

учраас аргаа барсан эмээ, өвөө нар нь л бидэнд хандаж байна” гэв. тус дүүргийн хүүхэд хам­гаалах байранд долоо хоногт 7­10 хүүхэд ирдэг бөгөөд ихэнх нь үл хайхрах хүчирхийлэлд өртсөн байдаг аж. түүнчлэн өдөрлөгт оролцсон цөөнгүй иргэн сэтгэл зүйчдээс гэр бүлийн харилцаагаа хэрхэн сайжруулах, үл ойлголцлоо арилгахын тулд хэрхэх талаар зөвлөгөө авсан юм.

Манай улсад сүүлийн 17 жилд гэр бүл салалт дөрөв дахин нэмэгдсэн. үүнийг гэр бүлийн хүчирхийлэл, санхүүгийн бэрх­шээл, гэр бүлийн боловсрол хангалтгүй байгаатай холбоотой гэж мэргэжилтнүүд тайлбарлаж

Халуун, дулаан гэр бүлээс улсын хөгжил эхэлдэг

гэр бүлийн орчинд халуун дулаан уур амьсгал бүрдүүлэх, хүчирхий лэл гүй нийгмийг төлөвшүүлэхэд олон нийтийг уриалах зорилготой “халуун дулаан гэр бүл” өдөрлөг энэ сарын 27­нд буюу өнгөрсөн бямба гарагт “Дүнжингарав” худалдааны төвд боллоо. тус өдөрлөгийг “Засгийн газрын мэдээ сонин” хМх, НүБ­ын хүн амын сантай хамтран “Жендерт суурилсан хүчирхийлэл” төслийн хүрээнд зохион байгуулсан юм. өдөрлөгт гэр бүл судлаач, шинжлэх ухааны доктор, профессор т.Намжил, Монгол улсын гавъяат багш, доктор Ц.түвшинтөгс болон олны танил гэр бүл ирж олон нийтэд

байна. гэр бүлээ цуцлуулагсдын 96 хувь нь хүүхэдтэй байгаа нь гэр бүл салалт цаанаа хүүхэд хамгаалал, хүүхдийн эрхийн зөрчлийг дагуулсаар байгаа юм. тиймд жендэрийн тэгш байдлыг хангах, хүүхэд хамгааллыг сайж­руулах, гэр бүлийн хүчир хийл ­лийг бууруулахын тулд иргэдэд гэр бүлийн боловсрол олгох, сэтгэл зүйн үйлчилгээний хүр­тээмжийг сайжруулах шаард­лагатай байгаа юм. үүнд 200 гаруй хүнд мэдээлэл, зөвлөгөө хүргэсэн “халуун дулаан гэр бүл” өдөрлөг шиг олон нийтэд чиг лэсэн үйл ажиллагаа тогтмол явуулах нь ач холбогдолтойг мэргэжилтнүүд онцоллоо.

зориулан илтгэл тавилаа.Судлаач Ц.түвшинтөгс

“Монгол улс 800 гаруй мянган “вант улс”­тай. Энэ “вант улс”­ууд хөгжихгүй, дэвжихгүй бол улс орны, нийгмийн хөгжлийн талаар яриад ч хэрэггүй. гэр бүл дотроо байнгын хэрүүл, зөрчилтэй бол ажлын бүтээмж нь муудна. хүүхэд, багачууд нь зөв хүмүүжил, зөв үлгэр дууриал авч чадахгүй. тиймээс эх орноо хөгжүүлнэ гэж ярихаасаа өмнө гэр бүлээ хэрхэн хайрлан, хамгаалж байгаа вэ, гэр бүлийнхэн минь хэрхэн өсөж, дэвжиж чадаж байгаа вэ гэдэгт анхаараарай” хэмээн зөвлөлөө.

“халуун дулаан гэр бүл”

Б.Хасуй / ЗГМ©

Б.Хасуй / ЗГМ©

зах зээл

6 ЗАСгийН гАЗрыН МЭДЭЭ СоНиН 2018.10.29, ДАВАА ~ №212 (1011)

өглөөг хэрхэн угтахаас тухайн хүний сэтгэл санааны өөрчлөлт шалтгаалах нь түгээмэл. тэгвэл улаанбаатарчууд бидний өглөө хэрхэн эхэлдгийг төсөөлөөд үзье. их хотын завгүй амьдралын өглөө түгжирч гацсан зам, түүнд бухимдсан иргэдийн ярианаас эхэлдэг. түгжрэл гэх гайгаас болж сургууль, ажлаасаа хоцорч, энэ хэрээр өдрийн турш стресстэж явах нь бий. Магадгүй энэ асуудал монголчууд биднийг стрессийн түвшингээр дэлхийд дээгүүр байрт ороход нөлөөлдөг байх. уг асуудлыг шийдэхийн тулд холбогдох албаныхан янз бүрийн арга хэрэглэж буй. гэвч замын хүчин чадлаасаа хэд дахин илүү олон машинтай болсон өнөөгийн нөхцөлд тэдгээр арга төдий л үр дүнд хүрэхгүй байх шиг.

тиймээс иргэд түгжрэл буу руулах санаачилгыг сайн дураараа өрнүүлж, зарим нэг үр дүнд хүрээд эхэлжээ. “Дайх хөдөлгөөний нам” нэртэй face­book групп үүний нэгэн жишээ. өдгөө 6000 гаруй гишүүнтэй болоод буй энэ группийн үндсэн зорилго нь нэг чиглэлд явдаг хүмүүс зохион байгуулалтад оруулах. улмаар хүн бүр тус тусынхаа машинаар биш, нэг унаагаар зорчсоноор түгжрэл, замын хөдөлгөөний ачааллыг тодорхой хэмжээгээр бууруулах явдал юм. Энэ үйл ажиллагааг иргэд маш идэвхтэй дэмжиж байгааг группт элсэгчдийн тоо өдрөөс өдөрт нэмэгдэж байгаагаас харж болно. Зарим жолооч төлбөргүй дайдаг бол зарим нь байршлаасаа шалтгаалан 500­3000 төгрөгийн төлбөр авдаг аж. үйлчилгээ эхэлснээс хойш Сүхбаатарын талбай, 19­р хороолол, МуиС, төв номын сан, үндэсний цэцэр лэг т хү рээлэнгийн чиглэлд нэгэндээ дайгдах явдал идэвхжээд байгаа юм байна. өглөө, оройдоо машиндаа ганцаараа явдаг иргэдийн хувьд дайх хөдөлгөөнд нэгдсэнээр түгжрэлийг бууруулахад хувь нэмрээ оруулаад зогсохгүй

Бусдын машинд дайгдахад 500­3000 төгрөгийн төлбөр авдаг

С.Батсайхан / ЗГМ©

тодорхой орлого олох боломж бүрдээд байгаа юм.

Манайх шиг автомашин нь багтахаа байсан нийслэлд энэхүү үйл ажиллагааг өргөн хүрээнд явуулах нь олон талаар ашигтай. Нэгдүгээрт, авто замын хөдөлгөөн багасч, иргэд хүрэх газраа саадгүй хүрдэг болно. хоёрдугаарт, автобусанд олуулаа чихцэлдэж зовохгүй, цөөхөн хүнтэй тухтай зорчих боломж бүрдэнэ. гуравдугаарт, таксины мөнгөнөөс бага өртгөөр, очих газартаа аюулгүй хүрч болно. Яаж ч бодсон тус тусдаа такси хөлслөх таван хүн нийлээд нэг машинд суугаад явах нь ашигтай л даа.

ЖИЛД 53 ТЭРБУМ ТӨГРӨГИЙГ ТҮГЖРЭЛД

УРСГАЖ БАЙНАСүүлийн таван жилийн

судалгаагаар нийслэлийн иргэдийн 70 гаруй хувь нь өдөрт бүтээх ажлынхаа зөвхөн гуравны нэгийг амжуулж байгаа гэсэн дүн гарчээ. Энэ байдал улаанбаатар хотын түгжрэл

зогсож байдаг шүү дээ. тэдгээр зорчигчдыг нэг нэгээр нь таван машинд суулгаад явахад замын хөдөлгөөний ачааллыг нэмнэ, тийм биз? харин нэг чигийн зорчигчид нэг машинд суугаад явбал хугацаа болон зардлыг хэмнэх давуу талтай.

ДАЙГЧ, ДАЙГДАГЧДЫГ ХОЛБОСОН ГАР УТАСНЫ

АппЛИкЭЙШНДайх хөдөлгөөнийг хялбар

болгох зорилгоор гаднын зарим улсад туршлага хуримт луулсан IT­гийн монгол мэргэжилтнүүд хамтран “Beeco” аппликэйшнийг ашиглалтад оруулжээ. тус аппликэйшний тусламжтайгаар иргэдэд нэгнийхээ унаанд хамтран сууж, замын зардлаа хуваалцах боломжийг олгодог. ингэснээр ижил чиглэлд явж

ямар түвшинд очсоныг бэлхнээ харуулна. Суудлын 200 мянган машинаар тооцсон судалгаагаар Аи­92 бензин хэрэглэдэг нэг машин түгжрэлээс болж цагт 1328 төгрөгийн шатахууныг үр дүнгүй зарцуулдаг аж. Энэхүү дүнг нийт тээврийн хэрэгслийн тоогоор үржүүлж тооцвол өдөрт 265 сая төгрөг, жилд 53 тэрбум төгрөг болж байна.

Бусад орны судалгаанаас үзэхэд 11 сая автомашинтай токио хотын нийт оршин суугч дын 90 хувь нь мет ро гоор, зургаахан хувь нь автомашинаар зорчдог бол есөн сая автомашинтай Бээжин хотын иргэдийн 34 хувь нь автомашинаар зорьсон газраа хүрдэг байна. тэгвэл улаанбаатар хотын нийт оршин суугчдын 69 хувь нь автомашинаа өдөр тутамдаа ашигладаг гэсэн судалгаа байна. хувийн автомашины хэрэглээ ямар өндөр түвшинд хүрч, энэ нь түгжрэлд үлэмж нөлөөлж буйг эндээс харж болно.

уг нь sharing economy буюу хамтач эдийн засаг гэх ерөнхий ойлголт дэлхий дахинд танил болоод 10 гаруй жилийг үдэж байна. Дэлхийн нийт хүн амын талаас илүү хувь нь хот суурин газарт аж төрдөг нь хамтач эдийн засаг эрчээ авах хамгийн том шалтгаан болжээ. хамтач эдийн засгийг, тэр дундаа дайгдах хөдөлгөөнийг жинхэнэ утгаар нь хөгжүүлж буй улс бол индонез. Жакарта бол дэлхийд хамгийн олон хүн амтай том нийслэлийн нэг. 30 гаруй сая оршин суугчтай

Дайгдах хөдөлгөөнийг

жинхэнэ утгаар нь хөгжүүлж буй улс бол Индонез

Хөдөлгөөний ачааллыг бууруулах нэг арга нь дайгдах соёл

энэ хот 20 сая орчим бүртгэгдсэн машинтай. гэвч дэд бүтэц сайн хөгжөөгүй учир замын хөдөлгөөн төсөө лөхийн аргагүй бэрхшээл учруулдаг. тиймээс замын түгжрэлийг багасгах зорилгоор хотын удирдлагууд нь “Нэгд гурав” бүсийг бий болгожээ. Энэ бүсэд хамгийн багадаа гурван зорчигчтой тээврийн хэрэгслийг замын хөдөлгөөнд оролцохыг зөвшөөрдөг байна. Энэхүү зохицуулалтын ачаар дайгдах хөдөлгөөний соёл тус улсад өргөн хүрээг хамарчээ. тус улсад нэг чиглэлийн ма­шинд дайгдагчдыг professional hitchhiker хэмээн нэрлэдэг байна.

Монголд хувиараа “халтуур” хийдэг жолооч олон бий. такси барих гэж зам дагуу гурав, дөрвөөрөө, заримдаа бүр ч олон хүн ар араасаа гар өргөн

байгаа хоосон машины тоог бууруулж, замын түгжрэлийг багасгах боломжтой хэмээн үзжээ. Мөн дайгч, дайгдагч хоёрыг байршлынх нь дагуу холбож өгдөг. онлайнаар хоёр талын хүмүүс холбогдож байгаа у чи р аюулг ү йн үүднээс аппликэйшнд утасны дугаар болон төрсөн он сараа бүртгүүлэн нэвтрэх эрхээ авдаг аж. тус аппликэйшн ашиглалтад ороод удаагүй ч мянга гаруй хүн татан авч, идэвхтэй хэрэглэгч нь болжээ. хэрэв та унаа хайж байгаа бол явах байршлаа бичээд хайхад л хангалттай. хамгийн ойрхон хаанаас дайгдах боломжтойг болон хэдэн төгрөгөөр дайгдахыг харуулаад өгнө. харин үүнд дайгдах уу, эсвэл автобусанд чихэлдээд явах уу гэдэг таны сонголт.

С.Энэрэл ЗГМ

НИйСЛЭЛ

Түгээлтийн автомашиныг хэрхэн хөдөлгөөнд оролцуулах талаар шийдвэр гараагүй

Замын хөдөлгөөний удирд­лагын төв болон тээврийн цагдаагийн газраас гаргасан судалгаагаар бараа ачиж, буулгаж байгаа нэг автомашин тухайн орчныхоо хөдөлгөөнийг 30 хүртэл хувиар бууруулдаг байна. худалдаа, үйлчилгээний салбаруудад бараа түгээж байгаа автомашинуудын 10.6 хувь нь явган хүний зам, 2.1 хувь нь авто зогсоол, 4.2 хувь нь зорчих хэсэг дагуух зогсоол, 83 хувь нь авто замын нэгдүгээр эгнээнд зогсож ачаагаа дэлгүүр лүү зөөдөг аж.

Нитх­аас баталсан тог­тоолын дагуу замын хөдөл­гөөний ачааллыг бууруулах дэд хөтөлбөрийн төсөл, тогтоолын хэрэгжилтийг хангах журмын төслийг боловсруулж байгаа. уг журмыг батлаагүй байгаа. гэвч улаанбаатар хотын хэмжээнд түгээлтийн үйлчилгээ явуулж буй авто машинуудыг цагийн хязгаар лалтад оруулж явуулах шийдвэр гарсан гэх ташаа мэдээлэл олон нийтийн м эд ээл л и й н хэрэг сл ээр цацагдаж байгааг Нитх­ын тэргүүлэгчдийн нарийн бичгийн дарга Б.Батбямба, нийслэлийн ЗДтг­ын хууль, эрх зүйн хэлтсийн дарга А.Даваа жаргал

нар үгүйсгэж, мэдээлэл хийлээ. “Замын түгжрэлийг бууруулах

зорилгоор өнгөрсөн тавдугаар сард Нитх­ын тэргүүлэгчид автозамын ашиглалт, авто зогсоолын тоог нэмэгдүүлэх чиглэлээр 70 дугаар тогтоолыг баталсан. тус тогтоолыг гаргахдаа төрийн холбогдох байгууллагуудтай хамтран дүүрэг тус бүрт нээлттэй хэлэлцүүлэг зохион байгуулж, зарим асуудлыг газар дээр нь шийдэж, нийслэлийн хэмжээнд шийдэх санал зөвлөмжүүдийг гаргасан.

Замын хөдөлгөөний ачааллыг бууруулах дэд хөтөлбөр, тог­тоолын хэрэгжилтийг хангах хүрээнд журмын төслийг боловс руулж, Нийслэлийн итх­д танилцуулахыг Нийс­лэлийн Засаг дарга бөгөөд улаанбаатар хотын Захирагчид үүрэг болгосон аж. Энэ журмын төсөл нийслэлийн иргэдийн төлөөлөгчдийн хуралд өргөн баригдаагүй” хэмээн мэдээлэв. өөрөөр хэлбэл түгээлтийн авто­машиныг тодор хой цаг хугацаанд хөдөлгөөнд оролцуулах талаар албаны шийд вэр гараагүй болохыг мэдэгдлээ.

Б.ЭнхЗГМ

Өглөө, оройдоо машиндаа ганцаараа явдаг иргэдийн хувьд дайх хөдөлгөөнд нэгдсэнээр түгжрэлийг бууруулахад хувь нэмрээ оруулаад зогсохгүй тодорхой орлого олох боломжтой.

the current structural organization of water authority and the scope of state policy is not aligning with the facing water issues in Mongolia.

Therefore, the PM expressed support on scholars’ initiation in instituting an agency responsi­

ZGM DAILY2018.10.29, MONDAY ~ №212 (1011) 7The OffIcIAl gAzeTTe

ZGM: HIGHLIGHtS

Nationwide harvest completion currently stands at 85.1 percent

Mongolia celebrates 80th anni-versary of water sector

Actions on building up quality seed reserves is currently underway

PM orders Minister of Environment to study opportunities to establish Water Agency.

top 20 Index grows 0.14 percent, to 20,652.18 points

Event for family-friendly environment takes place

Market cap stands at MNT 2.43 trillion.Scholars signifies family education to resolve domestic violence

PoliticsDeputy PM Enkhtuvshin Ulziisaikhan receives representatives of Japanese consortium who are participating in the construction of international airport in Khushig Valley. Parties agreed to develop a detailed plan on the airport works, which is now at 90 percent performance in order to commence its operation as soon as possible. In frame of it, works on establishing concession agreement and constructing facilities for catering and filling station have to be completed.

Minister of Labor and Social Protection Chinzorig Sodnom meets the former Prime Minister of Romania, Petre Roman who arrived in Mongolia to take part in the national conference themed Improvement of Employment Opportunities for Persons with Disabilities. Minister asked Mr. Petre Roman's support in implementing programs and projects together with European Union to grant opportunities to disabled people and create disabled-friendly environment.

EconomyAccording to PMI Mongolia Chapter NGO, only around 20 percent of project implementers have project units, which remains lower than international standards.

Top 20 Index grows 0.14 percent, to 20,652.18 points. MSE A Index falls 0.16 percent, to 9,862.97 points. MSE B Index rises 0.59 percent, to 8,948.58 points. Market cap stands at MNT 2.43 trillion.

sociEtyUvs aimag and Dr.Karin Reinprecht, head of Integrated Mineral Resource Initiative of the GIZ, signs a EUR 30 thousand agreement for tourism development in Uvs aimag.

The Virtuoso Gala Concert to be staged at the State Philharmonic for the 16th year on October 31.

Scan the QR code for further information and to purchase the ticket.

Commemmorative meeting for the 80th anniversary of water sector takes place

Tugsbilig.B@tugsbiligZGM

PM announces establishment of Water Agency

AgriculTure socieTy

Nationwide harvest nears completion

ZgM organizes event for family-friendly atmosphere

ter Khurelsukh Ukhnaa delivered a speech at the commemorative meeting last friday and an­nounced to inaugurate an agency responsible for water issues.

“Mongolia had a Ministry of Water twice in the history, in which several major documents outlining policies on water indus­try were issued. for instance, the law on Water Use of Mongolian People's Republic was approved at the 69th ordinance of Presidium of the People’s great Khural and four tomes of general Scheme for Integrated use and Protection of Water Resources of the Peo­

ple's Republic of Mongolia were published in 1971­1975. The wa­ter sector remained silent since 1990 and the 2004 law on Water included the state administrative bodies in charge of nature and environment, establishing Water Department under the Ministry of environment. however, the Water Agency, which was consolidat­ing Mongolia’s water policy, was disbanded in 2012; thus the water issue is being addressed only at a department level of Ministry of environment and Tourism,” stressed Mr. Khurelsukh.

Scholars are highlighting that

As of October 26, Mongolia harvested a total of 403,000 tons of grains, of which wheat accounts for 386,600 tons and potatoes and vegetables ­ 254,300 tons informed the Ministry of food, Agriculture and light Industry.

completion rate of crops stands at 87.4 percent, potatoes and vegetables ­ 99.9 percent and fodders ­ 80.6 percent. The overall nationwide harvest completion is currently at 85.1 percent. from fresh crops, flour factories sold 135,000 tons of final products and Agriculture Support fund ­ 45,000 tons.

On the sidelines of harvest, the Ministry of food, Agriculture and light Industry informed that actions on building up quality seed reserves is currently underway. The cabinet is also engaging in drawing discounted loans from commercial banks to support flour factories that purchased crops for food production.

ble for water issues and ordered the Minister of environment and Tourism Tserenbat Namsrai to study the opportunities of estab­lishing the agency and submit it to the cabinet for discussion.

he then noted that Mongolia is rendering a policy support on water, underscoring that the gov­ernment of Mongolia has signed a USD 350 million worth agreement with the Millennium challenge corporation on improving water supply in Ulaanbaatar. Success­ful completion of the project will also allow for a greywater use for factory use.

On the mark of the 80th anni­versary of establishment of water sector in Mongolia, Prime Minis­

zasag.mn©

Previous water agency disbanded

in 2012

Tugsbilig.B@tugsbiligZGM

FX MArkeT

USD/MNt rate(One month to date)

RUB/MNt rate(One month to date)

CNY/MNt rate(One month to date)

2565^

2560^

2555^

373^

372^

371^

370^

369^

39.2^

39.0^

38.8^

38.6^

38.4^

2018/10/26 2,563.94 2018/10/26 369.44 2018/10/26 39.08Мongolbank©

Огноо: 2018 оны 10 дүгээр сарын 26-ны өдөр Тендер шалгаруулалтын нэр: ЦАХИЛГААН ХААЛТ /ДУ500 РУ25 КГС/СМ2/ нийлүүлэхТендер шалгаруулалтын дугаар: МС-122/2018

“ДЦС-4” ТӨХК нь эрх бүхий тендерт оролцогчдоос “ЦАХИЛГААН ХААЛТ ДУ500 РУ25 КГС/СМ2 ” нийлүүлэх тухай цахим тендер ирүүлэхийг урьж байна.

Энэхүү тендер шалгаруулалт нь цахим худалдан авах ажиллагааны системээр зарлагдаж байгаа цахим тендер тул www.tender.gov.mn хаягаар орж дэлгэрэнгүй мэдээлэл болон цахим тендерийн баримт бичгийг үнэ төлбөргүйгээр татан авна уу.

Тендерт оролцогч нь тендер илгээхийн өмнө 50.000 /тавин мянга/ төгрөгийг цахим систем ашиглан төлсөн байх ёстой.

Тендер нь түүнийг нээсэн өдрөөс эхлэн 45 хоногийн дотор хүчинтэй байна. Тендерт оролцогч нь санхүүгийн болон туршлагын дараах шаардлагыг хангасан байна.

Үүнд: 1. Борлуулалтын хэмжээ: Сүүлийн 2 жилийн жил бүрийн борлуулалтын орлого нь санал

болгож буй үнийн дүнгээс багагүй байна.,2016, 2017 он тус бүрээр2. Түргэн хөрвөх чадвартай хөрөнгө болон авах боломжтой зээлийн хэмжээ: Тендерт санал

болгож буй үнийн дүнгээс багагүй байна. 3. Сүүлийн 2 жилд хэрэгжүүлсэн ижил төстэй ажлын өртөг: Ижил төстэй ажил гэрээгээр

гүйцэтгэсэн туршлагын мэдээлэл ирүүлэх жилийн тоо: 2016,2017 тус бүрээр /нотлох баримтын хамт/ сүүлийн 2 жилийн дүн Тендерт санал болгож буй үнийн дүнгээс багагүй үнийн дүнтэй ижил төстэй гэрээт ажил гүйцэтгэсэн байна.

Тендерийн хамт тендерт санал болгосон үнийн дүнгийн 2 %-тай тэнцэх дүнтэй тендерийн баталгаа ирүүлнэ.

Засгийн газрын бондоор ирүүлсэн тендерийн баталгааг хүлээн зөвшөөрнө. Тендерийг 2018 оны 11 дугаар сарын 28 -ны өдрийн 10.00 цагаас өмнө цахим системээр

илгээх ба нээлтэд оролцох хүсэлтэй тендерт оролцогчдыг байлцуулан тендерийг 2018 оны 11 дугаар сарын 28 -ны өдрийн 10 цаг 30 минутад нээнэ.

Гадаадын этгээд тендер ирүүлэх эрхтэй. Монгол улсын гарал үүсэлтэй бараанд давуу эрх тооцохгүй. Сонирхсон этгээд бусад мэдээллийг доорх хаягаар авч болно.

Улаанбаатар хот, Баянгол дүүрэг, 20 дугаар хороо, Эрчим хүчний гудамж, “ДцС-4” ТӨХК-ийн захиргааны байр, 3 дугаар давхар, 312, 313 тоот өрөө Худалдан авах

ажиллагааны хэлтэс Утас 7018-1309, 7000-1357, 7017-1357, Факс 7018-13097000-1357

ТЕнДЕРИЙн УРИлГА

zasgiin gazryn Medee newspaper, in cooperation with the United Nations Population fund under the gender­based Violence Project, held the Radiant family event last Saturday at the Dunjingarav Shopping Mall with an aim to create friendly atmosphere for households and call for violence­free society.

The guests of honor were a popular show business family Mr. Tserendagva Purevdorj and Ms. Mendbayar Dagvadorj. The couple, who have spent over 50 years together, shared their experiences and stories on this day.

Mr.Tserendagva remarked, “If you have chosen your lifetime partner, you must not ignore trust, patience and respect. A family that compensates for each other’s mistakes and shortcomings leads to a prosperous life.”

Ms. Mendbayar stressed, “We went through ups and downs together as everyone else. The nature of men and women are different. There are times when your partner is just not enough. But do not judge your spouse on a single mistake.”

In the last 17 years, the divorce rate of Mongolia grew by 4 times. According to family specialists, key

impacts of the increasing number of divorce are domestic violence, financial difficulty and lack of family knowledge. The fact that about 96 percent of the divorced have children is having a massive impact on children protection and rights. Therefore, improvement of family literacy is now obligatory to provide gender equality, improve child protection and reduce domestic violence. Thus, the event gathered over 200 people and participants expressed the importance to constantly organizing the event.

Five key advices for stable family suggested at the event:

1. True loveA family of genuine love overcome

any obstacles or difficulties.2. Sincere careA life built up by both partners

remain the strongest. 3. IntimacyDissatisfaction of either partners

leads to breakdown.4. honestyHonesty builds up confidence of

both side. 5. Self­blamingBlame yourself before a dispute

breaks out. even after a dispute, prevent violence.

Scholars are highlighting that the current structural organization of water authority and the scope of state policy is not aligning with the facing water issues in Mongolia.

Өдрийн хэмнэл

8 ЗАСгийН гАЗрыН МЭДЭЭ СоНиН 2018.10.29, ДАВАА ~ №212 (1011)

"Virtuoso Gala Concert 2018" тоглолтХаана: Улсын филармониХэзээ: 2018.10.31-нд 19.00 цагтТасалбарын үнэ: ^ 50 мянга.

БоСооГооР:2. Архи хэтрүүлэн хэрэглэсний дараах үр дүн3. Аргентины домогт хөлбөмбөгчин4. Үндэсний

бөхийн таван аваргатай аймаг5. Хувцасны гар далдалсан хэсэг7. Вьетнам орноос эх нутгаа зорин гүйж ирсэн эцэг мал

5 7 2

1 3 7 6

4

1

8 3 6 1 4

4 6 7 8

6 5 9 3 2

8 6 3

2

2 4 7 1 3 9 6 8 5

7 9 4 8 5 3 2 1 6

9 8 6 2 7 5 1 4 3

6 2 8 9 1 4 5 3 7

3 5 1 7 6 2 4 9 8

4 7 5 3 9 1 8 6 2

5 1 3 4 8 6 7 2 9

8 3 2 6 4 7 9 5 1

1 6 9 5 2 8 3 7 4

ОНЦЛОХ үЗВЭР

“Дөмөн хонгор аялгуу” тоглолтХаана: Corporate Convention CentreХэзээ: 2018.11.02-нд 19.00 цагтТасалбарын үнэ: ^ 40-60 мянга

"Анхны цас" хүүхдийн жүжигХаана: Чойжин СүитсХэзээ: 2018.10.31-нд 10.30 цагтТасалбарын үнэ: ^ 20 мянга

"цэнхэр нүдэн бүсгүй" балет Хаана: УДБЭТХэзээ: 2018.10.28Тасалбарын үнэ: ^ 10-20 мянга

Нийгэмд нүүрлэсэн хар бараан, хууль бус зүйлсийг засч залруулах нь тангараг өргөсөн цагдаагийн алба хаагчийн эрхэм үүрэг. Энэ үүрэгтээ үнэнч яваа цагдаагийн төлөөлөл бол Ганзоригийн дүр юм. Бэлтгэгдсэн өндөр ур чадвартай мөрдөгч тэрбээр ярихаас илүүтэйгээр шууд л үйлддэг онцлогтой хүн. Нууц ажиллагааны үеэр

олон янзын дүрд хувирч ажилладаг нэгэн. Харин түүнд АНУ-ын Холбооны мөрдөх товчооны мөрдөгчтэй хамтран хүний наймааны гэмт хэрэгтнүүдийн эсрэг тэмцэх үе ирнэ. Авьяаслаг жүжигчин Б.Амарсайхан хэсэг хугацаанд нам жим байсны эцэст “Mongolian Connection” киногоороо эргэн ирсэн нь энэ. Аравдугаар сарын

19-нөөс "Өргөө" кино театрын дэлгэцнээ гарч эхэлсэн энэхүү киноны тулааны хэсгийн найруулагчаар Лойд Бэтмэн ажиллажээ.Тэрбээр The Revenant, Avengers Infinity war, Godzilla, Planet оf the apes, Night at the museum, Fantastic 4 зэрэг Холливудын 80 гаруй бүтээлд тулааны найруулагч, орлон тоглогчоор ажилласан уран бүтээлч юм.

А.Адан “Жизель”Хаана: УДБЭТХэзээ: 2018.11.10-нд 17.00 цагтТасалбарын үнэ: ^10-20 мянга

(өмнөх дугаарын хариу)

ЗУРХАй

Билгийн тооллын 20Намрын адаг хар нохой сарын нэг цагаан мэнгэтэй хөх морь өдөр.Үс засуулбал: Өлсөж ундааснанаран ургах, шингэх: 07.32-17.42Барилдлага: РашаанШүтэн барилдлага: ХүрэлцэхүйСуудал: Мод

Аргын тооллын 10 сарын 29, Сумъяа гараг. Билгийн тооллын 20, Хэрцгий охин одтой, хөх морь өдөр.

Өдрийн наран 07.32 цагт мандаж, 17.42 цагт жаргана. Тухайн өдөр бар, нохой жилтнээ аливаа үйлийг хийхэд эерэг сайн. Эл өдөр эм, эмнэлгийн элдэв үйл, хагалгаа хийлгэх, биеийн тамирыг сэргээх, угаал үйлдэх, тангараг тавих, гэр байшингийн суурь тавихад сайн. Гэр бүрэх, хэрүүл тэмцэл хийхэд муу. Өдрийн сайн цаг нь хулгана, үхэр, туулай, морь, бич, тахиа болой. Хол газар яваар одогсод хойш мөрөө гаргавал зохистой. Үс шинээр үргээлгэх буюу засуулахад тохиромжгүй.

ЦАГ АГААР

ФОТО АГШИН

УВС 4o

-6o

ХОВД 7o

-4o

ЗАВХАН 3o

-8o

БАЯНХОНГОР 10o

-2o

ГОВЬ-АЛТАЙ 4o

-6o

ӨВӨРХАНГАЙ 12o

1o

АРХАНГАЙ 11o -1o

ХӨВСГӨЛ 4o

-7o

БУЛГАН 11o

-6o

ТӨВ 9o

-4o

ДУНДГОВЬ 10o -3o

ӨМНӨГОВЬ 13o

-1o

ГОВЬ-СҮМБЭР 9o

-4o

ДОРНОГОВЬ 8o

-1o

СҮХБААТАР 4o -7o

ХЭНТИЙ 9o

-5o

СЭЛЭНГЭ 11o

-3o

ОРХОН 11o

-2o

ДАРХАН-УУЛ 11o

-3o

ДОРНОД 4o

-7o

БАЯН-ӨЛГИЙ 4o

-3o

УЛААНБААТАР

ТВ ХөТөЛБөР

ЗГМ: үГИйН СүЛжЭЭ ЗГМ: СүДОКү

Xi.03 6o

-2o 9 м/с

6 м/с

Ялимгүй цас

С.Батсайхан / ЗГМ©Хүүхэд насаа санагалзав.

X.30 7o

-5o8 м/с

6 м/с

Үүлшинэ

X.29 10o

-3o7 м/с

6 м/с

Багавтар үүлтэй Багавтар үүлтэй

Xi.01 10o

-5o 8 м/с

6 м/с

9 м/с

7 м/с

Үүлшинэ

Xi.02 11o

-3o

бүлгийн ахлагч асан зартай алан хядагч (О.Бен...)11. ... ширтэх12. Монголчуудын үндсэн сууц14. В.И.Лениний

хэлснээр бүх урлагийн дотроос хамгийн чухал нь...15. ОХУ-ын хэвлэл мэдээллийн агентлаг...ТАСС

өмнөх дугаарын хариу / 10.26

07:00 “Өглөө” хөтөлбөр /шууд/

10:40 “Монголын нууц товчоо” хүүхэлдэйн кино 21,22-р анги

11:00 “Монголын мэдээ” мэдээллийн хөтөлбөр

/шууд/

16:30 Эртний сургаалаас суралцъя: Номтой аялал

18:30 Олон нийтийн цаг /шууд/

21:00 Дэлхийн түүхүүд: “Мумбай хотын түгжрэл” баримтат кино

07:00 “Өглөө” хөтөлбөр

12:00 Хөтөч мэдээллийн хөтөлбөр

14:30 "Он цагийн эрэлчид" МУСК 1,2-р анги

19:00 Оргил цаг мэдээллийн хөтөлбөр

21:00 "Авьяаслаг Монголчууд-3" хөшигний ард 7-р хэсэг

00.30 "Өмнө зүгийн хатан хаан" /season-2/ 4-р анги

09:00 “Бизнесийн хэмнэл” мэдээний хөтөлбөр

14:00 Суутнуудын намтар

15:00 Бизнесийн Төв Цэг

21:00 Мөнгөний Урсгал

22.00 Бүрэн тайлбар

22:30 Амжилтад хязгаар үгүй

07:30 "Тобот" хүүхэлдэйн кино 3-7, 8-р анги

11:20 "Үүнийг хэрхэн хийдэг вэ?" нэвтрүүлэг

14:05 Мөсөн цирк Монголд тоглолт

20:30 "Монголчууд XX зууны эхэнд" нэвтрүүлэг

22:00 "Ээж" ОАК 43-р анги

23.05 "Көсем" ОАК 2.31, 32-р анги

Шударга цагдаагийн түүхийг хүүрнэх Mongolianconnection

1

12

1314 15

4

810

11

95 6 7

2 3ХӨнДлӨнГӨӨР: 1. Сэлэнгэ аймгийн Мандал сумын харьяат Монгол Улсын аварга (үндэсний бөх)6. Бага наснаасаа Монгол орныг сонирхсоор хүслээ биелүүлж Монголоор аялсан Оросын нэрт зураач8. Уртын хэмжээ9. Архийг нэрж гаргасан ундаа10. "Талибан" террорист

М

Н

Р

УЖ

У

Д

ЛИ

МА

п И Т А

АЭ

А

Р

Э

БА

З

А

С

А

Я

Р

А

И

НЖ

А

Ф

А

И

АС

Х

О

Н

А

Э

И

ё

И

Н

Т

Н

ВАТ

ЗС

Ч

Л

ГИ

А

Г

РО

НО

Г

О

“Шопен ба Шарав” төгөлдөр хуурын сонгодог тоглолтХаана: “Чингис хаан” зочид буудалХэзээ: 2018.11.03-ны 17.00 цагтТасалбарын үнэ: ^ 50-60 мянга

АНУ-ын квант сангууд худалдааны алгоритм ноёрхсон дотоодын зах зээлээс гадагш чиглэж эхэллээ. >10

АнУ-ын квант сангууд хилийн чанадад нэвтэрч байна

Корбин сонгуульд ялах нь Их Британийн хөрөнгийн зах зээлд таагүйг Merian Global Investors сан анхааруулав. >10

АНУ-ын шар буурцагны үнэ унасан нь Мексик, Испани, Египет, Тайланд, Иранд ашигтай тусав. >10

Корбигийн болзошгүй ялалт хөрөнгө оруулагчдыг түгшүүлэв

АнУ-ын шар буурцаг тариалагчид Иранд найдвар тавив

Макс СеддонМосквагийн зүүн өмнөдөд

орших агуулахын ажилчид бараа хүргэх үйлчилгээний хатуу цаасан хайрцаг ангилан ялгах, савлаж боох ажил хийж байна.

оху­ын төрийн өмчийн тэр­гүүлэх банк, тус улсын гол зээлдүүлэгч Сбербанк, интернэт хайгуулын манлай Yandex компани өрнөдөөс хоцрохгүйн тулд бараа бүтээгдэхүүн хүргэх үйлчилгээнд хүч хавсарчээ. “орос Amazon” хэмээн өөрсдөө тайлбарлаж буй “Беру” онлайн худалдааны талбараа орос орны 1.1 их наяд рублийн цахим худалдааны зах зээлийг атгаж чадна хэмээн үндэслэн байгуулагч нар нь тооцоолжээ.

Нэг тэрбум ам.долларын өртгөөр байгуулж, өнгөрсөн лхагва гарагаас ажиллуулж эхэлсэн хамтарсан компани Сбербанкны гүйцэтгэх захирал герман грефт чухал ач холбогдолтой. тэрбээр эмнэлгийн

үйлчилгээнээс кибер аюулгүй байдал хүртэлх бүх салбарыг хамарсан “экосистем” үүсгэх замаар төрийн өмчийн банкны үйл ажиллагааг олон төрөл болгох зорилготой.

оху бол Amazon зэрэг дэл­хийн цахим худалдааны аваргууд нэвтэрч хараахан амжаагүй сүүлийн том зах зээлийн нэг. Зах зээл ч асар их ирээдүйтэй. тус улсын жижиглэн худалдааны салбарт эргэлдэж буй мөнгөний дөнгөж гурван хувь нь онлайн худалдаанд ноогддог бол их Британид уг үзүүлэлт 18 хувьтай. Консалтингийн Data Insight компанийн судалгаанаас үзвэл оху­ын цахим худалдааны тэргүүлэх таван компани нийт зах зээлийн ердөө 25 хувийг атгаж байна.

гэхдээ орос хэлээр “Авья” гэсэн утгатай “Беру” компанид хүчирхэг өрсөлдөгч бий. хята­дын цахим худалдааны аварга Alibaba, Yandex­ын өрсөлдөгч

Mail.ru компани хоёр тэрбум ам.долларын хөрөнгөөр Aliex­press Russia хамтарсан компанийг есдүгээр сард байгууллаа. шинэ компани оху­д эдүгээ үйлчилгээ эрхэлж буй Alibaba­гийн одоогийн салбартай нэгдэж шинэ платформ үүсгэх юм. оху­д

хамгийн нийтлэг хэрэглээтэй Mail.ru, Odnoklassniki хэмээх хоёр сайтыг эзэмшигч Mail.ru нь тус улсын сошиал медиа орчинд ноёрхогч байр суурьтай. Чухам уг байр суурь шинэ компанид давуу тал болж чадна хэмээн үүсгэн байгуулагчид нь үзэж байна.

шинэ “Беру” компани Yan­dex, Сбербанк хоёрын илүү өргөн цар хүрээтэй бизнесийн нэг хэсэг ч байж болзошгүй. төрийн өмчийн банк Yandex­ын хяналтын хувьцааг эзэмших гэж буй талаар оху­ын мэдээллийн хоёр ч хэрэгсэл өнгөрсөн долоо

хоногт мэдээлсэн. уг мэдээллээс үүдэн Yandex­ын хувьцааны үнэ Москва, Нью­йоркийн хөрөнгийн биржид бараг хоёр тэрбум ам.доллараар үнээ алдсан юм.

Сбербанк 2009 онд Yandex­ын хувьцааны 25 хувийн арилжаанд хориг тавих эрх бүхий хувьцаа худалдаж авсан юм. хожим гурван жилийн дараа Yandex­ын онлайн төлбөрийн үйлчилгээний Yandex.Money компанийн хувьцааны 75 хувийг мөн худалдаж авсан. Ноён греф Yandex­ын удирдлагад 2014 оноос хойш ажиллаж байна.

Компаниа орхих юм уу эзэм­шиж буй 48 хувийн хувьцаа гаа зарах санаагүй гэдгээ Yandex­ын гүйцэтгэх захирал Аркадий Волож даваа гарагт мэдэгдсэн. гэхдээ “компанийг хөгжүүлж, хөрөнгийн бүтцээ янз бүрээр хуваарилах бүхий л боломжийг тооцоолж буй удирдлагын хүчин чармайлт”­ыг дэмжиж буйгаа ч тэрбээр онцлон дурдсан юм.

Зардлын өсөлт өргөн хэрэглээний барааны үнийг нэмэгдүүлэв

улмаас пүрэв, баасан гарагт hershey, colgate­Palmolive­ын хувьцааны үнэ унасантай зэрэг­цэн бараа бүтээгдэхүүний үнэ өсөж эхэллээ.

үнийн өсөлтөөс үүдэн худал­дан авагчид тодорхой сүлжээ дэлгүүрүүдээр борлогддог хямд төсөр брэндэд шилжиж, ашиг орлогыг улам унагах аюул ч бий болов.

хөрөнгө оруулагчид илүү эмзэг санхүүгийн зах зээлийг

аврахад өргөн хэрэглээний ба­раа бүтээгдэхүүний салбарыг ашиглахаар оролдож буй цаг үед үнэ өсчихлөө. өргөн хэ­рэг лээний бүтээгдэхүүний тэр­гүүлэх хэд хэдэн компанийн үнэ эрс өсөх хандлагатай болж, сүүлийн нэг жилд унасан үнээ бараг бүрэн нөхөөд байгаатай уялдан MScI World consumer Staples индекс гурван хувиар сайжрав.

Мянганыхан дотоодын

Пан Кван ЮкMicrosoft компани баасан гарагт Amazon-ыг гүйцэж түрүүлэн АНУ-д хоёр дахь үнэт компанийн алдраа эргүүлэн авлаа. Amazon-ы хувьцааны үнэ энэ сард 16.3 хувиар унасан нь хоёрдугаар байраа алдах шалтгаан болжээ. Харин Microsoft-ынх мөн хугацаанд ердөө 5.8 хувиар үнээ алджээ. Аравдугаар сард хувьцааны үнэ 3.6 хувиар буурч, зах зээлийн үнэлгээ нь 1.05 их наяд ам.доллар болсон Apple компани нэгдүгээрт явж байна.

Fortnite видео тоглоом хөгжүүлэгч Epic Games компани хаалттай хувьцаат KKK группээс 1.25 тэрбум ам.долларын санхүүжилт татаж хүчээ сэлбэв. Умард Каролинад төвтэй, энэ зуны видео тоглоомын сенсацын гол баатар Epic Games компанийн Unreal Engine платформ нь орчин үеийн олон 3D тоглоомын суурь дэвсгэр юм. Хөрөнгө төвлөрүүлснээр цахим спорт, шууд дамжуулалттай бизнесийн салбарт үйл ажиллагаагаа өргөжүүлж чадна хэмээн тус компани тооцоолж байна.

Геополитикийн эрсдэл ихсэж, АНУ-тай хийж буй худалдаа мухардсанаас БНХАУ-ын юанийн ханш баасан гарагт сүүлийн арван жилд байгаагүйгээр уналаа. Ам.доллартай харьцуулсан оншор юанийн ханш баасан гарагт Азийн арилжаагаар 0.22 хувиар буурч 6.9644 болов. Оншор юанийн ханш санхүүгийн хямралаас хойш тохиолдож байгаагүй суларсныг Bloomberg анхааруулж байна. Вашингтоны тарифыг сөрөхийн тулд Бээжин валютын ханшаа зөнд нь орхиж болзошгүй хэмээн АНУ-ын улстөрчид саяхнаас хардаж эхэлсэнтэй уялдан валютын дайн үүсэх эрсдэл тулгарлаа.

Microsoft Amazon-ыг шахаж АнУ-д хоёрт орох үнэт компани болов

Юанийн ханш үнэмлэхүй уналаа Fortnite хөгжүүлэгч Epic Games 1.25 тэрбум ам.доллар төвлөрүүлэв

Сбербанк, yandex хамтран “орос Аmazon” үүсгэв

Лэйла Аббодханган нийлүүлэх сүлжээнд

түүхий эдийн үнэ өссөнтэй уял­дан дэлхийн өргөн хэрэглээ­ний бүтээгдэхүүний тэргүүлэх үйлдвэрлэгчид саван гаас эхлээд шөл хүртэлх бүх барааныхаа үнийг өсгөж эхэллээ.

АНу­д Procter & gamble, Европт Unilever үнэ өсгөх гэж буйгаа саяхан худалдан авагч нартаа урьдчилан сануулсан. Энэ долоо хоногт гуравдугаар улир лын тайлангаа нийтлэх l’Oreal, Reckitt Benckiser, Kel­logg зэрэг бусад тэргүүлэх групп ч дээрх жишээг дагах гэж байна.

Франц, Бельгийн жижиглэн худалдаачидтай зөрчилдсөний улмаас P&g компани gillette сахлын хутганыхаа, Nestle компани шоко лад, кофе болон өр гөн хэрэглээний бусад олон барааныхаа үнийг буулгаж байлаа. гэтэл эдүгээ чиг хандлага эсрэг зүгт өрнөх болов.

“ихсэж буй инфляц удаан үргэлжлэх шинжтэй”­г Da­none­гийн санхүү хариуцсан гүйцэтгэх захирал Сесил Кабанис өнгөрсөн долоо хоногт болсон хөрөнгө оруулагчдын уулзалтан дээр анхааруулсан юм. evian ус, Activia йогурт үйлдвэрлэдэг, Парист төвтэй тус компани ч үнээ өсгөхөөр төлөвлөжээ.

Зах зээлд бараа бүтээг­дэхүүний үнэ өсөх хандлагатай болсон нь дэлхий нийтийг хамарсан урт хугацааны инфляц үргэлжилж, айл өрхийн санхүүд нэмэлт дарамт учрах гэж буйг ёрлож байна.

Сүүлийн улирлын тайлан сул үзүүлэлттэй гарч, орлого буусны

шинэ компаниудын бараа бүтээгдэхүүн сонирхдог болж, масс зах зээлд брэнд үүсгэх хүчирхэг хэрэгсэл байсан телевизийн хүчин чадал суларч буй нь ч сэтгэл зовоож эхлэв. Amazon­ы зүгээс шахалт ихсэж, Aldi, lidl зэрэг хямд үнийн сүлжээ дэлгүүрүүд хүч түрж буйгаас шалтгаалан жижиг­лэн худалдаач нар худалдан авагч дадаа илүү өндөр үнэ тулгах дургүй. гэсэн хэдий ч ихэссээр байгаа зардал, валютын ханшийн өөрч лөлтийн улмаас өргөн хэрэг лээний барааны хэд хэдэн компани зарим чухал бүтээг дэхүүнийхээ үнийг өсгөхөөс аргагүй болов.

Pampers, Tampax, fairy liquid зэрэг брэнд эзэмшигч P&g ком пани гэр ахуй, амны хөндийн болон хувийн ариун цэврийн бүтээгдэхүүнийхээ үнийг АНу­д 5­10 хувь хүртэл өсгө хөөр төлөвлөж байна. Nes­tle компани савалгаа, тээврийн зардал нэмэгдсэнээс шалтгаалан лонхолсон усныхаа үнийг АНу­д өсгөв.

АНу­д өдөр тутмын хэрэг­лээний барааны үнэ нийтдээ тодорхой хэмжээгээр өссөн. Nielsen­ий судалгаагаар гал тогооны ороолт мөнгөн цаас, тос нэвчдэггүй боодлын цаас, нялхсын жийрэг даавуу таван хувиар үнэд оржээ. гал тогоо­ны угаалгын бодис, угаалга зөөлрүүлэгч, цайруулагч боди­сын үнэ гурав хүрэхгүй хувиар өсөв. харин цайны шүүл түүр цаас, индүүдлэгийн хэрэг сэл, сальфетка зэрэг зарим бүтээг дэ хүүний үнэ хямдарсан байна.

АнУ-д өргөн хэрэглээний бараа бүтээгдэхүүний үнийн өөрчлөлт(Есдүгээр сарын эцсийн байдлаар ширхэгийн дундаж үнийн өөрчлөлт)

Нялхсын живх

Аяга сав угаах шингэн

Хүнсний уут, сав

Цаас/хуванцар

Эмэгтэйчүүдийн ариун цэврийн хэрэгсэл

Цэвэрлэгээний бодис

Угаалгын нунтаг, шингэн

-1 0 1 2 3

BBM©

Робин ВиглсуортНью йоркийн Schonfeld Stra­

tegic Advisors хедж сангийн групп худалдааны алгоритм ноёрхож өрсөлдөхөд хүчир болсоор байгаа АНу­ын зах зээлээс бизнесээ гадагш Европ, Азид тэлэхээр төлөвлөж байна.

Schonfeld Strategic Advisors нь “квант” (тайлбар: quantita­tive) буюу компьютерын хүчин чадалд тулгуурлаж системтэй хөрөнгө оруулалт хийдэг сан юм. Renaissance Technologies салхийг нь хагалснаас хойш үй олон дагалдан дууриагч шинээр төрж, активын уламжлалт менежерүүд бизнесийн арга технологио хуулбарлах болсны ачаар квант сан сүүлийн хэдэн жилд асар олширсон.

шинэ чиг хандлагатай уялдан АНу­ын санхүүгийн зах зээл шалихгүй өчүүхэн боломжийг хүртэл тэр дор нь ашигладаг худалдааны алгоритм хоорондын өрсөлдөөн болж хувирлаа гэсэн гомдол ч ихсэв. Цагтаа тоо томшгүй байсан алдааг эдүгээ тооцоолох машины хү чин чада лд суурилсан арилжаачдын арми агшин зуур залруулдаг болсныг “квантууд” тайлбарлав.

АНУ-ын квант сангууд хилийн чанадад нэвтэрч байна

Крис ФладBrexit­тэй холбоотой Кон­

серватив намын дотоод зөрчил хурцадсаар. Зөрчил хурцадсан нь их Британийн бүх нийтийн сонгуулийг хуга цаанаас нь өмнө явуулж, Даунинг Стритээс тереза Мэйг зайлуулан, оронд нь хөдөлмөрийн намын удирдагч Жереми Корбин тодроход хүргэж болзошгүй.

Грегори Мейерхятадтай өрнүүлж буй

ху дал дааны дайнаас болж шар буурцгаа борлуулахад хүндрэлтэй тулгарсан америк фермерүүдэд тусламжийн гараа сунгагч нь иран болох нөхцөл үүслээ.

Ерөнхийлөгч Дона льд трамп хориг тавихын өмнө, исламын бүгд найрамдах улс шар буурцгийг АНу­аас асар ихээр импортолжээ. АНу­ын хөдөө Аж Ахуйн Яамны статистикаас үзвэл есдүгээр сард Миссисипийн үр тарианы агуулахуудаас 335 мянган тонн ургац иран руу ачигджээ. ираны импорт Европын олон орныхоос даваад байна.

Энэхүү ер бусын тээвэр олон шалтгаантай. Дэлхийн шар буурцгийн гол импортлогч БНхАу долдугаар сард хариу арга хэмжээ болгон АНу­ын ний лүүлэлтэд өндөр татвар тог­тоосон. хариу арга хэмжээтэй зэрэгцэн хятадууд тосны ургамал худалдан авах болсноос

шалтгаалж Чикагогийн биржид шар буурцгийн үнэ 20 хувь унажээ.

Ноён трамп АНу­ыг цөмийн хэлэлцээрээс гаргасантай уял­дан ираны газрын тосонд тавьсан Вашингтоны хориг арваннэгдүгээр сарын 4­нөөс дахин үйлчилж эхэлнэ. “Стра­тегийн таваарын хомсдлоос сэргийлэн” иран улс үр тариа, шар буурцгийн аюулгүйн нөөц бэлдэж авсныг тегераны хүнсний эксперт Мани Жамшиди өгүүлж байлаа.

АНу­ын шар буурцагны үнэ унасан явдлыг Мексик, испани, Египет, тайланд, иран овжин ашиглаж чадлаа. үнэ уналтын ачаар АНу­ын шар буурцаг өмнөд Америкаас оруулдаг ижил таваарынхтай харьцуулахад тонн нь 50 еврогоор хямд туссаныг ираны тосны ургамлын үйлд­вэрлэлийн холбооны нарийн бичгийн дарга Акбар Себгати тайлбарласан юм.

“АНу­ынх уу, өөр улсынх уу

гэдэг нь бидэнд хамаагүй. гол нь бид хямд үйлдвэрлэгчээс таваар худалдан авсан. улс төр үүнд падгүй” хэмээн ноён Себгати ярьж байв.

АНу, БНхАу­ын хооронд өрнөж буй худалдааны дайн­тай холбогдуулан тэрбээр: “Дэлхийн худалдаанд шинэ шийд вэр гарах болгонд бид эх

орныхоо төлөө боломж бүрийг ашиг лах ёстой” хэмээн өгүүлсэн юм.

олон улсын үр тарианы зах зээлд одоогоор жижигт

тооцогдож буй ираны импортын өсөх ирээдүй сайн. тус улс энэ онд 2.6 сая тонн шар буурцаг импортолжээ. ираны тахиа шувууны аж ахуй эрдэнэ шиш, арвай, буудай, шар буурцгийн орц бүхий тэжээл шаарддагийн заримыг импортоор авдаг.

АНу­ын хөдөө аж ахуйн бүтээгдэхүүнийг иранд бор­луулахыг бүр 2015 онд олон улсын хориг тавигдах эхний шатнаас өмнө зөвшөөрсөн. Ноён трампаас наймдугаар сард оноосон хоригт автомашин, алт болон бусад металлын худалдаа орж байгаа ч хөдөө аж ахуйн бүтээг дэхүүнийг хамруулаагүй юм.

тариф тогтоож худалдаа буу­рахаас өмнө АНу­аас БНхАу­д нийлүүлдэг шар буурцаг 12 тэрбум ам.доллараар хэмжигдэж байв. БНхАу гахай, тахианы фермүүддээ дотоодоос гаралтай уурагт тэжээл нийлүүлдэг болсны зэрэгцээ Бразилаас үр тариа худалдан авч байна.

Корбигийн болзошгүй ялалт хөрөнгө оруулагчдыг түгшээв

АНУ-ын шар буурцаг тариалагчид Иранд найдвар тавив

хэмээн тэрбээр анхааруулав. хөдөлмөрийн намын ирээ­

дүйн засгийн газар орлого ихтэй хүмүүс, хувийн хөрөнгөд илүү өндөр татвар оноогоод эхэл­бэл эд баялаг, хадгаламжийн үйлд вэрлэлийн өсөлт зогсож “материал баялгийн гачигдал” нүүрлэх аюултайг ноён Бакстон тайлбарлав.

Энэ оны эцсээс өмнө бүх ний­тийн сонгууль болох магад лал найман хувьтай хэмээн бооцооны ladbrokes компани тооцоолжээ. Байнгын Парламентын хуулиар дараагийн сонгууль бүр 2022 онд болох ёстой ч тус компанийн тооцоогоор ирэх 2019 онд сонгууль явуулах магадлал 50 хувьтай байгаа юм.

Корбины засгийн газар үүсэх магадлал бий эсэхийг үйлч­лүүлэгч нар нь асуудаг болсныг дэлхийн хамгийн аварга сан – BlackRock­ын портфолио менежер руперт харрисан ярьж байв.

“Корбины засгийн газраас учруулж болзошгүй эрсдлээс хөрөнгө оруулагчид туйлын

болгоомжилдог. Ялангуяа сүү­лийн жилүүдэд эрс буурсан компанийн татварыг эргүүлээд өсгөх вий хэмээн түгшиж байгаа. татвар өсөх нь хөрөнгийн зах зээлд яах аргагүй сөрөг үр дагавартай” хэмээн менежер тайлбарлав.

хөдөлмөрийн нам их Британийн төмөр зам, ус, эрчим хүчний компаниуд, мөн шуудангийн Royal Mail­ыг эргүүлээд улсын мэдэлд авахаар амласан. Энэ их хөрөнгө эргээд засгийн газрын мэдэлд орох цагт хөрөнгө оруулагчид нь бизнесийн нөхөн төлбөрөө бүрэн авч чадахгүй ч байж мэднэ хэмээн тус нам тайлбарладаг.

“Дутуу нөхөн төлбөр хөдөл­мөрийн намын засгийн газрыг шүүхтэй маргалдуулах нь бага хэрэг. усны компаниуд, төмөр замын фрэнчайзыг эргүүлж улсын мэдэлд авах цагт хөрөнгө оруулагч нар л хүнд байдалд орно” хэмээн ноён харрисан өгүүлэв. тэрбээр Жорж осборныг нэгдсэн вант

ВВМ©

үүссэн нөхцөл Schonfeld­д бизнесээ гадагш тэлэх шалтгаан болжээ. тус сан энэ оны эхээр Азид ажилладаг folger hill хэмээх өрсөлдөгч хедж санг өөртөө нэгтгэсэн. Мөн оны эцэс гэхэд лондонд шинэ оффис байгуулахаар төлөвлөж байна. Эдүгээ 20 хувьтай байгаа АНу­ын бус бизнесээ тус сан ирэх хоёр жилд 35 хувьд хүргэнэ.

“хилийн чанадын зарим зах зээл хөгжлөөр сул, тэргүүлж зам гаргах боломж сайтай”­г Schonfeld­ийн хөрөнгө оруулалт хариуцсан захирал райан толкин тайлбарлав. төрөл бүрийн квант сангууд лавтайяа 1.5 их наяд ам.долларын хөрөнгө эрхлэн хөтөлж байгааг Morgan Stan­ley жилийн өмнө тооцоолсон юм. Биржийн хувьцаа бүхий хөрөнгө оруулалтын сангууд бусад пассив сангуудын хамтаар АНу­ын үнэт цаасны арилжааны 90 хувийг эзэлж байгааг JPMorgan илрүүллээ.

“АНу­д боломж бүрийг маш олон ухаант хүн яг анаад сууж байгаа”­г анхааруулсан ноён толкин шинэ боломж удаан үргэлжлэхгүйг анхаа­руулав. ийм ч учраас порт­фолиогийнхоо бүтцийг олон

төрөл болгох нь эрсдэлийг харгалзан үзэж ашиг орлогоо өсгөхөд тустай хэмээн захирал үзэж байна.

Schonfeld нь мөнгийг янз бүр санд хуваарилдаг “олон үүрэгтэй менежер” бө гөөд үндэслэгч Стивен шон­фелдынхээс гадна бусад өөр бусад хөрөнгө оруулагчдын хоёр тэрбум орчим ам.долларын хөрөнгийг эрхлэн хөтөлдөг. өөрийнх нь менежментэд хамаатай нийт хөрөнгийн тодорхой тоо хэмжээг хэлэхээс тус сан татгалзсан ч урт, богино хугацааны хүү, хөшүүргийг нийлүүлж тооцох тохиолдолд 26 тэрбум ам.долларын зах зээл болдог хэмээн тайлбарлав. уг хөрөнгийн 70 орчим хувь нь квант хөрөнгө оруулалтынх.

Нью йоркийн хедж сангийн үйл ажиллагаа сүүлийн жилүүдэд эрчимтэй тэллээ. Schonfeld­ын ажилтны тоо энэ онд 25 хувиар өссөн юм. Есдүгээр сарын байдлаар Schonfeld дэлхий даяар 500 хүн ажиллуулж байв. Ажилтны тоо 2019 онд ч энэ жилийнхтэй адил эрчтэй өснө хэмээн тус сан тооцоолжээ.

Төрөл бүрийн квант сангууд лавтайяа 1.5 их наяд ам.долларын хөрөнгө эрхлэн хөтөлж байгааг Morgan Stanley жилийн өмнө тооцоолсон юм.

Компанийг улсын мэдэлд

шилжүүлэх, нэгтгэх,

үнэт цаасыг ажилчдад

хуваарилах ноён Корбины санаа сангийн

менежерүүдийг айлгаж байна.

ВВМ©

улсын сангийн сайд байх үед аппаратынх нь тэргүүн байсан юм.

их Британийн компаниудыг гадаадын худалдан авагч худалдан авахад хөдөлмөрийн намын засгийн газар хязгаарлалт тогтоочихвол нэгдэх, худалдан авах ажиллагаа өрнөхөд ч бэрхшээлтэй болно хэмээн ноён Бакстон үзлээ.

Brexit­ээс үүдэлтэй бүрхэг нөхцөл, Корбины болзошгүй ялалт их Британийн хөрөнгийн зах зээлийг дэлхийн сангийн менежерүүдэд сонирхолгүй болгосныг Bank of America Mer­ril lynch­ээс оны эхээр явуулсан судалгаа харууллаа. хожим Европын холбоотой тохиролцож чадсаны дараа баргар нөхцөл үл ялиг багассан юм.

Сүүлд явуулсан санал асуул­гаас үзвэл сонгогчид Консер ватив намыг хөдөлмөрийн намаас илүүд үзсэн хэвээр бай гаа. гэхдээ сонгогчдын уур амьсгал гэнэт хувирдгийг хө­рөнгийн менежерүүд анхааруулсаар.

их Британийн эдийн засгийг шинэчлэх ноён Корбины эрс төлөвлөгөөг дэмждэг хүн Ситид (тайлбар: лондон дахь санхүүгийн төв) цөөн. хөрөнгө оруулалтын менежерүүдийн дийлэнх нь хөдөлмөрийн намын байр сууринаас цэрвэдэг.

Корбин сонгуульд ялах нь их Британийн хөрөнгийн зах зээлд таагүй хэрэг хэмээн нэгдсэн вант

улсад төвтэй, 34.6 тэрбум фунт стерлингийн хөрөнгө захиран зарцуулагч Merian global Inves­tors сангийн гүйцэтгэх захирал ричард Бакстон үзэж байна.

“Компаниудын татварыг ихэс­гэх санаа дангаараа л сөрөг үр дагавартай. Банкуудын тат­варыг компаниудын татвартай зэрэгцүүлэн өсгөх гээд байгаа нь зах зээлд үнэ өртөгтэй тусна”

ВВМ©

хэрэгжүүлж буй алт худалдан авалтын бодлого зэрэг нь валютын нөөцийг нэмэгдүүлнэ. үүнээс үзэхэд валютын нөөцийг нэмэгдүүлэх бодлого нь төв банкнаас илүү Засгийн газраас хамаарч байна. Яагаад гэвэл нийлүүлэлттэй холбоотой асуудлыг мөнгөний бодлогоор зохицуулах боломжгүй. харин Засгийн газар төсвөөр дамжуулан эдийн засгийн өсөлтийг хязгаарлаж байдаг асуудлуудыг шийдсэнээр валютын урсгалыг бий болгоно. Мөн экспортлогч аж ахуйн нэгжүүдээ дэмжсэнээр экпортын орлого нэмэгдэнэ. Эдгээр арга хэмжээг авч байж валютын нөөцийг нэмэгдүүлэх боломжтой.

-2019 оны мөнгөний бод-логыг хэрэгжүүлэхэд тулгарах гол эрсдэл юу байх бол?

­өнгөрсөн хугацаанд үүссэн хямрал өрхийн өрийн түвшин нэмэгдэхэд нөлөөлсөн. Мөн өмнө нь гадаад зах зээл тодорхой бус байдаг байсан бол одоо маш хурдацтай хувьсан өөрчлөгддөг болсон байна. үүнийг өмнө нь

валютын урсгалыг хянах боломжгүй.

Нөгөөтэйгүүр Монголбанк валютын урсгалыг хянахыг дэмждэггүй. Мөн томоохон төслүүдийн дансыг төв банкинд байршуулах гэсэн заалт бий. Энэ нь экспортын орлогод хяналт тавих гэх мэтээр зөв санаа боловч хэрэгжүүлж байгаа аргын хувьд буруу юм.

Мөн “оюутолгой”­той бай­гуул сан хөрөнгө оруулалтын гэрээнд тухайн компани валютын дансаа гадаадад байр шуулж болно, Монгол дахь дансны хамгийн дээд хэмжээ тийм байна гэх мэт тодорхой хязгаарлалтууд бий. Энэ утгаараа хөрөнгө оруулалтын гэрээтэй зөрчилдөх магадлалтай. түүнчлэн “оюу­толгой” Монголбанкинд дансаа байршууллаа гэхэд монголд валютын урсгал орж ирсэн ч зээлийн төлбөр, тоног төхөөрөмжийн худалдан авалт гэх мэтээр буцаад гарах болно. иймд төв банкинд дансаа байршуулах нь тийм ч оновчтой хувилбар биш. харин үүний оронд хөрөнгө оруулагчтайгаа яриа хэлэлцээр хийж, илүү оновчтой арга олж болно. тухайлбал, арилжааны банкинд мөнгөө байршуулан 2­3 жилийн хугацаанд түүнийгээ тог т вор той ха д га ла а д , дараагаар нь Монголбанкинд байршуулж болох юм. хэрэв ингэвэл валютын урсгалаа ч нэмэгдүүлэх боломтой юм.

-2019 оны төсвийн төсөөл-лөөр “Оюутолгой”-н хөрөнгө оруулалт нэг тэрбум гаруй ам.доллар байна. Энэ нь Монгол Улсын валютын зах зээлд хэр их нөлөөлөх бол?

­“оюутолгой” томоохон экс порт логч учраас валютын зах зээлд нөлөө үзүүлэх нь мэдээж. өнгөрсөн жилүүдэд “оюутолгой” банкаар дамжуу­лахгүйгээр худалдан авалт хийсэн тохиолдол гарч байсан. Энэ утгаараа валютын зохицуулалтын тухай хууль тусгаж буй нэг бүлэг заалт нь валютын захтай холбогдож байгаа юм. үүнийг валютын захад үр ашигтай ажиллах эрх зүйн зохицуулалт хийхийн тулд хуулинд оруулсан. харин хуулиар ямар нэгэн хориг тавих гэсэн зүйл биш. хэрэв том дүнтэй валютын урсгал орох, гарах үед савлагаа үүсвэл Монголбанк үүнийг интервэнцээрээ зохицуулах болно.

2018.10.29, ДАВАА ~ №212 (1011)

Эдийн засаг

11

ЗГМ ТОВЧХОН

АНУ-ын доллар 2566

Евро 2,923.93

Японы иен 22.83

ОХУ-ын рубль 39.02

БНХАУ-ын юань 368.97

БНСУ-ын вон 2.25

ВАЛЮТыН ХАНШ

» АРИлЖАА

22Компани. Монголын хөрөнгийн бирж баасан гарагт 22 компанийн 158,771 ширхэг хувьцаа арилжлаа. Энэ өдөр найман компанийн хувьцааны ханш өссөн бол 11 компанийнх буурч, гурван компанийн ханш тогтвортой байлаа.

» ТҮҮХИЙ ЭД

1,233Ам.доллар. Алтны спот ханш 0.11 хувиар өсч, 1,233 ам.доллар болжээ. » УРГАц ХУРААлТ

85.1Хувь. Баасан гарагийн байдлаар улсын хэмжээнд ургац хураалтын явц 85.1 хувьтай байна. Энэ нь үр тарианы 87.4, төмс, хүнсний ногооны 99.9, тэжээлийн 80.6 хувийг тус тус хураагаад буй юм. » КоМПАнИ

758Сая ам.доллар. 2018 оны эхний III улиралд Twitter компанийн орлого 15 хувиар өсчээ. Ингэснээр орлого нь 758 сая ам.долларт хүрсэн бөгөөд үүнд тус компанийн зар сурталчилгааны орлого өссөн нь нөлөөлсөн байна.

