1

Η ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ ΣΩΤΗΡΙΑ ΜΑΡΑΓΚΟΖΑΚΗΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ

ΕΚΔΗΛΩΣΗΜε αφορμή την επέτειοΑπό τη Μικρασιατική Καταστροφή23 Σεπτεμβρίου 2015

Οργάνωση-Επιμέλεια-Παρουσίαση της Εκδήλωσης:Έφη Καραπούλη, φιλόλογος-ιστορικός

2

ΣΤΟΧΟΣ ΤΗΣ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΜΝΗΜΗΣ• Συμπληρώθηκαν φέτος 93 χρόνια από τη Μικρασιατική

Καταστροφή, σε μια συγκυρία εξίσου καταστροφική για τη χώρα, το λαό και το έθνος μας.

• Μετά από κάθε καταστροφή είθισται να αναζητούνται ευθύνες. Ίσως γιατί είναι ψυχολογικά αναγκαίο, ίσως γιατί «οι νεκροί περιμένουν» την ιστορική δικαίωση.

• Θα ήταν ίσως σκοπιμότερη η περισυλλογή και ο στοχασμός. Γιατί «η ιστορία κύκλους κάνει» και πρέπει τα ιστορικά υποκείμενα να μαθαίνουν από τα λάθη τους. Στόχος, λοιπόν, ας είναι η φετινή επέτειος να γίνει η αρχή της εθνικής μας περισυλλογής.

• Με το σκεπτικό αυτό προσκλήθηκε στο σχολείο η συγγραφέας του «Υπάτου της Σμύρνης», για να παρουσιάσει ιστορικά το περιεχόμενο του βιβλίου της, δεδομένης της 10χρονης έρευνας που εκπόνησε, πριν τη συγγραφή.

3

Η ΣΩΤΗΡΙΑ ΜΑΡΑΓΚΟΖΑΚΗ ΜΙΛΑ ΓΙΑ ΤΗ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ

«Η ιστορική έρευνα και η συγγραφή του βιβλίου ήταν αποτέλεσμα και καρπός όλων των βιωμάτων, των ακουσμάτων, των συναισθημάτων που μου γέννησαν οι αφηγήσεις των παππούδων μου και των συντοπιτών τους, με τις οποίες μεγάλωσα. Έτσι μου δημιουργήθηκε η αίσθηση του χρέους να μάθω και να συντηρήσω την ιστορική μνήμη».

4

Η ΣΩΤΗΡΙΑ ΜΑΡΑΓΚΟΖΑΚΗ ΜΙΛΑ ΓΙΑ ΤΗ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ

Τα Ιστορικά Γεγονότα:• Λίγο μετά τη Βαλκανική σύρραξη των ετών 1912-13

ξέσπασε στις 28 Ιουλίου 1914 ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος που αιματοκύλησε την Ευρώπη. Συγκρούστηκαν οι Κεντρικές Δυνάμεις της Γερμανίας και της Αυστροουγγαρίας με τις Συμμαχικές Δυνάμεις της Αντάντ, τη Βρετανία, τη Γαλλία και Ρωσία. Ήταν ένας πόλεμος που αδόκητα κράτησε 4 χρόνια.

5

Η ΣΩΤΗΡΙΑ ΜΑΡΑΓΚΟΖΑΚΗ ΜΙΛΑ ΓΙΑ ΤΗ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ

• Στις 6/8/1914 η Ελλάδα αποφάσισε να βγει και αυτή στον πόλεμο στο πλευρό της Αντάντ. Μια απόφαση που λήφθηκε από τον Πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο. Ο Βενιζέλος είχε την αντίληψη ότι ο Ευρωπαϊκός πόλεμος θα παρείχε στην Ελλάδα την ευκαιρία να διευρύνει τα σύνορά της προς την Ανατολή. Η ανάμιξη της Βρετανίας στον πόλεμο ενθάρρυνε την άποψή του. Πίστευε ότι η Βρετανία θα παρέμενε κυρίαρχη στην Ανατολή. Ήταν πεπεισμένος ότι οι Συμμαχικές Δυνάμεις πέραν της συντριβής της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας θα παρεμπόδιζαν την κυριαρχία της Ρωσίας στην Ανατολή. Ακολούθησαν πολλές διαμάχες στην Ελλάδα γύρω από την είσοδό της ή μη στον πόλεμο ανάμεσα στον πρωθυπουργό της και το βασιλιά Κων/νο.

