Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ

ΠροΣ eνΑ ΚοΙνo oρΑμΑ

Πίστη και Τάξη, Έγγραφο αρ. 214

Απόδοση στα Ελληνικά:Βασιλική Η. Σταθοκώστα

ΕννοΙΑ

Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ

Προς Ένα Κοινό Όραμα

Πίστη και Τάξη, Έγγραφο αρ. 214

(THE CHURCHTowards a Common Vision Faith and Order Paper No. 214)

Απόδοση στα Ελληνικά: Βασιλική Η. Σταθοκώστα

Copyright © 2013 WCC Publications. All rights reserved. Except for brief quotations in notices or reviews, no partof this book may be reproduced in any manner without prior written permission from the publisher. Επικοινωνία:publications@wcc-coe.org.

Οι Εκδόσεις «WCC Publications» είναι ένα πρόγραμμα του Παγκοσμίου Συμβουλίου Εκκλησιών για την έκδοση βιβλίων. Το Παγκόσμιο

Συμβούλιο Εκκλησιών ιδρύθηκε το 1948 και εργάζεται για την προαγωγή της ενότητας των Χριστιανών στην πίστη, στη μαρτυρία και τη

διακονία με σκοπό ένα δίκαιο και ειρηνικό κόσμο. Αποτελεί μια κοινότητα με μέλη από όλο τον κόσμο και φέρνει σε επαφή περισσότερες

από 349 Προτεσταντικές, Ορθόδοξες, Αγγλικανικές και άλλες Εκκλησίες, οι οποίες εκπροσωπούν περισσότερους από 560 εκατομμύρια

Χριστιανούς σε 110 χώρες. Επίσης, συνεργάζεται με τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία.

Τα βιβλικά παραθέματα προέρχονται από την έκδοση της Αποστολικής Διακονίας: http://www.apostoliki-dia -konia.gr/bible/bible.asp

Cover design: GPS PublishingBook design and typesetting: GPS PublishingISBN: 978-2-8254-1587-0Ελληνική έκδοση ISBN: 978-960-6835-73-5Printed by ENNOIA P.H., Athens 2016

World Council of Churches150 route de Ferney, P.O. Box 21001211 Geneva 2, Switzerlandhttp://publications.oikoumene.org

v

ΠΕρΙΕΧομΕνΑ

Σημείωμα του Μεταφραστή ................................................................................................................................................................. vii

Προλογικό Σημείωμα ................................................................................................................................................................................. ix

Πρόλογος ............................................................................................................................................................................................................ xi

Εισαγωγή ........................................................................................................................................................................................................... 1

Κεφάλαιο Ι - Η αποστολή του Θεού και η Ενότητα της Εκκλησίας ........................................................................ 5Α. Η Εκκλησία στο Σχέδιο του Θεού (1-4) ........................................................................................................................................ 5Β. Η Αποστολή της Εκκλησίας στην Ιστορία (5-7) ........................................................................................................................ 7Γ. Η Σπουδαιότητα της Ενότητας (8-10) ............................................................................................................................................. 8

Κεφάλαιο ΙΙ - Η Εκκλησία του Τριαδικού Θεού.................................................................................................................. 11Α. Διακρίνοντας το Θέλημα του Θεού για την Εκκλησία (11-12) ....................................................................................... 11Β. Η Εκκλησία του Τριαδικού Θεού ως Κοινωνία (13-24) ................................................................................................... 12

Η Πρόνοια του Θεού, Πατρός, Υιού και Αγίου Πνεύματος (13-16) .................................................................... 12Ο Προφητικός, Ιερατικός και Βασιλικός Λαός του Θεού (17-20) ....................................................................... 14Σώμα Χριστού και Ναός του Αγίου Πνεύματος (21) ................................................................................................... 16Η Μία, Αγία, Καθολική και Αποστολική Εκκλησία (22-24) ..................................................................................... 16

Γ. Η Εκκλησία ως Σημείο και ως Μέσο στο Σχέδιο του Θεού για τον κόσμο (25-27) ........................................... 19Δ. Η Κοινωνία στην Ενότητα και τη Διαίρεση (28-30) ............................................................................................................ 20Ε. Η Κοινωνία των Τοπικών Εκκλησιών (31-32) ....................................................................................................................... 22

vi

Κεφάλαιο ΙΙΙ - Η Εκκλησία: Αύξηση εν τη Κοινωνία........................................................................................................ 25Α. Ήδη αλλά όχι ακόμη (33-36) ............................................................................................................................................................. 25Β. Σε Διαδικασία Ανάπτυξης στα Ουσιώδη Μυστήρια της Κοινωνίας:

Πίστη, Μυστήρια, Λειτούργημα (37-57) ..................................................................................................................................... 26Η Πίστη (38-39) ............................................................................................................................................................................... 27Τα Μυστήρια (40-44) .................................................................................................................................................................... 29Το Λειτούργημα στην Εκκλησία ................................................................................................................................................ 32Λειτούργημα και Χειροτονία (45-47) ................................................................................................................................... 32Η Δωρεά της Αυθεντίας στο Λειτούργημα της Εκκλησίας (48-51) ...................................................................... 34Το Λειτούργημα της Επισκοπής (52-57) ............................................................................................................................. 36

Κεφάλαιο ΙV - Η Εκκλησία: εντός του Κόσμου και για τον Κόσμο......................................................................... 41Α. Το Σχέδιο του Θεού για τη Δημιουργία: Η Βασιλεία (58-60) .......................................................................................... 41Β. Η Ηθική Πρόκληση του Ευαγγελίου (61-63) .......................................................................................................................... 43Γ. Η Εκκλησία στην Κοινωνία (64-66) .............................................................................................................................................. 45

Συμπεράσματα ............................................................................................................................................................................................ 47

Σύντομη Ιστορική Αναδρομή:

Η Πορεία προς το Κείμενο Η Εκκλησία: Προς ένα κοινό όραμα ........................................................................ 49

Σημείωμα του Μεταφραστή

Μετά από μελέτες και κόπους δύο και πλέον δεκαε-τιών η Επιτροπή Πίστη και Τάξη του ΠαγκοσμίουΣυμβουλίου Εκκλησιών κατέληξε, με τη συνδρομήόλων των Εκκλησιών-μελών της, στην έκδοση τουκειμένου The Church: Towards a Common Vision,Faith and Order Paper No. 214, WCC Publications,

2013. Σήμερα το κείμενο αυτό διατίθεται σε μετά-φραση στα Ελληνικά από το αγγλικό πρωτότυπο.

Η μεταφραστική αυτή προσπάθεια υπήρξε καρπόςτης επιστημονικής ενασχόλησης και του ενδιαφέ-ροντός μας για την Ορθόδοξη Θεολογία και την Οι-κουμενική Κίνηση, που είναι η ειδίκευση και τογνωστικό αντικείμενό μας στο Τμήμα ΘεολογίαςΕΚΠΑ, έχοντας επίγνωση της ευθύνης, αλλά καιτων κινδύνων που ενέχει κάθε μεταφραστικό εγχεί-ρημα. Ο αναγνώστης θα πρέπει να λάβει υπόψη τις

συνθήκες στις οποίες παρήχθη αυτό το κείμενο καιτον σκοπό που καλείται να υπηρετήσει, ότι δηλαδήτο κείμενο αποτυπώνει τα σημεία σύγκλισης με-ταξύ των Εκκλησιών και των Ομολογιών που συμ-μετέχουν ως μέλη στην Επιτροπή Πίστη και Τάξη.Συνεπώς, δεν είναι ένα Ορθόδοξο κείμενο ούτε ένακείμενο συμφωνίας με τους ετεροδόξους.

Δεδομένου ότι ο συντάκτης του πρωτοτύπου κει-μένου συχνά δεν είναι ένας αλλά πολλοί, ότι δενέχουν πάντα όλοι την Αγγλική ως μητρική γλώσσακαι, κυρίως, ότι έχουν διαμορφωθεί τεχνικοί όροικαι συγκεκριμένη ορολογία στην Οικουμενική Κί-νηση, έγινε προσπάθεια για την κατά το δυνατόνακριβέστερη εννοιολογικά απόδοσή τους στα Ελ-ληνικά, χωρίς ωστόσο να θίγεται η πιστότητα τηςμετάφρασης. Επίσης, ελήφθη υπόψη η σχετική βι-βλιογραφία, παλαιότερη και σύγχρονη.

Έτσι, ορισμένες λέξεις, όπως “change” που σημαί-νει αλλαγή, για χάρη της καλύτερης κατανόησήςτης από τον ελληνόφωνο αναγνώστη επιλέχθηκε νααποδοθεί ως «ανανέωση». Ανάλογα ισχύουν και γιατον όρο “diversity”, για τον οποίο υπάρχουν πολ-λαπλές μεταφραστικές δυνατότητες στα Ελληνικά.Μολονότι ο όρος έχει αποδοθεί στο παρελθόν ως«ποικιλία», π.χ. «η ενότης εν τη ποικιλία», επιλέ -χθηκε να αποδοθεί λαμβάνοντας υπόψη κάθε φοράτη συνάφεια του κειμένου (διαφορετικότητα, ποικι -λία, ποικιλομορφία). Μία ακόμη αλλαγή επιλέχθη -κε στην απόδοση του όρου “servant” στη συνάφειαπου η Εκκλησία περιγράφεται ως “servant of theKingdom” και η περιφραστική απόδοση δεν κρίνε-ται επιτυχής. Για τον λόγο αυτό αποδίδεται ως«μέσον» (αντί για υπηρέτης ή δούλος κ.τ.ό.).

vii

Απαραίτητη κρίνεται η επισήμανση ότι η έννοια«κανονιστικός/-ή» πράγματι δεν είναι ένας δόκιμοςθεολογικός όρος και γι’ αυτό χρειάζεται περαιτέρωεπεξήγηση. Χρησιμοποιείται σε διάφορες επιστή-μες, στο Δίκαιο, π.χ. σημαίνει ότι το νομικό ή ορθό -τερα το δικαιικό κείμενο έχει κανονιστική ισχύ ή ότιπεριέχει κανονιστικές ρυθμίσεις, κανόνες υποχρεω-τικής ισχύος ή ότι θεσπίζει ρυθμίσεις κανονιστικήςισχύος. Ανάλογη έννοια έχει και στο κείμενο όταναναφέρεται στην Αγία Γρα φή ή στις ΟικουμενικέςΣυνόδους και χρησιμοποιείται για να αποδώσει τονόρο “normative”.

Ιδιαίτερες ευχαριστίες εκφράζονται προς τον Σεβ.Μητροπολίτη Μεσσηνίας Χρυσόστομο Σαββάτο,Καθηγητή στο Τμήμα Θεολογίας του ΕΚΠΑ, κα -θώς και προς τον Κοσμήτορα της Θεολογικής Σχο-λής του ΑΠΘ, Καθηγητή Μιλτιάδη Κωνσταντί νου,οι οποίοι με προθυμία δέχτηκαν να μελετήσουν τοκείμενο της μετάφρασης. Η πλούσια εμπειρία τους,τα σχόλια και οι παρατηρήσεις τους αποτέλεσανπολύτιμη βοήθεια και συνέβαλαν τα μέγιστα στηνολοκλήρωση της προσπάθειας.

Ευχαριστίες εκφράζονται και προς το ΠΣΕ το οποίοενθάρρυνε την έκδοση του κειμένου στα Ελληνικά.

Σήμερα, η μετάφραση προσφέρεται στην Εκκλη-σία, στους ειδικούς και στο αναγνωστικό κοινό μετον τίτλο «Η Εκκλησία: Προς ένα Κοινό Όραμα» μετην ευχή να βοηθήσει στη γνώση και στην κατα-νόηση της προσπάθειας που συντελείται στο πλαί-σιο των διαχριστιανικών διαλόγων και του ΠΣΕ, κα θώςκαι της μαρτυρίας που καταθέτει η Ορθόδοξη Εκ-κλησία, των δυσκολιών και του άοκνου αγώνα τηςγια την ενότητα του χριστιανικού κόσμου.

Τέλος, γνωρίζοντας ότι καμία μεταφραστική απόδο -ση δεν είναι απαλλαγμένη από αδυναμίες, αναμέ-νουμε όποιο καλοπροαίρετο σχόλιο, ώστε να λη-φθεί υπ όψη σε ενδεχόμενη επανέκδοσή της.

Αθήνα, 14 Σεπτεμβρίου 2016Εορτή της Υψώσεως του Τιμίου και ΖωοποιούΣταυρού

Β.Η.Σ.

viii

Προλογικό Σημείωμα

Κατά τις επισκέψεις μου στις εκκλησίες ανά τονκόσμο, βρέθηκα απέναντι σε πολλές προκλήσειςσχετικά με την ενότητα μεταξύ των εκκλησιών καιεντός αυτών. Οι πολλοί οικουμενικοί διάλογοι ανά-μεσα στις εκκλησίες και στις οικογένειες εκκλησιώνείναι μία πραγματικότητα, η οποία συμβάλλει καιστις μεταξύ τους πολυμερείς σχέσεις. Νέοι δεσμοίκαθιερώνονται με αυτόν τον τρόπο. Ωστόσο, υπάρ-χει συγκεκριμένη και εύλογη ανυπομονησία σε πολ-λούς, να δουν περισσότερη δραστηριοποίηση ωςπρος την πρόσληψη των οικουμενικών διαλόγωνκαι των συμφωνιών. Κάποιες από τις εκκλησίες καιτις οικογένειες εκκλησιών διαπιστώνουν ότι υπάρ-χουν και καινούργια ζητήματα που δύνανται να προ-καλέσουν διαίρεση. Επίσης, η οικουμενική κίνησηφαίνεται ότι σε ορισμένες εκκλησίες είναι αδύναμηκαι λιγοστεύουν σε αυτές οι εκπρόσωποι που είχαν

συμμετοχή σε προηγούμενες περιόδους. Υπάρχουντάσεις για διάσπαση και μεγαλύτερη προσοχή σεό,τι ενώνει τους λίγους και όχι τους πολλούς. Οπωσ-δήποτε, το κάλεσμα για ενότητα δεν έπαυσε εξαι-τίας των νέων προκλήσεων, αλλά μάλλον το αντίθε-το συμβαίνει. Ωστόσο, χρειάζεται επίσης να δούμεπερισσότερες διαστάσεις αυτού του καλέσματος γιαενότητα και να θυμηθούμε ότι είμαστε δεσμευμένοικαι καλεσμένοι στην αγάπη (Α΄ Κορ. 13).

Στο πλαίσιο αυτό η Επιτροπή Πίστης και Τάξης τουΠΣΕ μάς προσφέρει ένα δώρο, μια έκθεση σχετικάμε την Εκκλησία: είναι ο καρπός πολλών ετών τηςεργασίας της πάνω στην εκκλησιολογία. Ξεκινώ -ντας από το Βάπτισμα, Ευχαριστία και Λειτούργημα(1982) και τις απαντήσεις των εκκλησιών σε αυτό,το κείμενο Η Εκκλησία: Προς ένα κοινό όραμαέγινε δεκτό από την Κεντρική Επιστροπή το 2012και στάλθηκε στις εκκλησίες ώστε να ενθαρρύνειπεραιτέρω τον προβληματισμό περί Εκκλησίας καιγια να ζητήσει τις επίσημες απαντήσεις τους στοκείμενο. Αυτή η μελέτη και η διαδικασία απαντή-σεων θα διαδραματίσει σημαντικό ρόλο κατά ταεπόμενα χρόνια για την εξέταση των επομένων βη-μάτων προς την ορατή ενότητα. Η εργασία επί τηςεκκλησιολογίας σχετίζεται με οτιδήποτε είναι η Εκ-κλησία και με το τι σημαίνει η αποστολή της μέσακαι για τον κόσμο. Έτσι, το κείμενο Η Εκκλησίαβασίζεται στη φύση και στην αποστολή της Εκκλη-σίας. Αντικατοπτρίζει τους καταστατικούς στόχουςκαι την ταυτότητα του ΠΣΕ ως κοινωνία εκκλη-σιών που καλούν η μία την άλλη στον σκοπό γιατην ορατή ενότητα.

Η ενότητα είναι ένα δώρο ζωής και ένα δώρο αγάπης,

ix

και όχι κάποια αρχή της ομοφωνίας ή της μονομέ-ρειας. Έχουμε μια κλήση ως κοινωνία εκκλησιώννα εκφράσουμε την ενότητα της ζωής που μας δί-νεται εν Χριστώ Ιησού, μέσα από τη ζωή Του, τονσταυρό και την ανάστασή Του, ώστε αυτή η διά-σπαση, η αμαρτία και το κακό να μπορέσουν να ξε-περαστούν. Διότι, όπως δηλώνει το κείμενο Η Εκ-κλησία: «Η βασιλεία του Θεού, την οποία κήρυξεο Ιησούς αποκαλύπτοντας τον Λόγο του Θεού μετις παραβολές και εγκαινιάστηκε με τα παντοδύ-ναμα έργα του, ιδιαίτερα με το πασχάλιο μυστήριοτου θανάτου και της ανάστασής του, είναι ο τελικόςπροορισμός ολόκληρου τους σύμπαντος. Η Εκκλη-σία ήταν στο σχέδιο του Θεού, όχι ως αυτοσκοπός,αλλά για να υπηρετήσει το σχέδιο της θείας οικο-νομίας για τη μεταμόρφωση του κόσμου» (§ 58).

Olav Fykse Tveit

Γενικός ΓραμματέαςΠαγκοσμίου Συμβουλίου Εκκλησιών

x

Πρόλογος

Το κείμενο σύγκλισης Η Εκκλησία: Προς ένα κοινόόραμα εντάσσεται στο βιβλικό όραμα της χριστια-νικής ενότητας. «Καθάπερ γὰρ τὸ σῶμα ἕν ἐστι καὶμέλη ἔχει πολλά, πάντα δὲ τὰ μέλη τοῦ σώματοςτοῦ ἑνός, πολλὰ ὄντα, ἕν ἐστι σῶμα, οὕτω καὶ ὁΧριστός· καὶ γὰρ ἐν ἑνὶ Πνεύματι ἡμεῖς πάντες εἰςἓν σῶμα ἐβαπτίσθημεν, εἴτε ᾿Ιουδαῖοι εἴτε ῞Ελλη-νες, εἴτε δοῦλοι εἴτε ἐλεύθεροι, καὶ πάντες εἰς ἓνΠνεῦμα ἐποτίσθημεν» (Α΄ Κορ. 12,12-13).

Ο πρωταρχικός στόχος της Επιτροπής «Πίστης καιΤάξης» είναι «να διακονήσει τις εκκλησίες καθώςπροσκαλούν η μία την άλλη στην ορατή ενότηταστη μία πίστη και στη μία ευχαριστιακή κοινωνία,που εκφράζεται στη λατρεία και την κοινή ζωή ενΧριστώ μέσω της μαρτυρίας και της διακονίας στονκόσμο, και να προχωρήσουν προς αυτή την ενότητα

ώστε να πιστεύσει ο κόσμος (Καταστατικό του2012).

Ο στόχος αυτής της αμοιβαίας κλήσης (ενν. των εκ-κλησιών) στην ορατή ενότητα περιλαμβάνει απα-ραίτητα μια κάποια κοινή αναγνώριση ως εκκλη-σιών εκατέρωθεν, ως αληθινών εκφράσεων αυτούπου το Σύμβολο της Πίστης αποκαλεί «μία, αγία,καθολική και αποστολική Εκκλησία». Μέχρι σή-μερα, στην ανώμαλη κατάσταση της εκκλησιαστι-κής διαίρεσης, ο προβληματισμός των εκκλησιώνγια τη φύση και την αποστολή της Εκκλησίας έ -θρεψε την υποψία ότι οι ποικίλες ομολογιακές εκ-κλησιολογίες δεν είναι μόνο αποκλίνουσες, αλλάκαι ασύμβατες. Ως εκ τούτου, η συμφωνία επί τηςεκλησιολογίας έχει προ πολλού αναγνωριστεί ως οπλέον βασικός θεολογικός στόχος κατά την αναζή-τηση της χριστιανικής ενότητας. Αυτό το δεύτεροκείμενο σύγκλισης της ΠΤ έπεται του πρώτου, πουήταν το Βάπτισμα, Ευχαριστία και Λειτούργημα(1982), και των επίσημων απαντήσεων σε αυτό, οιοποίες εντόπισαν βασικά σημεία στην εκκλησιολο-γία που χρήζουν περαιτέρω μελέτης.1 Έπεται, επί-σης, των εκκλησιολογικών ζητημάτων που ανέκυ-ψαν από το κείμενο μελέτης Ένα Βάπτισμα: Προςτην Κοινή Αναγνώριση (One Baptism: Towards Mu-

tual Recognition, 2011).

Επί είκοσι (20) χρόνια, οι εντεταλμένοι αντιπρόσω-ποι των Ορθοδόξων, των Προτεσταντικών, των Αγ-γλικανικών, των Ευαγγελικών, των Πεντηκοστια-νών Εκκλησιών, όπως και της Ρωκαιοκαθολικής

xi

1 Βλ. Baptism, Eucharist & Ministry, 1982-1990: Report on the Processand Responses, Faith and Order Paper No. 149, WCC: Geneva, 1990,147-151.

Εκκλησίας, σε μία Παγκόσμια Διάσκεψη της ΠΤ(1993), σε τρεις συναντήσεις της ολομέλειας τηςΠΤ (1996, 2004, 2009), σε δεκαοκτώ συναντήσειςτης Διαρκούς Επιτροπής, καθώς και σε πολυάριθ-μες συνεδριάσεις συντακτικών επιτροπών, προσπά-θησαν να σκιαγραφήσουν ένα παγκόσμιο, πολυ-μερές και οικουμενικό όραμα για τη φύση, τονσκοπό και την αποστολή της Εκκλησίας. Οι εκκλη-σίες ανταποκρίθηκαν με κριτική διάθεση και εποι-κοδομητικά, κατά τα δύο προηγούμενα στάδια,καθ’ οδόν προς την έκδοση μίας κοινής έκθεσης. ΗΕπιτροπή ΠΤ απαντά στις εκκλησίες με το κείμενοΗ Εκκλησία: Προς ένα Κοινό Όραμα, την κοινή έκ-θεση –ή έκθεση σύγκλισης– επί της εκκλησιολο-γίας. Η σύγκλιση που επιτεύχθηκε στο κείμενο ΗΕκκλησία εκπροσωπεί ένα εξαιρετικό οικουμενικόεπίτευγμα.

Υπάρχουν τουλάχιστον δύο διαφορετικοί, ωστόσοαλληλένδετοι, στόχοι στην αποστολή του κειμένουΗ Εκκλησία προς τις εκκλησίες για τη μελέτη τουκαι για την επίσημη τοποθέτησή τους. Ο πρώτοςείναι η ανανέωση. Ως ένα κείμενο πολυμερούς οι-κουμενικού διαλόγου, Η Εκκλησία δεν μπορεί ναταυτιστεί αποκλειστικά με οποιαδήποτε εκκλησιο-λογική παράδοση. Στη μακρά πορεία των ετών1993-2012, οι θεολογικές εκφράσεις και οι εκκλη-σιαστικές εμπειρίες πολλών εκκλησιών συναντή-θηκαν κατά τέτοιο τρόπο ώστε οι εκκλησίες πουδιαβάζουν αυτό το κείμενο ενδέχεται να βρεθούναντιμέτωπες με την πρόκληση να βιώσουν την εκ-κλησιαστική ζωή με μεγαλύτερη πληρότητα· ορι-σμένες μπορεί να βρουν στο κείμενο όψεις της εκ-κλησιαστικής ζωής και κατανόησης που είχαν αγνο -ηθεί ή λησμονηθεί. άλλες μπορεί να διαπιστώσουν

ότι οι ίδιες έχουν ενισχυθεί και επιβεβαιωθεί. Κα-θώς οι Χριστιανοί βιώνουν σε όλη τους τη ζωή τηναύξησή τους εν Χριστώ, θα δουν ότι βρίσκονταιπλησιέστερα ο ένας στον άλλο και ότι ζουν μέ σαστη βιβλική εικόνα του ενός σώματος: «καὶ γὰρ ἐνἑνὶ Πνεύματι ἡμεῖς πάντες εἰς ἓν σῶμα ἐβαπτίσθη-μεν, εἴτε ᾿Ιουδαῖοι εἴτε ῞Ελληνες, εἴτε δοῦλοι εἴτεἐλεύθεροι, καὶ πάντες εἰς ἓν Πνεῦμα ἐποτίσθημεν».(Α΄ Κορ. 12,13)

Ο δεύτερος στόχος είναι η θεολογική συμφωνία γιατην Εκκλησία. Εξίσου σημαντική με τη σύγκλισηπου πέτυχε η ΠΤ με το κείμενο Βάπτισμα, Ευχαρι-στία και Λειτούργημα ήταν και η διαδικασία τωνεπίσημων απαντήσεων που ακολούθησαν. Οι έξιτόμοι με τις απαντήσεις που εκδόθηκαν έδειξαν ταποικίλα επίπεδα τεκμηριωμένων συγκλίσεων ανά-μεσα στις ίδιες τις εκκλησίες, για καίρια ζητήματασχετικά με το βάπτισμα, την ευχαριστία και το λει-τούργημα. Τα αποτελέσματα της εκκλησιαστικήςσύγκλισης που έφερε στην επιφάνεια το κείμενοΒάπτισμα, Ευχαριστία και Λειτούργημα καθ’ οδόνπρος τη χριστιανική ενότητα έχει γερή θεμελίωσηκαι συνέχεια. Οι απαντήσεις στο κείμενο Η Εκκλη-σία: Προς ένα Κοινό Όραμα δεν θα αξιολογήσουνμόνο τη σύγκλιση που πέτυχε η ΠΤ, αλλά θα προ-βληματίσουν και για το επίπεδο σύγκλισης μεταξύτων εκκλησιών στην εκκλησιολογία. Όπως ακρι-βώς η σύγκλιση για το βάπτισμα στις απαντήσειςεπί του κειμένου Βάπτισμα, Ευχαριστία και Λειτούρ-γημα οδήγησε σε μια νέα ώθηση προς την κοινήαναγνώριση του βαπτίσματος, ανάλογη εκκλησια-στική σύγκλιση στην εκκλησιολογία θα διαδραμα-τίσει ζωτικό ρόλο για την αμοιβαία αναγνώρισημεταξύ των εκκλησιών καθώς καλούν η μία την

xii

άλλη στην ορατή ενότητα στη μία πίστη και στη μίαευχαριστιακή κοινωνία.

«Εκκλησιαστικές απαντήσεις» για την ΕπιτροπήΠΤ είναι εκείνες που προέρχονται από τις εκκλη-σίες που είναι μέλη αυτής της Επιτροπής και τηςκοινωνίας των εκκλησιών του Παγκοσμίου Συμ-βουλίου Εκκλησιών. Ακόμη, υπήρχε η ελπίδα ότιοι εκκλησίες που είναι νέες στην οικουμενική κί-νηση θα δεχτούν την πρόσκληση να μελετήσουνκαι να σχολιάσουν το κείμενο. Η Επιτροπή καλω-σορίζει και απαντήσεις από εκκλησιαστικούς ορ-γανισμούς, όπως είναι τα εθνικά και περιφερειακάσυμβούλια εκκλησιών και οι Χριστιανικές Παγκό-σμιες Κοινότητες, των οποίων οι μεταξύ τους επί-σημοι διάλογοι έχουν συμβάλει πολύ στη σύγκλισηπου αντικατοπτρίζεται στο κείμενο Η Εκκλησία. Τασυγκεκριμένα ερωτήματα που θέτει η ΠΤ στις εκ-κλησίες, ώστε να βοηθήσει τη διαδικασία τωναπαντήσεων, βρίσκονται στο τέλος της Εισαγωγήςτου κειμένου Η Εκκλησία. Τα ερωτήματα προς με-λέτη και σχολιασμό είναι θεολογικά, πρακτικά καιποιμαντικά. Η Επιτροπή παρακαλεί να σταλούν οιεπίσημες απαντήσεις στη γραμματεία της ΠΤ τουΠΣΕ όχι αργότερα από τις 31 Δεκεμβρίου 2015.Δεδομένου ότι η εκπόνηση αυτού του κειμένου δι -ήρκησε δύο δεκαετίες, εκφράζουμε τις ευχαριστίεςμας σε εκείνους που το επωμίστηκαν, στις προσευ-χές και στα θεολογικά χαρίσματα των οποίων στη-ρίχθηκε η προσπάθεια: στα μέλη της ΠΤ, τιςεκκλησίες και τους θεολόγους που ανταποκρίθηκανστα κείμενα Η Φύση και ο Σκοπός της Εκκλησίας(The Nature and Purpose of the Church, 1998) καιΗ Φύση και η Αποστολή της Εκκλησίας (The Nature

and Mission of the Church, 2005), τα μέλη της

γραμματείας της ΠΤ και τους προηγούμενους προ-έδρους και διευθυντές της Επιτροπής ΠΤ.

xiii

Canon John GibautΔιευθυντής της ΕπιτροπήςΠίστης και Τάξης

Μητροπολίτης Κωνσταντίαςκαι ΑμμοχώστουΔρ ΒασίλειοςΠρόεδρος της ΕπιτροπήςΠίστης και Τάξης

Εισαγωγή

«Γενηθήτω το θέλημά Σου» είναι τα λόγια με ταοποία αμέτρητοι πιστοί από όλες τις χριστιανικέςεκκλησίες προσεύχονται κάθε ημέρα. Η ίδιος ο Ιη-σούς προσευχήθηκε με όμοια λόγια στον κήπο τηςΓεθσημανή λίγο πριν από τη σύλληψή του (βλ.Ματθ. 26:39-42, Μάρκ. 14:36, Λουκ. 22:42). Στοευαγγέλιο του Ιωάννη, επίσης, φανέρωσε το θέλη -μά του για την Εκκλησία όταν προσευχήθηκε στονΠατέρα να γίνουν ένα όλοι οι μαθητές του, ώστε ναπιστέψει ο κόσμος (βλ. Ιω. 17:21). Γι’ αυτό, η προ-σευχή να πραγματοποιηθεί η επιθυμία του Κυρίουπροϋποθέτει απαραίτητα την ολόψυχη προσπάθειαγια την αποδοχή του θελήματός του και της δωρεάςτης ενότητας. Το παρόν κείμενο –Η Εκκλησία: Προςένα Κοινό Όραμα– πραγματεύεται αυτά που πολλοίθεωρούν ως τα πιο δύσκολα ζητήματα που αντιμε-τωπίζουν οι εκκλησίες προκειμένου να υπερβούν

1

τα εναπομείναντα εμπόδια και να βιώσουν τη δω -ρεά του Κυρίου για ενότητα: την κατανόησή μας γιατη φύση της ίδιας της Εκκλησίας. Η μέγιστη σημα-σία αυτής της δωρεάς και του στόχου τονίζει τησπουδαιότητα των ζητημάτων που θα αναφερθούνστις σελίδες που ακολουθούν.

Σκοπός μας είναι να προσφέρουμε ένα κείμενοσύγκλισης, που σημαίνει ένα κείμενο το οποίο, ανκαι δεν εκφράζει πλήρη συναίνεση σε όλα τα ζητή-ματα που θίγονται, αποτελεί κάτι πολύ περισσότεροαπό ένα απλό μέσο που θα δώσει ώθηση για περαι-τέρω μελέτη. Κατά κύριο λόγο, οι σελίδες που ακο-λουθούν εκφράζουν το κατά πόσο οι χριστιανικέςκοινότητες έχουν φτάσει στην κοινή κατανόηση τηςΕκκλησίας, καταδεικνύοντας την πρόοδο που έχειεπιτευχθεί και επισημαίνοντας το έργο που χρειάζε-ται ακόμη να γίνει. Το παρόν κείμενο επεξεργά-στηκε η Επιτροπή ΠΤ, της οποίας ο σκοπός, όπωςκαι του ΠΣΕ στο σύνολό του, είναι να διακονεί τιςεκκλησίες καθώς «καλούν η μία την άλλη στηνορατή ενότητα στη μία πίστη και στη μία ευχαρι-στιακή κοινωνία, που εκφράζεται στη λατρεία καιτην κοινή ζωή εν Χριστώ, μέσω της μαρτυρίας καιτης διακονίας στον κόσμο, και να προχωρήσουνπρος την ενότητα ώστε να πιστεύσει ο κόσμος»2.Μια τέτοια ορατή ενότητα βρίσκει την πληρέστερηέκφρασή της στην τέλεση της ευχαριστίας, που δο-ξολογεί τον Τριαδικό Θεό και δίνει τη δυνατότηταστην Εκκλησία να συμμετέχει στο σχέδιο του Θεούγια τη μεταμόρφωση και τη σωτηρία του κόσμου.Η παρούσα έκθεση αξιοποιεί τις αποκρίσεις των

εκκλησιών στο έργο της ΠΤ επί της εκκλησιολο-γίας κατά τα τελευταία χρόνια, καθώς και παλαι-ότερα οικουμενικά κείμενα που αποσκοπούσαν στησύγκλιση μέσω του κοινού προβληματισμού σχε-τικά με τον Λόγο του Θεού, με την ελπίδα ότι, υπότην καθοδήγηση του Αγίου Πνεύματος, η δωρεάτου Κυρίου για ενότητα μπορεί να πραγματωθείπλήρως. Έτσι (ενν. η έκθεση), είναι το αποτέλεσματου διαλόγου σε πολυμερές επίπεδο, ιδίως τωναπαντήσεων των εκκλησιών στο κείμενο Η Φύσηκαι η Αποστολή της Εκκλησίας, των προτάσεων πουπρόσφερε η συνάντηση της ΠΤ κατά τη συνε-δρίαση της ολομέλειας στην Κρήτη το 2009 και τηςσυμβολής της Ορθόδοξης διάσκεψης που παραγμα -τοποιήθηκε στην Κύπρο το 2011. Επιπροσθέτως,το κείμενο υπογραμμίζει την πρόοδο που σημει-ώθηκε σε πολλούς διμερείς διαλόγους που ασχολή-θηκαν με το θέμα «Εκκλησία» κατά τις τελευταίεςδεκαετίες.3

Ελπίζουμε ότι το κείμενο η Εκκλησία: Προς έναΚοινό Όραμα θα διακονήσει τις εκκλησίες κατάτρεις τρόπους: (1) παρέχοντας μια σύνθεση των α -ποτελεσμάτων ορισμένων οικουμενικών διαλόγωνσχετικών με σημαντικά εκκλησιολογικά θέματακατά τις τελευταίες δεκαετίες, (2) προσκαλώνταςτες να εκτιμήσουν τα αποτελέσματα αυτού του δια-λόγου – επιβεβαιώνοντας θετικά επιτεύγματα, επι-σημαίνοντας αδυναμίες και/ή υποδεικνύονταςσημεία που δεν έχουν λάβει τη δέουσα προσοχή και(3) δίνοντας μια ευκαιρία στις εκκλησίες να προ-βληματιστούν για τη δική τους αντίληψη περί τουθελήματος του Κυρίου, έτσι ώστε να αυξάνονται

2

2 L. N. Rivera-Pagán (ed.), God in Your Grace: Official Report of theNinth Assembly of the World Council of Churches, Geneva, WCC,2007, 448.

3 Αναλυτικότερα για αυτή την πορεία βλ. τη Σύντομη Ιστορική Ανα-δρομή στο τέλος του κειμένου.

προς την κατεύθυνση μεγαλύτερης ενότητας (βλ.Εφ. 4:12-16). Ας ελπίσουμε ότι μια τέτοια πορείαενημέρωσης, ανταπόκρισης και ανάπτυξης, επιβε-βαιώνοντας, εμπλουτίζοντας και κινητοποιώνταςόλες τις εκκλησίες, θα συμβάλλει ουσιαστικά και,ακόμη, θα δώσει τη δυνατότητα για μερικά αποτε-λεσματικά βήματα προς την πλήρη πραγμάτωσητης ενότητας.

Υπάρχει συγκεκριμένη δομή σε αυτό το κείμενο,με βάση τα εκκλησιολογικά ζητήματα που μας απα-σχολούν. Η Εκκλησία: Προς ένα Κοινό Όραμα ξεκι -νάει με ένα κεφάλαιο που διερευνά πώς η χριστια-νική κοινότητα βρίσκει την καταγωγή της στο σχέ-διο του Θεού για τη σωστική μεταμόρφωση του κό-σμου. Η Εκκλησία είναι κατεξοχήν ιεραποστολικήκαι η ενότητα είναι ουσιαστικά συνδεδεμένη μεαυτή την ιεραποστολή. Το δεύτερο κεφάλαιο πα-ρουσιάζει τα βασικά χαρακτηριστικά της κατανόη-σης της Εκκλησίας ως Κοινωνίας, συγκεντρώνο-ντας τα αποτελέσματα της πλούσιας προβληματι-κής που αναπτύχθηκε από κοινού για το πώς ηΓραφή και η μετέπειτα παράδοση συσχετίζουν τηνΕκκλησία με τον Θεό, καθώς και για ορισμένες απότις συνέπειες αυτής της συσχέτισης για τη ζωή καιτη δομή της Εκκλησίας. Το τρίτο κεφάλαιο επικεν-τρώνεται στην ανάπτυξη της Εκκλησίας ως λαούπροσκυνητών, που κινούνται προς τη βασιλεία τουΘεού και, ειδικότερα, σε διάφορα δύσκολα θεολο-γικά ερωτήματα που δίχασαν τις εκκλησίες κατά τοπαρελθόν. Καταγράφει την πρόοδο προς μια μεγαλύ-τερη σύγκλιση πάνω σε μερικά από αυτά τα ζητή-ματα και διευκρινίζει σημεία για τα οποία οι εκ-κλησίες χρειάζεται να επιδιώξουν μεγαλύτερη σύ -γκλιση. Το τέταρτο κεφάλαιο αναπτύσσει ορισμένους

σημαντικούς τρόπους με τους οποίους η Εκκλησίασχετίζεται με τον κόσμο ως σημείο και μέσο τηςαγάπης του Θεού, όπως είναι το κήρυγμα για τονΧριστό σε ένα διαθρησκειακό περιβάλλον, μαρτυ-ρώντας τις ηθικές αξίες του Ευαγγελίου και απα -ντώντας στον ανθρώπινο πόνο και την ανάγκη.

Οι πολλές επίσημες απαντήσεις επί του κειμένουτης ΠΤ Βάπτισμα, Ευχαριστία και Λειτούργημα, του1982, έδειξαν ότι η διαδικασία υποδοχής, που έπε-ται της δημοσίευσης ενός κειμένου σύγκλισης,μπορεί να αποδειχτεί τόσο σημαντική όσο καιεκείνη που οδήγησε στην παραγωγή του.4 Προκει-μένου να διακονήσουν ως μέσο ειλικρινούς διαλό-γου επί της εκκλησιολογίας, στον οποίο όλοι δύνα-νται να συνεισφέρουν σημαντικά, οι εκκλησίες κα-λούνται επειγόντως όχι μόνο να αντιμετωπίσουνσοβαρά το κείμενο Η Εκκλησία: Προς ένα ΚοινόΌραμα αλλά, επίσης, να υποβάλουν την επίσημητοποθέτησή τους στην Επιτροπή ΠΤ, λαμβάνονταςυπόψη τα ακόλουθα ερωτήματα:

• Σε ποιο βαθμό το κείμενο αυτό αντανακλά τηνεκκλησιολογική θεώρηση της εκκλησίας σας;

• Σε ποιο βαθμό το κείμενο αυτό προσφέρει μίαβάση για την αύξηση της ενότητας μεταξύ τωνεκκλησιών;

• Σε τι προσαρμογές ή ανακαίνιση στη ζωή τηςεκκλησίας προσκαλεί αυτή η έκθεση, ώστε ναδουλέψετε προς μια τέτοια κατεύθυνση;

• Κατά πόσο είναι διατεθειμένη η εκκλησία σαςνα καλλιεργήσει στενότερες σχέσεις στη ζωή

3

4 M. Thurian (ed.), Churches Respond to BEM: Official Responses tothe “Baptism, Eucharist and Ministry” Text, Geneva, World Council ofChurches, τόμ. I-VI, 1986-1988. Επίσης, Baptism, Eucharist & Ministry1982-1990: Report on the Process and Responses, Geneva, WCC, 1990.

και τη μαρτυρία με εκείνες τις εκκλησίες πουμπορούν να δουν θετικά τη θεώρηση της Εκ-κλησίας που περιγράφεται σε αυτή την έκθεση;

• Ποιες πτυχές της ζωής της Εκκλησίας θα ήθε -λε να συζητήσει περισσότερο η εκκλησία σαςκαι ποιες συμβουλές θα μπορούσε να προσφέ-ρει στο υπό εξέλιξη έργο της ΠΤ επί της εκ-κλησιολογίας;

Εκτός από αυτά τα γενικά ερωτήματα, οι αναγνώ-στες θα βρουν γραμμένες με πλάγια γράμματα καιδιάσπαρτες σε όλο το κείμενο παραγράφους σχε-τικά με τα ειδικά θέματα τα οποία υφίστανται ωςδιαιρέσεις. Αυτά τα ερωτήματα είναι για να παρα-κινήσουν σε σκέψη και να ενθαρρύνουν προς πε-ραιτέρω συμφωνία μεταξύ των εκκλησιών στηνπορεία προς την ενότητα.

4

ΚΕφΑΛΑΙο Ι

Η αποστολή του Θεού και η Ενότητα της

Εκκλησίας

Α. Η Εκκλησία στο Σχέδιο του Θεού

1. Η χριστιανική κατανόηση της Εκκλησίας καιτης αποστολής της έχει τις ρίζες της στο όραμα τουσχεδίου του Θεού (ή «οικονομία») για όλη τη δη-μιουργία: τη «βασιλεία» που δόθηκε ως υπόσχεσηκαι κήρυγμα εν Χριστώ Ιησού. Σύμφωνα με τηΒίβλο, ο άνδρας και η γυναίκα είναι πλασμένοισύμφωνα με την εικόνα του Θεού (βλ. Γεν. 1:26-27), έτσι έχουν κληρονομική την ικανότητα για κοι-νωνία με τον Θεό και μεταξύ τους. Το σχέδιο τουΘεού στη δημιουργία βρήκε εμπόδιο την ανθρώ-πινη αμαρτία και ανυπακοή (βλ. Γεν. 3-4, Ρωμ.1:18-3:20) που έβλαψε τη σχέση ανάμεσα στονΘεό, τους ανθρώπους και τη δημιουργία. Ωστόσοο Θεός παρέμεινε πιστός παρά την ανθρώπινη α μαρ-τία και το σφάλμα. Η δυναμική ιστορία της α -ποκατάστασης της κοινωνίας από τον Θεό επετεύ -χθη οριστικά και αμετάκλητα με την ενσάρκω σηκαι το πασχάλιο μυστήριο του Ιησού Χριστού. ΗΕκκλησία, ως το σώμα του Χριστού, ενεργεί με τηδύναμη του Αγίου Πνεύματος, συνεχίζει τη ζωο-γόνο αποστολή του στο προφητικό και θεραπευτικόλειτούργημα και έτσι συμμετέχει στο έργο τουΘεού για την αποκατάσταση ενός τραυματισμένουκόσμου. Η κοινωνία, της οποίας πηγή είναι η ίδια

5

η ζωή της Αγίας Τριάδος, είναι η δωρεά με την ο -ποία η Εκκλησία ζει και, ταυτόχρονα, η δωρεά τουΘεού να προσκαλεί την Εκκλησία για προσφοράστην πληγωμένη και διηρημένη ανθρωπότητα, ελπί-ζοντας στη συμφιλίωση και τη θεραπεία.

2. Στη διάρκεια της επίγειας δράσης του, «περιῆ-γεν ὁ Ἰησοῦς τὰς πόλεις πάσας καὶ τὰς κώμας δι-δάσκων ἐν ταῖς συναγωγαῖς αὐτῶν καὶ κηρύσσωντὸ εὐαγγέλιον τῆς βασιλείας καὶ θεραπεύων πᾶσαννόσον καὶ πᾶσαν μαλακίαν ἐν τῷ λαῷ. ̓ Ιδὼν δὲ τοὺςὄχλους ἐσπλαγχνίσθη περὶ αὐτῶν ...» (Ματθ. 9:35-36). Η Εκκλησία λαμβάνει εντολή για το έργο τηςαπό τη δράση και την υπόσχεση του ίδιου του Χρι-στού, ο οποίος όχι μόνο κήρυξε τη βασιλεία του Θε -ού με έργα και λόγια, αλλά και κάλεσε άνδρες καιγυναίκες και τους απέστειλε, ενισχυμένους από τοΆγιο Πνεύμα (Ιω. 20:19-23). Οι Πράξεις των Απο-στόλων μάς λένε ότι τα τελευταία λόγια που ο Ιη-σούς απηύθυνε στους αποστόλους πριν την ανά-ληψή του στον ουρανό ήταν: «λήψεσθε δύναμιν ἐ -πελθόντος τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἐφ᾿ ὑμᾶς, καὶ ἔσε-σθέ μοι μάρτυρες ἔν τε ῾Ιερουσαλὴμ καὶ ἐν πάσῃτῇ᾿Ιουδαίᾳ καὶ Σαμαρείᾳ καὶ ἕως ἐσχάτου τῆς γῆς»(Πράξ. 1:8). Καθένα από τα τέσσερα ευαγγέλιακλείνει με μία ιεραποστολική εντολή. Ο Ματθαίοςαφηγείται: «καὶ προσελθὼν ὁ ̓ Ιησοῦς ἐλάλησεν αὐ-τοῖς λέγων· ἐδόθη μοι πᾶσα ἐξουσία ἐν οὐρανῷ καὶἐπὶ γῆς. Πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τὰ ἔθνη,βαπτίζοντες αὐτοὺς εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Πατρὸς καὶτοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, διδάσκοντεςαὐτοὺς τηρεῖν πάντα ὅσα ἐνετειλάμην ὑμῖν· καὶἰδοὺ ἐγὼ μεθ᾿ ὑμῶν εἰμι πάσας τὰς ἡμέρας ἕως τῆςσυντελείας τοῦ αἰῶνος» (Ματθ. 28:18-20· βλ. επί-σης Μάρκ. 16:15, Λουκ. 24:45-49, Ιω. 20:19-21).

Αυτή η εντολή του Ιησού παραπέμπει ευθέως στοτι επιθυμούσε να είναι η Εκκλησία του ώστε να διε-ξάγει αυτή τη μαρτυρία. Ήταν να αποτελέσει μιακοινότητα μαρτυρίας, κηρύσσοντας τη βασιλείατην οποία στην αρχή κήρυξε ο Ιησούς, προσκαλώ -ντας στη σώζουσα πίστη ανθρώπους από όλα ταέθνη. Ήταν να αποτελέσει μια κοινότητα λατρείας,εντάσσοντας νέα μέλη με το βάπτισμα στο όνοματης Αγίας Τριάδος. Ήταν να αποτελέσει μια κοινό-τητα μαθητείας στην οποία οι απόστολοι, κηρύτ-τοντας τον Λόγο, βαπτίζοντας και τελώντας τοΔείπνο του Κυρίου, θα οδηγούσαν νέους πιστούςνα τηρούν όλα όσα ο ίδιος ο Ιησούς πρόσταξε.

3. Το Άγιο Πνεύμα επιφοίτησε στους μαθητές τοπρωινό της Πεντηκοστής, για να τους εφοδιά σει, ώ -στε να ξεκινήσουν την αποστολή που τους εμπιστεύ-τηκε (βλ. Πράξ. 2:1-41). Το σχέδιο του Θεού νασώσει τον κόσμο (μερικές φορές αναφέρεται με τηλατινική έκφραση missio Dei ή «το σχέδιο του Θε -ού») πραγματοποιείται με την αποστολή του Υιού καιτου Αγίου Πνεύματος. Αυτή η σωτήρια δράση τουΑγίου Πνεύματος είναι ουσιαστική για την επαρκήκατανόηση της Εκκλησίας. Όπως κατέδειξε η μελέτητης ΠΤ Confessing the One Faith: «οι Χριστιανοί πι-στεύουν και ομολογούν στο Σύμβολο της Πίστεωςότι υπάρχει ένας ακατάλυτος δεσμός ανάμεσα στοέργο του Θεού εν Χριστώ Ιησού μέσω του ΑγίουΠνεύματος και την πραγματικότητα της Εκκλησίας.Αυτή είναι η μαρτυρία των Γραφών. Η προέλευσητης Εκκλησίας έχει τις ρίζες της στο σχέδιο του Τρια-δικού Θεού για τη σωτηρία της ανθρωπότητας»5.

6

5 Confessing the One Faith: An Ecumenical Explication of the Apos-

tolic Faith as It Is Confessed in the Nicene-Constantinopolitan Creed

(381), Geneva-Eugene, WCC Wipf & Stock, 2010, §216.

4. Ο Ιησούς περιέγραψε το λειτούργημά τουκαθώς κήρυττε τα καλά νέα στους φτωχούς, σώζο -ντας τους αιχμαλώτους, δίνοντας στους τυφλούς τοφως, απελευθερώνοντας τους καταπιεσμένους καικηρύττοντας «ἐνιαυτὸν Κυρίου δεκτόν» (βλ. Λουκ.4:18-19, που παραθέτει Ησ. 61:1-2). «Η αποστολήτης Εκκλησίας απορρέει από τη φύση της Εκκλη-σίας ως σώματος του Χριστού, συμμετέχοντας στολειτούργημα του Χριστού ως μεσιτεύοντα μεταξύτου Θεού και της δημιουργίας του. Στον πυρήνατου έργου της Εκκλησίας στον κόσμο είναι η δια-κήρυξη της βασιλείας του Θεού που εγκαινιάζεταιεν Κυρίω Ιησού, του σταυρωθέντος και αναστά -ντος. Μέσα από την εσωτερική ζωή της ευχαριστια-κής λατρείας, τη δοξολογία, τις πρεσβείες, μέσωτου σχεδιασμού της ιεραποστολής και του ευαγγε-λισμού, αλληλέγγυες οι εκκλησίες με τους φτωχούςστον καθημερινό τρόπο ζωής, μέσα από την παροχήσυμβουλών ακόμη και για σύγκρουση με τις δυνά-μεις που καταπιέζουν τους ανθρώπους, προσπα-θούν να εκπληρώσουν αυτό το καθήκον τους γιαευαγγελισμό»6.

Β. Η αποστολή της Εκκλησίας στην Ιστορία

5. Λόγω αυτής της καταγωγής της, η Εκκλησίαυπήρξε πάντα αφοσιωμένη στο κήρυγμα –λόγω καιέργω– των καλών νέων της σωτηρίας εν Χριστώ,τελώντας τα μυστήρια, ιδίως της ευχαριστίας, και

ιδρύοντας χριστιανικές κοινότητες. Αυτή η προ-σπάθεια έχει συναντήσει μερικές φορές πικρή αντί -σταση· άλλες φορές έχει παρεμποδιστεί από τουςαντιπάλους ή, ακόμη, έχει προδοθεί από την αμαρ-τωλότητα των κηρύκων της. Παρά τις δυσκολίεςαυτές, το κήρυγμα έχει αποφέρει πολλούς καρπούς(βλ. Μάρκ. 4:8, 20, 26-32).

6. Μία πρόκληση για την Εκκλησία είναι ο τρό-πος του κηρύγματος του Ευαγγελίου του Χριστούκατά τρόπο που να προκαλεί την ανταπόκριση σεδιαφορετικά περιβάλλοντα, γλώσσες και κουλτού-ρες ανθρώπων στους οποίους απευθύνεται αυτό τοκήρυγμα. Το κήρυγμα του αποστόλου Παύλου γιατον Χριστό στον Άρειο Πάγο στην Αθήνα (Πράξ.17:22-34), με αναφορές στις τοπικές πεποιθήσειςκαι στη φιλοσοφία, δείχνει πώς η πρώτη γενιά Χρι-στιανών επιχείρησε να διαδώσει τα καλά νέα γιατον θάνατο και την ανάσταση του Ιησού, επικαλού-μενη και, όποτε χρειαζόταν, μεταμορφώνοντας, υπότην καθοδήγηση του Αγίου Πνεύματος, την πολιτι-στική κληρονομιά των ακροατών της και λειτουρ-γώντας ως το προζύμι για την ενίσχυση της ευη-μερίας της κοινωνίας στην οποία ζούσαν. Στους αι-ώνες, οι Χριστιανοί έγιναν μάρτυρες του Ευαγγελί -ου σε συνεχώς διευρυνόμενους ορίζοντες, από τηνΙερουσαλήμ μέχρι τα πέρατα της γης (βλ. Πράξ.1:8). Συχνά η μαρτυρία τους στον Ιησού είχε ωςαποτέλεσμα το μαρτύριο, αλλά οδηγούσε επίσηςστην εξάπλωση της πίστης και στην εγκαθίδρυση τηςΕκκλησίας σε κάθε γωνιά της γης. Κάποιες φο ρές, ηπολιτιστική και θρησκευτική κληρονομιά εκείνωνστους οποίους το Ευαγγέλιο απευθυνόταν δεν τύγ-χανε του σεβασμού που της άξιζε, καθώς όσοι συμ-μετείχαν στον ευαγγελισμό υπήρξαν συνένοχοι στον

7

6 “Mission and Evangelism: An Ecumenical Affirmation”, §6, στο J.Matthey (ed.), You Are the Light of the World: Statements on Missionby the World Council of Churches, Geneva, WCC, 2005, 8.

επεκτατικό αποικισμό ο οποίος λεηλάτησε –και εξό -ντωσε ακόμη– λαούς που δεν ήταν σε θέση να υπε-ρασπιστούν τον εαυτό τους από της εισβολή ισχυ-ρότερων εθνών. Ανεξάρτητα από τέτοια τραγικά γε-γονότα, η χάρη του Θεού, πιο ισχυρή από την αν-θρώπινη αμαρτωλότητα, μπόρεσε να αναθρέψειαληθινούς μαθητές και φίλους του Χριστού σε πολ-λές χώρες και να ιδρύσει την Εκκλησία μέσα στηνμεγάλη ποικιλία πολλών πολιτισμών. Αυτή η δια-φορετικότητα στην ενότητα της μίας χριστιανικήςκοινότητας κατανοήθηκε από ορισμένους αρχαίουςσυγγραφείς ως έκφραση της ομορφιάς, την οποία ηΓραφή αποδίδει στη νύμφη του Χριστού (βλ. Εφ.5:27 και Αποκ. 21:2)7. Σήμερα, πιστοί από εκκλη-σίες που κάποτε καλωσόρισαν ιεραποστόλους έ -χουν καταφέρει οι ίδιες να προσφέρουν βοήθεια σεεκκλησίες από τις οποίες άκουσαν για πρώτη φοράτο Ευαγγέλιο.8

7. Στις μέρες μας, το κήρυγμα της βασιλείας τουΘεού συνεχίζει σε ολόκληρο τον κόσμο, σε συνθή-κες ραγδαίων αλλαγών. Ορισμένα επιτεύγματαείναι ιδιαίτερα προκλητικά για την ιεραποστολή τηςΕκκλησίας, όπως και για την αυτοκατανόησή της.Η διευρυνόμενη επίγνωση περί θρησκευτικούπλουραλισμού προκαλεί τους Χριστιανούς να εμ-βαθύνουν στον προβληματισμό τους για τη σχέσηανάμεσα στο κήρυγμα ότι ο Ιησούς είναι ο ένας καιμοναδικός Σωτήρας του κόσμου από τη μια μεριά,και τις πεποιθήσεις άλλων θρησκειών από την

άλλη. Η ανάπτυξη των μέσων επικοινωνίας προκα-λεί τις εκκλησίες να αναζητήσουν νέους τρόπουςνα κηρύττουν το Ευαγγέλιο, να εγκαθιδρύουν καινα διατηρούν τις χριστιανικές κοινότητες. Οι «ανα-δυόμενες εκκλησίες», οι οποίες προτείνουν ένα νέοτρόπο ύπαρξης της Εκκλησίας, προκαλούν άλλεςεκκλησίες να βρουν πώς θα αναποκριθούν στις ση-μερινές ανάγκες και τα ενδιαφέροντα, με τρόπουςπου θα είναι σε συμφωνία προς ό,τι παραλήφθηκεαπό την αρχή. Η προέλαση μιας παγκόσμιας κοσμι-κής κουλτούρας προκαλεί την Εκκλησία διαμορ-φώνοντας μια κατάσταση στην οποία πολλοίαμφισβητούν την ίδια τη δυνατότητα της πίστης,θεωρώντας ότι η ανθρώπινη ζωή είναι από μόνη τηςαυτάρκης, χωρίς καμία αναφορά στον Θεό. Σε ορι-σμένα μέρη, η Εκκλησία αντιμετωπίζει την πρό-κληση μιας ριζικής πτώσης της συμμετοχής ενώεκλαμβάνεται από πολλούς ως να μην έχει σχέσημε τη ζωή τους, οδηγώντας όσους είναι ακόμη πι-στοί να κάνουν λόγο για την ανάγκη επαν-ευαγγε-λισμού. Όλες οι εκκλησίες έχουν το καθήκον τουευαγγελισμού ενώπιον αυτών των προκλήσεων,καθώς και άλλων που μπορεί να προκύπτουν σεσυγκεκριμένα περιβάλλοντα.

Γ. Η σπουδαιότητα της ενότητας

8. Η σπουδαιότητα της χριστιανικής ενότητας γιατην ιεραποστολή και τη φύση της Εκκλησίας ήτανήδη δεδομένη στην Καινή Διαθήκη. Στις Πράξ. 15και Γαλ. 1-2, είναι σαφές ότι η ιεραποστολή στουςΕθνικούς γέννησε εντάσεις και απείλησε να δημι-ουργήσει διαιρέσεις μεταξύ των Χριστιανών. Κατά

8

7 Βλ., για παράδειγμα, Augustine, “Ennarrationes in Psalmos”, 44, 24-25, στο J.P. Migne, Patrologia Latina 36, 509-510.8 Αυτή η αμοιβαία βοήθεια θα πρέπει να διακριθεί από τον προσηλυ-τισμό, ο οποίος λανθασμένα θεωρεί τις άλλες χριστιανικές κοινότητεςως πρόσφορο έδαφος για μεταστροφή.

κάποιο τρόπο, η σημερινή οικουμενική κίνηση ανα-βιώνει την εμπειρία της πρώτης συνόδου στα Ιερο-σόλυμα. Το παρόν κείμενο αποτελεί μία πρόσκλη-ση προς τους επικεφαλής, τους θεολόγους και τουςπιστούς όλων των εκκλησιών να αναζητήσουν τηνενότητα για την οποία ο Ιησούς προσευχήθηκε τηνπαραμονή, πριν προσφέρει τη ζωή του για τη σω-τηρία του κόσμου (βλ. Ιω. 17:21).

9. Η ορατή ενότητα προϋποθέτει ότι οι εκκλησίεςμπορούν να αναγνωρίσουν η μια στην άλλη την αυ-θεντική παρουσία αυτού που το Σύμβολο ΝικαίαςΚωνσταντινουπόλεως (381) ονομάζει «μία, αγία,καθολική, αποστολική Εκκλησία». Αυτή η αναγνώ-ριση, με τη σειρά της, μπορεί σε ορισμένες περι-πτώσεις να εξαρτάται από αλλαγές στη διδασκαλία,την πρακτική και το λειτούργημα μέσα σε μια κοι-νότητα. Αυτό αντιπροσωπεύει μια σημαντική πρό-κληση για τις εκκλησίες στο ταξίδι τους προς τηνενότητα.

10. Στις μέρες μας, ορισμένοι ταυτίζουν την Εκ-κλησία του Χριστού αποκλειστικά με τη δική τουςκοινότητα, ενώ άλλοι θα αναγνώριζαν σε κοινότητεςεκτός της δικής τους κάποια αληθινή, αν και ελλιπή,παρουσία στοιχείων που συγκροτούν την Εκκλησία.Άλλοι έχουν ενταχθεί σε διάφορους τύπους σχέσεωνδιαθήκης, οι οποίες ορισμένες φορές συμπεριλαμβά-νουν την από κοινού συμμετοχή στη λατρεία.9 Ορι-σμένοι πιστεύουν ότι η Εκκλησία του Χριστού

βρίσκεται σε όλες τις κοινότητες που παρουσιάζουνμια πειστική αξίωση ότι είναι χριστιανικές, ενώάλλες υποστηρίζουν ότι η εκκλησία του Χριστούείναι αόρατη και δεν μπορεί να προσδιοριστείεπαρκώς κατά τη διάρκεια αυτής της επίγειας ιερα-ποδημίας.

Βασικά ζητήματα καθ’ οδόν προς την ενότητα

Από την εποχή της Δήλωσης του Τορόντο το 1950, το

ΠΣΕ απηύθυνε πρόσκληση στις εκκλησίες «να αναγνω-

ρίσουν ότι το αποτελείν μέλος της Εκκλησίας του Χριστού

είναι περιεκτικώτερον10 παρά το αποτελείν μέλος της ιδίας

αυτών Εκκλησίας»11. Επιπλέον, η σχέση μεταξύ των εκ-

κλησιών και των μελών τους ενισχύεται πολύ και ανα-

πτύσσεται μέσω της οικουμενικής συνάντησης. Ωστόσο,

οι διαφορές σε κάποια βασικά ερωτήματα παραμένουν και

χρειάζεται να αντιμετωπιστούν από κοινού: «Με ποιο

τρόπο μπορούμε να προσδιορίσουμε την Εκκλησία την

οποία το Σύμβολο ονομάζει μία, αγία, καθολική και απο-

στολική;». «Ποιο είναι το θέλημα του Θεού για την ενό-

τητα της Εκκλησίας;». «Τι χρειάζεται να κάνουμε για να

εφαρμόσουμε το θέλημα του Θεού στην πράξη;». Αυτό

το κείμενο έχει γραφτεί για να βοηθήσει τις εκκλησίες

9

9 Βλ. την έκθεση του διαλόγου Αγγλικανών και Λουθηρανών “Growthin Communion” στο J. Gros, FSC, T.F. Best και L.F. Fuchs, SA (eds.),Growth in Agreement III: International Dialogue Texts and Agreed

Statements, 1998-2005, Geneva-Grand Rapids, WCC Eerdmans, 2007,375-425, η οποία αναφέρεται σε σημαντικές συμφωνίες Αγγλικανώνκαι Λουθηρανών σε τοπικό επίπεδο (Meissen, Reuilly, Waterloo, etc.).

10 Σ.τ.Μ.: Η συγκεκριμένη λέξη έχει χρησιμοποιηθεί παλαιότερα γιανα αποδώσει την αγγλική “inclusive” και έτσι συναντάται στην ελλη-νόφωνη βιβλιογραφία έως σήμερα. Ωστόσο, θα πρέπει να σημειωθείότι δεν αποδίδει πλήρως το νόημα της αγγλικής λέξης που χρησιμο-ποιείται στο πρωτότυπο κείμενο (βλ. “inclusive”).11 Σ.τ.Μ.: χρησιμοποείται στο σημείο αυτό η απόδοση του σχετικούκειμένου από τα Aγγλικά στα Eλληνικά από τον Μ. Πρωτοπρεσβύτεροπ. Γεώργιο Τσέτση στο έργο του Οικουμενικά Ανάλεκτα: Συμβολή στηνΙστορία του Παγκοσμίου Συμβουλίου Εκκλησιών, εκδ. Τέρτιος, Κατε-ρίνη 1987, σ. 21. Ωστόσο, κρίνεται αναγκαία μια διαφορετική μετα-φραστική απόδοση στο μέλλον, με στόχο την ακριβέστερη απόδοσητου νοήματος του κειμένου.

καθώς προβληματίζονται για τέτοια ζητήματα, αναζητώ -

ντας κοινές απαντήσεις.12

10

12 Γι’ αυτό, το παρόν κείμενο ελπίζει να αξιοποιήσει περαιτέρω την έκ-θεση περί ενότητας της Γενικής Συνέλευσης του Παγκοσμίου Συμβου-λίου στο Πόρτο Αλλέγκρε με τίτλο «Κεκλημένοι εις Μίαν Εκκλησία»,του οποίου ο υπότιτλος είναι «Πρόσκληση προς τις Εκκλησίες να ανα-νεώσουν τη δέσμευσή τους για την αναζήτηση της ενότητας και τηνκαλλιέργεια του διαλόγου μεταξύ τους» στο Growth in Agreement III,606-610.

ΚΕφΑΛΑΙο ΙΙ

Η Εκκλησία του Τριαδικού Θεού

Α. Διακρίνοντας το Θέλημα του Θεού για την

Εκκλησία

11. Κοινή πεποίθηση όλων των Χριστιανών απο-τελεί ότι η Αγία Γραφή αποτελεί μία κανονιστικήαρχή, ως εκ τούτου η βιβλική μαρτυρία παρέχει μιααναντικατάστατη πηγή για την επίτευξη μίας μεγα-λύτερης συμφωνίας για την Εκκλησία. Μολονότι ηΑγία Γραφή δεν παρέχει μια συστηματική εκκλη-σιολογία, προσφέρει μαρτυρίες για την πίστη τωνπρώτων κοινοτήτων, τη λατρεία και την τάξη, τιςμορφές διακονίας και τις θέσεις ευθύνης και ηγε-σίας, αλλά και εικόνες και μεταφορές που αποσκο-πούν στο να εκφραστεί η ταυτότητα της Εκκλησίας.Μεταγενέστερη ερμηνεία μέσα στην Εκκλησία,που επεδίωκε πάντοτε να είναι πιστή στη βιβλικήδιδασκαλία, είχε ως αποτέλεσμα την παραγωγή επι-πλέον πλούτου σε εκκλησιολογικές θεωρήσεις στηνπορεία της ιστορίας. Το Άγιο Πνεύμα που καθοδή-γησε τις αρχαίες κοινότητες να παράγουν τα ε -μπνευσμένα βιβλικά κείμενα συνεχίζει, από γενιάσε γενιά, να καθοδηγεί τους μετέπειτα πιστούς τουΙησού καθώς αυτοί αγωνίζονται να είναι πιστοί στοΕυαγγέλιο. Αυτή η πραγματικότητα γίνεται αντιλη-πτή ως «ζώσα Παράδοση» της Εκκλησίας.13 Η

11

13 Όπως τόνισε η τέταρτη Παγκόσμια Διάσκεψη της ΠΤ στην έκθεσήτης «Γραφή, Παράδοση και Παραδόσεις», «Παράδοση σημαίνει το

σπουδαιότητα της Παράδοσης αναγνωρίζεται απότις περισσότερες κοινότητες, ωστόσο ποικίλλουν οιαξιολογήσεις για τον τρόπο που η αυθεντία τηςσχετίζεται με εκείνη της Αγίας Γραφής.

12. Μια μεγάλη ποικιλία εκκλησιολογικών θεω-ρήσεων βρίσκεται στα διάφορα βιβλία της ΚαινήςΔιαθήκης και στην ακόλουθη Παράδοση. Ο κανό-νας της Καινής Διαθήκης, αγκαλιάζοντας αυτή τηνποικιλία, μαρτυρεί τη συμφωνία της με την ενότητατης Εκκλησίας. Ωστόσο, δεν αρνείται ότι υπάρχουνόρια στη δικαιολόγηση της διαφορετικότητας.14 Ηθεμιτή διαφορετικότητα δεν είναι τυχαία στη ζωήτης χριστιανικής κοινότητας, αλλά μάλλον αποτε-λεί μία πτυχή της καθολικότητάς της, μια ιδιότηταπου αντανακλά το γεγονός ότι αποτελεί μέρος τουσχεδίου του Πατέρα, ότι η σωτηρία εν Χριστώ θαπραγματοποιηθεί με την ενσάρκωση και έτσι «θαλάβει σάρκα» στους διάφορους λαούς στους οποί-ους κηρύσσεται το Ευαγγέλιο. Μια ικανοποιητικήπροσέγγιση του μυστηρίου της Εκκλησίας απαιτείτη χρήση και την αλληλεπίδραση ενός ευρέως φά-σματος εικόνων και ιδεών (λαός του Θεού, σώμαΧριστού, ναός του Αγίου Πνεύματος, άμπελος, ποί-μνιο, νύμφη, οικεία, στρατιώτες, φίλοι κ.ο.κ.). Τοπαρόν κείμενο επιδιώκει να αξιοποιήσει τον πλούτο

αυτό της βιβλικής μαρτυρίας μαζί με στοιχεία απότην Παράδοση.

B. Η Εκκλησία του Τριαδικού Θεού ως Κοινω-

νία

Η Πρόνοια του Θεού, του Πατρός, του Υιού και του

Αγίου Πνεύματος

13. Η Εκκλησία καλείται στην ύπαρξη από τονΘεό, o οποίος «οὕτω γὰρ ἠγάπησεν τὸν κόσμον, ὥ -στε τὸν υἱὸν αὐτοῦ τὸν μονογενῆ ἔδωκεν, ἵνα πᾶςὁ πιστεύων εἰς αὐτὸν μὴ ἀπόληται, ἀλλ’ ἔχῃ ζωὴναἰώνιον» (Ιω. 3:16) και έστειλε το Άγιο Πνεύμα ναοδηγήσει τους πιστούς στην αλήθεια, θυμίζοντάςτους όλα όσα δίδαξε ο Ιησούς (πρβλ. Ιω. 14:26).Στην Εκκλησία, μέσω του Αγίου Πνεύματος, οι πι-στοί ενώνονται με τον Ιησού Χριστό και ως εκ τού-του συμμετέχουν στη ζώσα σχέση με τον Πατέραο οποίος μιλάει σε αυτούς και τους καλεί να αντα-ποκριθούν με αξιοπιστία. Η βιβλική έννοια της κοι-νωνίας κατέστη κεντρική στο οικουμενικό αίτημαγια την κοινή κατανόηση της ζωής και της ενότηταςτης Εκκλησίας. Αυτό το αίτημα προϋποθέτει ότι ηκοινωνία δεν είναι απλά η ενότητα των εκκλησιώνπου υπάρχουν στην παρούσα μορφή τους. Το ουσι -αστικό κοινωνία (κοινότητα, συμμετοχή, φιλία καιαδελφότητα, μοίρασμα), το οποίο προέρχεται από τορήμα «έχω κάτι κοινό», «μοιράζομαι», «συμμετέ -χω», «λαμβάνω μέρος σε κάτι», «δρω μαζί», παρου -σιάζεται σε χωρία που διηγούνται το μοίρασμα τουΚυριακού Δείπνου (πρβλ. Α΄ Κορ. 10:16-17), τησυμφιλίωση του Παύλου με τον Πέ τρο, του Ιακώ-βου και του Ιωάννη (πρβλ. Γαλ. 2:7-10), τη λογεία

12

ίδιο το Ευαγγέλιο, που παραδίδεται από γενιά σε γενιά μέσα στην Εκ-κλησία και από την Εκκλησία, ο ίδιος ο Χριστός που είναι παρών στηζωή της Εκκλησίας. Με τον όρο παράδοση δηλώνεται η διαδικασίαμεταφοράς. Ο όρος παραδόσεις χρησιμοποιείται ... για να δηλώσειτόσο την ποικιλία μορφών έκφρασης όσο και αυτό που ονομάζουμε ο -μολογιακές παραδόσεις ...». P.C. Roger & L. Vischer (eds.), The FourthWorld Conference on Faith and Order: Montreal 1963, London, SCMPress, 1964, 50. Βλ. επίσης A Treasure in Earthen Vessels: An Instru-ment for an Ecumenical Reflection on Hermeneutics, Geneva, WCC,1998, §§14-37, σσ. 14-26.14 Το ζήτημα αυτό θα συζητηθεί παρακάτω στις §§28-30.

για τους πένητες (πρβλ. Ρωμ. 15:26, Β΄ Κορ. 7:3-4) και την εμπειρία και τη μαρτυρία της Εκκλησίας(πρβλ. Πράξ. 2:42-45). Ως θεόδμητη κοινωνία, ηΕκκλησία ανήκει στον Θεό και δεν υπάρχει για τονεαυτό της. Από τη φύση της είναι ιεραποστολική,κεκλημένη και απεσταλμένη να μαρτυρήσει στηζωή της την κοινωνία στην ο ποία αποσκοπεί ο Θεόςκαι αφορά σε ολόκληρη την ανθρωπότητα και σεολόκληρη τη δημιουργία της βασιλείας του.

14. Η Εκκλησία βρίσκεται στο επίκεντρο του Ευαγ -γελίου και θεμελιώνεται σε αυτό, στο κήρυγμα τουενσαρκωμένου Λόγου, του Ιησού Χριστού, Υιούτού Πατέρα. Πρόκειται για γεγονός που αντικατο-πτρίζεται στη διαβεβαίωση της Καινής Διαθήκης,«ἀναγεγεννημένοι οὐκ ἐκ σπορᾶς φθαρτῆς, ἀλλὰἀφθάρτου, διὰ λόγου ζῶντος Θεοῦ καὶ μένοντος εἰςτὸν αἰῶνα» (Α΄ Πέτρ. 1:23). Με το κήρυγμα τουΕυαγγελίου (πρβλ. Ρωμ. 10:14-18) και με τη δύ-ναμη του Αγίου Πνεύματος (πρβλ. Α΄ Κορ. 12:3),οι άνθρωποι προσέρχονται στην πίστη που σώζεικαι με τα μυστήρια ενσωματώνονται στο σώμα τουΚυρίου (πρβλ. Εφ. 1:23). Ορισμένες κοινότητες,ακολουθώντας αυτή τη διδασκαλία, ονομάζουν τηνΕκκλησία creatura evangelii ή «creature of the Go-spel», δηλαδή δημιούργημα του Ευαγγελίου.15 Μίακαθοριστική πτυχή της ζωής της Εκκλησίας είναι

να αποτελεί μία κοινότητα που ακούει και κηρύσσειτον λόγο του Θεού. Η Εκκλησία αντλεί ζωή από τοΕυαγγέλιο και ανακαλύπτει εκ νέου προς τα πούκατευθύνεται.

15. Η απάντηση της Μαρίας, Μητέρας του Θεού(Θεοτόκος), στο μήνυμα του αγγέλου κατά τονΕυαγγελισμό «γένοιτό μοι κατὰ τὸ ῥῆμά σου» (Λουκ.1:38) αποτελεί σύμβολο της Εκκλησίας και πρό-τυπο για την Εκκλησία και τον κάθε Χριστιανό. Ημελέτη της ΠΤ «Εκκλησία και Κόσμος» (Churchand World, 1990) σημειώνει ότι η Μαρία αποτελεί«σπουδαίο πρότυπο για όλους εκείνους που προσπα-θούν να καταλάβουν τη ζωή της χριστιανικής κοινό-τητας σε όλες της τις διαστάσεις» σε ό,τι αυτή πα-ραλαμβάνει και ανταποκρίνεται στο θέλημα τουΛόγου του Θεού (Λουκ. 1:26-38). μοιράζεται τη χαράτου χαρμόσυνου αγγέλματος με την Ελισάβετ (Λουκ.1:46-55)· προσεύχεται, υποφέρει και αγωνίζεται νααντιληφθεί τα γεγονότα της γέννησης και της παι-δικής ηλικίας του Ιησού (Ματθ. 2:13-23· Λουκ.2:19, 41-51). προσπαθεί να κατανοήσει πλήρως τιςσυνέπειες της μαθητείας (Μάρκ. 3:31-35· Λουκ.18:19-20)· στέκεται πλάι του κάτω από τον σταυρόκαι συνοδεύει τη σορό του στον τάφο (Ματθ. 27:55-61, Ιω. 19:25-27) και αναμένει μαζί με τους μα-θητές και λαμβάνει μαζί με αυτούς το Άγιο Πνεύμακατά την Πεντηκοστή (Πράξ. 1:12-14· 2:1-4)16.

13

15 Βλ. το σημείο «The Church as “Creature of the Gospel”» στον διά-λογο μεταξύ Λουθηρανών και Ρωμαιοκαθολικών, “Church and Justi-fication” στο J. Gros, FSC, H. Meyer and W. G. Rusch, (eds.), Growthin Agreement II: Reports and Agreed Statements of Ecumenical Con-

versations on a World Level, 1982-1998, Geneva-Grand Rapids, WCC-Eerdmans, 2000, 495-498, που αναφέρεται στη χρήση αυτής τηςέκφρασης από τον Μαρτίνο Λούθηρο στο WA 2, 430, 6-7: “Ecclesiaenim creatura est evangelii”. Ορισμένοι διμερείς διάλογοι έχουν χρη-σιμοποιήσει το λατινικό creatura verbi για να εκφράσουν την ίδια ιδέα:

βλ. το σημείο “Two Conceptions of the Church” (§§94-113), το οποίοπεριγράφει την Εκκλησία ως “creatura verbi” και “sacrament of grace”στον διάλογο μεταξύ Μετερρυθμισμένων και Ρωμαιοκαθολικών, “To-wards a Common Understanding of the Church”, στο Growth in Agree-ment II, 801-805. Βλ. επίσης την έκθεση “Called to Be the OneChurch”, βλ. υποσ. 1, ό.π.16 Βλ. την έκθεση της Πίστης και Τάξης Church and World: The Unityof the Church and the Renewal of Human Community, Geneva, WCC,

16. Ο Χριστός προσευχήθηκε στον Πατέρα να πέμ-ψει το Πνεύμα πάνω στους μαθητές του, να τους κα-θοδηγήσει στην αλήθεια (Ιω. 15:26, 16:13), και είναιτο Πνεύμα το οποίο όχι μόνο χορηγεί πίστη και άλλαχαρίσματα πάνω στους πιστούς ξεχωριστά στον κα-θένα αλλά, επίσης, εφοδιάζει την Εκκλησία με ου-σιαστικές δωρεές, αρετές και τάξη. Το Άγιο Πνεύμαθρέφει και ζωοποιεί το σώμα του Χριστού μέσω τηςζώσας φωνής του Ευαγγελίου που κηρύσσεται, μέσωτης μυστη