» ХӨРӨнГӨ оРУУлАлТГерманы хамтын ажиллагааны нийгэмлэгийн ЭТИС хөтөлбөрийн хүрээнд Баянхонгор аймагт аялал жуулчлалыг хөгжүүлэх чиглэлд 30 мянган еврогийн хөрөнгө оруулалт хийхээр болжээ.

ЗАСгийН гАЗрыН МЭДЭЭ СоНиН

Монголбанкны Мөнгөний бодлогын хорооны гишүүн Ц.Мөнхбаяртай ирэх оны төсвийн орлого болон мөнгөний бодлогын талаар ярилцлаа. Тэрбээр валютын зохицуулалтын тухай хуулийг хэлэлцэж байгаа ч Монголбанк валютын урсгалыг хянахыг дэмжихгүй гэлээ. Мөн ирэх оны мөнгөний бодлогыг хэрэгжүүлэхэд цалингийн болоод хөрөнгө оруулалтын өсөлт инфляц үүсгэж болзошгүйг онцолж байсан юм.

-2019 онд Монгол Улсын эдийн засгийг 5-8 хувиар өснө гэж мөнгөний бодлогод тусгажээ. Ийм үзүүлэлтэд хүрэх бодит боломж бий юу. Мөн мөнгөний бодлого сангийн бодлоготой хэр уялдах бол?

­Бидний тооцоогоор эдийн засгийн өсөлт 5­8 хувьд хүрэх боломж бий. Монголбанк төдийгүй олон улсын санхүүгийн байгууллагууд ч Монгол улсын эдийн засгийн өсөлтийг ирэх онд зургаагаас дээш хувьтай байна хэмээн төсөөлж байгаа. 2019 оны мөнгөний бодлогыг боловсруулахдаа гурван асуудалд түлхүү анхаарал хандуулсан. Нэгдүгээрт, инфляц, валютын ханш, макро зохистой бодлого гэх мэт мөнгөний бодлогын асуудал багтаж байгаа. хоёрдугаарт, банкны хөрөнгийг хэрхэн нэмэгдүүлэх, хяналт шалгалтыг яаж илүү боловсронгуй болгох вэ зэрэг санхүүгийн тогтвортой байдлыг хамгаалах тухай асуудал тусгагдсан. харин гуравдугаарт, санхүүгийн дэд бүтэц болоод эрх зүйн орчныг хэрхэн сайжруулахад анхаарна. гэхдээ ирэх оны эдийн засгийн өсөлт нааштай байх ч гадаад орчны эрсдэлүүд ч мөн бий. Мөн дотоодын эдийн засгийн тогтвортой байдлыг хадгалахын тулд зарим чиглэлийн бодлогыг тууштай хэрэгжүүлэх шаардлага байна. харин төсвийн бодлогод

хэт өөдрөг төсөөлсөн нэг зүйл нь төсвийн орлого. үүнд хүрч чадна гэх боловч нөгөөтэйгүүр манай улсын эдийн засгийн потенциал хязгаарлагдмал шүү дээ.

-Мөн дунд хугацаанд валю-тын нөөцийг 6.5 тэрбум ам.долларт хүргэнэ гэсэн зорилт байна. Үүнд хүрэх ямар боломж байгаа бол?

­Валютын нөөцийг ганц арга хэмжээ аваад, богино хугацаанд нэмэгдүүлэх боломжгүй. харин санхүүгийн урсгал буюу гаднаас орж ирж буй шууд хөрөнгө оруулалт, улсын урсгал тэнцлийн ашиг болоод Монголбанкнаас

даяарчлал хэмээн ярьдаг байсан ч өнөөдөр бүсчлэл хэмээн ярьж байна. Энэ мэтээр гадаад зах зээл дэх эрсдэлүүд байна. харин дотоод зах зээлд төсвийн нөлөө бий. түүнчлэн цалин болоод хөрөнгө оруулалтын өсөлт нь эрэлтийг өдөөж, инфляц бий болгож магадгүй.

-Валютын зохицуулалтын тухай хуулийг хэлэлцэж эхэлснээс хойш Монголбанк валютын урсгалыг хянах нь гэсэн шүүмжлэл гарсан. Төв банкинд ийм боломж бий юу?

­Валютын зохицуулалтын тухай хуульд макро зохистой бодлого хэрэгжүүлэх болон тогтвортой байдлыг хад­галах зорилгоор арилжаа, гүйлгээнд хяналт тавих, төв банкинд томоохон стратегийн төслүүдийн дансыг байршуулах гэсэн хоёр заалт бий. Бид энэ хоёр заалтын тухай л яриад байгаа юм. Манай улс валютын ханшийн уян хатан дэглэмтэйгээс гадна инфляцыг онилсон мөнгөний бодлого хэрэгжүүлдэг. тийм болохоор

Монголбанк валютын урсгалыг хянахыг дэмжихгүйВалютын нөөцийг нэмэгдүүлэх бодлого нь төв банкнаас илүү ЗГ­аас хамаарч байна

ЗГМ©

Ч.Баатар ЗГМ

Том дүнтэй валютын урсгал орох, гарах үед савлагаа үүсвэл Монголбанк интервэн цээрээ зохицуулна.

Төв банкинд дансаа

байршуулах нь тийм ч оновчтой

хувилбар биш

Огноо: 2018 оны 10 дүгээр сарын 26-ны өдөр Тендер шалгаруулалтын нэр: X-MET8000 EXPERT Зөөврийн багаж нийлүүлэхТендер шалгаруулалтын дугаар: МС-2018/125

“ДЦС-4” ТӨХК нь эрх бүхий тендерт оролцогчдоос “X-MET8000 EXPERT Зөөврийн багаж” нийлүүлэх тухай цахим тендер ирүүлэхийг урьж байна.

Энэхүү тендер шалгаруулалт нь цахим худалдан авах ажиллагааны системээр зарлагдаж байгаа цахим тендер тул www.tender.gov.mn хаягаар орж дэлгэрэнгүй мэдээлэл болон цахим тендерийн баримт бичгийг үнэ төлбөргүйгээр татан авна уу.

Тендерт оролцогч нь тендер илгээхийн өмнө 50.000 /тавин мянга/ төгрөгийг цахим систем ашиглан төлсөн байх ёстой.

Тендер нь түүнийг нээсэн өдрөөс эхлэн 45 хоногийн дотор хүчинтэй байна. Тендерт оролцогч нь санхүүгийн болон туршлагын дараах шаардлагыг хангасан байна.

Үүнд: 1. Борлуулалтын хэмжээ: Сүүлийн 2 жилийн жил бүрийн борлуулалтын орлого нь санал

болгож буй үнийн дүнгээс багагүй байна.,2016, 2017 он тус бүрээр2. Түргэн хөрвөх чадвартай хөрөнгө болон авах боломжтой зээлийн хэмжээ: Тендерт санал

болгож буй үнийн дүнгийн 100-аас багагүй байна. 3. Сүүлийн 2 жилд хэрэгжүүлсэн ижил төстэй ажлын өртөг: Ижил төстэй ажил гэрээгээр

гүйцэтгэсэн туршлагын мэдээлэл ирүүлэх жилийн тоо: 2016, 2017 он тус бүрээр /нотлох баримтын хамт/ сүүлийн 2 жилийн дүн Тендерт санал болгож буй үнийн дүнгээс багагүй үнийн дүнтэй ижил төстэй гэрээт ажил гүйцэтгэсэн байна.

Тендерийн хамт тендерт санал болгосон үнийн дүнгийн 2%-тай тэнцэх дүнтэй тендерийн баталгаа ирүүлнэ.

Засгийн газрын бондоор ирүүлсэн тендерийн баталгааг хүлээн зөвшөөрнө. Тендерийг 2018 оны 11 дугаар сарын 28-ны өдрийн 10.00 цагаас өмнө цахим системээр

илгээх ба нээлтэд оролцох хүсэлтэй тендерт оролцогчдыг байлцуулан тендерийг 2018 оны 11 дугаар сарын 28-ны өдрийн 10 цаг 30 минутад нээнэ.

Гадаадын этгээд тендер ирүүлэх эрхгүй. Монгол улсын гарал үүсэлтэй бараанд давуу эрх тооцохгүй. Сонирхсон этгээд бусад мэдээллийг доорх хаягаар авч болно.

Улаанбаатар хот, Баянгол дүүрэг, 20 дугаар хороо, Эрчим хүчний гудамж, “ДцС-4” ТӨХК-ийн захиргааны байр, 3 дугаар давхар, 312, 313 тоот өрөө Худалдан авах ажиллагааны хэлтэс Утас

7018-1309, 7000-1357, 7017-1357, Факс 7018-1309 7000-1357

ТЕнДЕРИЙн УРИлГАУУЛ УУРХАй

АяЛАЛ жУУЛЧЛАЛ

Terracom: япон, БНСУ-ын хэрэглэгчидтэй нүүрсний гэрээ байгуулсан

Монголд ирж буй жуулчдын дийлэнх нь БНХАУ, БНСУ-ын иргэд байна

Монгол дахь “Баруун ноён уул” коксжих нүүрсний ордод олборлолт хийж буй Terracom компани Япон болон БНСу­ын хэрэглэгчидтэй урьдчилан худалдан авах гэрээ байгуулсан талаараа санхүүгийн тайландаа

дурдсан байна. тус компани өнгөрсөн зургадугаар сард дууссан санхүүгийн жилд “Баруун ноён уул” ордоос 910 гаруй мянган тонн нүүрс борлуулсан юм. харин одоогоор монгол дахь орддоо нэмэлт хайгуул хийн олборлолтынхоо хэмжээг нэг жилд гурван сая тонн болгохоор зорьж байгаа ажээ.

тус компани нь Австралид Blair Athol уурхайг, Монголд өмнөговь аймаг дахь Баруун Ноён уул, huvguun east, Mid­go­bi зэрэг уурхайнуудын тусгай зөвшөөрлийг эзэмшиж буй. Мөн баасан гарагт Австралийн хөрөнгийн биржид Terracom­ийн хувьцааны ханш 5.3 хувиар буурч, 0.54 австрали долларт хүрээд байна.

Энэ оны эхний есөн сарын байдлаар монголд ирсэн жуулч­дын тоо өмнөх оны мөн үеэс 10.8 хувиар өсч, 431 мянгад хүрсэн байна. 5­9 дүгээр сарын хооронд монголыг зорих жуулчдын урсгал эрс нэмэгддэг. харин энэ урсгал хүйтний улиралд хумигддаг. үүнд нь дан ганц цаг агаарын байдал

бус дэд бүтцийн асуудал, жуулчны баазуудын үйл ажиллагаа зогсдог гэх мэт шалтгаан голлон нөлөөлж, орон нутгийг зорих жуулчдын тоо цөөрдгийг салбарынхан мэдээлж байсан юм. иймд жуулчдын идэвх бага улиралд “Бүргэдийн баяр”, “талын түмэн адуу” гэх мэт гадаадын сэтгүүлч, аялагчдын анхаарлыг татах арга хэмжээ зохион байгуулдаг хэмээн “Жуулчин” компани мэдээлсэн. тухайлбал, өмнөх жилийн

“Бүргэдийн баяр”­ыг сонирхохоор 1000 гаруй жуулчин онгоцны тасалбар захиалсныг салбарын яам онцоллоо. түүнчлэн Монгол улсад ирж буй жуулчдын 30 гаруй хувийг БНхАу­ын иргэд бүрдүүлдэг байна. харин 2018 оны эхний есөн сарын байдлаар монголд ирсэн жуулчдын тоо­гоороо БНСу БНхАу­ын дараа бичигджээ. ингэснээр БНСу­аас хүлээн авсан жуулчдын тоо өмнөх оныхоос 33 хувиар өсжээ.

Т.Элиса Шинжээч

Б.ДашнямШинжээч

12 ЗАСгийН гАЗрыН МЭДЭЭ СоНиН 2018.10.29, ДАВАА ~ №212 (1011)

Эдийн засаг

shANghAi coMPosiTe

hANg seNg kosPis&P 500 ToPiXDoW JoNes FTse 100 Nikkei 225

0.19%0.77%

1.75%1.23%0.37%

0.92%1.19% 1.73%

Хятадын жижиг хотууд ч хөгжлөөс хоцрохгүйг хичээж байна

Алс Америк тивийн хүн орхоодойг нутаг­шуулан, өөрсдийн брэнд болгожээ

Мантууг хүртэл брэнд болгож буй энэ дүүргийн жишээ жижиг чулуугаар томыг хөдөлгөж буйн бодит илрэл. Цаашлаад олон жилийн турш уул уурхайн бус бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлийг дэмжиж, орон нутгийн онцлогийг тусгасан жижиг, дунд үйлдвэрлэл хөгжүүлнэ хэмээн байнга ярьдаг бидэнд нэгийг бодогдуулах буй за.

хийж, бүтээе л гэвэл юмханаар ч юм хийж, баялаг бүтээж болохыг хятадын энэ жижигхэн дүүр гийн түүх бидэнд харуулж байна. тэд бидэнд онцгойроод байх олигтой зүйл байхгүй хэмээн зүгээр суусангүй. өндөр үнэтэй, өрсөлдөх чадвартай бүтээгдэхүүнийг хүртэл хилийн чанадаас авчраад, орлого олж байна. Бас хэний ч санаанд оромгүй зүйлийг хэнд ч гологдохооргүй болтол нь үйлдвэрлэж чадаж байна.

гэтэл бид хосгүй түүх соёлтой хэмээн чээжээ дэлдэх атлаа үүнийг агуулсан, дэлхийн төдийгүй дотоодын зах зээлд амжилт олсон бүтээгдэхүүн

үйлдвэрлэж байгаа юм алга. уг нь манай аймаг бүрт өөрсдийн онцлог, давуу талаа түшиглэсэн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх асар их бололцоо бий. Наанадаж л ноос ноолууран эдлэл, эсгий урлалаас эхлээд бяслаг, Дарьганга хийцийн алт мөнгөн гоёл, Архангайн ааруул цагаан идээ, Сэлэнгийн зөгийн бал гээд зөвхөн дотоодын хэрэг лэгчдээр зогсохгүй олон улсад брэнд болохуйц бүтээг­дэхүүн үйлдвэрлэж болно. гэвч чанар, стандарт, сав баглаа боодлын хувьд олон улсад танигдахуйц бүтээгдэхүүн үнэн­дээ орон нутагт алга байгаа нь үнэн.

улс орнууд цаашлаад аймаг дүүргүүд хүртэл өөрсдийн өв соёл, бусдаас ялгарах язгуур мөн чанараа таниулахаар хэдийн өрсөлдөж эхлээд байна. Дэлхийн зах зээлийг том хэмжээний супермаркет гэж үзвэл үүний лангуун дээр нь тавих өвөрмөц, содон бүтээгдэхүүн ноолуурыг эс тооцвол өнөө хэр Монгол улсад алга байгаа нь ичмээр. гэтэл нэг улсын захын жижиг дүүрэг ийм хөгжлийн бодлогоо тодорхойлон, хэдийн урагшилж явна. тэд хилийн чанадад экспортолно, тэрбум тэрбумаар орлого олно хэмээн чээж тооцоо хийж, том дуугарсангүй. харин эхлээд дотоодын зах зээлийн тодорхой хувийг хангана, дараа нь экспортлохыг хүсэж байна хэмээн даруухан хэлэх аж.

учир нь сүүлийн 10 гаруй жилийн эдийн засгийн өсөлтийн үр шимийг тус улсын иргэд хүртэж, хөрөнгөжиж, хөлжсөн. Энэ улс дэлхийн хамгийн олон чинээлэг иргэнтэй, манай гарагийн томоохон хэрэглэгч, худалдан авагч болчихоод байгаа.

◄1үүнээс өмнө энэ хэсэг газар

хэдэн хүнд үйлдвэр болон хөдөө аж ахуйн фермерүүдийн суурьшлын бүс байсан аж. харин 2004 оноос шинэчилж, уламжлалт салбараас улбаалсан дүүргийн орлогын эх үүсвэрийг солонгоруулахаар зорьжээ.

ингээд хүний нүд хужирлаж, хэт эвч хоо слох шинэ бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний эрэлд дүүргийн удирдлагууд гарчээ. улмаар дотоод төдийгүй дэлхийн зах зээлд өрсөлдөх, нутгийн давуу тал, онцлогт тулгуурласан хэд хэдэн бүтээглэхүүнийг бүс нутгийн

ЗАХ ЗЭЭЛИйН ГОЛ үЗүүЛЭЛТ:

Өдөр 0.04% Сар Жил

АПУ ХК

570580590600

Х/01 Х/13 X/26

ТАВАН ТОЛГОй ХК

Өдөр 1.14% Сар Жил

ГОВЬ ХК

Өдөр 0.59% Сар Жил

Х/01 Х/01 Х/01Х/13 Х/11 Х/13IX/26 Х/26 Х/26

7.4k

7.8k34k33k32k

7.2k

7.6k

7k31k

Сүү ХК

Өдөр 0.78% Сар Жил

225

220

215

erdene resource Development Лондон

Өдөр 2.08% Сар Жил

0.300.280.27

Aspire Mining Австрали

Өдөр 4.35% Сар Жил

0.02

0.020.03

rio Tinto Австрали

Өдөр 0.25% Сар Жил

79.3778.3477.30

IX/30IX/30 IX/30 IX/30X/14X/14 X/14 X/14X/26X/26 X/26 X/26

үү. гэхдээ бидний төсөөлөлд байдаг хэвшмэл хэлбэр дүрстэй, хөвсгөр мантуу биш шүү. харин таны харж буй (зураг 2), бараг бялуу ч гэж хэлж болох энэ бүтээгдэхүүнээр тэд орлого олж, эдийн засгаа дэмжиж байна.

Энэ дүүргийн бүтээлч иргэд хятадын уламжлалт хоолны нэг хэсэг болох мантууг нарийн технологиор үйлдвэрлэж, амт чанар, өнгө үзэмж, сав баглаа боодлын хувьд хэнд ч гологдохооргүй болгон, худалдаж байна. Бас болоогүй ээ, үүнийгээ хятадын хоолны соёлын өвд бүртгүүлэн, жуулчдын сонирхол татах нэг бүтээгдэхүүн болгожээ. таны харж буй энэ бүтээгдэхүүн гэхэд 258 юань буюу 95 мянган төгрөгийн үнэтэй. “Энэ бол энгийн нэг мантуу биш. хүний сэтгэл сэргээх уран нарийн хийцтэйгээс гадна цэвэр байгалийн гаралтай бүтээгдэхүүний орцтой тул бэлэг дурсгалд өгөхөд нэн тохиромжтой” хэмээн үйлдвэрийн дарга бидэнд бүтээгдэхүүнээ танилцуулсан юм.

Тэд “бидэнд брэнд байхгүй” хэмээн гараа хумхиад, зүгээр суусангүй. Харин боломжийг өөртөө бий болгож, хилийн чанадаас үр авчраад, өөрсдийн брэндийг бүтээж байна.

BBМ©

тиймээс далай мэт том зах зээлдээ түшиглэсэн үйлдвэрлэл үйлчилгээг бий болгохоор зорьж байгаа нь энэ. тэгвэл дэлхийн хамгийн том хэрэглэгчийн

хаяанд оршиж буй бид ч хамгийн ойрын зах зээлдээ гарах тогтвортой, өрсөлдөх чадвартай бүтээгдэхүүнийг үйлдвэрлэх цаг болжээ.

брэнд болгохоор сонгосон байна. тэд америк хүн орхоодой, халуун рашаан, гурилан бүтээгдэхүүн зэргийг онилсон байна.

АМЕРИк ОРХООДОЙГ ВЭНДЭНГИЙН БРЭНД

БОЛГОСОН НЬЭнэ дүүргийнхэн алс Америк

тивийн хүн орхоодойг нутаг­шуулан, өөрсдийн брэнд болгож байна. Энэ нутаг цаг уурын хувьд хүн орхоодой тариалахад тохиромжтой байв. тиймээс нутгийнхан дэлхийн хамгийн сайн чанарын, өндөр үнэ бүхий америк хүн орхоодойг энд нутагшуулж, үйлдвэрлэлийг нь хөгжүүлэн, дотоодын зах зээлд хүч үзэж байна. өмнөд Америкийн наймхан ширхэг үрээс эхэлсэн энэ бизнес өдгөө Вэндэнгийн эдийн засагт дөрвөн тэрбум юань авчирч, тус дүүргийн ДНБ­ий 10 хувьтай тэнцэхүйц орлого олдог байна. тэд “бидэнд брэнд байхгүй” хэмээн гараа хумхиад, зүгээр суусангүй. харин боломжийг өөртөө бий болгож, хилийн чанадаас үр авчраад, өөрсдийн брэндийг бүтээж байна.

Бусад төрлийн орхоодойноос чанар болон үнэ өртгөөр хол илүү америк хүн орхоодойгоор тэд өглөөний цайнаас эхлээд амтат чипс, дарс, гоо сайхны бүтээгдэхүүн зэрэг олон төрлийн бараа, бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэдэг. БНхАу­ын америк хүн орхоодойн 60­70 хувийг хангадаг энэ дүүрэг дэлхийн нийт үйлдвэрлэлийг 23 хувийг дангаараа бүрдүүлдэг байна.

ЮМХАНААР ЮМ ХИЙХ НЬ Бидний нэрлэдэг исгэж, жиг­

нэсэн гурил буюу мантуу энэ нутгийн брэнд гэвэл та итгэх

Өдөр 4.27% Сар Жил

Turquoise hill resources ltd Торонто

2.772.652.52

БнХАУ-ын ДнБ-ий хэмжээ(их наяд юаниар)

1980

Бага хурдаар

Дундаж хурдаар

1 хүнд ногдох ДНБ-ийг $4000-12000 хүргэнэ

150

200

250

100

50

01990 2000 2010 2020 2030 2040

БнХАУ-ын чинээлэг болон дундаж орлонотой өрхийн тоо(саяар)

Сарын орлого 800-1200 ам.доллар

1800-3400ам.доллар

3400 ам.доллараас дээш

2005

150

100

50

02010 2015 2020 2025 2030

Томоохон орнуудын хүн амын хэрэглээний төлөв(их наяд ам.доллараар)

2016 оны байдлаар 2021 оны төлөв

АНУ

20

15

5

0БНХАУ Энэтхэг ГерманЯпон Британи Франц

12.8

2.9

1.8

4.4 1.3

0.82.8

3.3

1.82.2

1.71.8

1.41.6

ТОМИЛОЛТ

Chinese economy 2040©

Chinese economy 2040©

Энэ мантуу 258 юань буюу 95 мянган төгрөгийн үнэтэй.

Америк тивийн хүн орхоодойг нутагшуулан, өөрсдийн брэнд болгож байна.