¿ØμºÍÅä·Â ¿ØμºÍÅä·Â »ÃÐÇÑμ ÔÈÒÊμà � ÍÓ¹Ò¨ ¡ÒÃàÁ×ͧ áÅФÇÒÁ໚¹ªÒÂ

¿ØμºÍÅä·Â ¿ØμºÍÅä·Â »ÃÐÇÑμ ÔÈÒÊμà � ÍÓ¹Ò¨ ¡ÒÃàÁ×ͧ áÅФÇÒÁ໚¹ªÒ จดพมพโดย : ศนยศกษาปญหาการพนน

518 คณะเศรษฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย ปทมวน

กรงเทพฯ 10330

บรรณาธการ : วสนต ปญญาแกว, พงศกร สงวนศกด และจตพร ทรพยปญญาญาณ

พมพครงท 1 : พฤษภาคม 2557

จำนวน : 2,000 เลม

ออกแบบ/พมพท : วนดาการพมพ 14/2 หม 5 ตำบลสนผเสอ

อำเภอเมอง จงหวดเชยงใหม 50300

โทรศพท 0 5311 0503 โทรสาร 0 5311 0504 ตอ 15

ขอมลทางบรรณานกรมของสำนกหอสมดแหงชาต วสนต ปญญาแกว. ฟตบอลไทย ประวตศาสตร อำนาจ การเมอง และความเปนชาย. -- กรงเทพฯ : ศนยศกษาปญหาการพนน คณะเศรษฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2557. 264 หนา. 1. ฟตบอล--ประวต. 2. ฟตบอล--แงสงคม. I. พงศกร สงวนศกด, ผแตงรวม. II. จตพร ทรพยปญญาญาณ, ผแตงรวม. III. ชอเรอง. 796.334 ISBN 978-616-551-788-1

º·ºÃÃ³Ò Ô¡ÒÃ

ฟตบอล คอเกมกฬาสมยใหมทผคนนยมใหความสนใจตดตามกนอยางกวางขวางมากทสดในโลกในปจจบน นบตงแตปลายศตวรรษท 19 เปนตนมา กฬาสมยใหมชนดนไดแพรกระจายออกจากเกาะองกฤษไปยงทวปตางๆ ตามเสนทางการแผขยายอำนาจของอาณานคมองกฤษ กระทงฟตบอลกลายเปนเกมกฬาทปกหลกฝงรากและเตบโตขนมาในทวปตางๆ ทวโลก อาทเชน ในอารเจนตนา อเมรกาใต วศวกรรถไฟจากเกาะองกฤษคอกลมทนำฟตบอลเขาไปในดนแดนแถบน ขณะทชาวรสเซยเรยนร การเลนเกมลกหนงจากกลมผจดการโรงงานปนฝายชาวองกฤษ และในพมา เจาหนาทอาณานคมผถกขนานนามวาเปนทง ชางภาพ ผสอขาวสงคราม สภาพบรษนกกฬา และนกเดนทางผจญภย Sir George Scott คอผบกเบกแนะนำใหชาวพมา “วาเถอน” และกลมคนไทในรฐฉาน ไดรจกกบเกม การเลนชนดนเพยงแคราวๆ 15 ป หลงจากทไดมการจดตงสมาคมฟตบอลขนในองกฤษในป ค.ศ.1863 และจดใหมการแขงขนฟตบอลขนเปนครงแรก ในพมา (ระหวางทมนกเตะชาวพมากบทมเจาหนาทอาณานคม) ในป ค.ศ.1879 (ดเพมเตมใน Andrew Marshall. The Trouser People. Penguin Books. 2003) สวนในกรณของสยามประเทศ กฬาฟตบอลถก “นำเขา” โดย สนน เทพหสดน ณ อยธยา นกเรยนนอกจากเกาะองกฤษ ในยคนน การแขงขนฟตบอลนดแรกในประเทศสยามนาจะมขนในป ค.ศ.1900 ททองสนามหลวง

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย (1)

กำเนดของฟตบอลในองกฤษ1 แตเดมคอเกมพนบานของชาวนา ทกอตวขนราวๆ ศตวรรษท 14 ชวตของชาวนายคกลางคอการดำรงชพ ทถกจำกดดวย “การเดนทาง/เคลอนท” และความยากลำบาก ภยธรรมชาต กระนนกตามวถชวตแบบสงคมชาวนากยงพอม “เวลาวาง” ใหกบพวกเขา ภายใตเงอนไขดงกลาว การเลนเกมเพอความบนเทงประเภทหนง ทเรยกวา “folk football” หรอ “ฟตบอลบาน” ไดถอกำเนดขน วากนวา “ฟตบอลบาน” เปนเกมหฤโหดทมกจดแขงขนกนขนเองระหวางหมบาน เปนการละเลนทเกยวพนกบฝงชนจำนวนมหาศาลทเขารวม ความนยมและการแพรกระจายของ “ฟตบอลบาน” ปรากฏผานการตรากฎหามเลน บนทางหลวงและกฎหมายทรฐเขยนขนเพอประกาศหามมใหมการเลน “เกมเถอนโหด” ชนดน เชน ในป ค.ศ.1314 กรงลอนดอนไดออกกฎ หามไมใหมการเลน “ฟตบอลบาน” ในเขตเมอง ชนชนนำและเจาหนาทบานเมองยคนนไมชอบ “ฟตบอลบาน” เนองจากเกมกฬาของสามญชน ทวานไมม กฎ กตกา มารยาทของการเลนทแนชด กลาวคอแมแต สนามแขงขนและจำนวนผเลนกไมไดมการกำหนดวา จะเปนสถานทไหนและในจำนวนคนเทาใด มากไปกวานน เวลาของการแขงขนนนกเพยงแตตกลงกนวาจะ “หมดเวลา” เมอพระอาทตยตกดน กฎงายๆ ในการชงชยเพอเอาชนะคตอสในการเลน “ฟตบอลบาน” ทวานกคอการททมผเลนของหมบานหนงตองพยายามลำเลยงลกบอล (และเคลอนกลมคนในทมของตน) เขาไปในหมบาน หรอเขาไปใหถงพนทครงหนงของตวเมองของฝายตรงขาม ใหได ไมวาจะดวยวธการใด การเลน “ฟตบอลบาน” จงมกเตมไปดวยความรนแรง ทงการบาดเจบ ลมตาย และการฆาแบบยกครว (ดเพมเตมใน R. Holt. Sport and the British. Oxford University Press. 1989.) การจดแขง

1 ประวตศาสตรพฒนาการของฟตบอลองกฤษในทน สรปและเรยบเรยงใหมจากบทนำในหนงสอของ Cornel Sandvoss. A Game of Two Halves: Football, Television and Globalization. London and New York. Routledge 2003.

(2) ¿Ø μ º Å ä · Â

“ฟตบอลบาน” ในองกฤษยคกลางจงแทบไมตางไปจากงานเทศกาลคารนวล ทจะมฝงชนเขารวมจำนวนมาก กระทงแยกไมออกวาใครคอผชมและผเลน เพราะตางฝายตางกรวมอยในเหตการณการละเลนเดยวกนนน การเลน “ฟตบอลบาน” แบบคารนวลดานหนงจงสะทอนใหเหนวาสามญชน ในสงคมศกดนาองกฤษยคนนยงไมม “พนทสาธารณะ” เพอการพกผอนหยอนใจ กระทงลวงเขาสศตวรรษท 17 การแบงแยกเวลางานกบเวลาวาง (หรอระหวางการทำงานกบการพกผอนหยอนใจ) เรมปรากฏใหเหน ภายใตแรงกดดนของการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม และการเคลอนไหวของกลม Puritans โปรเตสแตนท ซงเรยกรองใหมการหยดงานชวงบายวนอาทตย และการเปดททางใหความบนเทงของชนชนแรงงาน ซงกลายเปนรากฐานสำคญของการสรางวฒนธรรมการใชเวลาวางและ การเลนกฬา (และฟตบอล) อยางมเหตผลและยตธรรมในเวลาตอมา การเคลอนไหวของกลม Puritans สะทอนถง “จรยธรรมการทำงาน แบบโปรเตสแตนท” ทไดเรมแพรกระจายและขยายตวอยางกวางขวาง ในองกฤษเวลานน กระทงกลายเปนพลงผลกดนสำคญทนำไปสการเปลยนผานเขาสสภาวะสมยใหมทตงอยบนพนฐานของเหตผลและอตสาหกรรม การผลตแบบทนนยม

ปลายศตวรรษท 18 วฒนธรรมความบนเทงและกจกรรมการใช เวลาวาง โดยเฉพาะในแวดวงชนชนสงเรมกอตวขนอยางสำคญ ในบรบทของการปฏวตอตสาหกรรมและการปดลอมยดทนา อนดำเนนควบคไปกบกระบวนการกดกนและความไมพอใจทมตอการรวมตวทำกจกรรมรวมกนในทสาธารณะของชนชนแรงงาน ภายใตเงอนไขการเปลยนแปลงดงกลาว ชนชนแรงงานจงเรมถกผลกเขาสระบบของการคดทเปนเหตผล การแปรรปทรพยสนเชงเอกชนและการเปลยนแบบแผนการทำงาน (ทมเวลาวาง แยกจากเวลางานอยางชดเจนและเปนเหตเปนผล) จงเปนเสมอนกลไก ทบอนทำลายธรรมเนยมของเกมการเลน “ฟตบอลบาน” แบบคารนวล

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย (3)

ซงไมมกตกากฎเกณฑทแนชด หรอ “ไรเหตผล” จนเกมพนบานจากสงคมชาวนาองกฤษยคกลางนกลายเปน “สงตองหาม” และเกอบจะสญหาย ไปจากสงคม

“ฟตบอลบาน” ไปดวยกนไมไดกบแบบแผนของชวตในสงคมอตสาหกรรมสมยใหมทกำลงกอตวขนในเวลานน

กระนนกตาม กลมกระฎมพผ เนนอรรถประโยชน ซงใสใจตอสถานการณอนเลวรายและความเสอมทรามทางศลธรรมทจะกอตวขน หากชนชนแรงงานขาดวฒนธรรมการพกผอนหยอนใจ ไดเรมผลกดนใหมการพฒนารปแบบใหมๆ ของ “การพกผอนอยางมเหตผล” ขน สอดคลองไปกบหลกการทวไปของการเปลยนผานเขาสสภาวะสมยใหมซงเนนความเปนเหตผลและระบบการผลตเชงอตสาหกรรม ภายใตบรบทดงกลาว รปแบบใหมๆ ของการพกผอน หรอการใชเวลาวางอยางมเหตผล ไดถกพฒนาขนและ “ฟตบอล” ไดกลบมา “เกดใหม” ในสถาบนการศกษาของรฐ

ฟตบอล อาจถกนำไปเลนเปนกฬาในสถานศกษาอนเกาแกขององกฤษ

คอ Eton ตงแตป ค.ศ.1519 ทวา กวาท “ฟตบอลสมยใหม” จะพฒนาขน ในสถาบนการศกษา ตองรอจนกวา 3 ศตวรรษใหหลง ระหวางศตวรรษ ท 18 ถงศตวรรษท 19 การเลนฟตบอล กลายเปน “กฬาสรางวนย” เปนกลไกเชงสถาบน เปนเครองมอทรฐใชดดนสยและกำหราบลกหลานของชนชนสงทมกแสดงพฤตกรรมนอกคอกและตอตาน กลาวอกอยางหนง ในบรบทของการเปลยนผานเขาสสงคมทนนยมอตสาหกรรม การสถาปนาและพฒนา “ฟตบอลสมยใหม” ในสถานศกษาขององกฤษคอภาพสะทอนของสงทนกสงคมวทยา Norbert Elias เรยกวา “กระบวนการสรางความศวไลซ” (‘civilizing process’) ในแงนการปรบเปลยนและพฒนากตกาและรปแบบการเลนจาก “ฟตบอลบาน” มาเปน “ฟตบอลสมยใหม” หรอ เกมของชาวเมองผศวไลซ เชนในวทยาลยอตน จงเสมอนเปนสวนหนงของ

(4) ¿Ø μ º Å ä · Â

การดนรนของชนชนกระฎมพทจะสถาปนาอำนาจนำและการสรางตวตนใหมในสงคมอตสาหกรรมทนนยม (ด ชาญ พนารตน บทท 2 ของหนงสอเลมนดวย)

กำเนดของฟตบอลสมยใหม ในบรบทของการปฏวตอตสาหกรรม จงสะทอนถงกระบวนการทนกสงคมวทยาเรยกวา การหาพนธมตร (ประนประนอมระหวางชนชนแรงงานกบชนชนกระฎมพ) การทำใหกลายเปนเรองการคาพาณชย และการสรางความเปนปจเจกชน กระบวนการเปลยนผานเขาสสภาวะสมยใหม (ทอยางนอยดำเนนมาตงแตชวงศตวรรษท 17) การปฏวตความคดเกยวกบเวลาและพนทแบบสมยใหม (ทแยกเวลางานออกจากเวลาวางและสถานททำงานกบการพกผอนในพนทสาธารณะ) คอรากฐานของการพฒนา “ฟตบอลสมยใหม” ในสงคมทนนยมองกฤษยคตน และการแพรกระจายอยางรวดเรวของฟตบอลสมยใหมในเวลาตอ จงสะทอนใหเหนถงกระบวนการของความพยายามของชนชนกระฎมพกาวหนา ทจะสถาปนาคานยมทางสงคมและวฒนธรรมขนใหมภายใตระบบของความเปนเหตผล

ฟตบอล ไดถอกำเนดขนใหมในเครอขายสถาบนการศกษา ในป ค.ศ.1842 ตวแทนสถานศกษา 14 แหง ไดรวมลงชงชยฟาดแขงแขงขนฟตบอลระหวางวทยาลยในเมอง Cambridge และบรรลขอตกลงรวมกน ทจะใชกฎกตกาการเลนฟตบอลทเปนมาตรฐานเดยวกนเปนครงแรก กระทงราวๆ 2 ทศวรรษตอมากฎกตกาของเกมกฬาฟตบอลดงกลาวไดถกแกไขปรบปรงและไดมการจดตง “สมาคมฟตบอล” (Football Association - FA) ขนเปนครงแรกในองกฤษในป ค.ศ.1863 กฎกตกาของสมาคมฟตบอล ไดกลายเปน “แมแบบ” ของเกมการแขงขนฟตบอลสมยใหมนบแตนนมา

ฟตบอล กลายมาเปนกฬาทมงเนนการเลนและแขงขนเพอความบนเทงและสรางความศวไลซ ในบรบทของสงคมองกฤษกบการเปลยนแปลง

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย (5)

ไปสสงคมอตสาหกรรมสมยใหมและการแปรรปสรรพสงใหกลายเปนสนคาและทรพยสนเชงเอกชน

ทวาสำหรบชาวนาไรทดนผกลายมาเปนชนชนกรรมกร การทำงาน ทถกกำกบดวยเวลาในสงคมทนนยมอตสาหกรรมยคแรก กลบยงกดทบกำกบควบคมไมใหพวกเขามเวลาและโอกาสทจะพกผอนหยอนใจ ราวๆ กลางศตวรรษท 19 เมอการปฏวตการผลตเชงอตสาหกรรมในองกฤษ ไดพฒนากาวหนามากขนจนเกดความหลากหลายซบซอนและความจำเปนตองใชแรงงานทมทกษะและระบบงานทไมสามารถทดแทนกนได - ภายใตเงอนไขดงกลาวนเอง ทชนชนแรงงานในองกฤษไดรณรงคเคลอนไหว จนประสบความสำเรจในการเรยกรองใหมการหยดงานชวงบายวนเสาร การลดชวโมงทำงาน และการเพมคาแรง แมวาเวลาเพอการพกผอนหยอนใจอาจนอยลง เมอเทยบกบเวลาวางในสงคมชาวนายคกลาง ในยคสงคมทนนยมอตสาหกรรมนเองท “เวลางานกบเวลาวาง” ไดถกขดเสนแบงออกอยางชดเจน

ขณะท วฒนธรรมและการใช “เวลาวาง” เพอพกผอนหยอนใจ ไดถกทำใหกลายเปนสนคาไปกอนหนานแลวในแวดวงของชนชนกลาง และชนชนสง ไมวาจะเปนการเขาสมาคม สโมสรโรตาร หรอการเลนกฬา สำหรบชนชนแรงงาน ตลอดศตวรรษแหงการปฏวตอตสาหกรรม (คอระหวางศตวรรษท 18-19) ทพวกเขาตองถกขดรดเอารดเอาเปรยบและกำกบควบคม และถกผลกใหปรบตวเขากบวฒนธรรมการใชเวลาวางและการพกผอนหยอนใจในรปแบบใหม ในทสดพวกเขากคนพบ “เวลาวาง” ทสอดคลอง ไปกบแบบแผนการดำเนนชวตสมยใหมในสงคมอตสาหกรรม

ปลายศตวรรษท 19 ขณะทการเลนกฬา (เชน การขแขงมา หรอแมแตฟตบอล) ยงคงเปนกจกรรมสรางความศวไลซทจำกดในแวดวงของคนชนสง “ฟตบอลสมยใหม” ซงเรมถกทำใหกลายมาเปนสนคาหรอเปน

(6) ¿Ø μ º Å ä · Â

“กฬาแหงการจองมอง” (spectator sport) ไดกลายเปนทางเลอกใหมของความบนเทงยามวางในชวงบายวนเสารของชนชนแรงงาน (และในชวงวนหยดสดสปดาหสำหรบมนษยเงนเดอนในสงคมเมองสมยใหมในเวลาตอมา) ภายใตเงอนไขของชวตและงานทถกทำใหกลายเปนเรองของเหตผล มากขน การแบงแยกระหวางผเลนกบผชม ยงถกตอกยำผลตซำมากขนดวย กระบวนการเหลานเองททำใหฟตบอลสมยใหม เคลอนยายออกจากการเปน “กฬาสรางวนย” ไปสการกลายเปนสนคา และ “กฬาแหงการจองมอง” ในบรบทของวฒนธรรมการพกผอนหยอนใจในสงคมทนนยมสมยใหม (ดเพมเตมใน A. Guttmann. Sports Spectators. Columbia University Press. 1986).

Aston Villa หนงในสโมสรฟตบอลอาชพอนเกาแกขององกฤษ เปนสโมสรแรกๆ ทเรมเกบคาบตรผานประตเขาสสนามแขงขนในป ค.ศ.1874 ประมาณกนวา มฝงชนจำนวนรวมราวๆ 20,000 คนทซอบตรเขาไปชมเกมการแขงขนในสนาม กระทง 2 ทศวรรษตอมาจำนวนผชม แฟนบอลไดเพมขนอยางรวดเรวเปน 2 เทา การเตบโตของฟตบอลสมยใหม ในฐานะกฬาเพอความบนเทงของผชมในสนาม (ทมการเกบคาบตรผานประต ) พฒนาเตบโตขนในองกฤษ ควบคไปกบการกลายเปนเมอง (urbanization) การวางผงเมองและการขยายตวของยานทอยอาศย แถบชานเมอง (suburban) ซงยงผลใหมความตองการใชเทคโนโลย ภายในบานและการพฒนาพนทตลาดหรอยานจบจายใชสอย และทสำคญการปฏวตระบบการคมนาคมขนสงคอการเดนรถไฟทวประเทศ ททำให การเดนทางของผชมแฟนบอลจำนวนนบหมนทอาศยอยตางถนตางท เพอเขาชมเกมการแขงขนในสนามเดยวกนในชวงบายวนเสาร (หรอเวลาหลงเลกงาน) เปนเรองทเปนไปได ภายใตเงอนไขของการเปลยนแปลง ในสงคมอตสาหกรรมองกฤษและการกลายเปนเมองดงกลาว สนามฟตบอลของทมสโมสรตางๆ ไดรบการพฒนาขนอยางรวดเรว การเกบคาบตร

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย (7)

ผานประต ทำใหจำเปนตองมการสรางรวกนแฟนบอลทไมยอมซอตว ขณะเดยวกนกตองยกระดบสนามฟตบอลใหสะดวกสบายขนตามลำดบ เพอรองรบผชมลกคา ทตอมาจะกลายเปน “แฟนบอล” ผภกดตอทมสโมสร

ระบบการขนสงสาธารณะและการพฒนาสนามแขงขนภายใต การทำใหมมาตรฐานเดยวกนและการบรหารงานแบบองคกรสมยใหม จงกลายเปนสงสำคญทชวยยกระดบ “ฟตบอลสมยใหม” ใหกลายเปนวฒนธรรมความบนเทงในสงคมทนนยม สมาคมฟตบอลและทมสโมสรตางๆ ถกกอตงขนในเมองใหญหรอยานทอยอาศยหนาแนนตางๆ อยางรวดเรว

ตงแตปลายศตวรรษท 19 จนถงกลางศตวรรษท 20 การขยายตวของทนนยมเสรและระบบเศรษฐกจโลกผานการแผขยายอำนาจของอาณานคมยโรป โดยเฉพาะบทบาทของจกรวรรดนยมองกฤษในฐานะเมองแมของการปฏวตอตสาหกรรม จงยงชวยสนบสนนฟตบอลสมยใหม ใหกลายเปนกฬายอดนยมทแพรกระจายออกไปในยโรปและทวปตางๆ ทวโลกอยางรวดเรว โดยกลมพอคาเจาของโรงงาน เจาหนาทอาณานคม นกเดนทาง หรอแมแตแรงงานผอพยพ (จากองกฤษ) ฟตบอลสมยใหม ดำเนนรอยตามระบบเศรษฐกจเสรนยม ทแพรกระจายออกจากเกาะองกฤษ ไปยงเวลส และยโรป อเมรกาใต อาฟรกา และเอเชย การแพรกระจายของฟตบอลสมยใหมจากเมองแมไปยงกลมประเทศตางๆ ในเครอจกรภพและอาณานคมองกฤษ จงสะทอนถงความสมพนธและพฒนาการทเตบโตควบคกนมา ระหวางกฬาฟตบอลกบสงคมอตสาหกรรมสมยใหม กระทงฟตบอล กลายมาเปนเกมกฬาระดบโลกในปจจบน

การกลบมา “เกดใหม” ของฟตบอล ทแตเดมเคยเปนเกมเถอนหฤโหดของชาวนา ทเรยกกนวา “ฟตบอลบาน” กระทงกลายเปนกฬาสมยใหม เพอสรางความศวไลซและเพอการพกผอนหยอนใจของมวลชน ในนยหนงจงสะทอนถงการปฏวตอยางถงรากถงโคนของระบบการทำงานและการ

(8) ¿Ø μ º Å ä · Â

ใชเวลาวางในโลกสมยใหม จาก “ฟตบอลบาน” ของชาวนามาสการเปนเกมกฬาสมยใหมของชาวเมองทตองมการจดองคกร (ผานการกอตงสมาคมและทมสโมสร) และเนนความเปนเหตผล ดงสะทอนผานกฎกตกา การเลนฟตบอลสมยใหม ภายใตธรรมนญขอกำหนดของสมาคมฟตบอลองกฤษ (ซงปจจบนแพรกระจายกลายเปนกฎกตกาทถอเปนมาตรฐานทวโลก) ทวาตองเปน “การเลนอยางสภาพบรษ ยตธรรม และเคารพคำตดสนของกรรมการ” (fair play and respect to authority) ฟตบอลสมยใหม คอ สงทถกพฒนาขนมาจากกระบวนการของการเปลยนผานเขาสความเปนเหตเปนผลในสงคมอตสาหกรรมสมยใหม การกลายเปนสถาบน และการเกดขนของการบรหารงานแบบองคกรทตองมมาตรฐานและเนนการสรางความชำนาญเฉพาะดาน สถตการจดบนทก รวมจนไปถงความตองการทจะสรางสำนกประวตศาสตร (ผานการจารกจดจำและการสรางตำนาน “เรองเลา” เชน นกเตะวรบรษ บคคลสำคญและเหตการณประวตศาสตรของสโมสร)

กลาวอยางถงทสด ฟตบอลสมยใหม คอสถาบนวฒนธรรมทมรากเหงาถอกำเนดขนมาจากระบบการผลตเชงอตสาหกรรม การเปลยนผานเขาสสภาวะสมยใหม และการจดระเบยบความสมพนธเชงองคกร อนตงอยบนพนฐานของสงท Max Weber เรยกวา “Formal Rationality” ซงเปนรากฐานของการกอตวของรฐสมยใหม ไมมากกนอย พฒนาการของฟตบอลสมยใหมในสงคมหนงๆ จงอาจ “อาน” ไดวาคอสงสะทอนใหเราเหนถงพฒนาการของ “ความเปนประชาธปไตย” ในสงคมรฐประชาชาตนนๆ นนเอง

เรองของฟตบอลสมยใหม ยงไมจบแคนน ลวงเขาสตนศตวรรษท 20 วฒนธรรมการพกผอนหยอนใจในสงคมเมองใหญ เรมจำตองแขงขนกบ รปแบบใหมๆ ทแตกตางหลากหลายของวฒนธรรมการบรโภคซงกอตวพฒนาขนควบคไปกบการขยายตวของเศรษฐกจเสรนยมและระบบตลาดโลก โดยเฉพาะการปฏวตทางดานเทคโนโลยสอสารโทรคมนาคม ความกาวหนาและการแพรกระจายของระบบการสอสารสมยใหม ไดกลายเปน “ตวชวย”

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย (9)

และสถาปนากฬาสมยใหม เชน ฟตบอล ใหกลายเปนกฬาของคนทงชาตและความเปนชาตนยมของกฬาในเวทระดบนานาชาตขนมา ดวยการทำใหเกมกฬา การแขงขน เปนเรองทสามารถจะสอสารและแพรกระจายใหผคนไดตดตามรบรกนไดอยางรวดเรวพรอมๆ กน แมวาจะอยตางถนตางสถานท ทหางไกลกน

ในองกฤษตนศตวรรษท 20 รายการวทยถอเปนสอกลางและกลไกสำคญของการสถาปนาใหการแขงขนฟตบอลกลายเปนเกมระดบชาต เมอทมสโมสรฟตบอล Preston North End ไดแชมป FA Cup หรอ “ฟตบอลระดบชาตชงถวยสมาคมฟตบอลองกฤษ” ในป ค.ศ.1938 วากนวาในครงนน กลมผฟงทางบานจำนวนไมนอยบนเกาะองกฤษ สามารถทจะตดตาม เกมการแขงขนไปพรอมๆ กนเปนครงแรกผานเครองรบวทยทมอยตามบานเรอน รานคา ผบบาร

สอสมยใหมนเองทถอเปนกลไกสำคญทชวยผลกดนการแพรกระจาย ใหฟตบอลสมยใหมขยายวงกวางออกไปในทงในเชงพนทและเชงสงคม โดยเฉพาะหลงสงครามโลกครงท 2 เมอโทรทศนไดถอ “กำเนด” ขนมา

ปจจบน การแพรกระจายของเครองรบโทรทศน ทนาจะมอยโดยทวแทบทกท แมจะไมครบทกหลงคาเรอน (ในกรณของประเทศไทยประมาณไดวามอยราวๆ 22 ลานครวเรอน-ตามจำนวนคปองแลกกลองทวดจตอล ท กสทช. ยนยนวาจะดำเนนการแจกจายใหกบทกๆ ครวเรอนในป พ.ศ.2557 น เพอจะไดไมเสยสทธขนพนฐานในการเขาถงการสอสารสาธารณะทางสอโทรทศนทกำลงปฏวตเปลยนแปลงอยางมนยสำคญ) ไดทำใหการตดตามการแขงขนฟตบอลบายวนเสารของเหลาคนงานชาวองกฤษ (และพนกงาน ลกจางเอกชน คนชนกลางเกอบทวโลก) กลายมาเปนเกมกฬา ทพวกเขา (หรอผชมทางบาน) สามารถตดตามไปพรอมๆ กนกบกลมแฟนบอลในสนามแขงขน การถายทอดสดเกมการแขงขนทำให ฟตบอล กลายเปน

(10) ¿Ø μ º Å ä · Â

เรองราวทสามารถรบชมตดตามตามทตางๆ ไดทวประเทศและทวโลก เมอฟตบอลดวชน 1 ในองกฤษ ถกยกระดบปรบเปลยนการลงทนมาเปน English Barclays Premiere League ในป ค.ศ.1992 และการจดการแขงขนฟตบอลโลกรอบสดทาย FIFA World Cup ทสหรฐอเมรกาเปนเจาภาพ ในป ค.ศ.1994 ประสบความสำเรจอยางลนหลาม

โทรทศน คอกลไกการสอสารสมยใหมทเชอมตอระหวางเวลากบความหางไกลใหไปดวยกนได และโทรทศนยงไดรอถอนความเปนถนฐานปลดเปลองวฒนธรรมการบรโภคออกจากบรบทประวตศาสตรของทองถนไดอยางพสดาร ฟตบอลบนจอโทรทศนจงทงสองสะทอนและสนบสนน กฎเกณฑและหลกการอนถอเปนโครงสรางรากฐานของระบบอตสาหกรรมและความเปนเหตผล หากฟตบอลคอกระจกสองสะทอนพฒนาการของระบบแรงงานและการทำงานในระบบการผลตเชงอตสาหกรรม และ การเกดขนของชวตแบบเมองในสงคมสมยใหม โทรทศนกคอสถาบนวฒนธรรมใหมทสนบสนนพลงขบเคลอนของการปรบเปลยนเชงโครงสรางจากระบบอตสาหกรรมทเนนการผลต มาสระบบทนนยมทเนนการบรโภค (ดเพมเตมใน วสนต ปญญาแกว. ชวตขางถนน. เชยงใหม. คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม. 2543.) ปจจบนฟตบอลสมยใหมไดกลายมาเปนเกมกฬาและอตสาหกรรมวฒนธรรมระดบโลก ทกๆ 4 ป ทจะมการจดการแขงขนฟตบอลโลกรอบสดทาย FIFA World Cup ประมาณการกนวา จะมจำนวนผคนทมสวนรวมโดยตรงอยางนอย 250 ลานคน และอกราวๆ 1.4 พนลานคนทสนใจตดตามเกมการแขงขนระดบโลกทวาน ในป ค.ศ.1998 เมอครงทฝรงเศสเปนประเทศเจาภาพจดการแขงขนฟตบอลโลกรอบสดทาย FIFA ไดเซนสญญาควบคมลขสทธสนคาการจดการตางๆ รวมเปนมลคากวา 4 พนลานปอนด (หรอประมาณ 2.4 ลานลานบาท) ถงตนศตวรรษท 21 ประมาณกนวา รายไดตางๆ จากการจดการแขงขนฟตบอลโลกทงหมด นาจะมมลคารวมราวๆ 250,000 ลานปอนด (หรอประมาณ 150 ลานลานบาท)

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย (11)

ซงอาจเทยบเทากบรายไดประชาชาตของเนเธอรแลนด ฟตบอล กฬาสมยใหมทถอกำเนดขนในองกฤษและเตบโตพฒนาควบคไปกบการปฏวตอตสาหกรรมและการเปลยนผานสงคมเขาสสภาวะสมยใหมในยโรป ปจจบน ไดกลายมาเปนอตสาหกรรมกฬาและปรากฏการณสงคมทชวยสองสะทอนใหเราไดตดตามกระบวนการโลกาภวตนอยางสลบซบซอนยง (ดเพมเตมใน Richard Giulianotti and Roland Robertson. “The globalization of football: a study in the glocalization of the ‘serious life’.” The British Journal of Sociology. 2004. Volume 55 Issue 4.) กลาวอกอยางหนง ฟตบอล คอปรากฏการณวฒนธรรมทควรคาแกการศกษายงในทางสงคมวทยา

บทความทงหมดทรวบรวมอยในหนงสอ “ฟตบอลไทย ประวตศาสตร อำนาจ การเมอง และความเปนชาย” เลมน คองานเขยนของผเขยน แตละคนทสนใจตดตาม “ฟตบอล” ในฐานะทเปนปรากฏการณวฒนธรรมในสงคมไทยททาทายการศกษาทางสงคมศาสตรเปนอยางยง บทความทงหมดของผเขยน (ยกเวน ชาญ พนารตน-ในบทท 2) คอ สายชล ปญญชต (บทท 1 และบทท 3) ณฐกร วทตานนท (บทท 4) อาจนต ทองอยคง (บทท 5) และวสนต ปญญาแกว ซงม พงศกร สงวนศกด และจตพร ทรพยปญญาญาณ เปนผชวย (ในบทท 6) ไดนำเสนอไปในงานประชม เสวนาเรอง “พนนบอล อำนาจ อตสาหกรรมกฬา และความเปนชาย” ซงจดขนทหองประชมใหญ คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม เมอวนท 19 กนยายน พ.ศ.2556 ทผานมา แมความสนใจของผเขยน แตละคนในหนงสอเลมนจะมจดรวมกนอยทเรองของ “ฟตบอลไทย” หรอฟตบอลสมยใหมในสงคมไทย ทวางานเขยนแตละเรองกมงเนนศกษาทำความเขาใจฟตบอลในแงมมทแตกตางกนออกไป ไมวาจะเปนเรอง ประวตศาสตร สงคมวทยากฬา เศรษฐศาสตรการเมองของฟตบอล ความรนแรงและวฒนธรรมแฟนบอล รวมจนถง การพนนและความเปนชาย เนอหาของงานเขยนและแงมมทแตกตางเหลานคงจะไมใช “เรองใหม” ทเพงจะมการศกษา

(12) ¿Ø μ º Å ä · Â

หรอเขยนขนในพทธศกราชน ทวาเมอนำมารวมอยในทเดยวกนกทำใหหนงสอเลมน นาจะกลายเปนงานเขยนบกเบก (ทแมอาจยงไมครอบคลมทกมต) ทางดาน “ฟตบอลศกษา” เลมแรกๆ เกยวกบ “ฟตบอลไทย” ในแงทเปนปรากฏการณวฒนธรรมซงกำลงเปนทสนใจยงในสงคมและนาจะเปนประเดนปญหาททาทายอยางยงยวดในแวดวงสงคมศาสตรไทย

พวกเราขอขอบคณ ศนยศกษาปญหาการพนน คณะเศรษฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย ทไดสนบสนนการตพมพและเผยแพรงานเขยนในหนงสอเลมนออกสสายตาของผอานในวงกวาง และหวงเปนอยางยงวาจะชวยรเรมถากถางหนทางและเปนกาวยางสำคญของ “ฟตบอลศกษา” ในสงคมไทย

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย (13)

ÊÒúÑÞ

¡ÕÌÒã¹Êѧ¤ÁÊÁÑÂãËÁ‹... 1 ÊÒªŠ»˜ÞÞªÔμ

¿ØμºÍŠËҧ¡Ò ¤ÇÒÁÈÔÇÔäÅ«� áÅСÒèѴÃÐàºÕº·Ò§Êѧ¤ÁãËÁ‹ã¹ÊÁÑÂÃѪ¡ÒÅ·Õè 5... 25 ªÒÞ ¾¹ÒÃÑμ¹ �

¿ØμºÍÅä·Â¾ÃÕàÁÕÂà �ÅÕ¡... 83 ÊÒªŠ»˜ÞÞªÔμ

¡ÒÃàÁ×ͧ¡Ñº¿ØμºÍÅä·Â... 103 ³Ñ°¡Ã³ � ÇÔ·ÔμÒ¹¹· �

ΌºÍÅ áÍÅ¡ÍÎÍÅ� áÅФÇÒÁÃعáç㹿ØμºÍÅä·Â... 153 ÍÒ¨Ô¹μ� ·Í§ÍÂÙ‹¤§

¾¹Ñ¹ºÍÅ ÍÓ¹Ò¨ áÅФÇÒÁ໚¹ªÒÂ... 211 ÇÊѹμ� »˜ÞÞÒá¡ŒÇ

à¡ÕèÂǡѺ¼ÙŒà¢Õ¹... 242

1. Êѧ¤ÁÇÔ·ÂÒ¡ÕÌÒ

การศกษาสงคมวทยากฬาชวงบกเบกนกสงคมวทยาพยายามทำความเขาใจพฒนาการทางประวตศาสตรสงคม วฒนธรรม และการเมองของกฬาคำถามแรกๆ ทนกสงคมวทยาพยายามจะคนหาคำตอบใหได กคอกฬาเดนทางออกจากการใชเฉพาะพละกำลงสความมระเบยบวนยไดอยางไร? และภายหลงเมอสงคมมความสนใจผกโยงประเดนกฬาเขากบสภาวะ ทางสงคมอน เชน ในมตทางเศรษฐศาสตร การเมอง วทยาศาสตรการกฬา หรอการบรหารธรกจแลวนน จงเกดการศกษาหาคำตอบในประเดน เชงสหวทยาการเพมมากขน ในบทความของ Allen Guttmann ทชอวาพฒนาการสความเปนกฬาสมยใหม (The development of modern sports)1 ซงเปนงานชนสำคญทสรปใหเหนการศกษาพฒนาการของกฬามาสความเปนสมยใหม ไดแบงยคของกฬาในเบองตนออกเปน 3 ชวงเวลา กลาวคอ

ยคฟนฟศลปวทยาการของกฬา (Renaissance sports) อนเปน ชวงเวลาท Guttmann ชวากฬาไดเปลยนผานจากความรนแรงสการใชสมรรถนะ

ของรางกาย (From force to finesse) ในยคนเปนชวงเวลาของการกอตงองคกรทางการกฬาขน ซงสวนใหญอยภายใตการอปถมภของรฐหรอกษตรยแหงอาณาจกรยโรปหลงยคกลาง Guttmann ใชตวอยางของการแขงขน

กฬาในสงคมสมยใหม สายชล ป�ญญชต

ฟตบอลในอตาล ซงเรมมการแขงขนเพราะการเฉลมฉลองในเทศกาลของเชอพระวงศผครองอตาลขณะนน โดยมการพฒนาใหกฬาฟตบอลเปนการแขงขนของสภาพบรษ มการสรางสนามและพนทสำหรบผเขาชมการแขงขน ทสำคญคอมการวางกรอบกตกาของการแขงขนไมใหใชกำลงเขาตดสนเพยงอยางเดยวเชนในอดต2 ทายทสด Guttmann ไดเสนอใหเหนวา พฒนาการทสำคญยงของกฬาในยคฟนฟศลปวทยาการคอการเรมตนของการเกบสถต เรมใหความสำคญกบการบนทกขอมลและเนนการใชสมรรถนะทางรางกายภายใตกฎกตกาของการแขงขน เพอพยายามลดความรนแรงจากการแขงขนกฬาในยคโบราณทมกใหความสำคญกบกฬาประเภททสรางรอยบาดแผลในรางกายเปนหลก

ยคแหงศตวรรษท 18-19 (The eighteenth and nineteenth centuries) Guttmann เสนอวาการแขงขนกฬาในยคนไดรบอทธพลของความเจรญ ทางวทยาศาสตรเปนอยางมาก จะเหนไดวามการกำเนดและไดรบความนยมของกฬาทตองอาศยเครองมอทางเทคโนโลยเขามาชวยตดสนหาผชนะและเกบสถต รวมถงตรวจสอบผลการแขงขน การแขงขนขมา ชกมวย ครกเกตเปนกฬาของตะวนตกทไดรบความนยมและแพรหลายไปอยางรวดเรว เนองจากมความเปนสากลทางการกฬาคอมความเปนเหตเปนผลในการตดสนหาผชนะ นอกจากนการคำนวณทางวทยาศาสตรยงชวยแสดงใหเหนถงสถตของกฬาทเปนประโยชนตอการพฒนาวงการกฬาหลายประการ อาท การสรางชดตวเลขสำหรบผตดสนการแขงขนกฬา การชวยคำนวณเวลาสำหรบผฝกสอนและนกกฬา หรอแมแตสำหรบผเขาชมการแขงขนกดวยเชนกน สงผลใหในมมมองของผชมการแขงขนกฬานน การแขงขนตางๆ มความทนสมยและเปนธรรมมากขน

ยคแหงศตวรรษท 20 (The twentieth century) กรอบคดทมอทธพลอยางยงตอกฬาในยคศตวรรษท 20 คอการเขามามบทบาทของเทคโนโลย การแขงขนกฬาเตมไปดวยเครองมอและวทยาการทเขาเกบสถตดวยความ

2 ¿Ø μ º Å ä · Â

ละเอยด ทกความเคลอนไหวทงภายในและภายนอกสนามแขงขนถกบนทกเพอนำมาใชใหเปนประโยชนตอวงการกฬา3 นอกจากนนวตกรรมทางเทคโนโลยยงมสวนชวยใหเกดกฬาขนอกหลายประเภท การแขงขนจกรยานสมยใหมประเภทตางๆ พฒนาการออกแบบอปกรณการแขงขนมาจากมอเตอรไซคและเครองบน การแขงขนกฬาสมยใหมมการพฒนาอปกรณกฬาสำหรบนกกรฑาทชวยยกระดบสมรรถนะการซอมและการลงสนามจรงใหสงขน ในสวนขององคกรกฬานานาชาตไดถอกำเนดขนจำนวนมาก ทงนจำนวนหนงไดสามารถขยายบทบาทเขามาควบคม ดแล และวางกรอบ การแขงขนใหการจดการแขงขนมคณภาพมากยงขน ซงสวนใหญองคกรเหลานมกมผนำเปนชาวฝรงเศสและชาวองกฤษ อนเปนผลตกคางมาจากอทธพลของทงสองชาตในยคของการลาอาณานคม ประเดนทสำคญและไมสามารถละเลยไดของการศกษาวงการกฬาในยคศตวรรษท 20 ถกเสนอจาก Josept Maguire (1991) ทใหพจารณาอทธพลของสอโทรทศนตอการขยายความนยมในการแขงขนกฬา กลาวไดวามความเชอมโยงและสลบซบซอนอยางมโหฬารในกจการธรกจทเกยวของกบการขายลขสทธการถายทอดสดกฬา ความเตบโตของกฬาระบบลกอาชพทงในอเมรกนเกมส (NFL NBA NCAA) หรอแมแตการแขงขนฟตบอลอาชพในทวปยโรปไดสรางเสนทางธรกจประเภทนใหเตบโต ตลอดจนขยายสาขาแยกเปนรปแบบทสนบสนนองคกรทางธรกจออกไปอกมากมาย เชน การขายอปกรณกฬา การใชนกกฬาเปนตวแทนโฆษณาสนคา การสรางคสนบสนนทางกฬาระหวางองคกรกฬากบองคกรธรกจสาขาอน เปนตน4

ขณะทการถกเถยงถงพฒนาการของวงการกฬาในมตของความเชอมโยงกบองคกรกฬานน ควรเรมตนใหความสนใจกบองคกรทเรยกวา คณะกรรมการโอลมปกสากล หรอ OIC (The International Olympic Committee) ในหนงสอ The Olympics the basic ของ Andy Miah and Beatriz Garzia (2012) แสดงใหเหนวาในยคสมยของโอลมปกโบราณนน การแขงขนกฬา

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 3

ถกทำใหเชอวาเปนกจกรรมแหงความศกดสทธเสมอนเปนลานประลองกำลงของเหลาทวยเทพบนโอลมปสตามปกรณมในเทพนยายกรก จนกระทงการกำเนดของคณะกรรมการโอลมปกสากลในป ค.ศ.1894 จงถอเปน จดเรมตนของการแขงขนโอลมปกสมยใหมซงมวตถประสงคอยางแนวแน ในการเชอมโยงการจดการแขงขนกฬาระหวางชนชาตเจาภาพกบประชากรโลก ดงนนหลายครงการเลอกเจาภาพจดการแขงขนโอลมปก จงเปนความ พยายามของคณะกรรมการโอลมปกสากลทจะสรางใหเกดสนตภาพและความเขาใจระหวางกนในความแตกตางทางเชอชาต ศาสนา และวฒนธรรมของประชาคมโลก อยางไรกตามหลายครงทกฬาโอลมปกถกบนทกทางประวตศาสตรวาเปนสวนหนงของรอยราวทางการเมองระหวางประเทศ ในการแขงขนโอลมปกฤดรอนป ค.ศ.1964 ทโตเกยว ประเทศญปน ทงอนโดนเซยและเกาหลเหนอประกาศไมรวมการแขงขน ค.ศ.1980 ทมอสโก ประเทศสหภาพโซเวยตในขณะนน และ ค.ศ.1984 ทลอสแอนเจลส ประเทศสหรฐอเมรกา เปนชวงเวลาของการตอสในสงครามเยน แตละฟากฝงของลทธการเมองตางปฏเสธทจะเขารวมการแขงขนโอลมปกทจดขนในอก ฝงหนงของประเทศทตางอดมการณกบประเทศตนเอง5

การปรบตวอยางสำคญของการจดการแขงขนกฬาทไดชอวาเปนกฬาทยงใหญทสดแหงมวลมนษยชาตอยางโอลมปกเอง เกดขนจรงภายหลง ความลมเหลวทางดานรายไดและจดคมทนในป ค.ศ.2004 ทประเทศกรซเปนเจาภาพ คณะกรรมการโอลมปกสากลไดสรางตวชวดทสอดคลองกบสภาพเศรษฐกจมากขน โดยกำหนดใหสงกอสรางพนฐานทางเศรษฐกจภายหลงการจดโอลมปก (The area of Olympics economics legacies) ตองนำมาใชเปนสวนหนงของการสรางมลคาทางเศรษฐกจไดในภายหลง ซงอาจเปนไปเชงการทองเทยวหรอการใหสมปทานเชาเพอสรางมลคาทางเศรษฐกจตามรปแบบอน6 ทงนเพอไมใหชาตเจาภาพจดการแขงขนตอง

4 ¿Ø μ º Å ä · Â

สญเสยงบประมาณประเทศไปอยางสญเปลา ซงในทายทสดกจะสงผลใหไมสามารถกระจายการจดการแขงขนไปสประเทศทพฒนาแลวใหมๆ ได

นอกเหนอไปจากขอเสนอเชงองคกรทเขามามสวนชวยผลกดนการใชความรทางวทยาศาสตรและการบรหารเชงสหวทยาการ ทสวนใหญ มงเนนการขยายความนยมทางการตลาดของวงการกฬานน งานทางวฒนธรรม

ศกษาเองกสนใจววฒนาการทางการกฬาเชนกน งานของ Alan Klein นกมานษยวทยาทใหความสนใจการศกษากฬากบโลกาภวตนไดเสนองาน ทชอวา The Anthropology of sport: escaping the past and building future (2002) โดยเขาชวาความนยมของกฬาเปนผลของวฒนธรรมและ โลกทศนทางสงคมของผคนในแตละพนทและยคสมย เขาไดใชงานชาตพนธวรรณาคลาสสคของ Clifford Geertz7 เพอบรรยายถงการใหคณคาและความซบซอนของการตความความเปนชายในเกาะบาหลผานการละเลนการตไกชนของผชายบาหล นอกจากนในงานการศกษาความไรพรมแดนกบชาตนยมทางกฬาของ Klein เอง เขาไดเปดเผยใหเหนการขามผานโลกทศนของพรมแดนรฐชาต เมอผคนตองอพยพยายถนเขามาทำงาน ในตางแดนเปนระยะเวลานาน มแนวโนมวากลมคนทอพยพทงในระยะสนหรอยายถนถาวร เมอมสวนรวมในการสนบสนนทมกฬาของพนททอพยพมาอาศยหรอทำงานแลวนน จะสามารถยอมรบการเปลยนแปลงของ อตลกษณทางวฒนธรรมตลอดจนมสำนกถงความเปนชาตนยมตอแผนดนแมลดนอยลง เนองจากไดยอมรบเอาวฒนธรรมหรอการกลายเปนคนถนใหมผานการเปนแฟนกฬาของทองถนนน8

ประเดนของการเดนทางจากความรนแรงในกฬาโบราณสการเปนกฬาสมยใหม ถกถายทอดใหชดเจนมากขนผานกฬาชกมวย ซงเปนกฬาทม

จดเรมตนจากการใชมนษยเปนเครองบำบดความสขใหกบชนชนสงในสงคม ในลกษณะของการนำทาสมาตอสกนเองบางหรอตอสกบสตวดรายบาง อยางไรกดววฒนาการของสถาบนทางสงคมทมหนาทควบคมกฎหมายและ

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 5

การใชความรนแรงถอเปนจดเรมตนของการปรบเปลยนวตถประสงคของการเลนกฬาชกมวยโดยตรง กลาวสำหรบในประเทศองกฤษการแขงขนชกมวยตองปรบตวเองโดยหนมาสนใจกบการสรางกตกาควบคมความรนแรงและเปลยนสถานทฝกซอม ตลอดจนจดการแขงขนมายงสถานทเฉพาะเชนในสนามของสโมสรกฬาแหงชาต ซงเรมตนตงแตป ค.ศ.1891 เปนตนมา9 การแบงประเภทรนตามนำหนกตวของนกกฬาเปนอกหนงการปรบตว เพอความเสมอภาคและยตธรรมสำหรบนกกฬาชกมวยและอกหลายประเภทกฬาในภายหลง ซงสามารถชวยลดความรนแรงทจะเกดขนจากการลงทำการแขงขนและทสำคญทสดคอสามารถปรบทศนคตของผชมใหมองการแขงขนกฬาชกมวยวาเปนกฬาของอารยชนมากขน10 ทายทสดคอการตอกยำ ใหเหนวาการเกดขนขององคกรกฬาระหวางประเทศ ซงในกรณของมวยสากลสมครเลนคอไอบา (International Amateur Boxing Association) และระบบเทคโนโลยเพอชวยการตดสนการแขงขนใหมความเปนธรรมมากขน ไดแก การทผตดสนใหคะแนนการแขงขนมวยสากลสมครเลนในปจจบนจะใชเครองกดใหคะแนนจำนวนหมดทเขาเปาคตอส และตองมกรรมการเกนกงหนงของผตดสนทนงอยรอบสนามการแขงขนถงจะนบคะแนนใหกบฝายททำคะแนนได11 ชวยใหการแขงขนกฬามวยสากลมความเปนสมยใหมมากขน

ภาพท 1 สถานการณความรนแรงทสนามเฮยเซล ประเทศเบลเยยม

6 ¿Ø μ º Å ä · Â

สำหรบชวงประวตศาสตรทยงไมมรฐชาตเกดขนนน กฬาไมไดเปนเครองหมายของความยตธรรมเทากบเกยรตยศศกดศรทไดรบจากการเปน ผชนะ ชวงเวลาทประเทศตางๆ ในยโรปยงไมไดสถาปนาขอบเขตดนแดนของรฐชาต การชกมวยหรอฟตบอลเปนหนงในเครองมอการฝกวนย ใหชายฉกรรจทเปนทหารกอนออกรบ12 ขณะทการศกษาทางสงคมวทยา ทมบทบาทตอการศกษาและแสดงใหเหนถงพฒนาการจากความรนแรง สความเปนกฬาในสงคมสมยใหมนน Eric Dunning นกสงคมวทยาชาวองกฤษถอเปนหนงในผมบทบาทสำคญตอการอธบายปรากฏการณการปรบตว สการเปนการแขงขนของอารยชน โดยเขาเนนการศกษาในสงคมของ สหราชอาณาจกรและยโรป โดยในงานทชอวา “Sociological Reflections on Sport, Violence and Civilization” (2002) เขาไดชใหเหนวาแททจรงแลวผชมกเปนหนงในผสรางและกระตนใหเกดความรนแรงในการแขงขนกฬา การเชยรและตะโกนโหรองของผชมในสนามประลองกำลงในกฬาประเภทตอส ตลอดจนถงบรรดาแฟนบอลอนธพาล (Hooligans) ทมกดมแอลกอฮอลและมเรองชกตอยทงกอนและหลงการแขงขน ตางมสวนชวยเสรมใหบรรยากาศของการแขงขนกฬามความรนแรงเพมมากขน ซงในงานชนดงกลาว Dunning ไดชใหผอานตระหนกวา รฐบาลองกฤษไดตระหนกถงปญหา กลมแฟนบอลทชอบใชความรนแรงเปนอยางยง ตำรวจไดออกกฎการควบคมผเขาสนามวาตองเปนผไดรบการยนยนวาไมเคยมประวตการใชความรนแรงระหวางการแขงขนฟตบอลมากอน อยางไรกตามแฟนบอลกลมนกลบมไดลดลงเพราะพวกเขาสามารถรวมกลมผทนยมวฒนธรรมการเชยรทรนแรงและดมกอนการแขงขนฟตบอลจะเรมขนเองได

กรณของฟตบอลถอเปนตวอยางทชดเจนของการปรบตวเขาสการกาวเปนกฬาสมยใหมผานการใชระเบยบขององคกรททำการควบคม การแขงขน แมวาองคกรทางสงคมของรฐจะพยายามควบคมไมใหเกดความรนแรงกบทกฝายทมสวนตอการแขงขน แตหลายครงพบวามความ

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 7

ยากลำบากทจะหยดอารมณความรสกคลงไคลทมตอกฬาอนเปนทรกได การประสบความสำเรจในการจดการปญหาความรนแรงในวงการฟตบอล ทงการทะเลาะววาทของแฟนฟตบอล การเหยยดผว การทจรตผลการแขงขน มกสำเรจลงดวยบทควบคมและลงโทษจากองคกรกฬาททำหนาทควบคมการแขงขน สหพนธฟตบอลยโรป (UEFA) ดำเนนการลงโทษสโมสรฟตบอลจากประเทศองกฤษไมใหเขารวมการแขงขน13 อนเปนบทลงโทษ ทนำไปสการปรบเปลยนเชงโครงสรางสนามแขงขนใหมความปลอดภย และเปนมาตรการทสงผลใหวงการฟตบอลองกฤษซบเซาลงอยางหนก ขณะเดยวกนกเกดแรงตอบรบเปนวงกวางในวงการฟตบอลยโรปโดยเฉพาะในกลมแฟนบอลทใหความรวมมอในการลดการทะเลาะววาทมากยงขน

2. ¡ÕÌҡѺ·Ø¹¹ÔÂÁ: ¡ÒúÃÔâÀ¤ Ê×èÍÊÁÑÂãËÁ‹ áÅСÒáÅÒÂ໚¹ÊÔ¹¤ŒÒ

นตยสาร Time ฉบบวนท 30 กรกฎาคม ค.ศ.2012 ถง 6 สงหาคม ค.ศ.2012 ไดอทศการนำเสนอขอมลหลกใหกบการแขงขนโอลมปกเกมส ทสหราชอาณาจกร สวนหนงของขอมลทนาสนใจนนคอ ขอมลนกกฬา ทนาจบตาในการแขงขน คำถามสำคญทตามมากคอ การนำเสนอวานกกฬาคนไหนนาสนใจนน สอสารมวลชนใชอะไรเปนเครองชวด? และความสำคญของนกกฬาตางๆ มสวนตอการสรางผลประโยชนกบวงการกฬาอยางไร? นอกจากนแลวคำถามทสงคมวทยากฬาสนใจอยางมากตอนกกฬาเซเลบ กคอ วธคดแบบสงคมสมยใหมทสอและทนนยมมสวนกำกบวฒนธรรมของแตละสงคมนน มอทธพลตอการสรางปรากฏการณเซเลบนกกฬาอยางไร?

งานศกษาเกยวกบประวตศาสตรการกฬาชนหนง ไดอธบายใหเหนวาหากยอนกลบไปกอน ค.ศ.1900 วงการธรกจไมมความเกยวของกบวงการกฬามากนก แมแตในวงการฟตบอลองกฤษซงปจจบนมคาลขสทธและ

8 ¿Ø μ º Å ä · Â

เกยวของกบธรกจเกอบทกสวนของการจดการสโมสรฟตบอลทงในและนอกสนามแขงขน ในอดตสโมสรฟตบอลในองกฤษจะจำกดรายไดจากการปนผลกำไรใหกบผถอหน อกทงผดำรงตำแหนงบรหารจะไมไดรบสวนแบงจากผลกำไรสงผลใหแรงจงใจทจะตอยอดรายไดจากธรกจจงอยในเกณฑตำ ซงเมอเปรยบเทยบกบสหรฐอเมรกากเปนไปในลกษณะเชนเดยวกน รายไดและผลกำไรจากสโมสรกฬาในสหรฐอเมรกายคนนกจะเกดขนจากการ ชนะเลศการแขงขน มากกวารายไดจากผชมหรอการสนบสนนจากภาคธรกจ14

การเปลยนแปลงครงใหญเฉพาะวงการกฬาในสหรฐอเมรกาเกดขนใน ค.ศ.1939 เมอการลงทนซอสปอรตโฆษณาของบรษท Gillette ในชวงการแขงขนชงชนะเลศเบสบอลลกสามารถเพมยอดขายได 350 เปอรเซนต ซงถอเปนจดเรมตนของการปฏวตวงการธรกจกฬาใหเตบโตขน เจาของสโมสรกฬาและนกกฬาตางหนมาใหความสนใจกบการเกาะฐานผชม ทางสอโทรทศนและวทยมากกวาเฉพาะผชมทองถนในสนามแขงขนเทานน15 ทามกลางการเจรญเตบโตอยางตอเนองของวงการธรกจกฬาในชวงปลาย ของศตวรรษท 20 สงผลใหอตสาหกรรมทเกยวของกบกฬากขยายตว มากขนตามไปดวย รายงานการศกษาทางดานเศรษฐกจของสหภาพยโรป ทชอวา “European marketing data and statistics” แสดงใหเหนวาการบรโภคสนคาและอปกรณกฬามมลคามากขนอยางตอเนอง ในป ค.ศ.2001 โดยเฉพาะสหรฐอเมรกา ญปน และสหราชอาณาจกรถอเปนกลมประเทศทมตวเลขการใชจายสนคาประเภทนมากทสด โดยทอปกรณและเครองนงหมเกยวกบกฬามสวนแบงทงสนรอยละ 40 จากการบรโภคสนคากฬาใน ภาครวม สำหรบความนยมของการใชสนคากฬานนประเทศชนนำของสหภาพยโรปไดแกองกฤษ อตาล เยอรมน ฝรงเศส และสเปน เปนชาต ทบรโภคสนคาประเภทดงกลาวถงรอยละ 3516 แตยงเปนรองสหรฐอเมรกาประเทศเดยว เปนเจาของสวนแบงการตลาดในมลคาการซอขายอปกรณ

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 9

กฬาทงหมดถงรอยละ 42 เฉพาะในสหรฐอเมรกามการประมาณการวา มมลคาเปนตวเลขอยท 194 ลานเหรยญดอลลารสหรฐอเมรกา17 ขณะทตวเลขในปจจบนทสดของระบบอตสาหกรรมกฬาในสหรฐอเมรกาพบวา มลคาทางการตลาดทงหมดของอตสาหกรรมดงกลาวสงถง 470 ลานเหรยญดอลลารสหรฐอเมรกา โดยแยกเฉพาะเปนคาการโฆษณาทางการตลาดท 31.7 ลานเหรยญดอลลารสหรฐอเมรกา18

ภาพท 2 โฆษณาของบรษท Gillette

หากเราขามฝงทวปมาสนใจอตสาหกรรมกฬาฟตบอลในยโรปบาง จะพบวา การเปลยนผานครงสำคญมจดเรมตนมาจากสมาคมฟตบอลของประเทศองกฤษทสรางความทาทายตอวงจรธรกจและวฒนธรรมการชมฟตบอลของคนทองถน จากเดมทมธรรมเนยมของชวงเวลาการแขงขนฟตบอลและรปแบบการตดสนผลการแขงขนฟตบอลรายการถวยภายในประเทศทใชเวลายาวนาน กปรบเปลยนใหสอดคลองกบการตอบสนองตอทนนยมในรปแบบการถายทอดสดไดมากขน ลกษณะการปรบตวของ

ธรรมเนยมบางประการในวงการฟตบอลองกฤษ สงผลใหเกดการปฏวต ครงสำคญของความสมพนธระหวางการแขงขนฟตบอลในยโรปกบระบบ

10 ¿Ø μ º Å ä · Â

ทนนยมผานกระบวนการเปลยนผานทเรยกไดวาเปนลกษณะสอสาร มวลชนภวตน (Mediatization)19 การเจรญเตบโตของวงการฟตบอลองกฤษไดกระตนใหสโมสรตางๆ ทวยโรปปรบตวทางธรกจใหสามารถครองความยงใหญในวงการฟตบอลได ซงแนนอนวาปจจยเรองทนทางเศรษฐกจเปนสวนหนงและสวนสำคญของการสรางความสำเรจบนพนสนามหญา การพงขนสความเปนยอดทมจะตามมาดวยรายไดจากลขสทธการถายทอดสด การแขงขนทมากขนตามจำนวนนดการถายทอดสด รายไดจากการขายบตรผานประต ของทระลก และการขยายตลาดสเอเชย ซงมจำนวนประชากร ทคลงไคลฟตบอลเปนจำนวนมาก

กรณของการตอสทงในและนอกสนามของคแขงแหงเมองแมนเชสเตอร ประเทศองกฤษ เปนจดเรมตนทสะทอนถงความลมเหลวและความสำเรจของการปรบตวตามทนนยมทบกรกเขามาวงการฟตบอลไดเปนอยางด แมนเชสเตอร ซต เรมตนทำการตลาดกบทวรทใชชอ “The Manchester city experience” โดยเนนยำใหเหนถงคณคาทองถนแบบคนแมนคเนยน (Mancunian way) ขณะทอกฟากฝงของเมองกมทวรชมสนามฟตบอลและพพธภณฑบอกเลาเหตการณสำคญตลอดจนถวยรางวลของสโมสรทชอวา “Old Trafford experience” การดำเนนธรกจสวนนไดมสวนสำคญทแผขยายความนยมทางการตลาดของสโมสรแมนเชสเตอร ยไนเตด การสามารถ ดงพนธมตรทางธรกจใหมารวมลงทน ตงแตการถายภาพ การทำบตรเครดต การประกนภย หรอแมแตการเลอกซอส ไวน เบยร นำอดลม แชมเปญ ทจะใชสำหรบบรการผเขาชมทวรหรอการแขงขนฟตบอลลวนเกยวของกบวสยทศนทางธรกจทงสน การประสบความสำเรจในการสรางความรวมมอกบธรกจขามชาต สงผลใหสโมสรแมนเชสเตอร ยไนเตด ขยายตลาดแฟนบอลและธรกจออกไปทวโลก สำหรบทวปเอเชยแลว พวกเขามรานขายของทระลกอยางเปนทางการของสโมสรอยครอบคลม ทงโตเกยว กรงเทพมหานคร สงคโปร กวลาลมเปอร และอกหลายประเทศทจะสามารถสรางมลคา

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 11

ทางการตลาด และเพมรายไดใหกบสโมสรได20 Pierre Bourdieu นกสงคมวทยาชาวฝรงเศสมองววฒนาการการเตบโตและการแผขยายความนยมของกฬาสการเปนอตสาหกรรม วาสอโทรทศนคอปจจยและเงอนไขสำคญของการประสบความสำเรจดงกลาว เพราะการทำงานของการถายทอดสดการแขงขนฟตบอล เหมอนกบมาไมแหงทรอยทเจาของบานนนแหละทเปนผเปดรบมนเขาสพนทของตนเอง ซงเปนตรรกะสำคญ ทชวยใหกฬาสามารถเจรญเตบโตในเศรษฐกจทนนยมไดเปนอยางด21

การแตกแขนงของสอประเภทโทรทศนทเพมชองสญญาณ ทงใน รปแบบโทรทศนแบบบอกรบสมาชกดจตอลทว รวมทงการเกดขนของทวผานดาวเทยม สงผลใหเกดเครอขายและจำนวนชองสญญาณดานกฬา เพมมากขนตามไปดวย ตวอยางเชน การรวมมอของสถานโทรทศนชอง สกาย สปอรต กบสมาคมฟตบอลองกฤษทสามารถกระตนการขายลขสทธ การถายทอดสดฟตบอลพรเมยรลกของประเทศองกฤษใหแพรหลายไปไดอยางรวดเรวทวโลก22 ทายทสด กฬากลายเปนสวนหนงของวฒนธรรมมวลชนทงายตอการเขาถง สามารถสนองตอบความชนชอบของผคนสมยใหมทมความหลากหลายทางอตลกษณ ซงนบวนสอสารมวลชนทกแขนง กไดพฒนาการผลตสนคา เพอใหเทาทนตอการเปลยนแปลงทางความคดและเทคโนโลยการเขาถงขอมลขาวสารของผคนทสนใจกฬา จะเหนไดจากการเกดขนของโทรทศนกฬา ชองสญญาณกฬา หรอแมแต Application ทาง Smart phone ทใหขอมลและรายงานผลการแขงขนกฬา ตลอดจน การแขงขนเพอชวงชงความไดเปรยบในการเปนเจาลขสทธการแขงขนกฬาในรายการสำคญๆ เพอใหสามารถขยายตอยอดธรกจใหดงดดการบรโภคจากผคนในสงคมใหไดมากทสด

การแผขยายความนยมของการจดการแขงขนกฬาไดสรางใหกฬากลายเปนพนทของการบรโภค ทงในและนอกสนามแขงขน ไมวาจะสงละอนพนละนอยอยางเรองการขายเครองดม อาหารการกน ไปถงการขายสนคา

12 ¿Ø μ º Å ä · Â

ทระลกหรอการลงทน เพอการพฒนาระบบการแขงขนกฬาเองกตาม23 ความรสกดๆ จะถกบนดาลใหเกดขนกบแฟนกฬาพนธแท ถาเขาเหลานนไดสวมเสอผาหรออปกรณการเชยรทเปนสนคาถกตองตามลขสทธของสโมสร จะใหดกวานนการชมการแขงขนกฬาตองดมนำอดลมยหอดงทมนกกฬาเปนผนำการโฆษณา หรอมสนคาทมสโลแกนตดปากเกยวกบ ความเปนผชมกฬาอยางแทจรง เมอใชสนคาประเภทดงกลาว24 รปแบบการใชสอทประสบความสำเรจในเชงของกลยทธทางการตลาด สงผลอยางสำคญประการหนงคอการสรางความรวมมอในลกษณะพนธมตรระหวางสมาคมกฬาตงแตระดบนานาชาต จนถงสโมสรกฬากบองคกรทางธรกจยกษใหญประเภทตางๆ ซงถอเปนการตลาดแบบวน-วน ทอาศยภาพลกษณและความนยมขององคกรกฬาไปเปนสวนชวยพฒนารายไดและชองทางการประชาสมพนธสนคาใหกบผชมกฬา การสงเสรมศกยภาพการพฒนาองคกร ใหกาวหนาไปไดดวยกนบนชองทางสอสารมวลชนของธรกจกฬาและอตสาหกรรมกฬา สงผลใหบทบาทของการตอสแยงชงเพอเปนสอกระแสหลกในทางกฬากเขมขนตามไปดวย การเกดขนของหนงสอพมพ วทย โทรทศน ตลอดจนสอโซเชยลมเดยสมยใหมทสามารถตอบสนองตอผชมกฬา เปนเครองยนยนถงอทธพลของสอตอการขยายและความสำเรจ อยางตอเนองในดานการขยายความหลากหลายของกจกรรม การเพมรายไดและการเพมจำนวนผชมของวงการกฬาไดเปนอยางด

3. ¹Ñ¡¡ÕÌÒ: ÊÔ¹¤ŒÒ ËÃ×Í ÇÕúØÃØÉ?

บนเสนทางความสำเรจของการกฬาในมตของการขยายฐานผชมและรายได สงหนงทเปนองคประกอบสำคญมาทกยคทกสมยคอนกกฬา ทเปนฮโร งานทชอวา “The character of sport and the sport of character” ไดชใหเหนวากฬาในปจจบนมลกษณะของการพฒนาไปตามแตละสภาพ

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 13

สงคม หรออกนยหนงคอองคกรกฬาของสงคมตางๆ ถกสรางโดยบรรทดฐาน การใหคณคาตลอดจนคณภาพของการจดการการกฬาในสงคมนนๆ และการทกฬาเปนหนงในอตลกษณของสงคมไดทำใหกฬากมบทบาทยอนกลบมากำหนดวถชวตของคนในสงคม ในหลายกรณนกกฬาเปนแมแบบของการพฒนาเยาวชน บคลกภาพทพงประสงคของสงคม หรอแมกระทงกลายเปนผนำทางบทบาททสงคมนนๆ คาดหวงใหประชากรในสงคมควรจะเปน25

งานของ Keith D. Perry ทชอวา “Search for the hero: an investigation into the sports heroes of British sports fans” พยายามอธบายมมมองการเกดขนของ “hero” “celebrity” และ “superstar” ขนในวงการกฬา โดยในชวงตนของงานเขยนชนน ไดชใหเหนถงการอธบายความหมายของความแตกตางในศพทแตละคำวาเปนววฒนาการตาม ยคสมย โดยเขาไดกลาวถงสนๆ วา ฮโรในความหมายของการเปนคนตนแบบหรอเปนทยอมรบของสงคมนน เปนศพททใชกนมาตงแตสมยกรกตามเทพนยายตะวนตก อยางไรกดเมอสงคมมความทนสมยมากขนคำศพทเหลานกถกพฒนาสการเปนซปเปอรสตาร จนถงการทคนเดนคนดง ในสงคมจะถกเรยกวาเซเลบเชนในปจจบน26 ความชดเจนของการสรางฮโรในวงการกฬาผกอยกบประเดนทางการเมองในชวงทโลกยงมการตอส ทางอดมการณและการตอสทางอาวธเพงผานพนไป ครงแรกทนกกฬาสมยใหมถกมองวาเปนฮโรของชาตคอชยชนะในฟตบอลโลกนดชงชนะเลศของทมชาตองกฤษทมตอทมชาตเยอรมนตะวนตกในป ค.ศ.1966 ทสนามเวมบลย ประเทศองกฤษ นบแตนนนกกฬาทสามารถสรางความภมใจไดเชนทหารหรอนกการเมองทตอสเพอชาตจงถกเรยกไดวาฮโรเชนกน แตภายหลงทการตอสทางอดมการณทางการเมองลดนอยลง และความรอนแรงของการตอสทางเศรษฐกจขยายบทบาทมากขน การมชอเสยงของนกกฬาผกตดอยกบภาพลกษณในสอสารมวลชน ดงนนคำวาเซเลบทถกสรางขนเพอผคนในแวดวงบนเทงจงถกนำมาใชกบนกกฬาทเดนดง และ

14 ¿Ø μ º Å ä · Â

เปนทจบจองของสอสารมวลชนไปดวย27 หลายครงทนกกฬาเองสามารถสรางรายไดอยางมหาศาลจากการเปนผมชอเสยงในแวดวงสอสารมวลชน ยงถาหากเปนนกกฬาทมความสามารถในประเภทกฬาทตนเองลงทำการแขงขนไดอยางโดดเดนแลว การทเปนเซเลบทงในและนอกสนามยงเปนสวนชวยสงเสรมการสรางรายไดมากยงขน

สำหรบการกลายเปนฮโรของนกกฬาในสงคมนน มมลเหตทเรยกไดวาเปนจดเรมตนอยสองลกษณะ ประการทหนงคอ ความสามารถในทางกฬามความโดดเดนจนเปนทยอมรบของสงคม หรอในกรณทสองคอ เปนนกกฬา ทมคณธรรม นายกยอง จนไดรบการยอมรบจากคนในสงคม ในบางกรณนกกฬาทมความสามารถมาก จนมภาพลกษณเปนฮโรของสงคมกอาจ ถกตงคำถามจากพฤตกรรมบางประการทไมสอดคลองกบคณธรรมอนด ทสงคมนนสรางขน อยางไรกตามการถกสรางใหเปนฮโรไดทงสองมตดงทไดกลาวมา ถอเปนคณลกษณะพเศษของผมความสามารถทางกฬาเทานน เพราะการเปนนกกฬาทสมบรณแบบคงไมสามารถเปนผมศลธรรมและประพฤตตนดไดเพยงอยางเดยว28 แตหากจะมองดวยมตทางจตวทยาสงคมแลว การสรางฮโรขนมาในสงคมเปนการตอบสนองความตองการของคนในสงคมถงความตองการอยากจะเปนอยางทมนษยตนแบบเหลานน ถกยกยองใหเปน29

ภาพท 3 ไทเกอร วดส นกกฬาทมรายไดมากทสดในโลกประจำป ค.ศ.201330

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 15

วธคดเรองชาตนยมยงคงเปนประเดนสำคญทสรางการกลายเปนฮโรใหกบนกกฬา ในประเทศองกฤษ กฬาทจะสามารถสรางใหนกกฬาเปนฮโรไดตองเปนกฬาทมลกษณะเปนกฬาประจำชาต หรอกฬาทคนองกฤษมความภมใจในฐานะเปนประเทศตนกำเนดของกฬาดงกลาว ขณะทในสหรฐอเมรกา นกกฬาถอเปนกลมคนทมกไดรบการยกยองวาเปนฮโรมากเปนลำดบทสอง หากพจารณาตามสาขาอาชพ อยางไรกตามจากการศกษานกกฬาในภาคพนทวปยโรปพบวา ปจจยแวดลอมทสรางการกลายเปนฮโรของนกกฬาในชวงเวลาของการศกษาคอ ค.ศ.1995 ถง ค.ศ.2000 กลายเปนผลงานและความสามารถในสนามแขงขนเปนหลก หรออกนยหนงอาจกลาวไดวาประเดนชาตนยมไดถกลดทอนอำนาจลง เมอกฬาระดบสโมสรมอทธพลเพมมากขน31 การทกฬาระดบสโมสรมความหลากหลายทางชาตและการขามเสนพรมแดนของการกดกนทางแรงงานไดมากขน ดวยขอตกลงทางเศรษฐกจและความรวมมอระดบนานาชาต ยงสงผลใหผลงานในสนามเขามาแทนทความภาคภมใจเชงเดยวแบบชาตนยมมากขนอยางเหนไดชด

การศกษาความนยมของนกกฬาแบบเชงปรมาณ ในวงการกฬาอาชพในเยอรมนพบวานกกฬาทเปนฮโรทองถนกบซปเปอรสตารระดบนานาชาตไดรบความสนใจจากผชมแตกตางกน นยทางสงคมและวฒนธรรมของการศกษาครงนไดสะทอนใหเหนถงการสรางคณคาตอฮโรนกกฬาทงสองประเภท กลาวคอ ในการแขงขนระดบสโมสรนน นกกฬาทเปนฮโรของทองถน ซงอาจเปนเพราะเปนคนเยอรมน หรอเปนนกกฬาทมภมลำเนาอาศยอยในเมองประจำสโมสรกฬาจะไดรบความนยมสงมากเฉพาะทลงทำการแขงขนในสนามเหยาของตนเองเทานน ขณะทนกกฬาซปเปอรสตารระดบนานาชาตจะมคาเฉลยของความนยมทคงทมากกวา ไมวาจะลงทำการแขงขนใหกบสโมสรในสถานททแตกตางกน32 หากพจารณาขอมลจากการศกษาเฉพาะนกกฬาฮโรระดบทองถนจะพบวา การทนกกฬาจะไดรบความนยมนนจะตองสามารถแสดงซงอตลกษณหรอวฒนธรรมของทองถนนนได ดงนน

16 ¿Ø μ º Å ä · Â

มมมองทางกฬาของคนในทองถนนนๆ จงถอวามนยสำคญตอการสรางฮโรประจำถนมากกวาจะสนใจถงมมมองของความเปนชาต 33 กรณทยกตวอยาง ไดอยางชดเจนคอ สโมสรฟตบอลบารเซโลนา ประเทศสเปน นกฟตบอล ทมภมลำเนาอยในแควนคาตาลนหลายคน อาท ซาบ เอรนนเดซ (Xavi Hernandez) คารเลส ปโยล (Carles Puyol) เชส ฟาเบรกาส (Cesc Fabregas) จะไดรบความนยมอยางสงในฐานะนกฟตบอลทมชอเสยงของคนในทองถน และกมกไดรบความนยมสงขนทวคณเมอเขาเหลานนแสดงความภกด ตอสโมสรถนเกด กรณของบารเซโลนานน นกฟตบอลหลายคนไดออกมาสนบสนนการเคลอนไหวทางการเมอง เพอสนบสนนบทบาทของแควน คาตาลนตอสทธเสรภาพทางการเมอง ยงทำใหความรสกถงความเปนหนงเดยวของนกกฬาทองถนกบแฟนกฬามความเหนยวแนนมากยงขน34

บทสรปของความเจรญอยางรวดเรวในวงการฟตบอลยโรปถอเปน ตนแบบของการพฒนาองคกรกฬาประเภทอนใหรดหนามากขนไดเปนอยางด ในบทความของ Antonio Missiroli นกวชาการดานยโรปศกษา ไดเขยนบทความทชอวา “European football cultures and their integration: the ‘short’ twentieth century” เขาไดสรปใหเหนถงปจจยททำใหกฬาและนกกฬาฟตบอลเปนทนยมทงในสอสารมวลชนและสงคมทวไปวา การจดการองคกรทมพนธมตรหลกทงองคกรกฬานานาชาตและองคกรธรกจไดสรางใหแฟนกฬารสกถงการเขาถงสโมสรกฬาและนกกฬาทตนเองชนชอบ ไดอยางสะดวก ความรสกเปนหนงเดยวกนหรอศรทธาจงสามารถขยายความนยมไปไดอยางรวดเรว นอกจากนโลกาภวตนทชวยสลายเสนพรมแดนและสรางเขตเศรษฐกจพเศษทงในมตภาษและความรวมมอกนของสหภาพยโรปกเพมความเปนปกแผนใหกบความมนคงในการเจรญเตบโตของสโมสรฟตบอลไดดวย

กระบวนการทำงานของโลกาภวตนไดมสวนสงเสรมใหกฬาสมยใหม พฒนาการจดการองคกร และการแขงขนใหมมาตรฐานรองรบกบเทคโนโลย

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 17

ทพฒนาไปอยางรดหนามากขน เมอกฬาสามารถขยายปรมณฑลของ ความนยมผานสอสารมวลชนประเภทตางๆ กสงผลใหสามารถดงดดองคกรธรกจทตองอาศยการบรโภคของผคนเปนสำคญเขามาผนวกรวมความสนใจทองคกรกฬาและนกกฬาได ดงนนนกกฬาในสงคมสมยใหมจงสามารถอาศยกลไกดงกลาวสรางชอเสยงนอกสนามไดมากยงขน นอกจากนการถกจบจองจากสอมวลชนเสมอนเปนคนดงเชนในวงการบนเทงหรอชนชนสงในอดต สงผลใหนกกฬาทมชอเสยงในทกสงคมกลายเปนสวนหนงของสงคมเซเลบ วถชวตของนกกฬาถกจบมาเชอมโยงกบโลกภายนอกสนามแขงขนมากขน หลายครงทงระดบโลกและสงคมไทยเองกตาม นกกฬามกไดรบความสนใจเรองชวตนอกสนามมากขนเปนพเศษ ทงชวตรก/ครอบครว เรองออฉาว การทำงานเพอสงคม เมอเขาเหลานนมชอเสยงขนมาจาก การแขงขนกฬา นยของการขยบปรมณฑลขององคกรกฬาออกนอกสนามแขงขนมากขน ทงในมตวฒนธรรม มตเศรษฐกจ หรอมตทางสงคมเองกตาม ไดสงผลใหกฬาเขามามบทบาทในชวตประจำวนของคนในสงคมมากขน ไมวาจะทางตรงแบบการสนใจการแขงขนกฬา ชนชอบนกกฬา และทางออมแบบการเลนกฬาเพอรกษาสขภาพ หรอการทกฬาไปผนวกอยในภาพยนตร ดนตร จนปจจบนสามารถกลาวไดวากฬากลายเปนอตสาหกรรมทสนบสนนระบบตลาดทนนยมใหเจรญเตบโตมากยงขน

18 ¿Ø μ º Å ä · Â

àªÔ§ÍÃö·ŒÒº· 1 Allen Guttmann. 2000. “The development of modern sports” In Jay Coakley

and Eric Dunning, Handbook of Sports Studies. Pp. 248-259. London and Thousand Oaks, CA: Sage Publications.

2 ดเพมเตม William Heywood. 1904. Palio and Ponte. London: Methuen. P 170.

3 งานทสนใจและอธบายใหเหนภาพปรากฏการณดงกลาว โปรดด Donald Katz. 1995. “Welcome to the electronic arena” In Sports Illustrated, 83(1): 58-77. ตวอยางหนงทนาสนใจในขณะนนคอ ศนยวจยของบรษทยกษใหญทางคอมพวเตอรอยาง Microsoft ไดพฒนาระบบคอมพวเตอรทสามารถเกบสถตการแขงขนกฬาเบสบอลได 300 หวขอในหนงการแขงขน และภายหลงกนำมาสเทคโนโลยการถายทอดสดการแขงขนฟตบอลโลกทสหรฐอเมรกาเปนเจาภาพเมอ ค.ศ.1994 ทสามารถปฏวตระบบการถายทอดสดฟตบอลโลก โดยมรปแบบการถายทอดสด ทใชมมกลองมากทสดตงแตเทาทเคยจดการแขงขนมากอนหนาน ซงสงผลใหภายหลงวงการกฬาใหความสำคญกบการเทคโนโลยการถายทอดสดการแขงขนมากขน ตามไปดวย

4 Josept Maguire. 1991. “The media-sport production complex”, European Journal of Communication, 6: 315-336.

5 Kanin D.B. 1980. “The Olympic boycott on diploma context”, Journal of Sports and Social Issue 4(1): 1-24.

6 ดเพมเตมท Mike Weed. 2008. Olympic Tourism. Oxford: Butterworth-Heinemann.

7 Geertz C. 1972. “Notes on Balinese cockfighting” In Interpretation of culture. New York: basic Book. Pp. 413-416.

8 Alan Klein. 2002. The Anthropology of sport: escaping the past and building future. In Josept Maguire and Kevin Young (ed.), Theory, Sport and Society. JAI: London. Pp. 137-142.

9 Patrick Murphy and Ken Sheard. 2006. “Boxing blind: unplanned planned processes in the development of modern boxing” In Sport in Society, 9:4. Pp. 545-546.

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 19

10 Ken Sheard. 1997. “Aspect of the boxing in the western ‘civilization process’” In International Review for the Sociology of Sport. 32, no. 1. Pp. 41-42.

11 Patrick Murphy and Ken Sheard. 2006. “Boxing blind: unplanned planned processes in the development of modern boxing” In Sport in Society, 9:4. Pp. 550-553.

12 Fimley and Picket H.W. 1976. The Olympic Games. London.

13 กรณดงกลาวถกเรยกขานวาหายนะทสนามเฮยเซล ประเทศเบลเยยม ซงเปนเหตการณระหวางฟตบอลนดชงชนะเลศศกชงแชมปสโมสรยโรประหวางยเวนตสจากประเทศอตาล และลเวอรพลจากประเทศองกฤษ ในวนท 29 พฤษภาคม ค.ศ.1985 โดยแฟนฟตบอลทงสองฝายทะเลาะกนสงผลใหอฒจนทรพงลงมา มผเสยชวต 39 คน เปนชาวอตาล แฟนบอลยเวนตส 32 คน, เบลเยยม 4 คน, ฝรงเศส 2 คน และไอรแลนด 1 คน ภายหลงจากการสบสวนเหตการณดงกลาว ทมสโมสรฟตบอลจากประเทศองกฤษถกสงลงโทษไมใหเขารวมการแขงขนฟตบอลชงแชมปสโมสรยโรปทกรายการรวม 5 ป และมสโมสรทไดรบผลกระทบทงสน 15 ทม

14 Tony Mason. 1988. Sport in Britain. London: Faber. Pp. 115.

15 Burstyn, V. 1999. The rites of men: Manhood, Politics and Cultures of sport. Toronto: Toronto University Press. Pp. 112.

16 Euromonitor. 2001. European marketing data and statistics. London: Euromonitor plc.

17 Schaaf, P. 2004. Sport, Inc: 100 Years of Sports Business. Amherst, NY: Prometheus. Pp. 325-326.

18 http://www.plunkettresearch.com/sports-recreation-leisure-market-research/industry-statistics เขาถงเมอวนท 1 พฤศจกายน พ.ศ.2556.

19 Pierre Bourdieu. 1999. “The state, economics and sport” In H. Duncan and G. hare (eds.), France and the 1998 world cup. London: Frank Cass. Pp. 18.

20 John Horne. 2006. Sport in consumer culture. China: Palgrave Macmillan. Pp. 31-33.

20 ¿Ø μ º Å ä · Â

21 Pierre Bourdieu. 1999. “The state, economics and sport” In H. Duncan and G. hare (eds.), France and the 1998 world cup. London: Frank Cass. Pp. 16.

22 Garry Crawford. 2004. Consuming sport: fan, sport and culture. London: Routledge. Pp. 130.

23 Garry Crawford. 2004. Consuming sport: fan, sport and culture. London: Routledge. Pp. 77.

24 Inglis, S. 2001. Sightlines: A stadium odyssey. London: Yellow jersey press. Pp.38.

25 Frans Oddner. 2010. “The character of sport and the sport of character” In Sport in society, 13:2, 181-182.

26 Keith D. Perry. 2009. “Search for the hero: an investigation into the sports heroes of British sports fans” In Sport in Society: Cultures, Commerce, Media, Politics. 12:2, Pp. 213.

27 Keith D. Perry. 2009. “Search for the hero: an investigation into the sports heroes of British sports fans” In Sport in Society: Cultures, Commerce, Media, Politics. 12:2, Pp. 212-214.

28 Reetsma, J.P. 1998. More than champion, In The style of Muhammad Ali. New York: Knopf. Pp. 14

29 Crepeau, R.C. 1981. “Sport, Heroes and Myth” In Journal pf sport and social. issue 5, no.23. Pp. 24.

30 จากการจดอนดบของนตยสารฟอรบประจำป ค.ศ.2013 ประมาณการวาไทเกอร วดส นกกอลฟชาวอเมรกนมรายไดรวมทงจากการแขงขน การเปนตวแทนโฆษณาและรายไดอนๆ รวม 78 ลานเหรยญดอลลารสหรฐอเมรกา ดเพมเตมท http://www.forbes.com/sites/kurtbadenhausen/2013/06/05/tiger-woods-is-back- on-top-of-the-worlds-highest-paid-athletes/

31 Poli, R. 2007. “The denationalization of sport: De-ethnicization of the nation and identity deterritorialization” In Sport in society. 10:4.

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 21

32 Leif Brandes, Egon Franck and Stephan Nuesch. 2008. “Local heroes and superstars: An empirical analysis of star attraction in German soccer” In Journal of sports economics. Vol 9 no. 3. Pp. 282.

33 N.A. Phelp. 2001. “The Southern football hero and the shaping of local and regional identity in the south of England” In Soccer and society, 2:3. Pp. 55.

34 สำหรบผสนใจประเดนทางการเมองกบกฬาในแควนคาตาลนเพมเตม กรณาอาน http://backpagefootball.com/catalonia-mixing-football-and-politics/51153/

àÍ¡ÊÒÃ͌ҧÍÔ§ Brandes, L. Franck, E. and Nuesch, S. 2008. “Local heroes and superstars: An

empirical analysis of star attraction in German soccer” In Journal of sports economics. Vol 9 no. 3.

Bourdieu, P. 1999. “The state, economics and sport” In H. Duncan and G. hare (eds.), France and the 1998 world cup. London: Frank Cass.

Burstyn, V. 1999. The rites of men: Manhood, Politics and Cultures of sport. Toronto: Toronto University Press.

Crepeau, R.C. 1981. “Sport, Heroes and Myth” In Journal of sport and social. issue 5, no. 23.

Crawford, G. 2004. Consuming sport: fan, sport and culture. London: Routledge. 77:130

Euromonitor. 2001. European marketing data and statistics. London: Euromonitor plc. Greetz C. 1972. “Notes on Balinese cockfighting” In Interpretation of culture. New York: basic Book. 413-416.

Fimley and Picket H.W. 1976. The Olympic Games. London. Guttmann, A. 2000. “The development of modern sports” In Jay Coakley and

Eric Dunning, Handbook of Sports Studies. Pp. 248-259. London and Thousand Oaks, CA: Sage Publications.

Heywood, W. 1904. Palio and Ponte. London: Methuen. Horne, J. 2006. Sport in consumer culture. China: Palgrave Macmillan.

22 ¿Ø μ º Å ä · Â

Inglis, S. 2001. Sightlines: A stadium odyssey. London: Yellow jersey press. Katz, D. 1995. “Welcome to the electronic arena” In Sports Illustrated, 83(1): 58-77. Maguire, J. 1991. “The media-sport production complex”, European Journal of

Communication, 6: 315-336. Geertz, C. 1972. “Notes on Balinese cockfighting” In Interpretation of culture.

New York: basic Book. Pp. 413-416. Kanin D.B. 1980. “The Olympic boycott on diploma context”, Journal of Sports

and Social Issue 4(1): 1-24. Keith D. Perry. 2009. “Search for the hero: an investigation into the sports

heroes of British sports fans” In Sport in Society: Cultures, Commerce, Media, Politics. 12:2.

Klein, A. 2002. The Anthropology of sport: escaping the past and building future. In Josept Maguire and Kevin Young (ed.), Theory, Sport and Society. JAI: London. Pp. 137-142.

Murphy, P. and Sheard, K. 2006. “Boxing blind: unplanned planned processes in the development of modern boxing” In Sport in Society, 9:4. Pp. 545-546. N.A. Phelp. 2001. “The Southern football hero and the shaping of local and regional identity in the south of England” In Soccer and society, 2:3.

Mason, T. 1988. Sport in Britain. London: Faber. Pp. 115. Oddner, F. 2010. The character of sport and the sport of character In Sport in

society, 13:2, 181-182. Poli, R. 2007. “The denationalization of sport: De-ethnicization of the nation and

identity deterritorialization” In Sport in society. 10:4. Reetsma, J.P. 1998. More than champion, In The style of Muhammad Ali.

New York: Knopf. Schaaf, P. 2004. Sport, Inc: 100 Years of Sports Business. Amherst, NY:

Prometheus. Sheard, K. 1997. “Aspect of the boxing in the western ‘civilization process’”

In International Review for the Sociology of Sport. 32, no. 1. Weed, M. 2008. Olympic Tourism. Oxford: Butterworth-Heinemann.

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 23

ระบบอางองออนไลน http://backpagefootball.com/catalonia-mixing-football-and-politics/51153 เขาถง

เมอวนท 1 พฤศจกายน พ.ศ.2556. http://www.plunkettresearch.com/sports-recreation-leisure-market-research/

industry-statistics เขาถงเมอวนท 1 พฤศจกายน พ.ศ.2556. http://www.forbes.com/sites/kurtbadenhausen/2013/06/05/tiger-woods-

is-back-on-top-of-the-worlds-highest-paid-athletes/ เขาถงเมอวนท 1 พฤศจกายน พ.ศ.2556.

24 ¿Ø μ º Å ä · Â

ฟตบอล รางกาย ความศวไลซ และการจดระเบยบทางสงคมใหมในสมยรชกาลท 5*

ชาญ พนารตน�

1. º·¹Ó

ตงแตพทธทศวรรษ 2410 ชนชนนำกำลงหมกมนกบการสถาปนาอำนาจราชการเหนอพรมแดนสยามทไดเรมมการขดขนอยางทไมเคยม มากอน รฐเนนปลกฝงโลกทศนเพอจดการกบอตลกษณของประชาชน ใหหนมารบใชระบอบสมบรณาญาสทธราชย แทนทการรบใชมลนายของไพรและทาส (โดยเฉพาะหลงจากการตายของผทมอำนาจมาก อยางสมเดจเจาพระยาบรมมหาศรสรยวงศ และกรมพระราชวงบวรวไชยชาญ) การสนบสนนใหเลนกฬาสมยใหมโดยชนชนนำสยามเกดขนภายใตบรบทดงกลาว ในบทนผเขยนมงศกษาถงการสนบสนนการกฬาของรฐวามเปาหมาย และขอบเขตในการจดการกบโลกทศนและพฤตกรรมของผคนในชวงชน ทตางกนอยางไร

การศกษาและการพลศกษาไดถกนำมาปลกฝงระเบยบสงคมและรฐ โดยมรชกาลท 5 เปนผนำไปสเปาหมายแหงความกาวหนาศวไลซใหเทาเทยมอารยประเทศ งานแขงขนกฬาสมยใหมถกจดขนเปนครงแรกเพอรบเสดจรชกาลท 5 จากยโรป ในงานนพระองคไดเนนถงบทบาทหนาทของนกเรยนและขาราชการ พระองคชวาความอตสาหะพากเพยร (ทงในดานการเรยน

การเลนกฬา และการงาน ตามทพระองคนำเสนอ) เปนเหตแหงความสำเรจกาวหนาในการเลอนชนชนและสถานภาพภายใตรฐสมบรณาญาสทธราชย ตลอดจนนำไปสความเจรญของรฐสยาม (โปรดดตอนท 2) การทประชาชนทกคนตางกตองเสยภาษแกรฐหรอราชา สงผลใหการตอตานระบอบใหมของพระองคเปนสงทพระองคกงวลอยางมาก ภายใตบรบทนพระองค ไดสนบสนนการพลศกษา เพอปลกฝงความเปนพลเมองทเปนระเบยบเรยบรอย รจกควบคมความประพฤตของตนใหหางไกลจากความรนแรง เคารพกฎกตกาและมารยาท รฐไดสนบสนนใหมการเลนฟตบอลตามกตกาอยางอารยชน แบบทชนชนนำสยามจำนวนนอยหรอชาวยโรปทำกน สงเหลานไดดงดดใหบรรดานกเรยนในโรงเรยนชนนำ และขาราชการ ผยงนยมการแสดงออกถงความมใจนกเลงทกาวราวรนแรง อนเปนอตลกษณของชายไทยในภาคกลางในขณะนน หนมาประพฤตตนเปนนกเลงลกหนงทศวไลซ (โปรดดตอนท 3 และ 4)

2. ÃÑ° §Ò¹©Åͧ áÅСÒÃᢋ§¢Ñ¹¡ÕÌÒ

ในหวขอนผ เขยนจะกลาวถงโลกทศนของรฐสยามทมตองาน พธแขงขนกฬา โดยจะนำเสนอการเปลยนผานระเบยบสงคมในงานพธจากรฐสยามในสมยอยธยา มาสรฐสยามในยคสมบรณาญาสทธราชยของรชกาลท 5 พอสงเขป การศกษางานแขงขนกฬาน ผเขยนไดใชแนวคด บางประการของคลฟฟอรด เกยรตซ (Clifford Geertz) เกยรตซศกษารฐผานพธกรรม หรอทองเรองทถกแสดงในทสาธารณะ การแสดงนเปนสารตถะของวฒนธรรม (อนหมายรวมถงความไมเทาเทยมในสงคม และความภมใจในสถานภาพ) ภาพในพธกรรมทไหลบาถกออกแบบมาเพอแสดงโลกทศน

ของความเปนธรรมชาตพนฐานของความจรง ทกอรปการดำรงอยของเงอนไขในชวต ผเขารวมพธกรรมหลายพนเปนผรวมแสดง พวกเขาเปนผสาน

26 ¿Ø μ º Å ä · Â

ความสมพนธของการดำรงอยในทางวฒนธรรมของรฐ1 การศกษาในสวนทมองผานมมมองของเกยรตซนมงพจารณาโลกทศนของงานแขงขนกฬา ในสมยพระนารายณ ทเปนพนทของการแสดงบญบารมของผคนในสงคม ขณะทสงคมสยามในสมยรชกาลท 5 ไดเขาสยคแหงความเชอมนในเหตผล การสถาปนารฐสมยใหมในยคอาณานคม งานแขงขนกฬาเปนภาพแทนระบบความสมพนธของกษตรยผมงสรางความกาวหนา และความศวไลซใหแกมหาชนชาวสยาม นอกจากนงานกฬายงเปนภาพแทนในอดมคต ของการเลอนชนทางสงคมทยดหลกความอตสาหะและความสามารถ มากกวาบญบารม

2.1 โลกทศนเบองหลงงานฉลอง งานพธกรรมไลนำของรฐสยามในรชสมยพระนารายณ (พ.ศ.2199-

พ.ศ.2231) สะทอนถงโลกทศนทกษตรยไดแสดงพระองคในฐานะทเปนศนยกลางของจกรวาล ผมอำนาจเหนอธรรมชาต อำนาจทางบารม และธรรมอนเปนแบบอยาง โดยประชาชนผมบญนอยไดแหกนมารวมชมอำนาจเหนอจกรวาลทพระองคทรงเรอหรอนาคอนงามสงามาบรรเทาใหนำลดลงในชวงสนฤดฝนปลายเดอนตลาคม หลงพระองคทรงทอดกฐนแกพระสงฆราชในพระบรมราชปถมภ กมการแขงพายเรอเขาเมอง ความนยมพายเรอเปนการแขงกฬาทนยมของประชาชนในสมยนน เรอถกตอใหมขนาดใกลเคยงและแขงกนเพอชงชยกนระหวางชมชน ผชมตางกพนนขนตอทงเพอความสนกสนานตนเตนและศกดศรอตลกษณของตน (และชมชนของตนดวย) สวนการแขงขนเรอในบรบทของพธกรรมรฐกเปนศกศกดศรทจดแขงบญ แขงวาสนา ทเรอแขงทวไปจะเอามาแขงดวยกมอาจจะทดทานได เชนเดยวกบ ทพระองคทรงแสดงตนเปนศนยกลางของอำนาจจกรวาล และบญบารมเหนอธรรมชาต เรอในพระบรมราชปถมภ (ทมฝพายมากกวาลำอน) จงเขาเสนชยกอน และเปนการแสดงบญวาสนาทเรอของกลมอปถมภอนๆ มอาจจะมทดเทยมเรอของพระองค ภาพงานพธกรรมตลอดจนการแขงขน

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 27

จงเปนการเลนบทบาทบารมของผมบญสงสด ไปจนผมบญมากแตมทดเทยมพระองค จนผมบญนอยทไดรวมงานบญและชนชมพระบารม ตลอดจนรวมพนนขนตอไปกบการแขงขนใหญประจำป (Reid, 1988, pp. 179-191) (de la Loubère, 1963, pp. 42, 50)

รปแบบพธกรรมของรฐไดเปลยนแปลงโฉมหนา จากการฉลองทเคยเชอมโยงกบอำนาจทางธรรมชาต อนกอใหเกดความสขและความอดมสมบรณของรฐ กไดกาวเขาสพธการทเนนความเปนเหตเปนผลมากขน ดงนนงานฉลองจงมงเนนการเชดชมนษยในฐานะทเปนผกำหนดนำความเปลยนแปลงและความกาวหนาแกโชคชะตาของตนเอง ความเปลยนแปลงนเหนไดอยางชดเจนในชวงพทธศตวรรษท 24 ประสบการณจากการคา ทรงเรองของชนชนนำ และกระฎมพ ไดทำใหพวกเขาเกดความเชอมน ในศกยภาพของตนเองมากยงขน (Ieowsiwong, 2005) รปแบบงานประเพณ ทมมวลชนเขารวมเปนจำนวนมากจงเคลอนไปสความเปนเหตเปนผล มากขน2 ในสมยรชกาลท 5 พธไลนำ ทเคยสอถงการทำพธของกษตรย ททรงใชอำนาจเหนอธรรมชาต กไมเปนทเชอถอของพระองค ดงททรงตรสวา “...พธไลนำ ครนมาถงแผนดนปจจบนน...นำมากเกอบจะเทากบทนำมากมาแตกอนกไมไดทำ เปนอนเลกสญ...พธนคงจะไมมอกตอไปภายหนา...” (พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว, 2507, หนา 72) ในสมยของพระองคงานกฬาถกแยกออกจากพนทแหงความศกดสทธเหนอธรรมชาต และถกจดวางใหมในบรบทของการใชปญญาเหตผล การเลนกฬาเกงเปนผลจากการฝกซอม ไมใชบญวาสนา การเลนจงเนนการพฒนารางกายใหแขงแรง แตไมรนแรงปาเถอน เคารพเชอฟงกฎ ตลอดจนความมศลธรรม (ทธำรงระเบยบทางสงคม) เพอไลลาความกาวหนาของสยาม ประเพณของรฐทงหลายถกจดการภายใตทองเรองทชนชนนำไดนำและสรางความกาวหนาและความศวไลซมาสสยามและประชาชน ทองเรองสะทอนถงปฏกรยา ทชนชนนำไดวางตำแหนงของรฐสยามในระเบยบโลกใหม ทเนนความเปน

28 ¿Ø μ º Å ä · Â

สากลของสงคมซงมความอารยะและศวไลซ (Winichakul, 2000, pp. 258-259) รชกาลท 5 ไดตอกยำทองเรองดงกลาวเพอยนกรานถงบทบาทของพระองคในการเปนผนำภมปญญาสมยใหมมาสรางความศวไลซใหรฐสยาม และเปนบคคลในอดมคต ผไดสรางความทนสมยใหแกประเทศ ทองเรอง ทพระองคไดแสดงออกมาไดประจกษแกสายตาของราษฎร3

อาจกลาวไดวาตงแตยงเปนสมเดจเจาฟาจฬาลงกรณ พระองคมชวตทรายลอมไปดวยความทนสมย เทคโนโลยทกาวหนา และความศวไลซ อนมศนยกลางมาจากตะวนตก4 ภายใตอตลกษณของชนชนนำทศวไลซอยางเปนสากลโลกขามพนความเปนชาตนน ชนชนนำทวโลกในยคสมยนมรสนยมและวตรปฏบตรวมกน อตลกษณทมความศวไลซของรชกาลท 5 ไดรบการยอมรบโดยชาวยโรป5 (Peleggi, 2002a, pp. 2-32, 64-66) บทบาทการนำไปสความทนสมยและศวไลซของพระองคไดถกแสดงออกมาอยางชดเจนในงานกฬาระหวางโรงเรยนเพอรบเสดจการเดนทางกลบมาจากยโรปของพระองคใน พ.ศ.2440 การแขงขนกฬาจงเปนการรวมกนผลตโลกทศนของเมองไทยทศวไลซทถกสรางขน อกทงยงเปนการนยามตำแหนงแหงทและหนาทของแตละหนวยทางประชากรในรฐสมยใหมของพระองคอกดวย โดยงานฉลองนไดจำแนกบคคลออกเปน ประชาชน นกเรยน ขาราชการ ทตตางประเทศ เสนาบด และสมาชกราชวงศ แตละหนวย ตางกเปนสวนหนงของภารกจรฐในการไลกวดความกาวหนาและศวไลซ นอกจากนในงานแขงกฬายงเปนเวทในการประกาศเกยรตคณแกรางกายของครและนกเรยนทด มความทนสมย มความเจรญแลว และมสขอนามยอกดวย

2.2 ระเบยบทางการเมองของความศวไลซในงานกฬารบเสดจ จากยโรป

ชาตในยโรปทงสหราชอาณาจกร ฝรงเศส โปรตเกส สเปน ตางกเชอวาการเลนกฬาสมยใหมเปนเครองมอสำคญในภารกจการสรางความ

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 29

ศวไลซ การเลนกฬาสมยใหมจงเปนการเขาถงสถานภาพและการยอมรบจากชาตทเจรญแลวอยางเทาเทยม เชอกนวากฬาเหลานจะนำมาซงระเบยบวนย ความยตธรรม พฤตกรรมทสงเสรมสขอนามย แกสงคมทกำลงกาวไปขางหนา การสนบสนนใหโรงเรยนเลนกฬามความสำคญไปไมนอยกวาการมสตปญญา (Connell, 2013, pp. 396-398) งานกฬาถกจดวางมาเปนอยางดเพอเฉลมฉลองภารกจแหง “ความสำเรจในการสรางความศวไลซ แกสยาม” ภายหลงจากการประพาสยโรปของรชกาลท 5 ใน พ.ศ.2440 นกเรยนและครราวสามพนคนจากโรงเรยนตางๆ กวา 40 แหงไดมาตอนรบพระองคบนทองสนามหลวงนน พวกเขายงไดถกรายลอมไปดวยประชาชนอกหลายพนคน พธกรรมไดกำหนดลำดบชนทางสถานภาพของนกเรยนแตละคน และโรงเรยนแตละโรงอยางเปนลำดบชน รายงานจากหนงสอพมพ The Bangkok Times ฉบบวนท 12 มกราคม พ.ศ.2441 รายงานวา “ราชวทยาลยครอบครองพนทอนทรงเกยรต ตามมาดวยโรงเรยนสวนกหลาบ”นอกจากนสถานภาพทเหลอมลำยงคงเปนไดจากปายของแตละโรงเรยน ทมส “สวางไสว” ตำแหนงทางสงคมทแตกตางยงไดถกสรางผานตวแทนนกเรยนผทรงเกยรตของบางโรงเรยน ทงตวนกเรยนและโรงเรยนไดถกเลอก ใหมาเปนตวแทนเพอกลาวถวายรายงานตอหนาพระพกตรของรชกาลท 5 (โปรดด สวสด เลขยานนท, 2520, หนา 8-9) หลงจากการแขงขนกฬาและการละเลนแบบสมยใหมทไมเคยมขนมากอน (วง 100 เมตร กระโดดไกล วงขามรว วงระยะ 1/4 ไมล กระโดดสง วงอปสรรค วงสามขา และชกเยอ) การแขงขนทมทงในระดบนกเรยนและครไดดำเนนไปราว 2 ชวโมง หลงจากนนทกคนกไดจดเตรยมแถวตอนรบการมาของรชกาลท 5 รถยนตพระทนง ซงรายลอมไปดวยทหาร ตำรวจ และราชองครกษ ไดขบเคลอนออกจากพระทนงจกรมหาปราสาท ทมตวอาคารเปนทรงยโรป6 ในพระบรมมหาราชวงมงมาประทบยงศาลาหลวงในทองสนามหลวง

30 ¿Ø μ º Å ä · Â

หากพจารณาจากศนยกลางของอำนาจไปสชายขอบ รชกาลท 5 ประทบทบลลงก โดยมชาวเลอดสนำเงนรายลอมพระองคอยในศาลาหลวง เสนาบดกระทรวงการตางประเทศและธรรมการ ทตตางประเทศ เขาเฝาพระองคอยทระเบยงของศาลาหลวง มหาดเลกหลวงประจำทอยดานหลงศาลา นกเรยนและครรบเสดจอยททองสนามหลวง ขณะทประชาชน หลายพนทมาชมงานกฬาอนสงางามนอยนอกเชอกกน เมอรชกาลท 5 มาถง ทบลลงก นกเรยนตางรอง “ฮเร ฮเร ฮเร” และจดดอกไมเพลงถวาย จากนนแตรวงกบรรเลงเพลงสรรเสรญพระบารม เสนาบดกระทรวงธรรมการนำนกเรยนจากโรงเรยนพระตำหนกสวนกหลาบวทยาลย และโรงเรยนฝกหดอาจารย7 เขาถวายรายงานเปนภาษาไทยและภาษาองกฤษตามลำดบ8 โดยกอนทพระองคจะมพระราชดำรสตอบ ม.จ.วฒภาพ ดศกล จากโรงเรยนราชวทยาลย9 ถวายคำอวยพรชยแดรชกาลท 5 หลงจากนนพระองคทอดพระเนตรการแขงกฬา เมอจบการแขงขนพระองคกจากงานนไปชมการรอกำแพงวงหนา (ทเคยมสถานะเปนกษตรยองคท 2) โดยสงมอบใหพระราชน เจาชายองคตางๆ ภรยาทตแหงสหราชอาณาจกร ครชาวตางประเทศไดพระราชทานและมอบรางวลแกผชนะการแขงขน10 จากนนกมงานเลยงนำชาเปนการปดทาย (โปรดด สวสด เลขยานนท, 2520, หนา 3-9)

การสนทนาระหวางรชกาลท 5 และนกเรยน บงชถงพนธะความรบผดชอบททงสองฝายตางกมงจะสรางความศวไลซใหสยามไดกาวหนาในทกดาน ภายใตทองเรองนเอง บคคลตางๆ ในสยามทมตำแหนงแหงท ทางสงคมตางกนกควรทจะใชเหตผลและความเพยร ในการทำหนาทใหเปนไปตามเปาประสงคเพอชาวสยามไดอยในรฐอยางศวไลซ เมอพจารณาถงคำถวายของนกเรยนในภาษาไทยและองกฤษ เนอหาเนนไปท นกเรยน ผม “ความราเรง” ใจ และซาบซงใจทพระองคไดประพาสยโรปอยาง “อตสาหะโดยความลำบาก” และพระราชนนาถผ “ประพฤตพระองคเปนทรก” ตางกไดปฏบตภารกจเพอสรางความเจรญและศวไลซใหแกราชอาณาจกร

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 31

แกการศกษา และแกสขภาพของประชาชน วทยาการทรชกาลท 5 ทอดพระเนตรจากตะวนตก และการสรางโรงเรยนสตรของพระราชนนาถ ชใหเหนอยางเปนรปธรรมถงความกาวหนาดานการศกษาทกำลงมงส จดสดยอดแหงความศวไลซในตะวนตก ขณะทการเลนกฬาสมยใหม ทไมรนแรง และการสรางโรงเรยนแพทยผดงครรภโดยพระราชนนาถ กชใหเหนวาการใชรางกายตามวถแหงความทนสมยนชวยใหเกดสขพลานามยทสมบรณ

สำหรบพระราชดำรสตอบ รชกาลท 5 ไดทรงบอกเลาประสบการณในวทยาลย ทพระองคถอวาเปนสถานศกษาชนนำอยางออกฟอรด (Oxford) ฮาโร (Harrow) อตน (Eton) พระองคยนยนถงความสำคญของภาษาตางประเทศซงแนนอนวาไมใชภาษาบาล และสนสกฤต หากแตเปนภาษาองกฤษศนยกลางของความศวไลซ ทนกเรยนทกคนในงานไดเปลงเสยงดงฮเร รวมถงถวายรายงานพระองคเปนภาษาองกฤษ พธกรรมทนกเรยนทกคนไดใชภาษาของความศวไลซ ไดชม ไดเชยร ไดฟง หรอแขงขน ในแงมมตางๆ ของความศวไลซ จากประสบการณตรงของตนเอง นอกจากนพระองคไดใหเหตผลตอนกเรยนผไดรบอภสทธไปเรยนตอในยโรปวาจำนวนนกเรยนเหลานเพยงพอแลวสำหรบทจะเปนตวแทนของราชอาณาจกรทจะกลบมาสรางความศวไลซใหแกประเทศในภายภาคหนา11 พระองคไดชแนะนกเรยน เหนวาพวกเขาควรประพฤตตนอยางไรจงจะเกงเหมอนพวกฝรง โดยยงคงรกษา “ประเพณไทย” ไปในคราเดยวกน ซงแนนอนวาประเพณทพระองคกำลงสรางขนอยนทกคนกกำลงรวมกนเปนสวนหนงในการแสดงบทบาท ในบรบทของงานแขงขนกฬาทศวไลซนไปดวยกน เพราะฉะนนแลวพระองค จงเตอนนกเรยนวาเรามไดเรยนเพอเปนฝรงและตองไมลมธรรมเนยมไทย (อนเปนลำดบชนดงททกคนกำลงประพฤตอยในขณะน) ธรรมเนยมไทยน กยงรวมถงการใชคำราชาศพท ทเปนภาษาเขมร ทมตอพระองคดวย

32 ¿Ø μ º Å ä · Â

พระองคไดทรงนยามอตลกษณของนกเรยนวาพวกเขาควรมความร สตปญญาเสมอดวยฝรง อตสาหะ ไมทอถอย ราเรงในการเรยนร รภาษาองกฤษ ภาษาไทย ตลอดจนธรรมเนยมไทย ตอจากนนพระองค เนนถงหนาทในอนาคตของนกเรยน ซงกคอการเปนขาราชการ พระองคยนกรานวาเกณฑการเขารบราชการนนยดหลกความสามารถไมใชสทธพเศษทางชนชนหรอเครอขายการอปถมภ แมพระองคจะทรงปฏเสธเกณฑ การรบเขาแบบอภสทธกตาม แตการเขาถงการศกษาและอาชพการงาน ไดพสจนใหเหนในสงทดำเนนไปในทางทจะสรางระบอบสมบรณาญาสทธราชย พระองคทรงยนยนวาการยดมนในบทบาทของนกเรยนเปนหวใจสำคญ ในความสำเรจของราชอาณาจกรไทยทมความศวไลซ ทายทสดจงกลาวไดวางานกฬานไดฉายภาพชวตของนกเรยนตงแตวยเยาวจนกาวเขาสเสนทางอาชพอยางครบถวนสมบรณ ภาพการแตงกายเตมยศของบรรดาขาราชการระดบสงผเขารวมงานในระเบยงศาลาหลวงจงเปนภาพแทนของสถานภาพอนสงางาม นาปรารถนา นาใฝฝนถงของบรรดานกเรยนผรวมงานหรอแมแตไมไดรวมงานกตาม12

หลกการคดเลอกและเลอนตำแหนงคนในการทำงานของสงคมสมยใหมวางอยบนโลกของเหตผลเชนเดยวกบโลกในกฬาสมยใหม อตลกษณของนกเรยนผมความรทนสมยจากความเพยร ในสงคมทเนนหลกการความสามารถ เปนการฉายภาพของสงคมในอดมคตทเนนเลอกสรรคนเขาทำงาน รบใช “ราชการ” ตามความเปนเหตเปนผลวางอยบนความยตธรรม ผทอตสาหะเรยนจนไดด ยอมไดตำแหนงในราชการททรงเกยรต รปธรรม ของภาพสงคมดงกลาวไดรบการพสจนโดยประจกษจากการไดประสบและปฏบตกนทงกอนและในงานแขงขนกฬาน นกเรยนผทมความอตสาหะ ในการเลนกฬาสมยใหมภายใตกรอบกตกาสากล กไดรบการคดเลอกนกกฬาตามหลกความสามารถใหเปนตวแทนของนกเรยนในโรงเรยนนนทเพยรนอยกวามทกษะดอยกวา ไดเขารวมการแขงขน และหลกการความสามารถ

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 33

ทเปนตวตดสนเดยวกนนกเปนทประจกษแกนกเรยนจากการทไดเหนวา ผทมความอตสาหะ มงมน และรกในการฝกซอมมากกวาเทานนจงจะไดเขาเสนชยกอน13 และไดรบความสงางามจากสถานภาพผชนะ ซงกคอการไดใกลชดสมเดจพระราชน เสนาบด ภรยาทต หนาศาลาหลวง ภาพงานกฬาจงเปนการยนยนวถปฏบตทนาปรารถนาในสงคมสยามสมยใหมทงในโลกของงานและการใชเวลาวาง

3. Ëҧ¡ÒÂμŒÍ§á¢ç§áçáÅÐÁÕÃÐàºÕº

ในหวขอนจะกลาวถงความแพรหลายในแนวคดเรองการออกกำลงกาย (ในกฬาทมาจากองกฤษและสกอตแลนด) ในฐานะทเปนการสรางความ แขงแรงใหแกรางกายในบรรดาชนชนนำสยาม ชาวตางประเทศ ตลอดจนขาราชการตางๆ พอสงเขป (ด 3.1) จากนนผเขยนจะชใหเหนวาชนชนนำสยามตงแตทศวรรษ 2430 ใชประโยชนจากการออกกำลงกายในฐานะทเปน การจดการกบรางกายของนกเรยน การออกกำลงนอกจากจะเปนการฝกฝน ใหรางกายแขงแรงแลว ยงเปนการปลกฝงระเบยบวนย เพอใหเชอฟงระเบยบการเมองแบบสมบรณาญาสทธราชยของรชกาลท 5 อกทงยงรจกควบคมความรนแรงอกดวย ในยคสมยนการแสดงความเปนชายทรนแรง สงผลตอระเบยบสงคมทพระองคพยายามจะสถาปนา ความเปนชายไทย ในภาคกลางทเนนความกาวราวและรนแรงทางกายภาพ ความทนถก และความกลาหาญในการตอส ถกประพฤตและปฏบตในหลายบรบท เพอตอบโตกบอำนาจรฐกรงเทพฯ ทกำลงขยายฐานการเกบภาษ หรอแมแตแสดงออกในความขดแยง ทชายทมสถานภาพตำกวาตอบโตการดถกเหยยดหยามของผมสถานะเหนอกวา รฐสยามสามารถสรางสำนกใน

“คณธรรม” ของการประพฤตตนใหเปนผ “เจรญ” แกนกเรยนไดอยางจำกด (ด 3.2)

34 ¿Ø μ º Å ä · Â

3.1 รางกายทแขงแรงและศวไลซของชาวสยาม ในพทธศตวรรษท 2400 ทามกลางความแออดของเมอง

การระบาดของโรคภยไขเจบ เชน กาฬโรค และอหวาตกโรค ความสกปรกจากวฒนธรรมของประชาชนทขบถายตามคคลอง รฐกรงเทพฯ พยายาม ทจะเขาไปจดการความรสขอนามยใหแกรางกาย เสอผา หองนำ บาน คคลอง

ถนนหนทาง โดยใหแตละคนคอยตรวจสอบตนเองใหสะอาดอยเสมอ มาตรการรฐตงแตเผยแพรความร ขอความรวมมอ จดสรางสาธารณปโภคเพอจดระเบยบพฤตกรรม รวมถงบทลงโทษ การกกบรเวณถกนำมาใช ดงนนรางกายทปฏบตตนไดเหมาะสมถกสขลกษณะจงนบไดวาเปนความด ความเจรญตอเมองไทยดวย (มณฤทย ไชยวเศษ, 2545 และทวศกด เผอกสม, 2550) ในป พ.ศ.2429 รชกาลท 5 ทรงนยามรางกายทพระองคเรยกวาเปน “พยาธ” สภาพ “เปนอนตรายทยงใหญของชนทงปวง” พระองค จงเหนวาการทรฐไดเออเฟอดแลรางกายใหแกอาณาประชาราษฎรเปนสงจำเปน (โปรดด ทวศกด เผอกสม, 2550, หนา 229-230) ความสำเรจของสงคมทศวไลซคอความอยรอดปลอดภยไขเจบตางๆ ผททำตนใหแขงแรง จงไมเปน “อนตราย” ตอสงคม และผลในทางออมกคอไมนำไปสการเบยดบงเงนหลวงในการรกษาพยาบาลทมจำกด

จากพทธทศวรรษ 2390 ชนชนนำชาวกรงเทพฯ เรมมความเปลยนแปลงในเรองการจดการกบรางกายใหแขงแรงอยางชาๆ แนวคดเกยวกบความเปนชายของชาวครสตทกำยำ (Muscular Christianity) แพรหลาย ในบรรดาพวกชนชนนำสยามและชาวตางประเทศทเชอวาการออกกำลงกายนอกจากจะตานทานโรคภยทรนแรง ยงเปนการฝกความอดทน ความ มระเบยบ ความสงางามของรางกายทมความศวไลซ การออกกำลงไมไดเปนแคงานอดเรกของพวกวางงานและรกสนก แตมนเปนการสรางความกาวหนาใหแกสงคม และยกจตใจใหสงสงขน14 ในสายตาชาวตะวนตกอยางลดดงตน (Elam Luddington) มชชนนารชาวอเมรกน ผเดนทางมาถงสยาม

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 35

ใน พ.ศ.2397 บนทกไววา อากาศในสยาม “เปนอนตรายตอสขอนามย” ขณะทชาวสยามยง “เปลอยกาย” “ปาเถอน” “ไมศวไลซ” “ไรปญญา” “ไรกฎหมาย” (Palmer, 1970, pp. 127-128) ดงนนเพอปกปองเกยรตภมและศกดศรของสยาม ภายใตโลกทศนเรองความศวไลซทมตะวนตกเปนศนยกลาง รชกาลท 4 ผยงคงยนยนวาสยามมความศวไลซอยบาง (แมจะยงมความปาเถอนอยกตาม) ไดใหลกหลานของพระองคไดเรยนกบคร ชาวตะวนตก (Winichakul, 2000, pp. 530-534) พระองคไดเชญมชชนนารมาสอนสตรชาววง เพอใหไดเรยนรขนบธรรมเนยมและพฤตกรรมแบบ ชาวตะวนตก นบแตนนมาโรงเรยนสตรในกรงเทพฯ ไดสอนทงภาษาองกฤษ ภมศาสตร งานบาน และกฬาตางๆ เชน แบดมนตน เทนนส โครเกต (croquet) (Barmé, 2002, p.30) ลวงมาถงพทธทศวรรษ 2430 การออกกำลงแบบสมยใหมเปนทนยมในหมราชวงศ รชกาลท 5 พระสนม และประยรญาต ทรงสนกสนานกบการเลนลอน เทนนส (lawn tennis) โครเกต และกอลฟ ทงในวงและสนามหลวง (วรยทธ ศรสวรรณกจ, 2549, หนา 97-99) ขณะทบรรดากงสล และพลเมองจากสหราชอาณาจกร เบลเยยม ฮอลแลนด อตาล เดนมารก โปรตเกส และอเมรกา กเลนเทนนส และครกเกต (Smyth, 1994, pp. 14-15) ความนยมของบรรดาเขาเหลานไดนำไปสการรวมเปนสมาชกในสโมสรราชกรฑา บนทดนของหลวงทสระประทมในป พ.ศ.2433 ในอกสองปถดมาชาวองกฤษทเขามาเผยแผศาสนาจาก Young Men’s Christian Association หรอ YMCA กเขามาเผยแพรการพลศกษาในสยามเพอสรางรางกายทแขงขน แขงแกรงอดทน กระฉบกระเฉง และปฏเสธความสภาพเรยบรอย (ถนอมวงษ กฤษณเพชร, 2525, หนา 62-63) (Putney, 2001, pp. 3-5, 66)

ในแวดวงของบรรดาผเลนกฬาสมยใหม ผมบคลกภาพความเปนชายทกำยำและศวไลซ อยางชนชนนำสยามและชาวตางประเทศ กสานสมพนธกนในสโมสร15 ในอกแงหนงรางกายทกำยำและศวไลซ กดงดด

36 ¿Ø μ º Å ä · Â

ใหขาราชการชนผนอยพยายามเขารวมหดเลนกฬาเหลาน และไดมรสนยม “สง” เทากบบรรดาชนชนบนจนสามารถเขาสงคมกบทานๆ ทงหลายได และกลายเปนเครอขายอปถมภผานการเขาเปนสมาชกสโมสรราชกรฑาชวยใหขาราชการชนผนอยไดเปนหลวงเปนพระยา (Bangkok Times, 12 กนยายน 2444, หนา 5)

3.2 รฐกบการจดระเบยบรางกาย ในบรบทสงคมองกฤษ การออกกำลงเปนการสรางพลเมอง

ทแกรงกลา การสรางความเปนนกกฬาหรอความเปนชายแบบนเปนภารกจแหงชาตทบรรดาพวกชาตนยมมงสนบสนน เพอผลตคนแกรงกลามารบใชอำนาจภายใตจกรวรรด การเลนกฬาบมเพาะบคลกการเชอฟงในอำนาจ ทเหนอกวา (ในรปของกตกามารยาท) เหมอนบรรดาทหารหาญ การเชอฟงกตกามารยาทจงเปนเรองทพวกชาตนยมกวดขนผานการออกกำลงกาย (Putney, 2001, p. 1) (Baker, 2007, pp. 32-33) (Springhall, 1987, pp. 62-67) ในบรบทสงคมสยามชวงทศวรรษ 2430 ถงตนทศวรรษ 2450 ชนชนนำสงเสรมการออกกำลงกายเพอเปนการสรางพลเมองชายทแขงแรงวองไว เชอฟงและมระเบยบ เคารพกฎและมารยาทภายใตรฐของราชา16 การสรางความเปนชายทมระเบยบ เปนสงทรฐกงวลและใหความสำคญมากทสด การใชความรนแรงในการทำรายรางกายทแสดงถงความเปนนกเลงชายของสามญชนถกปฏบตโดยสามญชนไทยในภาคกลางอยางกวางขวาง มทงทใชในการตอสกบการแทรกแซงอำนาจในหมบานเพอเกบภาษเขาวง หรอบรบทการตอบโตการดถกทางชนชนทมความแตกตางระหวางชนชนสงกบชนชนทมพนเพจากไพร หรอบรบทในการแขงกนแสดงสมรรถภาพของความเปนชายทแขงแกรงกวาผานการเตะขาหรอกระแทกในสนามฟตบอล การใชความรนแรงทาทายรฐของราชา รฐสมบรณาญาสทธราชยไดขยายอำนาจไปจดการกบชวตประจำวนของชาวบาน ใหสมพนธกบพวกทไดดกบสถานภาพขาราชการ อกทงยงใหกลมกลนกบพวกเจาผพยายาม

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 37

สรางอำนาจขนมาเปนใหญเหนอประชากรทงมวล การออกกำลงกายเปนเครองมอสำคญ ทรฐพยายามจะสรางความเปนชายในรปแบบทแขงแรง แตตองไมใชความรนแรง มระเบยบ เคารพกฎอยางทรฐคาดหวง ใหเกด แกใจของผออกกำลงกายเอง

การพยายามสรางรฐสมบรณาญาสทธราชยของรชกาลท 5 ไดมงเขาจดการรางกายทแขงแรงสมชาย มวนย ไมรนแรง ใหแกประชากรทงมวลในรฐสยามสมยใหม ทงนกเพอสรางความสยบยอมของประชาชนตอรฐศนยกลางเดยว แทนทเจาขนมลนายในรปแบบรฐโบราณเดม การจดการควบคมประชากรใหมระเบยบวนยนเปนหวใจสำคญของรฐสยาม ในยคน แนวคดของมเชล ฟโก (Michel Foucault) นาจะชวยใหมองเหนความพยายามของรฐสยามไดชดเจนขนบาง เขาชวาเพอความอยรอดในการดำรงสบทอดอำนาจรฐตอไป กลยทธของรฐตางๆ ไดถกระดมออกมา กลไกของรฐขนาดมหมาทำงานเพอปกครองประชากร ภายใตกลยทธน รฐไดนยามประชากรในฐานะทเปนวตถ ทถกกำหนดหนวยใหเปนครวเรอนและสนคา ขอมลเชงประชากรทรฐเกบผานครอบครวถกสงเคราะหออกมาในรปของเครองมอทางสถต อยางสำมะโนประชากร รฐจงสามารถวางแผนจดการกบประชากร ทรฐมงกำหนดนยามใหเชอง รฐนยามและจดแจงกจกรรมในชวตประจำวนใหประชากรตงแตเกดไปจนตาย หวหนาครอบครว

ยงจะตองรายงานสภาวะการดำรงชวตของสมาชกครอบครวในดานตางๆ เชน การเกด การศกษา ชวตทางเศรษฐกจ พฤตกรรมทางเพศ ความแขงแรงของรางกาย ความเจบปวย การตาย เปนตน (Foucault, 2000, pp. 201-222) (Foucault, 1991b, pp. 298-299) รฐไดเขามากำหนดแนะนำวถ ทางเลอก และเปาหมายในการดำรงชพ ผานการปลกฝงระเบยบวนยใหกายและใจของประชาชนไดสยบยอมใน “ความจรง” (Foucault, 1997, pp. 88-89) โลกทศนในการเปนพลเมองทดอยางทถกพรำสอนผาน ความสมพนธในชวตประจำวน และผานสถาบนมากมาย ไดแผซานแฝง

38 ¿Ø μ º Å ä · Â

ฝงเขาไปสการมอย และใชรางกายของประชาชนโดยไมรตว รางกายของคนทอยใตอำนาจนไดผลตโลกทศนทเปนความจรงและความดไปทกหนทกแหง ในทางกลบกนกรวมถงความรสกผดถงการกระทำทเพยนไปจากกตกามารยาทสงคมดวย ความรสกนจงกลบมาหลอกหลอนในความทรงจำของผกระทำการคนหนงไดทกเมอ (โปรดด Foucault, 1991a, p. 264)

สำหรบผทไดไปดการดำเนนการเรยนการสอนของโรงเรยน ในองกฤษ ชวงปลายทศวรรษ 2430 อยางรชกาลท 5 และโดยเฉพาะอยางยงสำหรบสนน เทพหสดน ณ อยธยา ผไดผานประสบการณตรงในชวงเวลาดงกลาว17 ความหมายของการออกกำลงกายทองกฤษในขณะนนเทากบความกลาหาญ (pluck) และความเปนชาย การออกกำลงนอกจากจะบำรงรางกายใหเดกนกเรยนไมเจบปวยดงทแพทยแนะนำแลว ยงสนบสนนการเชอฟงยอมรบกฎ และโครงสรางหนาทของสายบงคบบญชา การพลศกษาไดขยายเขาสโรงเรยนประถมอยางตอเนองมาไดตงแตทศวรรษกอนหนาแลว ผคนหลายลานใชเวลาวางไปกบการออกกำลงกายและกจกรรมทสนกสนานอนๆ นเปนชวงเวลาทการออกกำลงกายดำเนนไปเคยงคกบความรกชาตมากกวาศาสนา การสนบสนนการเลนกฬาเพอสรางชายทพรอมทงกายและใจทสตายสำหรบการปกครองจกรวรรดเปนทแพรหลาย พวกชนชนกลางองกฤษ นยมเชอกนวาความเปนชายจากการเลนกฬาจะชวยเสรมใหสหราชอาณาจกรสามารถบรหารรฐกจและปองกนจกรวรรดขนาดใหญได (Walvin, 1987, pp. 250, 255) (Springhall, 1987, pp. 62-67) (Tranter, 1998, p. 58)

ในบรบทสงคมสยาม รางกายทเหมาะสม จะตองไดรบการออกกำลงกายเพอใหกลามเนอมความแขงแรง กระปรกระเปรา ไมออนลาจากการนงทำงานหรอเรยนเปนเวลานานจนเกนไป รางกายทแขงแรงนน จะตองมความพรอมทจะประพฤตตนใหเหมาะสมตามทำนองคลองธรรม ทรฐไดพรำสอน เพอความมระเบยบ หนทางทจะไดมาซงรางกายทเชองนน รฐไดสนบสนนใหออกกำลงกายกนในโรงเรยนหลายแหง เชน โรงเรยน

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 39

สนนทาลย ในป พ.ศ.2438 (ถนอมวงษ กฤษณเพชร, 2525, หนา 52) นอกจากนรฐไดจดพมพหนงสอการออกกำลง เพอใชฝกนกเรยน โดยเสนาบดกระทรวงธรรมการไดทำหนงสอถงรชกาลท 5 วา “ดวยขาพทธเจาไดสงตำราฝกหดรางกาย นายสนนเปนผแตง กรมศกษาธการไดพมพขน... ใหบรรดาโรงเรยนหลวง ซงฝกหดอยแลวบาง และโรงเรยนเชลยศกด... การพมพคราวน เพราะเพอประสงคจะใหราคาถกเพยงเลมละ 2 สตางค สำหรบนกเรยนจะไดซอฝกหดเองได” (“เรองนายสนนแตงตำรากายกรรม”. หอจดหมายเหตแหงชาต. ศธ. 9.2/19. เลขท 1. อางถงใน วโรจน วงษทน, 2550, หนา 22) นกเรยนทมความแขงแรงและมระเบยบในตนเอง หรอเชอฟงผใหญผบงคบบญชา (รฐ) เปนไปดงทหลวงไพศาลศลปศาสตร (ยศของนายสนน หรอเจาพระยาธรรมศกดมนตรในขณะนน) ไดกลาวปาฐกถาวชาคร เรอง “ประโยชนและวธสอนวาดเขยนและกายกรรม” ในป พ.ศ.2445 วา เราสอนกายกรรมเพราะเหตทมประโยชนดงตอไปน

1) เปนเอกเซอรไซสทจะบำรงกลามเนอใหแขงแรงขน 2) สอนใหเกดความนยมในการพรกพรอมทำการทกอยางใหเสมอ

ไมขาดๆ วนๆ 3) หดใหรจกทำตามคำสงโดยเรวพรบเหมอนทหาร เมอเรยน

หนงสอ ครสงอะไร นกเรยนจะไดทำตามคำสงโดยเรวพรบเหมอนทหาร 4) เปนบทเรยนทจะผอนเวลาเรยนไมใหเปนหนงสอไปวนยงคำ

เดกไดทำงานจนเพลยแลว 5) นอกจากประโยชนเหลาน กายกรรมยงเปนสงาแกโรงเรยน

ของเรา และเปนสงาแกตวนกเรยนดวย (หลวงไพศาลศลปศาสตร, จ.ร.ศ. 121-122. อางถงใน วโรจน วงษทน, 2550, หนา 22)

ตงแตชวงตนทศวรรษ 2440 การจดระเบยบรางกายเพอควบคมใหเกดความสภาพ การจำกดการใชความรนแรง การเชอฟงอำนาจทรฐปลกฝงถกปลกฝงผานการจดระเบยบแถวและการเลนฟตบอล ในชวงเวลา

40 ¿Ø μ º Å ä · Â

ดงกลาวนกเรยนในโรงเรยนรฐไดถกคดเลอกโดยครใหมาฝกการจดระเบยบแถวทโรงเรยนสวนกหลาบ โดยหลงจากการฝกนกเรยนเหลานจะไดเปน ผบงคบหม หรอ “ดรณาณต” และไปเปนผชวยฝกสอนใหแกนกเรยน ในโรงเรยนของตน (พระยาสนทรพพธ, 2515, หนา 18-19) การฝกฝน ใหเชอฟงผบงคบบญชา (ผทประพฤตตนตามกรอบศลธรรมและกฎหมายของรฐ) เปนคณสมบตของผทจะกลายเปนขาราชการในอนาคต ในสงคม ทการอปถมภคำจนของผใหญยงสำคญอย การประพฤตตนตามผบงคบบญชายงเปนหนทางสโอกาสในการเลอนตำแหนงอาชพการงานอกดวย

เพอปลกฝงระเบยบวนยใหแกนกเรยน รฐไดรเรมใหมการแตงชดเครองแบบนกเรยนในตนทศวรรษ 2440 กอนหนานนนกเรยนสามารถแตงกายอะไรกได ตอมาเมอมการกำหนดใหมเครองแบบทหนาตาไปทางตะวนตก นกเรยนจงตองใสรองเทา ถงเทา เสอเชตมกระดมหาเมด กางเกงรดใตเขา สวมหมวกฟางทมผาแพรพนเปนแถบสประจำโรงเรยน เครองแบบนจะสวมใสในวนทมการฝกจดระเบยบแถวและงานพธการของรฐตางๆ (พระยาสนทรพพธ, 2515, หนา 19-20) เครองแบบไดกลายเปนเครองแสดงสถานะ อนนาภาคภมใจของนกเรยน ผมโอกาสไดสวมใสเครองแบบทละมายคลายกบสญลกษณของชดแบบ “ตะวนตกททนสมยและมอารยธรรมสงสงกวา”18 ความภมใจในเครองแบบนเปนการสยบยอมรบใน “ชดประจำชาต” ทสวมใสโดยบรรดาชนชนนำสยามมากอนหนานราวสามทศวรรษ (โปรดด Peleggi, 2002a, p. 60)

การสวมเครองแบบไดสรางความเปนพวกเดยวกน ความมวนย และความสามคคในบรรดานกเรยนของแตละโรงเรยน อยางไรกตามการสวมเครองแบบกไดทำใหเหนความแตกตางของสถานภาพทไมเทาเทยมกนระหวางโรงเรยนดวย ความกลมกลนเปนพวกเดยวกน กบความแตกตางจากการสวมชดเครองแบบทมสประจำโรงเรยนเปนตวแยกไดนำไปสการ กลายเปนการปรากฏรางของอตลกษณนกเรยนททกๆ คนสามารถจบจอง

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 41

มองเหนไดชดเจน การสรางความสภาพและความเหมาะสมภายใตการนยามโดยรฐไดเปนอตลกษณทนาภาคภมของนกเรยน ผทถกคาดหวงใหเปนขาราชการในภายภาคหนา พฤตกรรม และการแตงกายทเบยงเบนออกไปจากทรฐไดบมเพาะสามารถพบเหนไดอยางชดแจงจากใครกตามทไดเปน ผผลตศลธรรมของรฐ การแตงเครองแบบจงเปนกระบวนการสรางศลธรรมทนกเรยนแตละคนจะคอยควบคมและตรวจสอบพฤตกรรมของตนอยเสมอ

อยางไรกตามในทางปฏบตแลว ระเบยบความประพฤตไมเคย ไดบรรลผลตามทรฐคาดหวงโดยสมบรณ การเยาะเยยถากถางใสนกเรยน ผสวมเครองแบบโรงเรยนทมสถานะตำกวา19 สงผลใหระเบยบสงคมและระเบยบวนยทเคยถกพรำสอนในการหดเขาแถวขาดสะบนลงในทนท ความรนแรงเปนอาวธของผทมสถานภาพดอยกวาทจะตอบโตกลบและแสดง ใหเหนถงการปกปองศกดศรลกผชายทจะยอมใหใครมาหยามเหยยดไมได ประสบการณการฝกระเบยบแถวทโรงเรยนสวนกหลาบของเชย นกเรยนจากโรงเรยนบพตรพมขในระหวางป พ.ศ.2443 ถง 2446 บงชใหเหน ประเดนเหลาน ทานไดเลาไววา

“...ความจรงสของโรงเรยนบพตรพมขสเขยวสดดสวยนารก สชมพของโรงเรยนสวนกหลาบพอตกซดลงหนอยกดนาเกลยด แตบพตรพมข ถกเรยกวา “ไอแมลงวนหวเขยว” พอเหนเขากมเสยงตะโกนวาไอแมลงวนหวเขยวมาแลวโวย เฮยเหมนขจรง มนไปกนขมาโวย ฯลฯ บพตรพมข โดนเขาตางๆ นานา เมอผานกนกมเสยงดงวา เมอเขาหมกมอาการทาทางเหมนสะอดสะเอยน หนกๆ เขา ใครจะทนไหว วนหนงเมอเลกฝกแลวขาพเจากบพวก ๔-๕ คนกออกจากโรงเรยนสวนกหลาบ เดนกลบโรงเรยนตรเพชร พาหรตน เสยงแมลงวนหวเขยวๆ เหมนจรงโวยๆ เปรยมาตลอดทาง...ความรอนระอในอกกระเบดออกมา พวกเราพากนหยด เจรจากน ๒-๓ คำ มวยหมกเกดขน หมวกฟางนนแหละเปนอาวธเหมาะมอนก ปกมนแขงรมคม ฟาดถกไมตองแรงกเกดรอย และถาแรงกไดเลอด พอเกดศกขนกลางถนน

42 ¿Ø μ º Å ä · Â

เสยงชาวบานกรองหาม และพากนออกมากดกนเพราะรวาพวกหวเขยวเปนใคร สวนพวกเรากเหนวาไดสนกมนมอพอสมแคน แลวกรบเดนเขาหลงโรงเรยนไป” (พระยาสนทรพพธ, 2515, หนา 20-21)

การสนบสนนใหมอตลกษณความเปนชาตรวมกน การเปนพลเมองด การมระเบยบวนยในตนเอง การเชอฟงกฎหมายและอำนาจรฐ อนเปนบคลกทคลายกบพวกทหารของรฐ20 ลมเหลวทจะกำราบพฤตกรรมทรนแรงซงเกดขนจากความขดแยงทางสถานะระหวางโรงเรยน แนนอนวา ความขดแยงนผสมปนเปไปกบความแตกตางจากชนชนในเชงสถานภาพและเศรษฐกจ และเครอขายอปถมภอยางแยกไมออก อยางไรกตามการสรางระเบยบผานการออกกำลงกายของรฐสยามไมไดลมเหลวไปเสยทงหมด การหวนรำลกถงเหตการณฟาดหมวกในบนปลายชวตของเชยสะทอน ใหเหนถงความคดเรองความรนแรงทเปลยนแปลงไปตามมาตรฐานรฐ เชยมองวาความรนแรงเปนวฒนธรรมทตำ เปนการกระทำทผด ดงทเขา ไดสารภาพวา

“...ครจะกำชบเดกใหระวงรกษาส หรอยหอ เพราะไปทำไมดอยางใด ประชาชนยอมรถงสำนก คอโรงเรยนดวย...แตยงไมวายทจะถอสถอศกดอยกม เหตเปนเชนน ยอมชถงวฒนธรรมทางจตใจของมนษยวา ยงไมสงถงขดถงขนอนสมบรณสบไป” (พระยาสนทรพพธ, 2515, หนา 22)

ทายทสดควรกลาวดวยวา การกำกบควบคมรางกายประชาชนของรฐ มขดจำกดทงในเชงปรมาณและคณภาพ หากนบคนทไดมโอกาส ชมการกฬาบนทองสนามหลวงกมเพยงหลกหลายพนคน ขณะทผทผานระบบโรงเรยนกมสดสวนทนอยมากๆ นอกจากนในชวงป พ.ศ.2441 ถง 2444 สดสวนของนกเรยนนนมนอยมากไมถงรอยละ 121 บรรดาประชากรทถกควบคมทมอยนอยเชนน กหาไดสยบยอมตอความร และมาตรการของรฐเสยอยางราบคาบทกประการ ขดจำกดประการนจะถกนำเสนอในสวนถดไป

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 43

4. ÈÖ¡¢Í§¹Ñ¡àŧÅ١˹ѧã¹ÊÁÑÂÃѪ¡ÒÅ·Õè 5: à¡Á¿Ò´á¢Œ§ËÃ×Íà¡ÁÊäμÅ �¼ÙŒ Õ

การเลนฟตบอลในสยาม เทาทผเขยนพบขอมล เรมขนตงแตสมยรชกาลท 4 โดยบรรดาชาวยโรปทอาศยในสยาม (พระยาศรวสารวาจา, 2509 อางถงใน สทธ รตนราษ, 2540, หนา 10) ในป พ.ศ.2443 มการจดการแขงขนระหวางชดบางกอก กบชดกรมศกษาธการ การแขงทสนามของโรงเรยนราชวทยาลยน (ตงอยในเขตธนบรในปจจบน) สวนใหญเปน ผเลนองกฤษ และมชาวสยามรวมชดกรมฯ เพยงไมกคน (สวสด เลขยานนท, 2520, หนา 41-46) การสนบสนนใหชาวสยามเลนอยางจรงจงเรมขนตงแตป พ.ศ.2444 โดยกรมศกษาธการไดจดการแขงขนแบบแพคดออกเพอชงชยกนระหวางโรงเรยนชนนำในจงหวดกรงเทพฯ และธนบร ในสวนทสามน ผเขยนจะเนนอธบายการเลนฟตบอลตงแตปดงกลาวไปจนสนรชกาลท 5 ในป พ.ศ.2453 ผเขยนแบงสวนเปน 5 ตอน เพอพยายามชใหเหนวาการเลนฟตบอลเปนสวนหนงของการปลกฝงนสยใหเคารพกฎ อำนาจ และเปนสภาพบรษ ผรงเกยจความรนแรง (ด 4.1) การเลนฟตบอลในกรงเทพฯ และธนบร แพรหลายทงในโรงเรยนทเคยรวมการแขงขนของกรมศกษาธการและโรงเรยนทยงไมเคยเขารวม สำหรบโรงเรยนทยงไมไดเขารวมนน การเลนฟตบอลเปนพนทของการแสดงความกาวราวรนแรงในการเตะแขงกระแทกรางกายของผเลน เพอแสดงความเปนลกผชาย (ด 4.2)

ชาวสยามผไดไปศกษาหรอมประสบการณทองกฤษ พวกเขาไดเรยนรวฒนธรรมการเลนฟตบอลในปลายทศวรรษ 2430 ทเนนการเลนฟตบอลตามกตกา มนำใจนกกฬา และมความสามคค เมอพวกเขากลบมาทสยามคณคาเหลานถกปลกฝงโดยรฐ ผานการจดการแขงขนของกรมศกษาธการ ทมการควบคมการแขงขนอยางเขมงวด (ด 4.3) อยางไรกตามในชวงรอยตอของพทธทศวรรษ 2450 นกเรยนในโรงเรยนชนนำทเคยรวมการแขงของกรมฯ หรอแมแตขาราชการกระทรวง และคร กหาไดเลนฟตบอลเพอการทำประต

44 ¿Ø μ º Å ä · Â

และปองกนประตตามกฎอยางเดยวไม (ตามนยามการเลนฟตบอลของรฐ) ความเปนนกเลงลกหนงยงปนไปดวยการแสดงความกาวราวรนแรงในการทำรายรางกายคตอสเพอแสดงศกดศรลกผชายทเหนอกวานกฟตบอล ทปะทะดวย (ด 4.4) ทายทสดคณคาทรฐนำเสนอ เชน เลนเพอเกยรต (โลรางวลชนะเลศ) การเลนตามกตกา รปแบบการเลนอยางสามคค ตามแบบยโรป เปนทรบรกนในหมผเลนในแวดวงลกหนงกรงเทพฯ-ธนบร การทผเลนทเคยเลนกนอยางรนแรงไดแขงขนกบทมทมชอเสยงในการเลนฟตบอล ทเชอกนวาเลนกนตามตนตำรบอนมยโรปเปนศนยกลาง สงผลใหพวกเขาไดเรยนรโลกทศนของการเปนนกเลงลกหนงท “ศวไลซ” ตามทรฐนำเสนอดวย (ด 4.5)

4.1 ภาพรวมของเกม กระบวนการของการสรางพฤตกรรมทศวไลซ ทรฐสนบสนน

กระทำการภายใตองคกรราชการสมยใหมทมประสทธภาพอยางกระทรวงธรรมการ ทควบคมโรงเรยนในเครอ ระดมนกเรยนมารวมงานรฐพธและการแขงขนกฬา กระบวนการสรางพฤตกรรมทศวไลซกระทำผานการ ปลกฝงพรำสอนใหผกระทำการควบคมความรนแรงดวยตนเอง โดยการสรางการควบคมทางสงคมผานการนยามความเปนปรกต และความผดปกต ทนาละอาย (Elias and Dunning, 1986, pp. 63-65) การใชชวตทจำเจ อาจทำใหผคนรสกเบอหนายขาดความสนกสนาน การใชเวลาวางทกอใหเกดความปตยนดเปนลนพนจงเปนสงทมาเตมเตมสงทขาดหายไป สวนประกอบสำคญของความสนกสนานจากการใชเวลาวางคอความตงเครยดทผคน ถกกระตน ความตนเตนถกผลตจากการปะทะตอสของคแขงขน (โดยเฉพาะอยางยงเมอทงสองฝายมความสามารถใกลเคยงกน) และทกษะทผเลนแสดงออกมาดวลกน ความตงเครยดจากการเลนสงผานโดยตรงไปยงผชม และผชมทรสกเครยดไปกบเกมกจะสอสารยอนกลบไปยงผเลน หากตงเครยดมากเกนไปกอาจนำไปสอนตรายแกทงผเลนและผชมได ดงนน การจดระเบยบ

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 45

วนยของการแสดงออกทางอารมณจงคอยจำกดการแสดงความปตยนดของทงผเลนและผชม พฒนาการของฟตบอลจงดำเนนไปควบคกบการออกกฎระเบยบมาปราบปรามความตนเตนและความรนแรงของประชาชน (Elias and Dunning, 1986, pp. 82-89, 197)

หากเราพจารณาพฒนาการการเลนฟตบอล จากพลวตภายในการแขงขนของผเลนสองฝาย ทความตงเครยดไดถกควบคมมากนอยตางกนตามบรบททผนแปรไป (Elias and Dunning, 1986, pp. 193-194) จะเหนวาในการเลนฟตบอลของบรรดานกเรยนในสยามระหวางชวงตนทศวรรษ 2440 ไปจนถงสองปแรกของทศวรรษถดไปนน เปนศกศกดศรของความเปนลกผชาย ทแสดงออกในการเลนฟตบอลทเนนการปะทะทางกายภาพอยางรนแรงมากนอยในบรบททตางกนไป การเลนตามกตกาฟตบอลแบบฉบบองกฤษ22 อนเสรมสรางคณธรรมทดซงรฐสยามสงเสรมเปนเรองทไดรบความรวมมอนอยมาก สวนหนงเปนเพราะรฐยงมศกยภาพทจะสรางโอกาส บมเพาะพฤตกรรมท “ศวไลซ” อยางจำกดแคในโรงเรยนทอยในกรงเทพฯ เปนหลก และรฐกลมเหลวทจะปลกฝงใหนกเรยนและครของโรงเรยนชนนำเหลานรสกวาการเลนฟตบอลทเนนทกษะการบกเอาประตหรอปองกนประตเปนหลกนนคอชยชนะของนกเลงลกหนง ทงนเพราะการเลนฟตบอลนอกเหนอจากทกรมศกษาธการควบคมการแขงนน มกจะตดสนจาก ความกลาทจะปะทะดวลความแขงแกรงของรางกายดวยเสมอ แนนอนวาพวกนกเรยนจากโรงเรยนชนนำรวาคณธรรมในการเลนในแบบฉบบองกฤษเปนอยางไร พวกเขาจะประพฤตตนใหเปนนกเลงทไมเลนทคนและมนำใจนกกฬาได สวนหนงเกดขนในสถานการณทพวกนกเรยนสยามยอมรบความเหนอและสงางามกวาของคแขง ผวดความเปนชายบนเชงการเลน ทลกบอลลวนๆ อยางพวกเจรญแลวของอดตนกเรยนยโรป หรอนกเรยนจากโรงเรยนชนนำอยางโรงเรยนฝกหดอาจารยในเวลานน

46 ¿Ø μ º Å ä · Â

จากหนงสอ “บนทกความจำ [๑] เรองการศกษา [และกฬา] และการฝกงานหวเมอง” ของเชย สนทรพพธ23 สะทอนใหเหนวาพนททางสงคมหนงๆ ทสมพนธกบชนชนในทางวฒนธรรมททานไดเรยนรไดเปรยบเสมอนพนทในการเรยนรอตลกษณความเปนชายทผนแปรไป อตลกษณทนาปรารถนาจากการเลนฟตบอลของนกเรยนในโรงเรยนของบรรดาสามญชนเชนทานเตมไปดวยความรนแรงแขงกราวอยางไมมกรอบกตกา เมอทาน ในฐานะลกชาวสวนไดรบโอกาสในการเลอนชนผานความสมพนธ แบบอปถมภ จากการทเพอนของคณนาของทานเคยทำงานรบใชสมเดจ พระบรมราชชนนพนปหลวง ทานจงมโอกาสไดรบการฝากเขาถวายตวเปนมหาดเลกในสมเดจพระบรมโอรสาธราชวชราวธ (พระยาสนทรพพธ, 2515, หนา 71-75, 257) ดงนนในระหวางเรยนทโรงเรยนชนนำอยางมหาดเลกหลวงในกรงเทพฯ อนเปนหนงในสบเศษๆ โรงเรยนในเวลานนทไดเขารวมแขงขนฟตบอลโลศกษาธการ ทานเรมเรยนรวฒนธรรมการเลนกฬาฟตบอลทมกตกามากขน (แตกยงคงความรนแรงอย) ทกษะความสามารถในการทำประต ปองกนประต ฯลฯ เปนอตลกษณทนาปรารถนาททานไดเรยนร โอกาส ในการแขงขนกบทมนกเรยนชนนำและขาราชการ และโดยเฉพาะอยางยงทมนกเรยนยโรป ชวยใหทานไดเรยนรอตลกษณของความเปนนกฟตบอล ทดและสงางามกวา

4.2 เกมฟาดแขง ระหวางทเชย เรยนทโรงเรยนบพตรพมข และโรงเรยนนวลนรดศ

ในจงหวดธนบรระหวางป พ.ศ.2443-2448 ทงสองโรงเรยนนไมเคยเขารวมการแขงขนฟตบอลของกรมศกษาธการในเวลาดงกลาว แมการเลนตามแบบฉบบสมาคมฟตบอลองกฤษยงไมเปนทรบรของนกเรยนในโรงเรยนสองแหงน แตการทกฬาของชนทกชนนเลนไดโดยไมตองรกตกา ไมตอง ใชเงน ตองการแคพนทวางเทานน ชวยใหฟตบอลสามารถเขาถงไดโดย

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 47

กวางขวางกวาแคในโรงเรยนชนนำ ในสมยนนเชยบรรยายใหฟงวาทาน เลนฟตบอล (สมโอ หรอลกบอลยางขนาดเลก) ดวยเทาเปลากบเพอนๆ ดวยความรนแรงและไรกตกากบเพอนนกเรยนชวงพกกลางวน ทานเลาวา “...โรงเรยนบพตรพมขมบรเวณคบแคบไมมสนามพอทจะเลนกฬาหรอ เกมอนๆ ได...ฟตบอลลกยางขนาดเลกๆ กเลนกนเปนวงเปนกลม มไดแบงขางแบงพวก เตะกน แยงขดขาขดแขงกน ชลมนวนวายพอไดรสเหงอเทานน...” (พระยาสนทรพพธ, 2515, หนา 23) เมอเขานวลนรดศ ทานเลาวา “...เรองมนสนกกตรงทกระแทกกน ฟาดแขงกนเปนสำคญ ประตงประต ไมตองม ฝายหรอพวกไมตองมกได ไมตองพถพถนวาขางโนนขางน ตางคนตางแยงลก แลวชนกนกระแทกกน ขดขาขางหนาขางหลง ไมมกตกา เปนการฝกใหเกดความเขมแขงเหยมเกรยมโดยแท ตอมาครแฉง มาเหนกระบวนการเลนของเราเขา คงจะคดสนบสนนหรอคดสงเวชประการใดไมทราบ จงไดซอลกฟตบอลจรงๆ มาใหพวกเราเลนกน ๑ ลก และตงแตนนมาฟตบอลของพวกเรากคอยๆ กาวเขาสกตกา และเกดเปนความรขนตามลำดบ” (พระยาสนทรพพธ, 2515, หนา 45)

การเลนฟตบอลในโรงเรยนของลกหลานสามญชนชาวสวน ในเขตเมองเชนเชยนเปนการแสดงศกดศรลกผชายทเปยมไปดวยใจกลาและพรอมทจะตอสตะลมบอน ฟาดแขงฟาดขากระแทกกน โดยมไดหวนวาจะบาดเจบ ความกลาทจะตดสนดวยพละกำลงอยาง “เหยมเกรยม” เปนบคลกภาพของความเปนชาย หรอมใจ “นกเลง” เกดขนโดยกวางขวาง ในภาคกลาง ในราวป พ.ศ.2434 ถง 2453 (โปรดด Johnston, 1980) ความแขงแกรงเหยมเกรยมถกแสดงออกผานชวตประจำวน อยางทเกดขนจากการดถกกนทางสถานภาพของสองโรงเรยน (ดงการฟาดปกหมวก ใสนกเรยนสวนกหลาบกลางถนน) และการแสดงออกในการเลนตางๆ เพอใหบรรดาชายอนประจกษวาตนเปนลกผชายกวาคนอนใด ความเปนชายแบบนกเลงนมอยในเกมกฬาทเนนการปะทะของรางกาย การชกตอยของเชย

48 ¿Ø μ º Å ä · Â

ใน พ.ศ.2441 และ 2442 ในระหวางททานเรมเขาโรงเรยน (โรงเรยนวด บางสะแกนอก จงหวดธนบร) การแสดงศกดศรความเปนชายของทานสะทอนใหเหนเลหเหลยม และชนเชง ทถกงดมาใชเพอตองแสดงความกลาใหสงคมของนกเรยนชายเหน และปดบงความกลวและขลาดเพอรกษาศกดศรลกผชาย ทานเลาวา “ขาพเจาเมอเดกๆ มรปรางบอบบางซำยง ขโรคอกดวย ลกษณะจงไมใชนกชกตอย แตธรรมดาของเดกเมอเลนอะไรกนกมกจะมเหตผดใจกนดวยการทจะเอาแตชนะและเอาเปรยบกน...การชกตอยจงเกดขน เสมอนเปนการตดสน...แมใจรอยวาสเขาไมไดกตองส การยอมแพดเปนการเสยชาตเสยคนเอาทเดยว อยางไรกตองทซเอาพกหนง ซงหวงวาคงมผมาหาม ขาพเจากตองตกอยในลกษณะนหลายครง...” (พระยาสนทรพพธ, 2515, หนา 8)

ศกดศรจากการปะทะกนทางกายภาพของนกเรยนชายพบได ในการเลนฟตบอลเชนกน การเอาชนะกนในการดวลกนตำแหนงตอตำแหนง ของคนทเชอมนในศกดศรของตน และในนามโรงเรยนทตนเปนสวนหนงของความเปนยอดนกเลงลกหนงในวงการ (ซงวงการจำกดอยแคเพยงนกเรยนชนนำในกรงเทพฯ และอกหนงยกษใหญจากจงหวดธนบร) เมอชยชนะ สวนบคคลมความสำคญตออตลกษณความเปนชายทจะแพไมไดโดยเดดขาด ฉะนนนอกเหนอจากการเอาชนะกนตามกฎเชนการยงหรอปองกนประตแลว การตอบโตอยางรนแรงกเปนปฏกรยาทจะเกดขนเสมอเมอการ “เลนคน” เรมขน นอกจากนยงเปนทแนนอนวาศกดศรความเปนชายสวนตน เปนอะไรทสำคญมากกวาบรรยากาศเกมทอาจจะสนสดลงเพราะมมวยแทรก ซงหากเกดขนกหมายความวาเพอนรวมทม หรอเพอนตางทมจะตอง เลกเลนฟตบอลกนไป หรอชอเสยงของโรงเรยนกจะเปนไปอยาง “ตำชาปาเถอน” ตามทรฐนยาม รปแบบการเลนฟตบอลอยางไมเปนทางการของนกเรยนหรอครในโรงเรยนชนนำยานเมองหลวงยคแรกจงเปนเกมของการแสดงอตลกษณความเปนชาย ชนเชงทกษะและความกาวราวของแตละคน

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 49

ทจะยอมเสยคนไมไดโดยเดดขาด มากกวาความสำคญของทมดงทจะไดกลาวตอไป

4.3 การขดเกลาสนดาน และนกเลงแบบสภาพชน ชนชนนำสยามในเวลานนไดสมผสเรยนรกบความภมใจของ

ชาวองกฤษหรอแมแตฝรงเศส ทเชอมนในทศนคตและพฤตกรรมทศวไลซและกาวหนา วาเปนวถทนาปรารถนาและมาตรฐานของมวลมนษย (Elias, 2000, pp. 6-7) สำหรบรชกาลท 5 การทระบอบของพระองคถกดหมนวายงไมศวไลซเพยงพอเปนเรองทกระเทอนตอเกยรตศกดศรอยางรนแรง (Winichakul, 2000, p. 546) ดงนนการเลนกฬาฟตบอลจงเปนเครองมอสำคญทรฐจะสรางพฤตกรรมทศวไลซใหแกบรรดาโรงเรยนชนนำ การทพระองคไดไปดการศกษา หรอการทสนน เทพหสดน ณ อยธยา ไดไปเรยนทองกฤษ พวกเขาตางกไดเหนแลววาโรงเรยนเปนพนทในการปลกฝงบคลกภาพใหมระเบยบวนย ฝกความกลา ความเปนชาย และการเคารพกฎ นอกจากนยงมการจดการแขงขนและการมอบรางวล ทไดนำไปสเรองราวแหงความสำเรจตามมาตรฐานทศวไลซของบรรดาชนชนนำ ทสามารถกลายเปนเรองอนนาปรารถนาของผคนในชนชนทตำกวาได (Bourdieu, 1999, pp. 430-435) บรบทการเลนฟตบอลทถกควบคมความรนแรง เรมขนตงแตราวปลายทศวรรษ 2380 โรงเรยนสาธารณะชนนำในองกฤษ (public school และอนทจรงเปนโรงเรยนเอกชน) เลนฟตบอลแบบทมการควบคมกฎ ตอมาเมอแรกตงสมาคมฟตบอลองกฤษ (Football Association) ใน พ.ศ.2406 การเตะแขงกลายเปนความไมศวไลซของชาวลกหนง ในชวงเวลานเองทการเลนกฬาเพอฝกฝนความศวไลซถกบรรจลงในหลกสตรของโรงเรยนชนนำ (Elias and Dunning, 1986, p.197) (Springhall, 1987, p.63) (Baker, 2007, pp. 32-33)

50 ¿Ø μ º Å ä · Â

บรรยากาศเกมฟตบอลองกฤษในชวงรชกาลท 5 และสนน ประสบอยในระหวางชวงป พ.ศ.2438-2441 ฟตบอลไดกลายเปนเกมทนยมในหมชนชนผใชแรงงาน ความสนกสนานจากการชมฟตบอลกลายเปนการคาไปแลว มนกฟตบอล “อาชพ” กวาพนคนจากสโมสรในองกฤษมากกวา 500 แหง แตพวกเขายงมรายไดนอยเทากบระดบแรงงานมทกษะ (Walvin, 1987, p. 255) (Keech, 2003, p. 8) (Tranter, 1998, pp. 21, 24) สำหรบสนน ผทจะกลบมามบทบาทในการจดการแขงขนฟตบอลและการพลศกษาในสยาม ไดรบทนรฐบาลไปเรยนทวทยาลยโบโร โรด (Borough Road College)ในชวงปดงกลาว ในขณะนนกฬาฟตบอลไดรบความสำคญในสถานศกษารวมถงทโบโร โรด วาเทยบเทา “ความเปนเลศทางปญญา” เพราะเกมน ไดทำใหสามเสาหลกของการเปนมนษยผมการศกษาครบถวนคอ ทงกาย สตปญญา และศลธรรม (Mangan and Hickey, 2009, pp. 12-13) ในชวงนนโบโร โรด ไดวาจางครวยหนมจากออกฟอรด และเคมบรดจ มาทำงาน ดวยสญญาระยะสน มครผควบงานนกฟตบอลสมครเลนระดบสโมสรระดบอาชพชนนำขององกฤษ มาทำการสอนในโบโร โรด ชวงทสนนเปนนกเรยนดวย โจเซฟ โฮมส เกททนส (Joseph Holmes Gettins) ครและนกบอลจาก สโมสรมลลวอลล (Millwall) ไดรบการบนทกประวตในนตยสารของวทยาลยในป 2439 วา ทานไดรบความนยมอยางลนหลามในโบโร โรด และไดรบยกยองวาเปน “หลกจรยธรรมของการเลนกฬา” “เลนเพอทมและไมเลนเพอตนเอง เปนผถอมตวและมนำใจในยามชนะ และแขงแรงราเรงในยามพายแพ เลนกฬาเพอการไดเลนเทานน จงเปนประโยชนในทางรางกายและคณธรรม...เมอถกหรอเขากระแทกกทำอยางจรงจงแตยตธรรมดวยความอารมณด” (Mangan and Hickey, 2009, pp. 17, 48-50) คณธรรมจากการเลนในองกฤษเหลาน โดยเฉพาะอยางยงแนวคดเรอง “แฟรเปล” (fair play) ทมงควบคมอารมณใหลดความรนแรงใหอยในกฎ มบคลกราเรง

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 51

ตลอดเวลา ไมวาจะแพหรอชนะ แนวคดเรอง “แฟรเปล” น สนนนำมา “ขดเกลาสนดาน” เพอสรางความเปน “ใจนกเลง” ในเวอรชนทไมรนแรง แกนกเรยนหรอนกเลงชายไทยทยงคงรนแรงอย ในโรงเรยนชนนำในกรงเทพฯ และธนบร ตงแตป พ.ศ.2444 เปนตนไป

เมอสนนกลบมาทสยาม ทานในฐานะผตรวจฝายศกษาธการ มบทบาทในการเปนประธานจดงานกรฑาป พ.ศ.2443 ตลอดจนแปลกตกา “การเลนฟตบอลอยางแอสโสศเอชน” ในชวงเวลาใกลเคยงกน (สวสด เลขยานนท, 2520, หนา 19, 29-33) เมอป พ.ศ.2444 สนนไดรเรมใหม การแขงฟตบอลแบบแพคดออกทแขงกนมากกวาสองทมเปนรายการแรก ในสยาม คอการแขงชง “โลของกรมศกษาธการ” นบเปนฟตบอลรายการแรกทมงจะควบคมการเลนฟตบอลใหเปนไปตามกฎอยางผดองกฤษ เพอจดการกบพฤตกรรมของนกเรยนในหลายประการโดยเฉพาะอยางยงความรนแรง โรงเรยนทเขารวมการแขงขนสวนใหญเปนทมจากกรงเทพฯ 8 ทม (แผนท วดมหรรณ สวนกหลาบองกฤษ มหาดเลกหลวงหรอราชการ สวนกหลาบไทย กลอมพทยา สายสวล และฝกหดอาจารย) และอกหนงทมในธนบร (ราชวทยาลย ตงอยทบานสมเดจเจาพระยา ระหวางป พ.ศ.2440-2446) ภารกจของกรมศกษาธการในการจดการแขงขนคอการ “ขดเกลาสนดาน ใหเกดคณงามความด ๔ ประการ

๑. ใจนกเลง (แฟรเปล) ตอสกนซงหนา ไมลอบ ไมแวง ถงแพ กไมอาฆาฏ ถงชนะกไมเยาะเยย

๒. สามคค หมายเอาชนะดวยการรวมกำลงกนทงพวก ไมอวดด หรอคดเอาชนะลำภงตน

๓. อาจหาญ การทไดหนหนาเขาสอนตรายอยบาง ยอมกำจดเสยซงความขลาด

๔. ขนต ความเพลยงพลำแตตนมอ ไมควรถอเปนเหตใหทอใจ ถงแกปราไชยปลายมอ”

52 ¿Ø μ º Å ä · Â

ดงทไดประกาศไวตงแตในการแขงคราแรกและตพมพไวในวทยาจารย เลม ๑ ตอน ๑๐ กมภาพนธ ๑๒๐ (โปรดด สวสด เลขยานนท, 2520, หนา 52)

ใจนกเลงของนกเรยน คร ขาราชการกระทรวง และสามญชนไทยในภาคกลางนใชความรนแรงอยนอกเหนอกฎระเบยบ และศลธรรมทรฐ พยายามจะควบคมและลดความรนแรงลงใหอยในขอบเขตทรฐวาดงามผานการปลกฝงใหเลนฟตบอลอยางกลาหาญตามกฎและมมารยาท เรยบรอย24 อยางไรกตามใจนกเลงของนกฟตบอลตามอดมคตของบรรดาขาราชการ และนกเรยนคอการปะทะกระแทกอยางรนแรง ทดำเนนควบคไปกบการแขงกนทำและปองกนประต ภารกจของรฐคอการควบคมความรนแรงทงกายวาจา ใหหนมาเลนกนทลกบอลตามกตกาเทานน ดงนน กรมศกษาธการจงพยายามนยามความหมายและจดการกบพฤตกรรมของนกเรยนเพอขดเกลาความเปนนกกฬาทเจรญแลว ผานการแขงขนชงโลนตอเนองไปตงแตป พ.ศ.2447 จนสนรชกาลท 5 (พ.ศ.2453) แตดเหมอนวาเปนภารกจทยากเขญ เนองจากการแขงขนฟตบอลเมอพนไปจากการกำกบของกรมศกษาธการแลว ฟตบอลเปนพนทในการตอสกนในสถานภาพของความเปนนกเลงลกหนง ทวดกนดวยกำลงมากกวามารยาทการเลน และนำไปสความ “อาฆาฏ” ระหวางนกเรยนจากสองโรงเรยนมากกวาความมนำใจเปนนกกฬา ยงไปกวานนการทผเลนคำนงถงศกดศรของความเปนชาย ทแขงแกรงอดทนในการวดกนผานการฟาดแขงกระแทกลำตวกนแบบตวตอตว กไมชวยใหนกกฬาเลกทจะเอาชนะในศกสวนตนได ประเดนนจะกลาวถงในหวขอถดไป

กรมศกษาธการควบคมพฤตกรรมนกเรยนผานการจดการแขงขนฟตบอลชงโล ภายใต “ขอบงคบการแขงขนฟตบอลของกรมศกษาธการ” ใหครสองทานมาเปน “ผตดสน” และ “คนกำกบเสน” คอยตรวจสอบ ลงโทษพฤตกรรมนกเรยนอยางใกลชด ผตดสนสามารถไลนกเรยน “ผประพฤต

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 53

ฝาฝนกตกา” หรอ “โหยกเหยกเกเร” ออกจากการแขงได และหาก “ประพฤตตวใหเปนทรงเกยจในการเลน” กจะใหโรงเรยนรบผดชอบ ดวยการ หามโรงเรยนเขาแขงขนอกตอไป จนกวาจะ “ไดกลบประพฤตดแลว หมดความรงเกยจ” (โปรดด สวสด เลขยานนท, 2520, หนา 40) นอกจากนกรมฯ ยงไดจดหาผทำรายงานผเปนครและขาราชการกระทรวง ทำรายงานการแขงสงไปยงกรมฯ และกรมฯ กนำออกตพมพลงในวทยาจารยและโฆษณาไปยงโรงเรยนและผเกยวของ (โปรดด สวสด เลขยานนท, 2520, หนา 98) เนอหาหลกของการรายงานการแขงจากขอมลในป พ.ศ.2444 (ไมมการแขงในป 2445 และ 46) 2447 2448 และ 2450 เนนไปทหนวยของทมคอโรงเรยน และตำแหนงของผเลนในสนามวาไดเลนตามหลกคณธรรม 4 ขอหรอไม ดงทเนนใหม “ความเทยงตรง” “เลนถกตองตามกฎ” และเลนอยางม “ระเบยบ” “ไมมอนตราย” ในฐานะทเปน “เกยรตยศของโรงเรยน” อกทงยงเนนถงความ “พยายามใหไดโดยเตมกำลง” ความ “แขงแรงคลองแคลว” การ “ฝกหด” และการ “ไมยอม” แพ (โปรดด สวสด เลขยานนท, 2520, หนา 54-60, 66-73) ผลจากการควบคมความรนแรงในการแขงน ดมประสทธภาพเพยงเฉพาะในการแขงทเปนทางการเทานน มการรายงานการเลนทรนแรงอยบาง ดงในป พ.ศ.2444 ผรายงาน บรรยายวา “...เสยใจททงสองฝายหาไดเลนเปนยตธรรมแทไม...” (โปรดด สวสด เลขยานนท, 2520, หนา 56) หรอในป พ.ศ.2450 รายงานวา “...การเลนไมถกวธ กบนสยทใจนอยเจอไปในทางพาลยงมอยบาง...” (โปรดด สวสด เลขยานนท, 2520, หนา 73) นอกจากนยงกลาวไดวาการควบคมของรฐนอาจชวยกำราบความเหนแกชยชนะสวนตนทนกฟตบอลมงจะกระแทกหรอเตะแขงกนเพอ ชงศกดศรความเปนชายได และหนเขาสความสามคคในการเลนเพอทมมากขน เพราะความรนแรงจะนำไปสการลงโทษทงทมหากผประพฤตเชนนนถกไลออก และทมตองแขงดวยจำนวนผเลนทนอยกวา ซงเสยงตอการททมจะแพหรอตกรอบมากขน

54 ¿Ø μ º Å ä · Â

อยางไรกตามเราไมควรทกทกวาการควบคมของรฐนจะมผล อยางกวางขวางในทางภมศาสตร และในทางลกถงการปรบเปลยนพฤตกรรมดวยตวนกเรยนเอง การเลนของนกเรยนในโรงเรยนชนนำทเคยเลนตามกฎใตการควบคมของกรมฯ 8 ครงในชวงป พ.ศ.2444 ถง 2453 จำกดอยไมถง 30 โรงเรยนในกรงเทพฯ และธนบร (โปรดดภาคผนวก) ยงไปกวานนคงจะไมผดนกทจะใหนำหนกกบเงอนไขทางชนชน ทสมพนธกบการเขาถง การศกษาในฐานะทเปนตวแบงวฒนธรรมการเลนกฬาฟตบอล ทรนแรงมากกบรนแรงนอยกวา กลาวคอโรงเรยนมหาดเลกหลวงเรมเลนฟตบอลตามกตกาแบบองกฤษอยางชากป พ.ศ.2444 ขณะทโรงเรยนเกาของเชยอยางนวลนรดศ และบพตรพมขเลนฟตบอลแบบไรกตกาในทศวรรษดงกลาว และกวาทงสองโรงเรยนนไดเขารวมการเลนแบบตามกฎอยางเปนทางการ กตองลวงเขาทศวรรษ 2450 ไปแลว แนนอนวาการศกษาเปนโอกาส สำหรบไพรในการเลอนสถานภาพ หากเชยไมไดรำเรยนการศกษาสมยใหม ทานคงอาจสบทอดอาชพชาวสวนจากบรรพบรษของทาน ทงนเปนเพราะในสงคมศกดนาไดสงวนการเขาเปนมหาดเลกไวแกลกหลานขนนางหรอ ลกทานหลานเธอเทานน (Rabibhadana, 1975, pp. 103-105) (Wyatt, 1975, p. 127) อาจกลาวไดวาในขณะนนเชย นาจะเปนเพยงนกเรยนสวนนอยทมาจากพนเพกสกร (แตมเครอขายอปถมภทอำนวย) ทสามารถเขาเรยนโรงเรยนชนนำอยางมหาดเลกหลวง25 และไดมโอกาสทจะไดเรยนรวฒนธรรมการเลนฟตบอล “ทเปนสภาพบรษขน” คอการเลนฟตบอลตาม (หรอเกอบตาม) กตกามารยาทอยางองกฤษ

4.4 ศกศกดศรในแวดวงนกเลงลกหนง กบการเลนทงคนเลนทงลก ในชวงรอยตอของทศวรรษ 2450 ความกลาทจะกระแทก

ปะทะกนเปนเกมการชงชยในศกดศรลกผชาย การปะทะนมาจากการดวลความแขงแกรงแบบตวตอตวกบคตอส ความตงเครยดจากการทพวกของตนถกปะทะเปนเหตใหความรสกเปนพวกเดยวกนของโรงเรยนหนงมงไปกระตน

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 55

ความเกลยดชงใหกระจายไปทงผเลนผชม ความรนแรงในสงครามศกดศรลกผชายเปนอตลกษณของบรรดานกเรยนโรงเรยนชนนำและขาราชการ ทงในและขางสนามในยานเมองหลวง อตลกษณจากการใชความรนแรงทางกายภาพไดเกดขนในบรรดานกเรยนชนนำและขาราชการในประเทศดวย อตลกษณนไดเกดควบคกนไปกบอตลกษณของการเปนผเลนทเจรญแลว (ประเดนนจะกลาวตอไปขางหนา) ในเกมทนกเรยนโรงเรยนมหาดเลกหลวงนดหมายแขงกบทมรวมคร ณ สนามในโรงเรยนสวนกหลาบ เชยเลาวา

“...วนนนขาพเจาเลนตำแหนงในซาย มนายพจนเปนฮารฟซายคอยตดตอสนบสนน นายพจนเกดปะทะกบปกขวาของทมครบอยๆ พวกนกเรยนกเชยรพวกครลนสนาม พวกเราจะไดเชงหรอเสยเชงกถกฮาปา ทงขนทงลอง ฝายครชนหรอปดขาพวกเราลมลง นกเรยนกฮาอยาง สมนำหนา...พวกเราเอาครหกคะเมนลงบาง นกเรยนกฮาใสหนาพวกเรา ดงจะวาเลนเหมอนปาเถอน นายพจนเปนเดกมเชงนกเลง ไมกลวคน โมโหกราย ดงนนจงกรากเขาไปตอวาเดกนกเรยน และเดกนกเรยนกทำทาจะรวนเอา พวกเราและพวกครทยงใจเยนอยกเขาไปหาม...ไมชาขาพเจา ยงประตฝายครไดเปนประตแรก คราวนนกเรยนกพารมฮาใสหนา ขาพเจาเฉยดไปขางสนามทไร แกเปนแสดงอาการปาเถอนอยางเหลอทจะทนทานไดถงกบตองกลาวผรสวาจาออกไป และพอไดจงหวะกเตะฟตบอลยดหนามนแทนทจะเตะเขาประต ซงนายพจนกอยากจะเขาตะลมบอนเสยใหได คราวนครทมไดเลนมาชวยขบเดกออกไป เหตรายแรงจงมเกดขน...” (พระยาสนทรพพธ, 2515, หนา 50)

ดงนนหากพจารณาการเอาชนะของบรรดาลกผชายลกหนง ชวงจงหวะของการเลนจงปนแทรกไปดวยการ “เอาชนะลำภงตน” ทบางครงกสำคญเสยจนละเลกทจะทำประต เพอไปจดการกบคนทมาดหมนศกดศรตนอยางเดดขาด ความสามคคมไมตรระหวางคแขงขนและการเคารพกฎกตกามารยาทจงไมเกดขนตามทรฐมงหวง เพราะแมแตครผปลกฝงคณคา

56 ¿Ø μ º Å ä · Â

รฐกละเลยหลกการขดเกลาสนดานในการเลนฟตบอล เพราะฉะนนชยชนะทจะปกปองความเปนชายสวนบคคล เปนเรองการ “อาฆาฏ” ททง “ลอบ” และ “แวง” จะทำรายกน นอกเหนอจากการเลนตามกตกามารยาท จงม ใจนกเลงทตรงขามกบทรฐสงเสรม การเอาชนะดวยการควำอกฝายใหลม เปนความปาเถอนในความหมายของมารยาทการเลนของพวกผด แตเปน ความสะใจทผเลนคนหนงหรอฝายตนแขงแกรงทนถกกวา การลมควำลงเปนการเสยเหลยม เสยเชงและศกดศรลกผชาย การทยงลกขนมาสตอไดเปนการแสดงความกลาทจะชนกบคตอสเพอวดความเปนชาย การเอาชนะกนดวยศกดศรอาจทำใหชายคนหนงตองฝนทนแสดงความแขงแกรง แมวาอาจนำไปสอนตรายถงการบาดเจบอยางรนแรงได ในการเลนอยางไมเปนทางการระหวางทมนกเรยนโรงเรยนมหาดเลกหลวงกบทมรวมขาราชการกระทรวงยตธรรมและการคลง ทสนามหลวง เชยเลาถงการปะทะกบนายนวม ลามกระทรวงยตธรรมวา “...เปนคประจญสำคญ ครงหนงเมอปะทะกน กนของเขากระแทกเขาททองของขาพเจาแรงจนจำเบา ทงเจบทงจก แตลกบอลผานมาอกขาพเจากลกขนมาเตะมนไดเหมอนมไดเปนอะไรเลย แตพอขาพเจาบวนนำลายมนำสเขยวสดตดออกมาดวย นนคอนำด...” (พระยาสนทรพพธ, 2515, หนา 48)

พฤตกรรมทเกเรไมเคารพกฎ ไมไดเปนสงทเลวรายในบรรดา คนหนมชาวสยามในภาคกลาง อยางทรฐสมบรณาญาสทธราชยกงวล ในบรบทของการเลนฟตบอลกเปนกฬาหนงในบรรดากฬาการเลนอนทรนแรง(ดงเชนการชกมวยทยงคาดเชอกอยในสมยดงกลาว) ความเปนชาย (ไทย) ทมความเขมแขงอดทน กลาหาญ เปยมไปดวยศกดศรลกผชาย ทมความเกเรไมเรยบรอยเหมอนสตร จงถกแสดงออกในการเลนฟตบอลดวย26 แมรฐพยายามจะจำกด และใหความหมายใหมแกมนกตาม

การใชความรนแรงในการเลนฟตบอลทอยนอกการจดการแขงขนของรฐ เพอแสดงศกดศรลกผชายเกดขนแพรหลายและหนกหนวง

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 57

จนทำใหเจาหนาทรฐผคอยกวดขนมารยาทความประพฤตในการเลน ตองออกมาเผยแพรคณคาของการเลนฟตบอลวาเปนบอเกดของความเปนสภาพบรษ หาไดนยมความรนแรงไม ขนวรฬหจรรยา กลาวถงความพยายามลดความรนแรงของการเลนฟตบอลของสนน เทพหสดน ณ อยธยา (ผชวยหวหนากองตรวจกรมศกษาธการ และเปนครโรงเรยนฝกหดอาจารย) ในป พ.ศ.2444 วาทาน

“...รเรมใหโรงเรยนตางๆ ฝกหดเลนฟตบอลเพอใหเปนสวนหนงของพลศกษา แลวกเรมจดการแขงขนฟตบอลระหวางโรงเรยนขน ใหม โลรางวลของกรมศกษาธการเปนครงแรก เรองนไมไดรบความสนบสนนและรวมมอ ไมเหนชอบในหมผปกครองนกเรยน หาวาการเลนฟตบอล มแตผลราย นอกจากเสยเวลาเรยนแลว ยงจะทำใหนกเรยนไดรบอนตรายบาดเจบ แขงขาหกจากการเลนฟตบอล และอาจถงตายดวย แตทานกมไดลดละ ไมยอมเลกการแขงขนฟตบอล เพราะทานคดการณไกลเทานนทานเหนวาการบาดเจบอาจมบางกเปนสวนนอย ถาจะไดเลนกนโดยระมดระวง การเจบปวยถอวาเปนโดยบงเอญ การเลนฟตบอลจะชวยทางใจไดเปนอยางด ทำใหมนำใจเปนนกกฬา รจกอดทน อดกลน รจกแพ รจกชนะ ไมพยาบาท สกนซงหนา มความสามคคในหมคณะ ไมมการแบงแยก หดใหเลนฟตบอลไมใชเลนคน (Play the ball not play the man) ทานไดเชญครใหญมาชแจงเรองนโดยตลอด และขอใหครใหญไดชแจงใหผปกครองนกเรยนทราบดวย...” (ครสภา, 2501, หนา 45-46 อางถงใน วโรจน วงษทน, 2550, หนา 16-17)

4.5 เลนบอลสไตลผด การพยายามควบคมความรนแรงในการอยรวมกนของชาย

ชาวสยามใหเปนไปตามวถสภาพบรษ ภายใตกฎเปนมารยาททยงจำกดอยในบรรดาชนชนสงทเรยนในยโรป และโรงเรยนชนนำบางโรงเรยน ความสามคคในการเอาชนะตามกฎจะตองเลนทลก นคอวถการเลนฟตบอลอยางอารยะชน

58 ¿Ø μ º Å ä · Â

บรรดาพวกชาวยโรป27 ชาวเลอดสนำเงน ขาราชการ และนกเรยนทไดสมผสกบมารยาทการเลนฟตบอลตามกตกามาแลวกลายเปนผควบคม การเลนผานการจดการ สงเสรม กำกบ เฝามองพฤตกรรม ทงนกเพอสรางความตระหนกแกบรรดานกเรยนในประเทศทเคยเลนกฬาอยางรนแรง ทงมวย ฟตบอล และการละเลนอนๆ ใหหนมาเลนกฬาทฝกหดนสย ทอารยะ การถอเอาคณคาตางๆ ในการเลนตามกฎจงแยกไมออกจาก การสรางความรสกสงาภาคภมใหแกตวผเลนเอง ความภมใจในเรองการเลนฟตบอลแบบพวกผดไดอยางเกงกาจเพอทำประตใหไดมากกวาคแขงเปนสวนสำคญทไดเขามาแทนทความตงเครยดจากการปะทะไดบาง เพราะอยางนอยกยงเปนเปาหมายหลกหนงของการเลน การสรางการยอมรบจากการเลนทลกของนกเลงลกหนงของนกเรยนในแถวเมองหลวงจงเปนเครองบงชถงความสำเรจทเกดขนดวย คณคาสงสงนรฐและผทรวมผลต การเลนแบบอารยชนไดมสวนในการสรางความเปนอนใหแกการเลนท “ปาเถอน”ทมทเนนเอาชนะดวยการเลนสไตลยโรปตามกตกามารยาทกระตนให นกบอลทชอบเตะขาและการกระแทกหนมาเลนตามกฎ ทงนกเพอมใหตนตองแพ และไดรบความชอบธรรมจากทการเลนสไตลยโรป อนเปนสวนหนงของการเปนผเจรญ

คณคาทรฐสนบสนนไดถกหลอหลอมจนกลายเปนโลกทศน ของการเปนผเลนทมฝมอ จนไดรบการยอมรบจากอารยะชนชาวยโรป ในวงการฟตบอลกรงเทพฯ-ธนบรดวย ในแงนสำหรบลกหลานจากชนชนไพร

อยางเชย การททานสนกกบการเลนฟตบอลกสวนหนงเปนการใฝฝนทจะไดมโอกาสในความกาวหนาทางสงคม การไดรบชยชนะสวนตน การเขาถงสถานภาพ และการไดรบการยอมรบ (ด Tranter, 1998, pp. 54-56) เชย นกเรยนโรงเรยนมหาดเลก กลาวถงการนดกนเลนฟตบอลกบทมรวมขาราชการกระทรวงยตธรรมและกระทรวงการคลง ทสนามหลวง ในระหวางป พ.ศ.2448 ถง 2452 วา

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 59

“...พวกฝรงหางแบดแมน ซงตงอยทกรมประชาสมพนธปจจบนเปนตองมายนด เพราะสมยนนยงหาทมฟตบอลทเลนดๆ พอมฝมอ ดไดยาก... ขณะนนแบคของเราขนสงเกนไปเมอลกบอลโดงขามมา นายนวมกวงตามตดจบลกไดเลยงมาหนาประตแบคตามไมทนเขาจงประจนหนากบขาพเจาตวตอตว ขาพเจาจงตดสนใจทนทวาปลอยใหเขาเขามาใกลประตเพยงใดประตมนกใหญออกเพยงนน และเมอเขายงกรบไมอยแนๆ จงวงอยางเรวออกไปแยงลกอยาใหเขายงถนดดกวา เลยเกดการปะทะกนอยางแรงเขากบขาพเจาพรอมกบเตะลกอยางแรง เปนการประสานและกำลงพอดกน เทากนอยางใดไมทราบ ลกบอลพงขนเปนเสนดงตรงสงสก ๒๐ เมตร ฝรงหางแบดแมน ๒ คนทยนอยขางๆ ตบมอตะโกนแสดงความพอใจในการตดสนใจของขาพเจา แลวพากนเดนเขามายมนอยยมใหญอยหลงประต...” (พระยาสนทรพพธ, 2515, หนา 48-49)

ความสามารถ รปแบบการเลน ตลอดจนเกยรตประวตในการเลนฟตบอลตามกฎขององกฤษทงในแงสวนตนและสวนทม กลายเปน เรองทไดรบการยอมรบทงรางวลโลเงนทรฐจดสรางและมอบใหครอง การลงขาวในหนาหนงสอพมพวาทมนกเรยนโรงเรยนฝกหดอาจารยเปนผ “มไชยชนะ” ในการแขงขนชงโลเงนของกรมศกษาธการ และ “มชอเสยงโดงดงนกในการเลนบอลอยางยโหรป” (Bangkok Times, 2 ตลาคม 2444, หนา 5) รางวลและชอเสยงจากการเลนตามกฎแขงขนของรฐเปนแรงจงใจใหนกฟตบอลหนมาเลนตามกตกามากขน สนน เทพหสดน ณ อยธยา ครโรงเรยนฝกหดอาจารย ตงแต พ.ศ.2441 จวบจน พ.ศ.2444 ผไดหลอหลอมการเลนฟตบอลตามกตกามารยาทแบบองกฤษ นาจะมบทบาทสำคญ ในการเผยแพรการเลนบอลอยาง “แฟรเปล” และเนนการเอาชนะกนในเกมการแขงมากกวาความรนแรงใหแกนกเรยนโรงเรยนฝกหดอาจารยไมนอย

การไดรบการยกยองจากการเอาชนะการแขงขนทวรนาเมนตแรกของสยาม วาเลนสไตลยโรป จนครองความยงใหญไดของทมโรงเรยนฝกหด

60 ¿Ø μ º Å ä · Â

อาจารย การรวม “โรงเรยนฝกหดครฝงตวนตก” เขากบทมฝกหดอาจารยในป พ.ศ.2449 ทำใหโรงเรยนแหงนครองความยงใหญทสดในยคทเชยเปนนกเรยนมหาดเลกหลวง โดยควาแชมป 3 สมย รองแชมป 2 สมย และอนดบสาม 1 ครงในการแขงขนแบบพบกนหมด จากการแขงของกรมศกษาธการ7 ครงระหวางป พ.ศ.2444 ถง 2452 (โปรดดภาคผนวก) การทเชยเทยบฝมอของทมตนกบโรงเรยนฝกหดอาจารย สะทอนใหเหนกระบวนการเรยนรการเลนอยางศวไลซตามแบบของรฐนน เปนหนทางแหงความสำเรจ จนไดรบยกยองไปทววงการ การเรยนรในการเลนแบบยโรปจงเปนเปาหมาย อนทรงเกยรต เชย รำลกการเลนของทานในระหวางทเปนนกเรยนโรงเรยนมหาดเลกวา

“สำหรบการเลนกบโรงเรยนฝกหดอาจารยนน โรงเรยนนกำลงมชอขนมาวาเกงในเกมฟตบอล พวกเราถงกบตองขอรองใหผใหญคอขาราชการมหาดเลกทเปนนกฟตบอลเขารวมทมดวย และจำไดวาม ๒ คน ...การแขงดเหมอนจะม ๒ ครง และผลดกนแพผลดกนชนะโดยฝมอพอๆ กน ทมของเราปราบทมนไมลงกเพราะทางโรงเรยนเขาฝกหดกนอยางเอาจรงเอาจง จนนบเปนทมเอกในบรรดาทมฟตบอลโรงเรยนของกรมศกษาธการ...” (พระยาสนทรพพธ, 2515, หนา 52)

การกาวไปสนกฟตบอลทศวไลซ มความสำคญมากเมออยในโลกฟตบอลสยามทรฐพยายามจะใหความหมาย คณคาการเลนฟตบอลดวยความสมครสมานสามคค เปนมารยาทการเลนของพวกนกเรยนองกฤษ ในทศวรรษ 2430 ไปจนตนทศวรรษถดไป (ดงทสนน และม.จ.สทธพร กฤดากร) ไดเรยนรวาการเลนอยางสามคครวมไมรวมมอของบรรดานกบอลอาชพ (ทสวนมากเปนชนชนแรงงาน) ไดพสจนใหเหนวาสามารถเอาชนะนกฟตบอลโชวเดยวไดอยางประจกษดวยการควาแชมป ตงแตราวทศวรรษ 2423 เปนตนไป (Elias and Dunning, 1986, p. 202) เมอการเลนฟตบอลอยางสามคคเพอเอาชนะถกเนนในบรบทฟตบอลสยาม โดยเฉพาะกบพวก

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 61

ทมชนนำในแวดวงฟตบอลยานกรงเทพฯ-ธนบร มผลใหการเลนฟตบอล ทรนแรงเพอแสดงศกดศรเชงชายไมไดถกพดถงในการเลนของทมของพวกนกเรยนมหาดเลกหลวงกบทมโรงเรยนฝกหดอาจารย (ดงทไดกลาวไป) และรวมถงเกมกบทมนกเรยนยโรปดวย การเตะแขงหรอทำรายรางกายคตอสเปนความปาเถอนผดมารยาทในฟตบอลองกฤษมาตงแตครงหลงทศวรรษ 2400 แลว การระงบความรนแรงของเชยและพวก เปนผลจากการหลกเลยง คำดถกจากบรรดาคนทเขานบถอวาเลนฟตบอลไดดกวา พวกเขาจงหน เขาสการฝกซอมเพอเอาชนะในเกมของพวกทเหนอกวา เชยเลาไววา

“การแขงขนครงนพวกเราหวนวตกกนมาก ดวยคดวาพวกเขาเคยเลนฟตบอลมาจากยโรปและเปนผใหญตวโตกวาเรา ไดเปรยบกวาหลายประการ หนาทพวกเราจะแบกประตกลบมาไมไหว และสนชอทมนำเงน-ขาวในครงนเอง ดงนน จงตองทำการฝกซอมกนอยางมาก...แลวกลงมอซอมการยงประต วนหนงกแลว สองวนกแลว ขาพเจาตองรบลกบอลเสยจนมอระบม บางทมอจบไมทนหรอจบไมอยกใชหนาอกรบ เพราะพวกเลนแนวหนาตางพากนซอมยงประตกนอยางสนกสนานทกคน...” (พระยาสนทรพพธ, 2515, หนา 54)

และเมอเลนกบทมนกเรยนยโรป มาตรฐานในการตดสนการเลนของเชย เปลยนไปโดยวางอยบนความสามคคในการเลนทประสานกน จนนำไปสการทำประต ตามททานไดบรรยายดงน

“เมอการเลนวนนนดำเนนไปไดสกเสยวเวลา ขาพเจากรสกเบาใจ เพราะสงเกตเหนวาทมยโรเปยนมใชเสออยางทหวนเกรง การซอมของเขาไมพอ ขาดความแขงแกรง ขาดทมเวรค ลกอยในแดนฝายเขาเกอบตลอดเวลา ไมคอยเขามาในแดนเราเลย ขาพเจาจงเกอบจะเปนเสมอนคนด มทตองเอาใจใสเปนพเศษกเมอหมอมเจาสทธพรทานไดลก ทานเลนตำแหนงปกซาย พอไดลกทานกเลยงไตเสนตรงขนไปจนถงเขตแบคหรอเลยเขตแบค

62 ¿Ø μ º Å ä · Â

แลวกสงลกยอยไปหนาประตใหพวกแนวหนาเปนผชต... แตเพราะการ ออนซอมนนเองแผนนจงคลายพษสงลงถนด...ขาพเจาเกรงวธการเลนของหมอมเจาสทธพรยงกวาวธอนใด วธทเลยงเขามาชตตรงๆ นน ขาพเจา ไมหวนเลย...” (พระยาสนทรพพธ, 2515, หนา 55-56)

จรตทเปลยนไปมความหมายทางสงคมมากกวาเรองในสนามดวย นอกจากจะเรมรสกวาความรนแรงเปนสงทนารงเกยจแลว มารยาท บคลกภาพ รสนยมในชวตประจำวนกเปลยนไปส “ความเจรญ” มากขนดวย การสรางกลมหรอทมของผเลนดวยการตงชอ การใสชดยนฟอรม การมสประจำทม ถกมองจากหนงสอพมพวาเปนการสรางความเจรญใหแกรางกาย และ “ประเทศสยาม” โดยยงมองกฤษเปนศนยกลาง หนงสอพมพ Bangkok Times ฉบบวนท 12 กนยายน พ.ศ.2444 ลงไววา “บรรดาอาจารยในแขวงกลางไดมาประชมทกโรงเรยน บดนไดตกลงตงเปนคลบขนแลว ชอวา “ฟทบอลล อาจารยแขวงกลาง” ...ฟอมของคลบนกางเกงขาสนดำเสอเชดยปน มลาย เมอเราไดทราบขาวกพลอยมความยนดดวยในประเทศสยามไดเจรญขนเพยงน...แตอยาใหหรงจดนกกแลวกน ถาเกมไทยไวสกหนอยเปนด” (Bangkok Times, 12 กนยายน 2444, หนา 5) ขณะท Bangkok Times ฉบบวนท 11 กนยายน พ.ศ.2444 ใหคากบความสนใจในการเลน “เกมฝรง” ของ “คลบฟทบอลลแขวงกลาง” วาทำได “ด”28

ความภมใจของบรรดาคนหนมทไดสวมชดของทมตน หรอแมแตมผจดการทม มรถรบสงททนสมย เกดขนจากการประกาศตน ผานการดำเนนงานอดเรกของตนใหผอนเหนในวงการเหนโดยประจกษ เชยเลาใหฟงถงชวงรอยตอระหวางปลายทศวรรษ 2440 และตนทศวรรษถดไปไววา

“...นบแตไดเลนกบทมครแลว เรากไดคดสรางเครองแตงตวอนเปนเครองหมายของทมขน โดยใชกางเกงขาสนสขาวและเชตสขาวสลบ

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 63

สนำเงน แบงเปนแถบใหญ ๔ แถบ คอทงดานหนาเปนสขาวแถบหนง สนำเงนแถบหนงสลบกน และมหมวกแกบซงเปนสสลบเชนเดยวกนเรยกชอวา ทม นำเงน-ขาว หรอบลแอนดไวท เปนทรจกกนทวไป เครองแบบทำใหเกดความเรยบรอยนาดและอยากเลนดวย...” (พระยาสนทรพพธ, 2515, หนา 53)

“...แตตอมาเมอมการแขงขนมากขน มชอเสยงกวางขวางขน จงเปนการสมควรจะมการปฏบตใหเปนระเบยบดขน เราจงตกลงกนให ม.ร.ว.โปะ มาลากล เปนผจดการทม และให นายฮก บนนาก29 เปนหวหนาทม เวลาจะไปเลนกบทมไหนเมอใด ผจดการทมกจดรถยนตบสสำหรบ ใหนกฟตบอลขไปมา พรอมดวยจดหาเครองดม เครองมอ เครองใชอนๆ ไปดวยความจำเปน เปนการทำความสะดวกสบายใหแกนกฟตบอลเปนอยางมาก...” (พระยาสนทรพพธ, 2515, หนา 60)

การเลนฟตบอลจงเปนการพฒนาอตลกษณ ทแสดงออกถงความทนสมย ศวไลซอยางสงางาม เพออวดใหแกบรรดาผมรสนยมเลนฟตบอลแบบผดเหนและยอมรบบนมาตรฐานทมตะวนตกเปนศนยกลาง

64 ¿Ø μ º Å ä · Â

ÀÒ¤¼¹Ç¡ การแขงขนชงโลเงนของกรมศกษาธการ การแขงขนแบบแพคดออก

ปทม การแขงขน แชมป รองแชมป โรงเรยนอนทเขารวม

2444 โรงเรยนฝกหด

อาจารย โรงเรยน สายสวล

แผนท วดมหรรณ ราชวทยาลย สวนกหลาบ

องกฤษ ราชการ สวนกหลาบไทย กลอมพทยา

2447 โรงเรยนมธยม ราชบรณะ

โรงเรยน ฝกหดคร ฝงตวนตก

มธยมสวนกหลาบ มธยมสทศน

ประถมเทพศรนทร

2448 โรงเรยน ฝกหดคร ฝงตวนตก

ไมมขอมล

กลอมพทยากร มธยมราชบรณะ มธยมสวนกหลาบ

มธยมสทศน

2449

โรงเรยนฝกหดอาจารย (รวมกบ

ฝกหดคร ฝงตวนตก)

ไมมขอมล ไมมขอมล

2450 โรงเรยน

ราชวทยาลย โรงเรยนราชแพทย

วทยาลย

ฝกหดอาจารย (เขารอบรองชนะเลศ) สวนกหลาบองกฤษ

มธยมวทยา มธยมราชบรณะ มธยมสวนกหลาบ

มธยมสทศน

2451 โรงเรยน

ราชวทยาลย โรงเรยนฝกหด

อาจารย

สวนกหลาบ ราชแพทยาลย สทศน ราชบรณ

เทพศรนธร นวลนรดศ

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 65

การแขงขนแบบพบกนหมด

ปทม การแขงขน แชมป รองแชมป อนดบสาม โรงเรยนอน

ทเขารวม

2452 โรงเรยน ราชแพทยวทยาลย

โรงเรยน ราชวทยาลย

โรงเรยนฝกหดอาจารย

เทพศรนทร ราชบรณะ

กลอมพทยากร เบญจมบพตร

อดม ประทมคงคา

การแขงขนชงโลเงนของมสเตอร ดบบลว. ย. ยอนสน การแขงขนแบบแพคดออก

ปทม การแขงขน แชมป รอง

แชมป โรงเรยนทเขารวม

2453 (ยกเลก กลางคน

หลงรชกาลท 5 สวรรคต)

- -

ราชวทยาลย ราชบรณะ กลอมพทยากร ประถมสทศน

ประถมบพตรภมข ประถมบรมนวาศ ประถมทองนพคณ ประถมสขมาลย ประถมสามจนใต ประถมอนกรม ธยาคาร (วดสระเกษ)

มธยมพเศษเทพศรนธร มธยมพเศษ ประทมคงคา มธยมพเศษอาซมชน

มธยมพเศษคฤสเตยนไฮสกล มธยมอนงค มธยมนวลนรดศ มธยมเบญจมบพตร

ทมา: (สวสด เลขยานนท, 2520, หนา 53-182) (มหาวทยาลยราชภฏบานสมเดจ เจาพระยา, 2553) (มหาวทยาลยราชภฏบานสมเดจเจาพระยา, 2554) (สาวตร ตลบแปน, 2555)

66 ¿Ø μ º Å ä · Â

ÀÒ¾»ÃСͺ

ภาพท 1 พระทนงจกรมหาปราสาทในสมยรชกาลท 5 (ตวอาคารเปนทรงยโรป และหลงคาเปนแบบดงเดมมากอน)

ภาพท 2 งานฉลองการประพาสยโรปครงท 2 ใน พ.ศ.2450 จากภาพ รชกาลท 5 กำลงเสดจออกจากศาลาหลวงในทองสนามหลวง

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 67

ภาพท 3 เจาพระยาภาสกรวงศ (พร บนนาค) [ซาย] เสนาบดกระทรวงธรรมการคนแรก ระหวางป พ.ศ.2435-2445

ภาพท 4 สนน เทพหสดน ณ อยธยา (หลวงไพศาลศลปศาสตร หรอเจาพระยาธรรมศกดมนตร) (พ.ศ.2419-2486)

68 ¿Ø μ º Å ä · Â

ภาพท 5 ภาพวทยาลยโบโร โรด (Borough Road College) ประเทศองกฤษใน พ.ศ.2443 (British and Foreign School

Society Archives, อางถงใน Mangan and Hickey, 2009, p. 109)

ภาพท 6 เชย หรอพระยาสนทรพพธ [แถวยนคนทสามจากซาย] กบเพอนรวมทมฟตบอลในโรงเรยนมหาดเลกหลวง

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 69

ภาพท 7 หมอมเจาสทธพร กฤดากร หวหนาทมชาตคนแรกของสยาม ในสมยรชกาลท 6

àªÔ§ÍÃö·ŒÒº· * แดอาจารยจามะร เชยงทอง ครของผเขยน ผเขยนขอขอบคณคำชแนะ แหลงขอมล และภาพทมคาจากอาจารยปรด หงษสตน และคณธนพล เดชอปการ

1 ควรกลาวดวยวา วถประเพณของวง ทไดแสดงออกในงานพธการรฐดวย เปน กระบวนทศนของระเบยบสงคมและความโยงใยระหวางตำแหนงแหงททางสงคม กบโลกทศนของสงคมทไมสามารถแยกออกจากกนได พระราชวงหรอวด เปนใจกลางของแบบอยางทดและเปนมาตรฐานแหงความศวไลซ (Geertz, 1980, pp. 13-37, 102-120)

2 เชน ประเพณลอยกระทงในสมยอยธยา อาจชวยใหเหนภาพความเปลยนแปลง ดงกลาวชดเจนขน บนทกของซมง เดอ ลา ลแบร [ทตชาวฝรงเศส ผเขามาพำนก ในสยามสมยพระนารายณระหวางป พ.ศ.2230 ถง 2231] ชวาทงชนชนนำและ

70 ¿Ø μ º Å ä · Â

สามญชนไดลอยกระทงทแมนำเพอขอบคณผนแผนดน ทไดนำความอดมสมบรณของผลผลตมาให การตกแตงและขนาดของกระทงจะวจตรหรอใหญโตเพยงไร กขนอยกบการอทศแรงศรทธาของผประดษฐทมตออำนาจเหนอธรรมชาต [ลา ลแบร เลาไววา “...แมนำทงสายปกคลมไปดวยกระทงทไหลไปตามธาร กระทงมหลายขนาดตางกนไป ตามแตการอทศของทจำเพาะไปของทกๆ คน กระดาษทใชทำกระทง กถกวาดและประดษฐอยางหลากหลาย ซงกไดเพมพนความสกสวางของแสงอยางนาพงใจ...” (de la Loubère, 1963, p. 48)]

ราชสำนกของพระนารายณจะกระตอรอรนทจะแสดงตนใหเปนศนยกลางในการสอสารกบพลงเหนอธรรมชาต เพอคงความอดมสมบรณในผลผลต ตามกำแพง หนาตาง ประตวง ถกประดบไปดวยกระทงทมสสนสวยงามประกอบไปกบเปลวไฟทสกสวางละลานตา (de la Loubère, 1963, p. 48) สำหรบชนชนนำสยามในตนครสตศตวรรษ ท 19 ธรรมเนยมนเนนเรองความสามารถของมนษย ผไดรำเรยนวชาการชนสง ไดผลตกระทงทมความประณตบรรจง และจงผลกดนใหผประดษฐนนไดฝากชอเสยงไวในสงคม ภมปญญาของมนษยจงเปนตวกำหนดโชคชะตามากกวาทจะเปนเรองอำนาจเหนอธรรมชาต (Ieowsiwong, 2005, 227-254)

3 อยางนอยทสดบรรดาอดตนกเรยนในระบบการศกษาสมยใหมของรชกาลท 5 ผเปนขาราชการทเปนผนำการปฏวตโคนลมระบอบสมบรณาญาสทธราชยของรชกาลท 6 ซงลมเหลวในป ร.ศ.130 (2455) ผมใจรกในประชาธปไตยเหลานกยงยกยอง ในความสำเรจในการสรางความศวไลซใหแกรฐสมยใหมสยามของรชกาลท 5 (ด เหลง ศรจนทร และ เนตร พนววฒน, 2556)

4 กลองถายรปและสนคาหรหราจากยโรปไดหลงไหลเขามาหลงจากสนธสญญาเบาวรงในป พ.ศ.2388 ซงเกดขนกอนพระประสตกาลของพระองค พระองคไดรำเรยนกบครภาษาองกฤษ (พ.ศ.2405 ถง 2410) ครนเมอครองราชย กไดมเครองแบบหลวง ราชปะแตน (ราว พ.ศ.2413 ถง 2423) พระราชวงสไตลนโอ-คลาสสคในตางจงหวด (พ.ศ.2415) กจการรถไฟ (ตงแต พ.ศ.2435) และการพกรอนในยโรป

5 โดยพระองคไดรบคำชมวาการแตงกายของพระองคมรสนยมด พระองคยงถกยกยองวามวฒนธรรมอนดและเปนบคคลทฉลาด

6 พระทนงจกรมหาปราสาทถกสรางดวยรปแบบทผสมหลงคาแบบทรงพนเมอง เขากบตวอาคารทเปนแบบยโรปไดถกสรางขนระหวางป พ.ศ.2419 ถง 2423

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 71

7 หรอ โรงเรยนฝกหดอาจารย ดงรปแบบการเขยนในปจจบน

8 นายโชต บตรพระยาศกดาภเดชวรฤทธ และนายสาตร บตรหลวงอาวธอคค จากทง 2 โรงเรยนตามลำดบไดแตงคำถวายเอง

9 ลกชายวย 8 ขวบในขณะนนของกรมหมนดำรงราชานภาพ

10 รางวลกลวนเปนสนคาทหรหรา รางวลเปนสวนหนงในตวตนทบงชความมอารยะของทงผรบและผให รางวลมตงแตบทความ นาฬกาทอง ถวยเงน เหรยญเงน หบใสเสอผา กระเปา อลบมรปถาย แทนหมกกบทวดอณหภม กลองดนสอ (สวสด เลขยานนท, 2520, หนา 9)

11 ในป 2440 นกเรยนไทย 50 คนศกษาในประเทศองกฤษ ในจำนวนนอยางนอย ครงหนงเปนเชอพระวงศ (Wyatt, 1975, p.138)

12 แมพระยาสนทรพพธ (โปรดดประวตในเชงอรรถท 24) จะยงไมเขาโรงเรยนในป พ.ศ.2440 นกตาม แตความหลงใหลใฝฝนในเครองแบบราชการเปนทแพรหลาย สำหรบลกหลานของชาวสวนทกำลงเลอนจากฐานนดรไพร ททำกสกรรม มาเปนขาราชการ นอกจากจะดสงามเกยรตยศแลว ยงไดรบความยำเกรงมาเปนเครอง ตอรองกบผทมศกดเหนอกวาไดในอนาคต จากการรำลกชวตของพระยาสนทรพพธในป 2448 ชใหเหนถงประเดนเหลาน ทานเลาวา “ขณะทขาพเจากำลงเรยนอยทโรงเรยนนวลนรดศนน มความฝนหวานอยตลอดเวลา วาเมอเรยนจบประโยคมธยมแลวกจะไปเขาโรงเรยนนายรอยทหารบก...ทงนดวยใจรกหนาทและเครองแบบ ซงสมยนนเขาแตงกางเกงสกหลาดสกรมทามแถบเปนเสนสแดงขนาดเลก สวมเสอนอกผาลนนสขาว มหมวกแกบขาวผาพนหมวกสกหลาดสแดง และคาดเขมขดหนง สนำตาลทบเสอ พรอมดวยตดกระบ คอดาบปลายปน รสกวาสวย มลกษณะรดกมทะมดทะแมง และกระบนนเอง ถาใครมารงแกกคงจะไดเหนด...” (พระยาสนทรพพธ, 2515, หนา 68-69) และทานเลาถงชวตของทานหลงไดรบการฝากตวเขาเรยนโรงเรยนมหาดเลกวา “...และทหารกรมน [ทหารมหาดเลกรกษาพระองค-ผเขยน] มเครองแตงตวสวยกวาทหารกรมอนๆ คอใสเสอสกหลาดสแดงแจดทเดยว ขาพเจารสกยนดเปนอยางมาก เพราะชวตขณะนนคดถงเครองแตงตวสวยๆ งามๆ ยงกวาสงอนใด...” (พระยาสนทรพพธ, 2515, หนา 73)

13 ความอตสาหะในการฝกเปนเหตผลสำคญทเชย นกกฬาของโรงเรยนนวลนรดศ เชอวาเปนกญแจแหงความสำเรจ ในการแขงขนกรฑาระหวางโรงเรยน ทโรงเรยนสวนกหลาบ ในชวงป พ.ศ.2446-2448 ทานเลาใหฟงวา “...ทางโรงเรยนไดจดให

72 ¿Ø μ º Å ä · Â

ขาพเจาเขาแขงวงสวมกระสอบ วงสามขา และวงเกบของ แตแพเขา ไมไดชนะท ๑ สกอยางเดยว เพราะมการฝกซอมในเวลากะทนหน...” (พระยาสนทรพพธ, 2515, หนา 41)

14 แนวคดนแพรหลายจากบรรดาชาวครสตในองกฤษตงแตราวป พ.ศ.2393 เปนตนไป ผานการเผยแผศาสนาภายใตความเชอวาชาวครสตในขณะนนรางกายออนแรง และออนแอนเหมอน “สตร” พระในศาสนาครสตทงในองกฤษและอเมรกาไดสนบสนนใหชาวครสตมาออกกำลงกายเพอสขภาพ บรรดาพระถงกบเชอวาหากผใดปลอยใหรางกายออนแอ ไมสมชาย ผนนไมใชชาวครสตทแทจรง แนวคดทเนนการออกกำลงกายใหแขงแรงกลาหาญนแพรหลายในโรงเรยนสาธารณะ (หรออนทจรงคอเอกชน) การกระตนใหนกเรยนเลนกฬาจงสรางผบรหาร เจาหนาท คร ฯลฯ ผทไดเผยแพรคณคาการเลนกฬาเหลานไปทวโลกในเวลาตอมา (Putney, 2001, pp. 5-11) (Baker, 2007, pp. 32-36)

15 จากรายงานขาวในทศวรรษถดไปชใหเหนวาประโยชนจากการเปนสมาชกสโมสรของบรรดาชนชนนำทงสยามและตางประเทศผกขาดอำนาจในสโมสร และใชสโมสรเปนเครองสานสมพนธทางการทต (บางกอกสมย, 25 กมภาพนธ 2442, หนา 22) (Bangkok Times, 11 กนยายน 2444, หนา 2)

16 รชกาลท 5 ตรสชมสมาชกราชวงศ ทเลนโครเกตไดดวา “เปนทหารเสอได” (ถนอมวงษ กฤษณเพชร, 2525, หนา 40-41)

17 สนน หรอเจาพระยาธรรมศกดมนตร (พ.ศ.2419-2486) เกดทกรงเทพฯ เปนบตร ม.ล.เจยม เทพหสดน หรอพระยาไชยสรนทร (เคยดำรงตำแหนงเจากรมพระคลงขางท) ในพทธทศวรรษ 2430 ทานเรยนทวดบพตรพมข โรงเรยนพระตำหนก สวนกหลาบ โรงเรยนสนนทาลย และโรงเรยนฝกหดอาจารย ในป พ.ศ.2438 ทานไดรบคดเลอกไปศกษาวชาคร ทองกฤษ เมอสำเรจการศกษาในป พ.ศ.2441 ทานไดแวะดการศกษาทอนเดย และเมอทานกลบมาทสยาม ทานเปนครโรงเรยนฝกหดอาจารย พนกงานแตงแบบเรยน เจากรมตรวจ เจากรมราชบณฑต ในทศวรรษถดมาทานดำรงตำแหนงผบญชาการโรงเรยนขาราชการพลเรอน เสนาบดกระทรวงธรรมการ หลงการปฏวตประชาธปไตย 2475 ทานดำรงตำแหนงประธานสภา (วโรจน วงษทน, 2550, หนา 7-14)

18 การไมสวมใสเสอผาทปดบงรางกายทงทอนบนและทอนลางกลายเปนการกระทำ ทผดกฎหมาย ถกจบ การเปลองทอนบนจากทเคยกระทำกนในสงคมสยามกลายเปน

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 73

ความปาเถอน (บางกอกสมย, 2 กมภาพนธ 2442, หนา 15) (บางกอกสมย, 19 เมษายน 2443, หนา 9)

19 เชยยอมรบในสถานะทสงกวาของโรงเรยนสวนกหลาบทมเหนอโรงเรยนบพตรพมข ทานกลาวอยางภมใจวาสมาคมนกเรยนเกาโรงเรยนสวนกหลาบยอมรบวาทาน เปนศษยเกาโรงเรยนสวนกหลาบ เพราะทานเคยฝกการหดระเบยบแถวทนนมากอน (พระยาสนทรพพธ, 2515, หนา 19)

20 ความเปน “ระเบยบเรยบรอย” ของคนในเครองแบบของรฐ (นกเรยน และตำรวจ) ถกบรรยายในหนงสอพมพ Bangkok Times วาเปนความ “เจรญขน” “นายนด” “นาชม” “สะอาด” “โอโถง” จงเปนการกระทำอนสมควรกบการททรงพระกรณาโปรดเกลาฯ พระราชทานเครองแบบให (Bangkok Times, 6 ตลาคม 2447, หนา 5) (Bangkok Times, 8 ตลาคม 2447, หนา 5)

21 ในชวงปดงกลาวมนกเรยน 12,000 คน จาก 330 โรงเรยน ขณะทประชากรสยาม ในป พ.ศ.2444 มราว 6,400,000 คน (Baker and Phongpaichit, 2002, pp. 231-233) (Population Statistic, 2004)

22 สมาชกสวนใหญของสมาคมฟตบอลองกฤษ ไดเสนอใหเลกการเตะแขงออกจาก การเลนตงแตป พ.ศ.2406 (Keech, 2003, p. 8) (Elias and Dunning, 1986, p.197)

23 เชย หรอพระยาสนทรพพธ (พ.ศ.2434-2516) เกดทจงหวดธนบร เปนบตรชาวสวน ระหวางป พ.ศ.2441-2448 ทานเขาเรยนทวดบางสะแกนอก (ธนบร) โรงเรยนวดบพตรพมข (กรงเทพฯ) และโรงเรยนวดนวลนรดศ (ธนบร) ตามลำดบ เมอจบชนมธยมสาม ทานถวายตวเปนมหาดเลกในสมเดจพระบรมโอรสาธราชวชราวธ และทานสำเรจการศกษาในโรงเรยนมหาดเลกหลวงในป พ.ศ.2452 ในปถดมาทานเปนเลขานการมณฑลอสาน ในระหวางป พ.ศ.2459-2475 ทานเปนผวาราชการจงหวดฉะเชงเทรา นครสวรรค ราชบร ระยอง พษณโลก ตอมาทานดำรงตำแหนงอธบดกรมมหาดไทย ตงแตป พ.ศ.2478-2482 ขณะทในป พ.ศ.2489-2490 ทานเปนสมาชกสภาผแทนราษฎร รฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสข และรฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทย นอกจากนตงแตพทธทศวรรษ 2500 ทานเปนสมาชกสภา รางรฐธรรมนญ สมาชกวฒสภา และอาจารยประจำคณะรฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร (พระยาสนทรพพธ, 2516, ไมปรากฏเลขหนา) (พระยาสนทรพพธ, 2515, หนา 257)

74 ¿Ø μ º Å ä · Â

24 ในบรรดาสามญชนในภาคกลางทเดอดรอนจากการพยายามควบคมแทรกแซง การทำมาหากนหรออำนาจภายในของชมชนเพอเกบภาษ ไดเกดนกเลงทพยายามตอตานรฐดวยการปลนสะดมเจาหนาทรฐ ตงแตทศวรรษกอนหนาและทศวรรษ 2440 นกเลงเหลานนาจะไดรบความชนชมจากชาวบานไมนอยดงทพวกเขาไดรบความชวยเหลอจากชาวบาน (Johnston, 1980)

25 โรงเรยนแหงนจดตงขนเพอเนนการผลตขาราชการเปนหลก การเขาโรงเรยนจะตองผานการเขาถงเครอขายอปถมภดวยประเพณถวายตว ควรกลาวดวยวาในชวงเวลานนราวรอยละ 75 ของนกเรยนโรงเรยนชนนำทปนนกเรยนไปสอบทนคงอยาง ราชวทยาลย เปนบตรหลานของสมาชกราชวงศและขาราชการระดบสง (Rabibhadana, 1975, p. 105)

26 ในบรบทของการขยายขอบเขตอำนาจรฐสมบรณาญาสทธราชยผานระบบราชการ (ราว พ.ศ.2434 ถง 2453) สามญชนหรอแมแตผใหญบานใชความรนแรงเพอปกปองชาวบานผเดอดรอนจากการรเรมแทรกแซงลงทะเบยนทรพยสนของชาวบานเพอเกบภาษโดยรฐ แนนอนวาบคลกความกลาหาญกลาชนตอสกบใครหนาไหน ตลอดจนเกเร ถกแสดงออกมาในระหวางชวยเหลอชาวบานดวย ความเปนนกเลงทไดรบการยอมรบ สนบสนนจากชาวบาน (Johnston, 1980) จากทงสองบรบทบงชใหเหนวา ความรนแรงยงคงเปนวฒนธรรมความเปนชายไทยในภาคกลางทชอบธรรม

27 ในป พ.ศ.2447 Bangkok Times รายงานการแขงขนทสนามหลวง ระหวางทม Bangkok (ชาวยโรปในกรงเทพฯ) กบ H.M.S. Rinaldo (ทหารเรอของสหราชอาณาจกร) บงชใหเหนถงการแขงฟตบอลของบรรดาชาวยโรปวาเลนกนตามกตกา เพอเนน ผลการแขงขน ทงนไมมการรายงานถงการเลนนอกกตกาใดๆ

การเลนของผเลนทม H.M.S. Rinaldo ถกบรรยายวามประสทธภาพในการทำประต และมความสวยงามในการเลน ดงนนจงสงผลใหทมไดรบชยชนะ ตลอดจนมชอเสยงในละแวกทะเลจนใต (Bangkok Times, 26 กนยายน 2447, หนา 8)

28 ดงทไดลงขอความวา “Play has been going on the Premane Ground for some time back, and from the interest that is being shown in the farang game the Club seems likely to do well”. (Bangkok Times, 11 กนยายน 2444, หนา 2)

29 ฮก บนนาค หรอพระสรพนธาทตย ขารบใชในรชกาลท 6 เปนบตรของเทศ บนนาค หรอเจาพระยาสรพนธพสทธ (ชมรมสายสกลบนนาค, 2542, หนา 146)

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 75

àÍ¡ÊÒÃ͌ҧÍÔ§ ภาษาไทย ชมรมสายสกลบนนาค. 2542. สกลบนนาค. กรงเทพฯ: ไทยวฒนาพานช. เตช บนนาค. 2548. การปกครองระบบเทศาภบาลของประเทศสยาม พ.ศ.2435-2458:

กระทรวงมหาดไทย สมยสมเดจพระเจาบรมวงศเธอกรมพระยาดำรงราชานภาพ. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

ถนอมวงษ กฤษณเพชร. 2525. พฒนาการของพลศกษาในประเทศไทยระหวาง พ.ศ.2325-2525: รายงานผลการวจย. กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ทวศกด เผอกสม. 2550. เชอโรค รางกาย และรฐเวชกรรม: ประวตศาสตรการแพทยสมยใหมในสงคมไทย. กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

บางกอกสมย. 2442. “กรฑาสโมสร”. 25 กมภาพนธ 2442. _______. 2443. “ขาวเบดเตลด”. 19 เมษายน 2443. _______. 2442. “เรองจบคนแตงกายไมสมควร”. 2 กมภาพนธ 2442. พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว. 2507. พระราชพธสบสองเดอน. พระนคร:

คลงวทยา. พระยาสนทรพพธ. 2515. บนทกความจำ เลม 1 เรองการศกษา (และกฬา) และการ

ฝกงานหวเมอง. ม.ป.ท.: ม.ป.พ. _______. 2546. วญญาณ SPIRIT แหงนกปกครอง. กรงเทพฯ: กระทรวงมหาดไทย

(อนสรณในงานพระราชทานเพลงศพพระยาสนทรพพธ ม.ว.ม., ป.ช., ท.จ. ณ วดพระศรมหาธาต วนองคารท 18 กนยายน พ.ศ.2516).

มนฤทย ไชยวเศษ. 2545. ประวตศาสตรสงคม-วาดวยสวมและเครองสขภณฑ ในประเทศไทย. กรงเทพฯ: มตชน.

วโรจน วงษทน. 2550. นำใจนกกฬากบเจาพระยาธรรมศกดมนตร. กรงเทพฯ: Knowledge Center.

วรยทธ ศรสวรรณกจ. 2549. การพกผอนหยอนใจแบบตะวนตกของชนชนนำสยาม พ.ศ.2445-2475. (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต, จฬาลงกรณมหาวทยาลย)

สวสด เลขยานนท. 2520. ศตวรรษแหงการกฬา. ม.ป.ท.: ม.ป.พ. (พมพเปนอนสรณงานศพนายสวสด เลขยานนท ณ เมรวดเทพศรนทราวาส วนท 23 มกราคม 2520).

สายชล สตยานรกษ. 2546. สมเดจฯ กรมพระยาดำรงราชานภาพ การสรางอตลกษณ “เมองไทย” และ “ชน” ของชาวสยาม. กรงเทพฯ: มตชน.

สทธ รตนราษ. 2540. การศกษากฬาฟตบอลอาชพในประเทศไทย. (วทยานพนธ

76 ¿Ø μ º Å ä · Â

ปรญญามหาบณฑต, จฬาลงกรณมหาวทยาลย) เหลง ศรจนทร และเนตร พนววฒน. 2556. ปฏวต ร.ศ.130. กรงเทพฯ: มตชน. อรรถจกร สตยานรกษ. 2538. การเปลยนแปลงโลกทศนของชนชนผนำไทย ตงแต

รชกาลท 4 ถงพทธศกราช 2475. กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย. Bangkok Times. 2447. “ขาวเบดเตลด”. 6 ตลาคม 2447. _______. 2447. “ขาวเบดเตลด”. 8 ตลาคม 2447. _______. 2444. “ความรนเรงอยางใหม”. 2 ตลาคม 2444. _______. 2444. “สโมสรฟตบอล”. 12 กนยายน 2444. _______. 2447. “FOOTBALL IN BANGKOK”. 26 กนยายน 2447. _______. 2444. “NEW FOOTBALL CLUB”. 11 กนยายน 2444. _______. 2444. “THE SPORTING CLUB”. 11 กนยายน 2444. ระบบอางองออนไลน คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏบานสมเดจเจาพระยา. 2554. ประวตครศาสตร.

คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏบานสมเดจเจาพระยา. คนเมอ 10 ตลาคม 2556. จาก http://edu.bsru.ac.th/edu/History.php.

มหาวทยาลยราชภฏบานสมเดจเจาพระยา. 2553. ประวตมหาวทยาลยราชภฏ บานสมเดจเจาพระยา. มหาวทยาลยราชภฏบานสมเดจเจาพระยา. คนเมอ 10 ตลาคม 2556. จาก http://arcbs.bsru.ac.th/watsrijunpradit/about.html.

สาวตร ตลบแปน. 2555. รววของพพธภณฑการฝกหดครไทย. ฐานขอมลพพธภณฑ ในประเทศไทย ศนยมานษยวทยาสรนธร (องคกรมหาชน). คนเมอ 10 ตลาคม 2556. จาก http://www.sac.or.th/databases/museumdatabase/review_inside_ByMember_Detail.php?id=1429&CID=2859.

ภาษาองกฤษ Anderson, B. 1991. Imagined Community. London: Verso. Aphornsuvan, T. 1998. Slavery and Modernity: Freedom in the Making of Modern

Siam. In D. Kelly and A. Reid (Eds.), Asian Freedoms: The Idea of Freedom in East and Southeast Asia (pp. 161-186). Melbourne: Cambridge University Press.

Atkinson, M. 2012. Key Concepts in Sport and Exercise Research Methods. London: Sage.

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 77

Baker, C., & Phongpaichit, P. 2002. Thailand: Economy and Politics. New York: Oxford University Press.

Baker, W. J. 2007. Playing with God: Religion and Modern Sport. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press.

Barmé, S. 2002. Woman, Man, Bangkok: Love, Sex, and Popular Culture in Thailand. Oxford: Rowman & Littlefield Publishers, Inc.

Bourdieu, P. 1986. The Forms of Capital. In J. G. Richardson (Ed.), Handbook of Theory and Research for the Sociology of Education (pp. 241-258). New York: Greenwood.

_______. 1999. How Can One Be A Sports Fan? In S. During (Ed.), The Cultural Studies Reader (pp. 427-440). London: Routledge.

_______. 2009. Distinction: A Social Critique of the Judgement of Taste (R. Nice, Trans.). Oxon: Routledge.

Connell, J. 2013. At Play on the Football Fields of Empire?. In R. Aldrich and K. McKenzie (Eds.), The Routledge History of Western Empires (pp. 396-408). London: Routledge.

de la Loubère, S. 1693. A New Historical Relation of the Kingdom of Siam (A.P. Gens, Trans.). London: T. Horne.

Denison, J., & Scott-Thomas D. 2011. Michel Foucault: Power and Discourse: The ‘Loaded’ Language of Coaching. In R. Jones, P. Potrac, C. Cusion, & L. T. Ronglan (Eds.), The Sociology of Sports Coaching (pp. 27-39). London: Routledge.

Elias, N., & Dunning, E. (Eds.). 1986. Quest for Excitement: Sport and Leisure in the Civilizing Process. Oxford: Basil Blackwell.

Elias, N. 2000. The Civilizing Process: Sociogenetic and Psychogenetic Investigations (E. Dunning, J. Goudsblom, & S. Mennell, Eds.). Cambridge: Blackwell Publishers.

Foucault, M. 1991a. Discipline and Punish: The Birth of the Prison. London: Penguin Books.

_______. 1991b. Governmentality. In G. Burchell, C. Gordon, & P. Miller (Eds.), The Foucault effect: studies in governmental Rationality (R. Braidotti, Trans.) (Rev. ed.). Chicago, IL: University of Chicago Press.

78 ¿Ø μ º Å ä · Â

_______. 1997. Ethics: subjectivity and truth. London: Allen Lane. _______. 2000. Power. New York: The New Press. Geertz, C. 1973. Deep Play Notes on the Balinese Cockfight. In The Interpretation

of Cultures: Selected Essays (pp. 412-454). New York: Basic Books. _______. 1980. Negara: The Theater State in Nineteenth-Century Bali. Princeton:

Princeton University Press. Hobsbawm, E. 1984. Introduction: Inventing Tradition. In E. Hobsbawm, &

T. Ranger (Eds.), The Invention of Tradition. Cambridge: Cambridge University Press.

_______. 1984. Mass-Producing Traditions Europe, 1870-1914. In E. Hobsbawm, & T. Ranger (Eds.), The Invention of Tradition. Cambridge: Cambridge University Press.

Ieosiwong, N. 2005. Pen and Sail: literature and history in early Bangkok including the history of Bangkok in the chronicles of Ayutthaya (C. Baker, B. Anderson, C. J. Reynolds, et al., Eds.). Chiang Mai: Silkworm Books.

Johnston, D. B. 1980. Bandit, Nakleng, and Peasant in Rural Thai Society. Contributions to Asian Studies 15, 90-101.

Keech, M. 2003. England and Wales. In J. Riordan, & A. Kruger (Eds.), European Cultures in Sport: Examining the nations and regions. Bristol: Intellect Books.

Kitiarsa, P. 2003. “Lives of Hunting Dogs”: Reconceptualizing Thai Masculinities through an Ethnography of Muay Thai. Unpublished Manuscript, A Series Lecture Organized by Southeast Asia Center, Jackson School of International Studies, University of Washington, Seattle, USA.

Mangan, J.A., & Hickey C. 2009. Soccer’s Missing Men: Schoolteachers and the Spread of Association Football. London: Routledge.

Palmer, S.P. 1970. The Church Encounters Asia. Salt Lake City: Desert Book Co. Peleggi, M. 2002a. Lords of Things: The Fashioning of the Siamese Monarchy’s

Modern Image. Hawai’i: University of Hawai’i Press. _______. 2002b. The Politics of Ruins and the Business of Nostalgia. Bangkok:

White Lotus Press.

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 79

Putney, C. 2001. Muscular Christianity: Manhood and Sports in Protestant America, 1880-1920. Cambridge: Harvard University Press.

Rabibhadana, A. 1975. Clientship and Class Structure in the Early Bangkok Period. In G. W. Skinner, & A. T. Kirsch (Eds.), Change and Persistence in Thai Society: Essays in Honor of Lauriston Sharp. London: Cornell University Press.

Rajchagool, C. 1994. The Rise and Fall of the Thai Absolute Monarchy: Foundations of the Modern Thai State from Feudalism to Peripheral Capitalism. Bangkok: White Lotus.

Ranger, T. 1984. “The Invention of Tradition in Colonial Africa,” In E. Hobsbawm, & T. Ranger (Eds.), The Invention of Tradition. Cambridge: Cambridge University Press.

Reid, A. 1988. Southeast Asia in the Age of Commerce, 1450-1680: Volume One The Lands Below the Winds. New Haven: Yale University.

Reynolds, C. J. 1991. National Identity and its defenders: Thailand, 1939-1989. Claton, Vic: Monarch.

Smyth, H. W. 1994. Five Years in Siam: From 1891-1896. Bangkok: White Lotus.

Springhall, J. 1987. Building Character in the British Boy: the Attempt to Extend Christian Manliness. In J.A. Mangan, & J. Walvin (Eds.), Manliness and Morality: Middle-Class Masculinity in Britain and America 1800-1940. New York: St. Martin’s Press.

Tranter, N. 1998. Sports, Economy and Society in Britain, 1750-1915. Cambridge: Cambridge University Press.

Walvin, J. 1987. Symbols of Moral Superiority: Slavery, Sport and the Changing World Order, 1800-1950. In J.A. Mangan, & J. Walvin (Eds.), Manliness and Morality: Middle-Class Masculinity in Britain and America 1800-1940. New York: St. Martin’s Press.

Winichakul, T. 1994. Siam Mapped: a history of the geo-body of a nation. Honolulu: University of Hawaii Press.

80 ¿Ø μ º Å ä · Â

_______. 2000. The Quest for “Siwilai”: A Geographical Discourse of Civilizational Thinking in the Late Nineteenth and Early Twentieth-Century Siam. Journal of Southeast Asia Studies 59(3), 528-549.

Wyatt, K. D. 1975. Education and the Modernization of Thai Society. In G. W. Skinner, & A. T. Kirsch (Eds.), Change and Persistence in Thai Society: Essays in Honor of Lauriston Sharp. London: Cornell University Press.

_______. 1984. Thailand: A Short History. New Haven: Yale University Press. ระบบอางองออนไลน Population Statistics. 2004. Thailand: Historical Demographical Data of the

Whole Country. POPULARSTAT. info. Retrieved October 14, 2013, from http://www.populstat.info

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 81

1. º·¹Ó

การศกษาปรากฏการณทางสงคมเพออธบายและทำความเขาใจพฤตกรรมของกลมคนในสงคม เปนสงทสงคมวทยาตงแตยคเรมตน ใหความสนใจทำการศกษา ปจจบนการศกษาทางสงคมวทยาไดแพรหลายในเชงสหสาขามากขน เชน สงคมวทยาการเมอง สงคมวทยาเศรษฐกจ หรอสงคมวทยาโลกาภวตน สงคมวทยากฬาเปนอกหนงสหสาขาวชา ทมการศกษาเพออธบายความสมพนธของผคนสถาบนทางสงคมและวงการกฬา เนอหาบทนเปนสวนหนงของการพยายามทำความเขาใจปรากฏการณการแขงขนฟตบอลอาชพในสงคมไทยยคปจจบน ซงหากจะกลาวถงกฬาฟตบอลแลวกลาวไดวาเปนกฬาทมอทธพลอยางยงตอชวงวยรนของคนไทย เพราะไมวาจะเปนในสถาบนการศกษา สถาบนสอสารมวลชนหรอพนททางสงคมอนในชวต สสนและเรองราวของโลกฟตบอลตางถกถายทอด ไปอยางแพรหลาย ทงทในประวตศาสตรการเรมตนเลนกฬาฟตบอลของคนไทย กฬาชนดนเปนกฬาทนำเขามาโดยชนชนสงทไดรบการศกษา มาจากตางประเทศ1 (ดบทท 2 ในหนงสอเลมนดวย - บก.) อยางไรกตามเมอระยะเวลาผานไป จะดวยโอกาสหรอความเสมอภาคทางสงคมทมมากขน ฟตบอลกลายเปนกฬาขวญใจคนไทยทไดรบความนยมอยางมากทกชนชน

ฟตบอลไทยพรเมยรลก สายชล ป�ญญชต

ทงฟตบอลตางประเทศและฟตบอลในประเทศในระยะหลงมาน2 ไมวาจะเปนดวยรปแบบการแขงขนทเราใจหรอเนองจากอานภาพของสอเปนจดเรงกตามแต ฟตบอลไดเปนกฬา “ความหวง” ทคนไทยสวนใหญอยากเหนทมชาตไทยสามารถไปรวมมหกรรมฟตบอลโลก (World cup) ใหไดสกครงในชวต ความนยมของคนไทยอยางมากตอฟตบอลสงผลใหการจดการแขงขนฟตบอลอาชพขนในประเทศ เปนอกหนงความหวงวาจะประสบความสำเรจจนสามารถชวยยกระดบคณภาพการเลนของนกฟตบอลอาชพขนมาได

ทวาจนตนาการทสวยหรของการสรางฟตบอลอาชพในประเทศไทยกบความจรงไมไดเปนเรองเดยวกนเสมอไป การถอกำเนดขนของการแขงขนฟตบอลอาชพในประเทศไทยในยคแรก มความผกโยงกบองคกรทางการเมองและผนำองคกรในภาคธรกจขนาดใหญของประเทศ การสรางทมฟตบอลสวนใหญเปนไปเพอการสรางชอเสยงใหกบองคกรในยคเศรษฐกจฟองสบ (คอในชวงทศวรรษ 2540) มากกวาการใหความสำคญกบรากฐานของวงการฟตบอล หรออกนยหนงคอการแสดงพลงชวครชวยามทจะพฒนาวงการฟตบอลของผนำองคกรภาครฐ องคกรภาคเอกชนทมอำนาจและเงนตราในสงคมไทย3 การละเลยตอองคความรของการพฒนาการแขงขนกฬาอาชพ สงผลใหในยคแรกของการจดการแขงขนฟตบอลไทยพรเมยรลก ไมประสบความสำเรจทงในมตของผชม รายไดและความสนใจของสอสารมวลชน จนอาจเรยกไดวาเปนการจดการแขงขนฟตบอลอาชพ ทลมเหลวอยางไรกระบวนทา4 อยางไรกตามตลอดชวงระยะเวลาลองผดลองถกกวา 10 ป การจดการแขงขนฟตบอลอาชพในไทยดเหมอนวาจะมเคาลางแหงความสำเรจมากขน โดยเฉพาะอยางยงในประเดนเรองการตนตวของคนในทองถนตอทมฟตบอลประจำจงหวดกบการขยายฐานจำนวนแฟนฟตบอลในการเชยรทมฟตบอล5 การยกระดบการจดการแขงขน ตลอดจนการพฒนาฟตบอลไทยพรเมยรลกใหกาวหนาไปไดนน สมาคมฟตบอลแหงประเทศไทยและบรษท ไทยพรเมยรลก จำกดในฐานะผรบผดชอบ

84 ¿Ø μ º Å ä · Â

เปนฝายจดการแขงขนหลกของฟตบอลอาชพนาจะตระหนกวา “ความร” มความจำเปนอยางยงตอการยกระดบการแขงขนใหเปนทสนใจของสงคม เพอสามารถนำไปสการลงทนของภาคเอกชน การสนบสนนจากภาครฐตลอดจนการประสบความสำเรจในเชงธรกจระยะยาวได

2. ¿ØμºÍÅä·Â¾ÃÕàÁÕÂÃ�ÅÕ¡: ¤ÇÒÁ¨ÃÔ§áÅÐâÍ¡ÒÊ

แมวาผคนในสงคมไทยจะใหความสนใจการแขงขนกฬาอาชพ ในตางประเทศโดยเฉพาะกฬาฟตบอล ซงมฐานผชมและกจกรรมสงเสรมการขายมากมาย แตกระแสฟตบอลอาชพในประเทศไทยกไดรบความสนใจไมนอยในระยะ 3 ถง 4 ปทผานมา อยางไรกตามควรพจารณาวากระแสของการแขงขนฟตบอลไทยพรเมยรลก ทมกจะถกนำเสนอวาการแขงขนฟตบอลไทยพรเมยรลกมความเตบโต ทงในเชงธรกจและจำนวนผชม มากขนอยางชดเจนนน เปนความจรงหรอไมอยางไร? และภายใตขอเทจจรงดงกลาวจะสามารถใชโอกาสทสงคมใหความสนใจ พฒนาการบรหารจดการใหการแขงขนฟตบอลไทยพรเมยรลกพฒนาไปไดในอนาคตอยางยงยน ไดอยางไร

จากขอมลของ บรษท ไทยพรเมยรลก จำกด ซงเกบรวบรวมสถตเรองรายไดและจำนวนผชมของการแขงขนฟตบอลไทยพรเมยรลก ตงแตฤดกาลของการแขงขน พ.ศ.2553-2554 พ.ศ.2554-2555 และ พ.ศ.2555-2556 พบวา

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 85

ภาพท 1 แสดงจำนวนรายไดของการแขงขนฟตบอลไทยพรเมยรลก 3 ปยอนหลง6

จากขอมลบนแผนผงขางตน จะเหนไดวารายไดจากการแขงขน ฟตบอลไทยพรเมยรลก ทงในสวนของรายไดจากบตรเขาชมการแขงขนและรายไดจากสนคาทระลกการแขงขนตลอดฤดกาล มแนวโนมทสงขน อยางเหนไดชด โดยเงอนไขทชวยสงเสรมใหการแขงขนฟตบอลอาชพ กลบมาประสบความสำเรจในแงของรายไดอกครง มเหตผลและคำอธบายทแตกตางกนออกไป การศกษาของกตตพงษ เออพพฒนากล (2553) ไดชใหเหนวาผบรหารของบรษท ไทยพรเมยรลก จำกด ไดคำนงถงการ ใชชองทางสอสารมวลชนในการประชาสมพนธการแขงขนเพอใหคนในสงคมตนตว นอกจากนการทมการถายสดการแขงขนอยางสมำเสมอทางชอง 11 กรมประชาสมพนธ ไปจนถงชองสญญาณแบบบอกรบสมาชก ถอเปน ชองทางทสำคญอยางมากในการกระตนใหคนทวไปอยากเขาไปรบชมบรรยากาศในสนามแขงขนจรง ทแตกตางออกไปจากการชมทางทว ในลกษณะทมความคกคกของเสยงเชยรและการจดการทไดมาตรฐาน มากยงขน

86 ¿Ø μ º Å ä · Â

รปแบบการประชาสมพนธทหลากหลายอนเปนหนงในปจจยททำใหการแขงขนฟตบอลไทยพรเมยรลกประสบความสำเรจนน ไดรบการยนยนจากงานของอเทน แกวกณหาเดชากล (2554) ทสรปวากลยทธการประชาสมพนธระดบสโมสรทปจจบนเปนทแพรหลายและไดรบการประเมนผลวาประสบความสำเรจคอการใชชองทางบนพนทออนไลน เวบไซตของสโมสรทพฒนาขนจากเดมทจะใชเวบไซตองคกรราชการหรอองคกรธรกจทเปนเจาของสโมสร ถกพฒนามาสการมเวบไซตสโมสรฟตบอลเปนของตนเอง มการรายงานขาวความเคลอนไหว บอกรายละเอยดการแขงขน ชองทาง การขายบตรเขาและสนคาทระลก รวมทงขอมลของนกฟตบอลประจำสโมสร ถอเปนพนทสอกลางทเปดโอกาสใหสมาชกและผสนใจสโมสรฟตบอล แหงนนๆ สามารถเขามาแลกเปลยนขอมลสำคญของสโมสรได นอกจากนการขยายการเปดเวบบอรดและ Facebook ถอเปนอกหนงกลยทธการสอสารทประสบความสำเรจเปนอยางยงในระบบการสอสารปจจบน

ภาพท 2 แสดงจำนวนผชมของการแขงขนฟตบอลไทยพรเมยรลก 3 ปยอนหลง7

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 87

จากขอมลดงกลาวจะเหนไดวาการแขงขนฟตบอลไทยพรเมยรลก มจำนวนผชมทเพมมากขนทงในภาพรวมและจำนวนผชมการเฉลยตอหนงนดการแขงขน ซงแสดงใหเหนถงศกยภาพของการดำเนนการจดการแขงขน ทยกระดบความสนใจของแฟนบอลใหเขาไปชมในสนามไดมากยงขน แนวทางการพฒนาใหมแฟนบอลเขาชมในสนามมากยงขนเปนหนงในเงอนไขทจะผลกดนใหสมาพนธฟตบอลแหงเอเชยใหโควตาสโมสรสมาชกจากประเทศไทย ไดเขารวมการแขงขนฟตบอลชงแชมปสโมสรแหงเอเชยในตำแหนงทดและจำนวนทเพมมากขนดวย ความตนตวของแฟนบอลไทยทมมากขนจงเปนการเรมตนของโอกาส ในการพฒนาวงการฟตบอลอาชพของไทยใหประสบความสำเรจไดในระยะยาว

การศกษาของรงโรจน พรขนทด พ.ศ.2553 เปนอกหนงผลงาน ทางวชาการทยนยนถงความกาวหนาและการประสบความสำเรจของ การแขงขนฟตบอลไทยพรเมยรลก เขาไดใชตวชวดของสมาพนธฟตบอลแหงเอเชยเขามาศกษาการจดการแขงขนในมตตางๆ และพบวาสโมสรฟตบอลในระดบการแขงขนฟตบอลไทยพรเมยรลกทง 16 ทมในป พ.ศ.2554-2555 ตางพยายามปรบตวใหผานมาตรฐานภาพรวมทง 4 ดาน ไดแก ดานบคลากร ดานงบประมาณ ดานสงอำนวยความสะดวกสำหรบผชมและสอสารมวลชน และดานโครงสรางพนท สโมสรขนาดใหญ เชน สโมสรบรรมย ยไนเตด สโมสรเมองทอง ยไนเตด สโมสรชลบร มทศทางและกลยทธทชดเจนในการวางแผน ซงอาจเพราะสโมสรเหลานมความพรอมเรองงบประมาณทมนคงจงสามารถลงทนทรพยากรพนฐาน ตลอดจนกำหนดทศทางการดำเนนงานระยะยาวได ดงนนในอนาคตหากสโมสรฟตบอลในการแขงขนฟตบอลไทยพรเมยรลกตองการเพมจำนวนผชมและผลงานใหมดยงขน กควรพฒนาระบบการจดการงบประมาณใหมประสทธภาพและพรอมรองรบกบมาตรฐานของสมาพนธฟตบอลแหงเอเชย ทพยายามสรางการเชอมโยงการลงทนทงจากรายไดจากสปอนเซอร รายไดจากการ

88 ¿Ø μ º Å ä · Â

ขายบตรและสนคาทระลก และรายไดจากลขสทธของการถายทอดสด ซงจะสรางใหสโมสรฟตบอลมระบบงบประมาณทมนคงกวาการลงทนของเจาของทมเพยงอยางเดยว

การเพมขนของจำนวนผชมและรายไดของการแขงขนฟตบอลไทยพรเมยรลกในระยะ 3 ปทผานมา สะทอนใหเหนถงความสำเรจของผจดการแขงขน ทไดพยายามสงเสรมการเขามามสวนรวมของภาคธรกจ สอสารมวลชนและการปองกนเหตความรนแรงอยางทเคยเปนปญหาของการแขงขนฟตบอลอาชพของไทยมาโดยตลอด อยางไรกตามปญหาตางๆ ใชวาจะไดรบการแกไขอยางสมบรณแบบ ความรนแรงและความขดแยงจากการแขงขนฟตบอลไทยพรเมยรลกยงมใหเหนอยบอยครง (ด บทท 5 ในหนงสอเลมนดวย - บก.) เหตการณบางเหตการณเปนชนวนลกลามสความรนแรงนอกสนามแขงขน8 ดงนนในอนาคตหากการแขงขนฟตบอลไทยพรเมยรลกจะสามารถกาวขนไปเปนลกการแขงขนทเทาเทยมกบการแขงขนฟตบอลอาชพของญปน เกาหลใต เปนประเดนททาทายสำหรบผจดการแขงขนและผมสวนเกยวของอยางยงทจะตองจบตาประเดนความรนแรง เพอไมใหขอดอยดงกลาว สรางรอยบาดแผลใหกบเสนทางสอนาคตของการแขงขนฟตบอลไทยพรเมยรลก ซงกำลงมแนวโนมของผลงานทงภาพลกษณของนกกฬา ความสนใจของสอสารมวลชนและภาคธรกจ ตลอดจนกระแสความตนตวจากแฟนบอลทกำลงเพมขนอยางตอเนอง

3. ¿ØμºÍÅä·Â¾ÃÕàÁÕÂÃ�ÅÕ¡: ¡ÒÃàÁ×ͧ¢Í§ÍØμÊÒË¡ÃÃÁ¡ÕÌÒ9

ยคสมยของฟตบอลไทยพรเมยรลกปจจบน ถอเปนชวงเวลาทกระแสความนยมในการจดการแขงขนมสงมากทสดชวงหนงของวงการฟตบอลไทย

การยกระดบการจดการแขงขน การพฒนาการลงทนดานตางๆ ระดบสโมสร ตลอดจนความสนใจของผชมทเพมจำนวนมากขน ตางเปนปจจยให

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 89

สอสารมวลชนถายทอดภาพของการประสบความสำเรจลกษณะดงกลาวออกไป ในการศกษาทางสงคมศาสตรวาดวยแฟนคลบและทองถนนยมเปนอกมตหนงทมการศกษาอยบาง สายชล ปญญชต (2554) และอาจนต ทองอยคง (2555) ไดพยายามชใหเหนถงปฏบตการของแฟนคลบวา ถอเปนสวนชวยใหการแขงขนไทยพรเมยรลกประสบความสำเรจไดรบความนยมมากขน ชมชนของแฟนคลบฟตบอลทมความเหนยวแนนในปจจบน ไดสงตอการกอรางวฒนธรรมความจงรกภกดตอสโมสร อยางไรกดแฟนบอลของสโมสรฟตบอลในไทยพรเมยรลกกเปนผกำหนดอตลกษณและวฒนธรรมการเชยร ตลอดจนการบรโภคในวงจรอตสาหกรรมกฬาดวยเชนกน ขอเสนอทสำคญสองประการจากงานศกษาทงสองชนคอ การสะทอนใหเหนถงความสำคญของแฟนบอลในการแขงขนและการกาวหนาขนอยางรวดเรวของการจดการแขงขนฟตบอลไทยพรเมยรลก10 ความนยมทมมากขนไมไดจำกดอยเฉพาะ “คนด” เทานน แตในมมของ “คนทำ” สโมสรฟตบอลกมความสนใจทมากขนอยางชดเจน การเขามามอทธพลของนกการเมองตอการจดการแขงขนฟตบอลไทยพรเมยรลกความนยมทเพมมากขนของการจดการแขงขนทประสบความสำเรจ มปจจยใดเขามาเกยวของกบความสำเรจ ดงกลาวบาง คอประเดนปญหาทเราตองพยายามอธบายและหาคำตอบ

ในป พ.ศ.2552 สมาคมฟตบอลแหงประเทศไทยไดจดตง บรษท ไทยพรเมยรลก จำกด11 ขนเพอเปนหนวยงานทจดการแขงขน อำนวยความสะดวกดานการประสานใหขอมลเกยวกบการบรหารงานสโมสรฟตบอลและทสำคญคอการควบคมการแขงขนในรายการไทยพรเมยรลกและรายการฟตบอลถวยภายในประเทศ กระบวนการพฒนาคณภาพการจดการแขงขนฟตบอลไทยพรเมยรลกถอเปนปจจยทสำคญในการสงเสรมใหสอสารมวลชนและผชนชอบการแขงขนฟตบอลกลบมาใหความสนใจการแขงขนรายการดงกลาว อนทจรงการปรบตวของการจดการแขงขนฟตบอลของสมาคมฟตบอลแหงประเทศไทย มความเกยวของกบสทธประโยชนทจะไดรบ

90 ¿Ø μ º Å ä · Â

ตามกฎระเบยบของสมาพนธฟตบอลแหงเอเชย (Asia Football Confederation)เปาหมายทสำคญของการยกระดบการแขงขนประการหนงคอใหสามารถสงทมสโมสรทชนะเลศและรองชนะเลศเขารวมการแขงขนฟตบอลชงแชมปสโมสรแหงเอเชยทมสโมสร AFC Champion League ซงถอวาเปนรายการแขงขนทมเงนรางวลและสทธประโยชนจากการเขารวมการแขงขนสง12 อกทงยงเปนสวนหนงของการกระตนใหเกดการพฒนาของวงการฟตบอลในทวปเอเชยอกดวย

ตลอดระยะเวลาทผานมาของการแขงขนฟตบอลไทยพรเมยรลก ความตนตวของแฟนฟตบอลถอเปนปจจยทสำคญทสดทสามารถนำกระแสสงคมใหกลบมาสนใจไดอกครง การศกษาของ Chuenchanok Siriwat ในเรอง “Football culture and the politics localism: A case study of Chonburi football club” เสนอวากฬาฟตบอลเปนสวนหนงของกจกรรมทางการเมองทนกการเมองใชเปนเครองมอในการขยายอำนาจและความนยมใหกบตนเอง นอกจากนการศกษาดงกลาวยงชชดลงไปวานกการเมองทองถนและองคกรปกครองสวนทองถนไดประสานการบรหารงานใหสโมสรประสบความสำเรจ ดวยการอำนวยความสะดวกผานทรพยากรของหนวยงานในสงกด ซงในสวนของจงหวดชลบรนนไดสรางใหสโมสรเปนทดงดด ความสนใจและศนยรวมของกจกรรมทางสงคมใหกบคนในจงหวดได

ทมสโมสรฟตบอลสพรรณบรกเชนกน ในชวงของการพฒนาสโมสรขนมาภายหลงการตนตวของกระแสการแขงขนฟตบอลไทยพรเมยรลก สโมสรแหงนมผลงานทดในการแขงขนระดบภมภาคแตเมอตองใชงบประมาณสงขนในการแขงขนระดบประเทศ สโมสรแหงนกลบประสบปญหาทางการเงนจนกระทงนายตระกล ศลปอาชาไดเขามารบบทบาทในการบรหารงานแทน13 ทงการลงทนและการบรหารจดการของสโมสรแหงนไดมความคลองตวและประสทธภาพสงขน14 กระทงปการแขงขน พ.ศ.2555-2556 สโมสรแหงนสามารถจบการแขงขนไดในอนดบท 4 ของการแขงขนฟตบอลรายการไทย

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 91

พรเมยรลก จะเหนไดวารปแบบการดำเนนงานทางการเมองควบคไปกบการพฒนาวงการกฬาเชนน เคยเกดขนกลบทมฟตบอลหญงของโรงเรยนประจำจงหวดสพรรณบรมาแลว ซงในทายทสดทมฟตบอลหญงทมนกกฬาจากทมโรงเรยนประจำจงหวดสพรรณบรถง 8 คน สามารถกาวไปถงแชมปกฬาซเกมสทจงหวดเชยงใหม ประเทศไทยเปนเจาภาพใน พ.ศ.254215

ทามกลางการเขามามบทบาทมากขนของนกการเมองระดบประเทศ สโมสรบรรมย ยไนเตดเปนสโมสรทไดรบการกลาวถงมากทสด การท นายเนวน ชดชอบ ตองยตบทบาทของตนเองในฐานะกรรมการบรหารพรรคไทยรกไทยและบทบาทเบองหลงพรรคภมใจไทยแลว การกาวเขามามบทบาทสำคญในวงการฟตบอล ไดสรางกระแสการเปลยนแปลงและ ความตนตวตอนกการเมองคนอนๆ อกมากมาย การลงทนสรางสนามแขงขน การพฒนาระบบการบรหารการแขงขน ตลอดจนระบบพฒนานกกฬาทงการคนหาผเลนทมความสามารถและการฝกซอมทมคณภาพมากขน ชวงระยะเวลาอนสนตงแตป พ.ศ.2553-2555 สโมสรบรรมย ยไนเตด สามารถกาวขนเปนแชมปการแขงขนฟตบอลรายการไทยพรเมยรลกถง 2 ครงในป พ.ศ.2553-2554 และ พ.ศ.2555-2556 พฒนาการทเหนไดอยางชดเจนถงการปรบตวของสโมสรแหงนคอการประชาสมพนธและการพฒนาระบบอำนวยความสะดวกแกแฟนบอล การเกดขนของ Facebook, Instagram, Twitter ของสโมสร ผบรหารสโมสรและนกฟตบอลดจะเปนเรองพนฐานทวไปทตองมตามยคสมยทพฒนาไป ขณะทการเปดใหสามารถซอทวร ชมการแขงขนในชวงเวลาทสโมสรตองออกไปทำการแขงขนตางประเทศดวยนนดจะเปนสงทไมไดเกดขนงายดายนก เพราะแมแตสมาคมฟตบอลแหงประเทศไทยยงไมมระบบดแลแฟนบอลในชวงทตองไปทำการแขงขนตางประเทศไดอยางสโมสรชนนำของประเทศหลายแหงจดการ ความสำเรจของสโมสรแหงนชวยเพมความนยมทางการเมองทมอยแลวของเจาของสโมสรแหงนใหมความมนคงและยนนานออกไปไดมากขน16

92 ¿Ø μ º Å ä · Â

ปจจบนในฤดกาลป พ.ศ.2555-2556 มจำนวนสโมสรฟตบอล ในรายการไทยพรเมยรลกและการแขงขนฟตบอลเอไอเอส ดวชน 1 ซงเปนการแขงขนลำดบรองลงมาทงสน 36 ทม ปรากฏวามจำนวนนกการเมองตงแตระดบอดตรฐมนตรถงสมาชกสภาผแทนราษฎรและเครอญาตเปนประธานสโมสรอยถง 25 ทม นอกนนเปนนกธรกจ 11 ทม และขาราชการ 5 ทม โดยนกการเมองทอยในตระกลทมชอเสยง เชน ตระกลชดชอบ ตระกลศลปอาชา ตระกลคณปลม ตระกลตยะไพรช ตระกลบญญามณ เปนตน จะเหนไดวานกการเมองไดเขามาจบจองพนทในการเปนเจาของสโมสรฟตบอลทองถนเพมมากขน สวนหนงเพราะการทฟตบอลมชวงเวลาทสมำเสมอในการทำการแขงขน ดงนนทงปายโฆษณา การประสบความสำเรจของทมและการเพมจำนวนของผชมการแขงขนตางเปนสวนชวยผลกดน ใหนกการเมองมภาพลกษณทโดดเดนมากขนในสายตาของผมสทธเลอกตง

การเขามามบทบาทของนกการเมองในวงการฟตบอลไทยนน ไมไดเปนแคสสนทางการเมองเทานน ในอกมตหนงพวกเขาไดนำความตนตวและความหวงตอการพฒนาวงการฟตบอลโดยรวมใหมมากขนตามไปดวย เพราะทผานมาอำนาจการบรหารสมาคมฟตบอลแหงประเทศไทยถกผกขาดโดยกลมอำนาจเกามาเปนระยะเวลายาวนาน17 ดงนนเมอกลมนกการเมองทบรหารสโมสรสมาชก เชน สโมสรบรรมย ยไนเตด สโมสรชลบร สโมสรพทยาเอฟซ สโมสรศรราชาเอฟซ และสโมสรสงขลายไนเตด ไดรวมตว เพอสนบสนนใหบคคลอนขนชงตำแหนงนายกสมาคมฟตบอลแหงประเทศไทยในพระบรมราชปถมภ สงผลใหในเครอขายสงคมออนไลนและกลม แฟนบอลไทยจำนวนมากตางใหการสนบสนนแนวคดดงกลาว เพราะหวงวาจะสามารถนำการเปลยนแปลงมาสวงการฟตบอลไทยได18 แมวาผลการเลอกตงดงกลาวจะไมไดนำไปสการเปลยนแปลงเชงอำนาจอยางเดดขาด แตกระแสความหวงและสายลมของการเปลยนแปลงกไดพดผานเขามา ยงแฟนบอลไทยทตองการเหนความเปลยนแปลงเชงอำนาจและการ

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 93

บรหารงานขนในสมาคมฟตบอลแหงประเทศไทยฯ การเคลอนไหวดงกลาวไดตอกยำใหเหนถงแนวทางการทำงานของนกการเมองบางสวนทเขามา บรหารสโมสรฟตบอล วาพวกเขาตองการดำเนนการระยะยาวและสรางการเปลยนแปลงเชงโครงสรางการบรหารงานใหเกดขนในการแขงขนฟตบอลอาชพในประเทศไทย19 อำนาจการบรหารสมาคมฟตบอลแหงประเทศไทยฯ หมายถงการทจะควบคมการจดการสทธประโยชน การจดการแขงขนและการกระจายกจกรรมออกสพนทฐานเสยงทางการเมองของตนเอง

จะเหนไดวาการเขามามบทบาทของนกการเมองโดยเฉพาะอยางยงภายหลงการจำเปนตองยตบทบาททางการเมองจากคำตดสนของ ศาลรฐธรรมนญเมอป พ.ศ.2550 ภายหลงการรฐประหาร 19 กนยายน พ.ศ.2549 และ อก 3 พรรคการเมองเมอป พ.ศ.2551 สมยนายกรฐมนตร นายสมคร สนทรเวช ไดเปนปจจยหนงทผลกดนใหนกการเมองสามารถสรางกจกรรมทเชอมโยงตนเองไวกบผคน สงคมและความสนใจของสอสารมวลชนอยางถกตองตามกฎหมาย ซงในทายทสดปรากฏการณ ทางสงคมลกษณะนไดชวยใหการแขงขนฟตบอลไทยพรเมยรลกเปนท หมายปองของนกการเมองในการเขามาทำงานบรหารเพอสรางความนยมทางการเมองใหกบตนเอง (ดเพมเตมในบทท 4 ของหนงสอเลมน - บก.) อยางไรกตามมนตขลงของกฬาฟตบอล ไดสงผลใหนกการเมองอกสวนหนงถงกบไดประกาศวาจะหนหลงใหกบวงการการเมองและอยพฒนาการแขงขนฟตบอลอาชพใหดยงขนตลอดไป ซงคงเปนเรองทแฟนบอลและ ผเฝาสงเกตการณทางสงคมและการเมองตองเฝาตดตามตอไป

94 ¿Ø μ º Å ä · Â

4. ¿ØμºÍÅä·Â¾ÃÕàÁÕÂÃ�ÅÕ¡: ¡ÒÃÈÖ¡ÉÒàªÔ§Êѧ¤ÁÇÔ·ÂÒ¡ÕÌÒ

การศกษาเพอทำความเขาใจปรากฏการณฟตบอลไทยพรเมยรลก ในเชงสงคม วฒนธรรมและการเมอง ถอเปนประเดนการศกษาทเรมมผสนใจศกษามากขนในระยะ 2-3 ปทผานมา อยางไรกตามหากพจารณาแนวทางการศกษาในประเดนกฬาในมมมองทางสงคมศาสตรจากตางประเทศ20 จะพบวามการศกษาทเปนประเดนทาทายใหนกสงคมวทยาไดหนมาทำ การวจย เพออธบาย/หาคำตอบ ทงในเชงภาคสนามและเชงทฤษฎอกหลาย แงมมดงทจะนำเสนอตอไปน

(1) การศกษาประเดนความรนแรง กลาวคอการพยายามอธบายความรนแรงในวงการกฬาทงในและนอกสนามการแขงขน ไมวาจะเปนความรนแรงเชงวฒนธรรม เชน การแสดงออกจากการเชยร การแสดงออกผานการตอตานระเบยบขององคกรทควบคมการแขงขนหรอแมแตการตอตาน ผบรหารสโมสรฟตบอลทตนเองสนบสนนอย หรอความรนแรงทเกดขนจากความขดแยงในอดมการณและศรทธาทมตอสโมสรฟตบอลทแตกตางกน กเปนอกหนงแนวทางการศกษากฬาในมมมองสงคมวทยา ทไดรบการศกษามากพอสมควรในตางประเทศ อยางไรกตามประเดนการศกษาในระดบ ทใหญของความรนแรงคอกลมการศกษาดานพฤตกรรมเบยงเบนทหมายรวมถงประเดนการพนนและการเขารวมกลมของวยรนแฟนบอล (ดเพมเตม ในบทท 5 และบทท 6 ของหนงสอเลมน - บก.) ซงสำหรบในวงการสงคมวทยากฬาในประเทศไทยยงไมไดรบการศกษามากนก

(2) การอธบายเชงเชอมโยงปรากฏการณกบการวพากษทางทฤษฎ กลาวคอใชการใชมโนทศนและคำอธบายของทฤษฎทางสงคมวทยามาอธบายปรากฏการณของการแขงขนฟตบอลไทยพรเมยรลก ในตางประเทศมการเชอมโยงการศกษาทฤษฎใหเขากบการอธบายวงการกฬาอยพอสมควร21 อยางไรกตามคงไมใชเรองงายนกทจะทำการศกษาในมตน เพราะจำเปน

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 95

ตองมการศกษาระดบพนฐานทางสงคมวทยากฬาไวเปนจำนวนหนงเพอเปนฐานในการอธบายเชอมโยงกบเชงทฤษฎ

(3) ประเดนทางเพศสถานะ สตรศกษาและความหลากหลาย ทางเพศ ถอเปนโอกาสดสำหรบการศกษาประเดนเพศสถานะในมมมองสงคมวทยากฬาในสงคมไทยปจจบนมนกกฬาหญงทกำลงอยในกระแสความสนใจของสงคมไทยอยเปนจำนวนมาก อกทงยคสมยทแปรเปลยนไปไดสงผลใหบทบาทของผหญงมความเทาเทยมกนในสงคมมากขน จงถอเปนโอกาสสำคญสำหรบกลมผสนใจการศกษาแนวสตรนยมในการเขามาทำการอธบายปรากฏการณกฬาทเกยวกบของเพศสถานะในสงคมไทย

(4) ประเดนทางการเมองและเศรษฐศาสตรการเมอง ในปจจบนความสนใจในประเดนนกำลงไดรบความสนใจจากผทสนใจการศกษากฬาภายใตมมมองทางสงคมศาสตร เนองจากทผานมานกการเมองไดเขามา มบทบาทในการบรหารสโมสรฟตบอลมากขน (ดเพมเตมในบทท 4 ขางหนา - บก) เมอความสนใจในระดบทองถนซงเปนฐานเสยงทางการเมองทสำคญเพมมากขน สงผลใหเกดการศกษาในมมมองทองถนนยมในหลายพนทตามไปดวย

จากทกลาวมาทงหมดในขางตน ผเขยนคดวาคงจะสามารถอธบายใหเหนถงปรากฏการณของการขยายตว ในเชงความนยมของการแขงขนฟตบอลไทยพรเมยรลกใหเหนภาพไดชดเจนขน การศกษาทางสงคมและวฒนธรรมกบวงการกฬา เปนหนงฐานคดทสำคญของการอธบายการแพรขยายอทธพลของวงการกฬาในสงคมสมยใหม จะเหนไดวากระบวนการถายทอดและผลตภายใตวทยาการสมยใหมตางๆ มสวนอยางยงตอการสรางใหวงการกฬาไดรบความนยมอยางสงในปจจบน อยางไรกตามวงการกฬา กเปรยบเสมอนวงจรชวตทวไปในสงคม ถาหากผมสวนเกยวของกบการบรหารงาน ไมสามารถปรบการบรหารจดการและการแกไขสถานการณ

96 ¿Ø μ º Å ä · Â

เฉพาะหนาใหเหมาะสมกบความเปลยนแปลงในสงคมโลกได การแขงขนฟตบอลไทยพรเมยรลกกอาจเผชญกบภาวะฟองสบทางการเงนหรอบทลงโทษหามยงเกยวกบการแขงขนระดบนานาชาต ททาทายการเจรญเตบโตของวงการฟตบอลไทยอยเสมอตอเนอง

àªÔ§ÍÃö·ŒÒº· 1 จรฎฐ จนทะเสน. 2543. ศตวรรษฟตบอลไทย. กรงเทพฯ: บรษท อาร.เอส อนเตอรเนชนแนล. หนา 1-2. บนทกไววาคนไทยเรมรจกกฬาฟตบอลครงแรกในป พ.ศ.2440 ภายหลงการกลบมาของนกศกษาทนเลาเรยนหลวงจากประเทศองกฤษ ในรชสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว โดยเจาพระยาธรรมศกดมนตร (สนน เทพหสดน ณ อยธยา) เปนผนำการเผยแพรกฬาฟตบอล จนไดรบความนยมจากคนไทยในขณะนนและเรยกกฬาประเภทนอยางตดปากวา “หมากเตะ”

2 เนตรนภา ประกอบกจ. 2545. พฒนาการของวฒนธรรมฟตบอลตางประเทศ ในสงคมไทย พ.ศ.2509-2544. วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาประวตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร. หนา 103-109. การซอลขสทธการถายทอดสดฟตบอลตางประเทศโดยตรง เรมตนใน พ.ศ.2532 ซงนำมาเผยแพรในโทรทศนแบบฟรทว ภายหลงไดมการถายทอดผานโทรทศนแบบบอกรบสมาชกทชอวา “IBC” ในป 2536 และ ตอจากนนกมการถายทอดสดฟตบอลองกฤษมายงประเทศไทยทกสปดาหทมการแขงขน

3 การแขงขนฟตบอลอาชพของไทยในปแรกเรยกชอตามสปอนเซอรหลกทใหการสนบสนนวา “จอหนนวอลกเกอร ไทยแลนดซอกเกอรลก 2539” โดยมสโมสรเขารวมการแขงขน 18 ทม แบงเปนองคกรรฐวสาหกจ 3 ทม หนวยงานของรฐประเภทอนๆ 6 ทม องคกรเอกชนภาคธนาคาร 3 ทม องคกรเอกชนภาคสโมสรฟตบอล 6 ทม

4 มการศกษาวจยอยางนอย 3 งานทเกยวของกบการศกษาปญหาของการจดฟตบอลอาชพของประเทศไทย อยางไรกตามหากพจารณาจากการศกษาทางสงคมศาสตร ทเกยวของกบฟตบอลไทยพรเมยรลกแลวนน จะสามารถแบงประเภทงานทเปนระบบและลงลกในรายละเอยดมากกวาน แตสำหรบการศกษาปญหาอนเกดจากกระบวนการจดการแขงขนฟตบอลไทยพรเมยรลกสามารถดเพมเตมท

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 97

(1) อนโพธ สคนธพานช. 2544. ปญหาการเตรยมทมเพอเขารวมการแขงขนฟตบอลไทยแลนดลก ครงท 5. ปรญญานพนธการศกษามหาบณฑต สาขาพลศกษา มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

(2) ปยาณ เหลากาว. 2547. ความคดเหนของนกกฬาฟตบอลทมตอผสอนในการแขงขนฟตบอลไทยลก ครงท 8. ปรญญานพนธการศกษามหาบณฑต สาขาพลศกษา มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

(3) ครองยศ เมฆไหว. 2548. สภาพและปญหาการเตรยมทมเพอเขารวมการแขงขนฟตบอลไทยลก ครงท 9 ป พ.ศ.2547. ปรญญานพนธการศกษามหาบณฑต สาขาพลศกษา มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

5 กรณาด Chuenchanok Siriwat. 2012. Football culture and the politics of localism: a case study of Chonburi Football Club. Thesis (M.A.) Chulalongkorn University.

6 ทมาจากรายงานประจำปของบรษท ไทยพรเมยรลก จำกด อางองจากเวบไซต Wikipedia

7 ทมาจากรายงานประจำปของบรษท ไทยพรเมยรลก จำกด อางองจากเวบไซต Wikipedia

8 มผตดสนอยางนอยสองคนคอนายนคร สะอาด และ นายถนอม บรคต ถกลอบสงหารในชวงเวลาใกลเคยงกนในชวงเดอนกนยายนและตลาคมป พ.ศ.2556 ตามลำดบ

9 ผเขยนขอขอบพระคณคณอาจนต ทองอยคง และอาจารยณฐกร วทตานนท สำหรบการสนทนาในหวขอนลกษณะน ททำใหผเขยนคนควาเพมเตมและเขยนขนประกอบเปนสวนหนงของงานชนน

10 ดเพมเตมท (1) สายชล ปญญชต. 2554. ฟตบอลแฟนคลบในสงคมไทยสมยใหม: ศกษากรณสโมสรเมองทองหนองจาก ยไนเตด. วทยานพนธสงคมวทยามหาบณฑต สาขาสงคมวทยา จฬาลงกรณมหาวทยาลย. (2) อาจนต ทองอยคง. 2555. “แฟนบอล” ปฏบตการทางวฒนธรรมของสโมสรฟตบอลไทย. วทยานพนธสงคมวทยาและมานษยวทยามหาบณฑต สาขามานษยวทยา มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

11 บรษท ไทยพรเมยรลก จำกดกอตงขนป พ.ศ.2552 โดยมวตถประสงคหลกเพอใหมหนวยงานภาคเอกชนนตบคคลททำหนาทควบคมดแลการจดการแขงขนใหไดมาตรฐานทสมาพนธฟตบอลแหงเอเชยกำหนด

12 จากการศกษาระเบยบของ AFC Club Competition 2013: Marketing Regulation พบวา AFC กำหนดใหสโมสรทเขารวมการแขงขนตองมความพรอมดานสนามการ

98 ¿Ø μ º Å ä · Â

แขงขนทสามารถจผชมไดมากกวา 3,000 คน มการรองรบดานมาตรฐานความปลอดภยและอำนวยความสะดวกแกสอสารมวลชนเพอสงเสรมการทำการตลาดใหกบการแขงขน นอกจากนยงมขอบงคบเรองลขสทธทงการถายทอดสดและภาพการแขงขน การควบคมสถานทและบรเวณจดการแขงขน ตลอดจนอปกรณโฆษณาตางๆ อกดวย

13 ในชวงทกำลงจะเรมตนฤดกาลใหม 2554 นายบรรหาร ศลปอาชา ไดตอบรบ เขาตำแหนงประธานทปรกษาของสโมสร และมอบหมายใหนายวราวธ ศลปอาชา เขามาเปนประธานสโมสรฟตบอลสพรรณบร โดยทำการเปลยนสนามเหยาการแขงขนเปนสนามกฬากลางจงหวดสพรรณบร อางองจาก http://www.suphanburifootballclub.com เขาถงเมอวนท 7 พฤศจกายน พ.ศ.2556

14 ในเบองตนของการเขารบตำแหนงของนายวราวธ ศลปอาชา เขาไดประกาศจะใชงบประมาณกวา 80 ลานบาท เพอรองรบการพฒนาสโมสรฟตบอลแหงน อางองจาก http://www.siamsport.co.th/Sport_Football/130223_210.html เขาถงเมอวนท 7 พฤศจกายน พ.ศ.2556

15 Nishizaki Y., 2011. Political authority and provincial identity in Thailand: The making of Banharn-buri. Ithaca New York: Cornell Southeast Asia program. pp.106.

16 การเลอกตงนายกองคการบรหารสวนจงหวดบรรมย เมอวนท 15 มกราคม พ.ศ.2556 ปรากฏวานางกรณา ชดชอบ สามารถรกษาตำแหนงของตนเองไดอกสมย โดยนางกรณา ชดชอบ หรอเปนทเรยกขานวา “แม” สำหรบนกกฬาฟตบอลสโมสรบรรมย ยไนเตดจะเดนทางไปสนามฟตบอลเพอเปนผนำเชยรใหกบสโมสรบรรมย ยไนเตด แทบทกนดทลงทำการแขงขน อางองจาก http://www.thairath.co.th/content/region/230843 เขาถงเมอวนท 4 พฤศจกายน พ.ศ.2556

17 นายกสมาคมฟตบอลแหงประเทศไทยในพระบรมราชปถมภคนปจจบนคอ นายวรวร มะกด ดำรงตำแหนงนายกสมาคมฟตบอลฯ มาตอเนองตงแต พ.ศ.2550 และ กอนหนานกดำรงตำแหนงเลขาธการสมาคมฟตบอลฯ ใหกบนายกสมาคมฟตบอลแหงประเทศไทยในพระบรมราชปถมภคนเกา คอนายวจตร เกตแกว เปนระยะเวลา 12 ป รวมนายวรวร มะกดอยในตำแหนงผบรหารสมาคมฟตบอลแหงประเทศไทยในพระบรมราชปถมภ 26 ป

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 99

18 สำหรบผทสนใจเรองราวเกยวกบการเลอกตงนายกสมาคมฟตบอลแหงประเทศไทยในพระบรมราชปถมภ กรณาอานเพมเตมท http://www.siamsport.co.th/Sport_Football/131017_107.html เขาถงเมอวนท 10 พฤศจกายน พ.ศ.2556

19 มตระกลนกการเมองทจำเปนตองยตบทบาททางการเมองภายหลงคำตดสนของศาลรฐธรรมนญใหยบพรรคการเมอง ไดแก พรรคไทยรกไทย พรรคพลงประชาชน พรรคชาตไทย พรรคมชฌมา และเขารวมเปนกรรมการบรหารสมาคมฟตบอล แหงประเทศไทยในพระบรมราชปถมภชดปจจบน ทไดรบเลอกตงเมอวนท 17 ตลาคม พ.ศ.2556 เชน ตระกลสะสมทรพย (พรรคไทยรกไทยและพรรคพลงประชาชน จงหวดนครปฐม) ตระกลตยะไพรช (พรรคพลงประชาชน จงหวดเชยงราย) และยงมนกการเมองฝายรฐบาล เชน นายเศกสทธ ไวนยมพงษ สมาชกสภาผแทนราษฎรพรรคเพอไทย นายภญโญ นโรจน ผสมครสมาชกสภาผแทนราษฎรพรรคชาตไทยพฒนา เปนตน

20 ผเขยนอางองจาก Brown, S.P. 2001. Introduction to ESS. Maryland: Lippincott Williams & Wilkin. เขาถงออนไลนจาก http://www.football-coach.net/sociology.html เมอวนท 15 พฤศจกายน พ.ศ.2556

21 สำหรบผทสนใจสามารถอานเพมเตมไดท Josept Maguire and Kevin Young (ed.), Theory, Sport and Society. JAI: London

100 ¿Ø μ º Å ä · Â

àÍ¡ÊÒÃ͌ҧÍÔ§ กตตพงษ เออพพฒนากล. 2553. การศกษาการดำเนนการจดการแขงขนฟตบอล

สปอนเซอรไทยพรเมยรลก 2010. วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวทยาศาสตรการกฬา จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ครองยศ เมฆไหว. 2548. สภาพและปญหาการเตรยมทมเพอเขารวมการแขงขนฟตบอลไทยลก ครงท 9 ป พ.ศ.2547. ปรญญานพนธการศกษามหาบณฑต สาขาพลศกษา มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

จรฎฐ จนทะเสน. 2543. ศตวรรษฟตบอลไทย. กรงเทพฯ: บรษท อาร.เอส อนเตอร เนชนแนล.

เนตรนภา ประกอบกจ. 2545. พฒนาการของวฒนธรรมฟตบอลตางประเทศในสงคมไทย พ.ศ.2509-2544. วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาประวตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร. หนา 103-109.

ปยาณ เหลากาว. 2547. ความคดเหนของนกกฬาฟตบอลทมตอผสอนในการแขงขนฟตบอลไทยลก ครงท 8. ปรญญานพนธการศกษามหาบณฑต สาขาพลศกษา มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

รงโรจน พรขนทด. 2553. การศกษาการจดการสโมสรทเขารวมแขงขนในรายการ สปอนเซอรไทยพรเมยรลก 2010 ตามมาตรฐานสมาพนธฟตบอลแหงเอเชย. วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวทยาศาสตรการกฬา จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

สายชล ปญญชต. 2554. ฟตบอลแฟนคลบในสงคมไทยสมยใหม: ศกษากรณสโมสรเมองทองหนองจอก ยไนเตด. วทยานพนธสงคมวทยามหาบณฑต สาขาสงคมวทยา จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

อนโพธ สคนธพานช. 2544. ปญหาการเตรยมทมเพอเขารวมการแขงขนฟตบอล ไทยแลนดลก ครงท 5. ปรญญานพนธการศกษามหาบณฑต สาขาพลศกษา มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

อาจนต ทองอยคง. 2555. “แฟนบอล” ปฏบตการทางวฒนธรรมของสโมสรฟตบอลไทย. วทยานพนธสงคมวทยาและมานษยวทยามหาบณฑต สาขามานษยวทยา มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

อเทน แกวกณหาเดชากล. 2554. การศกษากลยทธการประชาสมพนธสโมสรฟตบอลอาชพในการแขงขนไทยพรเมยรลก. วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวทยาศาสตรการกฬา จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 101

Siriwat, C. 2012. Football culture and the politics of localism: a case study of Chonburi Football Club. Thesis (M.A.) Chulalongkorn University.

ระบบอางองออนไลน http://www.football-coach.net/sociology.html เขาถงเมอวนท 15 พฤศจกายน พ.ศ.2556 http://www.siamsport.co.th/Sport_Football/130223_210.html เขาถงเมอวนท

7 พฤศจกายน พ.ศ.2556 http://www.siamsport.co.th/Sport_Football/131017_107.html เขาถงเมอวนท

10 พฤศจกายน พ.ศ.2556 http://www.suphanburifootballclub.com เขาถงเมอวนท 7 พฤศจกายน พ.ศ.2556

102 ¿Ø μ º Å ä · Â

การเมองกบฟตบอลไทย*

ณฐกร วทตานนท�

1. º·¹Ó

การเลอกนายกสมาคมฟตบอลฯ ครงนมการเมองมาเกยวของหรอไม “ม เพราะสวนใหญแตละทมในเวลานมนกการเมอง

เขาไปทำทมและยงเกยวดวย อกทงมการแขงขนสง” 1

กอแกว พกลทอง

“มนกนานอยใจทการเมองเขามาเกยวของกบการเลอกตงสมาคมกฬา ผมวามนนาจะเปนคนสงคมกฬาตดสนกนเอง คนมอำนาจในการเมองไมสมควรอยางยงทใชอำนาจ ทมมาขอในสงทคนอนเขาไมอยากตองทำ ผมเปดเผย

ไมไดหรอกครบวาใคร แตมนมการกระทำเกดขนจรง ขนาดคณกอแกวฯ ยงใหสมภาษณกบนกขาวเลยวาการเลอกตง ครงนมการแทรกแซงจากการเมอง”

2

วรช ชาญพานชย

คำกลาวขางตนชใหเหนวาตามความเขาใจของคนไทยโดยทวไปยงคงวเคราะห “การเมอง” ในความหมายแคบ นนคอมองแค “การเมอง” ในเรองของโครงสรางอำนาจ หมายถงเพยง นกการเมองกบฟตบอล หรออะไรทงหลายทำนองน โดยเฉพาะอยางยงเกยวกบความเปนเจาของทมฟตบอล และการเขาไปมบทบาทในองคกรฟตบอลระดบประเทศของนกการเมอง

อยางไรกด เมอเอยถง “ฟตบอลกบการเมอง” ในความรบรของหนงสอเชงวชาการในโลกภาษาองกฤษ ไมมเลยสกเลมทมงใหความสำคญตอประเดนดงกลาว แตประเดนจะกวางขวาง ลงลก และหลากหลายกวานนมาก ไมวาจะเกยวกบผลอนเนองมาจากกระแสโลกาภวตน3 โดยเฉพาะตออทธพลขององคกรโลกบาลระดบโลกดานกฬา อยางสหพนธฟตบอลระหวางประเทศ (Fédération Internationale de Football Association: FIFA)4 หรอสมาคมฟตบอลยโรป (UEFA: Union des associations Européennes de Football) รวมถงบทบาทขององคกรเหนอรฐในภมภาคตางๆ เฉกเชนกรณการวางกฎ บอสแมน (Bosman Ruling) ของสหภาพยโรป (EU: European Union)5 เศรษฐศาสตรการเมอง6 ประเดนสำคญ เชน การไดเปนเจาภาพฟตบอลโลกกบพฒนาการทางเศรษฐกจ อาชญากรรม7 ความรนแรง8 พฤตกรรม ฮลแกน9 โศกนาฏกรรม10 การเหยยดผวและอคตทางชาตพนธ11 แรงงาน12 ประเดนผหญง13 เกยวกบความเหลอมลำทางเพศ ซงในกลมประเทศมสลมโดยเฉพาะแถบตะวนออกกลาง ผหญงถกกดกนออกจากกฬาฟตบอล คอไมมสทธจะเขาชมเกมในสนาม รวมถงลงเลนฟตบอล วาดวยการพนน ชาตนยม-ภมภาคนยม หรอถกใชเปนพนทในการเคลอนไหวทางสงคม นนกคอความเปนการเมองในกฬาฟตบอลตามความหมายอยางกวางนนเอง14 ทงน ยงมพกเอยถงประเดนอนทโลกวชาการตะวนตกใหความสนใจอยางมาก โดยเฉพาะอยางยงในดานบรหารจดการ-การตลาดธรกจ15

104 ¿Ø μ º Å ä · Â

ตวอยางประเดนฟตบอลกบการเมองในหนงสอเลมทเปนภาษาไทยทเคยมออกมาเพยงไมกเลม16 มมมองกคอนขางจะแตกตางออกไป โดยทมประเดนคลายคลงกนอย 2-3 เรอง คอ หนง เสมอนเวทจำลองของความสมพนธระหวางประเทศหวงเวลานน เกมในสนามมกถกนำไปเชอมโยงกบความขดแยงในโลกจรง (ทงสบเนองจากประวตศาสตร และกรณในปจจบน) เชน กอนสงครามโลกครงท 2 ผนำทางการเมองหลายคน ไมวาจะเปน มสโสลนของอตาล ฮตเลอรของเยอรมน และฟรงโกของสเปน ตางหนมาใชฟตบอลเปนเครองมอทางการทต ทงๆ ทพวกเขากไมไดชนชอบกฬาชนดน, เยอรมนตะวนออกเอาชนะเยอรมนตะวนตกได 1 ตอ 0 ในฟตบอลโลกป 1974 โดยทงสองชาตยดถอลทธอดมการณคนละขว, องกฤษพายตออารเจนตนา 1 ตอ 2 ในฟตบอลโลกป 1986 หลงจากสงครามแยงชง หมเกาะฟอลกแลนดเพงยตลงไปไมนาน โดยบางประเทศกเลอกทจะควำบาตร (Boycott) แทนทจะลงแขงขน เชนในยคสงครามเยน สหรฐอเมรกาเคยนำกวา 60 ประเทศควำบาตรการแขงขนโอลมปกทกรงมอสโคว (ป 1980) เพอประทวงการบกอฟกานสถานของสหภาพโซเวยต ขณะทโอลมปกครงตอมาจดขนทลอสแองเจลส (ป 1984) สหภาพโซเวยตกตอบโตคนบาง พรอมกบ 14 ประเทศสงคมนยม ดวยการไมเขารวมแขงขนครงน17 สอง ใชฟตบอลมาจดประเดนทางสงคม ไมวาเพอเรยกรองเอกราชจากเจาอาณานคม เชน กรณแอลจเรย หรอเพอแบงแยกดนแดน เชน แควนคาตาโลเนยของสเปน18

และ สาม ฟตบอลในฐานะเครองมอทใชในการสรางความนยมใหแกผนำ เชน การควาแชมปโลกครงแรกของอารเจนตนาในป 1978 ไดไปชวยคำจนรฐบาลทหารทขนสอำนาจโดยทำรฐประหารกอนหนาการแขงขนจะเรมเพยง 2 ป, ผนำหลายชาตของแอฟรกาสรางทมชาตขนโดยหวงความนยมทางการเมอง อาทเชน กวาเม อนกรมา (Kwame Nkruma) ประธานาธบดคนแรกของกานา, โมบต เซเซ เซโก (Mobutu Sese Seko) อดตประธานาธบดซาอร (ปจจบนคอคองโก)19 อยางไรกตาม จนถงขณะนกยงไมเคยมแมแตเลมเดยวทเจาะจงอธบายความถงกรณของไทยมากอน20

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 105

สำหรบงานวจยในภาคภาษาไทย เดมทเคยมการศกษาเกยวกบเรองฟตบอลมาแลวอยไมนอย ทวาหนกไปทางดานการพลศกษา วทยาศาสตรการกฬา การจดการทางการกฬา การสอสารมวลชน รวมถงปญหาการพนนฟตบอล กระทงมาในหวงหลงถงไดมงานศกษาออกมาจากหลากหลายสาขายงขน ไมวาจะเปนการตลาด สถตประยกต เทคโนโลยสารสนเทศ สอสาร มวลชน การออกแบบเวบไซต สถาปตยกรรม21 ขณะทการศกษาทแสดง ใหเหนถงความสมพนธระหวางฟตบอลกบการเมองกลบขาดแคลนอยางยง ไมวาจะในความหมายกวางหรอแคบกตามแต22

เนอหาบทนขอรเรมอรรถาธบายการเมองกบฟตบอลไทยดวยความหมายอยางแคบกอน โดยแสดงขอมลเชงประจกษบนฐานของสถตตวเลข และพยายามยกตวอยางรปธรรมทชใหเหนถงลกษณะของความสมพนธเชงอปถมภระหวางฝายการเมอง อำนาจรฐ ทน และความเปนทองถนนยม

2. ¹Ñ¡¡ÒÃàÁ×ͧ¡ÑºÍØμÊÒË¡ÃÃÁ¿ØμºÍÅ

จากทไดสำรวจตรวจตราขาวสารและบทความในโลกออนไลน แทบไมพบทมฟตบอลในลกชนนำของยโรป (ไมวาจะพรเมยรลก ลาลกา กลโซเซเรยอา บนเดสลกา หรอลกเอง) ทมนกการเมองเปนเจาของ หากลกษณะเชนนเกดขนครงใด ไมพนตกเปนทวพากษวจารณในวงกวาง เฉกเชนกรณของซลวโอ แบรลสโกน อดตนายกรฐมนตรอตาล และเจาของทม เอซมลาน23

อยางไรกตาม ในบรบทของยโรป เราอาจแบงนกการเมองทเขามา

มฐานะเปนเจาของสโมสรฟตบอลออกได 2 กลมใหญ นนคอ กลมแรก เปนผซงทำทมฟตบอลกอนจะเขามามบทบาทในการเมอง และทำควบคกนไป เชน แบรลสโกน ในทางกลบกน กลมหลง คอผทไดออกจากวงการ

106 ¿Ø μ º Å ä · Â

การเมองไปแลว จงหนมาทำทมฟตบอล ไดแก โรมน อบราโมวช อดตสมาชกสภาดมาและผวาการรฐชโคตกาในรสเซย เจาของทมเชลซคนปจจบน, ทกษณ ชนวตร อดตนายกรฐมนตรไทย ผเปนเจาของทมแมนเชสเตอรซตชวงป 2007-200824

รปแบบความเปนเจาของ (Ownership) จะแตกตางกนไปตามบรบทของแตละประเทศ25 โดยมากแลวจะจดตงขนในรปของบรษทเอกชน (Company limited) ยกตวอยางลกยอดนยมของโลก ณ เวลานอยางฟตบอล พรเมยรลกองกฤษ แบงเปน 3 รปแบบหลก26 คอ

(1) ตลาดทน (The Stock Market Model) เปนผลจากความเตบโตของพรเมยรลกทกอตงในป 1992 ทอตแนม ฮอทสเปอรเปนทมแรกในยโรปทเขาตลาดหลกทรพยตงแตป 198327 ตอมาในป 2000 พบวามถง 22 ทมทจดเปนบรษท มหาชน จำกด (Public Limited Company: PLC) อยในตลาดหลกทรพย ทวากลบเหลอเพยง 8 ทมในป 2008 ทมใหญทยงอยคอ อารเซนอลกบสเปอร ขณะททมใหญทมอนทยอยออกมากอนหนานนแลว เชน เชลซในป 2003 แมนเชสเตอรยไนเตดในป 2005 แมนเชสเตอรซต ในป 2007 พรอมกบการเขามาของเจาของรายใหมอยางอบราโมวช ทกษณ28 และมลคอลม เกลเซอร

(2) ผสนบสนนรวมทน (The Supporter Trust Model) ปรารถนา ใหสโมสรมความเปนอสระจากทนรายใหญ ไมเนนแสวงหากำไร บรหารจดการแบบเปนประชาธปไตย มความเปนเจาของรวม ถงแมจะมมากถงเกอบ 150 กลมทน แตกจดอยในลกระดบลางทงสน สวนลกระดบบนมความพยายามของกลม ShareLiverpoolFC ทสมาชกราว 4 หมนคนคดจะซอทมกลบคนมา

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 107

(3) นกลงทนตางชาต (The Foreign Investor Model) เหนไดชดเจนตงแตฤดกาล 2004 เรอยมา กระทงในป 2008 เพมขนเปน 8 ทมจาก 20 ทม ปญหาใหญของลกองกฤษจงไมใชเรองการเมองเขามาแทรกแซง แตเปนการรกของนายทนตางชาตเขามายดสโมสรฟตบอลองกฤษ โดยเฉพาะอยางยงจากกระแสอเมรกานวตร (Americanization) เชนในฤดกาลลาสด ป 2013-2014 มมากถง 13 จาก 20 สโมสรทเจาของเปนคนตางชาต โดยมถง 6 สโมสรดวยกนทเจาของเปนคนอเมรกน ไดแก อารเซนอล แอสตนวลลา ฟแลม ลเวอรพล แมนเชสเตอรยไนเตด และซนเดอรแลนด29 สำหรบ บางรายนนไดถกแฟนบอลทองถนแสดงการตอตานอยางหนก นำไปสความขดแยงระหวางผสนบสนนกบนกลงทนตามมา

ขณะทลกใหญอนๆ จะมลกษณะทแตกตางไปบาง เปนตนวาในสเปน มถง 42 ทมทจดเปนบรษท มหาชน จำกด รปแบบพเศษทางดานกฬา โดยเฉพาะ (หรอทเรยกวา Sociedad Anónima Deportiva: SAD) สบเนองจากการบงคบใชกฎหมายกฬาในป 1990 เพอใหการบรหารจดการสโมสรฟตบอลมความโปรงใสยงขน ขณะทบางสโมสรยดแนวทางคลายๆ รปแบบสหกรณ (Co-Operative หรอทเรยกยอๆ co-op) ทำใหสมาชกเขามามสวนรวมในสโมสรอยางสง เชน บารเซโลนา30, ในอตาล ทมสวนใหญเปนแบบเจาของรายเดยวหรอธรกจครอบครว เชน อนเตอรมลานของตระกลโมรตต (Moratti Family) ยเวนตสของตระกลอลเจลล (Agnelli Family)31, ในเยอรมน สโมสรสวนหนงเปนของภาคอตสาหกรรมทเขามาตงโรงงานผลตอยในพนท เชน โฟลคสวาเกน (Volkswagen) ของทมโวลฟสบวรก และไบเออร (Bayer) ของทมไบเออรเลเวอรคเซน32

โดยภาพรวมของยโรป นกการเมองกบฟตบอลจงแยกจากกนอยางเดดขาด มาถงตรงนอาจพอสรปไดวาหากลกฟตบอลใดมความเปนทนนยมโลกาภวตน ดงเชนลกชนนำของยโรปและอเมรกาแลว33 ยอมจะไมมนกการเมองเขามาเกยวของดวยเลย ขณะทหลายลก โดยเฉพาะในแอฟรกา

108 ¿Ø μ º Å ä · Â

เอเชย รวมถงแถบตะวนออกกลาง ยงไมถอวาเขาขายลกษณะดงกลาวจงมการเมองเขาไปเกยวของดวยมาก34 เรากยงคงเหนบางสโมสรมนกการเมองเปนเจาของอย เชน รนาต อเคหเมตอฟ (Rinat Akhmetov) นอกจาก จะเปนประธานสโมสรชคตารโดเนตสคแหงยเครน เขายงมตำแหนงเปนสมาชกสภาผแทนสงกดพรรคภมภาค (Party of Regions) โดยทมของเขา กมความสมพนธแนบแนนกบประธานาธบดวกตอร ยานโควช (Viktor Yanukovich) ผเปนแฟนบอลคนสำคญอกดวย, อดาย ฮสเซน (Uday Hussein) บตรชายของอดตประธานาธบดอรก ซดดม ฮดเซน (Saddam Hussein) เคยเปนทงนายกสมาคมฟตบอลอรก และเปนเจาของสโมสรอลราชด เปนตน35 อยางไรกตาม นกการเมองจำนวนไมนอยกเลอกทจะอยเบองหลง แสดงบทบาทเพยงในฐานะแฟนบอลคนหนงเทานน อาท เดวด คาเมรอน (David Cameron) นายกรฐมนตรองกฤษ ผประกาศตววาเชยรทมแอสตนวลลา เปนตน

งานของดอรเซยและเซบาสเตยน (James M. Dorsey & Leonard C. Sebastian) ชใหเหนถงปจจยสำคญททำใหนกการเมองหนมาทำทมฟตบอล ศกษาเปรยบเทยบกรณอนโดนเซยกบตรก36 ขอคนพบทควรกลาวถงมอยางนอย 3 ประการ โดยสองประการแรกเปนจดรวมของทงสองกรณ สวนประการทสามคอขอสงเกตเฉพาะของอนโดนเซย37 กลาวคอ

(1) สโมสรฟตบอลยงคงตองพงพงทนจากรฐ สวนใหญองแอบ อยกบงบประมาณของทองถน เชน เทศบาล โดยมสโมสรจำนวนไมนอย ททองถนเปนเจาของเอง แตอาศยการบรหารจดการแบบบรษทเอกชน

(2) ฟตบอลเปนชองทางในการระดมฐานสนบสนนจากประชาชน นกการเมองเหนความสำคญจงพยายามดงคะแนนจากทงคนทสนบสนนทมชาตและทมระดบสโมสร ฟตบอลจงเปนเครองมอทถกใชในการสรางภาพเชงบวกใหกบตวนกการเมองเอง รวมถงพรรคการเมองตนสงกด

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 109

(3) ผชนชอบกฬาฟตบอลสวนใหญคอกลมผมสทธเลอกตง หนาใหม ชาวอนโดนเซยกวา 62.1 ลานคน หรอคดเปน 26.12% คลงไคลกฬาฟตบอล โดยเฉพาะคนในชวงวยอายระหวาง 15-29 ป ซงเปนผมสทธเลอกตง และมความตนตวทางการเมอง แนนอนวาอาจไปมผลตอการตดสนใจเลอกของสมาชกในครอบครว, เครอญาต, เพอนฝง ตลอดจนเพอนรวมงานอกดวย และนเองทเปนพลงดงดดใหทงนกการเมองและพรรคการเมองตองเขามาเกยวพนกบฟตบอล

ปรากฏการณซงเกดขนตลอดหลายปมานในฟตบอลลกไทย ทมนกการเมองมากมายพากนเขามาทำทมฟตบอลนน นบเปนความนาสนใจในเชงวชาการอยางยง

3. ¡ÒÃàÁ×ͧ㹿ØμºÍÅä·Â

ความเตบโตของฟตบอลไทยพรเมยรลกท เรมขนอยางชดเจน นบตงแตป 2552 เปนตนมา ไดชวยทำใหลกฟตบอลไทยโดยรวมหวนกลบมาไดรบความนยมอยางรวดเรวจากแฟนบอลทวทงประเทศอกครง จากเคยมคนเขาไปดบอลในสนามเพยงหลกรอยกเพมขนเปนหลายพนคนตอนด เปนผลโดยตรงจากปจจยภายนอกทเขามากระตนเรา38

ทงๆ ทกอนหนานน สโมสรฟตบอลอาชพของไทยกระจกตวอยในเขตกรงเทพมหานครและปรมณฑลเปนหลก โดยเปาหมายในการทำทมเปนไปเพอประชาสมพนธองคกรหรอหนวยงาน ทวาภายหลงกมทมจากตางจงหวด ไดขยบขนไปเลนในลกระดบบนมากขนตามลำดบ ฤดกาลแขงขนป 2556 จากบรรดาสโมสรฟตบอลในไทยพรเมยรลกและลกวนรวมกน 36 ทม

(ลกละ 18 ทม)39 มจำนวนมากถง 23 ทมทเปนทมจากตางจงหวด40 (หรอคดเปนรอยละ 63.88) แยกเปนไทยพรเมยรลก 11 ทม และลกวน 12 ทม

110 ¿Ø μ º Å ä · Â

เทยบกบป 2551 ทไทยแลนดพรเมยรลกมทมตางจงหวดเพยง 3 ทมกบทมในไทยลกดวชน 1 อก 7 ทม รวมเปน 10 ทมเทานน

และเมอพจารณาในแงความสมพนธทางการเมอง พบวามากกวาครงหนง คอ 20 ทม (หรอคดเปนรอยละ 56) ทเรยกไดวามความยดโยงกบการเมองโดยตรง (พจารณาจากผทดำรงตำแหนงประธานสโมสรเปนหลก) ซงมนกการเมองหรอเครอญาตเปนเจาของทม ไดแก ชลบร เอฟซ, ชยนาท เอฟซ, เชยงราย ยไนเตด, บรรมย ยไนเตด, ราชบร มตรผล, สงขลา ยไนเตด, สพรรณบร เอฟซ, นครปฐม ยไนเตด, นครราชสมา เอฟซ, อยธยา เอฟซ ฯลฯ นอกเหนอจากนแบงเปนทมของหนวยราชการ/รฐวสาหกจ ซงสมพนธ กบรฐในฐานะทมองคกรของรฐ 8 ทม (รอยละ 22) ไดแก สวนราชการ 4 ทม อาท อารม ยไนเตด, อนทรเพอนตำรวจ และรฐวสาหกจอก 4 ทม อาท ทโอท เอสซ, สงหทาเรอ และม 8 ทม (รอยละ 22) ทเปนของภาคธรกจเอกชนโดยแท เชน บางกอกกลาส เอฟซ, บอซ เทโรศาสน, เอสซจเมองทอง, ภเกตเอฟซ เปนตน อนง ทงในไทยพรเมยรลกและลกวนตางกมประธานสโมสรทอยในแวดวงการเมองลกละ 10 คนเทากน41 (ดภาพท 1 ประกอบ และดรายละเอยดเพมเตมจากภาคผนวก ตารางท 1)

ภาพท 1 สดสวนอาชพผดำรงตำแหนงประธานสโมสรฟตบอล ในระดบไทยพรเมยรลกและลกวน

นกการเมอง และเครอญาต นกธรกจ ขาราชการ/รฐวสาหกจ

22%

22%

56%

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 111

เมอพจารณาเจาะจงลงไปในสวนของทมทมนกการเมองหรอ เครอญาตเปนเจาของ พบวาสวนใหญ 10 ทม (รอยละ 50) มความยดโยงกบทงการเมองระดบชาต และเขาไปควบคมการเมองทองถนระดบจงหวดอยดวย เชน นายวทยา คณปลม ประธานสโมสรชลบรเอฟซ กเปนนายกองคการบรหารสวนจงหวด (อบจ.) ชลบร ขณะเดยวกนกมพชายคอ นายสนธยา เปนหวหนาพรรคพลงชลคนปจจบน, นายอดศกด พนธเจรญวรกล ประธานสโมสรอยธยาเอฟซ บตรชายนางสมทรง นายก อบจ. และนองชาย นายสรศกด เปน ส.ส.ของพระนครศรอยธยา นอกนนแยกไดเปนกลม ทมความสมพนธกบการเมองระดบชาตหรอการเมองทองถน ในระดบใดระดบหนงเพยงระดบเดยวเทานน กลมแรกม 7 ทม (รอยละ 35) อาท นายจรวฒน สะสมทรพย ประธานสโมสรนครปฐมยไนเตด บตรชาย ของนายไชยาแหงพรรคเพอไทย สวนกลมหลงม 3 ทม (รอยละ 15) อาท นายสมชาย ตนประเสรฐ ประธานสโมสรสมทรสงครามเอฟซ และนายกเทศมนตรเมองสมทรสงคราม (ดรายละเอยดเพมเตมในตารางท 1)

อยางไรกตาม หากดถงความสมพนธของสโมสรกบพรรคการเมอง มมากถง 18 ทมทมลกษณะเชนนปรากฏใหเหนชดแจง แยกเปนรายพรรคการเมอง ไดแก พรรคประชาธปตย 5 ทม ไดแก สงขลา เอฟซ, กระบ เอฟซ, บางกอก เอฟซ, ระยอง ยไนเตด และระยอง เอฟซ พรรคเพอไทย 4 ทม ไดแก เชยงราย ยไนเตด, ศรสะเกษ เอฟซ, นครปฐม ยไนเตด และอยธยา เอฟซ พรรคภมใจไทยกบพรรคพลงชล 3 ทมเทากน พรรคชาตไทยพฒนา 2 ทม และพรรคชาตพฒนา 1 ทม (ดภาพท 2 และตารางท 1 ประกอบ)

112 ¿Ø μ º Å ä · Â

ภาพท 2 ความเชอมโยงระหวางสโมสรฟตบอลไทยในระดบไทยพรเมยรลก และลกวนกบพรรคการเมอง

ขอคนพบทนาสนใจคอ ตำแหนงนายก อบจ. เปนตำแหนงทาง การเมองทนยมเขามาทำทมคอนขางมาก รวม 3 คน ไดแก นายวทยา นายก อบจ.ชลบร, นายอนชา นาคาศย นายก อบจ.ชยนาท และนายนพนธ บญญามณ นายก อบจ.สงขลา ในทนยงมพกเอยถงเครอญาตของนายก อบจ.ทไดมาเปนประธานสโมสรฟตบอลอกถง 7 คน เชน นายมตต ตยะไพรช บตรชายนายก อบจ.เชยงราย, นายเนวน ชดชอบ สามนายก อบจ.บรรมย, นายเศรษฐา ปตเตชะ นองชายนายก อบจ.ระยอง ฯลฯ นอกนนจำแนก ไดเปน ส.ส. 3 คน ผบรหารทองถน (ระดบนายกเทศมนตร) 3 คน สมาชกสภา อบจ. 2 คน (ดรายละเอยดจากตารางท 1)

เกยวกบประเดนน สเจน กรรพฤทธ สรปวาสโมสรฟตบอลอาชพ กบนกการเมองเปนของคกน ดวยนกการเมองทมาจบเรองกฬาแลวประสบความสำเรจมกไดพนทขาวและภาพลกษณทดดวยเสมอ ถงกระนน เรองน กยงไมมการศกษาอยางจรงจงวาการทนกการเมองจำนวนมากหนมาทำธรกจฟตบอลอาชพนนมผลกบชวตทางการเมองของพวกเขาอยางไร42

เพอไทย

ชาตไทย

พฒนา

ชาตพฒ

นา พลงชล

ประชาธ

ปตย

ภมใจไทย

4

2

1

3 3

5

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 113

กระนนกตาม กอนทฟตบอลลกไทยโดยรวมจะมความเปลยนแปลงใหญในป 2552 หวงกอนหนานนราวสองปกไดมจดเปลยนทางการเมอง อนสำคญยงเกดขน นนคอ เหตการณรฐประหาร เมอวนท 19 กนยายน 2549 อกขอสงเกตสำคญตรงนคอ ผลพวงของรฐประหาร 19 กนยายน 2549 ทำใหนกการเมองคนสำคญของหลายพรรคจำตองเวนวรรคทางการเมอง ทงโดยสภาพบรบทการเมองทปดลงในหวงเวลานน และเปนผลลพธสบเนองจากการใชอำนาจตลาการภวตน โดยเฉพาะอยางยงกบคำวนจฉยของ คณะตลาการรฐธรรมนญ เมอวนท 30 พฤษภาคม 2550 ทไดยบพรรค ไทยรกไทย และเพกถอนสทธเลอกตงกรรมการบรหารพรรคเปนเวลา 5 ป (รวม 111 คน หรอบานเลขท 111 คอคำเรยกทใชกนโดยทวไปเมอกลาวถงนกการเมองกลมน)43 เรอยมาถงคำวนจฉยของศาลรฐธรรมนญ เมอวนท 2 ธนวาคม 2551 ทสงใหยบพรรคพลงประชาชน พรรคมชฌมาธปไตย และพรรคชาตไทย พรอมทงตดสทธทางการเมองหวหนาพรรคและกรรมการบรหารพรรคอกเปนเวลา 5 ป (รวม 109 คน หรอทมกเรยกกนวาบานเลขท 109 ในภาษาของสอมวลชน)44 อดตนกการเมองไทยหนมาลงทนทำสโมสรฟตบอลเปนจำนวนมาก (ดตารางท 1) คาดหมายไดวาเปนการแสวงหาพนททางการเมองใหม ใหคนรบรวาเขายงมตวตนในสงคม อาจเพอรอจงหวะเวลาหวนกลบคนสตำแหนงการเมองอกครง

114 ¿Ø μ º Å ä · Â

ตารางท 1 นกการเมองหรอเครอญาตซงเปนประธานสโมสรฟตบอลในระดบไทยพรเมยรลก และลกวน

ชอประธานสโมสร ตำแหนง และความเชอมโยงทางการเมอง สโมสร (ลก) หมายเหตทางการเมอง

(1) วทยา คณปลม นายก อบจ.ชลบร/

พรรคพลงชล ชลบร เอฟซ

(TPL) -

(2) อนชา นาคาศย นายก อบจ.ชยนาท/ พรรคภมใจไทย

ชยนาท เอฟซ (TPL)

ถกเพกถอนสทธเลอกตงในป 2550 เนองจากเปนกรรมการบรหารพรรคไทยรกไทย (บานเลขท 111) และเรมเขามาทำ สโมสรฟตบอลในป 2552

(3) มตต ตยะไพรช

บตรชายนายยงยทธ- นางสลกจตฯ

นายก อบจ.เชยงราย/ พรรคเพอไทย

เชยงราย ยไนเตด (TPL)

นายยงยทธผเปนบดาถกเพกถอน สทธเลอกตงในป 2551 เนองจาก เปนรองหวหนาพรรคพลงประชาชน (บานเลขท 109) และนายมตตเขามาทำ สโมสรฟตบอลในป 2552

(4) เนวน ชดชอบ สามนางกรณาฯ

นายก อบจ.บรรมย/ พรรคภมใจไทย

บรรมย ยไนเตด (TPL)

ถกเพกถอนสทธเลอกตงในป 2550 เนองจากเปนรองหวหนาพรรคไทยรกไทย (บานเลขท 111) และเรมเขามาทำ สโมสรฟตบอลในป 2552

(5) อทธพล คณปลม นายกเมองพทยา/ พรรคพลงชล

พทยา ยไนเตด (TPL)

-

(6) บญยง นตกาญจนา

ภรรยานายววฒนฯ ส.ส.ราชบร/

พรรคภมใจไทย

ราชบร ยไนเตด (TPL)

นายววฒน สามถกเพกถอนสทธเลอกตง ในป 2551 เนองจากเปนรองหวหนา พรรคมชฌมาธปไตย (บานเลขท 109) และนางบญยงไดเขามารบผดชอบทม ตอจากนายสรอรรถ กลนประทม เมอป 2554 โดยจรงๆ แลวผทมบทบาทแขงขน จะเปนนายธนวชร บตรชาย ซงมตำแหนง ทเปนทางการคอ ผจดการทม

(7) ธเนศ เครอรตน ส.ส.ศรสะเกษ/ พรรคเพอไทย

ศรสะเกษ เอฟซ (TPL)

-

(8) นพนธ บญญามณ

นายก อบจ.สงขลา/ พรรคประชาธปตย

สงขลา ยไนเตด (TPL)

-

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 115

ชอประธานสโมสร ตำแหนง และความเชอมโยงทางการเมอง สโมสร (ลก) หมายเหตทางการเมอง

(9) สมชาย ตนประเสรฐ

นายกเทศมนตร เมองสมทรสงคราม

สมทรสงคราม เอฟซ (TPL)

-

(10) วราวธ ศลปอาชา

บตรชายนายบรรหารฯ/ พรรคชาตไทยพฒนา

สพรรณบร เอฟซ (TPL)

นายวราวธ รวมทงนายบรรหาร บดา และ นางสาวกญจนา พสาว ถกเพกถอน สทธเลอกตงในป 2551 เนองจาก เปนกรรมการบรหารพรรคชาตไทย (บานเลขท 109) โดยนายวราวธเรมเขามาทำสโมสรฟตบอลในป 2554

(11) สมเกยรต กตตธรกล

นกธรกจ ดานทองเทยว สมปทานรงนก

นองชาย นายสมศกดฯ

นายก อบจ.กระบ/ พรรคประชาธปตย

กระบ เอฟซ (D1)

-

(12) วระพล อดเรกสาร

พรรคชาตไทยพฒนา กลฟสระบร เอฟซ (D1)

นายปองพล และนายยงยศ พชาย ถกเพกถอนสทธเลอกตงในป 2550 เนองจากเปนกรรมการบรหาร พรรคไทยรกไทย (บานเลขท 111) และนายวระพล นองชาย เรมเขามาทำ สโมสรฟตบอลในป 2552

(13) คมสน พทธโอวาท

อดตนายกเทศมนตรตำบลเขาสมง

ตราด เอฟซ (D1)

-

(14) จรวฒน สะสมทรพย

บตรชายนายไชยาฯ/พรรคเพอไทย

นครปฐม ยไนเตด

(D1)

นายไชยยศซงมศกดเปนลงถกเพกถอน สทธเลอกตงในป 2550 ในฐานะรองหวหนาพรรคไทยรกไทย (บานเลขท 111) ตอมานายไชยา ผเปนบดากไดถกเพกถอนสทธเลอกตงในป 2551 เพราะเปนรองหวหนาพรรคพลงประชาชน (บานเลขท 109) โดยนายจรวฒนเรมเขามาทำสโมสรฟตบอลในป 2551

(15) วรรณรตน ชาญนกล

หวหนาพรรคชาตพฒนาพเขยนายสวจน ลปตพลลภ/

พรรคชาตพฒนา

นครราชสมา เอฟซ (D1)

-

(16) ณฏฐพล ทปสวรรณ

ส.ส.กรงเทพฯ/ พรรคประชาธปตย

บางกอก เอฟซ (D1)

-

116 ¿Ø μ º Å ä · Â

ชอประธานสโมสร ตำแหนง และความเชอมโยงทางการเมอง สโมสร (ลก) หมายเหตทางการเมอง

(17) เศรษฐา ปตเตชะ

สมาชกสภา อบจ.ระยอง (อ.บานคาย) นองชายนายสาธตฯ

ส.ส.ระยอง และนายปยะฯ

นายก อบจ.ระยอง/ พรรคประชาธปตย

ระยอง ยไนเตด

(D1) -

(18) อดลย นยมสมาน

สมาชกสภา อบจ.ระยอง (อ.บานคาย)/ พรรคประชาธปตย

ระยอง เอฟซ (D1)

-

(19) สนธยา คณปลม

รฐมนตรวาการกระทรวงวฒนธรรม

และหวหนา พรรคพลงชล

ศรราชาซซก เอฟซ (D1)

ถกเพกถอนสทธเลอกตงในป 2550 เนองจากเปนกรรมการบรหาร พรรคไทยรกไทย (บานเลขท 111) โดยไดใหการสนบสนนสโมสรพทยา ยไนเตดมากอน ตงแตป 2544

(20) อดศกด พนธเจรญวรกล

บตรชายนายวระชย- นางสมทรงฯ นายก อบจ.

พระนครศรอยธยา และนองชาย นายสรศกดฯ

ส.ส.พระนครศรอยธยา/ พรรคเพอไทย

อยธยา เอฟซ (D1)

-

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 117

ตารางขางตนชใหเหนวามเกอบสบทมเลยทเดยว (8 ทม) ซงนกการเมองทมสวนสำคญในสโมสรไดรบผลกระทบอยางตอเนองจากรฐประหารชวงระหวางป 2549-2551 หลงจากนนจงเรมพากนเขามาทำทมในฤดกาลป 2552 กอปรกบทมการปฏรประบบลกฟตบอลไทยขนานใหญในปเดยวกนนนเอง ทพดเชนนไมไดหมายความวานกการเมองสวนใหญเพงจะมาใหความสนใจในกฬาฟตบอลในชวงหลงแตอยางใด หากแตหลายคนเคยทำทมฟตบอลในนามสมาคมกฬาจงหวดมากอนหนานเปนเวลาหลายสบป เชน พนองตระกลคณปลม (ชลบร) บญญามณ (สงขลา) และอดเรกสาร (สระบร), นายวราวธ ศลปอาชา (สพรรณบร), นายเศรษฐา ปตเตชะ (ระยอง), นายธเนศ เครอรตน (ศรสะเกษ) ขณะทบางคนไดเขาไปชวยเหลองานของสมาคมฟตบอลแหงประเทศไทย เชน นายอนชา นาคาศย (ผจดการทมฟตบอลทมชาตไทย) หรอไมกเคยมบทบาทในสมาคมกฬาชนดอน เชน นายณฏฐพล ทปสวรรณ (ผจดการทมเทควนโดทมชาตไทย) มาแลว

อยางไรกตาม ในภาพรวมของลกระดบบนอาจยงเหนภาพไมชดนก แตถาลองดในระดบลกภมภาค (D2) จะเหนถงความแตกตางอยางชดเจน ในทนขอพจารณาเฉพาะในโซนภาคเหนอ จากจำนวน 16 ทม พบมากถง 13 ทม (คดเปนรอยละ 81.25) ทมนกการเมองหรออดตนกการเมอง เปนประธานสโมสรอย โดย 11 คน ใน 13 คน ยดโยงกบพรรคการเมองโดยตรง ซงเชอมโยงกบพรรคเพอไทยมากทสด 6 คน นอกนนจะเปน พรรคชาตไทยพฒนา 2 คน พรรคประชาธปตย 1 คน พรรคภมใจไทย 1 คน และพรรคชาตพฒนา 1 คน

อนง เมอดจากตำแหนงทางการเมองของประธานสโมสรแลวพบวาเปน ส.ส. 1 คน คอ นายชาดา ไทยเศรษฐ (อทยธาน ฟอเรสท) อดตรฐมนตรหลายกระทรวง 2 คน คอ นายสมศกด เทพสทน (สโขทย เอฟซ) และ นายอนสรณ วงศวรรณ (ลาพน วอรเออร) นอกเหนอจากนจะเปนตำแหนงทางการเมองทองถนทงหมด เชน นายก อบจ.ม 3 คน ไดแก นายชาตชาย

118 ¿Ø μ º Å ä · Â

เจยมศรพงษ (พจตร เอฟซ) นางสนย สมม (ลำปาง เอฟซ) และนายอครเดช ทองใจสด (เพชรบรณ เอฟซ), อดต นายก อบจ.ม 2 คน ไดแก นายอดรพนธ จนทรวโรจน (เชยงใหม เอฟซ) กบนายจลพนธ ทบทม (กำแพงเพชร เอฟซ) (ดเพมเตมจากภาคผนวก ตารางท 2)

ประเดนทนาสนใจคอ 2 ใน 3 ทมทไมไดมนกการเมองเปนเจาของ เปนจงหวดทพรรคประชาธปตยชนะ ส.ส.ยกจงหวด คอ พษณโลก และตาก ซงทมพษณโลกมประธานสโมสรเปนนกธรกจ สวนทตากมประธานสโมสรเปนตำรวจ มใชมาจากฝายการเมองเฉกเชนทมอนๆ โดยแพร เปนทมเดยวทมประธานสโมสรจดอยขวประชาธปตย อาจสะทอนวาการทำทมฟตบอลยงมลกษณะของการพงพาอาศยทางการเมองอยมาก ไมวาจะเปนระดบชาตหรอทองถน หากเปนนกการเมองปกฝายคานเขามาทำทมเสยเองยอมตองเผชญปญหาอปสรรคอยางมาก

4. ¤ÇÒÁÊÑÁ¾Ñ¹ �àªÔ§ÍØ»¶ÑÁÀ�㹿ØμºÍÅä·Â

ในสวนตอจากนจะวเคราะหในสองประเดนหลกดวยกน คอ ความสมพนธเชงอปถมภในฟตบอลไทยกบทองถนนยมในฐานะเครองมอ สรางความนยมทางการเมอง โดยตอนตนจะชใหเหนถงความสมพนธระหวางทม การเมอง อำนาจรฐ และทน ขณะทตอนทายจะอธบายปฏสมพนธระหวางนกการเมองกบกลมแฟนบอล ภายใตบรบทสงคมการเมอง แบบไทยๆ

แมนสโมสรฟตบอลไทย (รวมถงองคกรจดการแขงขน) จะไดรบการจดตงขนในรปของธรกจเอกชน แตแททจรงแลวมสวนเกยวของกบอำนาจรฐอยมาก ในลกษณะเชงพงพา และนนเองทเปนเหตผลวาทำไมประธานสโมสรฟตบอลในลกไทยสวนใหญถงไดเปนนกการเมองดวย

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 119

ฟตบอลไมใชแคการแขงขนในสนามเทานน โดยเฉพาะในระบบ ลกอาชพยอมมความเปนธรกจสง โดยทวไป รายไดหลกของสโมสรฟตบอลมาจากสามทางดวยกน ไดแก คาบตรเขาชมเกม คาลขสทธถายทอด ทางโทรทศน และผสนบสนน (หรอสปอนเซอร)45 ทมในลกใหญของยโรปจะมรายไดในแตละดานคอนขางสมดลกน แตสำหรบสโมสรของไทยกลบมรายไดจากสปอนเซอรคดเปนอตราสวนมากทสด เชน ในป 2555 ทมเมองทองมรายไดจากสวนนมากถง 74% หรออยางทมชลบรกตกอยทราว 70%46 พดงายๆ รายไดของทมฟตบอลไทยกวาครงมาจากสปอนเซอร กคงไมผดนก ถอเปนโครงสรางรายไดทผดเพยนไปจากสงทควรจะเปน โดยเฉพาะกบรายไดจากคาเขาชมทมพนฐานสำคญคอ สนามเหยา

4.1 สนามแขงขน ปญหาใหญของทมในลกไทยคอ การทไมมสนามเปนของ

สโมสร สนามทใชในการแขงสวนใหญเปนของรฐ ทมในลกระดบบนยงคง มทสโมสรเปนเจาของสนามอยบาง นนคอ ในลกระดบบน (ทงสองลก รวมกน) มสนามทเปนของสโมสรเองเพยง 7 แหง (รอยละ 19) อาท ยไนเตด สเตเดยมของเชยงราย ยไนเตด, ไอโมบายสเตเดยมของบรรมย ยไนเตด (ดตารางท 2)

ตารางท 2 สนามฟตบอลในระดบไทยพรเมยรลกและลกวนซงเปนของสโมสร

สโมสร ชอสนาม ความจ (โดยประมาณ) เชยงราย ยไนเตด ยไนเตดสเตเดยม 14,000 คน

ทโอท เอสซ ทโอทสเตเดยม 6,000 คน บางกอกกลาส เอฟซ ลโอสเตเดยม 13,000 คน บรรมย ยไนเตด ไอโมบายสเตเดยม 24,000 คน

120 ¿Ø μ º Å ä · Â

สโมสร ชอสนาม ความจ (โดยประมาณ)

เอสซจเมองทอง

เอสซจสเตเดยม (ภายใตสญญา

เชาพนทจาก กกท. เปนระยะเวลารวม 25 ป

ตงแตป 2550)

17,500 คน

ปตท.ระยอง พททสเตเดยม 16,000 คน สงหทาเรอ แพทสเตเดยม 12,000 คน

นอกเหนอจากนจะเปนสนามของหนวยงานราชการทงสน หรอคดเปน 81% เลยทเดยว แยกไดเปนสวนทองถน 19 แหง (รอยละ 53) ไดแก อบจ. 12 แหง กทม. 3 แหง และเทศบาลอนๆ อก 4 แหง กบสวนกลาง 10 แหง (รอยละ 28) ซงโดยมากจะเปนสนามของการกฬาแหงประเทศไทย (กกท.) ทมความพรอมสง ซงม 3 แหง ไดแก สนามตณสลานนท (จ.สงขลา), สนามกฬากลางจงหวดสพรรณบร และสนามกฬาเฉลมพระเกยรต 80 พรรษา(จ.นครราชสมา) ทงนไมไดนบรวมหนวยงานรฐวสาหกจเขาเปนสวนราชการดวย (ดภาพท 3 สำหรบรายละเอยดอนๆ อยในตารางท 1 ของภาคผนวก)

ภาพท 3 ความเปนเจาของสนามของสโมสรฟตบอลในระดบไทยพรเมยรลกและลกวน

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 121

ขณะทลกระดบลางจะแตกตางออกไป จากการสำรวจพบวา ไมมแมแตทมเดยวทมสนามเปนของตวเอง แตในทนพจารณาเฉพาะ ลกภมภาคโซนภาคเหนอ ทกสนามลวนแตมหนวยงานรฐเปนผรบผดชอบ แยกเปนสนามขององคกรปกครองสวนทองถน 11 แหง โดยเปนสนามกฬาของ อบจ.เกอบทงสน คอ 10 จาก 11 แหง นอกนนอก 5 แหงเปนสนามของสวนกลาง ไดแก สถาบนพลศกษา 3 แหง สนามของ กกท.กบมหาวทยาลยอยางละ 1 แหง (ดภาคผนวก ตารางท 2)

จากชดตวเลขดงกลาวประกอบกบขอมลเทาทผเขยนม ขอตงขอสงเกตไวเบองตนดงน หนง การทบางจงหวด คนทำทมฟตบอลอยคนละขวหรอมความขดแยงกบฝายทกมอำนาจในการเมองทองถนระดบจงหวด อาจสงผลใหทมไมไดใชสนามกฬากลางของจงหวดในฐานะสนามเหยา เนองจากสนามกฬาสวนใหญทคอนขางมมาตรฐาน มกไดแกสนามกฬากลางของแตละจงหวด ซงปจจบนอยในความดแลของ อบจ.47 แนนอน ถานายก อบจ.ไมอนญาตใหใชสนาม หรอกำหนดคาธรรมเนยมการใชสนามในอตราทสงเกนไป สโมสรกจำตองหาสนามอนมาทดแทน เชนทเคยมประเดน กบทมเชยงรายยไนเตด48 ภเกต เอฟซ49 โอสถสภา เอม 150 สระบร50 และอกหลายทม51 มาแลว สอง ผกมอำนาจในขวรฐบาลมศกยภาพทจะดงงบประมาณลงมาสนบสนนการปรบปรงขยายสนามได ทงทอนทจรงตองเปนคาใชจายของทางสโมสร เนองจากเปนผซงไดรบประโยชนจากการนโดยตรง เฉกเชนสนามกฬากลางจงหวดสพรรณบร สนามเหยาของทมสพรรณบร เอฟซ ซงมโครงการตางๆ เขามาพฒนาปรบปรงสนามอยางตอเนอง และใชงบประมาณรวมกนแลวหลายรอยลานบาท52 โดยทสนามแหงนยงขนอยกบทาง กกท. สงกดกระทรวงทองเทยวและกฬา ในความรบผดชอบของพรรคชาตไทยพฒนามาอยางยาวนาน ซงเปนททราบกนดวามนายบรรหาร ศลปอาชาอยเบองหลง สาม ความสมพนธอนดกบฝายการเมองระดบชาต ชวยใหสโมสรไดรบการอนเคราะหในเรองสนามเปนอยางด สวนหนงเพราะ

122 ¿Ø μ º Å ä · Â

ฝายประจำยอมใหความเกรงใจแกฝายการเมอง อยางทมเชยงใหม เอฟซ ซงใชสนามกฬาสมโภชเชยงใหม 700 ปของ กกท.เปนสนามเหยา สามารถเชาดวยราคาทตำกวาอตราปกตทวไป53 หรอสำหรบบางทมกอาจจะไดรบความอนเคราะหใหใชสนามโดยตองเสยคาใชจายใดๆ

4.2 สปอนเซอร จากทไดกลาวไวแลววารายไดดานหลกของสโมสรฟตบอลไทย

โดยรวมมาจากผสนบสนน ซงกมกขนอยกบความสมพนธสวนบคคล (หรอ connection) ระหวางคนทำทมกบสปอนเซอรเปนสำคญ ซงการทมตำแหนงแหงหนทางการเมองอยดวยยอมเออเสรมตอการหาผทจะเขามาสนบสนนสโมสรไดโดยงาย นกการเมองหลายคนทหนมาทำทมฟตบอลกยอมรบทำนองน โดยเฉพาะคำใหสมภาษณของนายเนวน ชดชอบ54 อนง รปธรรมทตอกยำไดดคอ บรรมย ยไนเตดสามารถกอสรางสนามฟตบอลขนานแท เพอเปนสนามเหยา (ใชแทนเขากระโดงสเตเดยมทเปนของ อบจ.บรรมย) ชนดสวยงาม และทนสมยทสดของประเทศ ไดสำเรจภายในเวลาอนรวดเรว ไมถงป ขณะทนายเนวนอยขางฝายรฐบาลในตอนนน โดยในฤดกาล 2013 ทมบรรมย ยไนเตดมผสนบสนนหลกจำนวนมาก ไดแก เบยรชาง ไอโมบาย โคก คาราบาวแดง ยามาฮา ซพ คง-พาวเวอร เปนตน55

นอกจากบรรมย ยไนเตดแลว ชลบร เอฟซเปนอกตวอยาง ทเหนชดเจน กลาวไดวาในฐานะนกการเมอง พนองตระกลคณปลม ไดมบทบาทอยางแขงขนในการดงสปอนเซอร (ผสนบสนนภาคเอกชน) ทงระดบชาต และทองถนเขาสสโมสร ผานชอเสยงทางสงคมของตน รวมถงการเขามาสนบสนนทมของผลตภณฑกฬาระดบโลกอยางไนกกเปนผลจากความสมพนธสวนตวของนายอรรณพ สงหโตทอง รองประธานสโมสร ซงมบตรชายเปนผบรหารบรษทไนกประเทศไทย56

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 123

อยางไรกตาม เมอลองพจารณาในแงประเภทของผสนบสนนหลก (สปอนเซอรคาดอกเสอ) ขอคนพบทนาสนใจคอ ในลกระดบบน จะเหนถงความหลากหลาย ไมวาจะเปนแบตเตอร บรษทดานสอสารโทรคมนาคม บรษทประกนชวต ปนซเมนต สายการบน รถยนต รถจกรยานยนต เครองดมชกำลง รวมถงเบยร นำตาล ธรกจอาหารและการเกษตร (ดเพมเตมจากภาคผนวก ตารางท 1) ขณะทลกระดบลาง สวนใหญจะเปนธรกจนำเมาแทบทงสน พดใหเจาะจงกคอเบยร57 ตวเลขคราวๆ ทผเขยนเคยสำรวจเชงภาพรวมไว เมอป 2555 พบวาม 33 สโมสรจากทงหมด 117 สโมสร หรอคดเปน 28.2% ทมผสนบสนนหลกเปนเบยร หรอมตราสนคาทเชอมโยงถงเบยรบางยหอตดอยทกลางอกเสอ (ยงไม นบรวมสปอนเซอรรายยอยทตดอยในตำแหนงอนๆ ของเสอ) โดยแบงเปนตราสนคาของบรษทบญรอดบรวเวอรฯ 70% (แทบทงหมดคอ “ลโอ”) และบรษทไทยเบฟเวอเรจฯ 30% (ทงหมดคอ “ชาง”)58 และขอมลในป 2556 ยงยนยนเชนนน กลาวเฉพาะลกภมภาคโซนภาคเหนอกมถง 10 สโมสรจาก 16 สโมสร หรอคดเปน 62.5% ดวยกน (แบงเปน “ลโอ” 6 ทมกบ “ชาง” 4 ทม) แนนอน รอบสนามแขงขนทเบยรเปนผสนบสนนหลกยอมหนไมพนทเบยรยหอนนจะผกขาดการจำหนายแตเพยงผเดยว ขอมลชดนสะทอนถงความเกยวพนกนระหวางอตสาหกรรมแอลกอฮอลกบธรกจกฬาฟตบอลไทยไดอยางด

กระนนกตาม การขายเบยรรอบสนามฟตบอลกกอใหเกดปญหากบหลายสโมสรทไมมสนามเปนของตนเอง และยงตองใชสนามของรฐอยไมนอย59 เนองจากเปน “สถานทราชการ” ตามกฎหมายซงหามไมใหทงขายหรอบรโภคเครองดมแอลกอฮอล60

124 ¿Ø μ º Å ä · Â

ขอคนพบนอกเหนอจากน เชน บางสโมสรกไมมสปอนเซอร ในสวนนเขามา และสรรหาคำอนทดแทน ทงชอประธานสโมสร เชน ลำปาง เอฟซ ใชคำวา S.Sommee มาจากชอสน สมม นายก อบจ.ลำปาง และประธานสโมสร หรอกรณชยนาท เอฟซใชคำวาศษยหลวงปสขไปแทนท, Gulf ไมใชผลตภณฑหรอสนคา แตเปนโรงงานไฟฟา ทเขามาเปนสปอนเซอรใหกบทมในระดบ D1 ถง 3 ทม คอ กลฟสระบร เอฟซ ระยอง เอฟซ และอยธยา เอฟซ, AVIA เทคโนโลยดาวเทยมทใชทางการทหารกคอ สปอนเซอรใหกบทมจากกองทพไทยเหมอนกนทงค คอ แอรฟอรซ เอวเอ เอฟซ กบ ราชนาวสโมสร ยงเสยกวานน ผสนบสนนรายยอย (สปอนเซอร ในตำแหนงอนๆ ของเสอ) จำนวนไมนอยกคอหนวยงานรฐวสาหกจ อาท การประปาสวนภมภาค, ธนาคารอาคารสงเคราะห ฯลฯ

4.3 การสนบสนนดานอนๆ นอกจากปจจยการเมองจะมสวนอยางมากในพนฐานสำคญ

ของสโมสรฟตบอลในสองเรองขางตนแลว ความเชอมโยงกบการเมอง กสามารถเอออำนวยประโยชนเรองอนๆ ไดอก ซงเทากบเปนการใชทรพยากรของรฐเขามาชวยลดตนทนทสโมสรตองแบกรบอยนนเอง อาท หนวยราชการใชงบของตวเองมาจดทำปายประชาสมพนธการแขงขนใหกบบางทมเปนพเศษ, เจาหนาทตำรวจหลายรอยนายปฏบตหนาทรกษาความปลอดภย และจดการจราจรในวนแขงขน โดยททางสโมสรไมตองเสยคาใชจาย หรอใหคาเบยเลยงใดๆ ตอบแทน, กลไกภาครฐระดบพนท โดยเฉพาะอยางยงองคกรปกครองสวนทองถน มบทบาทสงในการชวยระดมผสนบสนนใหแกทม เชน จดรถรบ-สงคนดจากอำเภอรอบนอกไปเชยรทสนาม

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 125

ภาพท 4 ปายประชาสมพนธการแขงขนในรอบแชมเปยนสลกของทมเชยงใหม เอฟซ สนบสนนโดยกรมการทองเทยว กระทรวงการทองเทยวและกฬา

จงไมใชเรองแปลกทจะไดเหนนกการเมอง (รวมถงระดบทองถน) ขาราชการ (โดยเฉพาะตำรวจกบฝายปกครอง) นกธรกจ นกขาว คนสำคญของจงหวด มารวมนงชมเกมดวยกน สนามฟตบอลกลายเปนทรวมตวกนเปนประจำของบคคลทมบทบาทสำคญเหลาน ถงขนาดมคนบอกผเขยนวา “สมยนตองไปวงเตนกนทสนามฟตบอล” คงเชนเดยวกบทสนามกอลฟ เคยทำหนาททำนองนมากอนในอดต

ทวาปรากฏการณขางตนกยากจะเกดขนกบทมในลกภมภาค ซงสวนใหญไมสามารถเลยงดตวเองได เนองจากความเปนธรกจยงคอนขางตำ คนเขามาทำทมฟตบอลคอผเสยสละ จงตองพงพาเครอขายอปถมภสง เครอขายทสำคญกคอ ฝายการเมอง-ภาครฐ ไมวาจะพงพาเรองสนาม สปอนเซอร การประชาสมพนธ เจาหนาทรกษาความปลอดภย และจดการจราจร ฯลฯ กลายเปนขอจำกดสำคญของฝายตรงขามรฐบาลทตองการ จะเขามา ซงกคงมองเกมออกถงความยากลำบากในการทำทม

126 ¿Ø μ º Å ä · Â

5. ·ŒÍ§¶Ôè¹¹ÔÂÁã¹°Ò¹Ðà¤Ã×èͧÁ×ÍÊÌҧ¤ÇÒÁ¹ÔÂÁ·Ò§¡ÒÃàÁ×ͧ

พนฐานความสำเรจของสโมสรฟตบอลในตางจงหวด จดรวมทเหมอนกนคอ ตองเรมจากความเปนทองถนนยม (Localism)61 กระบวนการทองถนนยมทเกดขนและกำลงเคลอนไหวในปจจบนพบไดในหลากหลายแงมมดวยกน บางใชเพอเรยกรองการกระจายอำนาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน บางรณรงคใหชมชนหนมาอนรกษหวงแหนวฒนธรรมพนถน (ภาษา, การแตงกาย, ขนบธรรมเนยมปฏบต, สถาปตยกรรมทองถน ฯลฯ) หรอการทฝายการเมองเอามาใชเปนประเดนสำคญในการหาเสยง เชน จะตองเลอกพรรคการเมองของจงหวดตนเอง หรอผสมครทเกดและเตบโตในพนท หรอมกเรยกกนวาคนบานเดยวกน แมกระทงในเกมกฬาฟตบอลกไดดงเอาจดนมาใชระดมการสนบสนน ซงจดรวมของแฟนบอลแตละทม พนฐานสำคญกตองเปนคนในจงหวดนนๆ นนเอง62

ตวอยางทเหนเปนรปธรรม เชน การออกแบบตราสญลกษณ (Logo) ใหสะทอนอตลกษณอนโดดเดนของทองถน (และสามารถขายไดดวย) เชน ชยนาท เอฟซใชนกเงอก, เชยงราย ยไนเตดใชดวงกวางโซง, บรรมย ยไนเตดใชปราสาทพนมรง, สงขลา ยไนเตดใชววชน, สมทรสงคราม เอฟซใชปลาท, อยธยา เอฟซใชนกรบโบราณ เปนตน แนละ แฟนบอลกมกจะนำเอาสตกเกอรทมตราสญลกษณสโมสรมาตดรถราและรานรวง ชดแขงขนกกลายเปนเสอทถกนำมาสวมใสในชวตประจำวนปกต บงบอกถงความรสกภมใจในทองถนของตน ปรากฏการณเชนนสามารถพบเหนไดทวไปตามทองถนนในตางจงหวด

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 127

ภาพท 5 ตราสญลกษณสโมสรเชยงราย ยไนเตด ซงสามารถพบเหนไดทวไป ภายในจงหวดเชยงราย

การเตบโตของลกภมภาคเขาไปเปลยนแปลงวถชวตของเมอง วฒนธรรมการใชเวลาวางในชวงวนหยดเสาร-อาทตยกเปลยนไปดวย สนามฟตบอลกลายเปนสถานททใหความบนเทงแกผคนทกเพศทกวย มคนหลากหลายอาชพมารวมตวกนทน เพอรวมใหกำลงใจทมรวมกนในวนทลงแขงในบาน จดนเองทดงดดใหนกการเมองหนมาทำทมฟตบอลกนมากมาย อกทงนกการเมองสวนใหญเปนผชาย และมความชนชอบกฬาฟตบอลอยเปนทนเดม กอปรกบฟตบอลคอกฬาทมพลง จงหวงใชเปนเครองมอในการมดใจมวลชน ทำใหตนอยในความสนใจของสาธารณะตลอดเวลา เพอสรางหรอรกษาฐานคะแนนของกลมจนยากทฝายคแขง จะเอาชนะได63

128 ¿Ø μ º Å ä · Â

สนามฟตบอลชวงสถานการณเลอกตงจงถกปรบใชเปนพนททางการเมอง เปดโอกาสใหผสมครทอยขางเดยวกบสโมสรไดพดจาหาเสยงกบคนดในชวงระหวางพกครงเวลาหรอหลงจบเกม เชนเดยวกบทผลงานทำทมฟตบอลกถกหยบยกขนมาเปนประเดน ผานวธสอสารในรปแบบตางๆ นอกเหนอไปจากการนำเสนอถงคณสมบตสวนบคคล นโยบายของผสมคร และพรรคการเมองทสงกด ดงเชนทเคยใชรณรงคหาเสยงกนมา เปนอกยทธศาสตรหนงในการสรางความนยมทางการเมอง

ขณะทในดานของแฟนบอลทมความผกพนกบสโมสรเปนพเศษ (ระดบทเปนแฟนพนธแท) กพรอมใหความชวยเหลอเจาของสโมสรทเปนนกการเมองอยางเตมท โดยเฉพาะอยางยงในชวงทมการเลอกตง เชน เปนทมงานรณรงคหาเสยง, ใชอปกรณเชยรตางๆ ทมหมายเลขผสมครและ ชอพรรคการเมองตดอย64 เทากบใชกลมแฟนคลบทแขงขนมาเปนฐานการเมองทเขมแขงให

เมอสามารถเขาไปมตำแหนงการเมอง เชนไดเปนนายก อบจ.กยอมจดสรรงบประมาณสวนหนง (อาจมากถงหลกหลายสบลานบาท) มาอดหนนการทำทมได 65 ภายใตบรบทของการกระจายอำนาจทเพมมากขน การเมอง จงเขามาสมพนธโดยตรงกบฟตบอลดวยบทบาททบซอนระหวางประธานสโมสรกบความเปนนายก อบจ. และในหวงหลงเลอกตงน กลมแฟนคลบ กจะไดเขาไปรวมจดกจกรรมตางๆ กบทาง อบจ.อกดวย เกดปฏสมพนธ ซงกนและกนผานกลไกรฐคอ อบจ.

สอดคลองกบการศกษาของชนชนก ศรวฒน ซงชวาฟตบอลเปนสวนหนงของกจกรรมทางการเมองทนกการเมองใชเปนเครองมอในการขยายอำนาจและความนยมใหกบตนเอง มงทำใหสโมสรเปนทดงดดความสนใจและศนยรวมของกจกรรมทางสงคมใหกบคนในจงหวด โดยมองคกรปกครองสวนทองถนคอยชวยเหลออำนวยความสะดวกผานทรพยากร ตางๆ ภายใตขอบเขตอำนาจทม66

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 129

สดทาย ผเขยนขอตงขอสงเกตบางประการเกยวกบเรองน ซงมองไดวาเปนเอกลกษณทไมเหมอนใครของฟตบอลลกไทย หนง การเชยรแบบเชดชประธานสโมสร แตกตางจากในตางประเทศทใหความสำคญไปท ตวนกฟตบอลหรอผจดการทม พจารณาไดจากธงและปายของหลายทมทมใบหนาของเจาของทมปรากฏอยดวย เชน สโขทย เอฟซทมรปนายสมศกด เทพสทนอยบนธงสโมสรผนใหญ โดยระบวา The Hero, ชลบร เอฟซ เคยมปายเรารกกำนนเปาะ (บดาของพนองตระกลคณปลม) ถกขงอยเปนประจำสอง ความขดแยงทางการเมองทมผลตอเกมการแขงขน หมายความวา ความขดแยงในการเมองจรงๆ มผลทงตอยอดจำนวนผชม บรรยากาศในสนาม พฤตกรรมการเชยรทแสดงออกระหวางเกม ซงเสยงทจะกอใหเกดความรนแรง (เชน ตะโกนดาดวยถอยคำหยาบคาย, ขวางปาสงของลงในสนาม) ไดทกเมอ เชนเกมการแขงขนรอบแชมเปยนสลกในป 2010 ระหวางเจาบาน เชยงใหม เอฟซกบทมเยอน บรรมย เอฟซทมนายเนวน ชดชอบ แกนนำกลมภมใจไทยนำทมมาดวยตวเอง ทามกลางผชมเตมความจของสนาม มากทสดเปนประวตการณนบตงแตกอตงสโมสรเปนตนมา โดยสวนหนงคอกลมคนเสอแดงทตองการจะมาเพอแสดงความไมพอใจตอนายเนวน ทยายพรรคไปใหการสนบสนนนายอภสทธ เวชชาชวะขนเปนนายกรฐมนตร และตองถกปราบปรามอยางหนกในเหตการณเดอนเมษายน-พฤษภาคม ชวงป 2553 ทวาเกมนนกจบลงดวยความพายแพของเจาถน 0 ประตตอ 1

6. º·ÊÃØ»

อาจกลาวไดวาคงมไมกประเทศในโลกเทานนทสโมสรฟตบอล สวนใหญของประเทศถกผกขาดความเปนเจาของโดยนกการเมองเฉกเชนประเทศไทย แตกตางจากบรบทของประเทศอนๆ ซงฟตบอลเปนธรกจเตมตว นกการเมองไทยใชฟตบอลเปนเครองมอสรางความนยมเชงตว

130 ¿Ø μ º Å ä · Â

บคคล เพอเขาสตำแหนงทางการเมอง และรกษามนเอาไว ขณะเดยวกนอำนาจรฐกชวยเออใหสโมสรฟตบอลทำงานไดงายขน สโมสรทประสบความสำเรจลวนแลวแตสรางตวจากการพงพงรฐ การทำทมโดยปราศจากอำนาจทางการเมองจะตองเผชญกบความยากลำบาก นนเพราะความเปนรฐสงมาก และมองคกรภาครฐหลายระดบเขามาเกยวของชนดยากหลกเลยง ฟตบอลกบการเมองจงยงแยกจากกนไมออก

เนอหาของบทความพยายามชใหเหนแลววาการเมองไดเขามา ปฏสมพนธกบฟตบอลไทยมากมายเพยงใด อยางไรกด งานบกเบกชนน คอบทสำรวจเบองตนเทานน จำเปนตองมการตอยอดศกษาอยางจรงจงอกมาก ไมวาจะมงเนนลงไปในเชงพนท หรอเชงประเดนกตาม

หวขอคำถามททาทายในเชงประเดนเชน เครอขายอปถมภระหวางฝายการเมอง อำนาจรฐ ทน และทองถน เอาเขาจรงแลว มกลไกการทำงานอยางไร ในรปแบบเชนใด ฟตบอลเปนปจจยทมอทธพลตอการตดสนใจเลอกตงของผมสทธทเปนแฟนบอลของทมนนๆ หรอไม มากนอยเพยงใด สวนในเชงพนท ผสนใจควรเลอกจงหวดเปาหมายทการเมองมลกษณะผกขาด เชอมโยงทงระดบชาตและทองถน โดยฝายการเมองกเปนเจาของสโมสรฟตบอลอยดวย เชน ชยนาท, เชยงราย, บรรมย, ราชบร, สงขลา, สพรรณบร เปนตน รวมทงอยาไดมองขามทจะศกษาถงประเดนเชงการเมอง ทนาสนใจอนๆ อาท ความขดแยงในการแยงสทธทำทมระหวางศรสะเกษ เอฟซกบอสาน ยไนเตด ทามกลางการตอสทางกฎหมายทเขมขนและ พลกผน

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 131

ÀÒ¤¼¹Ç¡ ตารางท 1 ขอมลเกยวกบทมฟตบอลในระดบไทยพรเมยรลก (TPL) และดวชน 1 (D1) ฤดกาล 2013

สโมสรฟตบอล (ลก/กอตงป) ประธานสโมสร

ความเชอมโยง

ทางการเมอง

ผสนบสนนหลก

สนามทใชเปนสนามเหยา

ชอ เจาของ

ชลบร เอฟซ (TPL/2540)

วทยา คณปลม นายก อบจ.ชลบร

พรรคพลงชล Chang ชลบร

สเตเดยม อบจ.ชลบร

ชยนาท เอฟซ (TPL/2552)

อนชา นาคาศย นายก อบจ.ชยนาท

พรรค ภมใจไทย

- ไมม - (ศษย

หลวงปสข)

เขาพลอง สเตเดยม

อบจ.ชยนาท

เชยงราย ยไนเตด (TPL/2552)

มตต ตยะไพรช บตรชายนายยงยทธ-

นางสลกจตฯ นายก อบจ.เชยงราย

พรรคเพอไทย LEO ยไนเตด สเตเดยม

สนาม ของสโมสร

ทโอท เอสซ (TPL/2497)

ยงยทธ วฒนสนธ กรรมการผจดการใหญ บรษท ทโอท จำกด

(มหาชน)

รฐวสาหกจ TOT ทโอท

สเตเดยม สนาม

ของสโมสร

บางกอกกลาส เอฟซ

(TPL/2549)

ปวณ ภรมยภกด กรรมการบรหาร และ

รองผจดการใหญ บรษท บางกอกกลาส จำกด

- LEO ลโอสเตเดยม สนาม

ของสโมสร

บอซเทโรศาสน (TPL/2535)

ไบรอน มารคาร กรรมการผจดการ บรษท

บอซ-เทโร เอนเตอรเทนเมนท จำกด (มหาชน)

- FB BATTERY

สนาม เฉลม

พระเกยรต 72 พรรษา มนบร

กรงเทพฯ

บรรมย ยไนเตด (TPL/2513)

เนวน ชดชอบ สามนางกรณาฯ

นายก อบจ.บรรมย

พรรค ภมใจไทย

Chang ไอโมบาย สเตเดยม

สนาม ของสโมสร

แบงคอก ยไนเตด (TPL/2531)

ขจร เจยรวนนท ผอำนวยการบรหารดานกจการองคกร บรษท ทร คอรปอเรชน จำกด

(มหาชน)

- True สนามกฬา ไทย-ญปน ดนแดง

กรงเทพฯ

132 ¿Ø μ º Å ä · Â

สโมสรฟตบอล (ลก/กอตงป) ประธานสโมสร

ความเชอมโยง

ทางการเมอง

ผสนบสนนหลก

สนามทใชเปนสนามเหยา

ชอ เจาของ

พทยา ยไนเตด (TPL/2552)

อทธพล คณปลม นายกเมองพทยา

พรรค พลงชล

True สนามกฬา หนองปรอ

เทศบาลเมอง หนองปรอ

ราชบร มตรผล (TPL/2547)

บญยง นตกาญจนา ส.ส.ราชบร

พรรค ภมใจไทย

MITR PHOL สนามกฬากลางจงหวด

ราชบร อบจ.ราชบร

ศรสะเกษ เอฟซ (TPL/2541)

ธเนศ เครอรตน ส.ส.ศรสะเกษ

พรรค เพอไทย

เมองไทยประกนชวต

สนามศรนครลำดวน

สถาบน การพลศกษา วทยาเขต ศรสะเกษ

สงขลา ยไนเตด (TPL/2552)

นพนธ บญญามณ นายก อบจ.สงขลา

พรรคประชาธปตย

ManA สนาม

ตณสลานนท

การกฬา แหง

ประเทศไทย (กกท.)

สมทรสงคราม เอฟซ

(TPL/2548)

สมชาย ตนประเสรฐ นายกเทศมนตร

เมองสมทรสงคราม -

- ไมม - (SAMUTSONG-

KHRAM)

สนามกฬากลางจงหวดสมทรสงคราม

อบจ.สมทรสงคราม

สพรรณบร เอฟซ (TPL/2541)

วราวธ ศลปอาชา บตรชายนายบรรหารฯ

พรรคชาตไทยพฒนา

Chang สนามกฬากลางจงหวดสพรรณบร

กกท.

อารม ยไนเตด (TPL/2507)

พล.อ.ประยทธ จนทรโอชา

ผบญชาการทหารบก ขาราชการ Chang

สนามกฬากองทพบก

กองทพบก

อนทรเพอนตำรวจ (TPL/2503)

พล.ต.อ.วรพงษ ชวปรชา

รองผบญชาการ ตำรวจแหงชาต

ขาราชการ ปนตรา นกอนทร

สนามกฬามหาวทยาลย ธรรมศาสตร ศนยรงสต

มหาวทยาลย ธรรมศาสตร

เอสซจเมองทอง (TPL/2532)

พงษศกด ผลอนนต ประธานกรรมการบรหาร บรษท สยามสปอรต

ซนดเคท จำกด (มหาชน)

- SCG เอสซจ สเตเดยม

สนาม ของสโมสร ซงทำสญญาเชาพนท จาก กกท. (ระยะเวลา

25 ป เรมตงแต ป 2550)

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 133

สโมสรฟตบอล (ลก/กอตงป) ประธานสโมสร

ความเชอมโยง

ทางการเมอง

ผสนบสนนหลก

สนามทใชเปนสนามเหยา

ชอ เจาของ

โอสถสภา เอม 150 สระบร

(TPL/2520)

ธชรนทร โอสถานเคราะห

รองกรรมการผจดการ บรษท โอสถสภา จำกด

- M-150 สนามกฬา อบจ.สระบร

อบจ.สระบร

กระบ เอฟซ (D1/2552)

สมเกยรต กตตธรกล ทำธรกจทองเทยว สมปทานรงนก

นองชายนายสมศกดฯ นายก อบจ. กระบ

พรรคประชาธปตย

Air Asia สนามกฬากลางจงหวด

กระบ อบจ.กระบ

กลฟสระบร เอฟซ (D1/2543)

วระพล อดเรกสาร พรรคชาตไทย

พฒนา Gulf

สนามกฬา อบจ.สระบร

อบจ.สระบร

ขอนแกน เอฟซ (D1/2550)

กษม ชนะวงศ อธการบดมหาวทยาลย บณฑตเอเชย

- ลโอ สนามกฬากลางจงหวดขอนแกน

อบจ.ขอนแกน

ตราด เอฟซ (D1/2555)

คมสน พทธโอวาท อดตนายกเทศมนตร

ตำบลเขาสมง - CP

สนามกฬากลางจงหวด

ตราด อบจ.ตราด

ททเอม เอฟซ (D1/2506)

ตอศกด โชตมงคล ผอำนวยการยาสบ

รฐวสาหกจ โรงงานยาสบ สนามกฬา บณยะจนดา

สำนกงาน ตำรวจ แหงชาต

นครปฐม ยไนเตด

(D1/2542)

จรวฒน สะสมทรพย บตรชายนายไชยาฯ

พรรคเพอไทย สธชา

สนามกฬาโรงเรยนกฬาเทศบาล

นครนครปฐม

เทศบาล นครนครปฐม

นครราชสมา เอฟซ (D1/2542)

วรรณรตน ชาญนกล หวหนา

พรรคชาตพฒนา พเขยนายสวจน ลปตพลลภ

พรรคชาตพฒนา

MAZDA

สนามกฬา เฉลม

พระเกยรต 80 พรรษา

กกท.

บางกอก เอฟซ (D1/2542)

ณฏฐพล ทปสวรรณ ส.ส.กรงเทพฯ

พรรคประชาธปตย

M2F

สนามกฬา เฉลม

พระเกยรต บางมด

กทม.

134 ¿Ø μ º Å ä · Â

สโมสรฟตบอล (ลก/กอตงป) ประธานสโมสร

ความเชอมโยง

ทางการเมอง

ผสนบสนนหลก

สนามทใชเปนสนามเหยา

ชอ เจาของ

บบซย เอฟซ (D1/2519)

พชญ โพธารามก ประธานเจาหนาทบรหาร

บรษท จสมน อนเตอรเนชนแนล จำกด

(มหาชน) บตรชายนายอดศยฯ

- 3BB

broadband สนามกฬากองทพบก

กองทพบก

ปตท.ระยอง (D1/2526)

สรญ รงคสร รองกรรมการ ผจดการใหญ

หนวยธรกจนำมน การปโตรเลยม

แหงประเทศไทย (ปตท.)

รฐวสาหกจ PTT group พทท

สเตเดยม สนามของสโมสร

ภเกต เอฟซ (D1/2552)

ปมข อจฉรยะฉาย ประธานกรรมการ บรหารโรงแรม เครอบรษท

กะตะ กรป รสอรท

- YAMAHA สนามกฬา สระกล

อบจ.ภเกต

ระยอง ยไนเตด (D1/2555)

เศรษฐา ปตเตชะ สมาชกสภา อบจ.ระยอง (อ.บานคาย) นองชายนายสาธตฯ ส.ส.ระยอง

และ นายปยะฯ นายก อบจ.ระยอง

พรรคประชาธปตย

- ไมม - สนามกฬาเทศบาล เมองแกลง

เทศบาล เมองแกลง

ระยอง เอฟซ (D1/2552)

อดลย นยมสมาน สมาชกสภา อบจ.ระยอง

(อ.บานคาย)

พรรคประชาธปตย

Gulf สนามกฬากลางจงหวด

ระยอง อบจ.ระยอง

ราชนาวสโมสร (D1/2499)

พลเรอโทชยณรงค เจรญรกษ ผบญชาการ

ฐานทพเรอสตหบ

ขาราชการ AVIA สนามกฬา ราชนาว

กองทพเรอ

ศรราชาซซก เอฟซ (D1/2550)

สนธยา คณปลม รฐมนตรวาการกระทรวง

วฒนธรรม หวหนาพรรคพลงชล

พรรคพลงชล SUZUKI ซซกสเตเดยม เทศบาลเมอง

ศรราชา

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 135

สโมสรฟตบอล (ลก/กอตงป) ประธานสโมสร

ความเชอมโยง

ทางการเมอง

ผสนบสนนหลก

สนามทใชเปนสนามเหยา

ชอ เจาของ

สงหทาเรอ (D1/2510)

ทรง วงษวานช รฐวสาหกจ PAT แพท

สเตเดยม สนามของสโมสร

อยธยา เอฟซ (D1/2552)

อดศกด พนธเจรญวรกล

บตรชายนายวระชย- นางสมทรงฯ นายก อบจ.

พระนครศรอยธยา และนองชาย นายสรศกดฯ

ส.ส.พระนครศร- อยธยา

พรรคเพอไทย Gulf

สนามกฬากลาง จงหวด

พระนครศร- อยธยา

อบจ. พระนครศร-อยธยา

แอรฟอรซ เอวเอ เอฟซ (D1/2489)

พลอากาศเอกอานนท จารยะพนธ หวหนาคณะ

นายทหาร ฝายเสนาธการ

ประจำผบงคบบญชา

ขาราชการ AVIA สนามกฬาธปะเตมย

กองทพอากาศ

ทมาของขอมล: ทงสองตารางเปนขอมลลาสด ณ วนท 19 กนยายน 2556 จากหลายแหลง อาท ขอมลเกยวกบความเปนมา และผดำรงตำแหนงประธานสโมสร ด http://thaipremierleague.co.th/; http://tl.smmonline.net/ และ http://th.wikipedia.org/wiki/ ขอมลเกยวกบผสนบสนนหลกคาดอกเสอ ด http://www.fm-thai.com/board/index.php?/topic/114967-thai-league-sskits-season-2013-mega-packs/ ขอมลเกยวกบสนามเหยาของแตละสโมสร ด http://tl.smmonline.net/article/2076.html; http://tl.smmonline.net/ article/2099.html และ http://th.wikipedia.org/wiki/ ตลอดจนเวบไซตทเปนทางการของแตละสโมสร และเฟสบคของกลมแฟนคลบทเชอถอได

136 ¿Ø μ º Å ä · Â

สโมสรฟตบอล (ลก/กอตงป) ประธานสโมสร

ความเชอมโยง

ทางการเมอง

ผสนบสนนหลก

สนามทใชเปนสนามเหยา

ชอ เจาของ

เชยงใหม เอฟซ (2542)

อดรพนธ จนทรวโรจน อดตนายก

อบจ.เชยงใหม - นำดมตราสงห

สนามกฬาสมโภชเชยงใหม 700 ป

กกท.

พษณโลก TSY เอฟซ (2547)

ภษต พศาลกอสกล กรรมการบรษท

ไทยเสงยนต จำกด - Chang

สนามกฬา อบจ.

พษณโลก

อบจ.พษณโลก

สโขทย เอฟซ (2552)

สมศกด เทพสทน แกนนำกลมมชฌมา

พรรค ภมใจไทย

Chang สนามบญสม

มารตน

สถาบน การพลศกษา วทยาเขตสโขทย

พจตร เอฟซ (2552)

ชาตชาย เจยมศรพงษ นายก อบจ.พจตร

พรรคชาตไทยพฒนา

เครองดม กระทงแดง

สนามกฬากลางจงหวด

พจตร อบจ.พจตร

ลำปาง เอฟซ (2552)

สนย สมม นายก อบจ.ลำปาง

พรรคเพอไทย ลโอ สนามกฬากลางจงหวด

ลำปาง

สถาบน การพลศกษา วทยาเขตลำปาง

นครสวรรค เอฟซ (2542)

ภญโญ นโรจน พรรค

ชาตพฒนา ลโอ

สนามกฬากลางจงหวดนครสวรรค

เทศบาลนครนครสวรรค

พะเยา เอฟซ (2553)

ร.อ.ธรรมนส พรหมเผา ประธานทปรกษา

นายก อบจ.พะเยา และนายกเทศมนตร เมองพะเยา

พรรคเพอไทย Chang สนามกฬา อบจ.พะเยา

อบจ.พะเยา

ลำพน วอรเออร (2554)

อนสรณ วงศวรรณ พรรคเพอไทย Chang แมกวง สเตเดยม

อบจ.ลำพน

เชยงราย ซต (2553)

ทนง ดอนชย รองนายกเทศมนตร

นครเชยงราย - Chang

สนามกฬากลางจงหวดเชยงราย

อบจ.เชยงราย

ตารางท 2 ขอมลเกยวกบทมฟตบอลในระดบลกภมภาค (D2) โซนภาคเหนอ ฤดกาล 2013

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 137

สโมสรฟตบอล (ลก/กอตงป) ประธานสโมสร

ความเชอมโยง

ทางการเมอง

ผสนบสนนหลก

สนามทใชเปนสนามเหยา

ชอ เจาของ

แพร ยไนเตด (2552)

พงษสวสด ศภศร นองชายนางศรวรรณ

ปราศจากศตร นายกสมาคมกฬา จ.แพร

พรรคประชาธปตย

PHRAE SILA สนามกฬา อบจ.แพร

อบจ.แพร

อทยธาน ฟอเรสท (2553)

ชาดา ไทยเศรษฐ ส.ส.อทยธาน

พรรคชาตไทยพฒนา

- ไมม - สนามกฬากลางจงหวดอทยธาน

อบจ.อทยธาน

นาน เอฟซ (2554)

สาธต บญทอง นายกสมาคมกฬา

จ.นาน และ กรรมการบรษท ในเครอนราฯ

- นรา

ไฮเปอรมารท

สนามกฬามหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคล ลานนา

วทยาเขตนาน

มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา

อตรดตถ เอฟซ (2552)

สำราญ เออจรวาณชย นายกเทศมนตร เมองอตรดตถ

พรรคเพอไทย LEO สนามกฬากลางจงหวดอตรดตถ

อบจ.อตรดตถ

กำแพงเพชร เอฟซ (2552)

จลพนธ ทบทม อดตนายก

อบจ. กำแพงเพชร พรรคเพอไทย Chang

สนามกฬา ชากงราว (รมปง)

อบจ.กำแพงเพชร

เพชรบรณ เอฟซ (2552)

อครเดช ทองใจสด นายก อบจ. เพชรบรณ

พรรคเพอไทย LEO สนามกฬากลางจงหวดเพชรบรณ

สถาบน การพลศกษา วทยาเขตเพชรบรณ

ตาก เอฟซ (2552)

พ.ต.ท.จรศกด ศรธรรม รองผกำกบการ สถานตำรวจภธร

เมองตาก

ขาราชการ - ไมม - สนามกฬา อบจ.ตาก

อบจ.ตาก

138 ¿Ø μ º Å ä · Â

àªÔ§ÍÃö·ŒÒº· * บทความนเปนผลสบเนองจากสองงานเสวนาทผเขยนไดมโอกาสเขาเปนสวนหนง ในฐานะผดำเนนรายการ และผรวมเสวนา ในหวขอเรอง “ฟตบอลไทย การเมองของเกมใตตน: พลงใหม/ศาสนาใหม/พนทใหม?” เมอวนท 7 กรกฎาคม 2555 ณ รานหนงสอบครพบลก และเรอง “พนนบอล อำนาจ อตสาหกรรมกฬา และความเปนชาย” เมอวนท 19 กนยายน 2556 ณ คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม

1 อางใน ‘บงย’ ยดสมาคมบอลรอบ 4 โวยโกงเลอกตงการเมองจน, (18 ตลาคม 2556), จาก http://www.thaipost.net/news/181013/80882

2 อางใน “บกกรอง” โวยการเมองแทรกแซงเลอกตงนายกสมาคมฟตบอล, (18 ตลาคม 2556), จาก http://www.cheerball.com/news/main/view/2154

3 เชนงานของ Wolfram Manzenreiterm and John Horne, Football Goes East: Business Culture and the People’s Game in East Asia, (Abingdon: Routledge, 2004); Raymond Boyle and Richard Haynes, Football in the New Media Age, (London: Routledge, 2004).

4 FIFA มจำนวนชาตสมาชกทงสน 209 ประเทศ ขณะทองคการสหประชาชาตหรอ UN มสมาชกรวม 193 ประเทศเทานน

5 รายละเอยดของกรณมดงนคอ กลางป 1990 สโมสรลแอช (RFC Liège) ทมในเบลเยยม ตนสงกดของบอสแมน (Jean-Marc Bosman) ลดคาเหนอยของบอสแมนลงเกนครง เขาตองการยายทม เดงแกรเก (Dunkerque) ในฝรงเศสสนใจเขา แตวา ลแอชกลบเรยกคาตวสงมาก เดงแกรเกจงเลกลมความตงใจ จากนนเขากแทบจะ ไมไดลงเลนใหกบทมอกเลย จนตองอาศยกลไกทางศาลมาตอสกบทมของตนกบสมาคมฟตบอลเบลเยยม ตอมาเขาไดรบชยชนะ คำพพากษาของศาล (ภายใน เบลเยยม) สงผลใหเขาสามารถจะยายทมไดอยางอสระ โดยไมตองมการจายเงนคาตว หรอคาชดเชยใดๆ ใหกบตนสงกดเกา แตเหตการณยงไมยต เมอบอสแมนหมดสญญาคาแขงกบเดงแกรเกในป 1992 และเดนทางกลบบานเกด เขาถกปฏเสธคำขอรบเงนบำนาญในฐานะบคคลวางงาน สงผลใหเขาตองหนไปพงศาลแหงสหภาพยโรป กระทงป 1995 ศาลสหภาพยโรปจงตดสนให บอสแมนเปนฝายชนะคด พรอมดวยเงนชดเชย และใหถอคำพพากษานเปนทสด (Union Royale Belge des Sociétés de Football Association ASBL v Jean-Marc Bosman (1995))

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 139

คำพพากษานเทากบไดสราง “กฎบอสแมน” ขนมา สรปไดอยางนอย 2 ขอ (1) เมอนกฟตบอลสนสญญากบสโมสรตนสงกดแลว ยอมมอสระเตมทในอนทจะยายสโมสร โดยไมมคาตว (Free Transfer) อกทงนกฟตบอลยงสามารถเลอกตนสงกดใหมไดตามความสมครใจ หากเหลออายงานกบตนสงกดเดมไมถง 1 ป และมใหถอวานกฟตบอลเปนสนทรพยของสโมสรตนสงกด (2) ยอมรบใหผเลนตางชาตแตอย ในกลมสหภาพยโรปเชนเดยวกนไมถอเปนโควตาของนกเตะตางชาต (เดมขนอยกบเงอนไขของแตละลก) ทงน เพอใหเปนไปตามวตถประสงคของกลมทตองการความเปนหนงเดยวของชาตสมาชก มผลใหทางยฟาเองกมอาจจะจำกดจำนวนนกฟตบอลตางชาตของแตละสโมสรในยโรปไดอกดวย (เดมใหโควตานกเตะนอกกลมทมละ 3 คน) เพราะถอเปนการขดตอหลกการเคลอนยายแรงงานเสร (Free Movement of Workers)

อานเพมเตมจาก ณฐกร วทตานนท, รเพรท เมอดอช: ฟตบอลพรเมยรลก และโลกาภวตน, (6 กนยายน 2550), จาก http://thaiis.com/ midnightuniv-org-v1/midnight2544/0009999579.html

6 ตวอยางทโดดเดน เชน Simon Kuper and Stefan Szymanski, Soccernomics: why England loses, why Germany and Brazil win, and why the U.S., Japan, Australia, Turkey and Even Iraq are destined to become the kings of the world’s most popular sport, (New York: Nation Books, 2009); Stefan Szymanski (Editor), Football Economics and Policy, (London: Palgrave Macmillan, 2010); Stephen Dobson and John Goddard, The Economics of Football, (Cambridge: Cambridge University Press, 2011).

7 ด Declan Hill, The Fix: Soccer and Organized Crime, (Toronto: McClelland & Stewart, 2010).

8 ด Richard Guilianotti, Norman Bonney and Mike Hepworth, Football, Violence and Social Identity, (London: Routledge, 1994).

9 อาทเชน Anastassia Tsoukala, Football Hooliganism in Europe Security and Civil Liberties in the Balance, (London: Palgrave Macmillan, 2009); Megan O’Neill, Policing Football Social Interaction and Negotiated Disorder, (Basingstoke: Palgrave Macmillan, 2006); Ramón Spaaij, Understanding Football Hooliganism: A Comparison of Six Western European Football Clubs, (Amsterdam: Vossiuspers UvA: 2006).

140 ¿Ø μ º Å ä · Â

10 ด Paul Darby, Martin Johnes and Gavin Mellor, Soccer and Disaster International Perspectives, (Abingdon: Routledge, 2005).

11 เชน Daniel Burdsey, Race, Ethnicity and Football Persisting Debates and Emergent Issues, (New York: Routledge, 2011); Jon Garland and Michael Rowe, Racism and Anti-Racism in Football, (Basingstoke: Palgrave, 2001).

12 เชน Martin Roderick, The Work of Professional Football: A labour of love?, (Abingdon: Routledge, 2006); Neil Carter, The Football Manager: A History Sport in the Global Society, (Abingdon: Routledge, 2006).

13 ด Fan Hong and J.A. Mangan, Soccer, Women, Sexual Liberation: Kicking off a New Era, (London: Frank Cass, 2003).

14 อกแหลงขอมลทคงจะตองกลาวถงดวย กคอ เวบไซต soccerpolitics.com ทไดนำเสนอประเดนความสมพนธระหวางฟตบอลกบการเมองของประเทศตางๆ ทวโลก

15 ตวอยางเชน Gary Hopkins, Star-Spangled Soccer: The Selling, Marketing and Management of Soccer in the USA, (Basingstoke: Palgrave Macmillan, 2010); Michel Desbordes, Marketing and Football an international perspective, (Burlington: Butterworth-Heinemann, 2006); Sue Bridgewater, Football Brands, (Basingstoke: Palgrave Macmillan, 2010); Sue Bridgewater, Football Management, (Basingstoke: Palgrave Macmillan, 2010).

16 รายละเอยดดงน ครส บราเซยร (เขยน), ประสทธ ตงมหาสถตกล (แปล), ฟตบอลประเดนเลกสะทานโลก, (กรงเทพฯ: โครงการจดพมพคบไฟ, 2552); รงสรรค ธนะพรพนธ, กฬาในระบบทนวฒนธรรม, (กรงเทพฯ: สำนกพมพบานพระอาทตย, 2544) และวายรายสแดงและหมต, วชาบอล 001, (กรงเทพฯ: สำนกพมพวงกลม, 2553).

17 ด พมพสร เพชรนำรอบ, เกบตกโอลมปก: การเมองในชวงโอลมปกกบบางสงทมองขามไป, (22 สงหาคม 2555), จาก http://www.siamintelligence.com/pick- from-olympic/

18 คงไมเกนเลยนก หากจะกลาววาสโมสรฟตบอลบารเซโลนาเปนสวนหนงของการตอสเพอเอกราชของชาวคาตาลน กลาวคอ หลงจากกอตงสโมสรขนในป 1899 บารเซโลนากไดผกภาพลกษณสโมสรเขากบแควนคาตาโลเนยอยางแนบแนน และ

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 141

เนองดวยความทแควนดงกลาวเปนฝายพายแพในสงครามกลางเมองสเปนระหวางป 1936-1939 การแขงขนทางวฒนธรรมและความตงเครยดทางการเมองทรนแรงจงสงผานมาสอารมณทางฟตบอลโดยปรยาย หรออาจจะเรยกวาเปน “การเมองวฒนธรรม” (Cultural Politics) และเปนทมาของคำขวญของทมทวา “เปนมากกวาสโมสร” (More than a club) ตวอยางรปธรรมเชน นบแตป 2012 เปนตนมา เรมมธรรมเนยมปฏบตใหมในสนามคมปน (ซงเปนสนามทมความจมากทสดของยโรป อยทเกอบๆ 1 แสนคน) คอเมอเกมการแขงขนผานไปถงนาทท 17 กบอก 14 วนาท แฟนบอลในสนามจะพรอมใจกนตะโกนคำวา “อสรภาพ” ออกมา รำลกถงเหตการณ ทกองทพของตนพายแพเปนครงสดทายตอกองทพของกษตรยแหงสเปน เมอป 1714 อกตวอยางลาสดคอ แบบชดแขงทมเยอนในฤดกาล 2013-14 กเปนความจงใจทจะใชลวดลายและสสนเลยนแบบจากธงประจำแควน

ขอมลบางสวนจาก วรตม โอนพรตนวบล, BARCELONA กาวกำเนดพรอม จตวญญาณแหงชยชนะ, นตยสารคด, ปท 3 ฉบบท 9 มถนายน 2555, 24-28. และควรดรายงานขาวชนนประกอบ More than a club: FC Barcelona and Catalonia’s road to independence, (22 November 2012), From http://www.theguardian.com/football/video/2012/nov/22/fc-barcelona-catalonia-independence-video

19 ด วทยากร บญเรอง, แอฟรกาใต 2010: เมอ “ทานผนำ” แทรกแซง “ฟตบอล”, (6 กรกฎาคม 2553), จาก http://prachatai.com/journal/ 2010/07/30221

20 อยางไรกตาม พบวาเคยมหนงสออยเลมหนงในชอ “กรณหวยหงส และการลกขนยนตรงของสงคมไทย” ซงไดรวบรวมความคดของหลายๆ คนสำคญทมตอนโยบายของ พ.ต.ท.ทกษณ ชนวตร ทตองการใหรฐบาลไทยเขาซอหนสโมสรฟตบอล ลเวอรพลดวยการระดมทนจากประชาชน ซงมแนวโนมไปในเชงวพากษวจารณ ตงแตเกมขาว กลการเมอง ประวตศาสตรสโมสร ผลประกอบการทางการเงน นโยบายการพนน ผลกระทบจากอบายมข ไปจนถงปญหาทางจรยธรรม ด ภญโญ ไตรสรยธรรมา (บรรณาธการ), เชกบล: กรณหวยหงสและการลกขนยนตรงของสงคมไทย, (กรงเทพฯ: โอเพนบคส, 2547).

21 สามารถคนควาดวยตนเองไดจากระบบฐานขอมลวทยานพนธไทย www.thaithesis.org

22 งานวจยเกยวกบฟตบอลไทยทนาสนใจในระยะหลงใหความสำคญตอการศกษาจากแงมมของแฟนบอล รวมทงขอบเขตของงานสวนใหญเนนมงไปททมระดบชาต ยงไมให

142 ¿Ø μ º Å ä · Â

ความสนใจตอทมในสวนภมภาคเทาใด เชนงานของสายชล ปญญชต, ฟตบอล แฟนคลบในสงคมไทยสมยใหม: ศกษากรณสโมสรเมองทองหนองจอก ยไนเตด, วทยานพนธ สงคมวทยามหาบณฑตมหาบณฑต สาขาวชาสงคมวทยา, คณะรฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2553; อาจนต ทองอยคง, “แฟนบอล”: ปฏบตการทางวฒนธรรมของแฟนสโมสรฟตบอลไทย, วทยานพนธ สงคมวทยาและมานษยวทยามหาบณฑต, สาขาวชามานษยวทยา, คณะสงคมวทยาและมานษยวทยา มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2555 ทงนมอยเรองหนงทพยายามจะอธบายประเดนความเชอมโยงทางการเมองลงไปในตวงานดวย ซงอาศยทมชลบรเปนกรณศกษา แตเปนวทยานพนธภาษาองกฤษ ไดแกงานของ Chuenchanok Siriwat, Football culture and the politics of localism: a case study of Chonburi football club, Thesis (M.A.), Faculty of Political Science, Chulalongkorn University, 2012.

23 ความนาสนใจอยตรงทแบรลสโกนสามารถจดตงรฐบาลได (ซงหมายถงวาเขาจะเปนนายกรฐมนตรคนใหมของอตาล) ในวนท 18 พฤษภาคม 1994 วนเดยวกบทเอซมลานถลมบารเซโลนา 4-0 ควาแชมปยโรเปยนคพ (ชอรายการยฟาแชมปเปยนสลก สมยนน) เปนความสำเรจทางการเมองทเกดจากความเปนเจาของสอโทรทศน บอกรบสมาชกรายใหญสดของอตาล และผลงานอนยงใหญของเอซมลานในหวงเวลากอนหนา โดยทเขาซอสโมสรมาเมอป 1986 ขณะทมกำลงอยในภาวะตกตำ กอนทในป 1993 เขาจะกอตงพรรคการเมองของตนเองในชอวา Forza Italia (หรอแปลตรงตววาอตาล สๆ) ซงหยบยมชอเพลงเชยรทมชาตอตาลของแฟนบอลมาใชศกษาเพมเตมจาก Nicola Porro and Pippo Russo, “Berlusconi and Other Matters: The Era of ‘Football-Politics’”, Journal of Modern Italian Studies, Vol.5(3), 2000, 348-370.

24 รากเหงาของทมฟตบอลในองกฤษมาจากหลากหลายลกษณะของการรวมกลม ไมวาจะเปนโรงเรยน โบสถ หรอสถานททำงาน และพฒนาจนระบบลกเขมแขงขน ตามลำดบ โดยมจดเปลยนสำคญ 2 ครง ไดแก ป 1863 ซงตงสมาคมฟตบอลองกฤษ (Football Association) เรมมฟตบอลลกทเปนธรกจ กบป 1992 ทไดกอตงพรเมยรลก (English Premier League) ในรปแบบบรษทจำกด จากความรเรมของสกายทวทม รเพรต เมอรดอก (Rupert Murdoch) เปนโตโผใหญ โดยนบแตพรเมยรลกองกฤษ ตงมา 20 กวาป เทาทคนพบไมเคยมผทมตำแหนงทางการเมองเปนเจาของสโมสรขณะยงคงดำรงตำแหนงอย มแตอดตผทเคยดำรงตำแหนงทางการเมองเขามาเปน

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 143

เจาของสโมสรในภายหลง ซงทผานมากมเพยงสองคนน บวกกบคนองกฤษอกคนคอ สตฟ กบสน (Steve Gibson) ประธานสโมสรมดเดลสโบรช ซงเปนนกธรกจ คนดง และเคยเปนสมาชกสภาทองถนทอายนอยทสดของเมอง สงกดพรรคแรงงาน

25 Geoff Walters and Sean Hamil. “Ownership and Governance” in Managing Football: An International Perspective, (Oxford: Butterworth-Heinemann, 2010), 17-36.

26 Stephen Morrow, “Organization Forms: Ownership and Governance” in The People’s Game? Football, Finance and Society, (New York: Palgrave Macmillan, 2003), 74-127.

27 ปจจบนบรษททเขามาถอหนใหญในทมสเปอรคอ ENIC (English National Investment Company) ซงกมหนอยในทมในลกอนๆ ดวย ไมวาจะเปนเออเค เอเธนส (กรซ), บาเซล (สวตเซอรแลนด), กลาสโกว เรนเจอรส (สกอตแลนด), สลาเวย ปราก (เชก) และวเซนซา (อตาล)

28 การซอ-ขายครงนกลายเปนกรณศกษาสำคญเกยวกบคณสมบตของผซอ ซงอาจจะขดตอหลกเกณฑเรองความเหมาะสม (Fit and Proper Person) ของพรเมยรลกได เนองจาก พ.ต.ท.ทกษณ ถกทำรฐประหารในปลายป 2549 ทำใหตองพนจากตำแหนง โดยมขออางสำคญจากเรองทจรตคอรรปชน อกทงยงมขอสงสยถงกรณการละเมดสทธมนษยชนในสมยทเขาดำรงตำแหนงนายกรฐมนตรของไทย

29 ขอมลเบองตนดท List of English football club owners, จาก http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_English_football_club_owners

30 บารเซโลนาเปนตนแบบทนาสนใจในสายตาของสอฝงองกฤษ ซงเหนวาสโมสรฟตบอลในประเทศกำลงเขยบออกหางจากชมชน และแฟนบอลไปเรอยๆ เนองจากแนวทางสหกรณเปดโอกาสใหแฟนบอลไดเปนเจาของสโมสรรวมกน โดยเฉพาะอยางยงกบทมาของผดำรงตำแหนงสำคญๆ ไมวาจะเปนประธานสโมสร ผอำนวยการ กรรมการบรหารลวนแลวแตมาจากการเลอกตงของสมาชกของสโมสรทมอยประมาณ 170,000 คน เรยกวากลมโซซส (Socis) ในฐานะผถอหน เนองจากบารเซโลนา มฐานะเปนสมาคม ไมใชบรษททใครๆ กเขาซอหนได อกทงรปแบบการบรหารจดการทางธรกจกใชระบบสภาแฟนบอลใหเปนผตดสนใจในนโยบายสำคญของสโมสร ซงเปนรปแบบทแตกตางไปจากทมสวนใหญในยโรปทกลมทนเขามามบทบาทนำ

144 ¿Ø μ º Å ä · Â

ชดเจน อานรายละเอยดเพมเตมไดท Jerry Thomas, Co-op ownership for football?, (4 June 2010), From http://news.bbc.co.uk/2/hi/programmes/politics_show/regions/london/8723186.stm

31 ตระกลอลเจลลเปนเจาของบรษทรถยนตเฟยต (Fiat) ซงมสายสมพนธกบพรรคการเมองฝายซายในอตาลทมฐานเปนสหภาพแรงงานอตสาหกรรม ซงกเปนทงคนงานของเฟยตและแฟนบอลของยเวนตสดวย อกทงสมาชกในตระกล เชน Gianni Agnelli อดตประธานสโมสรกเคยทำงานการเมอง โดยเปนวฒสมาชกมาแลว

32 List of fan-owned sports teams, From http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_fan-owned_sports_teams#Germany

33 อานพลงมหาศาลของโลกาภวตนทสงผลตอพรเมยรลกองกฤษไดจากบทความสองชนของผเขยน ไดแก ณฐกร วทตานนท, อารยธรรมฟตบอล “พรเมยรลก” (1): จาก จดเรมตนถงจดเปลยน, (26 กมภาพนธ 2554), จาก http://radicalfootball.blogspot.com/2011/02/1.html กบ อารยธรรมฟตบอล “พรเมยรลก” (2) ตอน: “The Greatest Show on Earth”, (28 กมภาพนธ 2554), จาก http://radicalfootball. blogspot.com/2011/02/2-greatest-show-on-earth.html

34 หลายชาตเคยถกฟฟาหามเขารวมการแขงขนรายการสำคญๆ (หรอถกลงโทษแบน) เปนเวลาหลายป เนองจากรฐบาลไดเขามาแทรกแซงการทำงานของสมาคมฟตบอล เชน อหราน บรไน คเวต อรก เยเมน อางใน JohnDuerden, When Football Meets Politics, (7 February 2012), From http://thediplomat.com/2012/02/when- football-meets-politics-2/ และกพบวามอกหลายประเทศ ไดแก เปร เอธโอเปย ไนจเรย ด List of Countries Affected FIFA sanctions, (31 March 2011), From http://tivad.blogspot.com/2011/03/list-of-countries-affected-fifa.html

35 ด Manuel Veth, A Game of Thrones: How the Ukrainian Premier League explains Ukrainian politics, (25 July 2013), From http://www.just-football.com/2013/07/how-ukrainian-premier-league-football-politics-mix/

36 ด James M. Dorsey & Leonard C. Sebastian, “The politics of Indonesian and Turkish soccer: a comparative analysis,” Soccer & Society, (2013) 14:5, 615-634.

37 ขอมลจากตารางท 1 ในบทความของดอรเซยและเซบาสเตยนทปรากฏอยในเชงอรรถกอนหนาน ทำใหพอสรปไดวาอนโดนเซยมจำนวนสโมสรฟตบอลทนกการเมอง

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 145

เปนเจาของรวมกนทกลกแลว 13 ทม ซงหากพจารณาเฉพาะลกสงสด (Indonesia Super League: ISL) จะอยท 8 ทม จาก 22 ทม เชน ทมเปอซปรา จายาปรา (PersipuraJayapura) โดยนาย Benhue Tommy Mano ประธานสโมสร และนายกเทศมนตรเมอง จายาประ สงกดพรรคโกลคาร, ทมเปอรซจา จาการตา (Persija Jakarta) ของนาย Fery Paulus ประธานสโมสร คนใกลชดของนาย Nudin Halid อดตประธานสมาคมฟตบอลอนโดนเซยผออฉาว, ศรวจายา เอฟซ (Sriwijaya F.C.) ของนาย Dodi Reza Alex Noerdin สมาชกสภาผแทนราษฎรพรรคโกลคาร เปนตน, เพงอาง, 619.

38 ลำดบความเปนมาโดยยอมดงน ป 2459 กอตงสมาคมฟตบอลแหงประเทศไทย ป 2539 ไทยลกเรมตนฤดกาลแรก แทนทถวยพระราชทาน ก. เปลยนจากแบบทวรนาเมนทมาเปนระบบลกเกบคะแนน ป 2549 สมาคมฟตบอลฯ และการกฬาแหงประเทศไทยรวมไทยลกกบโปรลกเขาดวยกน ระหวางป 2551-52 จดเปลยนสำคญทสดเกดขนชวงนเอง อนเนองมาจากบทบาทของสมาพนธฟตบอลเอเชย (Asian Football Confederation: AFC) ทไดสรางมาตรฐานการดำเนนงานฟตบอลอาชพโดยออกเปนขอบงคบใหแตละประเทศสมาชกตองปฏบตตาม ซงโดยรวมแลวเนนมงไปทการปรบการดำเนนงานใหมลกษณะเปนธรกจเตมตว และมความเปน มออาชพ และใหมองคกรกลางทเปนนตบคคลเชงพาณชย สำหรบจดการแขงขน ฟตบอลลกภายในประเทศอยางเปนระบบ (หรอทมกเรยกกนวา Vision Asia 2008) สงผลใหสมาคมฟตบอลแหงประเทศไทยตองดำเนนการจดตง บรษท ไทยพรเมยรลก จำกด เมอป 2551 โดยมผถอหนใหญคอกรรมการบรหารสมาคมฟตบอลแหงประเทศไทย ซงถอแทนสมาคมฯ และมรายไดจากสองทางหลก ไดแก สปอนเซอรผสนบสนน และงบประมาณจากรฐบาล โดยยงไดรวมมอกบการกฬาแหงประเทศไทยทำการรอระบบ และกฎเกณฑการแขงขนฟตบอลอาชพใหมทงหมด

ตวอยางมาตรการบงคบตางๆ ของสมาพนธฟตบอลเอเชย ในดานระบบการแขงขน เชน จำนวนทมตองม 10 ทมขนไป แขงกนรวมแลวนานเกน 8 เดอน ตองมการตกชนและเลอนชน ฯลฯ ดานผชม ตองมการขายตวเขาชม ตองมผชมเฉลยตอนด 5,000 คนขนไป มการเกบขอมลอยางเปนระบบและเชอถอได ดานการจดการ หามมการแทรกแซงจากการเมองในประเทศ มระบบบรหารจดการทด การตลาดสวนกลางตองมการขายลขสทธการถายทอดสด มสปอนเซอร ดานการจดการสโมสร เชน ตองจดทะเบยนนตบคคล สนามมความจ 3,000 คนขนไป ตองมรายไดจากหลายทาง ทงจากคาตว สปอนเซอร การขายสนคา คาลขสทธ เงนจากการขาย

146 ¿Ø μ º Å ä · Â

ผเลน สวนแบงรายไดจากองคกรลก เจาของสโมสรหามเปนเจาของมากกวา 1 ทม มสายสมพนธและกจกรรมรวมกบผคนในชมชนทสโมสรตงอย เปนตน

ดความเปนมาเพมเตม โพสสชนนง ฉบบจดเปลยนบอลไทย!, ฉบบท 66 พฤศจกายน, 2552, 76-77; สารคด ฉบบไทยพรเมยรลก TPL, ปท 27 ฉบบท 321 พฤศจกายน 2554, 87-93 และนตยสารอะเดย ฉบบไทยพรเมยรลก, ปท 10 ฉบบท 117 พฤษภาคม 2553, 70-127.

39 มาจนถงฤดกาล 2556 ประเทศไทยม 3 ลกฟตบอลอาชพ ไดแก โตโยตาไทย พรเมยรลก (ลกสงสด) ทแรกเรมเมอกอตงมทงสน 16 ทม ตอมาในป 2554 จงเพมเปน 18 ทม, ยามาฮาลกวน (ลกดวชน 1) ปจจบนม 18 ทม และเอไอเอสลก (หรอลกภมภาคดวชน 2) ซงในป 2552 เปนปแรกทแบงการแขงขนออกเปน 5 โซนตามภมภาคตางๆ จำนวนทงหมด 52 ทม ไดแก ภาคเหนอ 11 ทม, ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 11 ทม, ภาคกลางและภาคตะวนออก 12 ทม, กรงเทพฯ และปรมณฑล 10 ทม และภาคใตอก 8 ทม และไดปรบเปน 6 โซนในป 2556 รวมทงสน 84 ทม แยกเปนภาคเหนอ 16 ทม, ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 16 ทม, กรงเทพฯ และ ภาคกลาง 14 ทม, ภาคกลางและภาคตะวนออก 14 ทม, ภาคกลางและภาคตะวนตก 13 ทม และภาคใตอก 11 ทม

40 หมายถงทมซงมใชตงอยในพนทกรงเทพฯ และปรมณฑล อนไดแกหาจงหวดน นครปฐม, นนทบร, สมทรปราการ, ปทมธาน และสมทรสาคร

41 ขอมลในป 2554 บงชวาจาก 18 ทมในไทยพรเมยรลกม 7 ทมทมนกการเมอง เขามามสวนเกยวของ แยกเปนพรรคเพอไทย 3 ทม พรรคภมใจไทย 1 ทม พรรคชาตไทยพฒนา 1 ทม พรรคชาตพฒนาเพอแผนดน 1 ทม และพลงชล 1 ทม ซง ในทนไดเหมารวมตำแหนงอนทไมใชตำแหนงประธานสโมสรเขาไวดวย เชน รองประธาน ประธานทปรกษากตตมศกด ประธานกตตมศกด อางใน สเจน กรรพฤทธ, ฟตบอลกบนกการเมอง, สารคด ฉบบไทยพรเมยรลก, ปท 27 ฉบบท 321 พฤศจกายน 2554, 147.

42 อางใน เรองเดยวกน, หนาเดยวกน.

43 ดรายชอทงหมดใน http://th.wikipedia.org/wiki/บานเลขท_111

44 ดรายชอทงหมดใน http://th.wikipedia.org/wiki/บานเลขท_109

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 147

45 ในปจจบน การใหการสนบสนนสโมสรฟตบอลมหลากหลายรปแบบยงขน ไมวา จะเปนการใหสทธในชอทม เชน เอสซจเมองทอง ราชบรมตรผล, สทธในชอสนาม เชน นวไอโมบายสเตเดยม (บรรมย ยไนเตด) ลโอสเตเดยม (บางกอกกลาส เอฟซ), สปอนเซอรคาดอกเสอ รวมถงตำแหนงอนๆ บนชดแขง เชน ชางกบชลบร เอฟซ ลโอกบเชยงราย ยไนเตด, ปายไฟวงขางสนาม ฯลฯ

46 อางจากอาจนต ทองอยคง ดใน รายงานเสวนา พนนบอล อำนาจ อตสาหกรรมกฬา และความเปนชาย, (24 กนยายน 2556), จาก http://www. prachatham.com/detail.htm?code=n4_24092013_01

47 ตวอยางรปธรรมขางตนเปนไปตามเจตนารมณของรฐธรรมนญฉบบป 2540 ทตองการใหมการกระจายอำนาจใหแกทองถนเพมขนรอบดาน โดยประกาศใช พ.ร.บ.กำหนดแผนและขนตอนการกระจายอำนาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน พ.ศ.2542 เปนกฎหมายแมบทในการขบเคลอน ซงในแผนปฏบตการเพอกำหนดขนตอนการ กระจายอำนาจตามแผนการกระจายอำนาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน พ.ศ.2545 ไดระบใหการกฬาแหงประเทศไทยทำการถายโอนสนามกฬาระดบจงหวดให อบจ.รบผดชอบ รวมถงเทศบาล และเมองพทยาดวย ระหวางป 2544-2545 และถายโอนสนามกฬาระดบรองให อบต.เขามาดแล ในฐานะภารกจหนาทททองถนตอง ดำเนนการเอง ทวากมขอยกเวน คอ มใหถายโอนในกรณทสนามนนเปนสนามกฬาจงหวดทมวทยาลยพลศกษาตงอย

48 บกฮนยนไมเอาการเมองบบยดสนาม อบจ.เชยงราย, (14 กรกฎาคม 2554), จาก http://www.siamsport.co.th/ Sport_Football/110714_229.html

49 ชอคของแท! กเลนทะเลใตเตรยมดบอกครง หลงอบจ.สบเลอด, (24 มกราคม 2555), จาก http://www.thailandsusu.com/webboard/index.php?topic=219572.0

50 โอสถขดแยงอบจ.สระบร สอแววยายรงเหยาใหม, (20 มนาคม 2556), จาก http:// tl.smmonline.net/news/115787.html

51 ด การเมองรายเหลอ ปวนทมบอลอาชพ ไมใหใชสนามแขง, (10 มนาคม 2554), จาก http://www.komchadluek.net/detail/20110310/91182/การเมองรายเหลอปวนทมบอลอาชพไมใหใชสนามแขง.html

52 อานจากขาวตางๆ ตอไปน สพรรณฯ ทม 100 ลานปรบสนามใหม, (31 ตลาคม 2555), จาก http://www.siamsport.co.th/Sport_Football/121031_297.html:

148 ¿Ø μ º Å ä · Â

สพรรณบรไดงบ 80 ลาน ปรบสนามเพมทนง 1.5 หมน, (4 ธนวาคม 2555), จาก http://www.siamsport.co.th/Sport_Football/121204_397.html; บกทอปเซต แปลนสรางรงหญาเทยมลยไทยลกครบวงจร, (16 มกราคม 2556), จาก http://www.siamsport.co.th/Sport_Football/130116_320.html และดตวอยางโครงการตางๆ ไดในเวบไซตของสำนกงานการทองเทยวและกฬาจงหวดสพรรณบร http://suphanburi.mots.go.th/index.php?lay=show&ac=article&Ntype=17

53 ผเขยนลองโทรศพทสอบถามเจาหนาทศนยการกฬาแหงประเทศไทย ภาค 5 เชยงใหม จงทราบวาอตราคาเชาสนามกฬากลาง 700 ปโดยทวไป เชน ใชในการแขงขนกฬาสของหนวยงาน ฯลฯ อยทวนละ 3 หมนกวาบาท ทวาสำหรบเชยงใหม เอฟซนนไดรบการยกเวนเปนกรณพเศษ คอ เสยคาใชจายทตำกวาอตราปกต เจาหนาทใหขอมลวาเปนเรองทผใหญคยตกลงกน และทำเปนสญญาระยะยาว

54 เชนคำใหสมภาษณหวขอประสบการณในเสนทางการเมองกบเสนทางฟตบอล “…ผมคดวาประสบการณทเอามาใชไดอยางเดยวคอ คอนเนกชนในการทจะพฒนาสโมสร หรอหาสปอนเซอรใหสโมสร แตคอนเนกชนทเราใชกไมใชอำนาจบารม แตหมายถงแสดงใหเขาเหนในเชงธรกจเลยวาถาคณเปนสปอนเซอรเราแลวคณจะไดอะไร…” อางใน เนวน ชดชอบ Created in Buriram, นตยสารคด, อางแลว, 32 หรอเกยวกบเรองจดเรมตนของการหารายไดเขามาสนบสนนทม เนวนยอมรบวา “…ในปแรกซงม Connection ทางการเมองอย ทำใหสามารถหาสปอนเซอรเขามาสนบสนนทมไดพอสมควร แตหลงจากนน (เมอเทคโอเวอร PEA และนำมารวมกบ บรรมยเอฟซแลว-ระบโดยผเขยน) กไมไดใช Connection ทางการเมองอกเลย…” อางใน Football A New Business in Thailand, นตยสาร Strategy+Marketing, ปท 12 ฉบบท 136 กรกฎาคม 2556, 60-81.

55 Football A New Business in Thailand, เพงอาง, 65.

56 Chuenchanok Siriwat, Ibid, 38-39.

57 ลกษณะเชนนคลายคลงกบสงทเคยเกดขนในพรเมยรลกองกฤษมากอน ซงในอดต สปอนเซอรคาดอกเสอสวนใหญจะเปนสนคาเกยวกบผชาย โดยเฉพาะอยางยงผลตภณฑเครองใชไฟฟา และเครองดมประเภทเบยร ทวาในปจจบนมแนวโนมเปลยนแปลงไปเปนเวบไซตการพนนออนไลน และสนคาทมแบรนดระดบโลก (Global Brand) ทมขอบเขตการตลาดกวางไกลไปทวโลก

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 149

58 ด ณฐกร วทตานนท, ฟตบอลไทย: การเมองของเกมใตตน “วาดวยเกรดสถต ทนาสนใจ”, (14 กรกฎาคม 2555), จาก http://prachatai.com/journal/2012/07/ 41554

59 ดงเชนขาวตอไปน ม.แมฟาหลวงยนชดกวางโซงตองยายรงเลกสอง, (26 พฤษภาคม 2554), จาก http://www.siamsport.co.th/Sport_Football/110526_129.html; อบจ.ภเกตสงหามขายเครองดมแอลกอฮอลรอบรงเหยาทพโรนน, (26 มนาคม 2557), http://tl.smmonline.net/news/116349.html

60 พ.ร.บ.ควบคมเครองดมทมแอลกอฮอล พ.ศ.2551 ระบวาหามขายและบรโภคเครองดมแอลกอฮอลในสถานทราชการ รวมถงสถานศกษาตามกฎหมายวาดวย การศกษาแหงชาต ยกเวนเพยงบางกรณ อาท บรเวณทจดไวเปนรานคาหรอสโมสร เปนทพกสวนบคคล หรอการจดเลยงตามประเพณ (ด มาตรา 27 (3) (5) และ มาตรา 31 (3) (5))

61 ทองถนนยมในทน หมายถง พนธะผกพนทางอารมณทมนษยทงในระดบปจเจก บคคลและระดบกลมมตอถนทอยอาศย ประวตศาสตร วถชวต ประเพณ สญลกษณ และอตลกษณทางวฒนธรรมตางๆ ของตวเอง

62 จากสถตในฤดกาล 2013 พบวาทมในตางจงหวดมคาเฉลยผชมตอนดมากกวาทม ในกรงเทพฯ ชนดเหนไดชด ไดแก บรรมย ยไนเตด 18,941 คน, สพรรณบร เอฟซ 14,322 คน, เอสซจ เมองทอง ยไนเตด (นนทบร) 10,888 คน, เชยงราย ยไนเตด 7,598 คน, บางกอกกลาส เอฟซ (ปทมธาน) 7,421 คน, ชลบร เอฟซ 6,082 คน, สงขลา ยไนเตด 5,901 คน เรยงตามลำดบ ขณะทภาพรวมตวเลขเฉลยตกนดละประมาณ 6,095 คน ด http://th.wikipedia.org/wiki/ไทยพรเมยรลก_2556

63 การเลอกตงของจงหวดชลบรหลายครงหลง คอ บทพสจนชดเจนวาฟตบอลชวยทำใหตระกลคณปลมชนะเกมการเมอง ซงไมเพยงทมชลบรจะชวยทำใหเสนทางการเมองของนายวทยา คณปลมสดใสมากขนเทานน ในทางกลบกน ในฐานะทประธานสโมสรมตำแหนงทางการเมอง กยงทำใหสงอำนวยความสะดวกตางๆ สำหรบ ทมหาไดงายขน โดยเฉพาะการเชาใชสนามของอบจ.มาเปนสนามของทม หรอแมแตการขอใชสนามของสถาบนการศกษาตางๆ เพอเปนสนามซอม นอกเหนอจากจะหาสปอนเซอรมาสนบสนนแลว เชน เบยรชางซงเขามาเปนผอปถมภหลก ใหกบทมตงแตเมอครงนายสนธยา คณปลม เปนรฐมนตรวาการกระทรวงการทองเทยวและกฬาเรอยมาจนถงปจจบน ด ทนหนา ฟตบอลชนะ คะแนนเสยงกมา, โพสสชนนง ฉบบจดเปลยนบอลไทย!, อางแลว, 102-103.

150 ¿Ø μ º Å ä · Â

64 แฟนบอลชลบร เอฟซหลายคนพดคลายกน คอ มแฟนบอลจำนวนมากเขาไปมสวนในกระบวนการหาเสยงของคณวทยา คณปลม ซงแฟนบอลมกเรยกเขาวา “นาย” และกไดตดสนใจเลอกเขาในการเลอกตง อบจ.หนหลงสด อางใน Chuenchanok Siriwat, Ibid, 75-76.

65 จนถกนำไปวพากษวจารณในหนาสอ เชน สงคมเขม อบจ.เบกเงนทองถนจดแขงฟตบอลไทยลก-ชงแชมปมวยโลก, (21 มถนายน 2555); จาก http://www.isranews.org/component/content/article/7285-2012-06-21-03-28-12.html

66 ด Chuenchanok Siriwat, Ibid.

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 151

แฟนบอล แอลกอฮอล และความรนแรงในฟตบอลไทย*

อาจนต� ทองอย�คง

1. º·¹Ó

ในชวงหลายปมาน การแขงขนฟตบอลสโมสรไทยไดรบความนยมเพมขนอยางรวดเรว จากทในอดตมกจะถกกลาวถงในเชงลอเลยนวา “ไมมทนง ..มแตทนอน” กลายมาเปนวาหลายๆ ครงนนมผชมเขาชมการแขงขนเตมความจสนาม จนไมมทนงจรงๆ โดยไมตองมวลหกมมปดทาย

ปจจบนการแขงขนฟตบอลสโมสรไทยประกอบไปดวย 3 ระดบ คอ ไทยพรเมยรลก ทเปนการแขงขนระดบสงสด ดวชน 1 ทเปนระดบรองลงมา และลกภมภาค ดวชน 2 ทกระจายตวไปในภมภาคตางๆ ทวประเทศ ในฤดกาลแขงขน 2556 ไทยพรเมยรลกมผเขาชมการแขงขนทสนามเฉลยนดละ 6,095 คน สวนดวชน 1 เฉลยนดละ 2,567 คน (บรษทไทยพรเมยรลกจำกด, 2556) ซงหากนบรวมระดบดวชน 2 ทมจำนวนสโมสรมากกวา อกหลายเทาตวแลว1 ผเขยนคาดวาในแตละสปดาหจะมผเขาชมการแขงขนฟตบอลสโมสรไทยทวประเทศมากกวา 100,000 คน กลาวไดวาการ เขาชมการแขงขนฟตบอลกลายมาเปนกจกรรมพกผอนหยอนใจทสำคญ อกประการหนงของผคนในสงคมไทย และกอใหเกดปรากฏการณทนาสนใจในหลายมต

ความสนใจศกษากฬาในมตทางสงคมศาสตรเกดขนอยางชดเจน ในชวงครสตทศวรรษ 1960-70 (Sands, 1999: 3-13) และประเดนศกษา ทสำคญประเดนหนงคอความรนแรง โดยเฉพาะทองกฤษในชวงครสตทศวรรษ 1960-80 ทสถานการณความรนแรงอนเนองมาจากแฟนบอลกลายเปนประเดนทสงคมจบตามอง มงานศกษาจำนวนมากทพยายามอธบายปรากฏการณแฟนบอลอนธพาล (hooliganism) ทเกดขน และนำไปสการออกมาตรการจดการในหลายลกษณะ (Giulianotti, 1999: 39-40, 49-50)

ขณะทในสงคมไทยเอง เมอฟตบอลไทยพรเมยรลกไดรบความสนใจ มากขน ความตนตวตอความรนแรงทเกยวของกบการแขงขนฟตบอล (football-relate violence) กปรากฏออกมาอยางเหนไดชด สอมวลชน นำเสนอขาวความรนแรงทเกดขนอยางกระตอรอรน ขณะทผคนกใหความสนใจไมแพกน นบตงแตเหตการณความรนแรงครงสำคญทกอใหเกดความตนตวในสงคมไทยในการแขงขนระหวางสโมสรเมองทองฯ กบการทาเรอฯ เมอวนท 20 กมภาพนธ 2553 หรอความรนแรงในการแขงขนระหวางสโมสรนครปฐม เอฟซ กบศรสะเกษ-เมองไทย เอฟซ เมอวนท 25 ธนวาคม 2553 ททงสองเหตการณทำใหมผบาดเจบหลายสบคน รวมถงเหตการณปดลอมสนามแขงขนของแฟนบอลทไมพอใจการทำงานของกรรมการ ผตดสนกเรมมใหเหนมากขน แมวาเหตการณทงหมดนนยงไมรนแรงถงขนมผเสยชวตแตกกอใหเกดภาพลกษณดานลบของฟตบอลไทยทแสดงตวออกมาอยางรวบรด-ชดเจนผานวลสนๆ อนเปนทรจกกนทวไปวา “บอลไทยไปมวยโลก”

ปจจยหนงทถกตงขอสงสยมาโดยตลอดวามสวนเกยวพนอยกบปญหาความรนแรงในฟตบอลไทยคอ ผลจากการบรโภคเครองดมแอลกอฮอลของแฟนบอล แตกยงไมมการศกษาอยางเปนระบบ ขอถกเถยงสำคญ อยทวาการบรโภคแอลกอฮอลเปนตนเหตของความรนแรงในฟตบอลไทยหรอไม ฝายหนงมองวาผลจากการดมทำใหแฟนบอลไมสามารถควบคม

154 ¿Ø μ º Å ä · Â

ตนเองไดจนเปนตนเหตทนำไปสการกอความรนแรง ขณะทอกฝายหนง กมองวาไมจำเปนทแอลกอฮอลจะตองเปนตนเหตของความรนแรงเสยทงหมด ดวยเหตน เนอหาบทนจงมวตถประสงคทจะพจารณาความสมพนธระหวางการบรโภคแอลกอฮอลของแฟนบอลกบความรนแรงทเกดขน ในฟตบอลไทย

2. ¤ÇÒÁÃعáç¡Ñº¡ÒúÃÔâÀ¤áÍÅ¡ÍÎÍÅ�¢Í§á¿¹ºÍÅ

แมวากฬาหลายชนดจะสามารถอางองทมายอนกลบไปถงอดต ทยาวนานในระดบหลายรอยหรอถงพนป แตกฬาอยางทเรารจกกน ในทกวนนนบไดวาเปนกจกรรมทมลกษณะเฉพาะตวอยหลายประการ ซงไมพบในยคกอนหนา2 ลกษณะเฉพาะเหลานลวนชใหเหนวากฬา ในยคปจจบนกอตวขนมาดวยวธคดของสงคมสมยใหม จงสามารถเรยกอยางเฉพาะเจาะจงไดวาเปน “กฬาสมยใหม” (modern sport) (Guttmann, 1978)

Norbert Elias and Eric Dunning (2008 [1986]) เสนอวากฬาสมยใหมเพงจะเกดขนและแพรหลายในชวงครงหลงของครสตศตวรรษท 19 โดยมจดกำเนดอยทองกฤษ ยนยนไดจากการแพรกระจายของคำ sport3 จากองกฤษไปยงประเทศตางๆ ในแถบยโรป ซงไดรบคำ sport นไปปรบใช ในภาษาของตนเอง คำ sport ทเขาไปในภาษาตางๆ นกไดเขาไปพรอมกบแนวคดเรอง “กฬา” ดวย และตอมากแพรหลายไปทวโลกพรอมกบการ ลาอาณานคม หากกลาวโดยยอแลวกฬาสมยใหมเกดมาจากการผสมผสานระหวางกจกรรมของชนชนลางและชนชนสง โดยผาน “กระบวนการทำใหเปนอารยะ” (civilising process) ทำใหมลกษณะทตางจากยคกอนหนา คอกฬาสมยใหมนนจะเปนการ “แขงขนโดยปราศจากความรนแรง” ในสงคมอตสาหกรรมระดบสง (highly industrial society) กฬาสมยใหมจะมบทบาทสำคญตอผคนดวยการเปนเครองพกผอนหยอนใจหรอเปนวาลวเปด-ปด

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 155

ทชวยผอนคลายความเครยดอนเนองมาจากความจำเจของการทำงาน กฬาจะชวยสรางความรนรมยอนมาจาก “ความตนเตน” (excitement) ของความผนแปรไปมาของเกมกฬา ยงไปกวานนกฬายงมลกษณะสองดานพรอมๆ กน ทงการพยายามควบคมและปลดปลอยความรนแรง อนเนองมาจากมนมลกษณะ “จำลอง” (mimesis) ในความรนแรงของการแขงขน มนจงเปนสงททง “จรง” และ “ไมจรง” ไปพรอมๆ กน กลาวคอมนจรง ในความรสก แตไมจรงในทางกายภาพ เชนผชมอาจจะดใจ เสยใจ หรอสะเทอนใจไปกบการแขงขน แตไมตองมโอกาสทจะบาดเจบทางกายภาพหรอเหนอยลาไปกบผแขงขนดวย นนหมายความวาในดานหนงกฬา จะควบคมการแสดงออก ซงความรนแรงในทางกายภาพ แตชวยปลดปลอยการแสดงออกซงความรนแรงทางอารมณ (control physical de-control emotion) หรออกวลหนงท Elias and Dunning ใช ซงชวยใหเหนภาพไดดคอ “เคลอนไหวโดยปราศจากการเคลอนท” (moving without moving) ความตนเตนนมบทบาทสำคญในสงคมอตสาหกรรมขนสงท “เวลางาน” (worktime) กบ “เวลาวาง” (sparetime) ถกแยกขาดออกจากกน เพราะการทำงานสรางความจำเจ (routinize) ทำใหตองการกฬาในการสรางความสมดลทางอารมณใหแกมนษย

จากทกลาวมานชใหเหนลกษณะประการหนงของกฬาทมความเกยวของกนระหวางการปลดปลอยความรนแรงและการจดการกบความรนแรงอยเสมอ จงไมใชเรองแปลกอะไรทความสนใจศกษากฬานนมกจะ ใหความสำคญกบความรนแรงทเกดขน งานศกษาเกยวกบฟตบอลโดยมากกเรมมาจากความสนใจในปรากฏการณความรนแรง หรอทเรยกกนวา แฟนบอลอนธพาล

งานศกษาเกยวกบความรนแรงทเกยวของกบฟตบอลเรมไดรบ ความสนใจในการศกษาทางวชาการอยางจรงจงในองกฤษชวงครสตทศวรรษ 1960 เนองจากขณะนนการแขงขนฟตบอลในองกฤษประสบกบปญหา

156 ¿Ø μ º Å ä · Â

ความรนแรงเปนอยางมาก โดยงานสวนมากมงความสนใจไปทชนชนแรงงานซงเปนกลมแฟนบอลหลกในองกฤษ งานทางจตวทยาและมานษยวทยา ในชวงแรกพยายามทำความเขาใจการกอความรนแรงของแฟนบอลวา ไมไดเปนพฤตกรรมทไรเหตผลหรออธบายไมได แตเปนผลมาจากระเบยบทางสงคมประการหนงทแฟนบอลรบรรวมกนเมออยบนอฒจนทร (social order of the terraces)4 ซงการแสดงออกทดรนแรงกเปนหนงใน “ระเบยบ” นน สวนงานทางสงคมวทยามองวาปรากฏการณแฟนบอลอนธพาลเปนผล มาจากความเปลยนแปลงทางสงคมทงการเกดภาวะแปลกแยก (alienation) ของชนชนแรงงาน และการเกดขนมาของกลมวฒนธรรมยอย (subculture) ตางๆ รวมถงงานบางชนทเรมตงขอสงสยวาภาพของความรนแรงนน ถกขยายความจนเกนจรงจากบทบาทของสอ จนกระทงชวงครงหลงของครสตศตวรรษท 1980 หลงจากเกดเหตการณโศกนาฏกรรมทเฮยเซล5 และหลายประเทศในยโรปกเรมพบปญหาความรนแรงในฟตบอลจงเรม ใหความสนใจศกษากนมากขน ความนาสนใจของการศกษาในชวงนอยทวา เมอเรมมการศกษาปญหาความรนแรงในฟตบอลในหลายประเทศจงเรม มการทาทายตอแนวคดทมองวาความรนแรงนนมกจะเปนผลมาจากชนชนแรงงานอยางทงานศกษาในองกฤษมอง เนองจากในหลายๆ ประเทศ ทกลมแฟนบอลหลกไมใชชนชนแรงงานกพบปญหาความรนแรงดวยเชนกน งานศกษาในชวงนจงเรมมองวารากของความรนแรงในแตละสงคมนน มาจากบรบททางประวตศาสตร สงคม และวฒนธรรมของแตละพนท ซงแตกตางกน (Tsoukala, 2009) ดงท Eric Dunning (2005 [1994]) เสนอวาสถานการณความรนแรงทเกยวของกบฟตบอลในแตละสงคมลวนแตมลกษณะและทมาตางๆ กนไป เชนในองกฤษทมรากมาจากชนชนทางสงคม ในไอรแลนดเหนอและเมองกลาสโกวของสกอตแลนดทมรากมาจากความ

ขดแยงทางศาสนา สเปนทมสวนเกยวของอยกบเชอชาต หรอในอตาลทมความแตกตางทางภมภาคเหนอ-ใต กลาวในอกแงหนงกคอความรนแรง ทเกดขนนนลวนแตกตางกนไปตามวฒนธรรมแฟนบอลของแตละสงคม

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 157

กฬามกจะถกกลาวถงในฐานะทเปนกจกรรมสงเสรมสขภาพ แตอกมตหนงของกฬาทมกจะถกละเลยไมกลาวถงหรอเลอกกลาวถงเฉพาะ ในบางบรบทมาโดยตลอดคอการบรโภคแอลกอฮอล Dunning and Waddington(2003: 351-368) เสนอวาแตเดมนนกฬามแอลกอฮอลมาเกยวของอยเสมอ แตการปรบรปมาเปนกฬาสมยใหมในองกฤษนนเกดขนโดยมพนทสำคญคอโรงเรยนสาธารณะ (public school) ดวยแนวคดแบบพวรตน (puritan) ทเครงครดกบการควบคมความตองการทางโลกและมองวาจตใจทดตองมรากฐานมาจากรางกายทดดวย ดงนนแนวคดของกฬาสมยใหมทเกดขนมาจงใหความสำคญกบมตของการสงเสรมสขภาพทางกาย ทำใหมตของกฬาทเกยวของอยกบการบรโภคแอลกอฮอลไมถกยอมรบ แตถงทสดแลว มตทเกยวของกบแอลกอฮอลนกยงไมหายไปไหน วฒนธรรมการบรโภคแอลกอฮอลยงปรากฏอยในกจกรรมตางๆ ทงของผชมและนกกฬาอยเสมอ6 เพยงแคมนถกเบยดขบออกไปและไมถกกลาวถงเทานน ทำใหการบรโภคแอลกอฮอลทเปนอกสวนหนงของกฬานนถกละเลยทจะทำความเขาใจ มาโดยตลอด

ในยโรปทเปนตนกำเนดของกฬาสมยใหม อยางนอยทสดนบตงแตครสตศตวรรษท 16 โรงเหลา (tavern) ซงเปนสถานทพบปะทสำคญของผคนนน นอกจากเปนทดมกนแลวยงเปนพนทสำคญของกจกรรมอยางกฬา เจาของโรงเหลามอกบทบาทหนงเปนผจดแขงขนกฬาตางๆ วฒนธรรม การชมกฬาจงเกยวพนอยกบการบรโภคแอลกอฮอลมาโดยตลอด จนปจจบน ทการแขงขนกฬารายการตางๆ นนจะมปรมาณการบรโภคแอลกอฮอล ทสงมาก แทบจะเรยกไดวากลมผชมกฬาเปนกลมลกคาเดยวกนกบอตสาหกรรมแอลกอฮอล ดงทจะเหนไดวาอตสาหกรรมแอลกอฮอลจำนวนมากลวน แตมบทบาทเปนผสนบสนนทางการเงนรายใหญในการแขงขนกฬารายการ

ตางๆ มาโดยตลอด (Collins and Vamplew, 2002) ผชมกฬาสวนมาก

158 ¿Ø μ º Å ä · Â

มกจะบรโภคแอลกอฮอลโดยเฉพาะในกลมแฟนบอล งานศกษาในองกฤษ ชใหเหนวาเงอนไขสำคญประการหนงในการเขาเปนพวกเดยวกบกลม แฟนบอลนนคอการรวมดมกบแฟนบอลคนอนๆ กอนการแขงขนจะเรม ซงการดมนเสมอนเปน “บตรผาน” อกใบหนงสำหรบการเปนแฟนบอลนอกจากบตรเขาชมการแขงขนตามปกต (Back et al., 2001)

แมวาการบรโภคแอลกอฮอลมกจะถกมองวาเปนสาเหตของการ กอความรนแรงของแฟนบอล แตงานศกษาหลายชนกตงขอสงสยวา ความรนแรงนนอาจไมไดมปจจยมาจากการบรโภคแอลกอฮอลของแฟนบอลเพยงดานเดยวอยางทสอมกจะนำเสนออยางรวบรดตดตอนเสมอไป แตมนทำงานรวมกบปจจยทางสงคมในดานอนดวย (Dunning et al., 1988) ทงในลกษณะของการอางถงตรรกะทวา ผทบรโภคแอลกอฮอลทงหมดไมไดกอความรนแรงและผทกอความรนแรงจำนวนมากกไมไดบรโภคแอลกอฮอล (Dunning and Waddington, 2003: 362) หรอกรณศกษาแฟนบอลหลายกลมทมการบรโภคแอลกอฮอลจำนวนมากแตไมกอความรนแรง กรณทถก อางถงมาก เชน กลม Tartan army แฟนบอลทมชาตสกอตแลนดทบรโภคแอลกอฮอลในปรมาณมากแตมการแสดงออกทเปนมตร ไมกอความรนแรง เพราะพวกเขาพยายามทจะจำแนกตวเองใหตางออกไปจากกลมแฟนบอลองกฤษทขนชอในดานการกอความรนแรง หรอกลม Roligans แฟนบอลทมชาตเดนมารกทบรโภคแอลกอฮอลเปนจำนวนมาก แตมการแสดงออกทเปนมตรและไมกอความรนแรงจนไดรบรางวล UNESCO Fair Play Trophy ในป 1984 และถกยกยองจากสอในประเทศวาเปน “the World’s Best Supporters” (Carnibella et al., 1996; Finn and Giulianotti, 1998: 189-202; Peitersen, 2009: 374-385) หรอกรณในทางกลบกนอยางเชนกลมแฟนบอลในอนโดนเซย ประเทศทมอตราการบรโภคแอลกอฮอลทตำ (เพราะประชากร

สวนใหญนบถอศาสนาอสลาม) แตกลบมความรนแรงเกดขนบอยครง

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 159

จากทงหมดทกลาวมา งานเขยนนมองวาความรนแรงทเกยวของกบฟตบอลอาจไมไดเกดจากการบรโภคแอลกอฮอลของแฟนบอลเพยงปจจยเดยว แตความรนแรงทเกดขนนนเกยวของอยกบลกษณะของวฒนธรรมแฟนบอลในแตละสงคมดวย ดงนนแลวเพอทจะทำความเขาใจความสมพนธระหวางการบรโภคแอลกอฮอลของแฟนบอลกบการเกดความรนแรงในฟตบอลไทย ผเขยนจงเสนอใหทำความเขาใจปรากฏการณดงกลาวดวยการเรมจากการทำความเขาใจลกษณะตางๆ ทเกยวของกนอย คอวฒนธรรมแฟนบอลไทย การบรโภคแอลกอฮอลของแฟนบอลไทย และความรนแรงในฟตบอลไทย

3. ÇѲ¹¸ÃÃÁΌºÍÅä·Â: ¡Ô¨¡ÃÃÁ·Ò§Êѧ¤Á áÅЪØÁª¹ã¹ÃٻẺãËÁ‹

อนทจรงแลวกอนหนานกระแสความนยมในฟตบอลไทยกเคยเกดขนมาหลายครง แตถงทสดแลวกระแสเหลานนกเกดขนมาเพยงชวครงชวคราวแลวกเลอนหายไป ความนาสนใจของกระแสความนยมของฟตบอลไทยในปจจบนคอการสามารถทจะธำรงรกษาความนยมเอาไวไดอยางตอเนองยาวนานและยงไมมททาวาจะลดลง ลกษณะดงกลาวจงดจะเปนปรากฏการณใหมในสงคมไทยซงควรทจะทำความเขาใจในหลายๆ ดาน ทงทวาแฟนบอลเหลานเปนใคร พวกเขาทำอะไรกนบาง หรอในภาพรวมแลววฒนธรรมแฟนบอลไทยนนเปนอยางไร

ปจจบนเกอบทกจงหวดในประเทศไทยมสโมสรฟตบอลอยางนอย 1 แหง (ยกเวนจงหวดแมฮองสอนและบงกาฬ) ดวยจำนวนประชากรทมากและการกระจายตวในหลายพนททำใหยงไมมการศกษาเกยวกบลกษณะทางประชากรโดยรวมของแฟนบอลไทยอยางเฉพาะเจาะจงมากอน อยางไรกดมงานศกษาบางชนทแมจะมงศกษาประเดนเฉพาะแตกไดมการรวบรวมขอมลทวไปของแฟนบอลไทยในหลายพนทเอาไวอยบาง เพอทจะทำความเขาใจ

160 ¿Ø μ º Å ä · Â

ลกษณะทางประชากรของแฟนบอลไทย ผเขยนจงรวบรวมขอมลพนฐานจากงานศกษา 4 ชน ไดแก วทยานพนธเรอง “การใชสอเพอสรางและธำรงรกษาอตลกษณของแฟนสโมสรฟตบอลจงหวดชลบร” (กลวชญ สำแดงเดช, 2551), การคนควาอสระเรอง “พฤตกรรมและปจจยทมผลตอผเขาชมการแขงขนฟตบอลไทยแลนด พรเมยรลก” (บงกช พมแกว, 2552), ปรญญานพนธเรอง “ปจจยทมอทธพลตอความรกและความภกดตอสโมสรฟตบอลไทยพรเมยรลก” (กอบกาญจน พทธาศร, 2553) และวทยานพนธเรอง “ปจจยทมอทธพลตอการซอผลตภณฑสโมสรฟตบอลบรรมย ยไนเตด ของผบรโภค ในจงหวดบรรมย” (กตตคณ บญเกต, 2556) เพอพจารณาลกษณะทวไปของแฟนบอลไทยเกยวกบเพศ อาย การศกษา อาชพ และรายได

เมอพจารณาขอมลจากงานศกษาทง 4 ชนประกอบกนแลวพบวาแฟนบอลสวนใหญประมาณ 80% เปนเพศชาย อายสวนมากอยในชวงประมาณ 20-40 ป หรอในชวงวยทำงาน สวนมากประมาณ 40% จบการศกษาหรอกำลงศกษาอยในระดบปรญญาตร อาชพของแฟนบอลไทยสวนใหญเปนกลมอาชพพนกงานบรษท นกเรยน-นกศกษา และขาราชการ ซงกลมอาชพเหลานมลกษณะรวมกนคอมเวลาทำงานชดเจน ซงในทางกลบกนกหมายถงการมเวลาวางทชดเจนดวย สอดคลองกบชวงเวลาของการแขงขนทสวนมากอยในวนเสารหรออาทตย สวนรายไดพบวา มากกวา 50% มรายไดมากกวา 10,000 บาทตอเดอน ซงเมอพจารณาประกอบกบกลมอาชพสวนใหญทมรายไดประจำเดอนอยางสมำเสมอแลว กลาวไดวาแฟนบอลไทยสวนใหญเปนกลมทมความมนคงทางรายไดอยพอสมควร

นอกจากนแลวทตงของสนามแขงขนยงสงผลตอกลมประชากร แฟนบอลอยดวย เนองจากสนามฟตบอลไทยสวนมากมกจะตงอยบรเวณเขตเทศบาลหรอในอำเภอเมอง จากเงอนไขเรองระยะทางดงกลาวทำใหแฟนบอลไทยสวนมากมกจะมภมลำเนาอยในเขตเมองของแตละจงหวด

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 161

“ตนทน” หรอคาใชจายในการเปนแฟนบอลไทยนนนบไดวาอยในระดบทไมนอย ในชวงฤดกาลแขงขน 2556 บตรเขาชมฟตบอลสโมสรไทยมราคาอยในชวงประมาณ 50-150 บาท โดยเฉลยแลวการชมฟตบอลแตละครง นบรวมทงคาบตร คาเดนทาง คาอาหารและเครองดมตางๆ จะคดเปน คาใชจายประมาณ 400-500 บาทตอคน (ยงหากเปนนดเยอนทตอง เดนทางไกลกจะมคาใชจายมากขนไปอก) แฟนบอลไทยนยมใสเสอแขงและใชผาพนคอของสโมสรในการแสดงออกวาเปนแฟนบอลสโมสรใด ในแตละปจะมเสอแขงรนใหมออกวางจำหนาย 2-3 แบบ ซงแฟนบอลมกจะมเสอแขงของแตละปอยางนอย 1 ตว โดยเสอแขงราคาประมาณตวละ 500-1,000 บาท และผาพนคอราคาประมาณผนละ 150-350 บาท

ลกษณะดงกลาวเปนไปในทางเดยวกบท Simon Lee (1998: 32-49) เสนอวา ปจจบนมมมองทวาฟตบอลเปนกฬาของชนชนแรงงานนนกำลงถกทาทายจากการกลายเปนธรกจของฟตบอล คาใชจายในการเปนแฟนบอลเพมสงและฟตบอลกไดรบความสนใจจากชนชนกลางมากขนจนกำลงซอหลกอยทชนชนกลางเปนหลก อยางไรกดในภาวะทขอถกเถยงเกยวกบการจำแนกคนออกเปนชนชนดจะยงไมสามารถหาขอสรปไดโดยงาย ผเขยน ไมไดจะเสนอวาแฟนบอลไทยคอชนชนกลางไปเสยทงหมด แตจะเสนอวาวถการบรโภคของแฟนบอลไทยนนเปนวถการบรโภคแบบชนชนกลาง

ปรากฏการณนาสนใจในกระแสความนยมฟตบอลไทยปจจบน คอการเกดขนมาของกลมแฟนบอล/แฟนคลบสโมสรฟตบอลไทยทเปนการรวมตวกนเองโดยแฟนบอล การรวมตวเปนกลมแฟนคลบในกอนหนาน กมกจะเปนแฟนบอลสโมสรตางประเทศ หรอในกรณของสโมสรไทยกมกจะเปนการดำเนนงานโดยสโมสรเองซงแฟนบอลไมไดมสวนรวมมากนก ตางกบปจจบนทกจกรรมตางๆ ของแฟนบอลไทยนนเปนการดำเนนงานโดยแฟนบอลกนเอง7

162 ¿Ø μ º Å ä · Â

ปจจบนนเกอบทกสโมสรลวนแตมกลมแฟนบอลทตดตามเชยรอยางเหนยวแนน และบางสโมสรกมแฟนบอลหลายกลม แฟนบอลแตละกลม จะมชอกลม สญลกษณประจำกลม เพลงเชยรทพวกเขาแตงกนเองหรอดดแปลงมาจากเพลงของแฟนบอลตางประเทศ มทนงประจำบนอฒจนทร มสถานทพบปะประจำ มชองทางการสอสารเปนของตนเอง มการจดกจกรรมรวมกนเปนประจำ มการจดหางบประมาณสำหรบจดกจกรรมของกลม มโครงสรางการบรหารงานทแบงหนาทรบผดชอบเปนสวนตางๆ และบางกลมอาจมการเลอกตงประธานกลมดวย

กลมแฟนบอลไทยทมการรวมตวกนอยางชดเจนเปนกลมแรกคอกลม “เชยรไทย” ซงกอตงมาตงแตป 2544 เพอเชยรทมชาตไทย แมวาแฟนบอลไทยกลมแรกอยางเชยรไทยจะถอกำเนดมาตงแตป 2544 แตตลอดชวงทศวรรษ 2540 กยงมกลมแฟนบอลไทยเกดขนอกไมมาก เทาทมเชนกลม “หมาเหาใบตองแหง” แฟนบอลสโมสรเชยงใหมฯ ซงกอตงประมาณป 2546 หรอกลม “บางกอก บราโว” แฟนบอลสโมสรบางกอก บราโว เอฟซทกอตงประมาณป 2547 จนกระทงในชวงทศวรรษ 2550 ทกระแสความนยมในฟตบอลไทยเตบโตอยางกาวกระโดดกไดเกดกลมแฟนบอลไทยจำนวนมากขนมา

กลมแฟนบอลไทยซงเปนรจกมากทสดกลมหนงคอ “อลตราเมองทอง” (Ultra Muangthong) แฟนสโมสรเมองทองฯ กลมอลตราเมองทองกอตงขนเมอปลายป 2551 ปจจบนอลตราเมองทองมทนงประจำอยทอฒจนทร ฝงทศใตของสนามเอสซจ สเตเดยม ซงมกจะมผเขาชมเตมความจทประมาณ 2,500 คนเสมอ จนกระทงสโมสรเปลยนชออฒจนทรฝงนใหเปน “ยามาฮา อลตราสแตนด” ตามชอกลม นอกจากกลมอลตราเมองทองแลว แฟนบอลเมองทองฯ กยงมกลมอนๆ อก เชนกลม “N-Zone” ซงกอตงในชวงครงหลงของป 2552 ขณะทสโมสรชลบร เอฟซ กมแฟนบอลหลายกลมเชนกน เชน กลม “The Sh@rk Power” ทกอตงในชวงป 2553 โดยสมาชกสวนใหญ

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 163

อาศยอยในจงหวดชลบร และกลม “ฉลามกรง” ซงเปนการรวมตวของ แฟนบอลสโมสรชลบรฯ ทอาศยอยในจงหวดอนๆ โดยเฉพาะบรเวณกรงเทพฯ และปรมณฑล

ไมใชเฉพาะสโมสรชอดงอยางเมองทองฯ หรอชลบรฯ เทานน ทมกลมแฟนบอลเปนกลมกอนชดเจน แตเกอบทกสโมสรลวนแตมการกอตงกลมแฟนบอลขนมาเชนกน ทงในระดบดวชน 1 หรอดวชน 2 เชน กลม “ชางขาวพาวเวอร” แฟนสโมสรตราด เอฟซ หรอกลม “Green Gang” แฟนสโมสรลำปาง เอฟซ

ในชวง 1-2 ปมานแฟนบอลไทยหลายกลมเรมมการเปลยนแปลง ไปเปนลกษณะเดยวกบแฟนบอลในตางประเทศมากขน โดยเรมปรากฏกลมแฟนบอลทเรยกตวเองวา “อลตรส” (ultras) ขนหลายกลม เชน กลม CURVA SUD PYRO แฟนสโมสรเมองทองฯ, Ultras Blood101 แฟนสโมสร รอยเอด ยไนเตด, Ultras Kolek Mania แฟนสโมสรนรา ยไนเตด, รวมถงกลม Ultras Thailand ทเปนการรวมตวของอลตรสจากสโมสรตางๆ เพอเชยรทมชาตไทยในลกษณะเดยวกบกลมเชยรไทยของแฟนบอลยคกอนหนา อลตรสเปนชอเรยกกลมแฟนบอลทเปนลกษณะเดนของประเทศแถบยโรปใตโดยเฉพาะอตาล อลตรสมกจะประดบอฒจนทรดวยปายและธงทแสดง อตลกษณของกลม มผนำรองเพลงเชยรดวยเครองขยายเสยงขนาดเลก และนยมจดพลไฟ (flare) หรอพลควน (smoke) ตามสประจำสโมสร (Giulianotti, 1999: 54-56) แมภาพลกษณของอลตรสในตางประเทศมกจะถกนำเสนอผานสอในแงลบวาเปนแฟนบอลทกอความรนแรง แตสำหรบกลมแฟนบอลไทยทเรยกตวเองวาอลตรสนนยงไมพบวามลกษณะดงกลาวมากนก

กลมแฟนบอลตางๆ เปนเสมอนสายสมพนธอกอนหนงทยดโยง

แฟนบอลเขาดวยกน นอกจากการอธบายวาตนเองเปนแฟนบอลไทยหรอแฟนบอลสโมสรใดแลว อตลกษณในอกระดบของแฟนบอลมกจะผกอยกบ

164 ¿Ø μ º Å ä · Â

การเปนสมาชกของกลมแฟนกลมใดดวย การรวมตวกนไดเปนกลมแฟนบอลชวยสรางพนททแฟนบอลไดทำกจกรรมรวมกนเปนจำนวนมาก นอกจากการไปชมการแขงขนทสนาม ทงในวนทมการแขงขนและไมม ซงกจกรรมจำนวนมากทพวกเขาทำรวมกนกจะยงสรางสายสมพนธภายในกลม ใหเหนยวแนนขน

โดยทวไปแลวฟตบอลสโมสรไทยเรมแขงขนประมาณ 18.00 น. แตแฟนบอลจะไปทสนามกอนหนานนประมาณ 1-2 ชวโมง เพอเตรยมอปกรณเชยรและสงสรรคดมกนในทประจำของแตละกลม พวกเขาจะใชเวลารวมกนหลงจากจบการแขงขนไปอกระยะหนง ยงหากเปนการแขงขนนดเยอน ทตองเดนทางไกลขามจงหวด แฟนบอลกจะยงไดใชเวลารวมกนเปน จำนวนมาก สวนใหญแฟนบอลจะเดนทางดวยรถสวนตวหรอรถบสของสโมสร และระหวางทางกจะมการแวะทองเทยวตามสถานทสำคญตางๆ หรออาจมการพกคางคน กจกรรมทแฟนบอลทำรวมกนจงไมใชแคการ ชมการแขงขนฟตบอลเทานน แตการเปนแฟนบอลยงรวมไปถงการสงสรรคดมกนและพบปะสมาคมระหวางแฟนบอลดวย

กระทงในวนทไมมการแขงขนฟตบอล แฟนบอลกลมตางๆ ยงมการนดหมายทำกจกรรมรวมกนเสมอ ทงกจกรรมททำเปนประจำ เชน การเลนฟตบอลหรอกฬาอนรวมกน การชมการฝกซอมของนกฟตบอล การพบปะสงสรรค ไปจนถงการรวมกลมทำกจกรรมตามความสนใจของแตละกลม กจกรรมททำเปนครงคราว เชนการนดหมายผลตอปกรณเชยร ดแลรกษาและซอมแซมอปกรณเชยร ซอมรองเพลงเชยร รวมไปถงกจกรรมประจำป เชน การจดกจกรรมการกศล การเลนกฬาประจำป หรอการออกคายพกแรม

พนทสำคญอกสวนหนงทแฟนบอลไทยใชในการปฏสมพนธตอกน

คอ อนเทอรเนต แฟนบอลแตละกลมจะมพนทสอสารทางอนเทอรเนต เปนของตนเอง ทงในลกษณะของกระดานสนทนาออนไลน หรอการรวมตว

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 165

เปนกลมตามเครอขายสงคมออนไลนตางๆ อนเทอรเนตเปนชองทาง ทแฟนบอลไทยใชตดตอสอสารกนมากทสด บทบาทสำคญของอนเทอรเนตคอชวยลดขอจำกดของระยะทางและเวลา โดยเฉพาะปจจบนทอนเทอรเนตแพรหลายมากขน แฟนบอลไทยจงสามารถทจะเปนแฟนบอลไดในทกเวลา8

Henry Jenkins (1992: 280-281) ศกษาแฟนซรยโทรทศนและ ชใหเหนวาแฟนเหลานไมไดแคดซรยโทรทศน แตพวกเขามการตดตอสอสารและนดหมายทำกจกรรมรวมกนเปนประจำ กอใหเกดชมชนทางเลอกแบบหนงซงเปน “โลกเฉพาะวนหยด” (weekend-only world) ทพวกเขาใชสำหรบหลกหนออกมาจากโลกของการทำงานทจำเจ โดยเรยกการรวมตวกนไดของแฟนในลกษณะนวาเปน “ชมชนแฟน” (fan community) การเกดขนมาของแฟนบอลไทยกลมตางๆ และกจกรรมจำนวนมากทพวกเขาทำรวมกนน กเปนไปในลกษณะเดยวกน สำหรบผเขยนแลว ปรากฏการณทนาสนใจของแฟนบอลไทยปจจบนจงหมายถงการเกดขนมาของชมชนแฟนบอลไทยอยางทไมเคยมมากอน

ฟตบอลเปนกฬาทไดรบความนยมในสงคมไทยมาเปนเวลานาน ทงการเลนและการตดตามชม แตสวนมากจะนยมตดตามชมฟตบอล ตางประเทศผานการถายทอดทางโทรทศน กระทงหลายปหลงมานทความนยมในฟตบอลไทยเพมขนอยางรวดเรว ความแตกตางทสำคญระหวางการชมฟตบอลตางประเทศทางโทรทศนกบการชมการแขงขนฟตบอลไทยทสนามอยทวา การชมทางโทรทศนนนมกจะเปนกจกรรมทกระทำอยางเปนสวนตว ขณะทการชมฟตบอลไทยทสนามนนมลกษณะเปนกจกรรมรวมกลม ดงทจะเหนไดวาแฟนบอลไทยมกจะมการรวมตวกนเปนชมชนแฟนและมกจกรรมรวมกนจำนวนมาก

166 ¿Ø μ º Å ä · Â

แฟนบอลไทยมกจะนยามความสมพนธภายในกลมวาเปน “ครอบครว” กจกรรมจำนวนมากทแฟนบอลไทยทำรวมกนทงในวนทมการแขงขนและไมมการแขงขนกอใหเกดชมชนแฟน รวมไปถงการปฏสมพนธทางอนเทอรเนตทกอใหเกดชมชนแฟนออนไลน ทงหมดนแสดงใหเหนวา นอกจากการชมการแขงขนแลว มตทสำคญอกอนหนงของการเปนแฟนบอลคอความสมพนธภายในชมชนแฟน

แฟนบอลไทยซงสวนใหญเปนเพศชาย ทำงานประจำ จบการศกษาระดบปรญญาตร และอยในเขตเมองนน ทงการทำงานประจำทหนาท การงานแยกขาดออกจากชวตประจำวน การผานการศกษาในระบบมาตรฐานทบมเพาะวธคดแบบสมยใหม การอยในสงคมเมอง รวมถงการมวถบรโภคแบบชนชนกลาง ลกษณะเหลานแสดงใหเหนวาแฟนบอลไทยสวนมาก คอคนทอยในวถชวตแบบสมยใหม

Garry Crawford (2004: 62) เสนอวา สงคมสมยใหมทความสมพนธระหวางผคนในชมชนเชงจารตถกลดความสำคญลงไปนน ชมชนแฟนกฬาไดทำหนาทเปน “เผาใหม” (neo-tribe) ทแฟนกฬาเขาไปมสวนรวมและสรางความสมพนธตอกนเพอชดเชยสงทขาดหาย ในแงน การเกดขนมาของชมชนแฟนบอลไทยจงสะทอนภาวะโหยหาความสมพนธระหวางกนของผคนในสงคมไทย และความสมพนธในรปของชมชนแฟนจงทำหนาทเปนชมชนในรปแบบใหมทแฟนบอลไทยใหความสำคญมาก ดงนนแลว ผเขยนเสนอวา นอกจากการมองวาการเปนแฟนบอลคอการตดตามการชมการแขงขนฟตบอลอยางตอเนองแลว ยงควรทจะพจารณาการเปนแฟนบอลในฐานะกจกรรมทางสงคมรปแบบหนงดวย

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 167

4. áÍÅ¡ÍÎÍÅ �㹿ØμºÍÅä·Â

แอลกอฮอลกบฟตบอลไทยดจะเปนสองสงทแยกออกจากกนไดยาก อตสาหกรรมแอลกอฮอลมบทบาทสำคญในการเปนสปอนเซอรรายใหญ ใหกบสโมสรฟตบอลไทยมาตลอด ณฐกร วทตานนท (2555) สำรวจจำนวนสโมสรฟตบอลไทยทไดรบการสนบสนนจากอตสาหกรรมแอลกอฮอล ในฤดกาลแขงขน 2555 พบวาม 33 จากทงหมด 117 สโมสร หรอคดเปน 28.2% ทมผสนบสนนหลกเปนเครองดมแอลกอฮอลหรอมตราสนคา ทเชอมโยงถงเครองดมแอลกอฮอลตดอยทกลางอกเสอ ยงไมนบรวมทเปน สปอนเซอรรายยอยซงผเขยนคาดวาเมอนบรวมแลวจะมมากกวาครงของสโมสรทงหมด โดยผบรหารระดบสงของบรษทไทยพรเมยรลกฯ คนหนงระบกบผเขยนวาการหามการจำหนายแอลกอฮอลทสนามเปนเรองทเปนไปไดยาก เพราะสโมสรจำนวนมากไดรบการสนบสนนจากอตสาหกรรมแอลกอฮอล

การเปนสปอนเซอรไมเพยงแตทำใหบรษทเครองดมแอลกอฮอล ไดนำเครองหมายการคาไปตดบนเสอแขงหรอปายขางสนามฟตบอลเทานน แตในบางกรณยงรวมไปถงสทธในการผกขาดนำสนคาของบรษทตนเองเขาไปจำหนายบรเวณสนามหรอการไดรบการอำนวยความสะดวกเปนพเศษดวย เชน ทสนามของสโมสรเมองทองฯ ทอนญาตใหแฟนบอล นำเฉพาะเบยรทใสในแกวทมตราของผสนบสนนเขาไปในสนามเทานน ในอกสวนหนง ลกษณะการสปอนเซอรกยงมหลากหลายรปแบบและสงผลตอการจำหนายทสนาม เชน บางสโมสรไดรบการสนบสนนดวยตวสนคาแทนทจะเปนเงน ทำใหสโมสรเหลานตองพยายามหาทางเปลยนสนคาจากบรษทแอลกอฮอลเปนตวเงน ซงทางทงายทสดทางหนงคอการจำหนายบรเวณสนามทงการจำหนายดวยตวเองและตงเงอนไขกบผคารายยอย ใหรบเฉพาะสนคาจากสโมสร ทงหมดนชใหเหนถงความสมพนธระหวางอตสาหกรรมแอลกอฮอลกบสโมสรฟตบอลไทยและการสงผลตอการ

168 ¿Ø μ º Å ä · Â

จำหนายและบรโภคเครองดมแอลกอฮอลทสนามฟตบอลไทยอยางเลยง ไดยาก

การแขงขนกฬาไมเพยงแตสรางผลประโยชนทางธรกจใหกบสโมสร สปอนเซอร หรอนกกฬาเทานน แตยงชวยกระตนการคาในพนทใกลเคยงดวย ทสหราชอาณาจกรในวนทมการแขงขนฟตบอล รานคาบรเวณสนามจะมรายไดมากขน 500% (Bale, 2003: 110) สำหรบฟตบอลไทยเองกเชนกน ในวนทมการแขงขนจะมรานขายสนคาจำนวนมากเรยงรายอยตามพนทวางรอบสนาม ทำใหสนามฟตบอลมลกษณะเปนเสมอนตลาดนดแหงหนง ซงสวนใหญจะเปนรานขายอาหารและเครองดมโดยเฉพาะแอลกอฮอล

ภาพท 1 รานแผงลอยทสนามฟตบอลไทย

รานคาทสนามฟตบอลไทยสวนใหญจะเปนรานแผงลอยของผคารายยอย ใชอปกรณเพยงแคโตะ เกาอ ถงนำแขง หรออปกรณอนๆ ไมกชน สวนใหญแลวผคารายยอยจะเสยเงนคาตงรานใหกบฝายจดการสนาม เพยงเลกนอยเทานน จำนวนของรานคาจะแปรผนไปตามฐานผชมของแตละสนาม สนามทมผชมมากอาจมรานคามากถง 30-40 ราน สวนสนามทมฐานแฟนบอลนอยอาจมรานคาเพยงแค 3-4 ราน

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 169

สนามฟตบอลไทยสวนใหญเปนสนามกฬาประจำจงหวดหรอสนามในสถานศกษา ซงหากพจารณาตามกฎหมายอยางเครงครดแลว การจำหนายเครองดมแอลกอฮอลทสนามฟตบอลไทยสวนใหญเปนสงขดตอกฎหมาย ตามพระราชบญญตควบคมเครองดมแอลกอฮอล พ.ศ.2551 ทหามจำหนายและบรโภคเครองดมแอลกอฮอลในสถานทราชการและสถานศกษา แตในทางปฏบตจรงแลว ไมไดมการบงคบใชกฎหมายนอยางเครงครดนก กระทงทจงหวดหนงซงเคยมเจาหนาทมาตรวจและจบ-ปรบหลายครง แตเมอ ผเขยนไปเกบขอมลภาคสนามกยงพบวามการจำหนายและบรโภคอยเปนจำนวนมาก

สนามฟตบอลไทยสวนใหญมการจำหนายแอลกอฮอล มสนามเพยงไมกแหงเทานนทไมมการจำหนาย ซงมกจะเปนสนามทอยในสถานศกษาและมฐานผชมนอยมาก อยางไรกดสนามทไมมการจำหนายนกยงพบวา มแฟนบอลท “ลกลอบ” นำเครองดมแอลกอฮอลจากภายนอกเขามาดมอยหลายครง และดเหมอนวาเจาหนาทกไมไดตรวจตราอยางเขมงวดนก การตรวจตราของเจาหนาททพอจะมอยบางคอ การหามนำสงของบางชนดขนไปบนอฒจนทร โดยความเขมงวดมกจะตางกนไปตามระดบการแขงขน ระดบดวชน 2 จะไมเขมงวดนก หามเฉพาะอาวธหรอสงของทอาจกออนตราย สวนระดบดวชน 1 และไทยพรเมยรลกมกจะหามนำขวดหรอกระปอง ขนไปบนอฒจนทร แตสามารถนำเครองดมแอลกอฮอลใสแกวหรอถงพลาสตกขนไปได มแคบางสโมสรเทานนทหามนำอาหารและเครองดมขนไปบนอฒจนทร เชน สโมสรบรรมย ยไนเตด และชลบร เอฟซ อยางไรกดขอหามเหลานดจะมวตถประสงคเพอปองกนการขวางปาสงของลงในสนามมากกวา ทจะเปนการจำกดการบรโภคเครองดมแอลกอฮอลโดยตรง

กลาวโดยรวมแลว เกอบทกสนามฟตบอลไทยมการบรโภคแอลกอฮอล โดยสนามสวนมากมการจำหนายแอลกอฮอลอยรอบๆ สนาม สวนสนาม ทไมมการจำหนายนนแฟนบอลกมกจะนำมาจากภายนอก กระทงสนาม

170 ¿Ø μ º Å ä · Â

ทเจาหนาทพยายามตรวจและจบ-ปรบกยงมการลกลอบจำหนายและบรโภคเชนกน ตลอดการเกบขอมลภาคสนามนนผเขยนแทบจะไมพบวามสนามฟตบอลไทยทปลอดเครองดมแอลกอฮอลเลย9

จากทสนามฟตบอลไทยสวนมากนนมกจะมการจำหนายเครองดมแอลกอฮอล แฟนบอลสามารถเขาถงไดไมยาก ทำใหแฟนบอลไทยจำนวนมากนยมบรโภคแอลกอฮอลเมอไปทสนามฟตบอล เครองดมแอลกอฮอล ทแฟนบอลไทยนยมบรโภคมากทสดคอเบยร โดยจะพบการบรโภคสรา ไดไมมากนก เนองจากหลายคนมองวาการดมสรานนเปนเรองยงยากและทำใหเกดอาการมนเมามากเกนไป ทสนามฟตบอลไทยมกจะมจำหนายเฉพาะเบยรยหอ “ลโอ” และ “ชาง” เทานน เบยรทแฟนบอลไทยนยมบรโภคมากทสดคอลโอ โดยสวนมากอธบายวาเพราะชอบรสชาตและ ทำใหเมาชากวาอกยหอหนง “นค”10 แฟนชลบรฯ คนหนงเลาใหผเขยน ฟงวา ครงหนงทางสโมสรเคยประกาศขอรองใหแฟนบอลเลอกดมเบยรชางเพอเปนการชวยสนบสนนสนคาของสปอนเซอร ซงในชวงแรกแฟนบอล กดจะยอมทำตามคำขอรองนน แตผานไปไดเพยง 1-2 นดแฟนบอลสวนใหญ กกลบไปดมเบยรลโอเชนเดม

ราคาเบยรทสนามฟตบอลไทยอยในระดบทไมสงมากนก ในชวงกอนหนานราคาเบยรทสนามฟตบอลอยทเบยรลโอกระปองละ 35 บาท (รานคาตางๆ มกจะขายเปน “ชด” คอ 3 กระปอง 100 บาท ซงเปนลกษณะ ทแฟนบอลไทยนยมซอกนทสด) ขวดละ 50-55 บาท และเบยรชางกระปองละ 30 บาท ขวดละ 45-50 บาท จนเมอมการปรบขนภาษสราในชวงเดอนกนยายน 2556 ทำใหราคาเบยรทสนามฟตบอลไทยสงขนไปดวย หลงจากทคงราคาเดมมา 3-4 ป เบยรลโอราคากระปองละ 40 บาท ขวดละ 60-65 บาท และเบยรชางกระปองละ 35 บาท ขวดละ 55-60 บาท ซงหากเทยบกบการ “ดมนอกบาน” ในลกษณะอนๆ แลว กยงนบไดวาเบยร ทสนามฟตบอลไทยมราคาไมสงนก

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 171

ภาพท 2 บรรยากาศดมกนบรเวณสนามของแฟนบอลไทย

สนามฟตบอลไทยมกจะมพนทวางรอบๆ สนามอยมาก ซงแฟนบอลจะจบจองพนทเหลานสำหรบการสงสรรคดมกนชวงกอนและหลงการแขงขน ทงทเปนโตะ-เกาอ รวมไปถงการปเสอ-นงพน แฟนบอลแตละกลมมกจะมทนงประจำเปนของตนเอง ทงทเปนกลมใหญและแยกเปนกลมยอยเลกๆ “มาด” และเพอนในกลมซงเปนแฟนทาเรอฯ จะมทนงประจำอยทโตะหนออนตวหนงขางๆ สนามฟตบอล เปนทรกนในกลมวาเมอมาทสนามแลวจะพบกนไดทโตะหนออนน มาดและเพอนๆ จะมาจบกลมดมกนเบยรและอาหาร ทซอมาจากรานคาแผงลอยทโตะหนออนนตงแตกอนเรมแขงขนเปนเวลา 1-2 ชวโมง ระหวางพกครงเวลา และหลงจบการแขงขน กอนทจะไปดมกนกนตอทรานอาหารใกลสนาม โดยปกตแลวพวกเขามกจะดมกนทโตะหนออนนและไมนยมนำเบยรขนไปดมบนอฒจนทรมากนกแมวาสนามแหงน จะอนญาต เนองจากพวกเขาจะรองเพลงเชยรและตกลองทำใหไมสะดวก ทจะดมหรอพดคยกน รวมแลวระยะเวลาทแฟนบอลไทยใชรวมกนในแตละครงมากกวา 6 ชวโมง ขณะทการแขงขนฟตบอลกนเวลาเพยงแค 2 ชวโมงเทานน ในแงนจงกลาวไดวาตลอดการปฏสมพนธตอกนของแฟนบอลนนแทบจะมแกวเบยรอยในมอเสมอ

172 ¿Ø μ º Å ä · Â

โดยรวมแลวประมาณครงหนงของแฟนบอลทงหมดมกจะดมเมอ ไปชมการแขงขน ซงมทงทดมมากและดมนอย บางคนระบวา “เมากลบบานแทบทกครง” บางคนระบวา “นดหนอย แคพอดบอลสนก” ผเขยนสำรวจโดยการนบจำนวนเบยรทผคาขายไปไดในการแขงขนครงหนงและการสงเกต ในการเกบขอมลภาคสนามหลายครงพบวาโดยเฉลยแลวเมออยทสนามแฟนบอลไทยทดมจะดมเบยรประมาณ 3-4 กระปองตอคน ซงนบไดวาเปนปรมาณคอนขางมาก11

เนองดวยอาหารและเครองดมทสนามนนขายกนในลกษณะของแผงลอยซงตองชำระเงนทนท ประกอบกบทไมมสถานทจดเกบเมอตองขนไปชมการแขงขนบนอฒจนทร ทำใหแฟนบอลมกจะซออาหารและเครองดมครงละไมมาก โดยใชระบบ “เวยนกนซอ” เมออาหารหรอเครองดมหมดแฟนแตละคนกจะผลดกนไปซอตามควของตนเองซงเปนทรบรกนอยางหลวมๆโดยอาหารและเครองดมทซอมานนจะเปนของสวนกลางทดมกนรวมกน การรวมรบผดชอบในระบบเวยนกนซอหรอ “เบยรสวนกลาง” นจงเปนเสมอนพนธะรวมทแฟนบอลมตอกนและสรางสายสมพนธในบางลกษณะขน ในวงสงสรรค

นอกจากการแขงขนทสนามเหยาซงแฟนบอลแตละกลมมกจะม ทสงสรรคประจำเปนของตนเองแลว การแขงขนในอกลกษณะหนงคอ นดเยอน ทตองเดนทางไปทสนามของคแขงขนซงมกจะอยในจงหวดอน ตลอดการเดนทางรวมกนของแฟนบอลกมกจะมแอลกอฮอลรวมอยดวยเสมอ ทงลกษณะของรถบสเกบคาบรการทสโมสรจดหามาใหหรอการเชา/ขบรถสวนตวไปกนเองของแฟนบอล ภาพของการเดนทางไปชมการแขงขน นดเยอนดจะใกลเคยงกบ “ฉงฉบทวร” ทมการทองเทยวและดมกนครนเครงตลอดการเดนทาง

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 173

ไมเพยงแตวนทมการแขงขนเทานน กจกรรมทแฟนบอลไทยทำรวมกนในวนอนๆ ทไมมการแขงขนกมแอลกอฮอลเปนสวนประกอบอยเสมอ ไมวาจะเปนการเลนฟตบอลรวมกน การไปชมการฝกซอมของนกฟตบอล หรอกจกรรมอนๆ กมกจะมการดมรวมอยดวยเสมอ แฟนบอลจำนวนมากมกจะมการนดหมายดมกนกนบอยๆ ในวนทไมมการแขงขน ผเขยนเคยถามผทมบทบาทสำคญในแฟนบอลกลมหนงทรวมตวกนไดเหนยวแนนวาอะไรททำใหพวกเขาสนทกนไดมากทสด ยงไมทนจบคำถามดเขาตอบสวนกลบมาทนทวา “กนเหลาครบ”

จากทงหมดทกลาวมานนแสดงใหเหนถงบทบาทตางๆ ของแอลกอฮอลในฟตบอลไทย ทงทอตสาหกรรมแอลกอฮอลเปนผสนบสนนรายใหญใหแกสโมสรฟตบอลไทย และในอกดานหนงคอบทบาทของแอลกอฮอลทมตอวฒนธรรมแฟนบอลไทย ซงสามารถพจารณาไดในสองมต

มตแรกคอ พจารณาการเปนแฟนบอลในฐานะทเปนกจกรรมพกผอนหยอนใจ (leisure) ในเวลาวางอยางหนง ดงทแฟนบอลหลายคนมองวา การบรโภคแอลกอฮอลเปนองคประกอบหนงในการผอนคลายเมอไปทสนามฟตบอล ซงเปนไปในลกษณะเดยวกบท Joseh R. Gusfield (1987: 73-90) ศกษาความหมายของการบรโภคแอลกอฮอลของชาวอเมรกน และเสนอวาขณะทกาแฟเปนเครองดมทเปนสญลกษณของการเรมเขาสเวลางาน แอลกอฮอลกเปนสญลกษณของการเปลยนจากเวลางานไปสเวลาวาง ซงลกษณะดงกลาวแสดงใหเหนถงวถชวตของมนษยในสงคมอตสาหกรรมทมการ แบงเวลาวางกบเวลางานออกจากกนอยางชดเจน จงสามารถดมแอลกอฮอลไดเฉพาะในเวลาวางเทานน ขณะทวถชวตในยคกอนอตสาหกรรมนน ไมมการแบงเวลาวางกบเวลางานอยางชดเจน การดมแอลกอฮอลจงเกดขนไดในทกเวลา

174 ¿Ø μ º Å ä · Â

มตทสองคอ การพจารณาการเปนแฟนบอลในฐานะทเปนกจกรรมทางสงคม ในแงน การดมรวมกนของแฟนบอลมสวนชวยในการสรางและรกษาความเปนพวกเดยวกนในชมชนแฟน ดงทจะเหนไดวาในทกๆ กจกรรม ทแฟนบอลไทยทำรวมกนนนมกจะมการดมอยเสมอ ลกษณะของสงคมไทยทการดมคอสญลกษณของความเปนชายและการคบคาสมาคมของเพศชายมกจะมการดมเปนสอกลาง (นวพรรณ, 2553: 21-24, 108-109) นน สอดรบกนเปนอยางดกบวฒนธรรมแฟนกฬาทมความเปนชายอยมาก (King, 1997: 329-346; Spaaij, 2008: 369-392) การรวมกลมกน เปนชมชนแฟนหรอทนบไดวาเปนการ “สมาคม” อยางหนงนนจงมแอลกอฮอลเปนสอกลางอยเสมอ ลกษณะดงกลาวไมไดมเฉพาะในวฒนธรรมแฟนบอลไทยเทานน แตพบไดในวฒนธรรมแฟนบอลของหลายๆ สงคม หรออาจรวมถงกฬาอกหลายชนดดวย เชนแฟนบอลในองกฤษทเงอนไขหนงของการมสวนรวมในชมชนแฟนคอการรวมดมกนกอนเรมการแขงขน ซงเปนเสมอน “บตรผาน” อกใบหนงนอกจากบตรผานสำหรบเขาชม การแขงขนทสนาม (Back et al., 2001: 99)

แมกฬามกจะถกกลาวถงในแงของกจกรรมสงเสรมสขภาพและแอลกอฮอลมกจะถกกลาวถงในแงของสงบนทอนสขภาพ แตถงทสดแลวทงกฬาและแอลกอฮอลกดจะแยกออกจากกนไดยาก ยงเมอการบรโภคแอลกอฮอลนนสอดรบเปนอยางดกบลกษณะการสมาคมและการเปน แฟนบอลกเปนกจกรรมทางสงคมอยางหนง ในดานหนงนน ยงเราพบวาแฟนบอลไทยรวมกลมกนดมกนสงสรรคมากเพยงใด มนกยงสะทอนถงการเตบโตของวฒนธรรมแฟนบอลไทยดวยเชนกน

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 175

5. ¤ÇÒÁÃعáç㹿ØμºÍÅä·Â

Carnibella et al. (1996: 81) ศกษาเปรยบเทยบความรนแรงทเกยวของกบการแขงขนฟตบอลในยโรปหลายประเทศและเสนอวา ทกประเทศทมการแขงขนฟตบอลลวนแตปรากฏเหตการณความรนแรงทเกยวของกบฟตบอลและเปนเรองยากทจะขจดใหหมดไปโดยสนเชง แตในอกแงหนงนน ความรนแรงในแตละสงคมกแตกตางกนออกไป ทงในดานของปรมาณ ลกษณะ รวมไปถงสาเหตของความรนแรง เพอทจะทำความเขาใจสถานการณความรนแรงในฟตบอลไทย ในสวนนจะพจารณาปรมาณ ลกษณะ และบรบทของสถานการณทเกดความรนแรงในฟตบอลไทย

5.1 บอลไทยไปมวยโลก?: มายาคตและความตนตระหนกทางศลธรรมตอความรนแรงในฟตบอลไทย

ภาพลกษณของฟตบอลไทยทมกจะถกรบรในสงคมไทยคอภาพของความรนแรง ทงทถกนำเสนอผานสอมวลชน เชน การพาดหวขาววา “โรครายทแกไมหาย!!! แฟนบอล ‘บางกอก-ศรราชา’ ตกนบนอฒจนทร” (ไทยรฐออนไลน, 2555) ทเปรยบเทยบความรนแรงในฟตบอลไทยกบภาวะความเจบปวยเรอรง หรอ “บอลไทยฉาวแฟนบอลคลงไลอดกนเละ” (เดลนวสออนไลน, 2556) ทบรรยายถงภาวะคลมคลงหรอการไมสามารถควบคมตนเองไดของแฟนบอล ลกษณะการนำเสนอขาวเหลานขบเนนสภาพ ความเปนปญหาของความรนแรงในฟตบอลไทยใหยงชดเจน หรอบคคลทวไปทมกจะกลาวถงฟตบอลไทยดวยวลตดปากวา “บอลไทยไปมวยโลก” กระทงวลดงกลาวถกใชในการนำเสนอผานสอมวลชนหลายครง12 ความเชอดงกลาวเปนมายาคตทอยคกบฟตบอลไทยมาตลอดโดยยงไมเคยมการพจารณาอยางเปนระบบ ดงนนแลว ในสวนนจะเปนการพจารณาปรมาณของความรนแรงทเกดขนจรงในฟตบอลไทยโดยใชขอมลจากการตดสนโทษของฝายควบคมการแขงขน13

176 ¿Ø μ º Å ä · Â

ขอมลตอไปน ผ เขยนเรยบเรยงจากรายงานการประชม ผควบคมการแขงขนประจำสปดาหในชวงฤดกาลแขงขน 2556 ของบรษทไทยพรเมยรลกฯ ซงเปนองคกรกลางควบคมการจดการแขงขนระดบ ไทยพรเมยรลกและดวชน 114

การกระทำผด จำนวน % 1. ตะโกนดาอยางเปดเผยชดเจน 15 16.5 2. ขวางปาสงของลงสนามหรอขวางใสผอน 47 51.6 3. รบกวนการแขงขน เชน จดพล/เปานกหวด 9 9.9 4. แสดงปายยวยหรอไมเหมาะสม 1 1.1 5. ทำลายทรพยสน 5 5.5 6. เขาไปในพนทแขงขนโดยไมไดรบอนญาต 2 2.2 7. ปดลอม รมลอม หรอคกคามผอน 5 5.5 8. ทะเลาะววาท 4 4.4 9. ทำรายเจาหนาทหรอนกกฬา 3 3.3

รวม 91 100

การกระทำผดขอบงคบฯ ของแฟนบอล ไทยพรเมยรลกและดวชน 1 ฤดกาล 255615

ฟตบอลไทยพรเมยรลกและดวชน 1 ฤดกาล 2556 มการแขงขนรวมทงหมด 578 นด แบงเปนระดบไทยพรเมยรลก 272 นดและดวชน 1 306 นด มการลงโทษการกระทำผดขอบงคบฯ ของแฟนบอลทงหมด 9 ลกษณะ รวม 91 กรณ

การทำผดขอบงคบฯ ของแฟนบอลในแตละลกษณะนนสงผลในระดบทตางๆ กนไป ดงนนแลวผเขยนจงแบงความรนแรงทเกดขนเปน 2 ระดบ คอ 1. ความรนแรงเลกนอย หมายถง พฤตกรรมทไมกอใหเกดความเสยหายแกรางกายหรอทรพยสนโดยตรง ไดแก การตะโกนดา, ขวางปาสงของลงสนามหรอขวางใสผอน, รบกวนการแขงขน, แสดงปายยวย และเขาไปในพนทแขงขนโดยไมไดรบอนญาต (ขอ 1-4 และ 6) 2. ความ

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 177

รนแรงมาก หมายถง พฤตกรรมทอาจกอใหเกดความเสยหายแกรางกายหรอทรพยสน ไดแก ทำลายทรพยสน, ปดลอมคกคาม, ทะเลาะววาท และทำรายเจาหนาทหรอนกกฬา (ขอ 5 และ 7-9)

การกระทำผดขอบงคบฯ ของแฟนบอลไทยโดยมากเปนความรนแรงเลกนอยทไมกอใหเกดความเสยหายแกรางกายหรอทรพยสน มากกวาครงเปนการขวางปาสงของลงไปในสนามหรอขวางปาใสผอน เกดขนทงหมด 47 กรณ (51.6%) การขวางปาสวนมากเปนการขวางปาสงของลงไปในสนามระหวางการแขงขนซงไมทำใหมผไดรบบาดเจบ การกระทำผดขอบงคบฯ ทเกดมากรองลงมาเปนการตะโกนดา เกดทงหมด 15 กรณ (16.5%) การตะโกนดาจะมกจะเปนการประสานเสยงพรอมกนของแฟนบอล เชน “ขโกง ขโกง” หรอถอยคำหยาบคายอนซำๆ ในชวงเวลาหนง การทำผดกฎขอบงคบอกรปแบบหนงทเรมพบไดมากขนคอการรบกวนการแขงขน เกดขนทงหมด 9 กรณ (9.9%) โดยสวนมากเปนการจดพลระหวางการแขงขน นอกจาก พลดอกไมไฟทยงขนไปแตกกระจายบนทองฟาซงแฟนบอลมกจะจดฉลองเมอไดประตแลว ในชวง 1-2 ปหลงมานพบวาเรมมการจดพลในลกษณะของพลไฟและพลควนในสนามมากขน ซงเปนวฒนธรรมการเชยรรปแบบหนงทพบไดในแฟนบอลหลายประเทศ โดยผจดการแขงขนอนญาตใหจดไดเฉพาะชวงกอนหรอหลงการแขงขน การจดระหวางการแขงขนจงเปนการทำผดกฎขอบงคบ นอกจากนยงมการเขาไปในพนทแขงขนโดยไมไดรบอนญาต2 กรณ (2.2%) และแสดงปายยวยหรอไมเหมาะสม 1 กรณ (1.1%)

สวนความรนแรงมากทอาจกอความเสยหายแกชวตหรอทรพยสนนนพบไมบอยครงนก ลกษณะทเกดขนบอยคอการปดลอม เกดขนทงหมด 5 กรณ (5.5%) การปดลอมจะเกดขนหลงจบการแขงขนและมกมผเสยหายคอผตดสน โดยแฟนบอลสวนหนงจะไปรมลอมอยบรเวณทางออกจากสนาม เพอเรยกรองใหผตดสนชแจงหรอกลาวคำขอโทษตอการตดสนทพวกเขามองวามขอบกพรอง การปดลอมบางครงอาจกนเวลานานกวาชวโมง

178 ¿Ø μ º Å ä · Â

แตสวนใหญจะไมกอความเสยหายโดยตรงมากนก ลกษณะของความรนแรง ทกอความเสยหายโดยตรงคอการทะเลาะววาท เกดขนทงหมด 4 กรณ (4.4%) ลกษณะของการทะเลาะววาทมกจะเปนการขวางปาสงของเขาใสกนจากแฟนบอลสองฝาย สวนการเขาปะทะทงชกตอยหรอใชอาวธนนเกดขนไมมากนก โดยอาวธสวนใหญทแฟนบอลใชมกจะเปนอปกรณเชยรหรอวสดทอยในสนาม เชน ธง กอนหน หรอเศษไม การทะเลาะววาทระหวางแฟนบอลไทยยงไมทำใหมผไดรบบาดเจบถงขนรนแรงมากนก สวนใหญเปนอาการฟกชำหรอศรษะแตก โดยยงไมพบผทไดรบบาดเจบสาหสหรอเสยชวตในฟตบอลไทยมากอน สวนการทำลายทรพยสนเกดขนทงหมด 5 กรณ (5.5%) โดยมกจะเปนการทำใหสนามหรอยานพาหนะของเจาหนาท/แฟนบอลเสยหาย นอกจากนยงมกรณการทำรายเจาหนาทหรอนกกฬาเกดขน 3 กรณ (3.3%) ซงเหตทเกดขนทงหมดนนกยงไมทำใหเกดความเสยหายแกชวตหรอทรพยสนมากนก

แมวาการทำผดขอบงคบของแฟนบอลจะเกดขนทงหมด 91 กรณ แตหากพจารณาถงความรนแรงของเหตการณแลว การกระทำผดขอบงคบฯ ทเปนความรนแรงเลกนอยซงไมกอใหเกดความเสยหาย แกรางกายหรอทรพยสนโดยตรงมทงหมด 74 กรณ ซงเมอนบเฉพาะ เหตการณแลวจะพบวาตลอดทงฤดกาลทมแขงขน 578 นดนนมเหต ความรนแรงเลกนอยเกดขน 63 นด16 คดเปน 10.9% ของการแขงขน ทงหมด สวนความรนแรงมากซงกอใหเกดความเสยหายแกรางกายหรอทรพยสนนน เกดรวมกนทงหมด 17 กรณ โดยในบางเหตการณกมโทษหลายกรณ (เชน การทะเลาะววาททลงโทษทงสองฝาย) ซงเมอนบเฉพาะเหตการณแลวจะพบวาตลอดทงฤดกาลทมแขงขน 578 นดนนมเหต ความรนแรงมากเกดขนทงหมด 12 นด คดเปน 2.1% ของการแขงขนทงหมด

เทานน

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 179

หากเปรยบเทยบอตราสวนดงกลาวกบกรณของตางประเทศ Frosdick and Newton (2006: 403-422) รวบรวมสถตการจบกมผตองหาในกรณความรนแรงทเกยวของกบฟตบอลโดย National Criminal Intelligence Service (NCIS)17 ในชวงฤดกาลแขงขน 1999/2000-2002/2003 ขององกฤษและเวลสมอตราการเกดเหตรนแรงอยท 1 ครงตอการแขงขน 20 นด ซงเมอเทยบกบความรนแรงทเกดขนในการแขงขนฟตบอลไทยป 2556 ทเกดขน 2.1% หรอประมาณ 1 ตอ 50 แลว พบวาอตราสวนตางกนมากกวาเทาตว รวมถงทการกระทำผดขอบงคบของฟตบอลไทยนนดจะมความรนแรงนอยกวาทองกฤษและเวลส ซงวดจากปรมาณการจบกมโดยเจาหนาทตำรวจดวย Frosdick and Newton สรปวาปรากฏการณแฟนบอลอนธพาลทองกฤษและเวลสเกดขนไมมากนกในชวงทเขาศกษา ในแงนความรนแรงในฟตบอลไทยทพบนอยกวานนจงนาจะเรยกไดวามอยนอยมาก

ในสวนของผลกระทบจากความรนแรงนนกเปนไปในทางเดยวกน โดยเหตการณรนแรงในฟตบอลไทยแตละครงจะมทรพยสนทเสยหายและ ผไดรบบาดเจบจำนวนไมมาก โดยยงไมมการบาดเจบทรนแรงถงขนสาหสหรอเสยชวตเลย ตางกบในหลายๆ ประเทศทกอใหเกดความเสยหายมากและอาจมผเสยชวต18

ภาพลกษณทวาฟตบอลไทยเตมไปดวยความรนแรงนนเปนมายาคตประการหนงในสงคมไทยมาโดยตลอด ซงแสดงออกอยางชดเจนผานวลทไดรบความนยมอยาง “บอลไทยไปมวยโลก” แตเมอพจารณาปรมาณและผลกระทบของความรนแรงแลวกลบพบวาไมไดเกดขนบอยครงหรอมความรนแรงของเหตการณมากนก ผเขยนเสนอวาการรบรดงกลาวเปนผลมาจากภาวะตนตระหนกทางศลธรรมทสงคมไทยมตอปรากฏการณใหมอนเปนผลมาจากการเตบโตอยางรวดเรวของฟตบอลไทย

Stanley Cohen (2011[1972]) เสนอวาภาพลกษณทางดานลบของ “ความเบยงเบน” (deviance) มกจะถกรบรอยางเกนจรงในชวงแรก

180 ¿Ø μ º Å ä · Â

ทปรากฏการณเหลานปรากฏขนมา และความหวาดกลวตอปรากฏการณแฟนบอลอนธพาลสวนหนงกเปนผลมาจากการประกอบสรางความ เบยงเบนนน โดยมสอมวลชนเปนสวนสำคญในการนำเสนอภาพดานลบ ทขบเนนอารมณความรสกจนดรนแรงเกนจรงไปมาก Cohen เรยกลกษณะดงกลาววาเปน “ความตนตระหนกทางศลธรรม” (moral panic) ทเกดขนกบปรากฏการณใหมในสงคม

ลกษณะดงกลาวแสดงใหเหนผานกรณการรอฟนคดโศกนาฏกรรมทฮลสโบโร19 ซงรายงานการสอบสวนเหตการณนหรอทเรยกวา Taylor report ซงเปดเผยในป ค.ศ.1989-1990 ระบวาเหตสวนหนงมาจากพฤตกรรมกาวราวของแฟนบอล ความมนเมาจากการดมแอลกอฮอล และลกลอบ เขาชมการแขงขนโดยไมมตว จนทำใหเกดเหตการณรนแรงขน ทำใหแฟนบอล (ซงเปนผเสยหายจากเหตการณนนดวย) ถกมองวาเปนฝายกระทำผด มาตลอด อยางไรกดในป ค.ศ.2012 ไดมการรอฟนพจารณากรณดงกลาวอกครงหนงและไดประกาศวารายงานของ Taylor report ทชวาแฟนบอล มสวนใหเกดเหตการณนนเปนผลมาจากการสบสวนทผดพลาดและจงใจบดเบอนโยนความผดไปทแฟนบอล (ปดเทพ, 2555; พลพงศ, 2555) กรณนแสดงใหเหนถงผลจากความหวาดระแวงทมตอแฟนบอลจนเกนจรงในชวงเกดเหต

การรบรทสงคมมตอความรนแรงในฟตบอลไทยกเชนกน เมอพจารณาจากสถตการเกดความรนแรงมากททำใหมผไดรบบาดเจบหรอทรพยสนเสยหายในฤดกาล 2556 ซงเกดขน 12 นดจากการแขงขนทงหมด 578 นด หรอคดเปนเพยงแค 2.1% แลว พบวาความรนแรงยงเกดขน ไมมากนก โดยเฉพาะเมอพจารณาจากความเสยหายทมไมมากและยงไมมรายงานผบาดเจบสาหสหรอเสยชวตมากอน ตางกบในหลายประเทศทเกดขนบอยครงและรนแรงกวามาก ผเขยนเสนอวาการรบรดงกลาวเปนผลมาจากการเตบโตอยางรวดเรวของฟตบอลไทย ภายในระยะเวลา 5-6 ปทฟตบอลไทย

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 181

เปลยนผานจากภาวะ “คนดนอยกวาคนเลน” อนมโอกาสเกดความรนแรงนอย ไปสภาวะทมผชมจำนวนมาก ซงทำใหมปรมาณความรนแรงมากขนไปดวย ความเปลยนแปลงอยางฉบพลนดงกลาวจงทำใหปรากฏการณความรนแรงทเกดขนไดรบการจบตามองเปนพเศษ ทงบทบาทของสอมวลชนและการสงตอกระจายขาวแบบ “ปากตอปาก” ของผคนในยคทอนเทอรเนตแพรหลายและผใชงานทวไปสามารถทำหนาทเสมอนสอมวลชนจนทำใหความรนแรงทยงมไมมากนกนนถกรบรอยางรนแรงเกนจรงไปมาก

5.2 ลกษณะของความรนแรงในฟตบอลไทย เพอทจะทำความเขาใจลกษณะของความรนแรงทเกดขน

ในฟตบอลไทย ในสวนนจะพจารณาผานลกษณะตางๆ ของความรนแรง ทเกดขน โดยแบงออกเปน สถานทเกดเหต เวลาทเกดเหต และผเสยหาย

สถานท จำนวน % ในสนาม 73 80.2 บรเวณสนาม 18 19.8 บรเวณหางจากสนาม 0 0

รวม 91 100

สถานททแฟนบอลกระทำผดขอบงคบฯ ไทยพรเมยรลกและดวชน 1 ฤดกาล 2556

การกระทำผดขอบงคบฯ ทงหมดของแฟนบอลไทยในฤดกาล 2556 เกดขนทในสนามแขงขนและบรเวณรอบๆ สนามเทานน โดย ไมปรากฏรายงานการเกดเหตในสถานททไกลออกไปจากสนามเลย โดยแบงเปนการกระทำผดในสนาม 73 กรณ (80.2%) และบรเวณสนาม 18 กรณ (19.8%) แมวาพนทรบผดชอบของผควบคมการแขงขนจะกนบรเวณเฉพาะในและรอบๆ สนามเทานน แตตลอดทงป 2556 (และอาจรวมไปถง กอนหนาดวย) กไมพบวามรายงานขาวเกยวกบการกระทำความรนแรงของแฟนบอลไทยในบรเวณทหางออกไปจากสนามฟตบอลเลย

182 ¿Ø μ º Å ä · Â

เวลา จำนวน % กอนแขง 0 0

ระหวางแขง

ไมทราบเวลาชดเจน

68

18

74.7

19.8 ครงแรก 7 7.7 พกครง 3 3.3 ครงหลง 40 44

หลงแขง 23 25.3 รวม 91 100

ชวงเวลาทแฟนบอลกระทำผดขอบงคบฯ ไทยพรเมยรลกและดวชน 1 ฤดกาล 2556

ในสวนของชวงเวลา พบวาการกระทำผดทงหมดเกดขนระหวางการแขงขนและหลงจบการแขงขนเทานน โดยไมมบนทกการกระทำผด ทเกดขนกอนการแขงขนเลย20 และเมอพจารณาลงไปในรายละเอยดของชวงเวลาทมการกระทำผดแลว พบวาการกระทำผดเกดขนในชวงครงเวลาหลงมากทสดท 40 กรณ (44%) รองลงมาคอหลงจบการแขงขนท 23 กรณ (25.3%) สวนทเหลอเปนชวงครงเวลาแรก ชวงพกครง และเกดระหวางแขงขนโดยไมทราบเวลาทชดเจน

ผเสยหาย จำนวน % นกฟตบอล 73 80.2 เจาหนาท 18 19.8 ผตดสน 0 0 แฟนบอลฝายตรงขาม 7 14.3 สนามแขงขน 2 4.1

รวม 49 100

ผเสยหายจากการกระทำผดขอบงคบฯ ของแฟนบอลไทยพรเมยรลกและดวชน 1 ฤดกาล 2556

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 183

ในสวนของผทไดรบความเสยหายจากกรณความรนแรงโดยแฟนบอลนน มหลายกรณเปนการกระทำผดขอบงคบทไมสามารถระบผเสยหายไดอยางชดเจน เชน การขวางสงของลงไปในสนามโดยไมมจดหมายแนชด การดาทไมไดมงเปาไปทคนใดคนหนง หรอการจดพลและเปานกหวด เทาทระบไดมทงหมด 49 กรณ โดยผตดสนตกเปนผเสยหายจากการ กระทำผดมากทสดถง 31 กรณ (63.3%) โดยสวนมากเปนการขวางปาสงของใสและตะโกนดา แฟนบอลเปนผเสยหาย 7 กรณ (14.3%) โดยสวนมากเปนการทะเลาะววาทและทำลายทรพยสน เชน อปกรณเชยรและยานพาหนะขณะจอดไวในทจอดรถ นกฟตบอล 6 กรณ (12.2%) และทเหลอคอเจาหนาทและการทำใหสนามแขงขนเสยหาย

เมอพจารณาความรนแรงในฟตบอลไทยทงในสวนของเวลาและสถานทมาเปรยบเทยบกบกรณของแฟนบอลในองกฤษและเวลสท Frosdick and Newton (2006: 403-422) ศกษาแลว จะพบวามลกษณะทแตกตางกนอยมาก โดยทองกฤษและเวลสนน สถตการจบกมเกดขนกอนเรมการแขงขน 27.6% ระหวางแขงขน 18.8% หลงจบการแขงขน 47.7% สวนทเหลอ คอวนอนๆ 2.2% และไมทราบเวลาแนนอน 3.6% ในสวนของสถานท เกดเหตนน ทองกฤษและเวลสเกดความรนแรงในสนามแขงขน 17.2% เกดขนบรเวณสนามแขงขน 19.3% และเกดหางออกไปจากสนามมากถง 57.5% (ทเหลอไมสามารถระบได) Frosdick and Newton อธบายวาเหตการณสวนมากเกดขนหางจากสนามโดยแฟนบอลอนธพาลทมลกษณะเปน football gang รวมตวกนจองทำรายแฟนบอลฝายตรงขามในสถานทตางๆ เชน สถานขนสง สถานรถไฟ ถนน หรอผบทไกลออกไปจากสนาม เพอหลกเลยงตำรวจหรอเจาหนาทรกษาความปลอดภยซงมมากทสนามแขงขน โดยความรนแรงทเกดขนนนมกจะไมเกยวของกบผลการแขงขนในสนาม

184 ¿Ø μ º Å ä · Â

เมอพจารณาลกษณะดงกลาวเปรยบเทยบกบฟตบอลไทยแลวจะเหนไดวา ความรนแรงในฟตบอลไทยสวนใหญมกจะเกดขนโดยมจดศนยกลางอยทการแขงขนในสนาม ทงสถานทเกดเหตซงจำกดบรเวณอยภายในและรอบๆ สนามแขงขน ทงเวลาทเกดเหตททงหมดเกดขน ระหวางหรอหลงจบการแขงขนแลวเทานน ยงไปกวานน เปาหมายของความรนแรงกไมไดอยทแฟนบอลดวยกน แตสวนมากแลวมกจะเกดขนกบผตดสน อนเปนผลมาจากความไมพอใจการทำหนาทในสนาม ทงหมดนแสดงใหเหนวาความรนแรงในฟตบอลไทยเกดขนโดยสมพนธอยกบการแขงในสนามมาก

Carnibella et al. (1996: 82-83) เสนอวา โดยรวมแลวพฒนาการของความรนแรงทเกยวของกบฟตบอลในสงคมตางๆ มกจะมลกษณะรวมทใกลเคยงกนอย 3 ลำดบขน คอ ขนแรก เปนความรนแรง ทปรากฏขนเปนครงคราวในสนาม โดยมผตดสนหรอนกฟตบอลเปน เปาหมายหลก ขนทสอง จะมความรนแรงมากขน โดยเรมมการปะทะกนระหวางแฟนบอลสองฝาย หรอแฟนบอลกบเจาหนาทรกษาความปลอดภย โดยจะยงเกดเหตเฉพาะทสนามแขงขน สวนขนทสามจะเกดความรนแรงบรเวณทไมเกยวกบการแขงขนมากขน เชน ทถนน สถานขนสง สถานรถไฟ ซงจะมทงทเปนการดกทำรายแฟนบอลฝายตรงขาม การทำลายทรพยสนสาธารณะ รวมถงการปะทะกบตำรวจ ซงในขนทสามน จะมลกษณะของความรนแรงจากแฟนบอลอนธพาลทไมเกยวของกบการแขงขนในสนาม หากพจารณาตามลำดบขนของความรนแรงดงกลาวจะพบวาความรนแรงในฟตบอลไทยนนมลกษณะอยในขนแรกเปนหลก แตกเรมมบางกรณ ทคาบเกยวอยกบขนทสองบางแลว ในดานหนงลกษณะดงกลาวชใหเหนวาความรนแรงในฟตบอลไทยยงไมรนแรงมากนก แตในอกดานหนงนน

กอาจกลาวไดวายงมโอกาสทจะทวความรนแรงมากขนไดเชนกน

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 185

5.3 เรองเลาจากสนาม: บรบทของการเกดความรนแรงในฟตบอลไทย

เพอทจะทำความเขาใจบรบทของการเกดความรนแรง ในสวนนจะกลาวถงตวอยางความรนแรงทเกดขนในฟตบอลไทยระหวางฤดกาลแขงขน 2556 โดยจะยกกรณทเกดเหตในลกษณะรนแรงมากจนทำใหมทง ผทไดรบบาดเจบและทรพยสนเสยหาย คอเหตการณระหวางแฟนบอลสโขทย เอฟซกบแฟนบอลพษณโลก ทเอสวาย เอฟซ และเหตการณระหวางแฟนบางกอก เอฟซ กบแฟนสงหทาเรอ เอฟซ

1. กรณสโขทย เอฟซ-พษณโลก ทเอสวาย เอฟซ ในการแขงขนฟตบอลเอไอเอส ลกภมภาค ดวชน 2 โซน

ภาคเหนอ เมอวนท 27 กรกฎาคม 2556 ทสนามบญสม มารตน จงหวดสโขทย ไดเกดเหตการณรนแรงระหวางแฟนบอลสโขทยฯ และพษณโลกฯ เหตการณดงกลาวไดรบความสนใจจากสอมวลชนและสงคมเปนอยางมาก กอใหเกดความตนตวเกยวกบปญหาความรนแรงในฟตบอลไทยหลงจาก ทไมเกดเหตการณทมความรนแรงมากมาคอนขางนาน

ผเขยนไมไดอยในเหตการณนโดยตรง แตหลงจากเกดเหตการณประมาณ 3-4 วนกไดสมภาษณแกนนำของแฟนบอลทงสองฝายทอยในเหตการณนคอ “ตย” แกนนำคนหนงของแฟนบอลพษณโลกฯ กลมขนพลนเรศวร และ “ปอป” แกนนำแฟนบอลสโขทยฯ โดยปอปไดพา ผเขยนไปสำรวจสนามแขงขน และหลงจากนนผเขยนกไดไปเกบขอมล ภาคสนามทสนามนในวนทมการแขงขนอกครง

ความรนแรงนเกดขนในชวงครงหลงของฤดกาล ตยอธบายบรรยากาศในสนามแขงขนวา “เหมอนเกมชงแชมป” เนองจากทงสองฝายกำลงแยงอนดบเพอเขาไปเลนในรอบถดไปและมคะแนนสะสมหางกนเพยง 1 คะแนน ประกอบกบทงสองจงหวดอยตดกน จงมแฟนบอลมาชม

186 ¿Ø μ º Å ä · Â

การแขงขนเปนจำนวนมาก ตยประเมนวาแฟนพษณโลกฯ ไปชมการแขงขนครงนประมาณ 1,000-1,500 คน ขณะทแฟนสโขทยฯ กมาชมการแขงขนอกจำนวนมากจนเตมความจสนามทประมาณ 4,500-5,000 คน และ มยอดจำหนายบตรมากกวาสองแสนบาทซงเปนสถตของสนาม

ในการแขงขนครงนฝายจดการแขงขนไดมอบหมายใหผตดสนระดบไทยพรเมยรลกมาทำหนาทเปนกรณพเศษ อยางไรกดกอนการแขงขน กมขาวลอกนในกลมแฟนบอลเกยวกบการทำหนาทของผตดสนทอาจ ไมเปนกลาง ตยเลาวาในกลมแฟนพษณโลกฯ นนมการเพงเลงเกยวกบ การตดสนมาตงแตกอนแขงขน เนองจากหลายคนเกรงวาการเขามารบหนาทผบรหารสโมสรสโขทยฯ ของนกการเมองทมชอเสยงคนหนงในฤดกาลแขงขนนอาจสงผลตอการทำหนาทของผตดสนได ซงการแขงขนครงน กเขมงวดกบมาตรการรกษาความปลอดภยเปนพเศษ โดยมการเพมจำนวนเจาหนาท รวมถงมการประสานงานกนระหวางสองสโมสร

ทสนามแขงขนมการใชสงกะสกนลอมรอบทางเขาออกสนาม โดยทนงของแฟนพษณโลกฯ อยทางขวาของอฒจนทรฝงประธานและอฒจนทรเสรมดานขางยาวไปจนถงหลงประต สวนแฟนบอลสโขทยฯ สวนมากจะนงอยทอฒจนทรฝงคบเพลงทอยฝงตรงกนขาม และอกจำนวนมากทเกาะรวอยรมสนาม รวมไปถงทยนดจากเนนดานนอกสนามเนองจาก ไมสามารถเขาไปในสนามได อยางไรกดทงตยและปอปกบอกวาในชวงแรกนนความสมพนธระหวางแฟนบอลสองสโมสรยงเปนไปดวยด ตงแตกอนแขงไปจนถงชวงพกครงเวลาทงสองฝายยงเดนปะปนกนซออาหารและยมแยมทกทายกนตามปกต

เหตการณรนแรงเรมเกดขนในชวงใกลจบการแขงขน โดยตย

ระบวาเหตการณเรมขนหลงจากทนกฟตบอลของพษณโลกฯ ทำประตนำ 3-1 แลวมการขวางปาสงของเขาใสแฟนพษณโลกฯ จากดานนอกของอฒจนทร

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 187

ซงคาดวาเปนแฟนสโขทยฯ ทอยดานนอกสนาม สวนปอปบอกวาเขาไมเหนเหตการณน และระบวาความวนวายเรมขนหลงจากทนกฟตบอลของสโขทยฯ ทำประตตเสมอ 3-3 ในชวงทดเวลาบาดเจบ แลวแฟนพษณโลกฯ ขวางสงของลงไปในสนาม อยางไรกด ทงคบอกตรงกนวาหลงจากหมดเวลาแขงขนเหตการณกกลบเขาสความสงบเปนการชวคราว

กระทงหลงจบการแขงขน แฟนสโขทยฯ หลายคนขามรวกนเขาไปในสนาม ซงปอประบวาเปนสถานการณปกตของสนามนทแฟนบอลมกจะลงมาขอลายเซนหรอพดคยกบนกฟตบอล แลวเหตการณรนแรงกเรมเกดขน เมอมแฟนบอลพษณโลกฯ คนหนงพยายามจะถอธงวงรอบสนามแลวหลงเขาไปอยกลางกลมแฟนบอลสโขทยฯ ทำใหแฟนบอลพษณโลกฯ บางคนกลววาแฟนบอลทถอธงจะโดนทำราย จงพยายามวงเขาไปชวย แตกลบทำใหแฟนสโขทยฯ ทเหนเหตการณเขาใจวาแฟนพษณโลกฯ ทวงมานนจะทำราย จงขวางสงของเขาใส หลงจากนนเหตการณกเรมวนวายรนแรงอกครง แฟนบอลทงสองฝายตางวงกรลงไปในสนาม จบกลมอยคนละฝงแลวขวางสงของเขาใสกน (โดยไมไดมการปะทะกนโดยตรง) กระทงแฟนพษณโลกฯ ทมจำนวนนอยกวาเรมลาถอยกลบไปทอฒจนทรฝงตนเอง สวนแฟนสโขทยฯ กรกไลเขาไปจนแฟนพษณโลกหลายคนตองกระโดด ลงจากอฒจนทรชวคราวทสงประมาณ 3 เมตรเพอหนออกไปนอกสนาม เหตการณวนวายอยประมาณ 15-20 นาทจงเรมเขาสความสงบ และแฟนบอลกเรมทยอยกลบออกไปจากสนาม

ทงตยและปอปอธบายกบผเขยนดวยคำพดเดยวกนวาเหตการณทเกดขนนนเปน “อปทานหม” ซงเปนเรองเขาใจผดของทงสองฝายวาอกฝายจะมาทำราย จงขวางปาสงของใสกน ตยบอกวาแฟนบอลพษณโลกฯ เคยมธรรมเนยมทจะถอธงวงรอบสนามหลงจบการแขงขน แตทผานมาไดหยดวงไปแลวเพราะเกรงวาจะเปนชนวนของความรนแรง

188 ¿Ø μ º Å ä · Â

ปอปบอกวาการดมเครองดมแอลกอฮอลของแฟนบอล ทสนามในวนเกดเหตนนไมตางจากการแขงขนครงอนๆ มากนก คอมการดมอยทวไปคอนขางมาก ขณะทตยบอกวาทางดานแฟนพษณโลกฯ ดจะดมกนนอยกวาปกตเสยดวยซำ เนองจากในวนนนมแฟนบอลมาทสนามมากกวาปกต ทำใหรานคามไมพอจงไมสะดวกทจะซอ อยางไรกดทงคบอกตรงกนวาพวกเขาเหนแฟนบอลทขวางปาหลายคนมอาการมนเมา

หลงจากเกดเหตการณนฝายจดการแขงขนลงโทษปรบสโมสรสโขทยฯ จำนวน 45,000 บาท สวนพษณโลกฯ โดนปรบ 75,000 บาท และเมอผเขยนไปเกบขอมลภาคสนามทสนามแหงนในวนทมการแขงขน กพบวามการประกาศขอความรวมมอแฟนบอลงดลงไปในสนามหลงจบการแขงขน ซงเมอจบการแขงขนกพบวาไมมแฟนบอลลงไปในสนามอก

2. กรณบางกอก เอฟซ-สงหทาเรอ เหตรนแรงมากอกครงหนงเกดเมอวนท 5 ตลาคม 2556

ในการแขงขนระดบดวชน 1 ระหวางสโมสรบางกอก เอฟซ กบสโมสรสงหทาเรอ เอฟซ ทสนามเฉลมพระเกยรตบางมด กรงเทพฯ เหตการณนมการปะทะกนโดยตรงของแฟนสองฝาย ทำใหมผไดรบบาดเจบและทรพยสนเสยหายจำนวนหนง

เหตการณนเกดขนโดยทผเขยนอยในเหตการณดวย ขอมลในสวนนมาจากบนทกภาคสนามของผเขยน การสมภาษณ “ใหญ” แกนนำแฟนบอลทาเรอฯ และ “เป” แกนนำแฟนบอลบางกอกฯ รวมถงขอมลจากบนทกการสอบสวนตวแทนสองสโมสร โดยคณะอนกรรมการจดการแขงขนบรษทไทยพรเมยรลก

การแขงขนครงนเกดขนในชวงทายฤดกาล ทงสองฝายกำลงแยงอนดบเพอเลอนชนขนไปเลนในระดบไทยพรเมยรลก โดยมคะแนนสะสมหางกนเพยง 1 คะแนน ทำใหการแขงขนครงนไดรบความสนใจจาก

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 189

แฟนบอลเปนจำนวนมาก บางกอกฯ สงบตรเขาชมการแขงขนใหทาเรอฯ นำไปจำหนายลวงหนา 1,000 ใบ และหมดอยางรวดเรว จนตองมการ เพมบตรสำหรบแฟนทาเรอฯ อกเปนรวมทงหมด 2,000 ใบ ซงกจำหนายหมดกอนเรมแขงขน และมแฟนบอลทาเรอฯ อกจำนวนหนงไปทสนาม แตไมมตวเขาชม สวนแฟนบางกอกฯ กมาชมการแขงขนเปนจำนวนมาก รวมแลวการแขงขนครงนมผเขาชมทงหมด 6,390 คน

ในการแขงขนครงนฝายจดการแขงขนไดมการเฝาระวง เหตรนแรงเปนพเศษ โดยตำรวจ เจาหนาทสโมสร และตวแทนแฟนบอลของทงสองฝายรวมประชมกนทสถานตำรวจนครบาลราษฎรบรณะเพอวางแผนรกษาความปลอดภยรวมกน ทงใหญและเปเปนตวแทนแฟนบอลทเขารวมในการประชมนนดวย ทงคระบตรงกนวาในการประชมนนใหความสำคญกบการรกษาความปลอดภย โดยเฉพาะการแยกทางออกของแฟนบอล หลงจบการแขงขน โดยจะใหแฟนทาเรอฯ ออกททางลงอฒจนทรประต 3 แฟนบางกอกออกทางลงอฒจนทรประต 5 และปดประต 4 ซงเปนจดเชอมตอของแฟนบอลทงสองสโมสรไวเพอใหแฟนบอลทงสองฝายเดนทางออกจากสนามโดยไมเผชญหนากน

กอนการแขงขนมการพดกนมากในกลมแฟนทาเรอฯ เกยวกบความไมไววางใจในการทำหนาทของผตดสน โดยเฉพาะหลงจากทมการประกาศรายชอวาผบรหารของสโมสรบางกอกฯ เปนหนงในทมงานของผสมครเลอกตงนายกสมาคมฟตบอลฯ คนหนงซงกำลงปฏบตหนาทรกษาการณฯ ซงทายทสดแลวกไดมการเชญผตดสนชาวมาเลเซยมาทำหนาทในการแขงขนครงนเปนกรณพเศษ

แฟนทาเรอฯ จำนวนมากไดรวมตวเพอทจะเดนทางมาทสนาม

พรอมกน โดยเปนการเดนทางดวยรถพรอมกนเปนกลมใหญในลกษณะ “ขบวนแห” ซงเปนธรรมเนยมปฏบตของแฟนทาเรอฯ เมอจะไปชมการแขงขนทมผลสำคญ เชน การชงแชมป ในขบวนแหนจะมทงรถจกรยานยนต รถยนต

190 ¿Ø μ º Å ä · Â

รวมไปถงรถบรรทกขนาดใหญ ระหวางเดนทางจะมการโบกธงเชยรและ เปดเพลงประจำสโมสรดงไปตลอดทาง

ทสนามแขง แฟนบอลบางกอกฯ สวนใหญถกจดทนงใหอยบนอฒจนทรสองดานตามแนวยาวของสนาม ขณะทแฟนทาเรอฯ อยทหลงประตดานในสดของสนามซงจะตองเขา-ออกผานแนวอฒจนทรฝงทแฟนบางกอกฯ นงอย แตในชวงกอนการแขงขนยงไมมเหตการณรนแรงหรอบรรยากาศทดสมเสยงตอการเกดความรนแรงแตอยางใด แฟนบอล ทงสองฝายยงจบกลมดมกนและเดนผานกนไปมาไดอยางราบรน

กอนการแขงขนครงนผเขยนเคยไปเกบขอมลภาคสนาม ทสนามนมากอน และไมพบวามการจำหนายเครองดมแอลกอฮอลบรเวณสนามเลย แตกยงพบวามแฟนบอลสวนหนงจบกลมดมเบยรอยบรเวณสนาม ซงคาดวาเปนการนำมาจากภายนอก แตในวนทบางกอกฯ แขงขนกบทาเรอฯ นนพบวาทนอกรวสนามมรานแผงลอยจำนวนหนงตงขายอาหารและเครองดมรวมไปถงแอลกอฮอลอยทบาทวถรมถนน ซงแฟนบอลของทงสองสโมสรเดนออกมาซอเปนจำนวนมาก อยางไรกดตงแตกอนการแขงขนจนถงชวงพกครงกยงไมพบการกระทบกระทงระหวางแฟนบอล ทงสองฝายทเดนปะปนกนซออาหารและเครองดมเลย

ในชวงครงเวลาหลงผเขยนขนไปอยบนอฒจนทรของแฟนทาเรอฯ บนนนมแฟนบอลจำนวนมากหนาแนนแออดเตมตลอดแนว ตรงชวงรอยตอบนอฒจนทรระหวางแฟนบอลสองฝายมการกนรวเหลกถาวร เวนชองวางระหวางแฟนบอลเอาไวและมเจาหนาทตำรวจประมาณ 20 นาย ยนอยตรงรอยตอนน อยางไรกดผเขยนเหนวามการยวยกนไปมาระหวางแฟนบอลสองฝาย แตกระทงจบการแขงขนกยงไมมเหตการณรนแรงเกดขน

ผลการแขงขนจบดวยชยชนะของบางกอกฯ 2-1 ทำใหบางกอกฯ ทำอนดบแซงหนาทาเรอฯ

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 191

เหตรนแรงเรมเกดขนเมอแฟนทาเรอฯ กำลงทยอยออกจากสนาม โดยเดนผานดานหลงอฒจนทรของแฟนบางกอกฯ เกดการขวางปาสงของใสกนระหวางแฟนบางกอกฯ บนอฒจนทรกบแฟนทาเรอฯ ทอยดานลาง หลงจากนนแฟนทาเรอฯ หลายสบคนกวงกรกนขนไปทางประต 4 ทางขนอฒจนทรแฟนบางกอกฯ ทเปดคางไวอยครงหนง แฟนทาเรอฯ กทำลายประตอกครงหนงจนหลดออกมา ระหวางนนผเขยนไดยนเสยงแฟนทาเรอฯ ตะโกนขนมาวา “ไอพวกขโกง ซอกรรมการ” และมเสยงเฮรบจากแฟนทาเรอฯ อกหลายคน ผเขยนตามขนไปบนอฒจนทร พบวา แฟนบางกอกสวนหนงหลบขนไปดานบนสดของอฒจนทร ขณะสวนทเหลอมทงทวงหนและเขาปะทะกบแฟนทาเรอฯ โดยทงสองฝายมบางคนทใชดามธงเปนอาวธ หลงจากนนแฟนบางกอกฯ กวงหนไปตามทางยาวของอฒจนทร โดยมแฟนทาเรอฯ วงไลตามไปจนสดทาง ทายทสดแฟนบางกอกฯ ซงมจำนวนมากกวาจงรกไลกลบจนแฟนทาเรอฯ วงหนกลบมาแลวลงจากอฒจนทรไป เหตการณทงหมดตงแตแฟนทาเรอฯ วงขนไปบนอฒจนทร กนเวลาประมาณ 15 นาท ตลอดเวลาทเกดการปะทะกนนน เจาหนาทตำรวจหลายนายอยขางในสนามฟตบอล (ซงตำกวาอฒจนทร) พยายามเปานกหวดและตะโกนหาม แตไมพบวามเจาหนาทตำรวจหรอเจาหนาทรกษาความปลอดภยขนมาบนอฒจนทรเลย

หลงจากเหตการณบนอฒจนทรสงบลง พบวามแฟนบอลของทงสองฝายบาดเจบอยรวม 4-5 คน โดยมทงทแฟนบางกอกฯ ชวยปฐมพยาบาลแฟนทาเรอฯ และแฟนทาเรอฯ ชวยปฐมพยาบาลแฟนบางกอกฯ ผบาดเจบมทงทหวแตก เจบหนาอก และเจบตามแขนขา โดยรวมแลว ไมมคนทไดรบอนตรายหนกถงสาหสหรอเสยชวต ไมนานจากนนกม รถพยาบาลมารบแฟนบอลบางคนไป ทงใหญและเปอธบายวา ตามแผน

รกษาความปลอดภยนนประต 4 จะตองปดตายและใหแฟนบางกอกฯ

192 ¿Ø μ º Å ä · Â

ออกทางประต 5 ทอยไกลออกไปอกดานหนงซงจะทำใหออกจากสนาม ไปคนละทางกบแฟนทาเรอฯ แตทายทสดกไมเปนไปตามนน

หลงจากนนผเขยนทราบจากแฟนบางกอกฯ วาทดานหนาสนามกมเหตขวางปากนอกจดหนง จงลงไปจากอฒจนทรไป ระหวางเดน ผเขยนพบแฟนบอลบางสวนของทงสองสโมสรจบกลมพดคยและขอโทษกนเกยวกบเหตการณทเกดขน และพบวาเหตการณทจดนนกสงบลงแลว จากการสอบถามไดความวามการขวางปาหนและเศษอฐกนระหวางแฟนบอลสองฝายจนมผบาดเจบอกจำนวนหนง โดยเจาหนาทไดเปดประตใหแฟนบางกอกฯ สวนหนงหลบเขาไปในสนามฟตบอล ขณะทแฟนทาเรอฯ ทยอยเดนทางออกไปจากสนามจนเกอบหมดแลว ผเขยนตามเขาไปอยในสนามกบแฟนบางกอกฯ อกระยะหนง จนกระทงเวลาประมาณ 21.00 น. (1 ชวโมงหลงจบการแขงขน) แฟนบางกอกฯ กทยอยกนออกจากสนามไป

หลงจากเหตการณน ผควบคมการแขงขนทไปทำหนาท ไดใหสมภาษณกบสอมวลชนวา

“กอนเกม ทงสองสโมสรไดมการประชมหารอเพอเตรยมความพรอมในการดแลแฟนคลบทจะเขามาชมเกม ไวแลว ทกอยางถกกำหนดตามแผนเพอรบมอกบสถานการณ แตสดทายกลบมาผดพลาดในชวงการเดนทางกลบของแฟนบอลทมเยอน ซงแผนทแรกเราไมตองการใหแฟนบอลทงสองทมเผชญหนากน แตเมอทกอยางเปลยนไปมนจงเกดเหตการณไมคาดคดขน” (ไทยลกออนไลน, 2556) (สะกดคำตามตนฉบบ)

สวนขอมลจากบนทกการสอบสวนโดยคณะอนกรรมการจดการแขงขนบรษทไทยพรเมยรลก ระบคำใหการจากเจาหนาทของสโมสรบางกอกฯ ไววา

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 193

1. ในดานการแขงขน เปนไปอยางเรยบรอยด ผตดสน มความเปนธรรมตอทกฝาย และไมคานสายตาแฟนบอล

2. เรองการจดโซน เขา-ออก ขอตกลงททง 2 ฝายไดตกลงไว หลงจบการแขงขนจะใหแฟนบอลทมเยอนใชทางออกประต 3 และแฟนบอลทมเหยาใชทางออกประต 5 และทำการปดประต 4 เพอปองกนการพบกนของแฟนบอล 2 ฝาย ขณะทรอแฟนบอลสงหทาเรอออกจากสนาม แฟนบอลบางกอก เอฟซ กจดพลแฟรเพอฉลองชยเปนธรรมเนยมทกครงหลงจบการแขงขน พอเหนวาทางบางกอก เอฟซ แฟนสงหทาเรอ จดพลได จงจดพลตอบ และมการโตตอบกนดวยวาจา และขวางปาสงของใสกน

3. ขณะทปลอยแฟนบอลสงหทาเรอ ออกประต 3 ไดมเจาหนาทตำรวจสงใหเจาหนาทสนามไปเปดประตเลก เพอระบายแฟนบอล แตเจาหนาททมบางกอก เอฟซ เขาใจผดคดวารวมประต 4 ดวยจงไดเปดไว 1 บาน ซงสามารถเชอมไปอฒจนทรทมเหยาพอด

4. จากนนตอมาแฟนบอลสงหทาเรอกลมหนง กรขนไปบนอฒจนทรทมเหยาทางประต 4 มการทำรายแฟนบอลบางกอก เอฟซ จนไดรบบาดเจบหลายคน จนเกดปญหาขน

5. และบรเวณดานนอกสนามกมการปะทะกนของแฟนบอลประปราย แตไมรนแรง

6. บรเวณทจอดรถ มมอเตอรไซคของแฟนบอลบางกอก เอฟซ ทจอดอยถกทบทำลายเสยหายหลายคน (สะกดและเนนคำตามตนฉบบ)

และระบถงการทำงานของเจาหนาทตำรวจวา

สามารถขนไปบนอฒจนทรได แตตองเดนออกไปดานนอกสนามกอนและไมไกล และโฆษกสนามไดทำการประกาศใหเจาหนาทขนไป

194 ¿Ø μ º Å ä · Â

บนอฒจนทรเพอระงบเหต แตเจาหนาทตำรวจกลบทจะไมขนไป ซงตำรวจเปนผควบคมการดแลรกษาความปลอดภยทงหมด

หลงเกดเหตการณนทงสองสโมสรไดรวบรวมรายชอผไดรบบาดเจบ ใหญระบวาแฟนทาเรอฯ ทไดรบบาดเจบแจงชอมา 2 คน สวนเปบอกวาแฟนบางกอกฯ แจงชอมา 5 คน โดยเจาหนาทสโมสรบางกอกฯ ระบวาสโมสรบางกอกฯ จะรบผดชอบคารกษาพยาบาลทงหมด (อยางไรกดดเหมอนวาจำนวนผไดรบบาดเจบทแทจรงจะมมากกวาน เพยงแตผทบาดเจบเลกนอยกมกจะไมแจงรายชอ) หลงจากมการสอบสวนจากทงสองฝายแลว บรษทไทยพรเมยรลกไดออกคำสงปรบเงนทงสองสโมสร สโมสรละ 80,000 บาท รวมถงคาดโทษทงสองสโมสรหากมเหตการณซำอก

Dunning et al. (1988: 13-14) เสนอวาสาเหตของการ เกดความรนแรงในฟตบอลนนซบซอนเกนกวาจะลดทอนใหเหลอเฉพาะ ผลจากการบรโภคแอลกอฮอลเพยงดานเดยว เพราะมนยงสมพนธอยกบปจจยอนๆ ซงควรพจารณารวมกนดวย จากเหตการณความรนแรงทกลาวถงไปน นอกจากการบรโภคแอลกอฮอลของแฟนบอลแลว ผเขยนเหนวา ทงสองเหตการณยงมปจจยรวมบางประการทชใหเหนวาเปนบรบททอาจถกกระตนจากการบรโภคแอลกอฮอลจนนำไปสการเกดความรนแรงได ซงในเหตการณความรนแรงครงอนๆ กมกจะพบลกษณะทใกลเคยงกน

บรบทแรกคอ ความสำคญของการแขงขน ดงททงสองเหตการณนเปนการแขงขนระหวางสองสโมสรทอนดบและคะแนนสะสมใกลเคยงกน ยงไปกวานนชวงเวลาของการแขงขนกเกดขนในชวงปลายฤดกาล ซงผลการแขงขนจะสงผลอยางสำคญตอการเลอนชนในฤดกาลถดไป อยางเชนทตยไดบรรยายถงบรรยากาศของการแขงขนวา “เหมอนเกมชงแชมป” หรอ

แฟนทาเรอฯ ทมการเดนทางมาทสนามแขงขนพรอมกนดวย “ขบวนแห” ซงเปนธรรมเนยมปฏบตของพวกเขาเมอมการแขงขนชงแชมป

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 195

บรบททสองคอ แฟนบอลมความรสกไมไววางใจตอการ ทำหนาทของผตดสน จดเรมตนของเหตการณความรนแรงในฟตบอลไทยทงในระดบรนแรงเลกนอยหรอรนแรงมากมกจะเรมปรากฏในจงหวะทมการตดสนทแฟนบอลฝายใดฝายหนงรสกวาฝายตนเองเสยประโยชน โดยเฉพาะในหลายๆ ครงทกอนการแขงขนม “ขาวลอ” ในกลมแฟนบอลเกยวกบการทำหนาทของผตดสน โดยแฟนบอลมกจะมการบอกตอกน ในลกษณะปากตอปากตงแตหลายวนกอนการแขงขนไปจนถงชวงกอน และระหวางแขงขน และแมวาการทำหนาทของผตดสนจะ “ไมเปนกลาง” ตามขาวลอนนจรงหรอไมกมกจะกอความไมพอใจใหแฟนบอลไดเสมอ ซงเหตการณทงสองครงนกมลกษณะเชนน อยางเชนทแฟนทาเรอฯ คนหนงตะโกนขนมาขณะเกดความรนแรงวา “ไอพวกขโกง ซอกรรมการ” หรอแฟนพษณโลกฯ ทกงวลถงบทบาทของผบรหารสโมสรฝายตรงขามทเปนนกการเมองวาอาจสงผลตอการทำหนาทของผตดสน

เหตการณความรนแรงทมกจะเกดขนในสองบรบทแรกนสอดคลองกบสถตทชใหเหนวาความรนแรงสวนมากนนมกจะเกดขนโดยสมพนธอยกบการแขงขนในสนามอยางชดเจน ทงเวลาและสถานทเกดเหต รวมไปถงผเสยหายทมกจะเปนผตดสนเปนหลก

บรบททสามคอ เปนการแขงขนทมผชมจำนวนมาก อยางไร กด บรบทนอาจเปนเพยงปจจยในระดบรองๆ ลงไป เพราะในหลายๆ การแขงขนทมผชมจำนวนมากกไมเกดเหตการณความรนแรงมากนก แตหาก มแฟนบอลจำนวนมากภายใตบรบทในลกษณะอนๆ ดงทกลาวมาแลว กมกจะเกดความรนแรงขนบอยครง ดงเชนทกรณความรนแรงทงสองครง ทยกมานมผชมมากกวาจำนวนผชมโดยเฉลยของทงสองสนามอยมาก นอกจากนแลวดวยจำนวนทมากของแฟนบอลกอาจยงสงผลตอการรกษาความปลอดภยทอาจทำไดไมทวถงดวย

196 ¿Ø μ º Å ä · Â

บรบททสคอ เกดขอบกพรองในการรกษาความปลอดภย กรณเหตการณความรนแรงทงสองครงเกดความบกพรองในการรกษาความปลอดภย ทงในกรณระหวางแฟนบอลบางกอกฯ กบทาเรอฯ ทเกดความบกพรองในการแยกแฟนบอลสองฝายออกจากกน ดงทผควบคมการแขงขนระบไวอยางชดเจน รวมถงกรณระหวางแฟนบอลสโขทยฯ กบพษณโลกฯ ทมการปลอยใหแฟนบอลทงสองฝายลงมาในสนามหลงจบการแขงขน ซงทำใหเกดการเผชญหนาและนำไปสการเกดความรนแรงในทายทสด

นอกจากเหตการณความรนแรงทงสองครงนแลว เหตความรนแรงอกหลายๆ ครงกมกจะเกดขนภายใตบรบททใกลเคยงกน อยางเชนเหตการณในการแขงขนระหวางสโมสรพทยา ยไนเตดกบเชยงราย ยไนเตด ซงเปนการแขงขนนดรองสดทายของฤดกาล ผลการแขงขนครงนนทำใหพทยาฯตองตกชนจากการแขงขนระดบไทยพรเมยรลก หลงจบการแขงขนมแฟนบอลพทยาฯ จำนวนหนงทำการปดลอมทางออกของผตดสนอยเปนเวลานาน รวมถงมการพยายามทำรายผตดสนและทำใหทรพยสนจำนวนมากเสยหาย หรอเหตความรนแรงในการแขงขนระหวางสโมสรราชบร มตรผล เอฟซ กบชลบร เอฟซ ทในชวงใกลหมดเวลาแขงขนมการตดสนททำใหแฟนบอล เกดความไมพอใจ จนหลงจบการแขงขนแลวไมมการแยกทางออกจากสนามของแฟนบอลทงสองฝายออกจากกนอยางชดเจน ทำใหเกดการปะทะกนจนมผไดรบบาดเจบจำนวนหนงและทรพยสนเสยหาย

6. áÍÅ¡ÍÎÍÅ � ÇѲ¹¸ÃÃÁΌ áÅФÇÒÁÃعáç 㹿ØμºÍÅä·Â

ขอมลเกยวกบแอลกอฮอลในฟตบอลไทยชใหเหนวา การทอตสาหกรรมแอลกอฮอลเปนสปอนเซอรใหกบสโมสรฟตบอลจำนวนมาก การจำหนายทสนามทแพรหลายและเขาถงไดในราคาทไมสงนก ลกษณะของวฒนธรรม

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 197

การชมกฬาทมกจะอยคกบแอลกอฮอล รวมไปถงลกษณะการสมาคมของสงคมไทยทมกจะมแอลกอฮอลเปนสวนหนงนน ทำใหเกอบทกสนามฟตบอลไทยนนมการบรโภคแอลกอฮอลอยเสมอในปรมาณทคอนขางมาก

ขณะทในอกสวนหนงนน ขอมลเกยวกบความรนแรงในฟตบอลไทยชใหเหนวา แมฟตบอลไทยจะถกรบรจากคนทวไปวามความรนแรงเกดขนมาก แตสถานการณความรนแรงในฟตบอลไทยทเกดขนจรงนนไมไดมมาก อยางทเขาใจกน ความรนแรงทเปนปญหาหรอความรนแรงระดบมากทกอใหเกดความเสยหายแกรางกายและทรพยสนซงเกดขนเพยง 12 นดจากการแขงขนทงหมด 578 นด หรอคดเปน 2.1% และกไมไดกอใหเกด ความเสยหายแกรางกายและทรพยสนมากนก

หากพจารณาขอมลสองสวนนประกอบกน จะเหนไดวาการบรโภคแอลกอฮอลของแฟนบอลนนไมจำเปนทจะตองนำไปสการเกดความรนแรงเสมอไป เพราะเกดความรนแรงในอตราสวนทนอยมากเมอเทยบกบการบรโภคแอลกอฮอลทพบไดในเกอบทกสนามแขงขน ในแงหนงนนอาจมแฟนบอลทบรโภคแอลกอฮอลและกอความรนแรงอยจำนวนหนง แตกยง มแฟนบอลอกจำนวนมากกวาทบรโภคแอลกอฮอลแตไมกอความรนแรง หรอกระทงในบางกรณทเกดความรนแรงทงทไมมการบรโภคแอลกอฮอล

“เบรด” แฟนบอลสโมสรแหงหนงในกรงเทพฯ อายประมาณ 30 ป เขาตดตามชมการแขงขนของสโมสรนเปนประจำทงนดเหยาและเยอน เปนเวลา 3-4 ป เบรดมกจะมาทสนามเพอรวมดมกบเพอนแฟนบอล ในกลมตงแตกอนการแขงขนจะเรมประมาณ 1-2 ชวโมง เขาอธบายลกษณะการดมทสนามของตนเองวา “ไมรจะนบยงไง กกนรวมๆ กน งายๆ คอ เมากลบบานแทบทกครง” เบรดระบวาเขาไดอยในเหตการณความรนแรง

ทสนามฟตบอล 4-5 ครง โดยครงทเขาไดมสวนรวมดวยโดยตรง 2 ครง หนงในนนทำใหเขาศรษะแตกเนองจากถกกอนหนขณะทขวางปาสงของ

198 ¿Ø μ º Å ä · Â

เขาใสกนกบแฟนบอลฝงตรงขามหลงจบการแขงขน เบรดเลาวาวนนน เขาดมจนเมาอยางเชนทกครง จนหลงจบการแขงขนและเรมมเหตการณวนวายขน เบรดกบเพอนกไดตามเขาไปมสวนรวมดวย แมวาในตอนทเรมเกดเหตนนเขาจะไมไดอยทจดปะทะโดยตรง เขาอธบายวา “กตองไปชวยกน ถาเราไมทำพวกมน มนกทำเรา” กรณของเบรดแสดงถงการเขาไป มสวนรวมในความรนแรงโดยทอยในอาการมนเมาอยางชดเจน อยางไรกดเขากยงกลาวถงเหตการณอกหลายครงทแมเขาจะอยในอาการมนเมาแตกไมไดเขาไปมสวนรวมดวย

ขณะท “นท” จะมลกษณะทตางออกไป นทเปนแฟนบอลสโมสร แหงหนงใกลกรงเทพฯ เขาตดตามชมการแขงขนทสนามอยางตอเนอง มาเปนระยะเวลา 2-3 ป นทบอกวาเขาชอบดมทสนามฟตบอลรวมกบเพอนในกลมซงรจกกนทสนามและดมจำนวนมากเปนประจำ นทเคยอย ในเหตการณความรนแรงหลายครง แตเขาและเพอนในกลมยนยนวาเขาไมเคยเปนเขาไปมสวนรวมในความรนแรงใดๆ เลย กระทงการตะโกนดาดวยคำหยาบ โดยเขาอธบายวาเปนขอตกลงทมรวมกนภายในกลมแฟนทเขาเปนสมาชกอย เขาอธบายวา “บางครงผมกเมา แตกตองควบคมตวเอง ทำอะไรไมดลงไปคนทซวยคอสโมสร” กรณของนทเปนตวอยางของผดมทไมกอความรนแรง ซงแฟนบอลสวนใหญมกจะมลกษณะเดยวกนน

ในการเกบขอมลภาคสนามครงหนง ผเขยนไปทสนามแขงขนของสโมสรแหงหนงทไมมการจำหนายเครองดมแอลกอฮอลดวยขอหามทางศาสนา ระหวางแขงขนมการทำหนาทของผตดสนหลายจงหวะทขดตอสายตาของแฟนบอลเจาบาน การแขงขนจบลงดวยผลทไมนาพอใจนก หลงจบ การแขงขนมแฟนบอลคนหนงวงลงไปในสนามและมงเขาหาผตดสน อยางไรกดเขาเสยหลกลมลงและมเจาหนาทสนามมาหามไวไดทน หลงจากนนเมอแฟนบอลทยอยกนออกจากสนาม ผเขยนไดมโอกาสสอบถามแฟนบอลคนนนเกยวกบเหตการณทเกดขน “ซน” ซงไมบรโภคแอลกอฮอลตามขอหาม

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 199

ทางศาสนาตอบกลบพรอมเสยงหวเราะวา “ไมมอะไร ผมแคจะไปสงกรรมการ” หลงจากนนซนกบเพอนๆ กบนถงการทำหนาทของกรรมการททำใหสโมสรทเขาเปนแฟนเสยประโยชนตอไปอกระยะหนง

กรณของแฟนบอลทงสามนแสดงใหเหนถงการบรโภคแอลกอฮอลกบการมสวนรวมในเหตการณความรนแรงในลกษณะทตางๆ กนไป ทงผดมทมสวนรวมในเหตการณรนแรง ผดมทไมกอความรนแรง หรอกระทงผท ไมดมแตกอาจมสวนในการเกดความรนแรงได ในแงนแลว การบรโภคแอลกอฮอลจงอาจไมไดเปนปจจยเดยวทสงผลใหเกดความรนแรงไดโดยตรง แตทำงานรวมอยกบปจจยอนๆ หรอบรบทในบางลกษณะ ดงท Eric Dunning and Ivan Waddington ชใหเหนวา การมองวาแอลกอฮอลเปนปจจยหลกปจจยเดยวของการเกดความรนแรงในฟตบอลนนเปนการอธบายปญหาอยางงายจนเกนไปจนผดฝาผดตว แอลกอฮอลอาจเปนหนงในหลายๆ ปจจยททำงานรวมกนจนนำไปสความรนแรงได แตในอกดานหนงนน ผบรโภคแอลกอฮอลไมไดกอความรนแรงกนทกคนและผทกอความรนแรง กไมไดบรโภคแอลกอฮอลกนทกคนดวย (Dunning and Waddington, 2003: 361-362)

จากการเกบขอมลภาคสนามในเหตการณความรนแรง ผเขยนพบวาเหตการณความรนแรงในฟตบอลไทยมกจะเกดขนในบรบท 4 ลกษณะดงน

1. เปนการแขงขนทมผลสำคญ เชนการแขงขนทสงผลสำคญตอการเลอนชน ตกชน หรอการไดแชมป ดงจะเหนไดวาเหตการณความรนแรงมากมกจะเกดขนในชวงทายฤดกาลแขงขน

2. แฟนบอลมความรสกไมไววางใจตอการทำหนาทของผตดสน โดยในหลายๆ เหตการณรนแรงนนมกจะม “ขาวลอ” เกยวกบการทำหนาท

ของผตดสนอยเสมอ ไมวาการทำหนาทจะออกมาในลกษณะใด นอกจากน

200 ¿Ø μ º Å ä · Â

สถตของความรนแรงทเกดขนกยงชใหเหนวาผเสยหายจากการกอความรนแรงของแฟนบอลนนมากกวาครงคอผตดสน

3. การแขงขนมผชมจำนวนมาก เกอบทกครงทเกดความรนแรงนนเปนการแขงขนทมผชมจำนวนมาก ซงมกจะเกยวโยงไปถงมาตรการรกษาความปลอดภยดวย

4. เกดขอบกพรองในการรกษาความปลอดภย หลายกรณทเกดความรนแรงขนนนมกจะมขอบกพรองในการรกษาความปลอดภย ทงจำนวนเจาหนาททไมเพยงพอหรอการจดการทไมเปนไปตามแผน

จากลกษณะดงกลาว ผเขยนเสนอวาการบรโภคแอลกอฮอลของแฟนบอลโดยตวมนเองอาจไมไดนำไปสการเกดความรนแรงโดยตรงเสมอไป แตสามารถทจะกระตนใหเกดความรนแรงไดเมออยภายใตบรบทแบบใดแบบหนง โดยในฟตบอลไทยนนบรบททการบรโภคแอลกอฮอลอาจกระตนใหเกดความรนแรงไดคอ การแขงขนทมผลสำคญ แฟนบอลไมไดวางใจ การทำหนาทของผตดสน มผชมจำนวนมาก และมขอบกพรองในการรกษาความปลอดภย

หากพจารณาบรบทของความรนแรงแรงทเกดขนโดยเฉพาะในสองบรบทแรกแลว ลกษณะดงกลาวสอดคลองกบสถตการเกดความรนแรง ในฟตบอลไทยทชวามศนยกลางอยทการแขงขนในสนาม ซงแฟนบอล ใหความสำคญเปนอยางมาก โดยเฉพาะเมอพวกเขารสกวาสโมสรทพวกเขาชนชอบนนถกปฏบตอยางไมเปนธรรมในการแขงขนครงสำคญ ลกษณะ ดงกลาวสะทอนถงการเกดขนมาของ “วฒนธรรมแฟนบอล” ในสงคมไทย ทเรมหยงรากลกลงไปจนแฟนบอลยดโยงตนเองเขากบสโมสรฟตบอล อยางเหนยวแนน และการกอความรนแรงเมอสโมสรเสยประโยชนอาจเปน

อกแงหนงของการแสดงออกซง “ความรก” ทแฟนบอลมตอสโมสรและสมาชกในชมชนแฟนบอล

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 201

Anthony King (1997: 329-346) อธบายถง “ความรก” ทแฟนบอลมตอสโมสรผานแนวคดของ Emile Durkheim โดย Durkheim ศกษาชวตทางศาสนาของกลมชนพนเมองในทวปออสเตรเลยและเสนอวา แตละกลมชนจะมรปเคารพ (totem) ทเปนสญลกษณของตนเองและมการจดพธกรรมบชารปเคารพเปนประจำ โดยความรสกเปยมลนระหวางประกอบพธกรรมรวมกนนนจะชวยใหผคนไดรสกถงการดำรงอยทางสงคมของตนเองในฐานะทเปนองคาพยพหนงของกลมชน และเมอรปเคารพนนเปนสญลกษณของกลมชน จงหมายความวาแทจรงแลวการบชารปเคารพนนเปนไปเพอบชากลมชนของตนเองนนเอง (Durkheim, 1964, cited in King, 1997: 332-333) King ปรบใชแนวคดดงกลาวกบแฟนบอล โดยเสนอวาความรกหรอเทดทนบชาทแฟนบอลมตอสโมสรนน ในแงหนงมนกคอความรกตอความเปนพวกเดยวกนในชมชนแฟนบอล ซงเกดจากทพวกเขาเขาชมการแขงขน รองเพลงเชยร ดมกน และทำกจกรรมจำนวนมากรวมกนนนเอง

หากพจารณาเชอมโยงการบรโภคแอลกอฮอล วฒนธรรมแฟน และความรนแรงในฟตบอลไทยเขาดวยกน การบรโภคแอลกอฮอลรวมกน

เปนจำนวนมากของแฟนบอลนนอาจไมไดเปนสาเหตเดยวของการเกดความรนแรงโดยตรง แตในอกแงหนงนนการบรโภคแอลกอฮอลรวมกนของแฟนบอลจำนวนมากกชใหเหนถงการเกดขนมาของชมชนแฟนและวฒนธรรมแฟนบอลในสงคมไทย ซงแมวาดานหนงวฒนธรรมแฟนจะชวยสงเสรมความนยมในฟตบอลไทย แตในอกดานหนงนนกปฏเสธความเชอมโยงระหวางวฒนธรรมแฟนกบความรนแรงไดยาก

อยางไรกด จากทผเขยนไดเกบขอมลภาคสนามและศกษาวฒนธรรมแฟนบอลไทยมาระยะหนงนน ผเขยนยงไมพบวาความรนแรงในฟตบอลไทยเกดขนโดยมรากมาจากความขดแยงทางสงคม/วฒนธรรมดานอน เชนความขดแยงทางชนชน ชาตพนธ หรออดมการณทางการเมอง จงทำให

202 ¿Ø μ º Å ä · Â

ความรนแรงในฟตบอลไทยยงไมอยในขนทรนแรงมากอยางทเกดขน ในหลายประเทศ

แมบทความนจะเสนอวาการเกดขนมาของวฒนธรรมแฟนบอลไทยนนสงผลตอการเกดความรนแรงดวย แตวฒนธรรมแฟนทเกดขนมานน กไมไดเปนสงเลวรายไปเสยทกมต ลกษณะของวฒนธรรมแฟนบอลไทย ยงมสวนทชวยปองกนหรอบรรเทาความรนแรงไดหลายรปแบบ เชน ความสมพนธอนดระหวางแฟนบอลตางสโมสร บทบาทของผนำเชยร หรอ การกำหนดกฎระเบยบควบคมกนเองในกลมแฟน และไมวาจะมองมน ในแงดหรอราย วฒนธรรมแฟนบอลไทยทกำลงกอรางสรางตวขนมาน กเปนประเดนใหมทนาสนใจและควรมการศกษาตอไปในหลายมต

àªÔ§ÍÃö·ŒÒº· * บทความนมาจากสวนหนงของโครงการวจย “แอลกอฮอล ความรนแรง และมาตรการปองกนในฟตบอลไทย” โดยไดรบการสนบสนนจากสำนกงานกองทนสนบสนน การสรางเสรมสขภาพ (สสส.) และศนยวจยปญหาสรา (ศวส.)

1 ระดบดวชน 2 ยงไมมการเกบสถตผเขาชมอยางเปนระบบนก

2 ไดแก 1. เปนเรองทางโลกทแยกออกมาจากพธกรรมศกดสทธ (secular) ตางกบกจกรรมตางๆ ทมลกษณะของเกมแบบโบราณ (primitive sport) ทมกจะเปนพธกรรม ทกระทำขนภายใตความศกดสทธในรปแบบใดรปแบบหนง 2. มความเทาเทยม (equality) คอการเปดโอกาสใหผเขารวมแขงขนทกคนไดมสถานภาพและโอกาสเขาถงชยชนะในการแขงขนอยางเทาเทยมกน 3. เปนความเชยวชาญเฉพาะดาน (specialization) คอมความจำเพาะเจาะจงลงไปในทกษะทตองใชมากขน 4. มความเปนเหตเปนผล (rationalization) คอมลกษณะของความเปนเหตเปนผลทชดเจนระหวางสงททำกบสงทจะไดรบ ซงตางกบลกษณะของพธกรรมทขนอยกบความศกดสทธ-อำนาจเหนอธรรมชาตเสยมากกวา 5. มการจดการองคกรเปนระบบแบบองคกรสมยใหม (bureaucratic organization) มการใหความสำคญกบกฎระเบยบ ทชดเจน มการดำเนนงานทถกวางระบบระเบยบผานการจดการขององคกรทควบคม

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 203

ดแล อยางเชนสมาคมหรอคณะกรรมการทดแลการวางกฎขอบงคบ 6. มเกณฑการวดทพสจนไดในเชงปรมาณ (quantification) 7. มเปาอยทการสรางสถต (quest for record) คอมการแขงขนทมงสเปาหมายท “ดขน” มการบนทกสถต ทำลายสถต มเปาหมายสการดกวา-เกงกวา

3 แมวาแทจรงแลวคำวา sport เองกมทมาจากภาษาฝรงเศสโบราณวา desport แต sport หรอ กฬา ในแบบทเราเขาใจกนนน ไดกอตวและแพรหลายออกไปจากองกฤษ

4 ในบรบทของฟตบอลนน terrace หมายถงอฒจนทร เนองจากอฒจนทรในสนามฟตบอลมลกษณะคลายระเบยง โดยเฉพาะอฒจนทรฝงหลงประตซงเปนทนงของแฟนบอลทตดตามอยางเหนยวแนน

5 โศกนาฏกรรมทเฮยเซลคอเหตการณในการแขงขนระหวางสโมสรลเวอรพล เอฟซกบยเวนตส เอฟซ เมอวนท 29 พฤษภาคม ค.ศ.1985 ทสนามเฮยเซล กรงบรสเซลส ประเทศเบลเยยม โดยแฟนบอลทงสองฝายทะเลาะววาทกนจนกำแพงอฒจนทรถลมลงทบแฟนบอล สงผลใหมผเสยชวต 39 คน และผบาดเจบอกจำนวนมาก

6 โดยเฉพาะกจกรรมในลกษณะของพธกรรม “รบนอง” ทเรยกวา hazing ของกลมนกกฬาทมการบรโภคแอลกอฮอลจำนวนมาก ซงพบไดในสถานศกษาของหลายประเทศ

7 ยกเวนแฟนบอลบางกลม เชน แฟนบอลกลม GU 12 ของสโมสรบรรมย ยไนเตด ทดำเนนงานโดยฝายบรหารของสโมสร

8 ดประเดนนอยางละเอยดไดท “บทบาทของอนเทอรเนตในวฒนธรรมแฟน: กรณศกษาการเตบโตของวฒนธรรมแฟนบอลไทย” (อาจนต, 2556: 172-197)

9 เวนแตสนามของสโมสรใน 3 จงหวดชายแดนใต ทแทบจะไมมการบรโภคแอลกอฮอลเลยเนองจากขอหามทางศาสนา โดยอาจมแฟนบอลทมเยอนนำแอลกอฮอลจากภายนอกเขามาดมบาง แตผบรหารของสโมสรหนงใน 3 จงหวดชายแดนใตกบอกผเขยนวาเขาจะใหเจาหนาทไปขอความรวมมอในการงดดมหรอดมในทลบตา

10 ชอผใหขอมลทงหมดในบทความนเปนชอสมมต

11 “มาก” ในทนมาจากเกณฑพจารณาการ “ดมหนก” (binge drinking) ซงหมายถง “การดมเครองดมแอลกอฮอลปรมาณมากในครงทดม ซงเปนความเสยงตอการ

204 ¿Ø μ º Å ä · Â

เกดปญหาจากแอลกอฮอลไดโดยฉบพลน เชน อบตเหต” (สรศกด และคณะ, 2556: 8) ซงการดมหนกคอการดมเกนกวา 5 หนวยดมมาตรฐาน (standard drink) ซงเบยรยหอลโอ 3-4 กระปอง คดเปน 4-5.3 หนวยดมมาตรฐาน (สำนกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ, 2554)

12 เชน “บอลไทยไปมวยโลก! แฟน ‘บางกอก-สงหทาเรอ’ ซดกนยบคาสนาม (ชมคลป)” (มตชนออนไลน, 2556)

13 ผรบผดชอบหลกของจดการแขงขนฟตบอลสโมสรไทยแตละครงคอสโมสรเจาของสนาม โดยมองคกรกลางคอยทำหนาทเปนผควบคมอกชนหนง องคกรกลางททำหนาทควบคมการแขงขนฟตบอลสโมสรไทยแบงออกเปน 2 ระดบ ระดบแรกคอ “บรษทไทยพรเมยรลก จำกด” ทำหนาทควบคมการแขงขนระดบไทยพรเมยรลกและ ดวชน 1 ระดบทสองคอ “คณะกรรมการจดการแขงขนฟตบอลเอไอเอส ลกภมภาค ดวชน 2” ทำหนาทควบคมการแขงขนระดบดวชน 2 ระบบการควบคมการแขงขนขององคกรกลางทงสองนจะใชการสง “ผควบคมการแขงขน” (match commissioner) เปนตวแทนไปทำหนาทในทกสนามแขงขนเพอพจารณาการดำเนนการแขงขนและการทำผดระเบยบขอบงคบ หลงจากนนจะมการประชมรวมกนทกสปดาหเพอพจารณาออกคำสงลงโทษสโมสรททำผดขอบงคบการแขงขน

14 สวนการแขงขนระดบดวชน 2 นนไมไดมการรวบรวมขอมลไวอยางครบถวน ทำใหไมสามารถนำขอมลในสวนนมาพจารณาประกอบได

15 นอกจากสวนทเกยวของกบแฟนบอลแลว การพจารณาโทษจากบรษทไทยพรเมยรลกฯ ยงกนความถงการทำผดระเบยบการจดการแขงขนของสโมสร นกฟตบอล และเจาหนาทดวย ซงเปนสวนทไมเกยวของโดยตรงกบบทความน ดงนน ในการพจารณานจะยกมาเฉพาะการทำผดขอบงคบของแฟนบอลเปนหลก

16 ในการแขงขนบางครงมการทำผดขอบงคบหลายครงพรอมๆ กน เชน มทงการขวางปาและตะโกนดา

17 NCIS คอ หนวยงานของตำรวจองกฤษทมหนาทรวบรวมและวเคราะหคดอาชญากรรม ทเกดขนในองกฤษ เพอชวยสนบสนนการทำงานของตำรวจทองถน (ชษณพงศ, 2554: 23) โดย NCIS มหนาทรบผดชอบอาชญากรรมทเกยวของกบการแขงขนฟตบอลดวย

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 205

18 อยางเชนในบราซลทป 2556 มจำนวนผเสยชวตจากความรนแรงทเกยวของกบฟตบอลมากถง 30 คน (Duarte et al., 2013)

19 โศกนาฏกรรมทฮลสโบโรเกดขนเมอ ค.ศ.1989 ในการแขงขนฟตบอลเอฟเอคพองกฤษรอบรองชนะเลศระหวางลเวอรพล เอฟซ กบนอตตงแฮม ฟอเรสต ทสนามฮลสโบโร ซงเกดการความวนวายในชวงเรมตนของการแขงขน ผชมจำนวนมาก กรกนเขามาในสนามจนเบยดอดผชมดานหนาใหตดกบรวเหลก ทำใหมผเสยชวตจำนวนมากถง 96 คน และบาดเจบอก 766 คน

20 ในคมอการปฏบตงานของผควบคมการแขงขนระบไววาผควบคมการแขงขนตองไปถงสนามกอนการแขงขนจะเรมไมนอยกวา 2 ชวโมง 30 นาท

àÍ¡ÊÒÃ͌ҧÍÔ§ ภาษาไทย กอบกาญจน พทธาศร. 2553. “ปจจยทมอทธพลตอความรกและความภกดตอสโมสร

ฟตบอลไทยพรเมยรลก”. ปรญญานพนธสาขาการตลาด บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

กตตคณ บญเกต. 2556. “ปจจยทมอทธพลตอการซอผลตภณฑสโมสรฟตบอลบรรมย ยไนเตด ของผบรโภคในจงหวดบรรมย”. วทยานพนธสาขาสถตประยกต คณะสถตประยกต สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร.

กลวชญ สำแดงเดช. 2551. “การใชสอเพอสรางและธำรงรกษาอตลกษณของแฟนสโมสรฟตบอลจงหวดชลบร”. วทยานพนธสาขาการสอสารมวลชน คณะนเทศศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ชษณพงศ ไหวด. 2554. “ปญหาการควบคมการกระทำของเจาหนาทตำรวจในกระบวนการยตธรรมทางศาลอาญาโดยศาลปกครอง”. วทยานพนธปรญญาสาขากฎหมายมหาชน คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

นวพรรณ สามไพบลย. 2553. “ผปวยพษสราเรอรงกบความเจบปวยของสงคมไทย”. วทยานพนธสาขามานษยวทยา คณะสงคมวทยาและมานษยวทยา มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

206 ¿Ø μ º Å ä · Â

บงกช พมแกว. 2552. “พฤตกรรมและปจจยทมผลตอผเขาชมการแขงขนฟตบอลไทยแลนดพรเมยรลก”. การศกษาคนควาอสระสาขาเศรษฐศาสตรธรกจ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

สรศกด ไชยสงค กณณพนต ภกดเศรษฐกล และทกษพล ธรรมรงส. 2556. รายงานสถานการณการบรโภคเครองดมแอลกอฮอลรายจงหวด พ.ศ.2554 (Provincial Alcohol Report 2011). นนทบร: ศนยวจยปญหาสรา.

อาจนต ทองอยคง. 2556. “บทบาทของอนเทอรเนตในวฒนธรรมแฟน: กรณศกษาการเตบโตของวฒนธรรมแฟนบอลไทย”. วารสารศาสตร 6(3): 172-197.

ระบบอางองออนไลน เดลนวสออนไลน. 2556. “บอลไทยฉาวแฟนบอลคลงไลอดกนเละ”. 17 มนาคม 2557.

www.dailynews.co.th/Content/crime/66849/บอลไทยฉาวแฟนบอลคลง ไลอดกนเละ

ณฐกร วทตานนท. 2555. “ฟตบอลไทย: การเมองของเกมใตตน “วาดวยเกรดสถต ทนาสนใจ”. ประชาไท. คนเมอ 17 มนาคม 2557. www.prachatai.com/journal/2012/07/41554

ไทยรฐออนไลน. 2555. “โรครายทแกไมหาย!!! แฟนบอล ‘บางกอก-ศรราชา’ ตกน บนอฒจนทร”. คนเมอ 17 มนาคม 2557. www.thairath.co.th/content/sport/300254

ไทยลกออนไลน. 2556. “แมตชคอมฯ กระทง-ทาเรอ ชแผนปองกนพงทำแฟนปะทะเดอด”. คนเมอ 17 มนาคม 2557. tl.smmonline.net/news/100574.html

บรษทไทยพรเมยรลกจำกด. 2556. “ดร.วชต แยมบญเรอง แถลงสรปสถตการแขงขนประจำป 2013 ในงาน Meet the Press”. คนเมอ 17 มนาคม 2557. www.thaipremierleague.co.th/news_detail.php?nid=00464

ปดเทพ อยยนยง. 2555. “ผลจากโศกนาฏกรรมฮลสโบโร ค.ศ.1989 ตอกฎหมายกฬาองกฤษ: มองจากอดต ปจจบน และอนาคต”. ประชาไท. คนเมอ 17 มนาคม 2557. www.prachatai.com/journal/2012/09/42654

มตชนออนไลน. 2556. “บอลไทยไปมวยโลก! แฟน ‘บางกอก-สงหทาเรอ’ ซดกนยบคาสนาม (ชมคลป)”. คนเมอ 17 มนาคม 2557. www.matichon.co.th/news_detail.php?newsid=1380987314

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 207

พลพงศ จนทรอมพร. 2555. “ความจรงเปดเผย!! ตำรวจและเจาหนาทบดเบอน โศกนาฏกรรมฮลสโบโรห”. Goal. คนเมอ 17 มนาคม 2557. www.goal.com/th/news/4256/ฟตบอลองกฤษ/2012/09/13/3373580/ความจรงเปดเผย

สำนกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ. 2554. “การเทยบปรมาณแอลกอฮอล ในเครองดมเปนดมมาตรฐาน.” คนเมอ 17 มนาคม 2557. m.thaihealth.or.th/healthcontent/special_report/23186

ภาษาองกฤษ Back, L., Crabbe, T. and Solomos, J. 2001. The Changing Face of Football:

Racism, Identity and Multiculture in the English Game. Oxford: Berg. Bale, J. 2003 [1989]. Sports Geography. 2nd ed. London: Routledge. Carnibella, G., Fox, A., Fox, K., McCann, J., Marsh, J., and Marsh, P. 1996.

Football Violence in Europe. Oxford: The Social Issues Research Centre. Cohen, S. 2011 [1972]. Folk Devils and Moral Panics: The creation of the Mods

and Rockers. London: Routledge. Collins, T. and Vamplew, W. 2002. Mud, Sweat and Beers: A Cultural History of

Sport and Alcohol. Oxford and New York: Berg. Crawford, G. 2004. Consuming Sport: Fans, Sport and Culture. London and

New York: Routledge. Dunning, E. 2005 [1994]. “The Social Roots of Football Hooliganism: A Reply to

the Critics of the ‘Leicester School’”. In Football, Violence and Social Identity. Richard, G., Bonney, N. and Hepworth, M. (eds.). pp. 123-151. London: Routledge.

Dunning, E. and Waddington, I. 2003. “Sport as a Drug and Drug in Sport: Some Exploratory Comments”. International Review for the Sociology of Sport 38(3): 351-368.

Dunning, E., Murphy, P. and Williams, J. 1988. The Roots of Football Hooliganism: An Historical and Sociological Study. London: Routledge.

Elias, N. and Eric, D. 2008 [1986]. Quest for Excitement: Sport and Leisure in the Civilising Process. Dunning, E. (ed.), Dublin: University College Dublin Press.

208 ¿Ø μ º Å ä · Â

Finn, G. and Giulianotti, R. 1998. “Scottish Fans, not English Hooligans!: Scots, Scottishness and Scottish Football”. In Fanatics!: Power, Identity, and Fandom in Football. Brown, A. (ed.). pp. 189-202. London: Routledge.

Frosdick, S. and Newton, R. 2006. “The Nature and Extent of Football Hooliganism in England and Wales”. Soccer & Society 7(4): 403-422.

Giulianotti, R. 1999. Football: A Sociology of the Global Game. Cambridge: Polity Press.

Gusfield, J. R. 1987. Passage to Play: Rituals of Drinking Time in American Society. In Constructive Drinking: Perspectives on Drink from Anthropology. Douglas, M. (ed.). pp. 73-90. Cambridge: Cambridge University Press.

Guttmann, A. 1978. From Ritual to Record: The Nature of Modern Sport. New York: Columbia University Press.

Jenkins, H. 1992. Textual Poachers: Television Fans & Participatory Culture. London: Routledge.

King, A. 1997. “The Lads: Masculinity and the New Consumption of Football”. Sociology 31(2): 329-346.

Lee, S. 1998. “Grey Shirts to Grey Suits: The Political Economy of English Football in the 1990s”. In Fanatic!: Power, Identity and Fandom in Football. Brown, A. (ed.). pp. 32-49. London: Routledge.

Peitersen, B. 2009. “Supporter culture in Denmark: the legacy of the ‘World’s Best Supporters’”. Soccer & Society 10(3-4): 374-385.

Sands, R. 1999. “Anthropology and Sport.” In Anthropology, Sport, and Culture. Sands, R. (ed.). pp. 3-13. Bergin & Garvey: Westport, Connecticut.

Spaaij, R. 2008. “Men Like Us, Boys Like Them: Violence, Masculinity, and Collective Identity in Football Hooliganism”. Journal of Sport & Social Issues 33(4): 369-392.

Tsoukala, A. 2009. Football Hooliganism in Europe: Security and Civil Liberties in the Balance. New York: Palgrave Macmillan.

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 209

ระบบอางองออนไลน Duarte, F., Wilson, J., Walker, S., Bandini, P. and Doyle, P. 2012. “Football

Violence: A View From Around the World”. The Guardian. Cite on March, 17, 2014. www.theguardian.com/football/2013/dec/19/football-violence- view-around-world

210 ¿Ø μ º Å ä · Â

พนนบอล อำนาจ และความเปนชาย*

วสนต� ป�ญญาแก�ว

1. º·¹Ó

ปจจบน อตสาหกรรมกฬาฟตบอลกำลงกอตวขนอยางเฟองฟและเปนทนยมอยางแพรหลายในสงคมไทย ไมวาจะเปนการตดตามชมเชยรเกมการแขงขนฟตบอลอาชพในประเทศ คอ ไทยพรเมยรลก (Thai Premiere League) หรอการตดตามชมการถายทอดสดเกมการแขงขนฟตบอลจากตางประเทศ เชน พรเมยรลกองกฤษ (English Premiere League) ในกรณของ ไทยพรเมยรลก กระแสความนยมเรมขนอยางจรงจงในป 2552 เมอสมาคมฟตบอลแหงประเทศไทยไดจดตง “บรษทไทยพรเมยรลก” เพอดำเนนการจดการรายการแขงขนฟตบอลอาชพใหไดมาตรฐานตามขอกำหนดของสมาพนธฟตบอลแหงเอเชย (AFC) และการจดตงสโมสรฟตบอลโดยเฉพาะในหวเมองใหญตางจงหวด ซงมกจะบรหารจดการโดยนกการเมองทองถน ทงนในปทผานมา (คอ พ.ศ.2556) สถตเกยวกบจำนวนผเขาชมการแขงขน หรอแฟนบอลของ “ไทยพรเมยรลก” ตามสนามแขงของทมสโมสรทวประเทศ 18 ทม พบวามถง 1,410,355 คน ในจำนวนนยงไมรวมจำนวนผชม แฟนบอลท ตดตามชมเชยรอย “ทางบาน” ผานรายการถายทอดสด เกมการแขงขนทจะมอยางนอยสปดาหละ 2-4 ค ทางสถานโทรทศนชอง 11,

True Visions และ Siam Sport TV ซงโดยประมาณไมนาจะตำกวาเทาตวของจำนวนผชมในสนาม หรอราวๆ 1-2 ลานคน เปนอยางนอย

ฟตบอล กลายเปนกฬาและสนคายอดนยมของกลมคนจำนวน ไมนอย และเปนสวนหนงของวฒนธรรมการบรโภคขาวสารและการดำเนนธรกจกจกรรมตางๆ ทเกยวพน ในสงคมทนนยมสมยใหม เชน การรวมตวและดำเนนกจกรรมของแฟนคลบ และการเลนพนนทายผลการแขงขน หรอ “พนนบอล” ภายใตบรบทดงกลาว พนนบอล นอกจากจะกลายมาเปนกจกรรมในชวตประจำวนของผคนกลมหนง ยงถอเปนปรากฏการณวฒนธรรมทสะทอนใหเหนถงปฏบตการและความหมายทซบซอนของอตสาหกรรมการกฬาและธรกจสอในสงคมเศรษฐกจการเมองไทยยคปจจบน งานเขยนนเสนอวา การพจารณาปรากฏการณพนนบอลในฐานะทเปน “ปฏบตการ” หรอกจกรรมระดบชวตประจำวนทมความหมายยงของกลมผชายไทย นาจะชวยสรางความเขาใจทมตอกระบวนการตางๆ ทพวกเขาไดใชชวตเกยวของพวพนไปกบอตสาหกรรมสอและกฬาฟตบอล ภายใตเงอนไข ทระบบเศรษฐกจและสงคมการเมองไทยถกผนวกเปนสวนหนงของระบบเศรษฐกจโลก (และอตสาหกรรมฟตบอลคอภาพสะทอนและหนงในกลไกสำคญของการเชอมโยงดงกลาว) การพจารณาปฏบตการและความหมายของการเลนพนนบอลในแงมมดงกลาวนยงอาจชวยคนหาคำตอบ ความเขาใจใหมๆ เกยวกบกจกรรมการพนน บรรดานกพนนบอลพวกเขาคอใครกน? แบบแผนการดำเนนชวตของพวกเขาเปนอยางไร? พนนบอลเกยวของพวพนไปกบชวตประจำวนของพวกเขาอยางไร?

212 ¿Ø μ º Å ä · Â

2. ¾¹Ñ¹ºÍÅÈÖ¡ÉÒ: à¡Á ÍÓ¹Ò¨ áÅФÇÒÁ໚¹ªÒÂ

พนนบอล (soccer gambling) คอกจกรรมการเสยงไดเสยงเสย จากการทำนายผลการแขงขนฟตบอลของกลมผเลนพนน ซงโดยพนฐานตองเกยวของพวพนไปกบ 1. การใชสอเพอตดตามเกมการแขงขน (เชน Premiere League ซงเปนทนยมอยางสงในกลมแฟนบอลไทย สวนหนงเนองจากมการปฏรปและถกทำใหกลายเปนสนคาธรกจฟตบอลอยางเตมรปแบบ ผานการยกระดบเกมการแขงขนและการมงถายทอดสดรายการแขงขนขามชาตผานสญญาณดาวเทยมออกจากเกาะองกฤษไปยงประเทศตางๆ ทวโลกตงแตป 2535 เปนตนมา) 2. การบรโภคขาวสาร ทเกยวของกบแวดวงกฬาและการพนนชนดน ทงผานสอสมยใหม การพดคยแลกเปลยนในกลมเพอน หรอการเขารวมกจกรรมอนๆ เชน แฟนคลบสโมสรฟตบอล 3. กจกรรมทางสงคมตางๆ ตาม “พนทบนเทง” ซงมกจะเกดขนยามคำคน ชวงวนหยดสดสปดาห รวมจนไปถงชดของความสมพนธตางๆ ระหวางแฟนบอล ผเลนพนนบอลดวยกนเอง และเครอขายความสมพนธระหวางกลมนกพนนบอลกบเจามอโตะบอล ทมกวางอยบนพนฐานของความ ไวเนอเชอกน (หรอ “การตองรจกกน”) รวมจนไปถง นกเลง นกธรกจการเมองทองถน และเจาหนาทรฐ ทเขามาพวพนกบธรกจการพนนชนดน

ในหลายๆ ประเทศ “พนนบอล” ถอเปนสวนหนงของ อตสาหกรรมฟตบอล (soccer industry) มการลงทนดำเนนกจการ เปนธรกจอยางถกกฎหมายและเปดเผย เชนในประเทศองกฤษ ออสเตรเลย และอกหลายประเทศ ในยโรปตะวนตก กลาวอกอยางหนง อตสาหกรรมฟตบอลกคอ “ตลาด” ซงธรกจตางๆ เกยวกบกฬาฟตบอล คอ “สง” ทถกผลตขนมาเพอเสนอขายตอผซอผบรโภค อาท รายการฟตบอลและการถายทอดสดเกมการแขงขน เสอ สนคา สญลกษณประจำทมสโมสร สนามแขงขน (ในฐานะสถานท แหงความทรงจำ ประวตศาสตร หรอเรองเลาทขายได) สงพมพ การเลนพนนบอล รวมจนไปถง “ขาวสาร” อนๆ เชน การซอขายนกเตะ โคช

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 213

ผจดการทม (ทลวนซอขายไดเชนกน) ดวยเหตน การนำเสนอ (กฬาฟตบอล) ผานสอสมยใหมในตวของมนเอง จงกลายเปนเสมอนกลไกสำคญทเชอมตอโยงใยความสมพนธอนซบซอนระหวางผบรโภคทวโลกและระบบการดำเนนธรกจในอตสาหกรรมกฬาชนดน งานศกษาจำนวนไมนอย ยงชใหเหนวา ในสงคมทอตสาหกรรมฟตบอลเปนทนยม เฟองฟ และขยายตวอยางกวางขวาง กฬาฟตบอลไดกลายมาเปน “พนททางสงคม” และมแนวโนม ทจะเปน “โลกของผชาย” ทจำเปนตองประกอบสรางขนในสงคมทนนยมสมยใหม (ด Sandvoss 2003) ท (ในทางกลบกน) เปดพนทใหผหญงมสทธมเสยงและมโอกาสความกาวหนาในหนาทการงานและมททางในพนทสาธารณะมากขน แทบทจะไมตางไปจากผชาย (กรณกฬาฟตบอล ด Hong, Fan and J.A. Mangan 2004) และในหลายๆ กรณ (เชนสงคมไทยและสงคมญปน-ด Manzenreiter 2008) ททางของผชายในพนททำงาน และปรมณฑลสาธารณะเรมถกเบยดขบเขายดกมโดยกลมผหญงทำงานมากขน ดวยเหตน ฟตบอล (ทงในแงทเปนเกมกฬาและธรกจความบนเทง) จงเสมอนเปน “พนท” ทจะสองสะทอนใหเราเหนถงชดตางๆ ของความสมพนธโยงใยทสลบซบซอนระหวาง ธรกจ อำนาจการเมอง ความสมพนธหญงชาย และสอสมยใหม

เนอหาบทนจะเสนอใหเหนวาพนนบอล นอกจากจะเปนปรากฏการณวฒนธรรมทเกยวของกบชวตประจำวนของผคนทใชชวตอยในสงคมทตดตอสอสารกนผานสอและการไหลเวยนของขาวสาร (mediated society) พนนบอลยงถอเปน “โลกของผชาย” ทกอตวขนมาผานกจกรรมทางสงคมตางๆ ทหลากหลาย อาท การเลนพนนวางเดมพนระหวางกลมเพอน หรอ การพนนขนตอกบเจามอโตะบอลทเปดราคารบแทง หรอการพนนออนไลนผานเวบไซตของเจามอในเครอขายอนเตอรเนต รวมไปถง วฒนธรรม

การดมกน การใชชวตกลางคนตามผบบาร สถานบนเทง เพอตดตาม

214 ¿Ø μ º Å ä · Â

ชมเกมการแขงขนในคนนนๆ ในพนทของสงคมเมองทพฒนาขนควบค มากบวถการดำเนนชวตของผชายไทยทเปลยนแปลงไปอยางมนยสำคญ1

Henri Lefebvre (1901-1991) นกสงคมวทยาชาวฝรงเศส เสนอวา ชวตประจำวนในสงคมทนนยมตงแตหลงสงครามโลกครงท 2 เปนตนมา อาจมองไดวาคอชวตของผคนทเปนสวนหนงของบรโภคนยม สงคมโลก ยคหลงสงครามโลกครงท 2 เปนโลกทเราไดเหนความเปลยนแปลงอนเปนผลมาจากการเตบใหญขยายตวของทนนยม หรอเศรษฐกจแนวเสรนยม ทนำไปสสงคมแบบมวลชน (mass society) การผลตแบบมวลชน (mass production) และการบรโภคแบบมวลชน (mass consumption) เปนสงคมทนนยมทเตมไปดวยวตถ สงของ สนคา และเทคโนโลยตางๆ อนเปนผลมาจากการปฏวตของระบบการผลตและเทคโนโลยการสอสารสมยใหมตางๆ กระทงนำไปสทศทางการพฒนาเปลยนผานไปสสงคมสมยใหม เกด “พนทแบบใหมๆ” ความสมพนธทางสงคมชดใหม ชวตแบบเมองสมยใหม เกดองคกรสมยใหม โดยเฉพาะองคกรโลกบาล บรรษทขามชาต และสถาบนวฒนธรรมสมยใหมหลากหลายรปแบบ ในแงของชวตวฒนธรรมกกอเกด life style หรอวถการดำเนนชวตแบบใหมของผคนทผกพนไปกบสนคา เทคโนโลยการผลต และการขบเคลอนของสอมวลชน ทอาจกลาวไดวากลายมาเปน สถาบนวฒนธรรมใหม ไมวาจะเปน โทรทศน วทยและภาพยนตร ทมสวนอยางสำคญในการกำหนด รปแบบการดำเนนชวตของผคน ตลอดจนการกำกบทศทางการเปลยนแปลงในสงคมทนนยม

ในบรบทของการปฏวตเปลยนแปลงทางการผลตและเทคโนโลย ในสงคมทนนยมดงกลาว Lefebvre ตองการศกษาและอธบาย “ชวตประจำวน” ทในทางทฤษฎเขามองวาคอ “พนทแหงการครอบงำแบบใหม” เปนพนทชวตทถกครอบงำผานอดมการณบรโภคนยม ชวตประจำวนในสายตาของ Lefebvre จงหมายถง “ความเปนปกตธรรมดา” ทถกทำใหแปลกแยกแตกหก

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 215

ออกจากความเปนมนษย จตวญญาณของความเปนคน แนวคดของ Lefebvre จงเปนมนษยนยมแนววพากษ ทนอกจากจะเนนวเคราะหในเรองของความขดแยง อำนาจ การตอตานทนนยมแลว กยงเนนเรอง creativity ความสรางสรรคของมนษย ฉะนนแนวคดมารกซสตมนษยนยมจงจะตอง ใหความสำคญกบมตของการตอสดนรน การตอตานการถกควบคมบงการ หรอความตองการทจะปลดแอกจากพนธนาการของมนษย เงอนไข เชงโครงสรางและอดมการณของทนนยมจงเปนกลายเปนสงสำคญและสามารถบงการชวตประจำวนของผคน สำหรบ Lefebvre บรโภคนยม คอกระบวนการททำใหชวตประจำวนกลายเปนเรองจำเจซำซาก ไรความหมาย ความซำซากจำเจเหลาน ถกสราง หรอบดบงโดยมายาคต ทระบบทนนยมทดแทนดวย สนคา ความตนตาตนใจ เชน วฒนธรรมความบนเทงตางๆ ทพอถงจดหนงมนกตองนาเบอซำซาก ดงนนจงตองคดสรางสรรคอะไรใหมๆ ออกมาตลอดเวลา (อนเปนตรรกะของบรโภคนยม) เชน รายงานทว Reality Show ทงหลายไมวาจะเปน AF, The Voice, The Voice Kids หรอในทนแมแต เกมการแขงขนฟตบอล Champion League, Premiere League ทในบรบทของอตสาหกรรมสอและการกฬาคอ “สนคา” ยอดนยมตวหนงทม ผบรโภคแพรกระจายไปทวโลก สนคาความบนเทงเหลานจำตองมเรองเลา มแนวหลากหลาย หรอมการคดรปแบบใหมๆ ของความบนเทงออกมา เพอทจะนำเสนอใหผชมผบรโภคไดตดตาม ในทำนองเดยวกนกบรายการละครนำเนา ทอยไดนานตลอดไปเพราะแททจรง เปนเรองราวพนๆ เกยวกบชวตประจำวน แตกมเรอง มปญหาใหมๆ เกดขนใหตามแกไขเรอยๆ ใหไดตดตาม

ความจำเจซำซาก นาเบอหนายไรความหมาย ของชวตในสงคมบรโภคนยมทจะถกทดแทนดวยมายาคตของทนนยม จงตองมการกระตน

ใหเกดการบรโภคสนคาใหมๆ สงใหมๆ อยตลอดเวลา Lefebvre เสนอวา นคอกลไกของสงคมบรโภคนยม ซงเรยกวา “กระบวนการผลตซำสภาวะ

216 ¿Ø μ º Å ä · Â

แปลกแยกผานการบรโภค” หรอการผลตซำมายาคต (mystification) อนเปน ขอเสนอทตางไปจากแนวคดของ Karl Marx ตรงทมนเปนมายาคตทผลตซำผานการบรโภค ดงนนการทผคนจะตอตานการครอบงำโดยบรโภคนยมไดนน Lefebvre เสนอวาเราตองวพากษชวตประจำวนผานแนวคดเรอง Moment

Moment คอแนวคดทสะทอนความเปนมนษยนยมของ Lefebvre อยางชดเจน กลาวคอ Lefebvre เชอวามนษยยงมความเปนมนษยทจรงแทอย และ “ความเปนมนษย” คอสงทระบบทนนยมไมสามารถครอบงำไดอยางเบดเสรจเดดขาด หรอเปน “พนท” ทจะครอบงำไดยาก เปนพนททถกทำ ใหกลายเปนวตถสงของ เปนสนคาไดยาก Lefebvre เรยก “พนท” นนวา Moment หรอพนทสวนทเหลอในชวตประจำวนนนเอง Moment หรอ “พนท” ทวานสามารถปลกใหตน หรอกระตนใหมชวตขนมา (ใหม) ไดดวย ในชวตประจำวนทจำเจซำซากมนอาจจะถกกลบเกลอน ลบเลอนไป เพราะวาในสงคมบรโภคนยม สนคา มายาคต ถกผลตออกมาปอนตลาด ยดเยยดใหผคนเตมไปหมด แตชวตประจำวนกถกปลกขนมาได “พนท” ทเรยกวา Moment นเราสามารถพบทไหนไดบาง Lefebvre เสนอวาเราสามารถพบเหนมนได ผานกจกรรมทางวฒนธรรมตางๆ เชนกจกรรม การแสดงทางวฒนธรรม วรรณกรรม และงานศลปะ (และงานศกษานเสนอวารวมถงการเลนพนน ในสงคมสมยใหม เชน พนนบอล) เพราะฉะนนในเชงทฤษฎ การปฏวต หรอการตอตานขดขนกคอ การเขายด Moment คอการสรางพนทในชวตประจำวน ซงพนทดงกลาวจะกลายเปนตวสะทอนใหเหนถงความเปนตวเปนตนของมนษย การยด Moment คอการยดพนท ณ ขณะหนงๆ ของชวตประจำวน แลวกสรางความเปนตวเปนตนของมนษยขนมาใหมนนเอง

การวพากษชวตประจำวนของ Lefebvre ทเสนอผานแนวคด Moment นำไปสการขยายแนวคดตอ มการพดถง “จงหวะของชวต” หรอการพจารณาขณะหนงๆ จงหวะตางๆ ของการดำเนนชวตของผคน เชน ไปดวฒนธรรม

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 217

ดนตร ไปดวาคนทมอาชพเปนนกดนตร สาวบารเบยร (และกลมแฟนบอลนกพนน) มจงหวะชวตอยางไร และการมชวตแบบนนมนกจะนำไปส การตอตาน การวพากษวจารณบรโภคนยม ทนนยมในสงคมปจจบน ไดอยางไร กลาวโดยยอ Lefebvre เสนอใหเราลองพจารณาดชวตประจำวนของผคนในสงคมเมองสมยใหม วามการสรางพนทใหมๆ อยางไรบาง เพอไมใหถกครอบงำภายใตอดมการณบรโภคนยม ซงสอดคลองไปกบ ขอเสนอของ Michel De Certeau (1984) และ Erving Goffman โดยเฉพาะแนวคด “ปฏบตการ” ของ Goffman ทปรากฏอยในงานศกษาเรอง “Where the action is” (1967) ซง Goffman ไดพยายามศกษาความหมายทางสงคมของกจกรรมการเลนพนนในบอนคาสโนของชาวอเมรกน โดยไดสรางมโนทศนทเรยกวา “Action” หรอ “ปฏบตการ” ขนมาอธบาย Goffman ใหนยามความหมายไววา “ปฏบตการ” (ของการเลนพนน) หมายถงการกระทำ ทบคคล หรอกลมบคคล ตระหนกรเปนอยางดวา ผลทตามมาจากการ กระทำนนๆ ของตน จะเปนสงทไมอาจหลกเลยงได (เชนกรณของการ เลนพนนบอลกคอ หลงจากทแทงทายผลบอลไป หากไมไดกคอเสย หรอเสมอตว) “ปฏบตการ” ของการเลนการพนน สำหรบ Goffman จงถอเปนการกระทำโดยสมครใจซงผลทไดจากกจกรรมการพนนนนๆ มกจะกอใหเกด “การไดหรอเสย” เทานน นกพนนจงตอง “เลน” อยางเอาจรงเอาจงผานกลเมดเดดพราย ทกษะตางๆ ไมใชทำแบบเลนๆ Goffman เสนอวาในบรบทของสงคมอเมรกน การพนน หรอกจกรรมการทาทายแบบเสยงไดเสยงเสย เปนสงทมคณคาสงในวฒนธรรมของชาวอเมรกน และเชอกนวา การไดแสดงปฏบตการการเขารวมในกจกรรม หรอพนท ทางสงคม (ในทนคอบอนพนนคาสโน) ดงกลาว สามารถทจะบงบอกถง “ตวตนทางสงคม” ของบคคลนนๆ ได กลาวอกอยางหนง “ปฏบตการ”

หรอการกระทำทผคนแสดงออกมาทามกลางกจกรรมการเสยงไดเสยงเสย (หรอการเลนพนนในบอนคาสโน) นนๆ คอกระบวนการทเปดโอกาส ใหนกพนนผเลน สามารถทจะแสดงอตลกษณทางสงคม (วาเปนคนแบบนน

218 ¿Ø μ º Å ä · Â

แบบน เชน เปนชายแท ใจนกเลง เกง หรอกลาเสยง เปนตน) ให “คนอน” ไดเหนและตดตาม

ในสภาวะสมยใหม เงอนไขตางๆ ของการดำเนนชวต เชนการทำงาน ในระบบบรษท ในโรงงานอตสาหกรรม การมชวตแบบหาเชากนคำ หรอ “หาคำกนเชา” ในเมองใหญ อาจไมเปดโอกาสใหผชายบางกลมได “แสดง” หรอนำเสนอตวตนในพนทสาธารณะ ฉะนน พนนบอล (และกจกรรมนานาสารพนทเกยวพนไปกบการเลนพนนบอล) ทปจจบนนยมเลนในกลมผชาย จงอาจกลายเปนเสมอน “พนททางสงคม” ทเปดโอกาสใหพวกเขาไดแสวงหาทางออก หรอทดแทนสงทพวกเขารสกวาขาดหายไป สำหรบนกพนนบอล กจกรรมการพนนเพยงอยางเดยวอาจจะไมใชเรองสำคญ ทวาการไดแสดงปฏบตการนำเสนอตวตน ทามกลางวงพนน หรอการไดตดตอสอสาร สรางปฏสมพนธทางสงคมในกลมเพอน ตามสถานทสาธารณะ เชน สถานบนเทงเรงรมย สนามกฬา ผบ บาร สนามฟตบอลหญาเทยม ตางหาก ทจะมความหมายในชวตของพวกเขา กลาวอกนยหนง เสนหและสสน ของการไดรวมกจกรรมทามกลางการเสยงไดเสยงเสยในสงคมสมยใหม แททจรงแลว นาจะอยทการมโอกาสไดนำเสนอตวตนของนกพนน ไมวาจะเปน การแสดงอำนาจ ความสามารถทจะกำหนดชะตาชวตของตนเอง และ การแสดงออกซง “ความเปนชาย” ผานปฏสมพนธ กจกรรมทางสงคม ในชวตประจำวน

ความเปนชาย (masculinity) หมายถง คณลกษณะตางๆ ทสงคม ใหคณคาและมองวาเปนตวแทน หรอสญลกษณของความเปนลกผชาย ความเปนชายในทนจงเปนสงประกอบสรางทางสงคม (socially constructed) และตองแสดงออกมา และยนยน ผานปฏบตการทางสงคมตางๆ ในชวตประจำวน ดวยเหตนขอบเขต คณลกษณะ ตลอดจน คณคา และความหมาย ทสงคมมใหตอ ความเปนชาย ในตวของมนเองจงมความเปนประวตศาสตร กลาวคอ ความเปนชาย มพลวต มการเปลยนแปลง หรอถกปรบเปลยน

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 219

ดดแปลงได ในขณะหนงๆ หรอในชวงเวลาหนงๆ ของประวตศาสตร ในกรณของสงคมไทย ความเปนชาย โดยรากฐาน อาจเปนสวนหนง หรอเปนตวแทนของ “ความเปนไทย” (ทในตวของมนเองกมพลวต มการเปลยนแปลง ปรบเปลยน ดดแปลงไดเชนกน เพราะคอสงสรางทางสงคมอกชดหนง) ความเปนชาย ในสงคมไทยยคหนง จงอาจหมายถง การเปนผนำ ความสามารถในการควบคม มอำนาจกำหนดชะตากรรมชวตทงของตนเอง และของคนอนได เชนทสะทอนผาน ชวตนกเลง เจาพอ เจาหนาทรฐ (เชน ปลด นายอำเภอ จนไปถง นายตำรวจใหญ นายทหาร นายพล ผเจนการรบ หรอมความร ความสามารถ คาถาอาคม ทจะปราบผ ปราบโจร ควบคมวญญาณ หรออำนาจชวราย) หรอในงานวรรณกรรม ทอาจสบสาวยอนกลบไปหาไดตงแตยค ขนชางขนแผน ไกรวลย (พญาจระเขทชอบลกพาหญงสาวมาเปนเมย) จนมาถง ขนพนธ (มองในแงน การเปนโจร เปนนายทหาร เจาหนาทรฐ หรอนายตำรวจปราบโจร จงดเหมอนจะม “ความเปนชาย” มากกวาบรรดา เณร พระ นกบวช ทมงแสวงหานพพานดวยการปลกหนจากเรองทางโลกแตหนหนาเขาหาเรองทางธรรม ตองมวนยเครงครดทง จวร สผาทนงหม ตลอดจนการสำรวมกรยาวาจาตางๆ และทาทางการเดน ซงในเชงสมพทธอาจมองไดวา ม “ความเปนหญง” -feminine มากกวา ผชายกลมแรก) อยางไรกตาม ทามกลางการเปลยนแปลง ทยอนแยงและสลบซบซอนมากขนในสงคมไทยยคปจจบน “ความเปนชาย” เนองจากเปนสงสรางทางสงคม จงอาจประกอบไปดวยคณลกษณะ และระบบคณคา ทหลากหลาย ในกลมสงคม ชนชน ทแตกตางกน เชน ในกลมชนชนลาง ความเปนชาย ยงอาจเกยวของกบอำนาจ (ทมกแสดงออกผานการใชความรนแรง) และความสามารถในการกำหนดชะตาชวตของตนเองและคนอน (สวนใหญหมายถงเครอญาตและสมาชกในครอบครว)

ทวาในกลมชนชนกลาง ความเปนชาย อาจวดไดหรอแสดงออกผาน ความรบผดชอบ ความกตญรคณ (การบวชจงกลายมาเปนสญลกษณของ

220 ¿Ø μ º Å ä · Â

ความเปนลกผชายไทย) และการมฐานะ หนาทการงานทมนคง กลาวโดยยอ ความเปนชาย คอ สงสรางและสงแสดง ทเราสามารถสงเกตศกษาและตความไดผานวถการดำเนนชวต กจกรรมทางวฒนธรรมตางๆ และการ นำเสนออตลกษณทางสงคมในระดบชวตประจำวนของผชาย โดยเฉพาะในแวดวงเพอนฝง เพอนรวมงาน วงพนน สถานบนเทง ผบบาร สนามกฬา และพนทพนนบอล

3. ÃٻẺáÅÐà¤Ã×Í¢‹Ò¢ͧ¡ÒÃàÅ‹¹¾¹Ñ¹ºÍÅ

ปจจบนรปแบบของการเลนพนนบอลไดเปลยนแปลงไปอยางมาก กลาวคอราวๆ 10 กวาปกอน การเลนพนนบอลโดยทวไปนยมทจะเลนผาน “โตะบอล” ซงตงเปนหลกแหลงชดเจน (ด วสนต 2543) และโดยสวนมาก โตะบอลเหลานนจะตงปะปนหรอเปนสวนหนงของการพนน/การเลนเกมชนดอนๆ โดยเฉพาะโตะสนกเกอร กระทงคอยๆ พฒนามาเปนรานเกมส บรการอนเตอรเนตคอมพวเตอร ทกวนนการแพรกระจายของเครอขายและการใช อนเตอรเนตทสะดวกงายดาย ทำใหนกพนนบอลบางกลม เรมปรบเปลยนมาเลนพนนบอลแบบออนไลนมากขน เชน sbobet อยางไรกตามความสมพนธระหวางนกพนนบอลกบเจามอโตะบอล และเครอขายความสมพนธ ความไวเนอเชอใจกนกยงเปนเงอนไขสำคญของการเลนพนนบอลอยเชนเดม (ดงจะอภปรายตอขางหนา)

โดยทวไป เจามอโตะบอล มกจะมลกนอง หรอ “เดกเดนโพย” ทคอยชวยตดตอให “เครดต” การแทง หรอรบแทงพนนจากลกคาทสวนใหญรจกคนเคยกน นกพนนบอลบางรายหากรจกสนทสนมกบเจาของโตะบอล หรอเดกเดนโพย มกจะไดรบ user เปนของตวเอง สามารถใชเลนแทงพนนบอลไดตลอดเวลา (ในวงเงนทตกลงกน หรอกำหนดไวแลว) ขอมลจากการทำงานภาคสนามสอดคลองไปกบขอมลจากการสำรวจโดยแบบสอบถามทยนยนวา

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 221

การเลนพนนบอลผานโตะบอล หรอ “คนกลาง” เชน เดกเดนโพย เพอน คนรจก ทตองอาศยความคนเคย ไวเนอเชอใจกน (หรอตดตามทวงหนได!) ยงเปนแบบแผนการเลนพนนบอลทสวนใหญนยมเลนกนอยโดยทวไป ในสวนตอจากนจะไดนำเสนอภาพรวม รปแบบและเครอขายการเลนพนนบอล 2 แบบสำคญดงกลาวพอสงเขป

3.1 พนนผานโตะบอล การเลนพนนบอลกบโตะบอล มลกษณะสำคญ 2 ประการ คอ

เลนพนนกบโตะบอลทเปดใหแทงและมสถานทตงอยางเปนหลกแหลง ผเลนตองมาทโตะบอล วางเงนสด แลวนำเอาโพยบอลตดตวกลบไปเลนแทง การเลนพนนบอลแบบน สำหรบเจามอสวนใหญ “ลกคา” จะเปนนกพนนขาจร ซงมวงเงนหมนเวยนนอย เดกเดนโพยรายหนงเลาวาการเลนพนนบอลแบบน ปจจบนไดรบความนยมนอยลงมาก (โดยเฉพาะในชวง 5-6 ปทผานมา) และสวนใหญวงเงนทเลนแทงกไมสงมากนก

เลนพนน แทงผานโทรศพท หรอ “คนกลาง” เชน เดกเดนโพย การเลนพนนบอลแบบนสวนใหญเจามอโตะบอลจะใชระบบเครดต คอ ผเลนแทงทายผลการแขงขนไปกอนแลวคอยมาจายเงน (หรอรบเงนทแทงได) กบเจามอโตะบอลในภายหลง โดยจะมการนดเคลยรเงนพนนบอลกนเปนรอบๆ ไป เชน ทกวนองคารกบวนศกร เปนตน ทงนฝายเจามอโตะบอลอาจมการลดหยอนผอนผนใหลกคาขาประจำไดบาง เพราะสวนใหญ นกพนนบอลกลมทสามารถเลนแบบระบบเครดตนได จะตองรจกกน มความสนทสนมไวเนอเชอใจกนระหวางเจามอโตะบอล หรอเดกเดนโพย กบกลมนกพนนบอลในระดบหนง ปจจบนการเลนพนนบอลในลกษณะนเปนระบบทยงไดรบความนยมมากทสด จนเกดเปนเครอขายทมสมาชก นกพนนบอลจำนวนมหาศาล และขณะเดยวกนจงนาจะเปนระบบการเลนทมวงเงนสะพดมากทสดดวย นกพนนบอลทเลนแบบนจงมกจะเลนอยาง

222 ¿Ø μ º Å ä · Â

จรงจง หรอเลนเปน “อาชพ” นกพนนบอลอาชพเหลานจะตอง “ลงทน” หาขอมลเกยวกบความเคลอนไหวในแวดวงฟตบอล การซอขายนกเตะ โปรแกรมการแขงขน จนไปถงความพรอมของนกเตะและแผนการเลนทคาดวา ผจดการทมสโมสรฟตบอลนนๆ จะวางแผน หรอตองแกไขสถานการณตางๆ อยางไร ทงนเนองจากเกมการแขงขนฟตบอลมหลายนดในหนงฤดการแขงขน และมหลายรายการเกมการแขงขน ททมสโมสรหนงๆ จะตองเขารวมแขงขน ขอมลความเคลอนไหวเหลานคอ “ความร” และประสบการณทนกพนนจำเปนตองมและใชประกอบการตดสนใจในการแทงพนนผลการแขงขนฟตบอลในแตละคน หลายๆ กรณ ขอมลขาวสารทจำเปนตองลงทนซอ จงมาจากหลายชองทางการสอสาร ไมวาจะเปน หนงสอพมพ website หรอแมแตกลมเพอนนกพนน เจามอโตะบอลในสถานทนนๆ เองดวย

โตะบอลในเมองใหญ เชนในเมองเชยงใหม โดยทวไปจะเปดกระจายไปตามยานตางๆ ของเมอง คลายๆ กบลกษณะการกระจกตว หรอทตงของสถานบนเทง เชนรานเหลาผบบาร ทงนแหลงขาวรายหนง ใหขอมลวา โตะบอล (ในเชยงใหม) มอยทวไป แตทกระจกตวหนาแนน คอตามยานทอยอาศย หลงมหาวทยาลยชอดง จะมอยแหงละประมาณ 3-4 โตะ สวนยานทมโตะบอลมากขนมาอกหนอย (เนองจากเปนยาน ทอยอาศยหนาแนน คอยานกลางเมอง) และใกลๆ กบมหาวทยาลยราชภฏ ซงจะมประมาณ 5-6 โตะ ในบรเวณดงกลาวเปนทตงของโตะบอลทใหญทสดในเมองเชยงใหม นอกเหนอจากนโตะบอลเลกๆ มกกระจายตวไปตามสถานทตางๆ เชนทพกคนงาน หรอยานโรงงาน กลาวคอโตะบอล สวนใหญ มลกษณะคลายกน คอไมไดลกลบซบซอนมากมายนก แตก ไมเปดเผยอยางตรงไปตรงมา ทวาตงอยในบรเวณยานชมชนทมผคน ผานไปผานมา คนในยานนนๆ มกจะรจกและคนเคยกบเจามอโตะบอล

หรอเดกเดนโพยเปนอยางด เชนกรณของโตะบอลแหงหนง ตงอยใกลๆ มหาวทยาลยชอดงในเมองเชยงใหม เมอเดนเขาไปในโตะบอลดงกลาว

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 223

เราจะพบพนกงานของรานนงหนาเคานเตอร ในราน มคอมพวเตอรตงโตะอยอกราวๆ 2-3 เครองทเตรยมเปดทงไวใหลกคาเขามาใชบรการ โดยทวไปในโตะบอลหนงจะตองมหนงสอพมพกฬาไวบรการลกคาทเขามาแทงพนนเปดอานเสมอ ปจจบนหลายๆ โตะบอล เชนเดยวกบรายน เจาของโตะบอลมกจะเปน “นายหนา” ของเวบไซตพนนบอลออนไลน คอ sbobet และคอยโฆษณาตดปายเรยกลกคาทวไป ใหสมครเปนผเลนผาน sbobet กบทางโตะบอลนนๆ ได โดยทวไปวงเงนทใชสมครเลนพนนออนไลน ผานโตะบอลแบบน เรมตนทจำนวน 1,000 บาท ผเลนสามารถเดนมาเคลยรเงนเครดตพนนกบโตะบอลไดทกวน นอกจากน เกอบทกโตะบอล ยงมเวบไซตพนนบอลออนไลนของตวเองดวย ทเปดใหลกคาสามารถสมครเปนสมาชกแทงพนนบอลดวยตวเองโดยวงเงนพนนมกเรมตนท 500 บาท ปจจบนโตะบอลลกษณะทำนองเดยวกนน เปนรปแบบและเครอขาย ทพบเหนไดโดยทวไปในสงคมเมองใหญ คอเปดบรการรบแทงพนนทง 2 แบบ คอแบบออนไลน เจามอโตะบอลขายเครดตใหลกคาไดแทงพนนผานเวบไซตพนนออนไลนเองโดยตรง (หรอมาใชคอมพวเตอรทราน) และแบบแทงพนนผานโตะบอล ไมวาจะเดนมาแทงทโตะบอล หรอโทรศพทผาน “คนกลาง” หรอแทงพนนผานเวบไซตของราน ซงโดยทวไปกคอตองเดนทางมาทโตะบอล และรปแบบการเลนพนนบอลแบบหลงนเองทยงคงเปนทนยมกนในกลมนกพนนบอลสวนใหญ

เดกเดนโพยของรานนเลาวา เหตทนกพนนบอลยงนยมเลนพนนกบโตะบอลอยเปนจำนวนมากนนเปนเพราะวาสวนใหญนกพนนบอล จะเปนขาประจำทรจกกบเจามอโตะบอล หรอเดกเดนโพยเปนอยางด เครอขายและความไวเนอเชอใจกน ถอเปนสงสำคญในวงการของนกพนน เจามอโตะบอลมกจะมความยดหยน ใหเครดตกบลกคา ซงทำใหลกคา

นกพนนบอล สามารถจะเลนพนนในวงเงนทมากกวาทตกลงกนไวได โดยเฉพาะในกรณทคนนนมเกมการแขงขนหลายคและนกพนนบอลตองการ

224 ¿Ø μ º Å ä · Â

จะเลน ในทางกลบกน การเลนพนนบอลออนไลน นอกจากผเลนจะไมสามารถผอนผนการชำระหนได ยงจำเปนตองมเครดต (คอตองนำเงนใสไวในบญช) ซงนกพนนบอลสวนมาก (ผมรายไดระดบกลาง) มกไมนยมทจะตองวางเงนไปกอน สวนใหญจงเลอกทจะเลนพนนผานโตะบอลมากกวา และฝายโตะบอลเอง ทอยากไดลกคาจงตองสรางเครอขายความสมพนธ กบลกคาของตน และมกลยทธดงดดลกคาดวยการเปดเครดตใหนกพนนกอน การเลนพนนบอลโดยทวไปจงเปนการเลนแบบ “แทงกอนจายทหลง” บอยครงจงนำไปสปญหาเรองการทวงหนนนเอง

การเปดโตะบอล นอกจากจะอาศยการสรางเครอขายความสมพนธกบลกคานกพนน การใหบรการ ความสะดวกและความเปนกนเองตางๆ ในรานนนๆ ยงอาจจำเปนตองมกจกรรมเสรมอนๆ ดวยเชน การ ตงจอโทรทศนเปดใหลกคาตดตามชมรายการถายทอดสดเกมการแขงขน การอปเดตตดตามผลการแขงขน และการเปดใหเลนพนนชนดอนๆ เชน การเลนเกมสพนน winning eleven (เกมสฟตบอลทเลนผานเครอง play station) โดยมรปแบบการเลนคอ เปดเกมสแลวเลอกโหมดใหเกมสในเครองคอมพวเตอรเตะลกโทษแขงกนเอง โดยเจามอโตะพนนจะเปนผเลอกทม ทจะใหเตะลกโทษแขงกนมา 2 ทม จากนนลกคานกพนนจะเลอกแทงฝายใดฝายหนง แลวกปลอยใหเกมสแขงเตะลกโทษกนเอง ซงกจะรผลรวดเรวมาก (ไมเกน 5 นาท) ปจจบนการเลนพนนแบบนในโตะบอลไดรบความนยม ในกลมนกพนนมากขน และในทางกลบกนกกลายเปนเกมการพนนทสรางผลกำไรใหกบโตะบอลอยางมาก

เค เจาของโตะบอลแหงหนง เลาใหฟงวา เพงเขาสวงการพนนบอลไดไมนาน คอราวๆ 4 ปทแลว ชวงนนเพงเรยนจบปรญญาใหมๆ และดนรนหางานทำ กระทงเจอเพอนคนหนงททำงานเปนเดกเดนโพยอย จงพาไปรจกกบเจานาย และชวนเขาเรมทำโตะบอลตงแตนน เคเลาตอวา กอนจะมาเปนเจามอพนนบอลออนไลน ไมรเรองฟตบอลมากอนเลย

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 225

แตเขามองวา การเปนเจามอโตะบอล คออาชพอยางหนง การทำธรกจ พนนบอลแบบออนไลน ตองหาเครอขาย ชวนคนมาแทงเยอะๆ ยงมสมาชกมาแทงมากเทาไหร กจะยงไดผลตอบแทนมากเทานน คลายๆ กบการ ทำธรกจขายตรงทผขายจะไดคาคอมมสชน นอกจากนยงตองพยายามสรางความมนใจใหกบลกคาออนไลนทมอยเดมวา (เจามอ) จะไมหน ไมโกง และการเปดโตะบอลยงตองอาศยการขยายกลมผเลนพนนบอลแบบออนไลนใหกวางขวางกวาเดม

โตะบอลของ เค เปนหองเชาแบงเปน 2 ลอก ลอกหนงสำหรบรบเลนพนนบอล อกลอกหนงสำหรบรบเลนพนนเกมส winning นอกจากนนยงมโตะพลอยดวย อก 2 โตะ โตะบอลของเค จางเดกเดนโพยไว 6 คน (เปนรนนองทรจกคนเคยกนเกอบทงหมด เพราะตองเลอกคนทไวใจได) ใหเงนเดอนคนละ 7,500 บาท สวนใหญทำหนาทใหขอมลเกยวกบ การเลนพนนบอลออนไลนกบลกคา วงเงนหมนเวยนในแตละวน ทผานโตะบอลของเค เฉลยราวๆ วนละ 9,000 บาท สวนในชวงสดสปดาห จะเพมขนเปนราวๆ คนละ 50,000 บาท อยางไรกตามมสวนทเรยกวา “ภาษใตดน” ทตองจาย เดอนละประมาณ 120,000 บาท การเปดโตะบอล เอาเขาจรงจงไมใชเรองงาย และใชวาใครกทำได ในทางกลบกนคอกจการการพนนทยงคงจำกดวงอยในเครอขายหนงๆ เทานน ทงนกลมลกคาประจำในโตะบอลของเค อาจแบงได 4 กลมดงน

กลมคนหาเชากนคำ นกพนนบอลกลมน ชอบแทงแบบบอลชด หรอเรยกวา “สเตป” มากทสด เพราะสามารถแทงขนตำไดท 50 บาท รายหนงอาจเลนหลายใบ เชน แทง 10 ค 50 บาท แตแทง 3 ใบ ลกคากลมนมกจะสงสรรคกนมากอนแลว และไมไดมาเลนพนนบอลอยางเดยว แตมา เลนแทง winning และเลนพลไปดวย สวนเมอถงเวลาถายทอดสดเกม การแขงขนฟตบอล พวกเขากจะยายไปดในรานเหลาเลกๆ หรอ ผบ บาร ขางถนน

226 ¿Ø μ º Å ä · Â

กลมมนษยเงนเดอน ลกคานกพนนกลมน สวนใหญทำงาน เปนลกจางเอกชน สงเกตไดจากชดแตงกายและปายของบรษท หางรานตางๆ ทตดอย เชน พนกงาน Home Pro/Big C/Pizza เปนตน ลกคานกพนนบอลกลมนจะไมมาสงสงอยทโตะบอลนานมากนก สวนใหญแทงพนนเสรจ กจะกลบออกไปจากรานเลย อยางไรกตามพวกเขาจะใชเวลาในการวเคราะหขอมลนานพอสมควร สงเกตจากการนงอานหนงสอพมพในราน เค เลาวานกพนนบอลกลมน มรปแบบการเลนพนนบอลทหลากหลาย สวนใหญ เลนพนนบอลทงแบบแทง step (วงเงนเฉลยสงกวากลมแรก 3-4 เทา เชน เลน 3 ค 200 บาท 2 ใบ เปนตน) และแบบแทงพนนคเดยว หรอเรยกวา “แทงทมเตง” แตกในวงเงนทไมสงมากนก สวนมากไมเกน 500 บาท

กลมนกศกษา แมจะมจำนวนไมมากนกในรานน แตสวนใหญจะนยมเลนพนนบอลแบบออนไลนกนหมด เขาใจวาเพราะความสะดวก สวนทเลนพนนบอลกบโตะ จะนยมเลนแบบ step เปนหลกและวงเงนไมสง คอราวๆ 200-300 บาท

เจาของกจการ หรอคนมรายไดสง ลกคานกพนนบอลกลมน สวนใหญจะไมเคยมาปรากฏตวทราน แตนยมโทรศพทมาแทงกบทางรานมากกวา สวนมากนยมเลนพนนแบบแทงทมเตง คเดยว ดวยวงเงนสง คอตงแต 30,000 ถง 200,000 บาทตอค

3.2 พนนบอลออนไลน ขอมลจากโตะบอล สะทอนใหเหนวา ปจจบนการเลนพนนบอล

ออนไลน เรมแพรหลายมากขน ลกษณะการเลนพนนบอลออนไลน ม 2 รปแบบหลกๆ คอ

1. แบบทผเลนนกพนนสมครเลนกบ website พนนบอลออนไลนโดยตรง

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 227

2. แบบทผเลนนกพนน แทงผาน “คนกลาง” (ซงสวนมากคอโตะบอลนนเอง) ทเปน agent ของ website พนนบอลออนไลนนนๆ โดยโตะบอล หรอคนกลางจะสรางระบบเครดตขาย user ปลอยผานเครอขายนกพนนบอลตอๆ กนไป ปจจบนการเลนพนนบอลออนไลนแบบนกำลง ไดรบความนยมมากขนเรอยๆ โดยเฉพาะในกลมคนทสามารถเขาถงและใช อนเตอรเนต เปนสวนหนงในชวตประจำวน เชนมและใชอปกรณพวกโทรศพท Smartphone หรอ Tablet

การเลนพนนบอลออนไลน สามารถเลนไดงาย สะดวก และเลนแทงพนนไดตลอด 90 นาททเกมการแขงขนดำเนนอย และอาจสามารถเลนไดทงวน เพราะปจจบนในวนหนงๆ มเกมการแขงขนฟตบอลจดขนแพรกระจายไปตามทวปตางๆ ทวโลก และหลายแบบ หลายระดบ ทง ฟตบอลหญง เกมการแขงขนระดบเยาวชน ระดบภมภาค และฟตบอลลก รวมถงมรปแบบใหเลอกเลนพนนไดหลากหลาย ขณะทกลมนกพนนทชอบเลนพนนบอลออนไลนสวนใหญ เหนวา สะดวกและปลอดภยกวาการ ไปเลนพนนทโตะบอล คอไมตองเสยงกบการถกจบฐานเลนพนน หรอ ถกเบยวจากโตะบอล ขณะทในสวนของโตะบอลเอง กพยายามปรบตว ทางธรกจมาสการใหบรการการเลนพนนบอลออนไลนมากขน สวนหนงเพอหลกเลยงความผดทางกฎหมาย และนาจะสามารถลดคาใชจาย ทตองเสย “ภาษใตดน” ทสงมากในแตละเดอน

4. ¹Ñ¡¾¹Ñ¹ºÍÅ

จากการสำรวจในเมองเชยงใหม2 เราพบวา นกพนนบอลกลมใหญ คอกลมผชายทมรายไดระดบกลาง อายระหวาง 25-40 ป สวนใหญยงโสด และทำงานเปนลกจางหางรานบรษทเอกชน หรอกลาวอกอยางหนงคอเปน “คนกลมใหม” ทเตบโตมากบการขยายตวทางเศรษฐกจในสงคมไทย ทำงาน

228 ¿Ø μ º Å ä · Â

ในระบบ เปนมนษยเงนเดอน แมวารายไดตอเดอนจะไมสงมากนก แตไมนอยเสยทเดยว ผชายกลมนคอกลมคนทมรายไดระดบกลางทสามารถเขาถงสอและอตสาหกรรมกฬาได แมชวตการงานจะเปนเงอนไขทางเศรษฐกจทกำหนดขอจำกดเชงโครงสราง ทงในเรองของเวลาและความสามารถในการบรโภคความบนเทง ทอยางนอยกแตกตางออกไปจากชนชนกลางในเมองใหญ ทงนจากขอมลการสำรวจ สามารถจดจำแนกตามภมหลงทางเศรษฐกจสงคมและแบบแผนตางๆ เกยวกบการเลนพนนบอลของกลมผชายเหลานไดดงน

จากจำนวนแบบสอบถามทงหมด 70 ชด แยกเปนผตอบแบบสอบถามเพศชาย อายระหวาง 18-40 ปทตอบวาเลนพนนบอล ไดทงสน 42 คน หรอคดเปนสดสวนรอยละ 60 จากทงหมด ในจำนวนนสามารถจำแนกตามภมหลงทางเศรษฐกจและสงคม หรอเสนอภาพบางสวนเกยวกบ ชวตของกลมนกพนนบอลในเมองเชยงใหมไดวาคอกลมผชายโสดยงไมไดแตงงาน (คดเปนรอยละ 82.5) ในกลมนสวนใหญมอายระหวาง 21-29 ป รองลงมาคอกลมทอยในชวงอาย 30-40 ป และกลมอาย 18-20 ป คดเปนรอยละ 50, 40.5 และ 9.5 เปอรเซนต ตามลำดบ สวนทางดานอาชพ รายได และการศกษา ขอมลจากการสำรวจแสดงใหเหนวา กลมนกพนนบอลชายสวนใหญมรายไดตอเดอนอยท 10,000-19,999 บาทโดยคดเปนสดสวนรอยละ 54.8 เปอรเซนต รองลงมาคอกลมทมรายไดตำกวา 10,000 บาทตอเดอน ซงคดเปนรอยละ 23.8 เปอรเซนต ขณะทสดสวนทเหลอคอ กลมทมรายไดระหวาง 20,000-29,999 คดเปนรอยละ 9.5 และกลมทมรายไดสงกวานคอตงแต 30,000 ขนไปคดเปนเพยงราวๆ 10 เปอรเซนตของทงหมด ทงนเมอพจารณาทางดานการศกษากสอดคลองไปกบรายไดตอเดอนของผชายกลมน ทสวนใหญคอกลมทสำเรจการศกษาสงสดในระดบ

ปรญญาตรและอาชวศกษา (คดเปนรอยละ 40.5 และ 26.2 ตามลำดบ) ขณะทกลมทมระดบการศกษาสงกวาระดบปรญญาตรและตำกวาระดบ

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 229

อาชวศกษา (คอระดบมธยมศกษาตอนปลายและมธยมศกษาตอนตน) มสดสวนนอยลงไป (คดเปนรอยละ 16.7, 11.9 และ 4.8) ตามลำดบ นกพนนบอลชายเหลานทำงานในระบบ แมสวนใหญจะมรายไดอยในระดบกลาง (คอระหวาง 10,000 ถง 20,000 บาทตอเดอน) เปนมนษยเงนเดอน ประกอบอาชพเปน ลกจางเอกชน (รอยละ 42.9) พนกงาน ในหนวยงานราชการ/รฐวสาหกจ (รอยละ 16.7) นอกจากนเปนกลมทตอบวา คาขาย/ทำธรกจสวนตว รบจางทวไป (รอยละ 16.7) และยงศกษาเลาเรยน (รอยละ 14.3) สวนกลมทเหลอ ประกอบอาชพอนๆ (รอยละ 7.2) และ ไมไดทำงาน (รอยละ 2.4) เปนตน (ดแผนภมขางลาง)

แผนภมแสดงสดสวนอาชพตางๆ ของกลมนกพนนบอลชาย

จากการสำรวจยงพบวา นกพนนบอลชายสวนใหญใหเหตผลวา มลเหตจงใจในการเลนพนนบอลของพวกเขานนโดยสวนมากเปนเรองของ “ความบนเทง” กลาวคอมถงรอยละ 76.2 ทตอบวา “เลนพนนบอลเพราะไดลน/สนก” โดยมเพยงรอยละ 23.8 ทไมเลอกตอบขอน ขณะทมลเหต ทสำคญรองลงไปในการเลนพนนบอลของพวกเขา ทสวนใหญเลอกตอบคอ “เลนพนนบอลเพราะชอบความเสยง/ทาทาย” และ “เลนพนนบอลเพราะเพอน/ญาต/คนรจกชกชวน” ซงคดเปนในสดสวนทเทากนคอรอยละ

ลกจางเอกชน กำลงศกษาอย

ราชการ รฐวสาหกจ คาขาย ธรกจขนาดเลก รบจางทวไป

อนๆ ไมไดทำงาน

230 ¿Ø μ º Å ä · Â

38.1 ในทางกลบกนมเพยงรอยละ 19 ทตอบวา “เลนพนนบอลเพราะ ไดเงนงาย” ขณะทมถงรอยละ 81 ทไมเลอกตอบขอน และเมอพจารณา ถงรปแบบของการเลนพนนบอล จากการสำรวจพบวา นกพนนบอลชายสวนใหญ ยงคงนยมทจะเลนพนนบอลกบเจามอรบแทงหรอ “โตะบอล” ซงเปดดำเนนกจการรบแทงพนนบอลอยตามยานทอยอาศยหนาแนน ในเมองเชยงใหม โดยเฉพาะยานหอพก สถานศกษา สถานบนเทงยามคำคน (คดเปนรอยละ 45.2 ของทงหมด) สอดคลองไปกบคำถามเกยวกบสถานททนยมเลนพนนบอล ซงสวนใหญ (คอรอยละ 64.3) ตอบวานยมเลนทโตะบอล และแนนอนวาสำหรบกลมนกพนนบอลชายทสวนใหญคอลกจางเอกชนผมรายไดระดบกลาง ชวงเวลาทนยมเลนพนนกนมากทสดคอชวงเยนถงดกของวนหยดสดสปดาห หรอวนเสาร-อาทตย ซงเปนชวงเวลาของเกมการแขงขนฟตบอลลกตางๆ จากตางประเทศ โดยเฉพาะ ฟตบอลพรเมยรลกองกฤษ ทมการถายทอดสดเกมการแขงขนทางโทรทศนผานดาวเทยม และเวลาของการถายทอดสดเกมการแขงขน “ตามปกต” จะเปนเวลาชวงคำจนถงดกของวนหยดสดสปดาห อนเปนชวงเวลาทพวกเขาไดมโอกาสพกผอนจากการทำงานตลอดสปดาหและจากชวงเวลาทำงานตอนกลางวนนนเอง

การตดตามชมการถายทอดสดเกมการแขงขนฟตบอลไดกลายมาเปนสวนหนงของ “ตารางกจกรรม” เปนสวนหนงของเวลาชวตในสงคมเมองของแฟนบอลและนกพนนบอลชายอยางสมพนธแนบแนน ปรากฏการณการแขงขนแยงกนประมลเพอซอลขสทธการถายทอดสดเกมการแขงขน ฟตบอลพรเมยรลกองกฤษในป พ.ศ.2556 ดวยมลคาการซอขายทสงมหาศาลอยางไมเคยเปนมากอน นาจะสะทอนใหเหนถงกระแสความนยมของผชมในสงคมไทยทมตอรายการถายทอดสดเกมการแขงขนฟตบอลไดเปน

อยางด ทงนโดยทวไปแบบแผนของการตดตามรบชมการถายทอดสด เกมการแขงขนดงกลาวอาจแยกเปน 3 รปแบบสำคญ คอ

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 231

1. การตดตามรบชมในทพกอาศย 2. การตดตามรบชมการถายทอดเกมการแขงขนในรานอาหาร ผบ

บาร ยามคำคน 3. การตดตามรบชมกจกรรมการถายทอดสดเพอเชยรเกมการแขงขน

ระหวางสโมสรชนนำ เชน ระหวางสโมสรแมนเชสเตอรยไนเตดกบสโมสร ลเวอรพล หรอทมกจะเรยกกนตดปากวา “ศกแดงเดอด” ซงมกจะเปนกจกรรมทจดขนตามหางสรรพสนคา หรอลานจอดรถของสถานโทรทศน โดยเปนความรวมมอระหวางรายการหรอสถานโทรทศนและบรษทขายเครองดมแอลกอฮอล โดยเฉพาะเบยร

รปแบบของการตดตามชมการถายทอดสดเกมการแขงขนในสถานททแตกตางกนจงนำไปสบรรยากาศ กจกรรม และความหมายทางวฒนธรรม ทเกยวเนองไปกบการชมเชยรเกมการแขงขนฟตบอลผานจอโทรทศน ทแตกตางกนตามไปดวย

5. ËÞÔ§ÊÒÇ àËÅŒÒ ºÒÃ� áÅСÒÃáÊ´§¤ÇÒÁ໚¹ªÒÂ

ในเมองเชยงใหม (และตามหวเมองใหญของประเทศ) การตดตามชมเกมการแขงขนฟตบอล ตามรานเหลา ผบ บาร ถอเปนกจกรรมทไดรบความนยมเปนอยางสงในกลมผชายวยทำงานผมรายไดระดบกลาง (ดงทกลาวไปขางตน) สงเกตไดจากรปแบบของการใหบรการตามรานอาหาร ผบบารและสถานบนเทงประเภทนทเพมขนอยางแพรหลายในพนทเมอง (ในกรณของเมองเชยงใหมคอตามยานสถานบนเทงสำคญ เชน บนถนนนมมานเหมนท ประตเชยงใหม ยานสนตธรรม ยานประตหายยา และตามสถานบนเทงบรเวณรอบๆ มหาวทยาลย ตางๆ เปนตน) ในชวงวนหยด สดสปดาห ในสถานบนเทงเหลาน เรามกพบเหนกลมลกคาจำนวนมาก ทเดนทางมานงสมหวกนฟงเพลง ดมกน ตามประสามตรสหาย เพอนรวม

232 ¿Ø μ º Å ä · Â

สถาบน หรอเพอนรวมงาน รวมรนโรงเรยน จากการสงเกตการณอยางมสวนรวม เราพบวา การตดตามชมการแขงขนฟตบอลทางจอโทรทศน ในผบบาร (หรอแมแตในสนามการแขงขนจรง ในเมองเชยงใหมคอกรณของแฟนบอล Chiang Mai FC) รวมไปกบกลมเพอนฝง ควบคไปกบการ ดมกน ไมวาเหลาหรอเบยร นนถอเปนกจกรรมทมความหมายทางสงคม สงยงตอกลมผชายวยทำงานเหลาน กจกรรมดงกลาวนอกจากจะถอเปนสวนหนงของการพกผอนหยอนใจในชวงสดสปดาห เปนกจกรรมทจะสรางความสขเลกๆ นอยๆ ใหกบพวกเขา ยงถอเปนกระบวนการชวยสราง สานมตรภาพ ความเปนเพอน และพนททางสงคม ในกลมผชายไดอยางเหนยวแนนและมความหมายตอความเปนชายของพวกเขา นอกเหนอ จากการดมกนเสพสงมนเมา ซงในสงคมไทย การไดดมกนหรอสามารถ กนดมสงมนเมาได (โดยไมตองขออนญาตพอแมอกตอไป) ถอเปนสวนหนงของการแสดงออกซงความเปนชาย อยางนอยกสำหรบกลมผชายในชนบททเปนมาแตเดม และในกลมผชายวยทำงานผมรายไดนอย จนมาถง ระดบกลาง

บรการตางๆ ทรานอาหารผบบารเหลาน ตางพยายามหยบยนให ไมวาจะเปนการออกแบบทเนนตงจอโทรทศนขนาดใหญกลางรานเพอให บรรยากาศการตดตามชมเกมการแขงขนฟตบอล “เสมอน” กบการเชยรฟตบอลในสนามจรงๆ โดยมพนกงานสาวสวยซงสวนใหญหากไมแตงตว ใหเซกซกมกแตงกายคลายกบกองเชยรทมฟตบอล คอยเดนใหบรการ เสรฟนำ หรอเครองดมมนเมา เปนตวประกอบบรรยากาศเหลาน ไดสรางสสนใหกบสถานบนเทงนนๆ ใหกลายเปนเวทแสดงออกซง “ความเปนชาย” ใหกบพวกเขาอยางตรงไปตรงมาโดยแท ในพนททางสงคม ในบรรยากาศของการชมเชยรดงกลาว พวกเขาเหลาบรรดาแฟนบอล คอ “นกแสดงชาย”

ทกำลงเสนอตวตน ผานการโหรอง สะใจ ความดบเถอน หรอแมแต “ความถอย” ทไดแสดงออกมาในพนทสาธารณะ โดยมทงเพอนและ

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 233

อกหลายคนทไมจำเปนตองรจกกน พนกงานสาวเสรฟเหลานนเอง ทกลายมาเปน “ผชม” ในเวทดงกลาวซงเปดใหแสดงไดทกๆ วนหยด สดสปดาห ในสวนพนกงานสาวเสรฟ ในกลมของพวกเธอมทงทเปนพนกงานของรานนนๆ เองและ “สาวเชยรเบยร” ทบรษทขายนำเมาตางสงมา ทำหนาทสงเสรมการขายใหกบเครองดมเบยรยหอนนๆ เพอเรงเพมยอดขายในแตละคน ทวาจากการสงเกตไมวาจะอยในบทบาทใด สาวๆ เหลานคอสสนและแรงดงดดสำคญของรานเหลา หรอผบบารเหลาน ลกคาผชาย สวนมากมกจะเลอกดมเหลาหรอเบยรตามยหอทสาวๆ เหลานพยายาม “เชยร” สงเสรมยอดจำหนายในแตละคนนนๆ นนเอง ปฏสมพนธทางสงคมระหวางลกคาหนมกบพนกงานสาว ทเกดขนในรานอาหารสถานบนเทง ชวงวนหยดสดสปดาห ในอกแงหนงจงถอเปน สสนและบรรยากาศทชายโสดสวนใหญในสงคมเมองใหญโหยหาโดยแท พวกเธออาจออดออน หรอยวเยา ใหชายหนมหลงเชอและซอเบยรท เธอทำหนาทชวยเจานาย เพมยอดขาย ทวาขณะเดยวกนกอาจเปดโอกาสใหพวกเขาได “เขาถง” ทำความรจกสรางความสนทสนมคนเคยกนไดมากขนจนพฒนาความสมพนธ ทเกนเลยมากไปกวาการเปนเพยงแคลกคากบเดกสาวขายเบยร

6. ¾¹Ñ¹ºÍšѺ¤ÇÒÁ໚¹ªÒÂã¹Êѧ¤Áä·Â

พนนบอล คอกจกรรมทางวฒนธรรมทกอตวขนควบคไปกบความนยมทผคนมตอกฬาฟตบอลและการเตบโตของอตสาหกรรมฟตบอลในสงคมไทย การพนนชนดนถอเปนกจกรรมทางวฒนธรรมทกอตวขนควบคไปกบการ ทวถชวตของผคนในสงคมไทยกลายเปนสวนหนงของระบบเศรษฐกจโลกอยางมนยสำคญ พนนบอลและอตสาหกรรมฟตบอลคอกระบวนการ ทสะทอนถงการทชวตสมยใหมในสงคมไทยไดกลายเปนสวนหนงของระบบตลาดโลก พนนบอล เปนเรองของผชายกลมหนง ทอาจจะเรยกวาเปน

234 ¿Ø μ º Å ä · Â

“กลมทมรายไดระดบกลาง-คอนลงไปถงระดบลาง” และยงอตสาหกรรมฟตบอล ธรกจและการจดการแขงขนฟตบอลอาชพในประเทศไทย เปนทนยมไดรบความสนใจ มการพฒนา เตบโต และการลงทนมากขน แนวโนมของการเลนพนนบอล นาจะยงจำกดวงแคบลงเรอยๆ แนนอนวา พนนบอล ไมไดหายไปไหน เชนเดยวกนกบการพนนประเภทอนๆ ในสงคมไทย

ในสงคมยคโลกาภวตน ดานหนงชวตคนเรากลายเปนสวนหนงของ “ชมชนโลก” มากขน ทวาอกดานหนง กตองเผชญกบกจกรรมจำเจซำซาก นาเบอหนายจาก “สนคา” ระบบงานบรการทมงเนนความเปนมาตรฐาน การทำงานภายใตระบบบรษทการบรหารงานสมยใหม ชวตพนกงานบรษท “คนงานในระบบ” ผมรายไดระดบกลางกลบถกพนธนาการและตกอย ภายใตภาวะไรอำนาจมากขน ฉะนนการทผชายเหลาน (โสด อายระหวาง 25-40 ป มเงนเดอนแตกไมสงมากนก) จะแสวงหากจกรรมสรางชวตวฒนธรรมเพอทดแทน ไมใหตนเองรสกแปลกแยกไรชวตความเปนคน มากไปกวาจดทมนษยจะทนตอไปได ผานการเลนพนน เขารานดมกน สงสงกบเพอนและผหญงในผบบาร จงอาจกลายเปนหนทางหนงทจะชวยเยยวยารกษาใจพวกเขาไดบางเชนกน

การเลนพนนบอล ไมเพยงตองอาศยทกษะความสามารถในการวเคราะหจดการกบ “ขาวสาร” มากมายมหาศาลทถกสงผานมาทางสอสมยใหมในแตละวน ทสำคญการไดทำนายทายผลการแขงขน ไดรวมแชรประสบการณสงคมตางๆ ไปกบกลมเพอน ในเครอขายชมชนนกพนน นอกจากจะเปน “การลงทนททาทาย” (ดงทสวนใหญตอบวามลเหตจงใจ ทนำไปสการเลนพนนบอลนนคอการไดลนและสนกทไดเลน) การ “ไดเลน” พนนบอล ยงอาจกลายเปนสวนหนงของการประกอบสรางความเปนชาย เปนกระบวนการทเออใหนกพนนบอลชายทงหลายไดผลตซำอำนาจ ความสามารถทจะกำหนดชะตากรรมชวตของตนในสงคมเสยงยคโลกาภวตน อกทงการไดเลนพนนบอล ซงยงเปนสงทผดกฎหมาย ไดแสวงหา “ประโยชน”

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 235

จากกจกรรมนอกกฎหมาย ยงกลายเปนสญลกษณของการไดทาทายอำนาจรฐ อำนาจทกดบงคบ ควบคม ชวตประจำวนของพวกเขามาอยางยาวนาน

ชวตของผคนในโลกสมยใหมถกกำหนดดวยเวลา เมอพจารณา กฬาฟตบอล ในฐานะทเปนธรกจผลตสนคา อตสาหกรรมฟตบอลจงเปนเสมอน “ตลาด” ขนาดใหญ และในตวของมนเองกเปนพนทททำใหเราเหนการเปลยนแปลงแลกเปลยน ทเกดขนทงในสงคมไทยและในสงคมโลก มากไปกวานน การเลนพนนบอลเปนเรองของสอและการบรโภคสอ ยคเสรนยมใหม ผเลนไมเพยงแตตองตดตามขาวสารในแวดวงฟตบอล ทวาจำนวนไมนอยยงตองลงทน และยนดทจะลงทน เชน การจายคาบรการอนเตอรเนตรายเดอน การสมครเปนสมาชกโทรทศนระบบบอกรบ (Pay TV) เพอทจะไดตดตามชมการถายทอดสด ผลการแขงขน การวเคราะหของกร การตดตามแนวโนมราคาพนนขนตอ (ผานรายการวเคราะหเจาะลก) ทไมตางไปจากราคาขนลงของหนในตลาดหลกทรพย ในแงนระบบ และเครอขายของการเลนพนนบอลจงซบซอนพอๆ กบระบบตลาดเงน ทดำเนนไปในระดบขามชาต เราจะไมสามารถเขาใจ “ระบบ” นไดหากยง คงคดอยในระดบชาต

วถการดำเนนชวตของผคนในปจจบนมแนวโนมทจะถกกระบวนการเชงสถาบนตางๆ ในระบบอตสาหกรรมและธรกจสอทำใหกลายเปน “อะตอม” หรอปจเจกชนทดเหมอนจะไรสต ไรอำนาจทจะจดการชวตตนเอง ทวาในระดบปฏบตการ พนนบอลและวฒนธรรมแฟนบอล นเองทนาจะกลายเปน “พนททางสงคม” เปนประชาสงคมใหมของกลมผชาย ทพยายามจดการกบอำนาจทถกรอถอนออกไป พยายามทจะกำหนดชะตากรรมชวตของตวเองใหม การเลนพนนบอล จงเหมอนกบ การเลนเกมกฬา ทกลายมาเปน “สนามของความสมพนธเชงอำนาจ” เปนพนททางสงคมทประกอบสรางขนใหม เปนกจกรรมทผเขารวมสามารถสรางความหมาย ชวยใหรสกมตวมตนขนมา พนนบอลจงถอเปนสวนหนงของชวตสมยใหม เปนเรอง

236 ¿Ø μ º Å ä · Â

ของผชายทใชชวตอยในสงคมเมอง อนเปนสงคมในโลกสมยใหมทชวต เตมไปดวย “ภาวะเสยง” และความไมมนคง เปนสงคมเสยง (risk society) ท เนนความเปนปจเจกชน เปนสงคมทเตมไปดวยแนวโนม อำนาจ กระบวนการเชงสถาบนตางๆ ทพยายามรอถอน “ความเปนชมชน” และตวตนของผคนอยตลอดเวลา ดวยเหตนสำหรบกลมผชายทมรายไดระดบกลางจนไปถงคอนขางลาง พนนบอล/วฒนธรรมแฟนบอล จงกลายเปน “พนทของผชาย” เปนพนทแหงการประกอบสรางและผลตซำ “ความเปนชาย” ไดอยางลงตว ทวาความเปนชาย ทวานคออะไรกนแน สรางหรอพสจนไดอยางไร สงคมไทยมกลไกของการสรางและพสจนความเปนชายอยางไร หรอจะแสดงออกซงความเปนชายไดอยางไร

ทามกลางสถานการณทผชายเรมถกผหญงเบยดขบแขงขนอยางเทาเทยมมากขน สถตดานการศกษาชใหเหนวาในสถาบนระดบอดมศกษาและสถานททำงาน สดสวนของผหญงทมากกวาผชายมแนวโนมเพมมากขนเรอยๆ ในบรบทเชงโครงสรางดงกลาว “ชมชนของผชาย” กำลงถกทำลาย หายไปดวยชวตสมยใหม หายไปดวยชวตการงานทอาจเตมไปดวยการ ถกเอารดเอาเปรยบ หรออยภายใตอำนาจบงคบสงการของนายจาง หรอระบบบรษททเตมไปดวยกฎเกณฑและเหตผล หายไปดวยเพราะวาพนทของพวกเขาถกผหญงเบยดขบออกไปกอาจม ฉะนนผชายไทยกลมนตองการอะไร จะแสดงออกเสนอความเปนชายไดอยางไร

การเลนพนนบอล/การบรโภคขาวสารเกยวกบแวดวงฟตบอล กลาวอยางถงทสดจงถอเปน “ประสบการณรวม” อยางหนง ไมตางไปจากการ ไดเขาไปชมเชยรเกมการแขงขนฟตบอลในสนาม หรอตามผบบาร ทมเพอนฝงรวมดมกน และเชยรเกมการแขงขนผานจอโทรทศน ไมมใครดเกมการแขงขนฟตบอลอยในหองคนเดยวแลวจะสนก ในทำนองเดยวกนกบทการเลนพนนบอล ทจะเลนไดอยางสนกและมความหมาย (อยางนอยสำหรบกลมผชายทมรายไดระดบกลางและใชชวตอยในสงคมเมองใหญ) นน

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 237

จะตองเลนกบคนรจก ดบอลกบเพอน ดมกนกน ในระดบโครงสราง สงทผชายกลมนกำลงพสจน หรอพยายามแสดงออกซงความเปนชาย จงอาจหมายถงตงแต ความสามารถในการสบพนธ ความสามารถทจะกำหนดชะตาชวต และการปกปองดแล เสรภาพของตนเอง (และคนทรก) ทอาจแสดงออกมาผานอตลกษณความเปนชายทดบเถอน และความรนแรง ทางกายภาพ ในเงอนไขเชนน การเชยรบอล พนนบอล และดมกน กบเพอนฝงในชวงสดสปดาห หลงเลกงาน จงอาจตความไดวาไดกลาย มาเปนสวนหนงของการสรางพนทความเปนชาย และนคอ “ภาพสวนหนง” ของชวตผชายไทยทกำลงตอสกบการทตวตนของพวกเขากำลงสญเสยความเปนชาย การเลนพนนบอล จงเสมอนกบเปนการพยายามหาทาง ทจะมชวต ใชชวตแบบผชาย หรอกลาวอยางถงทสด คอการประกอบสราง “ชมชนของผชาย” ในสงคมไทยยคโลกาภวตน

238 ¿Ø μ º Å ä · Â

ภาพประกอบ : การชมเชยรเกมการแขงขนฟตบอลในสนามกฬา “เชยงใหม 700 ป” และผบบารแหงหนง

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 239

àªÔ§ÍÃö·ŒÒº· * บทความนเปนสวนหนงของโครงการวจยเรอง “พนนบอล อำนาจ และความเปนชาย” โดยม วสนต ปญญาแกว เปนหวหนาโครงการ พงศกร สงวนศกด และจตพร ทรพยปญญาญาณ เปนนกวจยสมทบ ไดรบทนสนบสนนจาก ศนยศกษาปญหา การพนน คณะเศรษฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย (มกราคม 2557).

1 ขอมลทนำเสนอในบทความนมาจากการทำงานวจยภาคสนาม (ระหวางเดอนมกราคมถงพฤศจกายน 2556) เพอเกบรวบรวมขอมลโดยประยกตใชวธการวจยสำรวจ (survery research) และวธการวจยสงคมเชงสบสวนตรวจสอบ (investigative social research) ซงอาศยการสงเกตการณและการสมภาษณ “แหลงขาว” ทจะใหขอมล เชงลกแตไมอาจเปดเผยตวตนได โดยเลอกพนททศกษา ตามสถานทตางๆ ทเกยวของสมพนธไปกบกจกรรมการตดตามชมเกมการแขงขน การเลนพนนบอล และการบรโภคขาวสารเกยวกบเกมกฬาฟตบอล คอ สนามฟตบอลหญาเทยม สนามกฬา 700 ป รานอาหาร ผบ บารตางๆ ทกลมผชาย/นกพนนนยมเขาไปนงดมกนและตดตามชมการถายทอดสดเกมการแขงขนฟตบอลในชวงสดสปดาห และรวมจนไปถง โตะพนนบอล ซงเปดใหบรการลกคาตามยานทอยอาศยหนาแนนตางๆ ในเมองเชยงใหม

2 การวจยสำรวจ โดยใชแบบสอบถามและผชวยเกบแบบสอบถาม 4 คนทำการสมภาษณ (ผานคำถามในแบบสอบถาม) กบกลมตวอยาง จำนวน 70 คน ทำการเกบขอมลตามสถานทตางๆ ระหวางเดอนมถนายนถงกนยายน 2556 โดยการคดเลอกพนทแบบเจาะจง คอบรเวณดานนอกของสนามกฬา 700 ป เชยงใหม ชวงสดสปดาห ซงการแขงขนของทมสโมสรเชยงใหมเอฟซ และสนามฟตบอลหญาเทยม แหงหนงในเมองเชยงใหม โดยใชวธการสมตวอยางแบบบงเอญ (accidental sampling) คอเมอเจอกลมเปาหมาย ตามสถานททพวกเขานยมไปรวมกจกรรมหรอใชเวลาในชวงวนหยดสดสปดาห กขอความรวมมอในการสมภาษณโดยใชแบบสอบถาม

240 ¿Ø μ º Å ä · Â

àÍ¡ÊÒÃ͌ҧÍÔ§ ผาสก พงษจตร และคณะ. อตสาหกรรมการพนน. เชยงใหม. ซลเวอรมบค. 2543. วสนต ปญญาแกว. ชวตขางถนน. เชยงใหม. คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม.

2543. สงศต พรยะรงสรรค และคณะ. เศรษฐกจการพนน. กรงเทพฯ. สำนกพมพรวมดวย

ชวยอาน. 2547. De Certeau, Michel. The Practice of Everyday Life. University of California Press.

1984. Sandvoss, Cornel. A Game of Two Halves. New York. Routledge. 2003. Goffman, Erving, “Where the action is”, in Interaction Ritual: Essays on Face-to-Face

Behaviour, (reprinted in 1972) London: Penguin, 1967: 149-270. Hong, Fan and J.A. Mangan. Soccer, Women, Sexual Liberation. Taylor and

Francis. 2004. Manzenreiter, Wolfram. “Football in the resocnstruction of the gender order in

Japan”. Soccer and Society. Vol. 9 No. 2, 2008. 244-258. Cosgrave, James F. Edited. The Sociology of Risk and Gambling Reader. New York.

Routledge. 2006. Gutman, Matthew C. “Trafficking in Men: The Anthropology of Masculinity”

Annual Review of Anthropology. Volume 26. 1997: 385-409.

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 241

à¡ÕèÂǡѺ¼ÙŒà¢Õ¹

วสนต ปญญาแกว สำเรจการศกษาระดบมธยมจากโรงเรยนจกรคำคณาทร จงหวดลำพน (ปการศกษา

2532) จากนนเขาศกษาตอท มหาวทยาลยเชยงใหม (วท.บ.สงคมวทยาและมานษยวทยา ปการศกษา 2536) มหาวทยาลยธรรมศาสตร (สงคมวทยามหาบณฑต ปการศกษา 2541) และ The Australian National University ประเทศออสเตรเลย จนสำเรจการศกษาระดบปรญญาเอกสาขามานษยวทยา (กมภาพนธ 2549) ปจจบนทำงานเปนอาจารยประจำภาควชาสงคมวทยาและมานษยวทยา และดำรงตำแหนงหวหนาศนยวจยและบรการวชาการ คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม

เรมชอบฟตบอลอยางจรงจงตงแตเดก ผานการตนสตารซอคเกอรเรอง “ไอหนยอดนกเตะ” อยากเลนฟตบอลแบบ “ซบาสะและเพอนๆ” ทกวนหยดสดสปดาห มกรวมกวน หาทวางๆ ตงทมเตะบอลพลาสตก ตามมตามเกด ตดตามทมสโมสร แมนเชสเตอรยไนเตด ตงแตยค มารค ฮว กบทาเตะปนจกรยานอากาศ ชวงเรยนมหาวทยาลย ทเชยงใหม นาจะเปนชวงทสนกและเลนฟตบอลจรงจงทสด ปจจบนแมวาจะ “แขวนสตด” ไปแลว ทวายงคงตดตามชมเชยรฟตบอลและเปน “แฟนผ” ตลอดกาล

สายชล ปญญชต

สำเรจการศกษาระดบมธยมจากโรงเรยนนวมนทราชนทศ เตรยมอดมศกษานอมเกลา กรงเทพฯ (ปการศกษา 2546) จากนนเขาศกษาตอทมหาวทยาลยศรนครน-ทรวโรฒ (ศลปศาสตรบณฑต เกยรตนยมอนดบ 1 สาขาการพฒนาชมชนเมอง ปการศกษา 2550) และจฬาลงกรณมหาวทยาลย ทำวทยานพนธเกยวกบฟตบอล แฟนคลบในสงคมไทย จนสำเรจการศกษาระดบปรญญาโทสาขาสงคมวทยา (ปการศกษา 2554) ปจจบนทำงานเปนอาจารยพเศษ คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทร-วโรฒ และดำรงตำแหนงรองผจดการโครงการเสรมสรางสขภาวะและการเรยนรของสงคมตามแนวพระพทธศาสนา สถาบนวจยพทธศาสตร มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

242 ¿Ø μ º Å ä · Â

เรมสนใจกฬาฟตบอล ผานนตยสารสตารซอคเกอร ทเวลานนนำเสนอขาวเกยวกบทมชาตประเทศซาอดอาระเบยในฐานะทมแรกของทวปเอเชยทสามารถผานเขาไปแขงขนฟตบอลโลกรอบสดทาย 1994 ทประเทศสหรฐอเมรกาเปนเจาภาพ จากนนตดตามเชยรทมชาตอตาล ยคโรแบรโต บคโจ สนใจฟตบอล Premier League เพราะลลาของ เอรค คนโตนา จากนนมากกลายเปน “แฟนแมนย” โดยตลอด ปจจบนยงคงตดตามปรากฏการณฟตบอลทงในประเทศไทยและตางประเทศ เพอความบนเทงและในเชงวชาการ

ชาญ พนารตน

สำเรจการศกษาระดบมธยมจากโรงเรยนสวนกหลาบวทยาลย กรงเทพฯ (ปการศกษา 2545) จากนนเขาศกษาตอทจฬาลงกรณมหาวทยาลย (รฐศาสตรบณฑต สาขาสงคมวทยาและมานษยวทยา ปการศกษา 2549) และ The University of Essex ประเทศองกฤษ (สงคมวทยามหาบณฑต ปการศกษา 2553) ไดรบทนจากสำนกงานคณะกรรมการอดมศกษาเพอบรรจเปนอาจารยประจำภาควชาสงคมวทยาและมานษยวทยา คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม ปจจบนกำลงศกษาตอระดบปรญญาเอกสาขาสงคมวทยาท The University of Sydney ประเทศออสเตรเลย เขยนวทยานพนธเกยวกบประวตศาสตรพฒนาการของฟตบอลในประเทศไทย

เลนและสนใจตดตามฟตบอลตงแตชวงเรยนมธยม โดยเฉพาะฟตบอลโลก 1998 โดยตามเชยรทมชาตไนจเรยและโครเอเชย จากนนจงตดตามทมสโมสรทม ผเลนจากทงสองชาต (อาท ตารโบ เวสท และดารโอ ซมช) และกลายเปนแฟนบอล ทมอนเตอร มลาน นบแตนนมา ชวงเปนนสตจฬาฯ ยงคงหาเวลาเลนฟตบอลอยเสมอ หลงป 2552 กระแสความนยมฟตบอล Thai Premier League เฟองฟ จงตดตาม เชยรทมชลบร เอฟซ ยคโคชเฮง วทยา เลาหกล (อดตยอดนกฟตบอลไทยตลอดกาล) และกอนไปเรยนตอทซดนย ไดตดตามเชยรทมเชยงใหม เอฟซ ทมของเมองทจะกลบมาใชชวตทำงานหลงสำเรจการศกษา

อาจนต ทองอยคง

สำเรจการศกษาระดบมธยมจากโรงเรยนปรนสรอยแยลสวทยาลย จงหวดเชยงใหม (ปการศกษา 2543) จากนนเขาศกษาตอทมหาวทยาลยเชยงใหม (วทยาศาสตรบณฑต สาขาจตวทยา ปการศกษา 2547) และมหาวทยาลยธรรมศาสตร เรยนสาขา

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 243

มานษยวทยา ทำวทยานพนธเกยวกบวฒนธรรมแฟนบอล จนสำเรจการศกษา (ปการศกษา 2554) ปจจบนเปนนกวจยอสระ ไดรบทนสนบสนนจาก สำนกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) และศนยวจยปญหาสราเพอทำวจยเรอง “แอลกอฮอล ความรนแรง และมาตรการปองกนในฟตบอลไทย”

เลนและตดตามชมฟตบอลมาตงแตจำความได ชวงเวลานาจดจำในชวต การเลนฟตบอลคอการเปนผนำและศนยรวมจตใจใหกบลกทมในนาม “ทม Psycho” ทมฟตบอลของภาควชาสมยเรยนมหาวทยาลยทเชยงใหม (แตถา “ลกทม” ไดมาเหนขอความนพวกเขาตองโวยวายวาขโมแนๆ) ปจจบนยงคงเลนฟตบอลเพอความสนก เพลดเพลน และตดตามชมฟตบอลทมสโมสรในประเทศไทย รวมถงกจกรรมตางๆ ของแฟนบอล และรสกวา เรองราวรอบๆ สนามดจะนาสนใจกวาการแขงขนฟตบอลในสนามเสยดวยซำ

ณฐกร วทตานนท

สำเรจการศกษาระดบมธยมจากโรงเรยนยพราชวทยาลย จงหวดเชยงใหม (ปการศกษา 2537) จากนนเขาศกษาตอทมหาวทยาลยเชยงใหม (รฐศาสตรบณฑต ปการศกษา 2541) จฬาลงกรณมหาวทยาลย (รฐศาสตรมหาบณฑต การปกครอง ปการศกษา 2544) และมหาวทยาลยแมฟาหลวง (ปรชญาดษฎบณฑต [สงคมศาสตร] ปการศกษา 2554) ปจจบนทำงานเปนอาจารยและดำรงตำแหนงผชวยคณบด สำนกวชานตศาสตร มหาวทยาลยแมฟาหลวง

แมเปนชาวเชยงใหมโดยกำเนด แตปจจบนปกใจตามเชยรทมสโมสรเชยงราย ยไนเตดตามถนฐานททำงาน จำความไดแมนวาเรมอดตาหลบขบตานอนด ฟตบอล กลางดกครงแรก ตงแตตอนอย ป.4 คอเกมการแขงขนนดชง ฟตบอลโลก 1986 ระหวางทมชาตเยอรมนตะวนตกกบอารเจนตนา จากนนจงเรม “บาบอล” อยางจรงจง เปนตวตงตวตรวมเพอนฝงแถวๆ บาน ตงทมฟตบอล “โชตนา” ตระเวนแขงไปทวเชยงใหม ปวารณาตวเปนสาวกปศาจแดง ดวยเหตผลงายๆ คอ แมนเชสเตอรยไนเตด ทำใหคนเชยรยมไดมากกวาทกๆ ทมใน Premier League ยคนน กอนทจะยมยากขนเรอยๆ เมอ เซอร อเลกซ เฟอรกสน วางมอ

244 ¿Ø μ º Å ä · Â

พงศกร สงวนศกด สำเรจการศกษาระดบมธยมจากโรงเรยนปรนสรอยแยลสวทยาลย จงหวด

เชยงใหม (ปการศกษา 2545) จากนนศกษาตอทมหาวทยาลยเชยงใหม (วท.บ.สงคมวทยาและมานษยวทยา ปการศกษา 2549) และรำเรยนตอในระดบบณฑตศกษาในมหาวทยาลยเดยวกนน จนไดรบรฐศาสตรมหาบณฑต (การเมองการปกครอง ปการศกษา 2555) ปจจบนทำงานเปนผชวยนกวจยโครงการประชาธปไตยกบทองถน ศนยวจยและบรการวชาการ คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม และเปนนกวจยสมทบโครงการวจย “พนนบอล อำนาจ และความเปนชาย” โดยไดรบทนสนบสนนจาก ศนยศกษาปญหาการพนน จฬาลงกรณมหาวทยาลย

เรมชนชอบกฬาฟตบอลตงแตวยเดก โดยเรมตนจากพอทเปนผสอนใหรจกกฬาชนดน และยงแนะนำใหรจกทมสโมสรตางๆ ในตางประเทศ ทำตวเปน “เดกหงส” ตงแตวยเยาว เพราะลเวอรพลคอรกแรกพบและยงคงรกอยมาถงปจจบน สมยทยงเรยนชนประถมทจงหวดตาก ความคลงไคลในกฬาฟตบอลยงมไมมาก จนเมอยายมาเรยนตอระดบมธยมทโรงเรยนปรนสรอยแยลสวทยาลย จงไดกลายเปน “คนบาบอล” ไป ปจจบนยงคงหลงใหลในกฬาฟตบอลทงทเลนจรงในสนามและการตดตามชม Premier League (กบกลมเพอน) ตามผบบาร เปนสวนใหญ

จตพร ทรพยปญญาญาณ

สำเรจการศกษาระดบมธยมจากโรงเรยนมงฟอรตวทยาลย จงหวดเชยงใหม (ปการศกษา 2549) จากนนศกษาตอทมหาวทยาลยเชยงใหม (วท.บ.สงคมวทยาและมานษยวทยา ปการศกษา 2555) ปจจบนทำงานวจยเปน “มอปนรบจาง” ใหกบโครงการประชาธปไตยกบทองถน ศนยวจยและบรการวชาการ คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม และเปนนกวจยสมทบโครงการวจย “พนนบอล อำนาจ และความเปนชาย” โดยไดรบทนสนบสนนจาก ศนยศกษาปญหาการพนน จฬาลงกรณมหาวทยาลย

เรมสนใจตดตามชมเชยรเกมการแขงขนฟตบอลตงแตสมยเรยนมธยมทมงฟอรตฯ สวนมากจะตดตามชมการแขงขนฟตบอล Premier League และจำเปนตองมาตดตามชมเชยรทมสโมสร เชยงใหม เอฟซ อยางจรงจงกชวงททำงานวจยในโครงการ “พนนบอล อำนาจ และความเปนชาย” นเอง

ประวตศาสตร� อำนาจ การเมอง และความเป�นชาย 245