6

Η ΣΩΤΗΡΙΑ ΜΑΡΑΓΚΟΖΑΚΗ ΜΙΛΑ ΓΙΑ ΤΗ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ

• Τελικά, επικράτησε η άποψη του Βενιζέλου και το τέλος του πολέμου βρήκε την Ελλάδα στο πλευρό των νικητών. Αυτό της έδινε τη δυνατότητα να προωθήσει το όνειρο της Μεγάλης Ιδέας. Έτσι, με τη συνθήκη του Νεϊγύ (27 Νοεμβρίου 1919), η ελληνική κυριαρχία απλώθηκε από τον ποταμό Νέστο ως τον Έβρο, δίνοντας στην Ελλάδα την Ανατολική Μακεδονία και τη Δυτική Θράκη.

7

Η ΣΩΤΗΡΙΑ ΜΑΡΑΓΚΟΖΑΚΗ ΜΙΛΑ ΓΙΑ ΤΗ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ

• Με τη Συνθήκη των Σεβρών (28 Ιουλίου/10 Αυγούστου 1919), παραχωρήθηκε στην Ελλάδα και το μεγαλύτερο μέρος της Ανατολικής Θράκης ως 70km έξω από την Κωνσταντινούπολη, που κηρύχθηκε διεθνής. Αναγνωρίστηκε επίσης η ελληνική κυριαρχία στα Νησιά του Αιγαίου πλην τον 12νήσων. Τέλος, παραχωρήθηκε με την ίδια Συνθήκη στην Ελλάδα και η προσωρινή διοίκηση της περιοχής της Σμύρνης και της δινόταν η δυνατότητα να την ενσωματώσει στον ελληνικό κορμό με δημοψήφισμα του πληθυσμού της μετά από 5 χρόνια. Το όνειρο της Μεγάλης Ιδέας γινόταν λοιπόν πραγματικότητα: η Ελλάδα γινόταν μεγάλη: αυτή των «2 ηπείρων και των 5 θαλασσών».

8

Η ΣΩΤΗΡΙΑ ΜΑΡΑΓΚΟΖΑΚΗ ΜΙΛΑ ΓΙΑ ΤΗ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ

• Η ηττημένη Οθωμανική Αυτοκρατορία, που στο μεταξύ μετασχηματιζόταν από τους Νεότουρκους σε αμιγώς τουρκικό κράτος, αρνείται να αναγνωρίσει τη Συνθήκη των Σεβρών. Το φθινόπωρο του 1918 οι Μ.Δ. κατέλαβαν την Κωνσταντινούπολη και νευραλγικά σημεία της χώρας. Τότε η νεοτουρκική ηγεσία κήρυξε το Σουλτάνο όμηρο των Δυνάμεων και τη χώρα υπό ξένη κατοχή και δήλωσε πως άρχιζε εθνικό αγώνα για την εκδίωξη των ξένων. Ηγετική μορφή του εθνικού κινήματος αναδείχθηκε ο Μουσταφά Κεμάλ, που διακρίθηκε στις επιχειρήσεις του Α΄Π.Π. και ιδιαίτερα στη μάχη της Καλλίπολης.

