အေသးစားအေသးစားအေသးစားအေသးစား ေရခငါးေမြးျမထတလပျခငးလပငနးအတြကေရခငါးေမြးျမထတလပျခငးလပငနးအတြကေရခငါးေမြးျမထတလပျခငးလပငနးအတြကေရခငါးေမြးျမထတလပျခငးလပငနးအတြက

ေမြးျမသအခငးခငးေမြးျမသအခငးခငးေမြးျမသအခငးခငးေမြးျမသအခငးခငး ဆငကမးပညာေပးေရးဆငရာဆငကမးပညာေပးေရးဆငရာဆငကမးပညာေပးေရးဆငရာဆငကမးပညာေပးေရးဆငရာ

လကစြစာအပလကစြစာအပလကစြစာအပလကစြစာအပ

((((Guidebook on Farmer-to-Farmer Extension Approach for

Small-scale Freshwater Aquaculture)

Japan International Cooperation

Agency

Nibancho Center Building 5-25

Niban-cho, Chiyoda-ku

Tokyo 102-8012

Japan

www.jica.go.jp

Network of Aquaculture Centres

In Asia-Pacific

Suraswadi Building

Kasetsart University Campus

Ladyao, Jatujak, Bangkok 10900

Thailand

www.enaca.org

၂၀၁၅

JICA, NACA

ii

@ 2015, Japan International Cooperation Agency and Network of

Aquaculture Centres in Asia-Pacific.

No part of this book may be reproduced in any form by print, photoprint,

microfilm or any other means without permission from the publishers.

Citation:

JICA and NACA, 2015. အေသးစား ေရခငါးေမြးျမထတလပျခငးလပငနးအတြက

ေမြးျမသအခငးခငး ဆငကမးပညာေပးေရးဆငရာ လကစြစာအပ (Guidebook on

Farmer-to-Farmer Extension Approach for Small-scale Freshwater

Aquaculture). Japan International Cooperation Agency, Tokyo Japan,

Network of Aquaculture Centres in Asia-Pacific, Bangkok, Thailand. 23

pp.

အေသးစား ေရခငါးေမြးျမထတလပျခငးလပငနးအတြက ေမြးျမသအခငးခငး ဆငကမးပညာေပးေရးဆငရာ လကစြစာအပ

iii

ဂပနအျပညျပညဆငရာပးေပါငးေဆာငရြကေရးေအဂငစဂပနအျပညျပညဆငရာပးေပါငးေဆာငရြကေရးေအဂငစဂပနအျပညျပညဆငရာပးေပါငးေဆာငရြကေရးေအဂငစဂပနအျပညျပညဆငရာပးေပါငးေဆာငရြကေရးေအဂငစ

(JICA) (JICA) (JICA) (JICA) ၏၏၏၏ အမာစာအမာစာအမာစာအမာစာ

၂၀၁၅ ခႏစ စကတငဘာလ (၂၅) ရကေန႔တြငကငးပခသည ကလသမဂၢ

စဥဆကမျပတ ဖြ႔ၿဖးတးတကေရး ညလာခတြင ကမၻာေခါငးေဆာငမားမ ဆငးရ

ႏြမးပါးမႈ ပေပာကေရး၊ မညမမႈႏင တရားမတမႈမရျခငးမားအား ဆန႔ကငေရး၊

ရာသဥတထနးသမးျခငးဆငရာ လပငနးမားခမတေဆာငရြကေရးစသည ပနးတင

(၁၇) ခ ပါ၀ငသည စဥဆကမျပတ ဖြ႔ၿဖးတးတကေရး အစအစဥ/၂၀၃၀ က

သေဘာတခပါသည။ ကလသမဂၢအဖြ႕၀င ႏငငမား အေနႏင ထအစအစဥပါ

အခကအလကမားက အေျခခအေဆာကအဥမားအျဖစ အသးျပ၍ မမတ႔၏

ေနာငလာမည (၁၅) နစအတြက လပငနးစဥႏင ႏငငေရးဆငရာမ၀ါဒမား၊

အထးသျဖင ဂပနႏငငအစးရ၏ ODA ဆငရာ မ၀ါဒမား ခမတသြားႏငရန

ေမာလငပါသည။

ဤေနရာတြင အထးျပရမညအခကမာ စဥဆကမျပတဖြ႔ၿဖးတးတကေရး

ရညမနးခကပနးတင (၁၇) ခတြင ေရလပငနးက အျခားအေရးပါေသာ ပနးတငမားျဖစသည ဆငးရႏြမးပါးမႈ၊ ကနးမာေရး၊ ပညာေရးႏင ရာသဥတ ထနးသမးျခငးတ႔ႏင တနးတထညသြငးေဖာျပထားျခငးျဖစပါသည။ ရညမနးခက

ပနးတင (၁၄) တြင “စဥဆကမျပတဖြ႔ၿဖး တးတကမႈက ျဖစေပၚေစရန ပငလယ၊

သမဒၵရာႏင ေရသယဇာတမားက ထနးသမး ေစာငေရာကေရးႏင ေရရည

တညတႏငသညနညးလမးျဖင အသးျပေရး“ ဟ ေဖာျပထားသညက ေတြ႕ရ

ရပါသည။

စဥဆကမျပတဖြ႔ၿဖးတးတကေသာ ငါးေမြးျမေရးက အဆငျမငမ၀ါဒမားတြင

ထညသြငးေဖာျပထားသညအေလာက JICA အေနႏင ငါးေမြးျမထတလပေရးက

ဥးစားေပးသြားမည ျဖစပါသည။ အစားအစာျပညစလၿခေရး၊ အာဟာရ ျပည၀ေရးႏင

JICA, NACA

iv

ျပညပပ႔ကနတးတကေရးတ႔အတြက ငါးသည လြနစြာအေရးပါ သညအျပင

စဥဆကမျပတ မားျပားလာေနေသာ ေစးကြကလအပခကက ငါးေမြးျမ

ထတလပေရးကသာ ျဖညဆညးႏငမညျဖစပါသည။ တစခနတညးမာပင

ငါးေမြးျမထတလပျခငးလပငနး စဥဆကမျပတဖြ႔ၿဖးတးတကရနအတြက

ငါးသားေဖာကျခငးႏင အစာမားအတြက သဘာ၀သယဇာတမား အသးျပေနျခငး

ကေလာချခငး၊ ငါးေရာဂါမားျဖစပြားမႈႏင ေဆး၀ါးသးစြမႈမား အားထနးခပျခငး၊

ငါးေမြးျမေရးလပငနးဆငရာပစၥညးႏင အေဆာကအဥမားအေပၚ ရာသဥတ၏

အကးသကေရာကမႈအား ေလာကေစျခငးစသည လပငနးမားကလညး

ေဆာငရြကသငပါသည။

အေသးစားေရခငါးေမြးျမေရးလပငနးမားသည ထလအပခကမားအား ျဖညဆးႏင

သညအျပင ေကးလကေနျပညသမားအတြက တရစၦာနထြက အသားဓာတမားႏင

အာဟာရဓာတမားက ေန႔စဥေစးသကသာစြာျဖင ပပး ေပးႏငစြမးရပါသည။

သ႔ရာတြင အေသးစားေရခငါးေမြးျမေရးလပငနးမားက စတငတညေထာငရာတြင

ႀကေတြ႔ေနက အခကအခတစခ႕ ရႏငပါသည။ ထအခကအခမားတြင ငါးေမြးျမသ

မားအေနႏင အသပညာႏင အတတပညာမျပညစျခငး၊ ထတလပမႈေကာငးေသာ

ငါးမးမား အလြယတကမရရႏငျခငးႏင ေမြးျမသမားထသ႔ ျပညစလေလာကသည

ပညာေပးလပငနးမားမေရာကရျခငးတ႔ ပါ၀ငပါသည။ ကေမၻာဒးယား၊ လာအ၊ ျမနမာ၊

မဒါဂါစကာ ႏင ဘနငႏငငမားတြင အေသးစားေရခငါး ေမြးျမေရးလပငနးမား ဖြ႔ၿဖး

တးတကရနအတြက JICA ၏ အေထာကအပျဖင နညးပညာဆငရာ ပးေပါငး

ေဆာငရြကမႈစမကနးမား ေဆာငရြကလကရရာ အဓကေမြးျမသမားအား ေလကင

သငၾကားေပးျခငးႏင ေမြးျမသအခငးခငး ဆငကမးပညာေပးျခငး အစအစဥမား

ေၾကာင ေဖာျပပါအခကအခမားက အတငးအတာတစခအထ ကယကယျပန႔ျပန႔

ေျဖရငးႏငခသညက ေတြ႔ရပါသည။ ထအေတြ႕အႀကႏင ေအာငျမငမႈမားက

အျခားေသာႏငငမားႏင အလားအလာရေသာ ပးေပါငး အဖြ႔အစညးမားအား

မေ၀ႏငရနအတြက ဤလကစြစာအပက ရကႏပ ထတေ၀ရျခငးျဖစပါသည။

အေသးစား ေရခငါးေမြးျမထတလပျခငးလပငနးအတြက ေမြးျမသအခငးခငး ဆငကမးပညာေပးေရးဆငရာ လကစြစာအပ

v

ဤလကစြစာအပသည JICA ႏင အာရပစဖတေဒသရ ေရလပငနးစငတာမား

ကြနယက (NACA) တ႔ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈ၏ ဒတယရလာဒျဖစၿပး (၂၀၁၃) ခႏစ

ဒဇငဘာလတြင ဘနေကာကၿမ႔၌ ကငးပျပလပခေသာ “အေသးစား

ငါးေမြးျမေရးဆငရာ ပညာေပးေရး ႏငငတကာစာတမးဖတပြ“ က အေျခခ၍

ျပစထားပါသည။ ဤလကစြစာအပ ျဖစေျမာကရနအတြက ပးေပါငး

အကအညေပးခေသာ NACA အား အထးေကးဇးတငရပါေၾကာငး JICA ၏

ကယစားမတတမးတင ဂဏျပအပပါသည။

Makoto Kitanaka

ညႊနၾကားေရးမးခပညႊနၾကားေရးမးခပညႊနၾကားေရးမးခပညႊနၾကားေရးမးခပ

ေကးလကေဒသဖြေကးလကေဒသဖြေကးလကေဒသဖြေကးလကေဒသဖြ႔႔ ႔႔ၿဖးေရးဥးစးဌာနၿဖးေရးဥးစးဌာနၿဖးေရးဥးစးဌာနၿဖးေရးဥးစးဌာန

JICA, NACA

vi

အာရပစဖတေဒသရအာရပစဖတေဒသရအာရပစဖတေဒသရအာရပစဖတေဒသရ ေရလပငနးစငတာမားကြနယကေရလပငနးစငတာမားကြနယကေရလပငနးစငတာမားကြနယကေရလပငနးစငတာမားကြနယက

(NACA) (NACA) (NACA) (NACA) ၏၏၏၏ အမာစာအမာစာအမာစာအမာစာ

အေသးစားေရလပငနးမားသည လြနခေသာႏစမားအတြငး NACA မ တာ၀နယ ေဆာငရြကခေသာ စမကနးမားအနက အေရးႀကးေသာအစတအပငး ျဖစပါသည။ အစးရအခငးခငး ညႏငးေဆာငရြကေပးေသာ အဖြ႔အစညးတစရပ ျဖစသည NACA အေနျဖင လပပငခြငတြငေဖာျပထားသညအတငး စဥဆကမျပတ ဖြ႔ၿဖးတးတက ေသာ ေရထြကပစၥညးထတလပေရးလပငနးႏင ေရသယဇာတမား စမခန႔ခြျခငး မတစဆင ေကးလကေဒသဖြ႔ၿဖးတးတကေရးက ပမျဖစထြနးေအာင ႀကးပမးလက ရပါသည။ ထ႔အျပင ငါးေမြးျမသမားႏင ေကးလကလမႈအဖြ႔အစညးမားအား အဓက အကးခစားခြငရသမားအျဖစ ရညရြယၿပး ေကးလကေနျပညသမားအတြက အလပအကငအခြငအလမး မားရာေဖြျခငး၊ ဆငးရႏြမးပါးမႈေလာခေရးႏင အစားအစာပမျပညစလၿခေရးတ႔အတြက အခြငအလမးမား ရာေဖြေဆာငရြကလက ရပါသည။ အျခားေသာ သေတသနစငတာမား၊ အစးရအဖြ႔အစညးမား၊ ဖြ႔ၿဖး တးတကမႈေအဂငစမား၊ ေမြးျမေရးအသငးအဖြ႔မား၊ အျခားအဖြ႔အစညးမားႏင ပးေပါငးၿပး ဖြ႔ၿဖးတးတကမႈ အေထာကအပေပးေရးစမခကမားကလညး အေကာင အထညေဖာ ေဆာငရြကလကရပါသည။ စဥဆကမျပတဖြ႔ၿဖးတးတကေသာ ေရထြကပစၥညးထတလပေရးႏင ေရသယဇာတမား စမခန႔ခြေရးအတြက နညးပညာ ဖလယေရး၊ အရညအေသြးျမငတငေရး၊ အဖြ႔အစညးမား စြမးရညျမငေရးတ႔ ကလညး ႀကးပမးလကရပါသည။

အေသးစားေရခငါးထတလပျခငးလပငနးအတြက ေမြးျမသအခငးခငး ဆငကမး ပညာေပးေရး လကစြစာအပက ျပစထတေ၀ရျခငးသည NACA ၏ လပငနးစမကနး မားႏငကကညၿပး၊ အထးသျဖင အေသးစားငါးေမြးျမေရး လပငနးျဖစထြနးေရးႏင ဖြ႔ၿဖးတးတကေရးအတြက အခနကကထတေ၀ျခငးလညးျဖစပါသည။ ကေမၻာဒးယား ႏင လာအအပါအ၀င အာရပစဖတႏင အာဖရကေဒသရ အခ႕ႏငငမားတြင စတင ေဆာငရြကခေသာ စမကနးမား၏ ရလာဒမားအရ သတငးအခကအလက ျဖန႔ေ၀ေရးႏင နညးပညာကးေျပာငး ေပးေရးစနစမားက အကန႔အသတျဖငသာ

အေသးစား ေရခငါးေမြးျမထတလပျခငးလပငနးအတြက ေမြးျမသအခငးခငး ဆငကမးပညာေပးေရးဆငရာ လကစြစာအပ

vii

ရရႏငသည ေကးလကေဒသမားတြင ငါးေမြးျမေရးလပငနးႏင ငါးမးမား ထတလပေရးတ႔အတြက ရးရငး၍ လကေတြ႔ကေသာနညးပညာမား ျဖန႔ျဖးႏငရန ေမြးျမသအခငးခငး ဆငကမးပညာေပးျခငး လပေဆာငခကသည ထေရာက ေၾကာငး ေတြ႔ရထားၿပး ျဖစပါသည။

NACA ႏင JICA တ႔၏ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈျဖင အေသးစား ငါးေမြးျမေရး ဆငရာ ပညာေပးလပငနးမား ေအာငျမငစြာေဆာငရြကလကရၿပး အာရ ပစဖတေဒသတြငးရ အေသးစား ငါးေမြးျမေရးလပငနးမားအတြက ဤလကစြ စာအပပါ အခကအလက မားက လကတြ အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကႏငရနအတြကလညး ေမာလငလကရပါသည။ ဤလကစြစာအပက အေျခခ ၿပး အနာဂတကာလတြင သငတနးမား ပ႔ခေပးႏငမညဟလညး ယၾကည ပါသည။

Cherdsak Virapat, PhDCherdsak Virapat, PhDCherdsak Virapat, PhDCherdsak Virapat, PhD

ညႊနၾကားေရးမးခပ

JICA, NACA

viii

မတဆကမတဆကမတဆကမတဆက

ဤလကစြစာအပက ၂၀၁၃1 ခႏစ၊ ဒဇငဘာလတြင ထငးႏငင ဘနေကာက ၿမ႕၌ ကငးပျပလပခေသာ အေသးစား ေရခငါးေမြးျမေရးဆငရာ ပညာေပးေရး ႏငငတကာစာတမးဖတပြ၏ အသးအပြငတစခအျဖစ ေရးသားထတေ၀ချခငး ျဖစပါသည။ အာရႏငအာဖရကေဒသရ ႏငငအသးသးမ အေသးစား ငါးေမြးျမေရး လပငနးရငမား၏ ေအာငျမငမႈမားက ေလလာျခငးအားျဖင ငါးေမြးျမသအခငးခငး ဆငကမးပညာေပးေရးအစအစဥ (FTF) ၏ ထေရာကမႈႏင စဥဆကမျပတ ဖြ႔ၿဖး တးတကေစမႈမားက သသာထငရားစြာ ေတြ႔ျမငႏငမည ျဖစပါသည။ ထအစအစဥမာ ေဒသတြငးဖြ႔ၿဖးဆႏငငမားရ ေကးလကေဒသ ဖြ႔ၿဖးတးတကေရးအတြက ရညရြယေသာ JICA ၏ နညးပညာဆငရာ ပးေပါငးေဆာငရြကေရး စမကနးမားအား အေကာငအထညေဖာေဆာငရာတြင အသးျပခေသာ အစအစဥလညးျဖစပါသည။

လကစြစာအပတြငပါ၀ငေသာ အခကအလကမားမာ JICA ၏အကအညျဖင ကေမၻာဒးယားႏငငတြင ေဆာငရြကခေသာ ေရခငါးေမြးျမေရး ဖြ႔ၿဖးတးတကမႈႏင စညးရးပညာေပးေရး စမခက (အဆင ၁ ႏင ၂) တ႔၏ ရလာဒမားက အေျခခ၍ ျပစ ထားျခငး ျဖစပါသည။ ထ႔အျပင ႏငငတကာစာတမးဖတပြတြင ေဆြးေႏြးခမႈမားသာ မက ကေမၻာဒးယားႏငငတြငးရ ပငတငႏင ဆငပြားေမြးျမသမားအား ေတြ႔ဆ ေမးျမနးခမႈမား၏ ရလာဒမားကလညး ထညသြငး ေဖာျပထားပါသည။

ဤလကစြစာအပပါအခကအလကမားမာ ကေမၻာဒးယားႏငငရ ေရခငါးေမြးျမသ မား၏ အေတြ႔အႀကက အဓကအေျခခထားၿပး အငယစားေရခငါး ေမြးျမေရး အ တြက ပညာေပးလပငနးမားေဆာငရြကရာတြင FTF စနစက အသးချခငးႏင ပတသကသညလမးညႊနမား ျဖစပါသည။ လကစြစာအပက အသးျပသမားအေနႏင ပညာေပးလပငနးမား ေဆာငရြကမညေဒသႏင ကကညေအာင ျပျပငသးစြႏငပါ သည။ ထ႔အျပင ေကးလကေဒသရ ဆငးရ ႏြမးပါးသမားအတြက အျခားေသာ

1စာတမးဖတပြဆငရာအခကအလကမားက NACA (www.enaca.org)၊ ထငးႏငင JICA ရး

(www.jica.go.jp/thailand/english/office/) ႏင JICA (www.jica.go.jp) တ႔၏ အငတာနကစာမကႏာမားတြင အခမ ေဒါငးလပရယႏငပါသည။

အေသးစား ေရခငါးေမြးျမထတလပျခငးလပငနးအတြက ေမြးျမသအခငးခငး ဆငကမးပညာေပးေရးဆငရာ လကစြစာအပ

ix

အေသးစားငါးေမြးျမေရးလပငနးမား (ဥပမာ ေရငနႏင ကမးရးတနးေဒသ ေရလပငနးမား) လပေဆာငျခငး အတြကလညး လမးညႊနအျဖစ အသးျပႏငပါ သည။

JICA, NACA

x

ေကးဇးတငလႊာေကးဇးတငလႊာေကးဇးတငလႊာေကးဇးတငလႊာ

ဤလကစြစာအပက JICA ၏ ေငြေၾကးအေထာကအပျဖင ပႏပထတေ၀ျခငး ျဖစပါသည။ လကစြစာအပက ေရးသားျပစေပးခေသာ Dr Eduardo Leano အား လညးေကာငး၊ ကေမၻာဒးယားႏငင ေရလပငနးအဖြ႔ (FiA) မ ၀နထမးမားႏင ကြငးဆငးေတြ႔ဆေမးျမနးမႈမားက ကညေဆာငရြကေပးခ ၾကေသာ နယေျမတာ၀နခ ၀နထမးမားအားလညးေကာငး၊ လမးညႊနစာအပ တြင အသးျပရန မတတမးႏင ဓာတပမားပပးေပးခေသာ Mr Chin Da အား လညးေကာငး အထးပငေကးဇးတငရ ပါသည။ ေနာကဆးအေနႏင လကစြ စာအပ ျဖစေျမာကေအာင ၀ငး၀နးကည ေဆာငရြကေပးခၾကသည ကနေပါ၊ တကအ၊ ဘကတာဘန ႏင ပါဆကေဒသမ ပငတငႏင ဆငပြားေမြးျမသမား အားလညး အထးေကးဇးတငရပါသည။ တစဥး တစေယာကခငးစ၏ ကည ပပးမႈေၾကာငသာ လကစြစာအပက ေအာငျမငစြာ ေရးသားထတေ၀ႏငချခငး ျဖစေၾကာငး မတတမးတငအပပါသည။

အေသးစား ေရခငါးေမြးျမထတလပျခငးလပငနးအတြက ေမြးျမသအခငးခငး ဆငကမးပညာေပးေရးဆငရာ လကစြစာအပ

xi

မာတကာမာတကာမာတကာမာတကာ

Page

ဂပနအျပညျပညဆငရာပးေပါငးေဆာငရြကေရးေအဂငစ (JICA)

၏ အမာစာ

အာရပစဖတေဒသရ ေရလပငနးစငတာမားကြနယက (NACA) ၏

အမာစာ

အမာစာ

ေကးဇးတငလႊာ

၁။ နဒါနး

၂။ ေမြးျမသအခငးခငး ဆငပြားပညာေပးေရးစနစ (FTF

approach)

၃။ အစးရႏင အျခားသကဆငရာ အဖြ႔အစညးမား၏ အခနးက႑

၄။ ပငတငေမြးျမသမား ေရြးခယျခငးႏင သငတနးေပးျခငး

၅။ ပငတငေမြးျမသမား၏ ကြနယက

၆။ ေမြးျမသအခငးခငး ဆငပြားပညာေပးျခငး

၇။ ေစာငၾကညေလလာျခငးႏင အကျဖတျခငး

၈။ စာညႊနးကးကားခကမား

iii

vi

viii

x

1

3

6

10

13

15

20

23

JICA, NACA

xii

အေသးစား ေရခငါးေမြးျမထတလပျခငးလပငနးအတြက ေမြးျမသအခငးခငး ဆငကမးပညာေပးေရးဆငရာ လကစြစာအပ

1

၁။၁။၁။၁။ နဒါနးနဒါနးနဒါနးနဒါနး

အေသးစားေရခငါးေမြးျမေရးလပငနးသည ေရးယခငကာလမားကပင တညရခၿပး ဘကစလယယာစနစေၾကာင ေကးလကေနျပညသမား၏ ၀ငေငြ တးတကရရျခငး၊ အဟာရပမရရႏငျခငးႏင စဥဆကမျပတဖြ႔ၿဖး တးတက ေသာ ေရလပငနးမား တးတကျဖစထြနးလာေစျခငး စသည အကးမား ရရႏငပါသည။ အာရေဒသတြင သငေတာသညနညးပညာႏင ငါးမးမား ပပး ေပးပါက အေသးစားေရခငါး ေမြးျမေရးလပငနးသည စကပးေရးက အေျခခသည စးပြားေရးစနစႏင ေအာငျမငစြာပးေပါငးေဆာငရြကႏငေၾကာငး ေတြ႔ရရပါသည (စာညႊနး- ရမအ/ ၂၀၁၃)။ သ႔ရာတြင လအပေသာ ဖြ႔ၿဖးမႈ လပငနးစဥမားႏင နညးပညာမားမာ ေကးလကေန အေသးစားေမြးျမသ မားထသ႔ ေရာကရႏငျခငးမရေသးသညက ေလလာေတြ႔ရရပါသည။ အကး ဆကအေနျဖင ဖြ႔ၿဖးတးတကဆႏငငအမားစရ ေကးလကလမႈအဖြ႔အစညးမားမာ ေရလပငနးမရရႏငေသာ အကးအျမတမားက ရသငသေလာက မရရႏငၾကေပ။ မးေကာငးမးသန႔ႏင လြယကၿပး အေျခခကေသာ ေမြးျမေရးနညးစနစမား မရရႏငျခငးေၾကာင ေမြးျမသအမားစမာ ပမေခတမေသာ ေမြးျမထတလပေရးဆငရာ နညးပညာမားက ရရအသးျပႏငသည အခြငအေရးမား ဆးရႈးၾကရပါသည။

JICA မ စတငမတဆကေပးခေသာ ေမြးျမသအခငးခငး ဆငပြားပညာေပး ေရးစနစ (FTF) သည ေကးလကေန ဆငးရႏြမးပါးေသာေမြးျမသမားအား နညးပညာျဖန႔ျဖး ေပးႏငရန ထေရာကေသာနညးလမးျဖစေၾကာငး သကေသျပႏငခၿပျဖစပါသည။ ဤခဥးကပနညးစနစ၏ အကးေကးဇးတစခမာ ပငတငေမြးျမသမားမ မမတ႔ လကေတြ႔တထြငစမးသပအသးျပၿပး ေအာငျမငမႈရရခေသာ နညးပညာမားက ေဒသတြငးရ ဆငပြားေမြးျမသမား (အမးသားႏင အမးသမးထႏစရပလး) အား သငၾကားပ႔ခေပးႏငျခငး ျဖစပါသည။ ထစနစသည နညးပညာျဖန႔ျဖးေရးအတြက လြနစြာထေရာကေသာ နညးလမးတစခ ျဖစပါသည။ အေရးအႀကးဆးအခကမာ မမတ႔ေဒသအတြငး အလြယတကရရႏငသည အရငးအျမစမားက အေျခခသည ေမြးျမေရးနညးစနစမားက ျဖန႔ျဖးေပးႏငျခငးပင ျဖစပါသည။

FTF စနစက ကယပငငါးေမြးျမေရးလပငနး ဖြ႔ၿဖးတးတကရနအတြက လအပသည နညးပညာမားက အသးျပလစတရသည ပငတငေမြးျမေရး သမားမားအား ေရြးခယသငတနးေပးျခငးျဖင စတငႏငပါသည။ အထး မတသားရမည အခကမာ

JICA, NACA

2

FTF စနစက အသးျပျခငးျဖင ပငတငေမြးျမသ မားအတြက စးပြားေရးအရ အကးအျမတျဖစထြနးေစသညသာမက လမႈအဖြ႔အစညး၏ ေခါငးေဆာငမား/ စညးရးေရးလပသားမားအျဖစ လမႈေရးအခနးက႑တြင အေရးပါသမား ျဖစလာေစ ႏငျခငး ျဖစပါသည။ ပငတငေမြးျမေရးသမားမားအား သငတနးပ႔ခေပးၿပးပါက ထသမားသည နညးပညာက အသးျပလသည အျခားေသာ ေမြးျမသမားက ထပဆငသငတနးမား ပ႔ခေပးမည ျဖစပါသည။ ထသ႔ ဆငကဆငကသငတနးမား ပ႔ခေပးျခငးျဖင ေကးလကေန ငါးေမြးျမသအမားစအတြက အက းျဖစထြနးေစ မညအျပင အနမဆးအဆငအေနျဖင ၄ငးတ႔၏ ငါးကနငယမားမ အကးအျမတ ပမရရႏငေအာင အကအညေပးႏငမညျဖစပါသည။ ထ႔အျပင ပငတငေမြးျမသ အခငးခငး ပးေပါငးေဆာငရြကမႈျဖင ငါးမးဥထတလပ ျဖန႔ေ၀သကြနယကက တညေထာငလာႏငၿပး စဥဆကမျပတ ဖြ႔ၿဖး တးတကေသာ ငါးေမြးျမေရးလပငနးက ျဖစထြနးေပၚေပါကေစႏငမည ျဖစပါသည။

JICA ၏ စမကနးမားက အေကာငအထညေဖာေဆာငလကရသည ႏငငမားမ ေမြးျမသမား၏ အေတြ႔အႀကမားအရ စမကနးတြင မမဆႏၵျဖင ပးေပါငး ပါ၀ငခ သည ပငတငေမြးျမသမားအေနႏင ေအာငျမငမႈမားရရခေၾကာငး သရႏငပါသည (စာညြနး- NACA ႏင JICA/၂၀၁၃)။ အစပငးတြင ငါးသားေပါက ေမြးျမထတလပ သည ငါးေမြးကနအနညးငယသာ ရခရာမ ေမြးျမသည ဧရယာႏင အေဆာကအဥ မား၊ အသားတးကနမားတးခ႕၍ ငါးသနႏင ေစးကြကသ႔တငပ႔နငေသာ အရြယ ရသည ငါးမားက ပမတးခ႕ေမြးျမထတလပလာေၾကာငး ေတြ႔ရပါသည။ ထပငတင ေမြးျမသမားသည အျခားေသာ ေမြးျမသမား (FTF စနစျဖင ေပးေသာ သငတနး မားက တကေရာကခသမား) က ငါးသနမားျဖန႔ျဖးေပးၿပး စားသးႏငသညအရြယ ရသည ငါးမားက ေဒသတြငးရ ေစးမားသ႔ တငပ႔ေရာငးချခငးျဖင အပ၀ငေငြ ရရၾကပါသည။ ပငတငေမြးျမသမားအေနႏင ရပရြာတြငးရအျခားေသာ ေမြးျမသ မားအား သငတနးမားပ႔ခေပးျခငး၊ အေတြ႔အႀကမား ျဖန႔ေ၀ေပးျခငးႏင လအပေသာ အကအညေပးျခငးမားေၾကာင ေဒသတြငး ငါးေမြးျမေရးလပငနးကသာမက နးစပရာေဒသမား၏ ေမြးျမထတလပမႈက တးတကလာေစပါသည။

အခ႕သာဓကမားအရ ဆငပြားေမြးျမသမားသည ပငတငေမြးျမသမား ျဖစလာၾက ၿပး အျခားေသာေမြးျမေရးသမားမားအား ဆငပြားပညာေပးသငတနးမား ပ႔ခေပး ေၾကာငးေတြ႔ရရပါသည။ ပငတငေမြးျမသမားအား စတငေရြးခယျခငးႏင သကဆင သညစမား၊ ေမြးျမသမားမ မမဆႏၵ အေလာက အစအစဥတြင ပါ၀ငလာႏငရန

အေသးစား ေရခငါးေမြးျမထတလပျခငးလပငနးအတြက ေမြးျမသအခငးခငး ဆငကမးပညာေပးေရးဆငရာ လကစြစာအပ

3

စညးရးရျခငးစသည အခကအခ မားရေသာလညး ႏငငအခ႕တြင ေဆာငရြကခ ေသာ JICA ၏ စမကနးမား အေကာငအထညေဖာမႈ အေတြ႔အႀကမားအရ ေမြးျမသတစဥးမတစဥးသ႔ နညးပညာဆငပြားျဖန႔ျဖးမႈက စဥဆကမျပတ ေဆာငရြကႏငရနအတြက FTF စနစသည လြနစြာအကးသကေရာကမႈ ရေၾကာငး ေလလာေတြ႕ရရပါသည။

၂။၂။၂။၂။ ေမြးျမသအခငးခငးေမြးျမသအခငးခငးေမြးျမသအခငးခငးေမြးျမသအခငးခငး ဆငပြားပညာေပးေရးစနစဆငပြားပညာေပးေရးစနစဆငပြားပညာေပးေရးစနစဆငပြားပညာေပးေရးစနစ (FTF (FTF (FTF (FTF approach)approach)approach)approach)

မၾကာေသးမႏစမားမစ၍ JICA ၏ နညးပညာပးေပါငးေဆာငရြကမႈ စမကနးမား သည စကပးေမြးျမသမားအတြက ပညာေပးလပငနးမားပမေဆာငရြကႏငရန အတြက သေတသနႏင ဖြ႔ၿဖးတးတကမႈ အစအစဥမားအျဖစ အသြငကးေျပာငးခၿပး အေသးစား ငါးေမြးျမေရးလပငနးအတြက ပညာေပး အစအစဥမားက ေရးဆြျခငး မားေဆာငရြကခပါသည (စာညႊနး-ခကာမ/ ၂၀၁၃)။ နညးပညာလႊေျပာငးေပးမႈ အစအစဥမား ေအာငျမငခသညဟ အစရငခစာမားက ေဖာျပခေသာလညး စမကနး ကာလၿပးဆးၿပးေနာက ထနညးပညာမားက ပတပြားယျခငး (သ႔မဟတ) ျဖန႔ျဖးေပး ျခငးလပငနးမားတြင အခကအခမားႏင ႀကေတြ႔ခရပါသည။ ထသ႔ျဖစရျခငးမာ စမကနးတြင ပါ၀ငခေသာ ေမြးျမေရးစခနးအမားစမာ ႏငငအဆင နညးပညာ ျဖန႔ျဖးေပးမႈ လပငနးမားအတြက တကရကတာ၀နမရေသာေၾကာင ျဖစသညက ေတြ႔ရ ပါသည။ ထ႔အျပင ဖြ႔ၿဖးဆႏငငအမားစ၏ အစးရအဖြ႔အစညးမားမ တာ၀န ယထားေသာ စညးရးပညာေပးေရး လပငနးအမားစမာ ဘ႑ာေငြလေလာကမႈ မရျခငး၊ ပညာေပးလပငနးမားက ကြငးဆငးေဆာငရြကမႈမရျခငးႏင အရညအခငး ျပည၀ေသာ စညးရးပညာေပးေရးလပသားမား မရျခငး စသည အခကအခမားက လညး ေလလာေတြ႕ရရပါသည (စာညႊနး-ခကာမ/၂၀၁၃)။ ထအခကအခမားအျပင ငါးမးဥမား လေလာကစြာ ရရမႈမရျခငးေၾကာငလညး တးတကမႈမား ပမေႏာငေႏး ၾကန႔ၾကာရပါသည။

ထအခကအခမားက ေကာလႊားႏငရနအတြက FTF နညးစနစက အဆျပ ေရးဆြ ခၿပး အေသးစားေရခငါးေမြးျမေရးလပငနးမား ျဖစထြနးႏငေသာ အဓက အာဆယ ႏငငမားတြင အေကာငအထညေဖာေဆာငရြကခပါသည။ ဤစနစသည အစးရ၏ ေရလပငနးဆငရာ ပညာေပးလပငနးမားက ပမ ေကာငးမြန၍ စဥဆကမျပတဖြ႔ၿဖး တးတကေစၿပး အထးသျဖင ေကးလကေန ဆငးရႏြမးပါးေသာ ေမြးျမသမား

JICA, NACA

4

အတြက အကးျဖစထြနးေစရန ရညရြယပါသည။ FTF နညးစနစ၏ ထးျခားခကမား အနကတစခမာ အစးရ၏ အေထာကအပက ရရသညျဖစေစ၊ မရရသညျဖစေစ စဥဆကမျပတ ဖြ႔ၿဖးတးတကမႈမလြမေသြ ျဖစေပၚရနအတြက ေမြးျမသမား ကယတငေဆာငရြကႏငေသာ နညးစနစျဖစျခငးပင ျဖစပါသည။ ထအခကက ပ-၁ တြင ေဖာျပထားပါသည။

FTF နညးစနစမာ သာမနေမြးျမသတစဥးက ဘ႑ာေငြႏင (သ႔မဟတ) စးပြားေရး ဆငရာ အခကအခ လး၀မရ (သ႔မဟတ) အနညးငယျဖင နညးပညာက ရယ အေကာငအထညေဖာႏငျခငးပငျဖစပါသည။ ထသ႔ ျဖစႏငရန ျဖန႔ျဖးေပးမည ငါးေမြးျမေရးနညးပညာမားသည ကနကစရတ နညးပါးၿပး ရငးလငးလြယက၍ လကေတြ႔ကရန လအပပါသည။ FTF နညးစနစက အေကာငအထညေဖာခေသာ ႏငငမားမ ေမြးျမသမား၏ အေတြ႔အႀကမားအရ နညးပညာျဖန႔ျဖးရန အသငေတာဆး ငါးမးမားမာ ႏငးလတလားပးယား၊ ေငြေရာငငါးၾကငး၊ ငါးျမစခငး၊ ငါးၾကငးျဖ၊ ငါးသငးႏင အျခားေသာ တရတႏင အႏၵယငါးၾကငးမးမား စသည အရြကစား (သ႔မဟတ) အစစားငါးမးမား ျဖစသည။ ထငါးမးမားမာ အေသးစား ေမြးျမေရးလပငနးအမားစက အသးျပသည ေျမသားငါးေမြးကနမား (သ႔မဟတ) အစာစသည ရငးႏးျမပႏမႈ အနညးငယသာ ထညသြငးရနလသည ေမြးျမေရးကန မားအတြက အသငေတာဆးျဖစသည။

ထ႔အျပင FTF နညးစနစအရ အမးသားမားသာမက အမးသမးမားပါ နညးပညာ ႏင သတငးအခကအလကမားတနးတညမ ရရႏငပါသည။

ေယဘယအားျဖင လာအႏင ကေမၻာဒးယားကသ႔ေသာ အဓကအာဆယ ႏငငမား တြင အေသးစားေရခငါး ေမြးျမေရးလပငနမားအတြက နညးပညာ ျဖန႔ျဖးေပးသည FTF နညးစနစသည အျခားေသာ အေသးစားေရငႏင ပငလယငါးေမြးျမေရး လပငနးမားအတြကလညး အသးျပႏငပါသည။ အေသးစားငါးေမြးျမေရးလပငနးမား ေဆာငရြကသည အျခားေသာ ဖြ႔ၿဖးဆႏငငမားတြငလညး အသးျပႏငပါသည။

အေသးစား ေရခငါးေမြးျမထတလပျခငးလပငနးအတြက ေမြးျမသအခငးခငး ဆငကမးပညာေပးေရးဆငရာ လကစြစာအပ

5

Seed Production

Selection of Seed Producers

(Core Farmers)

Training of Core Farmers

(Seed production and/or basic

aquaculture techniques)

Preparation of broodstock

and hatchery facilities

Fish seed production

(trials and actual)

Fish seed supply

Technical advice

Organization of Core Farmers

Network

Grow-out Culture

Core Farmers training for

extension services

Selection of grow-out

farmers

Farmer-to-farmer training

Pond preparation

Grow-out culture

Evaluation

Well-

experienced

farmers

ပပပပ----၁။၁။၁။၁။ ။ အေသးစား ေရခငါးေမြးျမေရးအတြက ေမြးျမသအခငးခငး စညးရး ပညာေပး ေရးနညးစနစ၏ အေျခခ

စးဆငးမႈကားခပ (FiA ႏင JICA ၂၀၁၄ ထတ ကားခပက ျပျပင မြမးမထားပါသည။)

JICA, NACA

6

၃။၃။၃။၃။ အစးရႏငအစးရႏငအစးရႏငအစးရႏင အျခားသကဆငရာအျခားသကဆငရာအျခားသကဆငရာအျခားသကဆငရာ အဖြအဖြအဖြအဖြ႔႔ ႔႔အစညးမား၏အစညးမား၏အစညးမား၏အစညးမား၏ အခနးကအခနးကအခနးကအခနးက႑႑႑႑

အေသးစား ငါးေမြးျမေရးလပငနးမား စဥဆကမျပတ ဖြ႔ၿဖးတးတကေစေရး အတြက နညးပညာျဖစထြနးမႈမားက ပ-၂ တြင ေဖာျပထားပါသည (စာညႊနး- JICA, NACA, ငါးလပငနးဥးစးဌာန/၂၀၁၃)။ အေသးစားငါးေမြးျမေရး လပငနးမား ျဖစထြနး တးတကေစရနအတြက လအပေသာမ၀ါဒမား၊ လမးစဥမား ခမတေပးရနမာ အစးရ ၏ တာ၀နသာျဖစၿပး ႏငင၏ဖြ႔ၿဖးတးတကမႈ အဆငႏင မသကဆငေပ။ ငါးေမြးျမေရးဖြ႔ၿဖးတးတကေစရန လအပသည မညသညနညးပညာပပးမႈႏင ပညာေပးအစအစဥမားအတြကမဆ အစးရႏင သကဆငရာ အဖြ႔အစညးအသးသး၏ အရညအေသြးႏင လ႔စြမးအားအရငးအျမစမား ျပညစမႈသည လြနစြာအေရးပါ ပါသည။ အစးရႏင ဖြ႔ၿဖးေရး ပးေပါငးေဆာငရြကမႈအဖြ႔အစညးမားသည အေသးစား ငါးေမြးျမေရးလပငနးဆငရာ စညးရးပညာေပးလပငနးမားအတြက မ၀ါဒမား ခမတျခငး၊ လမးစဥမားေဖာေဆာငျခငး၊ လအပေသာ အေျခခအေဆာကအဥမား ျဖညဆးေပးျခငးႏင လ႔စြမးအားအရငးအျမစမားျဖစေပၚေစမႈအတြက ရငးႏးျမပႏ ျခငးစသညတ႔ျဖင FTF နညးစနစက လကခအသးျပႏငပါသည။ ထလပငနးမားမာ ေယဘယအားျဖင အခမျဖစၿပး အထးသျဖင လ႔စြမးအားအရငးအျမစမား ျဖစေပၚ ေစျခငးႏင သကဆငရာအေဆာကအဥမားႏင နညးပညာျဖညဆးေပးျခငးတ႔ သညလညး အခမေဆာငရြကေပးရမည လပငနးမားျဖစပါသည။ ႏငငအစးရ၏ အျခားအေရးပါသည အခနးက႑မာ ငါးေမြးျမထတလပေရး နင ဆကစပသည ကနးမာေရးႏင အစားအစာ ေဘးကငးေရး အပါအ၀င အျခားေသာလပငနးမား အတြက နညးဥပေဒမား ခမတေပးျခငးျဖစပါသည။

ထ႔အျပင ပငတငေမြးျမသမားအား အျခားေမြးျမသမားသ႔ နညးပညာ ျပနလည ျဖန႔ျဖးႏငသညအထ အရညအေသြးျပညမၿပး ယၾကညခကအျပညအ၀ရေစရန သငတနးမားေပးျခငးႏင လမးညႊနေပးျခငးတ႔ကလညး ေဆာငရြကေပးရပါမည။ သငတနးမားအတြက သငေထာကကပစၥညးမားက ေရးဆြထတလပျဖန႔ေ၀ရာတြင သငတနးလကစြမားက ေဒသအသးအႏႈနးမားျဖင ျပငဆငထတေ၀သငၿပး စညးရးေရးလပသားမားႏင ပငတငေမြးျမသမားက အျခားေသာ အေသးစား ေမြးျမသမားက ဆငပြားသငတနးမားေပးရာတြင အလြယတက သးစြႏငရန ပစတာမား၊ ဗဒယမားစသည အျမငအၾကားအာရမားက ဆြေဆာငႏငသည ပစမား လညး ပါ၀ငသငပါသည (ပ-၃ တြင ကေမၻာဒးယားႏငငရ ပငတငေမြးျမသမားက

အေသးစား ေရခငါးေမြးျမထတလပျခငးလပငနးအတြက ေမြးျမသအခငးခငး ဆငကမးပညာေပးေရးဆငရာ လကစြစာအပ

7

ပပပပ----၂။၂။၂။၂။ ။ ငါးေမြးျမေရးနညးပညာႏင ထတလပမႈပတ၀နးကငေအာကရ အေသးစား ငါးေမြးျမေရးလပငနးမား

စဥဆကမျပတဖြ႔ၿဖးတးတကေရး (JICA, NACA, DOF, ၂၀၁၃)

ပပပပ----၃။၃။၃။၃။ ။ ငါးေမြးျမေရးပညာေပးလပငနးမား ေဆာငရြကေနစဥအတြငး ရပရြာအတြငးရ ေမြးျမသမားအား

ေလကငပညာေပးရာတြင အသးျပခသည ေဒသသးစကား (ခမာဘာသာ) ျဖင ေရးသားထတေ၀ေသာ ပစတာ။

ဓာတပက FiA, Cambodia မ ေကးဇးျပပါသည။

JICA, NACA

8

အသးျပသည သငတနး ပစတာက ဥပမာအေနႏင ေဖာျပထားပါသည။) ငါးမးဥ ထတလပေရးႏင ေစးကြကသ႔တငပ႔ေရာငးခႏငေသာ ငါးမားထတလပေရး က ရညရြယသည ေကာငးမြနေသာေရထြကပစၥညးထတလပမႈလပငနးစမခန႔ခြေရး လကေတြ႔ သရပျပသငတနးမား ပ႔ခႏငရနအတြကလညး စျပငါးေမြးျမေရးကန မားက ေရြးခယတညေထာငသငပါသည။

ထ႔အျပင ပညာေပး၀နေဆာငမႈလပငနးမားအတြက ေစးကြကျဖညဆးမႈ ကြငးဆက သညလညး အေရးပါပါသည။ ဥပမာအားျဖင အစာႏငအျခား လပငနးအသး အေဆာငမား ေရာငးခသမားအေနႏင မမတ႔၏ ပမနလပငနးမား လပေဆာင ေနစဥအတြငး ေမြးျမသမားအတြက နညးပညာဆငရာ အႀကဥာဏမား ေပးႏင ပါသည။ ေမြးျမသမားႏင ထေတြ႔မႈမားေသာ ေရဒယ၊ ပႏပစာရြကစာတမးမား စသည သတငးမဒယာမားမ တစဆငလညး ငါေမြးျမေရးဆငရာ နညးပညာမားက ေမြးျမေရးကန၊ ေဒသတြငးႏင ႏငင အဆငမားအေနႏင ျဖန႔ျဖးေပးႏငပါသည။

အစးရမခနအစးရမခနအစးရမခနအစးရမခန႔႔ ႔႔ထားေသာထားေသာထားေသာထားေသာ စညးရးေရးမးမား၏စညးရးေရးမးမား၏စညးရးေရးမးမား၏စညးရးေရးမးမား၏ တာတာတာတာ၀၀၀၀နနနန

ငါးေမြးျမေရးဖြ႔ၿဖးတးတကေစရန တာ၀နရေသာ အစးရမခန႔ထားသည စညးရး ေရးမးမားအေနႏင လမႈအဖြ႔အစညး၊ အထးသျဖင ဆငးရႏြမးပါးသည ေကးလက ေဒသမားရ အေသးစားေရခငါးေမြးျမေရးလပငနးမား တးတကျဖစထြနးေစရန ေအာကေဖာျပပါ လပငနးမားက တာ၀နယေဆာငရြကသငပါသည-

၁။ ေရတသငတနးႏင ပညာေပးေရးခရးစဥမားမတစဆင အေသးစား ေရခငါး ေမြးျမေရး လပငနးမားအတြက လအပသည အေျခခအသပညာႏင နညးပညာ မားျဖန႔ျဖးေပးရန။ ေမြးျမသမားအေနႏင လကေတြ႔ေဆာငရြကရမည အေလအကငမားက ခကခငး လကခကငသးေလမရသျဖင ပညာေပးေရး အစအစဥတြငပါ၀ငေသာ ေမြးျမသမားအတြက ေနာကဆကတြပညာေပး လပငနးမားက ျပလပေပးျခငးျဖင ငါးေမြးျမေရးလပငနးမားတြင လကေတြ႔ ကက ပါ၀ငေဆာငရြကလာေအာင တကတြနးသငပါသည။

၂။ ငါးေမြးကနမားသ႔ပမန (ျဖစႏငလင တစလတစေခါက သ႔မဟတ ႏစေခါက) သြားေရာက၍ ေမြးျမေရးလပငနးအေျခအေနႏင ေမြးျမေရးကန စမခန႔ခြမႈ ဆငရာမားက စဥဆကမျပတေစာငၾကညသးသပျခငး။ ထသ႔ သြားေရာက

အေသးစား ေရခငါးေမြးျမထတလပျခငးလပငနးအတြက ေမြးျမသအခငးခငး ဆငကမးပညာေပးေရးဆငရာ လကစြစာအပ

9

စစေဆးျခငးျဖင ေမြးျမသ၏ ငါးေမြးျမေရး ဆကလကလပကငလစတက လ႕ေဆာထနးသမးေပးႏငပါသည။

၃။ သတငးအခကအလကမား၊ အထးသျဖင ေမြးျမသ၏ လပေဆာငခကမား တးတကလာေစရန ေခတမငါးေမြးျမေရးနညးပညာ ျဖစထြနးမႈအေျခအေနႏင သကဆငရာ သတငးမားက စေဆာငးျဖန႔ေ၀ေပးျခငး။ ဤအခကသည နညးပညာဆငရာ သတငးအခက အလကမားရရရန မလြယကသည ေကးလကေဒသႏင ေ၀းလေခါငးပါးေသာေဒသမားရ ေမြးျမသမားအတြက ေခတမနညးပညာႏင သတငးမားရရႏငရန အေရးႀကးပါသည။

၄။ ငါးမးဥ ျဖန႔ျဖးသႏင အသားတးေမြးျမသမားအၾကား ေစးကြကဆကစပေပး ျခငးျဖင ငါးမးဥမားရရႏငမႈက ပပးေပးျခငး။ ထသ႔ျပလပျခငးျဖင ၀ယလအား ႏငေရာငးလအားက ဟနခကညေစၿပး မလအပဘ ငါးမးဥ မားစြာထတလပ ျခငးေၾကာင ျဖစေပၚႏငေသာ ဆးရႈးမႈမားက ေရာငရားႏငပါသည။

၅။ ငါးေမြးျမေရးဆငရာ ပညာေပးစနစမား ထေရာကစြာျဖစေပၚေစေရးအတြက ပပးေပးႏငရန ႏငငေတာအဆင/ျပညနယတငးေဒသႀကး အဆငအစးရမားႏင ေဒသခ ဖြ႔ၿဖးတးတကမႈပးေပါငးေဆာငရြကသမား၊ ေဒသအဆငအစးရအဖြ႔မား (LGUs) အၾကား ဆကစပမႈ ျဖစေပၚေစျခငး၊ LGUs မားသည ေဒသခ အဖြ႔အစညးမား၏ အမနတစကယလအပခက မား (သ႔မဟတ) ပညာေပး လပငနးမားေဆာငရြကရန အသငေတာဆး နညးလမးမားက အမနကနဆး သရၾကေၾကာငး မၾကာခဏေလလာေတြ႔ရရပါသည။

၆။ အေျခခအဆငပညာေပးလပငနးမားျဖစထြနးရန အေရးပါသည ပငတင ေမြးျမသမားကြနယကက ပပးေပးျခငး။

၇။ ထေရာက၍ အကးရေသာ ပညာေပးလပငနးမား ေဆာငရြကရနအတြက အထကေဖာျပပါလပငနးမားက ေဒသခစညးရးေရးမးမားအျဖစ အသအမတ ျပခရသည ပငတငေမြးျမသမား၏ကြနယကႏင ပးေပါငး၍ ေဆာာငရြကျခငး။

JICA, NACA

10

၄။၄။၄။၄။ ပငတငေမြးျမသမားပငတငေမြးျမသမားပငတငေမြးျမသမားပငတငေမြးျမသမား ေရြးခယျခငးႏငေရြးခယျခငးႏငေရြးခယျခငးႏငေရြးခယျခငးႏင သငတနးေပးျခငးသငတနးေပးျခငးသငတနးေပးျခငးသငတနးေပးျခငး

ေရြးခယျခငးေရြးခယျခငးေရြးခယျခငးေရြးခယျခငး

ငါးေမြးျမေရးဆငရာ စညးရးပညာေပးေရးအစအစဥအတြက FTF စနစႏင အျခား ေသာအပစလကခဥးကပျခငးစနစမားတြင အေရးပါေသာ အခကတစခမာ လပငနး ကၽြမးကငမႈရၿပး လမႈအဖြ႔အစညးအတြငး ထေရာကသည ပငတငေမြးျမသ ျဖစလာႏငသညဟ အမားအသအမတျပခရသညအျပင အျခားေမြးျမသမားအား ဆငပြားသငၾကားေပးႏငသည ပဂၢလမားက ေရြးခယျခငးျဖစသည။ ပငတငေမြးျမသမားေရြးခယျခငးက ပ-၃ တြင ေဖာျပထားပါသည (စာညႊနး- JICA, NACA, ငါးလပငနးဥးစးဌာန/၂၀၁၃)။ ပငတင ေမြးျမသမားသည ေမြးျမေရး နညးပညာမားႏင ပမေကာငးမြနေသာ စမခန႔ခြမႈ အေလအကငမားက ျဖန႔ေ၀ေပး ႏငရနအတြက လြနစြာအေရးပါေသာ အခနးက႑မ ပါ၀ငသည။ ေဒသတြငးရ အျခား အသားတးေမြးျမသမားႏင မးျဖန႔ျဖးသမားက ဆငပြားသငတနးမား ေပးရနလညး တာ၀နရပါသည။ ထအခကမာ အစးရကခန႔အပထားေသာ စညးရးေရးအရာရမားက ေဆာငရြကႏငသညထက သာလြနေသာလပေဆာငခကျဖစပါသည။ ထ႔ေၾကာငပင သတငးအခကအလက၊ နညးပညာႏင လကေတြ႔အေလအကငမားက ထေရာကစြာ ျဖန႔ျဖးႏငရနအတြက သတမတထားသည ေရြးခယမႈစမားႏငကကညသမားအား ပငတငေမြးျမသမားအျဖစ ေသခာစြာစစစေရြးခယရန လအပပါသည။ ငါးေမြးျမေရးပညာေပးလပငနး အစအစဥမား ပမျဖစထြနးတးတကေအာငျမငရန အတြက ပငတငေမြးျမသ မားအား ေရြးခယမႈဆငရာစမားက ေသခာစြာသတမတ သငပါသည။ ေအာကေဖာျပပါစမားမာ ကေမၻာဒးယား ႏငငတြင အသးျပခေသာ ေရြးခယမႈအေျခခစမားျဖစပါသည (စာညႊနး- Viseth et al., /၂၀၁၃)။

၁။ ကၽြမးကငမႈႏင အေတြ႔အႀက၊

၂။ ငါးမးဥမား ႏင/သ႔မဟတ အသားတးငါးေမြးျမထတလပျခငးဆငရာ ပစၥညးႏင အေျခခ အေဆာကအဥမား၊

၃။ ေရရရမႈ၊

၄။ စးပြားေရးအေျခအေန၊

၅။ ပငတငေမြးျမသ ျဖစလစတရ-မရ/ စညးရးပညာေပးေရးလပငနး အေတြ႔အႀက။

အေသးစား ေရခငါးေမြးျမထတလပျခငးလပငနးအတြက ေမြးျမသအခငးခငး ဆငကမးပညာေပးေရးဆငရာ လကစြစာအပ

11

အထကေဖၚျပပါ စမားသည ျပညစလေလာကသညဟ မဆႏငဘ ေဒသတြငး (သ႔မဟတ) ႏငငတြငးရ အေသးစားငါးေမြးျမေရးလပငနးအေျခအေနႏင ေမြးျမသ မား၏ လကရစြမးေဆာငႏငမႈအေပၚ မတညသည။ ဥပမာအေနႏင စနစတက ဖြ႔စညးထားေသာ ငါးေမြးျမေရးစနစမားရသည ပမဖြ႔ၿဖးေသာႏငငမား အေနႏင အေသးစားေမြးျမသမားအားရညရြယၿပး ငါးေမြးျမေရးနညးစနစမား မေ၀ျဖန႔ျဖး ႏငရန ပငတငေမြးျမသေရြးခယေရးစမားက ပမတငးကပစြာ ခမတရမညျဖစသည။ အစးရႏင ဖြ႔ၿဖးမႈပးေပါငးေဆာငရြကသမား၏ အခနးက႑ မာ ပငတငေမြးျမသမား အေနႏင စြမးေဆာငရညျဖစေပၚလာၿပး အျခားေမြးျမသမားက ဆငပြားသငတနး ေပးႏငသညအထ မမကယကယၾကညမႈရရလာေအာင သငတနးမားေပးျခငးႏင လမးညႊနမႈေပးျခငး ျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင ေရြးခယခရေသာ ပငတငေမြးျမသမား အေနႏင ျပညေထာငစ အစးရႏင ျပညနယ/တငးေဒသႀကးအစးရမားႏင ပးေပါငး ေဆာငရြကလစတရၿပး ငါးေမြးျမေရးဆငရာ ပညာေပးလပငနးမား အေကာငအထညေဖာေဆာငရနအတြက သႏၷဌာနခထားရန လအပသည။

သငတနးပသငတနးပသငတနးပသငတနးပ႔႔ ႔႔ချခငးချခငးချခငးချခငး

ေရြးခယထားေသာ ပငတငေမြးျမသမားက သငတနးမားပ႔ချခငးအတြက အစးရက ခန႔အပထားေသာ လပငနးကြ မးကငၿပးအေတြ႔အႀကရသည စညးရး ပညာေပးေရး လပသားမားတြင တာ၀နရသည။ သငတနးတြင ပငတင ေမြးျမသမား အေနႏင ၄ငးတ႔ႏင သကဆငေသာ ေမြးျမေရးလပငနးမား (ငါးမးဥထတလပေရး သ႔မဟတ အသားတးေမြးျမျခငး) က စဥဆကမျပတ စမခန႔ခြၿပး FTF စနစ အေကာငအထည ေပၚလာပါက ထလပငနးမားသည စတ၀ငစားမႈ ရေသာ အျခားအေသးစားေမြးျမသ မားအတြက နမနာမား ျဖစလာေစရနအထ ရညရြယပ႔ခေပးရမည။ ပငတငေမြးျမသ တစဥးခငး၏ အေတြ႔အႀကႏင စြမးေဆာငႏငမႈ ကြျပားမည ျဖစ၍ ထသတ႔၏ လအပ ခက၊ အေတြ႔အႀကႏင နညးပညာဆငရာ စြမးေဆာငႏငမႈမားႏင ကကညသည သငတနးအစအစဥအမးမး ေရးဆြထားရရနလအပသည။ ေအာကေဖၚျပပါ သငတနးအစအစဥမားမာ လပငနးအေတြ႔အႀကမရေသးသမားႏင ပမ အေတြ႕ အႀကရေသာ ပငတငေမြးျမသမားအတြက ရညရြယေရးဆြထားေသာ အစအစဥမား ျဖစသည။ (မတခက- ကေမၻာဒးယားႏငင၊ ငါးေမြးျမေရး စမ ခန႔ခြမႈဌာနမ စညးရး ပညာေပးေရးလပသားမားႏင ပငတငေမြးျမသမား အတြက ျပျပငတညးျဖတ ထားေသာ အေျခခအဆငႏင မြမးမအဆင အစအစဥျဖစသည (စာညႊနး- FiA and JICA/၂၀၁၄))။

JICA, NACA

12

• အေျခခအဆင သငတနးပ႔ခမႈအစအစဥ o သငတနးသား- ပငတငေမြးျမသအသစမား (ငါးမးဥထတလပေရးႏင

(သ႔မဟတ) အသားတး ေမြးျမသအသစမား) o သငတနးေခါငးစဥ- ငါးေမြးျမေရးဆငရာ အေျခခနညးစနစမား၊ ငါးမးဥ

ထတလပေရး နညးပညာ၊ စညးရးပညာေပးေရးဆငရာသငတနး၊ o သငတနးနညးစနစ- ေဒသသးစကားျဖငပ႔ခေသာ သငခနးစာမား၊ လက

ေတြ႕သငတနးမား၊ ေမြးျမေရးကနမားသ႔ သြားေရာကေလလာျခငး၊ o ရရႏငမည အကးေကးဇး- ငါးမးဥထတလပျခငးႏင အသားတး

ေမြးျမျခငးအတြက အေျခခငါးေမြးျမေရးဆငရာ နညးပညာမားက ငါးေမြးျမသမားသ႔ စနစတက အႀက ဥာဏေပးႏငေအာင စြမးရည ျဖညဆးေပးျခငး၊

• မြမးမအဆငသငတနးအစအစဥ o သငတနးသား- အေတြ႔အႀကရၿပးေသာ ပငတငေမြးျမသမား (ငါးမးဥ

ထတလပသမား၊ အသားတးေမြးျမသမား) o သငတနးေခါငးစဥ- အဆငျမငငါးေမြးျမေရးနညးစနစမား၊ ငါးမ းဥ

ထတလပမႈ နညးစနစမား၊ ပမေကာငးမြနေသာ ငါးေမြးကနစမခန႔ခြမႈ အေလအကငမား၊ အေရးေပၚ အေျခအေန အတြက စမခန႔ခြမႈမား၊

o သငတနးနညးစနစ- စာေတြ႔ပ႔ခမႈမား၊ ငါးေမြးကနစမခန႔ခြမႈဆငရာ လကေတြ႔သငတနးမား၊ ေလလာေရးအစအစဥမား၊

o ရရႏငမညအကးေကးဇး- ငါးမးထတလပျခငးႏင အသားတး ေမြးျမျခငးဆငရာ စညးရးပညာေပးေရး စြမးရညတးျမငလာျခငး၊ မမတ႔ရပရြာတြငးသာမက အျခားေသာ ေဒသမားသ႔ ပညာေပး လပငနးမား ပမျဖန႔ေ၀ေပးႏငျခငး၊ အျခားေသာ ေမြးျမသမားအား ပငတငေမြးျမသမားျဖစလာေအာင ကညပပးေပးႏငျခငး၊

အေသးစားေမြးျမေရးလပငနးအတြက ရညရြယေသာ ပညာေပးေရးလပငနးမား သည လြယကၿပး လကေတြ႔ကေသာ နညးပညာမားႏင စမခန႔ခြမႈ နညးစနစမား တးတကေစရန အဓကထားေသာေၾကာင ပငတငေမြးျမသမားအတြက သငတနးမားသညလညး ထအခကမားက အသားေပးရန လအပပါသည။ အထးသျဖင သငတနးႏင ပညာေပးလပငနးမားတြင ေအာကေဖာျပပါ အခက မားက ရညညႊနးသငၾကားပ႔ခသငပါသည-

• ေကာငးမြနေသာေနရာ/ငါးေမြးကန ေရြးခယျခငး၊

အေသးစား ေရခငါးေမြးျမထတလပျခငးလပငနးအတြက ေမြးျမသအခငးခငး ဆငကမးပညာေပးေရးဆငရာ လကစြစာအပ

13

• ေနရာ/ငါးေမြးကန ျပငဆငျခငးနညးစနစမား၊ • ငါးသန၊ ငါးေပါကမား ထတလပျခငးဆငရာ အေလအကငေကာငးမား၊ • ငါးသနမားသေလာငျခငးဆငရာ အေလအကငေကာငးမား၊ • ကနေရအရညအေသြးႏင အစာစမခန႔ခြျခငး (သကဆငပါက) ႏင • ရငးႏးျမပႏမႈအနညးငယမ အကးအျမတမားမားရရေစေရး၊

ထ႔အျပင FTF အစအစဥတြင ပါ၀ငေသာ ၿခမားအား အျပနအလန သြားေရာက ေလလာေစျခငးျဖင ပငတငေမြးျမသအခငးခငးၾကား အေတြ႔အႀက၊ အခကအခ မားႏင အျခားကစၥရပမား ဖလယႏငေၾကာငး ေလလာေတြ႔ရရပါသည။ တစခါတစရ ေမြးျမသမားအေနႏင အျခားေမြးျမသမားထမ ရရသည သတငးအခကအလကႏင နညးပညာမားက ေမြးစားအသးချခငးသည အျခားေသာအရငးအျမစမားထမ နညးပညာမား ရယအသးချခငးထက ပမလြယကေၾကာငးလညး ေတြ႔ရရသည။ ေယဘယအားျဖင ေမြးျမသတစဥးသည အျခားေမြးျမသတစဥး၏ ေအာငျမငမႈက သရၿပးေနာက ပမ စတပါ၀ငစားလာၿပး ေအာငျမငသထမ နညးနာခယလလာသည။ မမတ႔ ေဒသစကားက အသးျပျခငးေၾကာငလညး သတငး အခကအလကႏင နညးပညာမားက ပမထေရာကစြာလႊေျပာငးေပးႏငပါသည။

၅။၅။၅။၅။ ပငတငေမြးျမသမား၏ပငတငေမြးျမသမား၏ပငတငေမြးျမသမား၏ပငတငေမြးျမသမား၏ ကြနယကကြနယကကြနယကကြနယက အထကတြင အႀကျပထားသည အတငး ေယဘယအားျဖင FTF စနစတြင ေမြးျမသ အခငးခငး အျပနအလနဆကသြယမႈသည သတငးအခကအလကႏင အေတြ႔ အႀကမား လြႊေျပာငးေပးအပရာတြင ပမအကး သကေရာကမႈ ရပါသည။ အထး သျဖင သားေဖာကျခငးႏင (သ႔မဟတ) အသားတးေမြးကန မား စမခန႔ခြမႈအတြက လကေတြ႔ ေဆာငရြကျခငးတြင အကး သကေရာကမႈ ျဖစထြနးေစပါသည။ စးပြားေရးက အေျခခ၍ ပညာေပးခဥးကပေသာ ထေရာကသည နညးတစခ ျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင ပငတင ေမြးျမသမား၏ ကြနယကက ထေထာငရနလအပၿပး ေမြးျမသအခငးခငး စဥဆကမျပတ ဆကသြယ၍ အျပနအလနသငယႏငပါသည။ အစးရမခန႔ထားၿပး ေလကငသငၾကား ေပးထားေသာ စညးရးေရးမးမားသည ကြနယကက စတငထေထာငရနႏင ငါးမးထတလပသမား၏ကြနယက စစညးမႈႏင စမခန႔ခြမႈမားက ကည ေဆာငရြကေပးႏငမညျဖစပါသည (ပ-၄)။

JICA, NACA

14

စဥဆကမျပတသငယေရးအဆငမားက ရပရြာ၏ အေျခအေနႏင သငေလာ သည အစညးအေ၀း၊ သငတနးႏင သတငးဖလယေရး စာတမးဖတပြ စသညတ႔မတစဆင တခမးတနား သ႔မဟတ သာမနပစမားျဖင အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကႏငပါသည။

ေအာကေဖာျပပါ အခကမားမာ ပငတငေမြးျမသမား၏ ကြနယကအဖြ႔၀ငမားႏင ပညာေပးလပငနးမားတြင ပါ၀ငေသာ အျခားအေသးစား ေမြးျမသ မားအတြက ပပးေပးႏငရနအတြက ေမာမနးႏငေသာ ရလာဒမား ျဖစသည-

• ငါးမးဥထတလပေရးနညးစနစမားဖြ႔ၿဖးတးတကလာျခငး၊

• ငါးမးဥမား ထေရာကစြာ ေရာငးချခငးႏင ျဖန႔ေ၀ေပးႏငျခငး၊

• လအပပါက နညးပညာႏငဘ႑ာေငြ အကအည ေတာငးချခငးႏင ပးေပါငးေဆာငရြကႏငျခငး၊

• အေျခခငါးသားေပါကေမြးျမေရးႏင ေမြးျမေရးကန စမခန႔ခြမႈဆငရာ ႀကေတြ႔ရမည အခကအခႏင အေျဖမားက မေ၀ေပးျခငး၊

• ေစးကြကသ႔ ဆကသြယေပးႏငျခငးႏင ေရာငး၀ယေရးလမးေၾကာငးမား တးတက ျဖစေပၚလာႏငျခငး၊

JICA ၏ ေရခငါးေမြးျမေရး ဖြ႔ၿဖးတးတကမႈႏင စညးရးပညာေပးေရးစမခက (FAIEX) အဆင (၁) ႏင (၂) အေကာငအထညေဖာေဆာငရြကခေသာ ကေမၻာဒးယားႏငငရ စရငစမားတြင ပငတငေမြးျမသမားကြနယကသည အေသးစားေရခငါးေမြးျမေရးလပငနး အတြက FTF ခဥးကပမႈစနစက တကၾကြစြာ အေကာငအထည ေဖာလကရသည။ ကမေပါ၊ တကအ၊ ပါဆက ႏင ဘကတာဘနစရငစမားရ ကြနယကအဖြ႔၀ငမားမ ၄ငးတ႔ ရရေသာ အကး ေကးဇးမားက ေအာကပါအတငး ေဖာျပထားပါသည- • သားေဖာကစခနး တညေဆာကရနႏင

ငါးမးဥ/အသားတးငါး ထတလပေရး အတြက ေခးေငြ (အဖြ႔၀ငမားမ ေခးေငြက အနညးဆး အတးႏနးျဖင ျပနလညေပးဆပရပါသည။)

• သြငးကနႏင ေစးကြကလမးေၾကာငးဆငရာ သတငးအခကအလကမားက ဖလယျခငး၊

• အရငးအျမစမားဖလယျခငး (ဥပမာ-မးပြားမႈက ျဖစေပၚေစေသာ ငါးေဟာမနးမား)၊

အဖြ႔၀ငမားသည ပမနအစညးအေ၀းမား (သးလ၊ ေလးလလငတစႀကမ) ျပလပၿပး၊ သ႔မဟတ ဖနးႏင SMS မတစဆငဆကသြယၾကပါသည။

. Mrs. Set Thy, President Mr.Van Po, President

CF Network CF Network

Kampot Province Takeo Province

အေသးစား ေရခငါးေမြးျမထတလပျခငးလပငနးအတြက ေမြးျမသအခငးခငး ဆငကမးပညာေပးေရးဆငရာ လကစြစာအပ

15

• ငါးေမြးျမေရးဆငရာ လပငနးမား ပးေပါငးေဆာငရြကႏငျခငး၊ • ပမ၍တညၿငမၿပး ေစးႏနးသကသာေအာငစြမးေဆာငလာႏငျခငး။ ျဖစထြနးလာေသာ ကြနယကက ငါးေမြးျမေရးဆငရာ ပညာေပး၀နေဆာငမႈ လပငနး မားအတြက တာ၀နရသည ျပညနယတငးေဒသႀကး/ျပညေထာငစ အစးရအဖြ႔မားက အျပညအ၀ ေထာကပေပးသငပါသည။ ဥကဌ၊ ဒတယ ဥကဌ၊ အတြငးေရးမး၊ ဘ႑ာေရးမး စသညတ႔ ပါ၀ငသည ကြနယက၏ ဘတအဖြ႔က ေရြးခယဖြ႔စညး သငၿပး ကြနယက၏ လပငနးမားက ေခာေမြ႔စြာ စဥဆကမျပတေဆာငရြကႏငရန လြယကသည နညးဥပေဒမားကလညး ေရးဆြခမတသငပါသည။

၆။၆။၆။၆။ ေမြးျမသအခငးခငးေမြးျမသအခငးခငးေမြးျမသအခငးခငးေမြးျမသအခငးခငး ဆငပြားပညာေပးျခငးဆငပြားပညာေပးျခငးဆငပြားပညာေပးျခငးဆငပြားပညာေပးျခငး ေမြးျမသအခငးခငး ဆငပြားပညာေပးေရးစနစေၾကာင ပငတငေမြးျမသမား မ ငါးေမြးျမေရး နညးစနစမားက ရပရြာအပစအတြငးရ အျခားေသာေမြးျမသမားသ႔ မမတ႔လကလမးမသည သငၾကားေရးအေထာကအကျပပစၥညးမား၊ အသးအႏနး မားျဖင ဆငပြားသငၾကားေပးႏငမညျဖစပါသည။ ထသ႔ သငၾကားပ႔ခ ေပးႏငရန

ပပပပ----၄။၄။၄။၄။ ။။။။ အစးရမခန႔ထားေသာ စညးရးပညာေပးေရး၀နထမးမ ပငတငေမြးျမ

သမားကြနယကအပစ ျဖစေပၚလာေရးအတြက အႀကဥာဏႏင အေျခခ အေဆာကအဥမားက

ပပးေပးခပါသည။ ဓာတပက FiA, Cambodia မ ေကးဇးျပပါသည။

JICA, NACA

16

လညး ပငတငေမြးျမသမားသည စာေတြ႔သငခနးစာမားက ဆရာတစဥးကသ႔ ျပငဆငသငၾကားႏငရနလအပၿပး အေျခခ သငၾကားေရးနညးစနစမားက သငတနး တးတကမႈျဖစစဥအတြငး သငယၾကရမညျဖစသည (စာညႊနး- FiA ႏင JICA/ ၂၀၁၄)။ ပငတငေမြးျမသမားအား သငတနးပ႔ခေပးရနမာ အစးရက ခန႔အပထား ေသာ စညးရးပညာေပးေရး ၀နထမးမားတြင တာ၀နရၿပး လအပသည သငတနး လကစြစာအပမား၊ ပစတာမား၊ ဗြဒယေခြမား စသည သငၾကားေရးအေထာက အကျပပစၥညးမားကလညး ပပးေပးရမညျဖစသည။ ငါးမးဥမားႏင အသားတးငါး မားထတလပမႈဆငရာ အေျခခနညးပညာမားႏင စမခန႔ခြမႈဆငရာမားအတြက လကေတြ႔သရပျပ သငတနးမား ပ႔ခေပးႏငရနလညး သငၾကားေပးရပါမည (ပ-၅)။

FTF သငတနးမားတြင ပငတငေမြးျမသမားသည ၄ငးတ႔ႏင အသားတးငါး ေမြးျမသမားအၾကား စးပြားေရးပးေပါငးေဆာငရြကမႈ ပမျဖစထြနးေစရန အကအည ေပးေနေသာ အျခားေမြးျမသမားကပါ အသားတးငါးျပစ ပးေထာငျခငး ဆငရာ အေျခခကၽြမးကငမႈ လပငနးမားက သငၾကားေပးပါသည။ ထသ႔ ပမေကာငးမြန လာေသာ ဆကဆေရးေၾကာင အသားတးငါးေမြးျမရနအတြက လအပေသာ ငါးမးဥ မားက ပမထေရာကစြာ ျဖညဆးပ႔ေဆာငေပးႏငသညအျပင ငါးေမြးျမသမား အတြက ရညရြယေသာ ငါးေမြးကနအေရာက လကေတြ႔လမးညႊနသငၾကားပ႔ခမႈ မားကလညး အေထာကအက ျဖစေစႏငပါသည။

ကေမၻာဒးယားႏငငရ ပငတငေမြးျမသမားအေနျဖင FTF ပညာေပးစနစက ေအာငျမငစြာ အေကာငအထညေဖာလကရၿပး JICA FAIEX စမကနးအဆင (၂) ၏ ကးႏစတာကာလ အတြငး ေထာငေပါငးမားစြာေသာ ငါးေမြးျမသ အမးသား/အမးသမးမားအား သငတနးမား ပ႔ခေပးခပါသည။ ကမေပါ စရငစမ ပငတငေမြးျမသ Ms. Set Thy မ ငါးေမြးျမသ တစေထာငေကာက သငတနးပ႔ခေပးခၿပး ထသမားအနကမ အမားစမာ အသားတးငါး စးပြားျဖစ ေမြးျမေရးတြင ေအာငျမငသမားျဖစလာၾကသည။ တကအစရငစမ Mr. Van Po ႏင ပါဆကစရငစမ Mr. Chin Kun Ty တ႔သည တစဥးလင ငါးေမြးျမသ ဥးေရ (၆၀၀) မ (၇၀၀) အထ သငတနးမားပ႔ခေပးခပါသည။ တကအစရငစမ သငတနးတကေရာကခသမားအနက ၇၀-၈၀ ရာခငနနးမာ အသားတးငါး ေမြးျမေရး တြင ေအာငျမငလာၿပး ပါဆကစရငစတြင ေရအရငးအျမစ ျပနာေၾကာင ေမြးျမသ ၄၀-၅၀ ခန႔သာ ေအာငျမငမႈရရခသည။ ဘကတာဘနစရငစတြင Mr. Mith Phan မ ေမြးျမသ (၄၀၀) ခန႔က သငတနးေပးခၿပး ေမြးျမသ ၂၅-၃၀ ဥးခန႔ ေအာငျမငမႈ ရရခသည။

အစရငခခကမားအရ သငတနးသားမားအနက အခ႕မာ ငါးေမြးျမေရး ကၽြမးကငသမား မဟတေၾကာငး သရရပါသည။ အခ႕မာ စးပြားျဖစ ငါးေမြးျမ ေရးလပငနးဆငရာ အေျခခအသပညာမား ရရလသည ရပကြက အဖြ႔၀ငမားသာျဖစပါသည။ အမားအားျဖင သငတနးမားက ထသမား ေနထငရာ ရပကြကအတြငးတြင ပ႔ခေပးေသာလညး ပငတငေမြးျမသမားမ ၀နေဆာငမႈလပငနးမားက အျခားေသာရပကြက၊ စရငစမားသ႔လညး ခ႕ထြငေဆာငရြကေပးပါသည။ သငတနးမားမာ အမးသားမားအတြကသာမက အမးသမးမား အတြကပါ

အေသးစား ေရခငါးေမြးျမထတလပျခငးလပငနးအတြက ေမြးျမသအခငးခငး ဆငကမးပညာေပးေရးဆငရာ လကစြစာအပ

17

ပပပပ----၅။၅။၅။၅။ ။။။။ ငါးမးထတလပေရးဆငရာ အေျခခကြမးကငမႈႏင နညးပညာ လကေတြ႔ပညာေပးသငတနးက စညးရးပညာေပးေရးလႈပရားမႈမား ေဆာငရြကစဥအတြငး ျပလပခပါသည။ ဓာတပက FiA, Cambodia မ ေကးဇးျပပါသည။

ပပပပ----၆။၆။၆။၆။ ။။။။ ရပရြာတြငးရ ငါးေမြးျမသမားအား သငတနးပ႔ချခငးက ေလကင ေပးထားေသာ ပငတငေမြးျမသ (ငါးမးဥထတလပသ) မ ေဆာငရြက ပါသည။ ဓာတပက FiA, Cambodia မ ေကးဇးျပပါသည။

JICA, NACA

18

ပငတငေမြးျမသမားအေနႏင အျခားေမြးျမသမားက ပငတငေမြးျမသျဖစလာရန ဆႏၵရပါကလညး ထသမားက သငတနးမားပ႔ခေပးႏငမည ျဖစပါသည။ သငတနး မားတြင ငါးမးဥထတလပျခငးႏင အနာဂတတြငပငတင ေမြးျမသျဖစလာရန ေဆာငရြကရမည လပငနးစဥမားက သငၾကားေပးပါမည။

ပ-၁ တြင ေဖာျပထားသညအတငး သငတနး တကေရာကခသည အသားတးငါး ေမြးျမသမား ႏင ငါးမးဥထတလပသမားသည မမတ႔၏ အေတြ႔အႀကမားက ရပရြာအတြငးရအျခားေသာ ေမြးျမသမားသ႔ မေ၀ေပးႏငရန တကတြနးသင ပါသည။ ဤသ႔ျဖင နညးပညာဆငပြား ျဖန႔ျဖး ေပးႏငၿပး ရပရြာအတြငးရ အျခား စတပါ၀ငစား သမားက ငါးေမြးျမေရး လပငနးမားတြင ပါ၀င လပေဆာငလာေအာင တကတြနးႏငပါသည (ပ-၆)။

ေမြးျမေရးသငတနးမားတြင ေအာကေဖာျပပါ အခကမားလညး ပါ၀ငသငပါသည။

၁။ ငါးမးဥထတလပျခငးႏင အေရးပါေသာ ေရခငါးအမးအစားမား ထတလပျခငး၊

(က) ေမြးျမရနေနရာေရြးခယျခငးႏင ေရစမခန႔ခြမႈ၊ (ခ) သားေဖာကျခငးဆငရာ နညးပညာႏင ငါးဥေပါကေစရန ဖနတးသည

အခကမားက အျပညအ၀အသးချခငး အပါအ၀င သားေဖာကနညးစနစမား ပမ ထြနးကားေစျခငး၊

လာအႏငငတြင ၂၀၀၅-၂၀၁၀ခႏစအတြငး ေဆာငရြကခေသာ ေရလပငနး ဖြ႔ၿဖးတးတကေရး ႏင ပညာေပးေရးစမခကအဆင (၂) တြင FTF ခဥးကပ နညးစနစက အေကာငအထည ေဖာေဆာငခပါသည။ သငတနးတကေရာက ခေသာ ပငတငေမြးျမသမားသည ၄ငးတ႔၏ စးပြားျဖစေမြးျမေရးလပငနးမား က ခ႕ထြငႏငခသညသာမက အသားတးငါး ေမြးျမေရး အတြကလညး သငတနးမားပ႔ခေပးခပါသည။ ဘနငႏငငတြင ကနးတြငးငါးေမြးျမေရးပညာေပးေရးစမခကအရ ငါးမးဥမား ႏင အမတြငး ျဖစငါးမးဥမား ထတလပႏငေသာ ပငတငေမြးျမသမားက ကညပပးေပးခသည။ စမကနး ကာလ ၃ ႏစခြအတြငး ကား/မ (၂၂၀၀) ဥး ခန႔အား FTF ခဥးကပပစနစအရ သငတနးေပးခၿပး ဤစနစသည ေမြးျမသ အသစမားသာမက လကရေမြးျမသမားကပါ သငတနးေပးရနအတြက ထေရာကေသာ နညးစနစတစချဖစေၾကာငး သကေသျပႏငခပါသည။ ျမနမာႏငငတြငလညး ေကးလကေနလမႈအဖြ႔အစညး၏ အလပအကငဖြ႔ၿဖး တးတကေရးအတြက အေသးစားငါးေမြးျမေရးပညာေပးစမခက၊ ၂၀၀၉ -၂၀၁၃ ႏင မဒါဂါစကာ စမခက (Projet D’ Aquaculture de Tilapia A Mahajanga၊ ၂၀၀၂-၂၀၁၄) စသည အေသးစားငါးေမြးျမေရး ပညာေပး စမခကမားမ အလားတရလာဒမား

အေသးစား ေရခငါးေမြးျမထတလပျခငးလပငနးအတြက ေမြးျမသအခငးခငး ဆငကမးပညာေပးေရးဆငရာ လကစြစာအပ

19

(ဂ) သားေဖာကျခငးဆငရာ အေျခခႏင ပပးမႈပစၥညးမား (ဥပမာ- မးငါး (ငါးရစ) သေလာငသည ေရအင/ကန၊ သားေဖာကကန၊ ဖေလာငး ေမြးကန) မားက ေကာငးမြနစြာစမခန႔ခြျခငး၊

(ဃ) မးငါး (ငါးရစ) မား ေမြးျမျခငးဆငရာစမခန႔ခြမႈ၊ (င) သားေဖာကျခငးႏင ျပစပးေထာငျခငးဆငရာစမခန႔ခြမႈ၊ (စ) အစာႏင အစာေကြ းျခငးဆငရာစမခန႔ခြမႈ၊ (ဆ) ငါးသနမားသမးယျခငး၊ ထပပးျခငးႏင သယယပ႔ေဆာငျခငး၊

၂။ အသားတးေမြးျမမႈ ပမတးတကေစေရး၊

(က) သငတငေလာကပတ၍ ပမကယျပန႔ေသာ စးပြားျဖစငါးမးစ ေမြးျမျခငးစနစမား၊

(ခ) အေသးစားေရခငါးေမြးျမေရးလပငနးအတြက သငေတာေသာ စေပါငးလယယာ နညးစနစမား (ဥပမာ- စပါး-ငါးေမြးျမေရး၊ ၿခေမြးတရစၦာနမားႏငငါးက အတတကြေမြးျမေရး)

(ဂ) အရညအေသြးေကာငးေသာ ငါးမးဥမား သေလာငထားႏငရန အရငးအျမစႏင ျဖညဆးေရး၊

(ဃ) ငါးကနေနရာေရြးခယျခငး၊ ကနပစချခငးႏင အရြယအစား၊ (င) ငါးကနျပငဆငျခငး၊ ေျမဆၾသဇာဓာတထညျခငး၊ ေရအရညအေသြး

စမခန႔ခြမႈ၊ (စ) အစာႏင အစာေကၽြးျခငးဆငရာ စမခန႔ခြမႈ၊ (ဆ) ေရာဂါကာကြယထနးခပျခငးဆငရာ ပမေကာငးမြနေသာ စမခန႔ခြမႈ

နညးစနစမား (လအပပါက)၊

၃။ ေစးကြကကအေျခခေသာထတလပမႈႏင တနဘးကြငးဆက၊

(က) ငါးေမြးျမထတလပေရးႏင ေစးကြကသ႔ေရာကရႏငမႈက ခတဆကေပးျခငး၊

(ခ) ငါးမးဥစေဆာငးျခငးႏင သမးယျခငးတ႔အတြက ႀကတငေစး သတမတျခငးႏင ကနထရကေမြးျမေရးစနစက အသးျပျခငး၊ ဤအခကမာ ေစးကြကၿပငဆငမႈက အနညးဆးျဖစေစၿပး ေမြးျမသမားမ မမတ႔ရရႏငမည ၀ငေငြက ႀကတငခန႔မနးႏငေစရနျဖစသည။

JICA, NACA

20

၄။ နညးပညာဖြ႔ၿဖးတးတကမႈ၊ ဆနးသစေျပာငးလမႈႏင ဆငပြားပညာေပးေရး၊

(က) မတညေသာ စမခန႔ခြမႈအေလအကငမားက သးသပခငခနႏငျခငး၊ (ခ) ေဒသခငါးမးရငးမား၏ ႀကးထြားမႈႏနးထားမားက စမးသပျခငးျဖင

စးပြားျဖစ ငါးေမြးျမေရးအတြက သငေတာမႈရမရ စစေဆးၿပး ယငးငါးမး မား ေမြးျမထတလပမႈက အားေပးျခငး၊

(ဂ) ပငတငေမြးျမသမားကြနယကက ပမခငမာေစၿပး အေသးစား ေမြးျမသ မားအတြက ၿခအစအဖြ႔အလက စမခန႔ခြမႈဆငရာ စမခကမားက ေရြးခယ ေဆာငရြကျခငး၊

(ဃ) အကးသကေရာကမႈရေသာ ေမြးျမေရးျဖစေပၚရန ပမေကာငးမြနသည စမခန႔ခြမႈ အေလအကငမားက ပမတးတကေစျခငး၊

(င) စညးရးပညာေပးအစအစဥမား ဆကလကေဆာငရြကႏငရန အတြက အစးရ၏ အေထာကအပရရမည အလားအလာမား ရာေဖြျခငးႏင အျခား ေသာ ေနရာေဒသမား၊ အျခားငါးေမြးျမေရး လပငနးမား (ဥပမာ- စးပြားျဖစေရငနငါးေမြးျမေရးကန) အတြက ပညာေပးအစအစဥမား ဆငပြားပပးေပးႏငေရး။

၇။၇။၇။၇။ ေစာငၾကညေလလာျခငးႏငေစာငၾကညေလလာျခငးႏငေစာငၾကညေလလာျခငးႏငေစာငၾကညေလလာျခငးႏင အကျဖတျခငးအကျဖတျခငးအကျဖတျခငးအကျဖတျခငး

စးပြားျဖစ ငါးေမြးျမေရးလပငနး၊ အထးသျဖင အေသးစားငါးေမြးျမေရး လပငနးမား အတြက ပညာေပးလပငနးမား ေဆာငရြကရာတြင အထးအေရးပါေသာ အခက ႏစခကမာ ႀကးၾကပျခငးႏင ေစာငၾကညေလလာျခငးျဖစသည။ အထကတြင ေဆြးေႏြးခသညအတငး ႀကးၾကပျခငးက သငတနးမား၊ နညးပညာဆငရာ အႀကဥာဏမားေပးျခငးႏင ငါးေမြးျမသအခငးခငး ပဂၢလေရးအရ အျပနအလန တန႔ျပနမႈတ႔မတစဆင ေဆာငရြကႏငသည။ ပညာေပးလပငနးမားႏင ပတသက ေသာ ေစာငၾကညေလလာျခငးႏင အကျဖတျခငးလပငနးကမ အစးရကခန႔အပထား ေသာ စညးရးပညာေပးေရး ၀နထမး (သ႔မဟတ) ပငတငေမြးျမသက ေဆာငရြက သငပါသည။ ပငတငေမြးျမသ ႏင ရပရြာအတြငးရအျခားေမြးျမသမားအေနႏင ေအာကေဖာျပပါ အခကအလကမားပါ၀ငသည မတတမးမားက ေသခာစြာ သမးဆညးထားရႏငရန၊ လအပပါက ကား-မခြျခား၍ အခကအလကမားက မတတမးတငရန တကတြနးရပါမည။

အေသးစား ေရခငါးေမြးျမထတလပျခငးလပငနးအတြက ေမြးျမသအခငးခငး ဆငကမးပညာေပးေရးဆငရာ လကစြစာအပ

21

• သငတနးတကေရာကခေသာ ေမြးျမသအေရအတြက၊ • သငတနးတကေရာကၿပး ေအာငျမငမႈရလာေသာ ေမြးျမသအေရအတြက၊ • သြငးအားစမား၏ အရညအေသြး (ငါးမးဥမား၊ အစာ စသည) • ငါးေမြးျမေရးလပငနးေဆာငရြကခကမား၏ အခနႏငအလက ေအာငျမငမႈ၊ • စးပြားျဖစေမြးျမေရးလပငနးစဥအတြငး ရတတရကႀကေတြ႕ရေသာ

ျပနာမားက ေျဖရငးသညနညးလမးမား၊ • ထတလပမႈပမာဏ အေျပာငးအလမားႏင ေမြးျမသ၏ ၀ငေငြ

ေစာငၾကညေလလာျခငးႏင အကျဖတျခငးလပငနးမားက ငါးေမြးကနသ႔ သြားေရာကေလလာၾကညရႈစဥႏင ေမြးျမသတစဥး (သ႔မဟတ) တစစ (သ႔မဟတ) ပငတငေမြးျမသ ကြနယကအပစႏင တရား၀င (သ႔မဟတ) အလြတသေဘာ လေတြ႔ေမးျမနးစဥအတြငး ေဆာငရြကႏငပါသည (ပ-၇)။ ဥပမာအားျဖင ကေမၻာဒးယားႏငငတြင အေသးစားငါးေမြးျမေရး ပညာေပးလပငနးမားအတြက အေရးပါေသာအခကအလကမားႏင ပတသက၍ ပငတငေမြးျမသႏင ထတလပ ျခငးဆငရာ ေဆာငရြကခကမားက ငါးမးဥႏင အသားတးငါးေမြးျမသမားအား လေတြ႔ေမးျမနးျခငးႏင ေမြးျမသမားပါ၀ငသည အလပရေဆြးေႏြးပြမားမ တစဆင အကျဖတပါသည(FiA and JICA, 2014)။ တစစတတစပငးႀကတငပစခထားေသာ လေတြ႔ေမးျမနးမႈစနစက ငါးေမြးျမသမားႏင ဆကႏြယေသာ (သ႔မဟတ) အလြတ သေဘာေတြ႔ဆ ေဆြးေႏြးမႈမားမတစဆင လအပေသာ သတငးအခကအလကမား ေကာကယရန အသးျပပါသည။ ထသ႔ေသာ ေတြ႔ဆေမးျမနးမႈမားတြင ၿပးျပညစစြာ သတမတထားေသာ ေမးခြနးလႊာ မလအပဘ စညးရးပညာေပးေရး၀နထမးသည လေတြ႔ေမးျမနးမႈအေနအထားႏင ေမြးျမသ၏ တန႔ျပနမႈကၾကည၍ ေမးခြနးမားက ျဖညစြကျခငး (သ႔မဟတ) ေျပာငးလျခငးက လြတလပစြာ ေဆာငရြကႏငပါသည။ ထ႔ေနာက စညးရးေရး၀နထမးသည ေမြးျမသ၏ တန႔ျပနမႈအေပၚ အေျခခ၍ လကေတြ႕ နယပယတြင ထသတ႔ ရငဆငႀကေတြ႕ေနရေသာ ငါးေမြးျမေရး၊ အလပအကငရရေရး စသညတ႔ႏင ႏးႏြယသည အခကအလကမားက ရာေဖြသတမတပါသည။ လေတြ႕ေမးျမနးျခငး ၿပးဆးပါက တငျပလာေသာျပနာမား (သ႔မဟတ) ကစၥရပ မားက ျပနလညသးသပသငပါသည (စဥဆကမျပတေစာငၾကည ျခငးႏင အကျဖတျခငး)။ ေတြ႔ရလာေသာ ကစၥရပမားႏင ျပနာမားက သတမတႏငရန လကေတြ႔ကၿပး တကေသခာေသာ လပငနးစဥမားကလညး အႀကျပသငသည။

JICA, NACA

22

ထလပငနးသည အေသးစား ေမြးျမေရးသမားမား၏ ငါးမးဥႏင ငါးေမြးျမထတလပ ေရးလပငနး ဖြ႔ၿဖးတးတကေစရန ရညရြယပါသည။ ျပနာမား၏အေျဖက ရာေဖြ ရာတြင ကား/မ ညမမႈရေစရန အတြက ေမြးျမသမားႏင ေတြ႕ဆေဆြးေႏြးရာတြင လညးေကာငး၊ ကစၥရပမားက သးသပရာတြငလညးေကာငး၊ ကား/မခြျခားမႈမရေသာ ခဥးကပပစနစက အသးျပသငေၾကာငး အႀကျပလပါသည။

ပပပပ----၇။၇။၇။၇။ ။ပငတငေမြးျမသႏင အသားတးငါးေမြးျမသ ႏစမးစလးအား ေစာငၾကညေလလာျခငးႏင အကျဖတျခငးကအပစ (ဘယဘကအေပၚပ) သ႔မဟတ တစဥးခငး (ညာပ) ေတြ႔ဆေဆြးေႏြးျခငးႏင ၿခသ႔ ပမနသြားေရာက စစေဆးျခငး (ေအာကေျခပ) တ႔ျဖင ေဆာငရြကပါသည။

အေသးစား ေရခငါးေမြးျမထတလပျခငးလပငနးအတြက ေမြးျမသအခငးခငး ဆငကမးပညာေပးေရးဆငရာ လကစြစာအပ

23

၈။ စာညႊနး၊ ကးကားခကမား

Chikami, S. (2013). JICA and small-scale aquaculture development. In: JICA,

NACA and DOF, Proceedings of the International Symposium on Small-

scale Freshwater Aquaculture Extension. Japan International

Cooperation Agency, Tokyo, Japan, Network of Aquaculture Centres in

Asia-Pacific, Bangkok, Thailand, and Royal Thai Department of Fisheries,

Bangkok, Thailand. p. 1-2.

FiA and JICA (2014). Guidelines on Aquaculture Extension – Freshwater

Aquaculture Improvement and Extension Project in Cambodia, Phase 2

(FAIEX-2). Fisheries Administration in Cambodia, Phnom Penh,

Cambodia and Japan International Cooperation Agency, Tokyo, Japan.

25 pp.

JICA, NACA and DOF (2013). Proceedings of the International Symposium on

Small-scale Freshwater Aquaculture Extension. Japan International

Cooperation Agency, Tokyo, Japan, Network of Aquaculture Centres in

Asia-Pacific, Bangkok, Thailand, and Royal Thai Department of Fisheries,

Bangkok, Thailand. 89 pp.

Yamao, M. (2013). Further development of inland aquaculture: towards poverty

alleviation and food security in rural areas. In: JICA, NACA and DOF,

Proceedings of the International Symposium on Small-scale Freshwater

Aquaculture Extension. Japan International Cooperation Agency, Tokyo,

Japan, Network of Aquaculture Centres in Asia-Pacific, Bangkok,

Thailand, and Royal Thai Department of Fisheries, Bangkok, Thailand. p.

3-4.

Viseth, H., C. Da and Y. Niwa (2013). Small-scale aquaculture extension

implemented by the freshwater aquaculture improvement and

extension project phase 2 (FAIEX-2) in Cambodia. In: JICA, NACA and

DOF, Proceedings of the International Symposium on Small-scale

Freshwater Aquaculture Extension. Japan International Cooperation

Agency, Tokyo, Japan, Network of Aquaculture Centres in Asia-Pacific,

Bangkok, Thailand, and Royal Thai Department of Fisheries, Bangkok,

Thailand. p. 20-22