1

Κιναιζθηηική Μάθηζη I: Βιωμαηική δπάζη για ηη Λογοηεσνία

Τηρ Αναζηαζίαρ Κάλθα, Mst Φιλόλογορ

«Μόνο ό,ηι δέτηηκες με ηην υστή ζοσ, ασηό μόνο μαθαίνεις και ασηό ενζφμαηώνεις ζηη

ζφή ζοσ και ηο ταρακηήρα ζοσ».

Dewey

Ο πξνζσπηθόο ηξόπνο κάζεζεο ηνπ θαζελόο καζεηή απνηειεί ζπλδπαζκό

πνηθίισλ ηύπσλ. Σν καζεζηαθό ζηπι κάζεζεο ελόο ηππηθνύ καζεηή είλαη 30%νπηηθό,

34% αθνπζηηθό θαη 36% θηλαηζζεηηθό. Πνιινί καζεηέο νδεγνύληαη ζε ιαλζαζκέλε

δηάγλσζε ηνπ πξνζσπηθνύ ηνπο ζηπι κάζεζεο, επεηδή δελ έρνπλ ρξεζηκνπνηήζεη ηελ

πιήξε πνηθηιία ησλ επηινγώλ κάζεζεο, πξάγκα πνπ ζεκαίλεη όηη δελ κπνξνύλ λα

βξνπλ ηε ζσζηή κέζνδν εθκάζεζεο πνπ ηνπο αληηπξνζσπεύεη. ε θάπνηνπο καζεηέο

θπξηαξρεί ην νπηηθό ζηπι κάζεζεο θάπνηνη είλαη πεξηζζόηεξν αθνπζηηθέο καζεηέο

θαη θάπνηνη πεξηζζόηεξν θηλαηζζεηηθνί καζεηέο. ύκθσλα κε ζηαηηζηηθέο κειέηεο ην

40% ησλ καζεηώλ πξνηηκνύλ ην νπηηθό ζηπι κάζεζεο, νη αθνπζηηθνί καζεηέο

απνηεινύλ ην 35% ηνπ πιεζπζκνύ θαη νη θηλαηζζεηηθνί καζεηέο απνηεινύλ ην

25%ηνπ πιεζπζκνύ. Ζ δηδαζθαιία πξέπεη λα ζπλδπάδεη δηαθνξεηηθνύο θάζε θνξά

ηύπνπο ώζηε λα θαιύπηεη ηηο αλάγθεο όισλ ησλ καζεηώλ (Ρνύζεο, 2010).

Ζ θηλαηζζεηηθή κάζεζε δίλεη έκθαζε ζην ζεκαληηθό ξόιν πνπ παίδεη ε

εκπεηξία ζηε δηαδηθαζία ηεο κάζεζεο. Οη καζεηέο απνκαθξύλνληαη από ηελ ζηείξα

απνκλεκόλεπζε πιεξνθνξηώλ θαη καζαίλνπλ λα αλαδεηνύλ κόλνη ηνπο ηα λνήκαηα.

Μέζα από απηή ηε δηαδηθαζία επηδηώθεηαη ε δηαλνεηηθή θαη ζπλαηζζεκαηηθή

θηλεηνπνίεζε ηνπ καζεηή. ην πιαίζην ηνπ εθπαηδεπηηθνύ καο ζπζηήκαηνο, νη

καζεηέο έρνπλ κάιινλ ιίγεο επθαηξίεο, γηα λα εθθξάζνπλ ηνλ ηξόπν πνπ

αληηιακβάλνληαη ηε δσή, λα επεμεξγαζηνύλ ηηο εκπεηξίεο ηνπο, λα θαιιηεξγήζνπλ ηελ

θξηηηθή ζθέςε, ηε θαληαζία θαη ηε δεκηνπξγηθόηεηά ηνπο. Ζ ζρέζε πνπ

θαιιηεξγείηαη κε ηε γλώζε θαίλεηαη λα είλαη εμσηεξηθή θαη κεραληθή (Γεδνύιε,

2013).

Μαο ελδηαθέξεη, όκσο, ην ζρνιείν λα πξνηείλεη ζηνπο καζεηέο, όπσο

ραξαθηεξηζηηθά γξάθεη ν Charlot (1999) κηα ζρέζε κε έλαλ θόζκν ηνπνζεηεκέλν

κέζα ζε ιέμεηο, έλαλ θόζκν ζε απόζηαζε ή «κηα ζρέζε κε ηνλ θόζκν σο ζύλνιν

θαηαζηάζεσλ θαη ζρέζεσλ κέζα ζηηο νπνίεο εκπιέθεηαη έλα ππνθείκελν

ελζαξθσκέλν, ελεξγό, ζύγρξνλν, πξνηθηζκέλν κε ζπλαηζζήκαηα». Ζ ζεσξία ηεο

βησκαηηθήο κάζεζεο δίλεη έκθαζε ζην ζεκαληηθό ξόιν πνπ παίδεη ε απόθηεζε

εκπεηξίαο θαηά ηε δηαδηθαζία ηεο κάζεζεο, θαζώο θαη ζηνπο δεζκνύο κεηαμύ ηεο

ζρνιηθήο ηάμεο, ηεο θαζεκεξηλήο δσήο ησλ καζεηώλ θαη ηεο θνηλσληθήο

πξαγκαηηθόηεηαο.

Οη ηξεηο κεγάιεο παξαδόζεηο ηεο βησκαηηθήο κάζεζεο πξνέξρνληαη από ηνπο

Dewey, Lewin θαη Piaget. O Dewey από ηε θηινζνθηθή πξννπηηθή ηνπ πξαγκαηηζκνύ

2

επεζήκαλε ηε ζρέζε αλάκεζα ζηελ εθπαίδεπζε θαη ηελ εκπεηξία θαη δηαθήξπμε ηελ

πεπνίζεζή ηνπ όηη θάζε γλήζηα κνξθή εθπαίδεπζεο γελληέηαη κέζα από ηελ

εκπεηξία.(Dewey, 1938). Ζ άιιε παξάδνζε ηεο βησκαηηθήο κάζεζεο πξνέξρεηαη από

ην ρώξν ηεο δπλακηθήο ηεο νκάδαο. Ο Lewin έδεημε ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ γηα ηε

ζύλδεζε ζεσξίαο θαη πξάμεο. Ζ εξγαζία ηνπ ζηε δπλακηθή ησλ νκάδσλ, θαζώο θαη ε

κεζνδνινγία ηεο έξεπλαο-δξάζεο αλέδεημαλ ηελ αμία ηεο ππνθεηκεληθήο πξνζσπηθήο

εκπεηξίαο ζηε κάζεζε. Ζ ζπλεηζθνξά, ηέινο, ηνπ Piaget ζηε βησκαηηθή κάζεζε

έγθεηηαη, θπξίσο, ζηελ πεξηγξαθή ηεο κάζεζεο, σο κηαο δηαδηθαζίαο αιιειεπίδξαζεο

μεηαξύ ηος πποζώπος και ηος πεπιβάλλονηορ (Kolb, 1984).

Σηο σώπο ηηρ Ψςσολογίαρ η βιωμαηική μάθηζη αναθέπεηαι ζηη

διαδικαζία ηηρ καηανόηζηρ ηος εαςηού μαρ (Καμαπινού, 1998) αλλά και ηηρ

ανάπηςξηρ ηος ζςνόλος ηηρ πξνζσπηθόηεηαο. πλεπώο, ππνζηεξίδεηαη όηη ην

ζρνιείν πξέπεη λα θαιύπηεη ηηο αλάγθεο ηεο ςπρνζπλαηζζεκαηηθήο αλάπηπμεο όισλ

ησλ καζεηώλ κέζα από έλα ππνζηεξηθηηθό πεξηβάιινλ θαη ηηο θαηάιιειεο

δηαδηθαζίεο. Ζ παηδαγσγηθή ηεο βησκαηηθήο εκπεηξίαο ζηνρεύεη ζηελ δηακόξθσζε

ελόο πεξηβάιινληνο πνπ δίλεη ηε δπλαηόηεηα εκπεηξηώλ πνπ ζα δηεπθνιύλνπλ «ηηο

ελδνςπρηθέο δηεξγαζίεο ηδηνπνίεζεο θαη δηακόξθσζεο ηνπ ςπρηθνύ θόζκνπ, ηεο

πξνζσπηθόηεηαο θαη ησλ επηζπκηώλ, αλαγθώλ, θηλήηξσλ, ελδηαθεξόλησλ»

(Μπαθηξηδήο, 2000).

ην ρώξν ηεο εθπαίδεπζεο ε βησκαηηθή κάζεζε αλαθέξεηαη ζηελ νξγάλσζε

ηεο καζεζηαθήο δηαδηθαζίαο κε βάζε ην "learning by doing" πνπ ζπλεπάγεηαη ηελ

ελεξγό ζπκκεηνρή ησλ καζεηώλ ζε δξαζηεξηόηεηεο όπσο ε έξεπλα, ε εξγαζία πεδίνπ,

ε παξαηήξεζε, νη ζπλεληεύμεηο, νη πξνζνκνηώζεηο, νη δεκηνπξγηθέο ζπλζέζεηο θ.ά.

ην πιαίζην απηήο ηεο αληίιεςεο ε βησκαηηθή κάζεζε ζρεηίδεηαη άκεζα κε ηε

δηεξεπλεηηθή κάζεζε, ηε κέζνδν επίιπζεο πξνβιεκάησλ θαη ηδηαίηεξα ηε κέζνδν

Project, ρσξίο βεβαίσο λα ηαπηίδεηαη κ΄ απηέο (Γεδνύιε, 2013). Οη βησκαηηθέο

καζεζηαθέο δξαζηεξηόηεηεο έρνπλ ην ραξαθηεξηζηηθό ηεο ειαζηηθόηεηαο θαζώο

δηαθνξεηηθνί καζεηέο πξνζεγγίδνπλ έλα ζπγθεθξηκέλν ζέκα κε δηαθνξεηηθό ηξόπν,

εξγάδνληαη ιηγόηεξν ή πεξηζζόηεξν ρξόλν γη΄ απηό θαη ην ζπλδένπλ κε έλα ή

πεξηζζόηεξνπο θύθινπο ελδηαθεξόλησλ. Έηζη, γίλεηαη αληηιεπηό όηη ην βίσκα δελ

κπνξεί λα επαλαιεθζεί νύηε λα «αληηγξαθεί» από άιιε νκάδα, αθνύ ε δπλακηθή ηεο

θάζε νκάδαο είλαη δηαθνξεηηθή, όπσο δηαθνξεηηθή είλαη θαη ε ςπρηθή δηάζεζε ησλ

καζεηώλ θαη δηαθνξεηηθή ε πθή ηεο δξαζηεξηόηεηαο πνπ επηιέγεη ε θάζε νκάδα

(Χξπζαθίδεο, 1994).

Δπηπιένλ, νη βησκαηηθέο καζεζηαθέο δξαζηεξηόηεηεο πξέπεη λα αμηνπνηνύλ

εθηόο από ηε λόεζε, ηελ αίζζεζε, ηε κλήκε θαη ηε θαληαζία (Mulligan, 1993). Γη’

απηό, έλα πηζαλό θξηηήξην επηινγήο ησλ ζπγθεθξηκέλσλ δξαζηεξηνηήησλ είλαη ε

δπλαηόηεηα πξνώζεζεο ηεο δεκηνπξγηθήο ηθαλόηεηαο.

Ωζηόζν, θάζε πξνζπάζεηα βησκαηηθήο πξνζέγγηζεο ζην ρώξν ηνπ ζρνιείνπ

απαηηεί από ηνλ εθπαηδεπηηθό λα έρεη ηελ ηθαλόηεηα λα νξγαλώλεη θαη λα ππνζηεξίδεη

δξαζηεξηόηεηεο βησκαηηθήο κάζεζεο. Γηα λα ην επηηύρεη απηό, πξέπεη λα κε

3

ιεηηνπξγεί σο πξνκεζεπηήο γλώζεσλ, αιιά λα ελεξγνπνηεί ηνπο καζεηέο, λα

θαιιηεξγεί ηελ αληηιεπηηθή ηνπο εγξήγνξζε, λα ζπληνλίδεη ηε δηαδηθαζία ηεο γλώζεο,

έλαλ εθπαηδεπηηθό πνπ ζα κπνξεί λα βιέπεη θαη κε ηα κάηηα ησλ καζεηώλ ηνπ θαη πνπ

ζα επηηξέπεη ζηνπο καζεηέο λα έρνπλ «ειεύζεξα ρέξηα, πόδηα, κάηηα, απηηά,

ιάξπγγα». Γηα λα «ζπάζεη ην θξάγκα» ηεο ηππνπνηεκέλεο κάζεζεο, νθείιεη θαη ν

ίδηνο λα είλαη έλαο αλαζηνραζηηθόο δάζθαινο, έηνηκνο λα εξεπλήζεη, λα δνθηκάζεη

θαη λα δνθηκαζηεί ζε λέεο ηδέεο, αληηιήςεηο, πξαθηηθέο.

Μια εθαπμογή ζηο μάθημα ηηρ Λογοηεσνίαρ

πρλά παξαηεξείηαη ην θαηλόκελν νη καζεηέο λα κελ δείρλνπλ ην αλάινγν

ελδηαθέξνλ ζην κάζεκα ηεο Λνγνηερλίαο. Ζ εηζαγσγή θαη εθαξκνγή λέσλ κεζόδσλ

πνπ βνεζνύλ ην καζεηή λα βηώζεη ην ινγνηερληθό θείκελν θξίλνληαη αλαγθαίεο.

Ζ πξνηεηλόκελε δξαζηεξηόηεηα πξαγκαηνπνηείηαη ζε νκάδεο. Γηα λα

γλσξηζηεί ε νκάδα θαη λα εμνηθεησζνύλ νη καζεηέο κε ηνπο ζπκκαζεηέο- ζπλεξγάηεο

ηνπο κπνξεί λα εθαξκνζηεί ν «θύθινο ηεο γλσξηκίαο». Οη καζεηέο θάζνληαη ζε θύθιν

θαη παξνπζηάδνπλ ηνλ εαπηό ηνπο κε κηα θίλεζε.

ηε ζπλέρεηα ρσξίδνληαη ζε δεπγάξηα, ηνπνζεηνύλ έλα άζπξν ραξηί ζην

θεθάιη ηνπο θαη πξνζπαζνύλ λα θάλνπλ ην πνξηξαίην ηνπ ζπκκαζεηή ηνπο. ε θάζε

δεπγάξη δίλνληαη ιίγα ιεπηά γηα λα αληαιιάμνπλ πιεξνθνξίεο θαη ζην ηέινο

παξνπζηάδνπλ ν έλαο ηνλ άιινλ ζηελ νινκέιεηα.

Πξηλ μεθηλήζεη ε θπξίσο δξάζε ε νκάδα θάζεηαη ζε θύθιν. Ο ζπληνληζηήο

θάλεη θηλήζεηο ή γθξηκάηζεο ηηο νπνίεο ε νκάδα κηκείηαη. Απηή ε άζθεζε

«πξνζέξκαλζεο» κπνξεί λα γίλεη κε ηε ζπλνδεία κνπζηθήο. Δλαιιαθηηθά, νη καζεηέο

κπνξνύλ λα θάλνπλ ηνλ «θαζξέθηε». Αλά δύν κηκνύληαη ν έλαο ηηο θηλήζεηο ηνπ

άιινπ, γίλνληαη ν «θαζξέθηεο» ηνπ άιινπ.

Οη καζεηέο θηλνύληαη ζην ρώξν κε ηε ζπλνδεία κνπζηθήο. ην πάησκα

ππάξρνπλ ηέζζεξηο θσηνγξαθίεο. Ο ζπληνληζηήο δεηά από ηνπο καζεηέο λα ζηαζνύλ

πάλσ από ηε θσηνγξαθία πνπ ηνπο εθθξάδεη πεξηζζόηεξν. Με απηόλ ηνλ ηξόπν

ζρεκαηίδνληαη νη νκάδεο. Καιό είλαη λα ρσξηζηνύλ ζε 3 ή 4 νκάδεο αλάινγα θαη κε

ηνλ αξηζκό ησλ ζπκκεηερόλησλ καζεηώλ. Κάησ από θάζε θσηνγξαθία ππάξρεη έλαο

θάθεινο κε έλα απόζπαζκα από ινγνηερληθό/ά βηβιίν/α. Ο ζπληνληζηήο δεηά από

ηνπο καζεηέο λα ην δηαβάζνπλ ζηηο νκάδεο ηνπο θαη λα ην παξνπζηάζνπλ βησκαηηθά,

ρσξίο όκσο λα αλαπαξάγνπλ πηζηά ην αξρηθό θείκελν. Μπνξνύλ λα αλαπαξαζηήζνπλ

κηα ζθελή ή έλαλ ραξαθηήξα ρσξίο δηαιόγνπο, αιιά κε θηλήζεηο ησλ ζσκάησλ ηνπο ή

κε παληνκίκα. Δπίζεο, δε ρξεζηκνπνηνύλ θνζηνύκηα αιιά κεξηθά θνκκάηηα

πθάζκαηα.

Αθνύ νινθιεξώζνπλ ηελ πξνεηνηκαζία όιεο νη νκάδεο- ε νπνία δελ πξέπεη λα

δηαξθέζεη παξαπάλσ από 15 ιεπηά- παξνπζηάδνπλ ηα απνζπάζκαηά ηνπο ζηελ

νινκέιεηα. Μεηά ηελ νινθιήξσζε όισλ ησλ παξνπζηάζεσλ ν ζπληνληζηήο δεηά από

ηνπο καζεηέο λα μαπιώζνπλ, λα θιείζνπλ ηα κάηηα ηνπο θαη λα θάλνπλ κηα ζθέςε

4

πνπ ηνπο θάλεη λα ληώζνπλ πνιύ επηπρηζκέλνη. Ύζηεξα, ηνπο κνηξάδεη από έλαλ βώιν

θαη ηνπο δεηά λα «θιείζνπλ» κέζα ζε απηόλ ηε ζθέςε απηή. Χακειώλεη ηε κνπζηθή

θαη όινη θάζνληαη ζε θύθιν ζην πάησκα. Σόηε, ν ζπληνληζηήο ιέεη ζε θάπνηνλ

καζεηή λα «ραξίζεη» ηε ζθέςε ηνπ ζε έλαλ άιινλ θαη εθείλνο θάλεη ην ίδην κε ηε

ζεηξά ηνπ, ρσξίο λα απνθαιύςεη πνηα είλαη ε ζθέςε απηή.

Έηζη, θιείλεη ε δξαζηεξηόηεηα θαη ν ζπληνληζηήο πξνηξέπεη ηνπο καζεηέο λα

βάινπλ ην βώιν θάησ από ην καμηιάξη ηνπο ην βξάδπ, γηαηί ίζσο νλεηξεπηνύλ ηε

ραξνύκελε ζθέςε ηνπ ζπκκαζεηή ηνπο.

Μαθξνπξόζεζκνο ζηόρνο ηεο δξαζηεξηόηεηαο απηήο είλαη νη καζεηέο λα

αμηνπνηήζνπλ ην δπλακηθό ηνπο ζην ζύλνιό ηνπο θαη λα εθθξαζηνύλ κε πνηθίινπο

ηξόπνπο, εθηόο ηνπ ηεηξηκκέλνπ πιαηζίνπ ηνπ εθπαηδεπηηθνύ ζπζηήκαηνο. Πην

ζπγθεθξηκέλα, ε ελ ιόγσ δξαζηεξηόηεηα ζπκβάιιεη ζηε βησκαηηθή πξνζέγγηζε ηεο

Λνγνηερλίαο θαη απνηειεί έλαλ ελδηαθέξνληα ηξόπν παξνπζίαζεο ελόο θεηκέλνπ, πνπ

κπνξεί λα πξνζειθύζεη ηελ πξνζνρή ησλ καζεηώλ πεξηζζόηεξν από κηα «ζηεγλή»

αλάγλσζή ηνπ από ηνλ εθπαηδεπηηθό. Απώηεξνο ζηόρνο είλαη ν

επαλαπξνζαλαηνιηζκόο ησλ λέσλ ζηελ αλάγλσζε ινγνηερληθώλ βηβιίσλ. Καζώο ε

παξαπάλσ δξαζηεξηόηεηα είλαη δνθηκαζκέλε ζηελ πξάμε, έρεη παξαηεξεζεί όηη νη

καζεηέο επαλαπξνζδηνξίδνπλ ηε ζρέζε ηνπο όρη κόλν κε ην κάζεκα ηεο Λνγνηερλίαο

αιιά θαη κε ην ζρνιείν γεληθόηεξα.

Τις θερμές μοσ εσταριζηίες ζηην Ulla και ηο Βύρωνα για ηις εκπληκηικές

ηοσς «κιναιζθηηικές» ιδέες!

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Charlot, B. (1999). Η ζτέζη με ηη γνώζη, κηθ. Μ. Καξαράιηνο θαη Δ. Ληλάξδνπ-

Καξαράιηνπ. Αζήλα: Μεηαίρκην.

Dewey, J. (1938, 1980). Εμπειρία και Εκπαίδεσζη, κηθ. Λ. Πνιελάθεο.

Βησκαηηθή κάζεζε. Αζήλα: Γιάξνο.

Γεδνύιε, Μ. (ρ.α.). Βησκαηηθή Μάζεζε- Γπλαηόηεηεο αμηνπνίεζήο ηεο ζην

πιαίζην ηεο Δπέιηθηεο Εώλεο. Επιθεώρηζη Εκπαιδεσηικών Θεμάηφν. Αλάζπξζε ηελ

6/12/2013 από http://www.pi-

schools.gr/download/publications/epitheorisi/teyxos6/deloudi.PDF.

Κακαξηλνύ, Γ. (1998). Βιφμαηική μάθηζη ζηο ζτολείο.

Kolb, D. (1984). Experiential Learning. New Jersey: Pentice Hall.

Μπαθηξηδήο, Κ. (2000). Βιφμαηική εμπειρία και κίνηηρα μάθηζης. Παηδαγσγηθή

Δπηζεώξεζε, 30.

Mulligan, J. (1993). Activating internal processes in experiential learning. In

D. Boud, R. Cohen, & D. Walker, (Δds) Using experience for learning.

5

Ρνύζεο, Μ. (2010). Σησλ Μάθηζης (Learning Styles). Θεζζαινλίθε: 2010.

Χξπζαθίδεο, Κ. (1994). Βιφμαηική-Επικοινφνιακή Διδαζκαλία. Αζήλα:

Gutenberg.