9

Η ΣΩΤΗΡΙΑ ΜΑΡΑΓΚΟΖΑΚΗ ΜΙΛΑ ΓΙΑ ΤΗ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ

• Στις 2 Μαΐου 1919 ο Ελληνικός Στρατός κατέλαβε τη Σμύρνη και την περιοχή της μετά από εντολή της Αντάντ. Έτσι το εθνικό κίνημα των Νεότουρκων επικεντρώθηκε εναντίον της Ελλάδας, που ιστορικά αποτελούσε μονιμότερη απειλή. Από τότε άρχισε ο Μικρασιατικός Πόλεμος, που διήρκεσε ως τον Αύγουστο του 1922, όταν, ύστερα από καλά προετοιμασμένη επίθεση των κεμαλικών δυνάμεων το ελληνικό μέτωπο έσπασε και η ηγεσία του κήρυξε οπισθοχώρηση. Μάλιστα, τον τελευταίο χρόνο, από τον Ιούλιο του 1921 ως τον επόμενο του 1922 είχε καθηλωθεί σε προχωρημένη γραμμή της ενδοχώρας, ως τον ποταμό Σαγγάριο, χάνοντας δυνάμεις και ηθικό.

10

Η ΣΩΤΗΡΙΑ ΜΑΡΑΓΚΟΖΑΚΗ ΜΙΛΑ ΓΙΑ ΤΗ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ

• Η οπισθοχώρηση του Ελληνικού Στρατού άφηνε ακάλυπτο τον άμαχο ελληνικό πληθυσμό στο έλεος των κεμαλικών δυνάμεων και στο φανατισμό τους. Στις 27 Αυγούστου μπήκαν στη Σμύρνη. Η πόλη παραδόθηκε στις φλόγες και οι Ρωμιοί και Αρμένιοι κάτοικοί της στη σφαγή. Την ίδια τύχη είχε το παραλιακό τμήμα της Μικράς Ασίας και ο Πόντος. Οι κυνηγημένοι επιζώντες πήραν το δρόμο της προσφυγιάς.

11

Η ΣΩΤΗΡΙΑ ΜΑΡΑΓΚΟΖΑΚΗ ΜΙΛΑ ΓΙΑ ΤΗ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ

• Η συγγραφέας, με αφορμή τα συγκλονιστικά γεγονότα που συμβαίνουν στην περιοχή μας σήμερα, όταν και πάλι η Μέση Ανατολή βρίσκεται στις φλόγες και χιλιάδες άνθρωποι παίρνουν το δρόμο της προσφυγιάς, μίλησε για τους πολεμοκάπηλους. Αυτοί πάντα καρπώνονται το αίμα και τον πόνο των άλλων. Και πάντα αντιλαμβάνονται τους πολέμους, τις συνθήκες ειρήνευσης, τα κόστη σε θύματα και ζημιές ως ψυχρά νούμερα σε στατιστικές.

• Αναφέρθηκε χαρακτηριστικά στον μεγιστάνα έμπορο όπλων, ελληνικής καταγωγής, Μπαζίλ Ζαχάρωφ, που αναμείχθηκε στην πολιτική και μυστικά τροφοδοτούσε με πολεμικό εξοπλισμό και τις δύο αντιμαχόμενες πλευρές αρχικά στον Α.Π.Π. και μετά στα Μικρασιατικά, αποκομίζοντας τεράστια κέρδη.

12

Η ΣΩΤΗΡΙΑ ΜΑΡΑΓΚΟΖΑΚΗ ΜΙΛΑ ΓΙΑ ΤΗ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ

• Ο μυστηριώδης σερ Μπαζίλ Ζαχάροφ (ή Βασίλειος Ζαχαρίας), o Μικρασιάτης που έγινε Ρώσος και με βάση του την Ελλάδα... κατέκτησε την Ευρώπη. Πάνω, ο Ζαχάροφ σε σκίτσο που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Fantasio» της 1ης Νοεμβρίου 1922, με τη λεζάντα: «Α! Για την αγάπη του Έλληνα αξίζει να υποφέρετε τις φωτιές που σας ανάβουν»

13

ΑΝΤΙΠΟΛΕΜΙΚΟ ΤΟ ΜΗΝΥΜΑ ΤΗΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΣ:«Η ΓΝΩΣΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΜΆΣ ΚΑΝΕΙ ΣΚΕΠΤΟΜΕΝΟΥΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ ΚΑΙ ΕΝΕΡΓΟΥΣ ΠΟΛΙΤΕΣ. ΜΑΣ ΚΑΝΕΙ ΝΑ ΑΓΩΝΙΖΟΜΑΣΤΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΙΡΗΝΗ».