วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย...

ฉบบสงคมศาสตรและมนษยฉบบสงคมศาสตรและมนษยฉบบสงคมศาสตรและมนษยฉบบสงคมศาสตรและมนษยศาสตรศาสตรศาสตรศาสตร ªÞb@òîãb�ã⁄aë@òîÇbànuüa@âìÜÈÛa@ @

@òv¨aëˆ1432@–@@¶ëþa@ô†b»@@1433@ @ปท 7 aòä�Û ฉบบท 12 †‡ÈÛa January - June 2012/

ประธานทปรกษา

อธการบด มหาวทยาลยอสลามยะลา

ทปรกษา

รองอธการบดฝายวเทศสมพนธและกจการพเศษ มหาวทยาลยอสลายะลา

รองอธการบดฝายวชาการ มหาวทยาลยอสลามยะลา

รองอธการบดฝายบรหาร มหาวทยาลยอสลามยะลา

รองอธการบดฝายพฒนาศกยภาพนกศกษา มหาวทยาลยอสลามยะลา

ผชวยอธการบดฝายทรพยสนและสทธประโยชน มหาวทยาลยอสลายะลา

คณบดคณะอสลามศกษา มหาวทยาลยอสลามยะลา

คณบดคณะศลปศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยอสลามยะลา

คณบดคณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยอสลามยะลา

คณบดคณะศกษาศาสตร

ผอานวยการสถาบนภาษานานาชาต

ผอานวยการสานกวทยบรการ มหาวทยาลยอสลามยะลา

ผอานวยการสถาบนอสสาลาม มหาวทยาลยอสลามยะลา เจาของ

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยอสลามยะลา

บรรณาธการ

ผชวยศาสตราจารย ดร.มฮาหมดซาก เจะหะ คณบดบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยอสลามยะลา

กองบรรณาธการ

รองศาสตราจารย ดร.อบรอฮม ณรงครกษาเขต

รองศาสตราจารย ดร.นรนดร จลทรพย

Assoc. Prof. Dr.Mohd Muhiden Bin Abd Rahman

Asst. Prof. Dr.Muhammad Laeba

ผชวยศาสตราจารย ดร.นเลาะ แวอเซง

ผชวยศาสตราจารย อไรรตน ยามาเรง อาจารยเจะเหลาะ แขกพงศ

ผชวยศาสตราจารยซอลฮะห หะยสะมะแอ

ผชวยศาสตราจารยจารวจน สองเมอง

ดร.ซาการยา หะมะ

ดร.ซอบเราะห การยอ

ดร.อดนน สอแม

ดร.มฮามสสกร มนยน

วารสาร อล-นร บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยอสลามยะลา Al-Nur Journal The Graduate School of Yala Islamic University

วทยาลยอสลามศกษา มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตปตตาน

คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยทกษณ

Fakulti Pengajian Islam, Universiti Malaya, Nilam Puri,

Islamic Law, International Islamic University Malaysia

วทยาลยอสลามศกษา มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตปตตาน

คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏยะลา

สถาบนอสลามและอาหรบศกษา มหาวทยาลยนราธวาสราชนครนทร

สานกบรการการศกษา มหาวทยาลยอสลามยะลา

คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยอสลามยะลา

คณะอสลามศกษา มหาวทยาลยอสลามยะลา

คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยอสลามยะลา

สาขาวชาภาษาอาหรบและวรรณคด มหาวทยาลยอสลามยะลา

คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยอสลามยะลา

ผทรงคณวฒพจารณาประเมนบทความประจาฉบบ

รองศาสตราจารย ดร.เพชรนอย สงหชางชย มหาวทยาลยสงขลานครนทร

รองศาสตราจารย ดร.จรญ มะลลม มหาวทยาลยธรรมศาสตร

ผชวยศาสตราจารย ดร.ศรพนธ ศรพนธ มหาวทยาลยนราธวาสราชนครนทร

ผชวยศาสตราจารย ดร.อบดลเลาะ หนมสข มหาวทยาลยรามคาแหง

ผชวยศาสตราจารย อรทพย เพชรอไร มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตปตตาน

ผชวยศาสตราจารย อไรรตน ยามาเรง มหาวทยาลยราชภฏยะลา

ดร.นรดนอบดลเลาะฮ ดากอฮา มหาวทยาลยอสลามยะลา

ดร.มะรอนง สาแลมง มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตปตตาน

ดร.วสทธ บลลาเตะ ศนยประสานงาน สานกจฬาราชมนตรประจาภาคใต

ดร.นเลาะ แวอเซง มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตปตตาน

ดร.มฮามสสกร มนยน มหาวทยาลยอสลามยะลา

ดร.อบดลรอนง สอแต มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตปตตาน

อาจารยเจะเหลาะ แขกพงศ มหาวทยาลยนราธวาสราชนครนทร

อาจารยนมศตรา แว วทยาลยพยาบาลบรมราชชนนยะลา

พสจนอกษร

อาจารยมฮาหมด สะมาโระ

อาจารยนศรลลอฮ หมดตะพงศ

อาจารยฆอซาล เบญหมด กองจดการ

นายฟารด อบดลลอฮหะซน

นายมาหะมะ ดาแมง

นายอบดลยลาเตะ สาและ

รปแบบ

นายนสรดง วาน

นายอาสมง เจะอาแซ กาหนดการเผยแพร 2 ฉบบ ตอป

การเผยแพร

มอบใหหองสมดหนวยงานของรฐและเอกชน

สถาบนการศกษาในประเทศและตางประเทศ

ฉบบอเลกทรอนกส http://www.tci-thaijo.org/index.php/NUR_YIU/issue/archive

ทศนะและขอคดเหนใด ๆ ทปรากฏในวารสารฉบบน เปนความคดเหนสวนตวของผเขยนแตละ

ทาน ทางกองบรรณาธการเปดเสรดานความคด และไมถอวาเปนความรบผดชอบของกองบรรณาธการ

สถานทตดตอ

บณฑตวทยาลย ชน 2 สานกงานอธการบด

มหาวทยาลยอสลามยะลา 135/8 หม 3

ตาบลเขาตม อาเภอยะรง

จงหวดปตตาน 94160

โทร.0-7341-8614

โทรสาร 0-7341-8615, 0-7341-8616

Email: [email protected] รปเลม

บณฑตวทยาลย พมพท

โรงพมพมตรภาพ เลขท 5/49

ถนนเจรญประดษฐ ตาบลรสะมแล

อาเภอเมอง จงหวดปตตาน 94000

โทร 0-7333-1429

บทบรรณาธการ

มวลการสรรเสรญทงหลายเปนสทธแหงเอกองคอลลอฮ ททรงอนมตใหการรวบรวมและจดทา

วารสารฉบบนสาเรจลลวงไปดวยด ขอความสนตสขและความโปรดปรานของอลลอฮ จงประสบแดทาน

นบมฮมมด ผเปนศาสนฑตของพระองคตลอดจนวงศวานของทานและผศรทธาตอทานทวทกคน

วารสาร อล-นร เปนวารสารทางวชาการฉบบสงคมศาสตรและมนษยศาสตร บณฑตวทยาลย

มหาวทยาลยอสลามยะลา ซงไดจดตพมพปละ 2 ฉบบ เพอนาเสนอองคความรในเชงวชาการทหลากหลาย จาก

ผลงานของนกวชาการ คณาจารย นกศกษาระดบบณฑตศกษาทงภายในและภายนอก ทงนเพอเปนการเผยแพร

องคความรทสรางสรรคและเปนประโยชนสสงคม

วารสาร อล-นร บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยอสลามยะลา ฉบบน เปนฉบบท 12 ปท 7 ประจาป

2555 (ประจาฉบบมกราคม-มถนายน) ทไดจดทาในรปแบบเลมวารสารและระบบอเลกทรอนกสเพอรองรบการ

ประเมนคณภาพวารสารทอยในฐาน พรอมกนนไดมการ Submission (Thai Journals Online) บทความในฉบบน

ประกอบดวย 10 บทความ และ 1 บทวพาทยหนงสอ (Book Review) ซงไดรวบรวมบทความทางวชาการทม

ความหลากหลายทางดานภาษา สาขาวชา และประเดนตางๆ ทนาสนใจ ซงผวจยไดทาการศกษา เรยบเรยง

ประกอบไปดวยแขนงวชาดานตางๆ อยางเชน ชะรอะฮ (กฎหมายอสลาม), อสลามศกษาทวไป, การบรหาร

จดการ, การวดและประเมนผล, การบรหารธรกจ เปนตน บทความดงกลาวไดรบเกยรตจากบรรดาผทรงคณวฒ

ทงในประเทศและตางประเทศทาหนาทตรวจสอบและประเมนคณภาพของบทความ

กองบรรณาธการวารสาร ยนดรบการพจารณาผลงานวชาการของทกๆ ทานทมความสนใจ รวมถง

คาตชม และขอเสนอแนะตางๆ เพอนาสการพฒนาผลงานทางวชาการใหมคณภาพตอไป

บรรณาธการวารสาร อล-นร

บณฑตวทยาลย

มหาวทยาลยอสลามยะลา

วารสาร AL-NUR บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยอสลามยะลา

ปท 7 ฉบบท 12 1 January-June 2012

อล-นร

ความเปนไปไดในการจดตงศาลชะรอะฮในประเทศไทย อบดลฮาลม ไซซง

มฮาหมดซาก เจะหะ

ฆอซาล เบญหมด

ดานยา เจะสน

อาหมด อลฟารตย

รอซดะห หะนะกาแม

บทคดยอ

งานวจยนมวตถประสงคเพอศกษารปแบบศาลชะรอะฮในกฎหมายอสลาม ความเปนไปไดในการจดตงศาลชะรอะฮในประเทศไทย และรปแบบของศาลชะรอะฮทอาจเกดขนในประเทศไทยในอนาคตโดยใชระเบยบวธวจยเชงคณภาพเกบรวบรวมขอมลดวยการศกษาเอกสารและวจยภาคสนาม การศกษาเอกสารจะศกษาขอมลจากอลกรอาน ตาราอลหะดษ และตาราทเขยนโดยนกวชาการตลอดจนงานวจยตางๆทเกยวกบศาลชะรอะฮในอสลาม การวจยภาคสนามโดยการสมภาษณแบบเจาะลกและการประชมสมมนาระดมความคดเหน

ผลการศกษาพบวา ศาลชะรอะฮ มความสาคญและจาเปนอยางยงสาหรบสงคมมสลมและตองดาเนนการตามหลกศาสนบญญตของอสลาม การจดตงศาลชะรอะฮในประเทศไทยถอไดวาเปนการใหสทธแกประชาชนทเปนมสลมในการปฏบตตามหลกศาสนบญญตของตนตามรฐธรรมนญโดยจะทาใหการใชกฎหมายวาดวยครอบครวและมรดกสามารถบงคบใชอยางสมบรณอนจะสงผลตอภาพลกษณทดแกประเทศไทยในสายตาของประชาชนทเปนมสลมและในประเทศมสลมทวโลก สาหรบอปสรรคปญหาในการจดตงศาลชะรอะฮในประเทศไทยนนมสาเหตอย 2 สาเหตคอ ความไมเขาใจของรฐ และการขาดเอกภาพของมสลมในการเรยกรองใหมศาลชะรอะฮปญหาดงกลาวสามารถแกไดดวยการสรางความเขาใจแกรฐและสงคมภายนอกดวยวธการจดสมมนา การทาเอกสารเผยแพร หรองานวจยเปนตน และตองสรางเอกภาพระหวางมสลม กระบวนการแรกในการจดตงศาลชะรอะฮในประเทศไทยควรผลกดนใหกฎหมายทเกยวของผานการรบรองจากสภาและควรมการเตรยมความพรอมในดานบคลากรทจะมาทาหนาทในศาลชะรอะฮโดยการผลต สรางบคลากรทมความรความสามารถเกยวกบกฎหมายอสลาม รปแบบของศาลชะรอะฮทเหมาะสมกบลกษณะประเทศไทยนนควรเปนเอกเทศจากศาลยตธรรม ม 2 ชน ประกอบดวย ศาลชนตน และศาลอทธรณ มอานาจพพากษาคดของมสลมรวมถงคดความทมสลมกบผทมใชมสลมโดยพจารณาทมลเหตแหงคดวามาจากใครเปนหลก ในดานพนทนนควรขยายทกจงหวดทวประเทศทมมสลมจานวนมาก อาจยดหลกตามคณะกรรมกอสลามประจาจงหวดในดานอรรถคดควรเพมเตมจากคดอนๆทนอกเหนอจากคดทเกยวกบครอบครวและมรดก สวนรปแบบในการพจารณาคดนนไมจากดวาแบบไตสวนหรอแบบกลาวหา คาสาคญ: ศาลชะรอะฮ ความเปนไปได รปแบบ

ดร. (กฎหมายอสลาม) อาจารยประจาสาขาวชาชะรอะฮ (กฎหมายอสลาม), คณะอสลามศกษา มหาวทยาลยอสลามยะลา ดร. (นตศาสตร), ผชวยศาสตราจารย, อาจารยประจาสาขาวชาชะรอะฮ (กฎหมายอสลาม), คณะอสลามศกษา มหาวทยาลยอสลามยะลา ศศ.ม (อสลามศกษา) อาจารยประจาสาขาวชาชะรอะฮ (กฎหมายอสลาม), คณะอสลามศกษา มหาวทยาลยอสลามยะลา ศศ.ม (อสลามศกษา) อาจารยประจาสาขาวชาชะรอะฮ (กฎหมายอสลาม), คณะอสลามศกษา มหาวทยาลยอสลามยะลา ศศ.ม (อสลามศกษา) อาจารยประจาสาขาวชาอสลามศกษา, คณะอสลามศกษา มหาวทยาลยอสลามยะลา ศศ.ม (กฎหมายอสลาม) อาจารยประจาสาขาวชาชะรอะฮ (กฎหมายอสลาม), คณะอสลามศกษา มหาวทยาลยอสลามยะลา

บทความวจย



อล-นร

study the form of a Shariah court in Islamic law Abdulhalim Saising Muhammadzakee Cheha Ghazali Benmad Daneeya Jeh Seni Armad Alfaritee Rasidah Hanakamae

Abstract

This research aim to study the form of a Shariah court in Islamic law. the possibility of establishing a

Shariah court in Thailand . form a series of Shariah court which may establish in future by using qualitative

research methods in gathering data by gathering from the documents and collecting field data. In documents

studying will study from Qur'an al-Hadith (Prophet prophetic) books and text books written by academics and

written by academics and all researchs relating Shariah court in Islam. Field research use questionnaire

instruments with in-depth interview and having brain storming sample group in Semina.

The study result found that the Shariah court is very important for Muslim society which must follow the

principle of Islamic law. The establishment of Shariah court in Thailand showing that Thai Muslim are given right

in accordance to Thai constitutional thai provides Muslim using Family law and Laws of Inheritance in full force.

Which will effect on good image of Thailand in Muslims eye round the world. The obstacies in establishing

Shariah court in Thailand are two reasons; one is lacking understanding of the government and lacking solidarity

of Muslims. In claming for Shariah court. Such aproblem could solve by making understanding to the government

and public outdider by organizing semina, publishing relating paper or doing research and create a sense of

solidarity on the concerning matter among Muslim and so on.The first step in establishing the Shariah court in

Thailand is pushing for relating laws to be approved by parliament and second is thai having ready preparing in

producing specialist or expert in Islamic law who will be staff of the Shariah court in future to come

Ph.D. (Shariah) Lecturer, Department of Shariah, Faculty of Islamic Studies, Yala Islamic University. Asst. Prof. Ph.D. (In Law) Lecturer, Department of Shariah, Faculty of Islamic Studies, Yala Islamic University. M.A. (Islamic Studies) Lecturer, Department of Shariah, Faculty of Islamic Studies, Yala Islamic University. M.A. (Islamic Studies) Lecturer, Department of Shariah, Faculty of Islamic Studies, Yala Islamic University. M.A. (Islamic Studies) Lecturer, Department of Islamic Studies, Faculty of Islamic Studies, Yala Islamic University. M.A. (Shariah) Lecturer, Department of Shariah, Faculty of Islamic Studies, Yala Islamic University.

RESEARCH



อล-นร

The form of Shariah court which suet to Thai figure that should separate or independence from the Court

of Justice which consist of to layers these are civil Court and Appeal Court which have power to judge cases of

Muslim including cases which involve Muslim and none Muslim. By considering who is the cause of action is. The

matter about area where the Shariah Court should be settled it should expand to all provinces which Muslim

living in large number it might count to the existing of Provincial Islamic Committee.In case of lawsuit it should

add more case more than Family laws and law of Inheritance case. The form of considering case not only limit to

inquiring or accusing. Keywords: Shariah court, Islamic Law



อล-นร

บทนา

ศาลชะรอะฮเปนสวนหนงของบทบญญตทางศาสนาอสลามซงสงคมมสลมทวไปทกยคทกสมยจะเพกเฉย

มได ทงนเพราะศาลเปนกลไกสาคญในอนทจะสรางความเปนธรรมแกผถกละเมดในสงคม ดวยหลกศาสนาอสลาม

ดงกลาว มสลมในประเทศไทยซงเปนองคาพยพหนงของประชาชาตมสลมจงมการใชกฎหมายอสลามตลอดมา โดย

พระมหากษตรยทรงแตงตงผนาประชาคมมสลมเปนผมอานาจใชกฎหมายอสลาม โดยคานงถงความเหมาะสมและ

ความสอดคลองกบประเพณ การนบถอศาสนาอสลามของประชาชนในทองถนเปนสาคญ

ตามหลกฐานทไดมการบนทกไวปรากฏวาการใชกฎหมายอสลามในประเทศไทยมมาตงแตยคสโขทยตราบ

จนปจจบน (สมบรณ พทธจกร, 2529: 63-82) อนสามารถกลาวไดวาศาลชะรอะฮมใชสงแปลกใหมสาหรบไทย

โดยในสมยอยธยาไดแบงหนวยงานททาหนาทตดตอคาขายกบตางประเทศเปน “กรมทา” ซงประกอบดวย 3 กรม

ดวยกน ไดแก กรมทากลางสาหรบตดตอกบชาวตางประเทศทวไป กรมทาซายสาหรบตดตอกบจน และกรมทาขวา ม

หนาทกากบดแลกจการการคาและการทตกบชาวตางชาตดานฝงทะเลตะวนตก เชน อนเดย อารเมเนย อาหรบ

อหราน รวมทงมสลมในเอเชยตะวนออกเฉยงใต คอ มลาย จาม และรฐในหมเกาะอนโดนเซย (จฬศพงศ จฬารตน,

2544: 93) ในกรณทชาวตางประเทศทวไป

ในปจจบนคดเกยวกบครอบครวและมรดกใน 4 จงหวดภาคใต ไดแก ปตตาน นราธวาส ยะลา และสตล ตก

อยภายใตอานาจของศาลชนตน ตามพระราชบญญตการใชกฎหมายอสลามในเขตจงหวดปตตาน นราธวาส ยะลา

และสตล พ.ศ 2489 มาตรา 4 ทกาหนดใหดะโตะยตธรรม มอานาจชขาดขอพพาทเกยวกบครอบครวและมรดกทม

คความมสลมตามกฎหมายอสลามรวมกบผพพากษา โดยดะโตะยตธรรมมอานาจเพยงวนจฉยชขาดตามขอกฎหมาย

อสลามแตไมมอานาจพจารณาคด เพราะอานาจดงกลาวเปนของผพพากษา (พรบ.การใชกฎหมายอสลาม, 2489)

เมอพจารณาถงการใชกฎหมายอสลามตามพระราชบญญตดงกลาว จะเหนวายงขาดรายละเอยดตางๆท

จาเปนตอการบรหารกฎหมายอสลามอยเปนอนมาก เมอเปรยบเทยบกบการใชกฎหมายอสลามในประเทศฟลปปนส

ศรลงกา สงคโปร ซงประเทศเหลานตางกมชาวมสลมเปนชนกลมนอยอาศยอยเชนกน กลาวคอพระราชบญญตฉบบ

นเพยงแตกาหนดใหนาเอากฎหมายอสลามวาดวยครอบครวและมรดกมาบงคบใชแทนบทบญญตแหงประมวล

กฎหมายแพงและพาณชยวาดวยครอบครวและมรดกเทานน โดยไมไดกาหนดรายละเอยดเกยวกบหลกกฎหมาย

อสลามทจะนามาบงคบใช และวธพจารณาตามกฎหมายอสลาม ตลอดจนองคกรอนๆทจาเปนสาหรบการบรหาร

กฎหมายอสลาม การใชกฎหมายอสลามจงจากดอยเฉพาะแตในศาลเทานน ทาใหการใชกฎหมายอสลามขาด

ประสทธภาพ เปนอปสรรคตอการทจะสงเสรมการดาเนนชวตภายใตหลกศาสนาอสลามของประชาชนชาวไทยมสลม

(สมบรณ พทธจกร, 2529: ฉ)

ดวยความสาคญและปญหาเกยวกบศาลชะรอะฮทเกดขน คณะผวจยจงเหนความจาเปนทจะตองศกษารปแบบ

ศาลชะรอะฮในกฎหมายอสลาม และความเปนไปไดในการกาหนดใหมขนในทางกฎหมายทงนเพอเปนขอมลอางอง

และนาเสนอเปนแนวทางในการจดตงศาลชะรอะฮในประเทศไทยตอไป วตถประสงคของการวจย

1.ศกษารปแบบศาลชะรอะฮในกฎหมายอสลาม

2.ศกษาความเปนไปไดและอปสรรคปญหาในการจดตงศาลชะรอะฮในประเทศไทย

3.ศกษารปแบบของศาลชะรอะฮทอาจเกดขนในประเทศไทย



อล-นร

วธดาเนนการวจย

การวจยเรองความเปนไปไดและรปแบบของศาลชะรอะฮในประเทศไทย เปนการวจยเชงคณภาพ

(Qualitative Research) โดยมวธการดาเนนการดงน

การวจยเอกสาร

การศกษาเอกสารโดยศกษาขอมลจากอลกรอาน หนงสออลหะดษ และหนงสอทเขยนโดยนกวชาการ

ตลอดจนงานวจยตางๆเกยวกบศาลชะรอะฮในขอมลเกยวกบรปแบบศาลชะรอะฮในอสลาม

การวจยภาคสนาม

การวจยภาคสนามโดยการสมภาษณแบบเจาะลกประกอบแบบสมภาษณกบกลมตวอยางและการสมมนา

ระดมความเหนจากผเชยวชาญ ในสวนทเปนขอมลเกยวกบความเปนไปไดและอปสรรคปญหาในการจดตงศาลชะ

รอะฮและรปแบบของศาลชะรอะฮทอาจเกดขนในประเทศไทย ซงมรายละเอยดตามลาดบดงน

ประชากรและกลมตวอยาง

ประชากร

ประชากรทใชในการวจยในครงนไดแก นกวชาการมสลม ดะโตะยตธรรม ทนายความมสลม คณะกรรมการ

อสลามประจาจงหวด นกกฎหมายและผดารงตาแหนงทางการเมอง ใน 4 จงหวดชายแดนภาคใตซงประกอบดวย

จงหวดยะลา ปตตาน นราธวาส และ สตล

กลมตวอยาง

กลมตวอยางท ใช ในการว จยครงนไดมาดวยการเลอกแบบเจาะจงจากผท เปนนกวชาการมสลม

ดะโตะยตธรรม ทนายความมสลม คณะกรรมการอสลามประจาจงหวด นกกฎหมายและผดารงตาแหนงทางการเมอง

ใน 4 จงหวดชายแดนภาคใตซงประกอบดวย จงหวดยะลา ปตตาน นราธวาส และ สตล จานวน 18 คน

เครองมอทใชในการวจย 1) ประเภทของเครองมอ

เครองมอทใชในการวจยครงนเปนแบบสมภาษณ มทงหมด 3 ตอน คอ

1. ตอนท 1 ขอมลสวนตว จานวน 5 ขอ

2. ตอนท 2 ความคดเหนเกยวกบความเปนไปได

ในการจดตงศาลชะรอะฮในประเทศไทย จานวน 8 ขอ

3. ตอนท 3 รปแบบของศาลชะรอะฮในประเทศไทย จานวน 8 ขอ

2). การสรางและพฒนาเครองมอ

เครองมอในการวจยครงนมขนตอนในการสรางและพฒนา ดงน

1. ทบทวนเอกสารทเกยวของกบศาลชะรอะฮ

2. นาขอมลทไดจากการทบทวนเอกสารทเกยวของมาวเคราะห สงเคราะหอยางละเอยดมาเปน

แนวทางในการสรางแบบสมภาษณ

3. นาแบบสมภาษณเสนอผเชยวชาญจานวน 3 ทาน เพอพจารณาความตรงเชงโครงสราง

(Construct Validity) และคดเลอกเฉพาะขอคาถามทมคาความตรงตงแต 0.5 ขนไป เพราะถอวาคาถามนนมความ

สอดคลองกบโครงสรางและหวขอทกาหนด

4. นาแบบสมภาษณไปปรบปรงแกไขตามขอเสนอแนะของผเชยวชาญมาจดพมพ



อล-นร

3) ขนเกบรวมรวมขอมล

การเกบรวบรวมขอมลในการวจยในครงนมขนตอนดงน

การวจยเอกสาร

การวจยเอกสารจะศกษาขอมลจากอลกรอาน หนงสออลหะดษ และหนงสอทเขยนโดยนกวชาการตลอดจน

งานวจยตางๆเกยวกบศาลชะรอะฮในอสลาม

การวจยภาคสนาม

การวจยภาคสนามโดยการสมภาษณเจาะลกประกอบแบบสมภาษณกบกลมตวอยางดงกลาวและการ

สมมนาระดมความเหนจากผเชยวชาญ ตามลาดบดงน

ก. การสมภาษณเจาะลก ) In-depth Interview) กลมตวอยางท เปนนกวชาการมสลม

ดะโตะยตธรรม ทนายความมสลม คณะกรรมการอสลามประจาจงหวด นกกฎหมายและผดารงตาแหนงทาง

การเมอง ใน4 จงหวดชายแดนภาคใตซงประกอบดวย จงหวดยะลา ปตตาน นราธวาส และ สตล ผวจยตรวจสอบ

ความสมบรณของขอมลทไดจากการสมภาษณจากนนนาขอมลไปวเคราะห

ข. การสมมนาระดมความคดเหนและขอเสนอแนะจากผทรงคณวฒ พรอมอภปรายผลทไดจาก

การวเคราะหขอมลภาคสนาม ประกอบขอมลทไดจากการวจยเอกสาร ตามวตถประสงคของการวจย 4) ขนวเคราะหขอมลและนาเสนอผลการวจย

การวเคราะหขอมลในการวจยครงนมวธการดงน

1. การวเคราะหขอมลเอกสาร

ในการวจยขอมลเอกสารเกยวกบศาลชะรอะฮในตารากฎหมายอสลาม ใชวธการวเคราะหขอมลเอกสาร

ทางกฎหมายอสลามในรปแบบการวเคราะหเชงพรรณนา และการวเคราะหเชงเปรยบเทยบ

วธการเรยบเรยงขอมล ผวจยจะทาการรวบรวมขอมลในหวขอทเกยวของตามวตถประสงคของการวจยจาก

เอกสารปฐมภมทางกฎหมายอสลาม และเอกสารทางกฎหมายอสลามระดบอนๆ โดยผวจยจะอธบาย ใหขอสงเกต

หรอวจารณตามความเหมาะสม

2 .การวเคราะหขอมลทไดจากการสมภาษณและการสมมนาระดมความคดเหน

การวเคราะหขอมลทไดจากการสมภาษณและการสมมนาระดมความคดเหนผวจยวเคราะหตามขนตอนดงน

2.1 ตรวจสอบความถกตองสมบรณของขอมลทไดจากการสมภาษณตามโครงสรางในแบบสมภาษณ การ

สมมนาระดมความคดเหนและขอเสนอแนะจากผทรงคณวฒ

2 .2 ใชวธการวเคราะหขอมลเชงคณภาพรปแบบตางๆ เชน วธการนบจานวน วธวเคราะหเชงพรรณนา

descriptive Analysis (การวเคราะหแบบอปนย ) Analytic Induction) โดยการจดกลมและแยกประเภทขอมล ๖

(Classification) การใหความหมาย (Interpretation) การเชอมโยงเชงตรรกะ ) Logical Association) รวมทงการวเคราะห

เปรยบเทยบขอมล (Constant Comparison) โดยนาขอมลมาเปรยบเทยบความเหมอนและความแตกตาง และสรางเปน

ขอสรป (สน พนธพนจ, 2547: 59, 282, 289) ขอบเขตของการวจย

ในการวจยครงน คณะวจยทาการศกษาเฉพาะประเดนรปแบบศาลชะรอะฮในกฎหมายอสลาม ความเปนไป

ไดในการจดตงศาลชะรอะฮในประเทศไทย และรปแบบทเหมาะสมกบสภาพความเปนจรงในประเทศไทยตามทศนะ

ของนกวชาการมสลม และผทมสวนเกยวของกบศาลชะรอะฮในประเทศไทย



อล-นร

ผลการวจย

1. รปแบบศาลชะรอะฮในกฎหมายอสลาม

จากการวจยถงรปแบบศาลชะรอะฮในกฎหมายอสลามสามารถสรปไดดงน

ความหมายของศาลหรอ อลเกาะฎออ”

ศาลหรอ อลเกาะฎออ หมายถง “การพพากษาอรรถคดระหวางคกรณตามวธการและขนตอนทกาหนดไว

โดยเฉพาะในบทบญญตแหงกฎหมายอสลาม”

ศาสนบญญตของศาลในอสลาม

ศาล หรอ “อลเกาะฎออ” ในระบบกฎหมายอสลามมความสาคญและจาเปนอยางยงสาหรบสงคมมสลมและ

ถอเปนความสาคญทอยในลาดบแรก ภายหลงจากการศรทธาตออลลอฮ การจดใหมระบบศาลเพอดาเนนกระบวน

พจารณาคดตามหลกกฎหมายอสลามนบเปนอบาดะฮและเปนหนงในภารกจหลกของบรรดาศาสนทต การศาลจงเปน

บญญตทางศาสนาซงสงคมมสลมทกยคทกสมยและทกแหงหนจะเพกเฉยมได

ประวตความเปนมาของศาลในอสลาม

สงคมอาหรบยคอารยชนกอนอสลามการบงคบใชกฎหมายจะลงโทษอยางเขมงวดตอผทออนแอและหยอน

ยานสาหรบผทมอานาจและรารวยคาพพากษากไมมผลผกพนบงคบคกรณ และไมมบรรทดฐานทแนนอน หลงจาก

อสลามไดเกดขน ณ ดนแดนอารเบย อสลามมไดมจดยนทปฏเสธหรอตอตานวฒนธรรมญาฮลยะฮทงหมด หากแตม

จดมงหมายเพอการปรบปรงฟนฟ โดยมการปรบปรงลกษณะการพจารณาพพากษาคด โดยบงคบใหคกรณ ตอง

ผกพนและปฏบตตามคาพพากษาและมบทบญญตแหงกฎหมายเปนบญทดฐาน

ในยคของทานศาสดามหมหมดศอลลลลอฮอลยฮวะสลลมทานศาสดาเปนผททาหนาทพพากษาอรรถคด

ตางๆทเกดขนตามบญญตแหงอลกรอานแตเพยงผเดยวแตเมออาณาจกรอสลามไดแผขยายออกไปในคาบสมทร

อาหรบ ภารกจในดานตางๆกเพมมากขน ทานศาสดาจงใหเศาะหาบะฮดาเนนการแทนตามความเหมาะสม

ในยคของเคาะลฟะฮทงสการศาลดาเนนไปในลกษณะเดยวกบในยคของทานศาสดาโดยอานาจเดดขาดใน

การตดสนคดความขนอยกบเคาะลฟะฮในฐานะผปกครองสงสดมการแตงตงผแทนทาหนาทพพากษาอรรถคดเพอแบง

เบาภาระของเคาะลฟะฮทงในนครมาดนะฮและนอกนครมาดนะฮ

สมยราชวงศอมาวยะฮมลกษณะเดน คอ มการบนทกการพจารณาคดความและคาตดสนเนองจากมขอ

พพาทขดแยงเพมมากขนและคกรณมกใหการขดกน จนบางครงมการนาคดทศาลไดพพากษาแลวมาฟองรองใหม

จงกาหนดใหมการบนทกการพจารณาคดและคาตดสนไวเปนหลกฐาน

ในสมยราชวงศอบบาสยะฮการศาลไดววฒนาการไปอยางมากเพราะวชาการตางๆเจรญกาวหนา เกดมซฮบ

หลายมซฮบแตในขณะเดยวกนการศาลและการพจารณาคดไดรบอทธพลจากทางฝายการเมองจนทาใหการตดสน

เปนไปตามความประสงคของเคาะลฟะฮ

ในยคสมยราชวงศอนดะลสยะฮมเคาะลฟะฮสงสดเปนผนาดานตลาการและไดดาเนนตามแนวทางของ

บรรดาเคาะลฟะฮแหงราชวงศอมาวยะฮและอบบาสยะฮ

ศาลในสมยราชวงศอษมานยะฮมการตราประมวลกฎหมายอสลามขนเรยกวา มะญลละฮ อลอะฮกาม อลอะ

ดะลยะฮสงผลใหผพพากษาตองพจารณาพพากษาคดตามตวบทกฎหมายทตราขน จะวนจฉยจากตวบทอลกรอาน

หรอสนนะฮโดยตรงมไดและมการตรากฎหมายอนๆในเวลาตอมา



อล-นร

หลงจากการลมสลายของอาณาจกรอษมานยะฮประเทศมสลมหนไปยอมรบกฎหมายตะวนตกเขามาในการ

ปกครองและการตดสนคดอยางไรกตามยงคงมประเทศทรอดพนจากการตกอยภายใตการยดครองของพวกลาอาณา

นคมตะวนตก ระบบการปกครองและการตลาการจงยงมไดรบการครอบงาหรอทาลาย เชนในประเทศ

ซาอดอาระเบยกยงคงใชระบบอสลามเปนธรรมนณในการปกครองและตดสนคดความ องคประกอบของศาลชะรอะฮ

ศาลชะรอะฮมองคประกอบทสาคญ 4 ประการคอ

1. ผพพากษา หรอ กอฎย

ผพพากษาจะตองมคณสมบตดงนคอ ตองเปนผนบถอศาสนาอสลาม บรรลศาสนภาวะ มภาวะจตใจทปกต

เปนอสรชน เปนชาย เปนผทมคณธรรม เปนผทมความรอยางถองแทและมประสาทสมผสทสมบรณ โดยมอานาจ

หนาทในการยตขอขดแยงระหวางคกรณดวยการตดสนหรอไกลเกลย เปนวะลยใหแกหญงทไมมผปกครอง มอานาจ

ปกครองผไรความสามารถ ดแลทรพยสนทเปนสาธารณสมบต พพากษาลงโทษแกผทกระทาความผด และ

ควบคมดแลผทอยภายใตการปกครอง

2. การฟองรอง

การฟองรองคอ คากลาวทเสนอในศาลทมาจากบคคลหนงเพอเรยกรองสทธทเขาพงไดหรอเพอบคคลท

แตงตงเขาเปนตวแทน ในการฟองรองนนจะตองครบองคประกอบดงน คอ ผฟองรอง ผถกฟองรอง สงทฟองรอง

และสานวนในการฟองรอง โดยทงหมดจะตองมเงอนไขตามหลกศาสนาอสลามกาหนด การฟองรองจงจะสมบรณ

และไดรบการพจารณา

3. พยานหลกฐาน

วธการและหลกฐานทใชในการพสจนคาฟองรองในระบบศาลอสลามคอ การรบสารภาพของฝายจาเลย

พยานบคคล การสาบานของผถกฟองรอง พยานบคคล1 คน และการสาบานของผฟองรอง การปฏเสธการสาบาน

ของผถกฟองรอง การเกาะสามะฮ พฤตการณแวดลอม และการรบรขอมลของผพพากษา

4. วธการพจารณาคด

กระบวนการพจารณาในศาลชะรอะฮนนมขนตอนดงน คอ เสนอคาฟองตอศาล นาผถกฟองรองมาขนศาล

ดาเนนการฟองรองในชนศาลดวยการรบฟงคาฟองรองและการตดสนของผพพากษา และดาเนนการตามคาพพากษา

ของศาล

2.ความเปนไปไดของการจดตงศาลชะรอะฮในประเทศไทย

2.1 ความจาเปนทตองมศาลชะรอะฮในประเทศไทย

ศาลชะรอะฮถอเปนองคกรหนงทมความสาคญตอการใชกฎหมายอสลามในประเทศไทย นกวชาการมสลม

ดะโตะยตธรรม และองคกรมสลมตางๆจงเรยกรองใหมการจดตงศาลชะรอะฮขนมาในประเทศไทยเพราะถอวาการ

เกดขนของศาลชะรอะฮนนจะสงผลตอการบงคบใชกฎหมายอสลามในประเทศไทยใหมประสทธภาพมากยงขนดงคา

สมภาษณจากกลมตวอยางถงความจาเปนในการจดตงศาลชะรอะฮในประเทศไทยนนมดงน

1. เพอเปนการใหสทธแกประชาชนทเปนมสลมตามรฐธรรมนญทไดบญญตไววาทกคนมสทธทจะปฏบตตาม

หลกศาสนบญญตของศาสนาทตวเองนบถอ ดงนนถอไดวาหากประเทศไทยไดมการจดตงศาลชะรอะฮขนมากจะทาให

การบงคบใชกฎหมายอสลามทมอยคอกฎหมายวาดวยครอบครวและมรดกสามารถทจะบงคบใชอยางสมบรณอกทง

ยงเปนการใหอานาจแกดาโตะยตธรรมในการตดสนคดทเกยวกบครอบครวและมรดกของคนมสลมอยางเตมท



อล-นร

2. ศาลชะรอะฮถอเปนองคกรหนงททาหนาทในการพจารณาพพากษาคดของคนมสลมดงนนหากมการ

จดตงขนมากจะทาใหระบบกฎหมายทบงคบใชอยนนสอดคลองกบวถชวตของชาวมสลมและสรางความพงพอใจแก

ชาวมสลมทไดปฏบตตามหลกศาสนาโดยมกฎหมายและศาลรองรบอยางเปนทางการ

2.2 ประโยชนของการจดตงศาลชะรอะฮในประเทศไทย

ผลตอภาพลกษณของประเทศไทย

หากมการจดตงศาลชะรอะฮในประเทศไทยแลวกจะสงผลตอภาพลกษณของประเทศไทยในดานตางๆ เชน

ภาพลกษณของรฐบาลในสายตาของประชาชนมสลมดขนเพราะการทรฐใหโอกาสในการจดตงศาลชะรอะฮนนแสดง

ใหเหนวารฐใหสทธแกประชาชนอยางเทาเทยมกนอนจะนาไปสความรสกของการเปนประชากรหลกมากขน จะเกด

ความรสกรกและหวงแหนดนแดนและความเปนพลเมองของประเทศไทย ภาพลกษณทดและการยอมรบจากกลม

ประเทศในโลกมสลมโดยจะทาใหเหนถงความจรงใจ และการใหอสระในการปฏบตตามบทบญญตของศาสนาของ

รฐบาลไทยแกประชากรทเปนมสลมอนจะนามาซงความรวมมอในดานตางๆตอไป

ประโยชนตอการบงคบใชหลกกฎหมายอสลามในประเทศไทย

หากมการจดตงศาลชะรอะฮขนมาในประเทศไทยนนจะสงผลใหเกดการพฒนาเกยวกบการใชกฎหมาย

อสลามในประเทศไทยทงในดานขอบเขตของเนอหาทบงคบใช ขอบเขตในดานพนททบงคบใช และขอบเขตในดาน

อานาจหนาทของผใชกฎหมายอสลามอนจะนามาซงการเรยนรเกยวกบกฎหมายอสลามมากยงขน

ประโยชนทเกดขนตอกระบวนการยตธรรม

หากมการจดตงศาลชะรอะฮขนมาในอนาคตจะเปนการลดภาระของศาลยตธรรมโดยจะทาใหมจานวนคดลด

นอยลงเพราะมศาลเฉพาะมาทาหนาทโดยตรงตลอดจนสรางความเชอมนและยอมรบในคาพพากษาของศาลอนจะ

นามาซงการทางานทรวดเรวขน อกทงกระบวนการในการพพากษาคดระหวางศาลทวไปกบศาลชะรอะฮนนกมความ

แตกตางกนในบางเรองหากมการจดตงศาลชะรอะฮขนมากจะทาใหการดาเนนการของกระบวนการยตธรรมนนตรง

กบความตองการของประชาชนและสอดคลองกบขนบธรรมเนยมประเพณมากยงขน

ผลตอปญหาสามจงหวดชายแดนภาคใต

ปญหาทเกดขนในสามจงหวดชายแดนภาคใตในปจจบนนนเกดขนมาจากปจจยหลายอยางแตสวนหนงกเกด

ขนมาจากการไมไดรบความเปนธรรมจากรฐในเรองสทธทประชาชนพงมและถกลดรอนและเพกเฉยจากรฐ ดงนนหาก

มการจดตงศาลชะรอะฮขนกเปนโอกาสหนงทจะทาใหกลมบคคลทสรางปญหาอนเนองมาจากปจจยนกลบมาใหความ

รวมมอกบรฐและเลกตอตานแตอยางไรกตามการทจะใหสงคมเกดสนตสขขนมานนกขนอยกบบทบาทของศาลชะ

รอะฮในการทจะปฏบตตามอานาจหนาททไดรบมา 2.3 อปสรรคปญหาในการจดตงศาลชะรอะฮในประเทศไทย

การเรยกรองใหมการจดตงศาลชะรอะฮในประเทศไทยนนมมานานแลวศาลชะรอะฮกยงไมสามารถจดตง

ขนมาไดอนเนองมาจากอปสรรคตางๆทงทเปนอปสรรคจากภายนอกและอปสรรคภายในสาหรบอปสรรคปญหาทเปน

ปจจยภายนอกนนคอความไมเขาใจจากฝายนตบญญตจงนามาซงความลาชาในกระบวนการเสนอรางกฎหมายเพอ

จดตงศาลชะรอะฮ ความไมเขาใจนทาใหการเรยกรองเพอจดตงศาลชะรอะฮถกมองเปนปญหาการแบงแยกดนแดน

ตลอดจนการลดอานาจของศาลยตธรรมทมอยแตเดม อกทงเกรงวาตองใชงบประมาณในการจดตงสง ดงนน

นโยบายของรฐบาลในแตละสมยจงไมใหความสาคญในเรองน



อล-นร

ในเรองความไมเขาใจนไมเพยงเฉพาะรฐเทานนแตสงคมอนทเปนคนตางศาสนกกไมเขาใจโดยมองวาเปน

การเรยกรองสทธมากเกนไปซงเปนอปสรรคปญหาทมสลมตองหาทางแกไขตอไป

อปสรรคปญหาทมาจากปจจยภายใน ณ ทนหมายถงอปสรรคทเกดจากประชาชนมสลมเองกลาวคอคน

มสลมเองยงขาดความเปนเอกภาพในการดาเนนการเพอใหมการจดตงศาลชะรอะฮซงจะเหนไดวาองคกรมสลมตางๆ

ทดาเนนการเรยกรองในเรองนยงเปนการกระทาทตางคนตางทาอกทงสงคมมสลมเองทเปนประชาชนทวไป กยงขาด

ความรในเรองศาลชะรอะฮจงไมคอยใหความสาคญ

2.4 แนวทางแกไข

แนวทางแกไขอปสรรคปญหาสามารถแยกประเดนดงตอไปน

ในดานการสรางความเขาใจแกรฐและสงคมภายนอก

จาเปนทมสลมตองสรางความเขาใจแกรฐและสงคมอนทมใชมสลม ในทกรปแบบ เชน การจดสมมนา การ

ทาเอกสารเผยแพร การจดทางานวจย

ในดานการรางกฎหมาย

ปจจบนกระบวนการในการจดตงศาลชะรอะฮนนอยในระหวางการเสนอเพอรบเปนกฎหมายดงนนผทม

อานาจหนาทเชน ส.ส และ ส.ว มสลมจะตองทาหนาทในการผลกดนใหกฎหมายฉบบนผานการพจารณาโดยจะตอง

แสดงความเปนเอกภาพของมสลมทกคนและไมมการแบงแยกถงแมอาจจะมาจากตางพรรคกตาม

ในดานการสรางความพรอม

มสลมควรมการสราง ผลตบคคลากรทมความรความสามารถเพอรองรบการจดตงศาลชะรอะฮทอาจ

เกดขนในอนาคต เชน การเปดหลดสตรชะรอะฮทสรางบคคลากรทเชยวชาญในเรองเกยวกบกฎหมายอสลาม 3. รปแบบของศาลชะรอะฮทอาจเกดขนในประเทศไทยในอนาคต

3.1 โครงสรางของศาล

รปแบบของศาลชะรอะฮทอาจมการจดตงขนในประเทศไทยในอนาคตนนผทรงคณวตมความคดเหนแบง

ออกเปนสองฝาย ฝายแรกเสนอใหเปนแผนกหนงในศาลยตธรรมกอนเพอไมใหเกดความรสกแปลกแยกแลวคอย

แยกตวเปนเอกเทศจากศาลยตธรรมแตถงจะเปนแผนกหนงในศาลยตธรรมกควรจดแยกใหชดเจน

ฝายทสองเหนวาศาลชะรอะฮทอาจมการจดตงขนในประเทศไทยในอนาคตนนควรเปนเอกเทศจากศาล

ยตธรรมเพราะศาลชะรอะฮมลกษณะพเศษจงควรเปนเอกเทศจากศาลยตธรรม

เกยวกบโครงสรางของศาลนนผทรงคณวฒไดมความคดเหนทแตกตางกนออกเปนสองทศนะ

ทศนะแรกเสนอใหศาลชะรอะฮทอาจมการจดตงขนในอนาคตนนควรม 2 ชนศาลประกอบดวยศาลชนตน

และศาลฎกา

ทศนะทสองศาลชะรอะฮทอาจมการจดตงขนในอนาคตนนควรม 3 ชนศาลประกอบดวยศาลชนตน ศาล

อทธรณ และศาลฎกา

3.2 เขตอานาจศาล

ในดานโจทกจาเลย

โจทกจาเลยควรเปนมสลมทงสองฝายแตถงอยางไรกตามประเทศไทยมประชากรหลายศาสนาและอาศยอย

รวมกนบางครงคดตางๆถงแมจะเกยวของกบครอบครวและมรดกกตามกอาจจะมขอพพาทกนระหวางคนมสลมและ

ตางศาสนก ดงนนเพอเปนการปองกนจงควรกาหนดใหอานาจของศาลชะรอะฮในดานโจทกจาเลยนนขนอยกบ



อล-นร

มลเหตเแหงคดวามาจากฝายใด หากมาจากมสลมกควรใหใชกฎหมายอสลามบงคบ และควรเพมโอกาสใหผทมใช

มสลมมสทธทจะรองขอใหใชกฎหมายอสลามในการตดสนคดฟองรองตอศาลชะรอะฮดวย

เขตอานาจในดานพนท

ควรขยายทกจงหวดทวประเทศทมมสลมอาศยอยเพอความเสมอภาคและยตธรรม แตตองมมาตรการวา

จงหวดไหนทมมสลมนอยกอาจจะจดตงศาลชะรอะฮในจงหวดทเปนศนยกลางแลวใหครอบคลมพนทหลายจงหวดโดย

เรมแรกใหมในจงหวดทมประชากรทเปนมสลมเปนจานวนมากกอนแลวคอยขยายไปจงหวดอน ทงนตองดความ

เหมาะสมในดานบคลากรและจานวนประชากรทนบถอศาสนาอสลามเปนหลก อาจจะยดหลกตามคณะกรรมการ

อสลามประจาจงหวด กลาวคอ จงหวดใดทมคณะกรรมการอสลามประจาจงหวดกใหมศาลชะรอะฮ

เขตอานาจศาลในดานอรรถคด

คดทเกยวกบครอบครวและมรดกแตใหเพมคดทเกยวกบทรพยสนการให คดทเกยวกบองคกรมสลมตางๆ

เชน การถอดถอนจฬาราชมนตรเปนตน

3.3 รปแบบในการพจารณาคด

ในดานรปแบบในการพจารณาคดนนนกวชาการอสลามในประเทศไทยไดมทศนะแบงออกเปน 2 ทศนะคอ

ทศนะแรกเหนวาศาลชะรอะฮทอาจมการจดตงขนในอนาคตนนควรมรปแบบไตสวนเพราะจะเปดโอกาสใหม

การฟองรองงายยงขนไมตองมทนายความ

ทศนะทสองเหนวาควรเปนแบบอสลามไมจากดวาไตสวนหรอกลาวหาอาจผสมผสนาตามความเหมาะสม

3.4 อานาจหนาทของศาลชะรอะฮทนอกเหนอจากกระบวนการยตธรรม

เกยวกบอานาจหนาทของศาลชะรอะฮนนผทรงคณวฒไดเสนอวาศาลชะรอะฮควรมหนาทในการพจารณา

พพากษาคดเทานน งานดานตลาการหรอเอกสารกใหเจาหนาทธรการสวนดานอนๆควรใหกรรมการอสลามประจา

จงหวดรบผดชอบ

แตกมผทรงคณวฒบางทานมความคดเหนวาศาลชะรอะฮนาจะมหนาททนอกเหนอจากการพพากษาคดเชน

การใหการอบรมในเรองศาสนาแกประชาชน

อภปรายผล

ผลจากการวจยพบวา ผทรงคณวฒทงจากการสมภาษณและการสมมนา เหนพองกนวาจาเปนตองมศาลท

ใชกฎหมายอสลามในประเทศไทย ซงสอดคลองกบบทบญญตแหงศาลอสลามทใหความสาคญกบศาล หรออล

เกาะฎออ โดยถอเปนความสาคญทอยในลาดบแรกๆ ภายหลงจากการศรทธาตออลลอฮ การจดใหมระบบศาลเพอ

ดาเนนกระบวนพจารณาคดตามหลกกฎหมายอสลามนบเปนอบาดะฮและเปนหนงในภารกจหลกของบรรดาศาสนทต

และยงสอดคลองกบแนวปฏบตของทานนบมหมมด เกยวของกบการศาลในหลายแงมม เชน เกยวกบการวนจฉย

ชขาดของผพพากษา คณสมบตของผพพากษา และผลตอบแทนของผพพากษาในโลกหนาอนนรนดร โดยทานนบมหม

มด เปนผทาการพพากษาดวยตนเอง หรอบางครงทานไดมอบหมายใหเศาะหาบะฮ บางทานเปนผตดสนคด ซง

ปรากฏในสนนะฮทงลกษณะของคาพดหรอวาจา การกระทา และการยอมรบ

ผทรงคณวฒเหนพองวา ศาลทใชกฎหมายอสลามในการตดสนคดความนจะตองมลกษณะเปนศาลทมความ

ละเอยดเกยวกบการใชกฎหมายอสลามทงในดานสารบญญตและวธสบญญต ซงสอดคลองกบรปแบบของการ

พพากษาคดความตามกฎหมายอสลามของประเทศไทยในยคกรงศรอยธยาจนกระทงถงยครตนโกสนทรตอนตน

เนองจากในสมยกรงศรอยธยาสมเดจพระบรมไตรโลกนาถไดแบงหนวยงานทตดตอคาขายกบตางประเทศ เปน



อล-นร

“กรมทา” ซงประกอบดวย 3 กรม ดวยกน ไดแก กรมทากลางสาหรบตดตอคาขายกบชาวตางประเทศทวไป กรมทา

ซายสาหรบตดตอกบจน และกรมทาขวา สาหรบตดตอกบประเทศมสลมในตะวนออกกลาง ในกรณทชาวตางประเทศ

ทวไปเกดขอพพาทกบคนไทย คดจะถกนาขนสศาลทากลาง แตถาคนไทยมคดความกบคนจน กตองขนศาลกรมทา

ซาย และถาคนไทยเกดคดความกบชาวมสลมกตองขนศาลกรมทาขวา ซงใชกฎหมายอสลามบงคบ ขอเทจจรง

ขางตนแสดงใหเหนอยางชดเจนวา “ศาลชะรอะฮ” หรอ ศาลกฎหมายอสลามเคยไดรบการสถาปนามาแลวในสมยกรง

ศรอยธยาตลอดมาจนถงสมยรตนโกสนทร จนกระทงไดมการจดตงกระทรวงยตธรรมขนในสมยรชกาลท 5 การใช

กฎหมายอสลามของกรมทาขวากถกยกเลกไป (จพศพงศ จฬารตน, 2544: 130-133) และสอดคลองกบการใช

กฎหมายอสลามตามกฎขอบงคบสาหรบปกครอง 7 หวเมอง ร.ศ. 120 ซงรบรองการใชกฎหมายวาดวยครอบครว

และมรดกอยางเปนเอกเทศ เนองจาก ตามความในกฎขอบงคบสาหรบปกครองบรเวณ 7 หวเมอง ร.ศ.120 ขอท 32

กาหนดวา การพพากษาคดความในคดครอบครวและมรดกของมสลม เปนอานาจของผพพากษากฎหมายอสลามท

เรยกวา “กอฎย” นอกจากนนยงสอดคลองกบรปแบบของศาลชะรอะฮในประเทศทมมสลมเปนชนสวนนอยบาง

ประเทศ เชน ประเทศศรลงกา ฟลปปนส และสงคโปร เปนตน

ขอเสนอแนะ

ขอเสนอแนะในการนาผลการวจยไปใช

1. ควรดาเนนการเพอใหมศาลชะรอะฮในประเทศไทย

2. ควรทาการชแจงใหทกภาคสวนในประเทศไทยเขาใจถงความจาเปนของการจดตงศาลชะรอะฮในประเทศไทย

ขอเสนอแนะในการวจยครงตอไป

1. ควรมการวจยเกยวกบกฎหมายสารบญญตและวธสบญญตอสลาม

2. ควรมการศกษาปจจยทเออและปจจยทยงขาดในการจดตงศาลชะรอะฮในประเทศไทย



อล-นร

บรรณานกรม

จฬศพงศ จฬารตน. 2544. บทบาทและหนาทขนนางกรมทาขวาในสมยอยธยาถงรตนโกสนทร (พ.ศ.2153-

2435). วทยานพนธอกษรศาสตรดษฎบณฑต สาขาวชาประวตศาสตร ภาควชาประวตศาสตร คณะ

จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

สมบรณ พทธจกร. 2529. การใชกฎหมายอสลามในเขตจงหวดปตตาน นราธวาส ยะลาและสตล. วทยานพนธ

ปรญญามหาบณฑต ภาควชานตศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

Al Kasaniy, cilaudin Abi Bakr bin Mascud. 1982. Badaic al Sanaic. J 7. 2nd. Bayrut. Dar al Kitab al Arabiy Ibnu Qudamah, 1949. Al Mughni. n.p. Matbacah dar al Manar Ibnu Qayyim. n.d. Al Turuq al Hukmiyyah fi al Siyasah al Sharciyyah. Cairo. Matbacah al Madaniy.

Ibnu Qayyim. 1973. Aclam al Muwaqcin. Bayrut. Dar al Jil.

Al Khatib, Muhammad Ajyad. 1981. Lumhat fi al Maktabat wa Bath wa al Masodir. Bayrut. n.p.

Al Kharaziy, n.d. Sharh al Kharaziy cala Mukhtasor al Khalil. Bulaq. Al Matbacah al Amiriyyah al Qubra. Ibnu Khaldun, n.d. Al Mukhtasor. Bayrut. Dar al Kitab al carabiy.

Al Shartibiy, n.d. Al Muwafaqot. Misr. Al Matbacah al Salafiyyah.

Al Shiraziy, 1960. Al Muhazab. Cairo. Matbacah Muhammad Mustafa al Halabiy.

Al Shaukaniy, 1961. Nayl al cauta’. Cairo. Matbacah Muhammad Mustafa al Halabiy.

Al Sharbiniy, 1933. Mugnni al Muhtaj ila al Macrifat al Fasil al Minhaj. Cairo. Matbacah Muhammad

Mustafa al Halabiy.



อล-นร

พฒนาหลกสตรตาดกาทคงไวซงอตลกษณของตาดกาดงเดม อบรอฮม ณรงครกษาเขต สกร หลงปเตะ กาเดร สะอะ

บทคดยอ

งานวจยเรองพฒนาหลกสตรตาดกาทคงไวซงอตลกษณของตาดกาดงเดมน เปนการวจยแบบมสวนรวม โดย

มวตถประสงคเพอพฒนาหลกสตรตาดกาทคงไวซงอตลกษณของตาดกาดงเดม งานวจยนไดแบงการเกบรวบรวม

ขอมลเปนสามขนตอน ขนตอนท 1 เปนการประชมเชงปฏบตการโดยกระบวนการมสวนรวม ผเขารวมประชมเชง

ปฏบตการประกอบดวยตวแทนผสอนตาดกาจานวน 60 คน และตวแทนผปกครอง 15 คน ขนตอนท 2 เปนการเสวนา

กลมผทรงคณวฒจากสามจงหวดชายแดนภาคใตจานวน 20 คน ขนตอนท 3 เปนการวพากษหลกสตร ผวพากษเปน

ผทรงคณวฒจานวน 20 คน

ผลการวจยพบวาหลกสตรตาดกาทคงไวซงอตลกษณของตาดกาแบบดงเดม มรปแบบดงน 1. เปนการศกษา

ทมงใหผเรยนมคณธรรม มความร และความเขาใจในหลกการศาสนาอสลามภาคบงคบ (ฟรฎอน) 2. เปนการศกษา

เพอปฏบตศาสนกจ และยดมนในหลกศรทธาในการดารงชวตประจาวน 3.เปนการศกษาทมงใหผเรยนมทกษะพนฐาน

ในการใชภาษามลาย 4. เปนการศกษาทมงรกษาไวซงการใชภาษามลาย อกขระญาว 5.เปนหลกสตรทมโครงสราง

ยดหยนทงดานสาระ เวลา และการจดการเรยนร

หลกการของหลกสตรมดงน 1. เปนการศกษาทมงใหผเรยนมคณธรรม มความร และความเขาใจในหลกการ

ศาสนาอสลามภาคบงคบ (ฟรฎอน) 2. เปนการศกษาเพอปฏบตศาสนกจ และยดมนในหลกศรทธาในการดารงชวต

ประจาวน 3. เปนการศกษาทมงใหผเรยนมทกษะพนฐานในการใชมลาย อาหรบ และมทกษะพนฐานในการอาน

อลกรอาน 4. เปนการศกษาทสนองตอบความตองการและรกษาอตลกษณของทองถน 5. เปนการศกษาทมงใหผเรยน

เปนมสลมทด และเปนสมาชกทดของครอบครว สงคม และประเทศชาต 6. เปนหลกสตรทมโครงสรางยดหยนทงดาน

สาระ เวลา และการจดการเรยนร 7. เปนการศกษาพนฐานทสามารถศกษาตอในระดบทสงขน 8. เปนหลกสตรทจด

การศกษาไดทกรปแบบ ครอบคลมทกกลมเปาหมาย สามารถเทยบโอนผลการเรยนร และประสบการณ

คาสาคญ: หลกสตร, ตาดกา, อตลกษณ

ดร. (การบรหารศกษา) รองศาสตราจารย, อาจารยประจาภาควชาอสลามศกษา วทยาลยอสลามศกษา มหาวทยาลยสงขลานรนทร วทยาเขตปตตาน

ศศ.ม.(รฐศาสตร) ผชวยศาสตราจารย, อาจารยประจาสาขาวชารฐประศาสนศาสตร คณะศลปะศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยอสลามยะลา ดร. (อสลามศกษา) ผชวยศาสตราจารย, อาจารยประจาภาควชาอสลามศกษา วทยาลยอสลามศกษา มหาวทยาลยสงขลานรนทร วทยาเขต

ปตตาน




อล-นร

Developing Curriculum of TADIKAs for Preserving Their Traditional Identity Ibrahem Narongraksakhet Shukri Lunguteh Kader Saad

ABSTRACT

This study was a participatory research which aimed at developing TADIKA’s curriculum which

preserved its traditional identity. Three were three steps of the study. The first step was the workshop meeting.

Participants of this meeting were 60 TADIKA’s instructors and 15 student’s guardians. The second step was the

focus group. Twenty experts were selected for this step. The third step was the meeting to give comments on

the draft of the curriculum. Twenty experts were selected to participate in that meeting.

The findings were as follows;

The identities of traditional TADIKA were education which aims at 1. Inculcating moral, knowledge

and understanding about basic principles of Islam (Fard ‘in). 2. Practicing ibadah and having strong faith in their

daily lives. 3. Possessing skills in using of Malay language. 4. Preserving the use of Jawi script. 5. Being the

curriculum which was flexible in terms of the structure, contents and educational provision.

Rationales of the curriculum aimed at 1. Inculcating moral, knowledge and understanding about basic

principles of Islam (Fard ‘in). 2. Practicing ibadah and having strong faith in their daily lives. 3. Possessing skills

in using of Malay and Arabic languages as well as possessing skills in reciting the Holy Qur’an. 4. Fulfilling local

needs and preserving local identities. 5. Being good Muslim and member of the family, community and country.

6. Being the curriculum which was flexible in terms of the structure, contents and educational provision. 7. Being

able to study in the higher level of education. 8. Being able to be the curriculum for all kinds of the educational

provision and all kinds of target groups, and its academic achievement can be transferred. KeyWords: Curriculum, Tadika, Identity

Assoc. Prof. Ph. D (Education) Lecturer, College of Islamic Studies, Prince of Songkla University, Pattani Campus.

Asst. Prof. (Political Sciences) Lecturer, Department of Publish Administration Faculty of Liberal Art and Social Sciences, Yala Islamic University

Asst. Prof. Ph.D (Islamic Studies) Lecturer, College of Islamic Studies, Prince of Songkla University, Pattani Campus.

RESEARCH



อล-นร

บทนา

ตาดกาเปนแหลงเรยนรอสลามและเปนสถาบนการศกษาสาหรบยวชนมสลมทเกาแกทสดทถอกาเนดในสาม

จงหวดชายแดนภาคใต เดมทสถาบนการศกษาแหงนจะถกเรยกวาเสอโกละฮฟรฎอน มดราสะฮหรอเสอโกละฮมลาย

หรอบาลาเศาะทมาจากคาวาบาลยเศาะลาฮสถานทท มกจะนามาเปนตาดกา เมอมการใชคาวาตาดกาในประเทศ

มาเลเซย คาวา “ตาดกา” กถกนามาใชเรยกสถาบนการศกษาแหงน (อบราเฮม ณรงครกษาเขตและนมาน หะยมะแซ,

2553)

คาวา ตาดกา (TADIKA) มาจากคายอภาษามลายวา “Taman Didikan Kanak Kanak” หมายถงสวน หรอ

อทยานหรอศนยอบรมเดกเลก ซงอาจจะหมายถงโรงเรยนอนบาลในบางครง แตตาดกาในจงหวดชายแดนภาคใตไมใช

โรงเรยนอนบาล เพราะอายของผเรยนสวนใหญจะอยในวยประถมศกษา สวนนอยมากทจะอยในวยอนบาล ในปจจบน

มจานวนตาดกาในจงหวดยะลา ปตตานและนราธวาสทงสน 1,628 ศนย และมผเรยนจานวน 168,938 คน (สานก

บรหารยทธศาสตรและบรณาการการ ศกษาท 12,2551 หนา 29)

แรงผลกดนททาใหเกดตาดกาคอแรงศรทธาทมตอศาสนาและความรกทมตออตลกษณและชาตพนธของชาว

มลายมสลมในพนท มสลมถอวาอสลามคอวถแหงการดาเนนชวต การดาเนนชวตตามครรลองของอสลามตองอาศย

ความรและการปฏบตทถกตองจาเปนตองเรมตนตงแตยงเยาววย โรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามหรอสถาบน

ศกษาปอเนาะมไดจดการศกษาระดบฟรฎอน(ภาคบงคบ)สาหรบเดกๆมสลมเหลาน โรงเรยนของรฐทไมไดจดการเรยน

การสอนอสลามแบบเขมกมการเรยนการสอนวชาการศาสนานอยจนเกนไป ทางเลอกทดทสดในการศกษาวชาศาสนา

ระดบฟรฎอนสาหรบเดก ๆ กคอตาดกา

ตาดกาจะสอนเฉพาะวชาศาสนาหนงสอเรยนสวนใหญเปนภาษามลาย มหนงสอทเปนภาษาอาหรบเฉพาะ

รายวชาภาษาอาหรบเทานน ภาษาทใชในการเรยนการสอนคอภาษามลายถนปะปนกบภาษามลายกลางหนง สอเรยน

จะเปนภาษามลายกลาง แตการอธบายเนอหาจะเปนภาษามลายถนคลายๆ กบสาเนยงภาษามลายของรฐกลนตน ใน

ประเทศมาเลเซย

การจดการเรยนการสอนของตาดกาจะมความหลากหลาย บางตาดกาใชเวลาในการจดการเรยนการสอนใน

วนเสารกบวนอาทตย หรอในตอนเยนของวนจนทรถงวนศกร ทงนจะขนอยกบความพรอมของชมชน ผสอนสวนใหญ

จะเปนผลผลตของปอเนาะหรอโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม บางคนอาจจะเปนผนาศาสนากได บคคลเหลานจะ

เปนอาสาสมครในชมชน ผเรยนสวนใหญเปนนกเรยนทเรยนในโรงเรยนประถมศกษาของรฐ

การจดการเรยนการสอนของตาดกานนจะเปนในลกษณะของการจดการเรยนการสอนคลายกบการจดการ

เรยนการสอนในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม ในปจจบนไดมความพยายามทจะนาโรงเรยนตาดกาเขามาอยใน

ระบบ เชนการจดหลกสตรตาดกาใหมโครงสรางเปนชวงชนโดยแบงเปน 2 ชวงชน ม 8 สาระการเรยนรตามระดบ

พฒนาการของผเรยนคอชวงชนท 1 ระดบอสลามศกษาตอนตน ปท 1 –3 และชวงชนท 2 ระดบอสลามศกษาตอนตน

ปท 4-6 ความพยายามทจะใชโครงสรางของหลกสตรดงกลาวกเพอการตอยอดกบหลกสตรอสลามศกษา

พทธศกราช 2546 ทปจจบนใชอยในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม แตในความเปนจรงสงคมมสลมในจงหวด

ชายแดนภาคใตยงมตาดกาอกจานวนหนงทไมตองการหลกสตรทตอยอดกบหลกสตรอสลามศกษาพทธศกราช 2546

แตตองการจดการเรยนการสอนทยงคงรกษาอตลกษณดงเดมของตาดกา (อบราเฮม ณรงครกษาเขตและคณะ,2550)

ดงนนการนาตาดกาเขามาอยในระบบเตมรปแบบควรปฏบตดวยความระมดระวง ในขณะเดยวกนกตองเปดโอกาสให

ตาดกาไดมทางเลอกใหกบตนเองวาจะเลอกเขามาอยในระบบหรอจะคงไวซงความเปนตาดกาดงเดม สงเหลานควร

เปนไปตามความสมครใจของตาดกาเอง



อล-นร

ในปจจบนไดมความพยายามจากฝายรฐในการพฒนาหลกสตรตาดกาทสามารถจะตอยอดกบหลกสตร

อสลามศกษาพทธศกราช 2546 ความพยายามดงกลาวไดรบการตอบรบทดจากสวนหนงของตาดกา ดวยเหตผล

ดงกลาวจงมความพยายามจากหลายหนวยงานของรฐในการพฒนาหลกสตรดงกลาว นอกจากนนยงมความพยายาม

ทจะโนมนาวใหตาดกาทงหมดใชหลกสตรดงกลาวขางตน แตผลการวจยเรองวเคราะหความตองการเพอพฒนากรอบ

หลกสตรตาดกาและสถาบนศกษาปอเนาะ (อบราเฮม ณรงครกษาเขตและคณะ, 2550) พบวารอยละ 39.0 ของตาด

กาไมตองการใชหลกสตรทจะตอยอดกบหลกสตรอสลามศกษาพทธศกราช 2546 หากไมมการพฒนาหลกสตร

สาหรบตาดกาดงกลาวซงมจานวน 400 กวาศนย ตาดกาดงกลาวจะมความรสกวาพวกตนถกทอดทงและไมม

ความสาคญ ซงความรสกจะไมเปนผลดตอความมนคงของรฐ โดยเฉพาะอยางยงในสถานการณทลอแหลมอยางเชน

สถานการณในสามจงหวดชายแดนภาคใตในปจจบน หากมการบงคบใหตาดกาใชเฉพาะหลกสตรทจะตอยอดกบ

หลกสตรอสลามศกษาพทธศกราช 2546 ยงจะเพมเงอนไขทไมดตอความมนคงของรฐ การพฒนาหลกสตรท

สอดคลองกบความตองการของตาดกาจานวน 403 ศนยดงกลาวมความจาเปนอยางยง ในการทาวจยครงน

คณะผวจยไดพฒนาหลกสตรสาหรบตาดกาเพอคงไวซงอตลกษณของตาดกาดงเดมโดยใชกระบวนการมสวนรวมจาก

ผมผลไดผลเสยกบตาดกา

วตถประสงคของการวจย

เพอพฒนาหลกสตรตาดกาทคงไวซงอตลกษณของตาดกาดงเดม โดยกระบวนการมสวนรวม คาถามวจย

หลกสตรตาดกาทคงไวซงอตลกษณของตาดกาดงเดม ทพฒนาขนดวยกระบวนการมสวนรวมมรปแบบ

อยางไร ขอบเขตการวจย

ดานประชากร

ประชากรและกลมตวอยางทใชในการศกษาครงน คอผมผลไดผลเสย (Stakeholders) กบตาดกาในสาม

จงหวดชายแดนภาคใต

นยามศพทเฉพาะ

1 หลกสตรตาดกาดงเดม หมายถงหลกสตรตาดกาทรกษาอตลกษณของหลกสตรตาดกาแบบดงเดมซงม

ลกษณะดงน

1.1 เนนภาษามลาย โดยเฉพาะอยางยงภาษามลายทใชหรฟญาว (อกขระญาว)

1.2 เนนความรทเปนฟรฎอนทครอบคลมความรสาขาตางๆ เชนสาขาฟกฮ ตฟสร อคลาก เตาฮด ตารค

หะดษ

1.3 การจดการเรยนการสอนจะมความยดหยน ขนอยกบแตละสถานศกษา

1.4 ใชภาษามลายเปนภาษาหลกในการจดการเรยนการสอน

1.5 มการประเมนผลเพอเลอนชน

1.6 มาตรฐานของหลกสตรเปนสงทสามารถปฏบตไดจรง

1.7 มการเนนเรองอคลาก (คณธรรมและจรยธรรม) และวนยในตนเอง

1.8 มการคงไวซงอตลกษณในเรองของภาษาทเขมขน



อล-นร

1.9 ผสอนเปนทนบถอและเชอฟงอยางจรงจง

1.10 มการฟนฟกจกรรมเสรมหลกสตรทเสรมทกษะในการใชภาษามลาย กจกรรมดงกลาวไดแก

กจกรรมอนนาชภาษามลาย การแขงขนอานบทรอยกรองมลายเปนตน

1.11 ไมเนนในเรองการอานอลกรอาน เพราะผเรยนเรยนการอานอลกรอานจากภมปญญาทองถนอยแลว

2 จงหวดชายแดนภาคใต หมายถงสามจงหวดชายแดนภาคใตอนไดแก ยะลา ปตตาน และนราธวาส

3.นกวชาการศกษา หมายถง ผทรงคณวฒทมวฒทางการศกษาทมความรเกยวกบตาดกาและปอเนาะ

4.ผทรงคณวฒ หมายถง ภมปญญาทองถน ปราชญทองถนหรอนกวชาการทไมมวฒทางการศกษาทม

ความรเกยวกบตาดกาและปอเนาะ

5.ฟกฮ หมายถง ศาสนบญญต

6.เตาฮด หมายถง หลกศรทธา

7.ตฟสร หมายถง อรรถาธบายอลกรอาน

8.ตารค หมายถง ศาสนประวต

9.ตจญวด หมายถง หลกกรอานอลกรอาน

10.หะดษ หมายถง วจนะทานศาสดา

11.อคลาก หมายถง จรยธรรม

12.โตะฟากร หมายถง ผเรยนในปอเนาะ

13.ชรก หมายถง การตงภาคตออลลอฮ

14.บดอะอ หมายถง อตรกรรมตางๆ

15.อบาดะอ หมายถง การเคารพภกดตออลลอฮ

16.มษฮบ หมายถง สานกคดทางศาสนบญญต

วธการดาเนนการวจย

1.ประชากร

ประชากรและกลมตวอยางทใชในการศกษาครงน คอผมผลไดผลเสย (Stakeholders) กบตาดกาในจงหวด

ชายแดนภาคใต 2.กลมตวอยาง

1.กลมตวอยางทใชในการประชมเชงปฏบตการ ไดแกตวแทนผสอนตาดกา และตวแทนผปกครองของผเรยน

ตาดกาจานวนทงสน 75 คน การคดเลอกกลมตวอยางดงกลาวมขนตอนและรายละเอยดดงตอไปน ขนตอนทหนง

คณะผวจยไดใชวธหากลมตวอยางแบบบอลหมะ (snow ball) เพอคนหาวาตาดกาใดบางทตองการใชหลกสตรทจะ

คงไวซงอตลกษณของตาดกาดงเดม จากขนตอนดงกลาวนคณะผวจยไดตาดกาจากสามจงหวดชายแดนภาคใต

จานวน 60 ศนย ขนตอนทสองคณะผวจยไดใชวธสมแบบงายเพอคดเลอกตาดกาดงกลาวใหเหลอ 30 ศนยแลวเลอก

กลมตวอยาง 2 คนจาก 1 ศนย โดยใชวธแบบเจาะจง (purposive sampling) โดยคดเลอกตวแทนผสอนทเปนหวหนา

ครหรอผทดแลเรองวชาการทมความรเกยวกบหลกสตรตาดกา ไดกลมตวอยางดงกลาวจานวนทงสน 60 คน ขนตอน

ทสาม คณะผวจยไดสมตวอยางตวแทนผปกครองจากตาดกาจานวน 30 ศนยทถกคดเลอกใหเหลอจานวน 15 ศนย

โดยการสมแบบงาย (simple sampling) จากจานวนตาดกา 15 ศนยทถกสม คณะผวจยไดเลอกกลมตวอยางทเปน



อล-นร

ตวแทนผปกครองจานวน 1 คนจาก 1 ศนยโดยวธแบบเจาะจง (purposive sampling) โดยเลอกจากตวแทนผปกครองท

มความรเกยวกบหลกสตรตาดกา ไดกลมตวอยางดงกลาวจานวนทงสน 15 คน รวมกลมตวอยางทเปนตวแทนผสอน

ตาดกาและตวแทนผปกครองของผเรยนตาดกาจานวนทงสน 75 คน

2.กลมผทรงคณวฒ ไดแกตวแทนผทรงคณวฒจากจงหวดชายแดนภาคใต ไดมาโดยวธการสมแบบเจาะจง

(Purposive Sampling) จานวน 20 คน ซงประกอบดวยตวแทนผทรงคณวฒจากเขตพนทการศกษา ตวแทนผทรง

คณวฒจากสานกบรหารยทธศาสตรและบรณาการการศกษาท 12 ตวแทนจากสานกงานคณะกรรมการอสลาม

ประจาจงหวด และผทรงคณวฒจากสถาบนอดมศกษา

3. กลมตวอยางทใชในการวพากษหลกสตร ไดแกตวแทนผสอนตาดกา ตวแทนผปกครองและตวแทน

ผทรงคณวฒซงไดมาโดยวธการสมแบบเจาะจง (Purposive Sampling) จานวน 20 คน

3.เครองมอ

เปนเครองมอทผวจยพฒนาขนเองประกอบดวย

1.รางกรอบหลกสตรเพอการประชมเชงปฏบตการโดยกระบวนการมสวนรวม

2.แบบสอบถาม

3.รางหลกสตรตาดกาทคงไวซงอตลกษณของตาดกาดงเดมของตาดการางทหนง

4.รางหลกสตรตาดกาทคงไวซงอตลกษณของตาดกาดงเดมของตาดการางทสอง

4.การเกบรวบรวมขอมลจะม 3 วธ

1.การเกบรวบรวมขอมลจากการประชมเชงปฏบตการโดยกระบวนการมสวนรวมของผมผลไดผลเสย

(Stakeholders) กบตาดกาซงประกอบดวยตวแทนผสอนตาดกา และตวแทนผปกครอง

2.การเกบรวบรวมขอมลจากการเสวนากลมผทรงคณวฒ ซงเปนผทรงคณวฒจากสามจงหวดชายแดน

ภาคใตซงประกอบดวยผทรงคณวฒจากตาดกา จากสถาบนศกษาปอเนาะ จากโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม

จากเขตพนทการศกษา จากสานกผตรวจราชการประจาเขตตรวจราชการท 12 จากสานกงานคณะกรรมการอสลาม

ประ จาจงหวด และจากสถาบนอดมศกษา

3.การเกบรวบรวมขอมลจากการวพากษหลกสตร ผวพากษไดแกตวแทนผสอนตาดกา ตวแทนผปกครอง

ของผเรยนตาดกา ตวแทนผทรงคณวฒจากเขตพนทการศกษาในจงหวดชายแดนภาคใต ตวแทนผทรงคณวฒจาก

สานกผตรวจราชการประจาเขตตรวจราชการท 12 จากสานกงานคณะกรรมการอสลามประจาจงหวด และ

ผทรงคณวฒจากสถาบนอดมศกษาในจงหวดชายแดนภาคใต

5.การวเคราะหขอมล

การวเคราะหขอมลจะเปนรปแบบการวเคราะหเชงเนอหา(Content Analysis) โดยจะวเคราะหขอมลทไดจาก

การประชมเชงปฏบตการ การเสวนากลมผทรงคณวฒ และการวพากษหลกสตร ผลการวจย

1.เพอตอบคาถามวจยวาหลกสตรตาดกาทคงไวซงอตลกษณของตาดกาดงเดม ทพฒนาขนดวยกระบวนการ

มสวนรวมมรปแบบอยางไร

2.แนวคด ทฤษฎ หลกการควรใชลกษณะใดเพอใหสอดคลองกบสภาพทองถน

3.ลกษณะสาคญของหลกสตร



อล-นร

4.องคประกอบของหลกสตร

5.รายละเอยดของแตละองคประกอบ ผลการวจยพบวา

หลกสตรตาดกาทคงไวซงอตลกษณของตาดกาดงเดมทพฒนาขนดวยกระบวนการมสวนรวมของผมผลได

ผลเสย (Stakeholders) กบตาดกามลกษณะดงน

1.อตลกษณดงเดม

1. เปนการศกษาทมงใหผเรยนมคณธรรม มความร และความเขาใจในหลกการศาสนาอสลามภาคบงคบ

(ฟรฎอน)

2. เปนการศกษาเพอปฏบตศาสนกจ และยดมนในหลกศรทธาในการดารงชวตประจาวน

3. เปนการศกษาทมงใหผเรยนมทกษะพนฐานในการใชภาษามลาย

4. เปนการศกษาทมงรกษาไวซงการใชภาษามลายทใชอกขระญาว

5. เปนหลกสตรทมโครงสรางยดหยนทงดานสาระ เวลา และการจดการเรยนร

2.หลกการ

เพอใหการจดการศกษาศาสนาอสลามของตาดการกษาไวซงอตลกษณดงเดมของตาดกา จงกาหนด

หลกการสาคญของหลกสตรตาดกาในจงหวดปตตาน นราธวาสและยะลา ไวดงนคอ

1. เปนการศกษาทมงใหผเรยนมคณธรรม มความร และความเขาใจในหลกการศาสนาอสลามภาคบงคบ

(ฟรฎอน)

2. เปนการศกษาเพอปฏบตศาสนกจ และยดมนในหลกศรทธาในการดารงชวตประจาวน

3. เปนการศกษาทมงใหผเรยนมทกษะพนฐานในการใชภาษามลาย อาหรบ และมทกษะพนฐานในการ

อานอลกรอาน

4. เปนการศกษาทสนองตอบความตองการและรกษาอตลกษณของทองถน

5. เปนการศกษาทมงใหผเรยนเปนมสลมทด และเปนสมาชกทดของครอบครว สงคม และประเทศชาต

6. เปนหลกสตรทมโครงสรางยดหยนทงดานสาระ เวลา และการจดการเรยนร

7. เปนการศกษาพนฐานทสามารถศกษาตอในระดบทสงขน

8. เปนหลกสตรทจดการศกษาไดทกรปแบบ ครอบคลมทกกลมเปาหมาย สามารถเทยบโอนผลการเรยนร

และประสบการณ 3.จดหมาย

1.มอคลากทด มทกษะเบองตนในการเขาสงคม

2. ปฏบตอบาดะฮทเปนฟรฎอนได

3.มทกษะพนฐานในการพด อาน ฟงและเขยนใชภาษามลายและภาษาอาหรบ

4. อานอลกรอานได

5. มความรเกยวกบฟรฎอน

6.รกษาอตลกษณของความเปนมลายมสลม

7.จาบางโองการของอลกรอาน และบางอลหะดษ



อล-นร

8.มความรเกยวกบประวตศาสตรอสลามเบองตน

9. มความรเกยวกบหลกเตาฮดเบองตน

10.มทกษะในการเรยนร ใฝหาความร และปฏบตตามหลกคาสอนเบองตนของศาสนาในชวตประจาวน

4.โครงสราง

เพอใหการจดการเรยนการสอนของตาดกาสามารถดาเนนการอยางมระบบ และมประสทธภาพ จงได

กาหนดโครงสรางของหลกสตร ดงน

4.1 ระดบชน

กาหนดหลกสตรเปนระดบชน ตามระดบพฒนาการของผเรยน

4.2 สาระการเรยนร

สาระการเรยนรตามหลกสตร ซงประกอบดวยองคความร ทกษะหรอกระบวนการเรยนร และคณลกษณะ

หรอคานยม คณธรรม จรยธรรมของผเรยน ประกอบดวย 8 สาระ ดงน

1. อลกรอาน 2. อลหะดษ 3. เตาฮด (หลกศรทธา) 4. ฟกฮ(ศาสนาบญญต) 5. ตารค (ศาสนาประวต) 6.

อคลาก (จรยธรรม) 7. ภาษาอาหรบ 8. ภาษามลาย

ภาษามลายกาหนดใหเรยนในทกชน สวนสาระอน ๆ สามารถเลอกจดการเรยนรไดตามความเหมาะสม

4.3. กจกรรมพฒนาผเรยน

การจดกจกรรมพฒนาผเรยนเปนกจกรรมทจดใหผเรยนไดพฒนาความสามารถของตนเองตามศกยภาพ

มงเนนเพมเตมจากกจกรรมทไดจดใหเรยนรตามสาระการเรยนร 8 สาระ การเขารวมปฏบตกจกรรมทเหมาะสม

รวมกบผอนอยางมความสขกบกจกรรมทเลอกดวยตวเอง ตามความถนดและความสนใจอยางแทจรง การพฒนาท

สาคญของกจกรรมพฒนาผเรยน ไดแกการพฒนาองครวมของความเปนมนษยใหครบทกดาน ทงรางกาย สตปญญา

อารมณ และสงคมโดยอาจจดเปนแนวทางหนงทจะสนองนโยบายในการสรางเยาวชนของชาตใหเปนผมศลธรรม

จรยธรรม มระเบยบวนย และคณภาพ เพอพฒนาองครวมของความเปนมนษยทสมบรณ ปลกฝงและสรางจตสานก

ของการทาประโยชนเพอสงคม ซงผดาเนนการจะตองดาเนนการอยางมเปาหมายมรปแบบและวธการทเหมาะสม

กจกรรมพฒนาผเรยน แบงเปน 3 ลกษณะ คอ

4.3.1 กจกรรมนะศหะฮ (การตกเตอน) เปนกจกรรมทสงเสรมและพฒนาความสามารถของผเรยนให

เหมาะสมตามความแตกตางระหวางบคคล สามารถคนพบและพฒนาศกยภาพของตน เสรมสรางทกษะชวต วฒ

ภาวะทางอารมณ การเรยนรในเชงพหปญญา และการสรางสมพนธภาพทด ซงผสอนทกคนตองทาหนาทเปนผใหนะศ

หะฮแนะแนว ใหคาปรกษาดานชวต การศกษาตอ และการพฒนาตนเอง

4.3.2 กจกรรมนกเรยน เปนกจกรรมทพฒนาผเรยน เปนผปฏบตดวยตนเองอยางครบวงจร ตงแตศกษา

วเคราะห วางแผน ปฏบตตามแผน ประเมน และปรบปรงการทางาน โดยเนนการทางานรวมกนเปนกลม

4.3.3 กจกรรมสงเสรมผเรยน ใหมทกษะในการอาน จาอลกรอานและหะดษ สนบสนนการจดการเรยนการ

สอนโดยภมปญญาทองถนรวมกบผจดการหลกสตรใหผเรยนไดเรยนอยางทวถง

4.4 โครงสรางหลกสตร

กาหนดเวลาในการจดการเรยนร และกจกรรมพฒนาผเรยนไว ดงน

แตละชนมเวลาเรยนประมาณปละ 252 - 440 ชวโมง โดยเฉลยวนละ 5 - 6 ชวโมง

-สาระการเรยนรตองใชเปนหลกเพอสรางพนฐานการคด การเรยนร และการแกปญหา



อล-นร

-กจกรรมทเสรมสรางการเรยนรนอกจากสาระการเรยนร 8 สาระแลว สามารถจดกจกรรมการพฒนาตน

ตามศกยภาพ

5. มาตรฐานการเรยนร

หลกสตรตาดกาทคงไวซงอตลกษณดงเดมของตาดกากาหนดมาตรฐานการเรยนร 8 สาระ การเรยนรทเปน

ขอกาหนดคณภาพผเรยนดานความร ทกษะ กระบวนการ คณธรรม จรยธรรมและคานยมของแตละสาระการเรยนร

เพอใชเปนจดหมายในการพฒนาผเรยนใหมคณลกษณะทพงประสงค

สาระการเรยนรทง 8 กลมนเปนพนฐานสาคญทผเรยนรทกคนตองเรยนร โดยอาจจดเปน 2 กลมคอ กลม

แรกคอกลมภาษา ประกอบดวย ภาษามลาย และภาษาอาหรบเปนสาระการเรยนรทสถานศกษาตองใชเปนหลกใน

การจดการเรยนการสอน เพอพฒนาทกษะทางภาษาเพอเปนเครองมอทจะใชในการเรยนรสาระอนๆ ตอไป กลมท

สองคอกลมอสลามศกษา ประกอบดวย อลกรอาน อลหะดษ เตาฮด (หลกศรทธา) ฟกฮ (ศาสนบญญต) ตารค

(ศาสนาประวต) และอคลาก(จรยธรรม) เปนสาระการเรยนรทเสรมสรางพนฐานความเปนมนษยทมหลกยดมน

สามารถปฏบตอบาดะฮทเปนภาคบงคบ (ฟรฎอน) และเสรมสรางพนฐานของการเปนคนด มคณธรรม จรยธรรม

สามารถอยในสงคมอยางสงบสข

มาตรฐานการเรยนรในหลกสตรตาดกาทคงไวซงอตลกษณดงเดมของตาดกากาหนดไวเฉพาะมาตรฐานการ

เรยนรทจาเปนสาหรบการพฒนาคณภาพผเรยนทกคนเทานน สาหรบมาตรฐานการเรยนรทสอดคลองกบสภาพ

ปญหาในชมชนและสงคม ภมปญญาทองถน คณลกษณะอนพงประสงค เพอเปนสมาชกทดของครอบครว ชมชน

สงคม และประเทศชาต ตลอดจนมาตรฐานการเรยนรทเขมขนขนตามความสามารถ ความถนด และความสนใจของ

ผเรยน ใหสถานศกษาพฒนาเพมเตมได

6. การจดหลกสตร

หลกสตรตาดกาทคงไวซงอตลกษณดงเดมของตาดกาเปนหลกสตรทกาหนดมาตรฐานการเรยนรในการ

พฒนาผเรยนดานอสลามศกษาระดบฟรฎอน การจดการศกษาดงกลาวเปนการจดการศกษาตามอธยาศย ในการ

จดการเรยนการสอนนน กาหนดโครงสรางทเปนสาระการเรยนร จานวนเวลาอยางกวางๆ ผเรยนเมอเรยนจบ โดย

คานงถงสภาพปญหา ความพรอม เอกลกษณ และคณลกษณอนพงประสงค

การจดการหลกสตรตองจดสาระการเรยนรใหครบทง 8 สาระ ในทกชวงชนใหเหมาะสมกบธรรมชาตการ

เรยนร และระดบพฒนาการของผเรยนโดยจดหลกสตรเปนรายป

การศกษาระดบนเปนชวงแรกเรมของการศกษาศาสนาอสลาม หลกสตรทจดขนมงเนนใหผเรยนพฒนา

คณภาพชวต กระบวนการเรยนรทางสงคม ทกษะพนฐาน ดานการอาน การเขยน การคดวเคราะห การตดตอสอสาร

และพนฐานความเปนมนษย เนนการบรณาการอยางสมดลทงในดานรางกาย จตวญญาณ สตปญญา อารมณ สงคม

และวฒนธรรม 7. การจดเวลาเรยน

ใหผจดการหลกสตรจดเวลาเรยนใหยดหยนไดตามความเหมาะสมในแตละชน ป แตละทองถน ทงการจด

เวลาเรยนสาระการเรยนร 8 สาระ และรายวชาทจดทาเพมเตม รวมทงตองจดใหมเวลาสาหรบกจกรรมพฒนาผเรยน

ทกภาคเรยนตามความเหมาะสม



อล-นร

8.สาระและมาตรฐานการเรยนร

หลกสตรตาดกาทคงไวซงอตลกษณดงเดมของตาดกากาหนดสาระการเรยนรเปนเกณฑในการกาหนด

คณภาพของผเรยน เมอเรยนจบหลกสตรซงกาหนดไวเฉพาะสวนทเปนพนฐานในการดารงชวตใหมคณภาพ สาหรบ

สาระการเรยนรตามทศาสนาบงคบ ตามความสามารถ ความถนด และความสนใจของผเรยน ผจดการหลกสตร

สามารถพฒนาเพมเตมได สาระการเรยนรอสลามศกษามรายละเอยด ดงตอไปน

สาระท 1 อลกรอาน

1. มทกษะเบองตนในการอานอลกรอาน

2. เหนคณคาของอลกรอาน

3.รกและมมารยาทในการอานและฟงอลกร อาน

4.สามารถทองจาอลกรอานบางสเราะฮในซอมมา

5.มความรความเขาใจเกยวกบความหมายของอลกรอานซอมมา

6.นาหลกคาสอนในอลกรอานมาปฏบตในชวตประจาวน

สาระท 2 อลหะดษ

1.สามารถทองจาบางหะดษทกาหนด

2.มความรพนฐานเกยวกบกจวตรของทานศาสดา และรกทจะปฏบตตาม

3. ตระหนกและเหนคณคาของอลหะดษ

4. มความรพนฐานเกยวกบสนนะฮบดอะฮ

สาระท 3 เตาฮด (หลกศรทธา)

1.มความร ความเขาใจในหลกการศรทธาเบองตน

2.ยดมนในหลกศรทธาทถกตองไมตงภาคตออลลอฮ

3.รสาเหตของสงทจะทาใหศรทธาสนคลอน

4.มความรเบองตนเกยวกบการกระทาทเปนชรก

5.ตระหนกและเหนคณคาความสาคญหลกศรทธาในอสลาม

สาระท 4 ฟกฮ (ศาสนบญญต)

1.มความรเบองตนเกยวกบบทบญญตในอสลามทเปนฟรฎอน

2.สามารถนาศาสนบญญตมาใชในการประกอบอบาดะฮทเปนฟรฎอนได

3. ตระหนกและเหนคณคาความสาคญของศาสนบญญต

สาระท 5 ตารค (ศาสนประวต)

1.มความร ความเขาใจเบองตนเกยวกบสเราะฮของทานศาสดาและประวตอสลาม

2.ตระหนกและเหนคณคาความสาคญประวตอสลาม

3.สามารถนาความรเกยวกบประวตศาสตรอสลามมาใชในการดาเนนชวตได

สาระท 6 อคลาก (จรยธรรม)

1.มความรและความเขาใจเบองตนเกยวกบจรย ธรรมอสลาม

2.ปฏบตตามจรยธรรมอสลามเบองตนในการดาเนนชวต

3.ตระหนกและเหนคณคาความสาคญของจรยธรรมอสลาม



อล-นร

สาระท 7 ภาษาอาหรบ

1.มความรเบองตนเกยวกบธรรมชาตของภาษาอาหรบ

2.มทกษะเบองตนในการพด อาน ฟงและเขยนภาษาอาหรบ

3.สามารถสอสารงายๆ ดวยภาษาอาหรบ

4.ตระหนกและเหนคณคาความสาคญของภาษาอาหรบ

5.มเจตคตทดตอภาษาอาหรบ

สาระท 8 ภาษามลาย

1.มทกษะเบองตนในการพด อาน ฟงและเขยนภาษามลาย

2.มความรเบองตนเกยวกบธรรมชาตของภาษามลาย

3.สามารถนาความรภาษามลายใชในการสอสาร

4.ตระหนกและเหนคณคาความสาคญของภาษามลาย

5. มเจตคตทดตอภาษามลาย

8. การจดการเรยนร

พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 (แกไขเพมเตม ฉบบท2) มาตรา 22 กาหนด แนวทางในการ

จดการศกษาไววา การจดการศกษาตองยดหลกวาผเรยนทกคนมความสามารถเรยนร และพฒนาตนเองได และถอ

วาผเรยนมความสาคญทสด กระบวนการจดการศกษาตองสงเสรมใหผเรยนสามารถพฒนาตามธรรมชาต และเตม

ตามศกยภาพ

ฉะนนผสอนและผจดการศกษาจะตองมบทบาทเปนผชนา ผถายทอดความร และเปนผชวยเหลอสงเสรมและ

สนบสนนผเรยนในการแสวงหา และใหขอมลทถกตองแกผเรยน เพอนาขอมลเหลานนไปใชสรางสรรคองคความรของ

ตน การจดการเรยนรตามหลกสตรตาดกาทคงไวซงอตลกษณดงเดมของตาดกา นอกจากจะมงปลกฝงดานปญญา

พฒนาการคดของผเรยนใหมความสามารถในการรบรเขาใจและคดสรางสรรค คดอยางมวจารณญาณแลว ยงมง

พฒนาความสามารถทางอารมณ โดยการปลกฝงใหผเรยนเหนคณคาของตนเอง เขาใจตนเอง เหนอกเหนใจผอน

สามารถแกปญหา ขอขดแยงทางอารมณไดถกตองเหมาะสม

การเรยนรสาระการเรยนรตาง ๆ มกระบวนการและวธการทหลากหลาย ผสอนตองคานงถงพฒนาการ

ทางดานรางกาย และสตปญญา วธการเรยนร ความสนใจและความสามารถของผเรยนเปนระยะๆ อยางตอเนอง

ดงนนการจดการเรยนรในแตละชวงชน ควรใชรปแบบและวธการทหลากหลาย เนนการจดการเรยนการสอนตาม

สภาพจรง การเรยนรดวยตนเองจากผสอนการเรยนรรวมกน การเรยนรจากธรรมชาต การเรยนรจากการปฏบตจรง

และการเรยนรบรณาการการเรยนรคคณธรรม ทงนตองพยายามนากระบวนการ การจดการ กระบวนการอนรกษ

และพฒนาสงแวดลอมกระบวนการทางวทยาศาสตรไปสอดแทรกในการเรยนการสอนทกกลมสาระการเรยนร เนอหา

และกระบวนการตาง ๆ ขามกลมสาระการเรยนร ซงการเรยนรในลกษณะองครวม การบรณาการเปนการกาหนด

เปาหมายการเรยนรวมกน ยดครเปนหลกโดยเนนผเรยนเปนสาคญ พรอมนากระบวนการเรยนรจากสาระเดยวกน

หรอตางสาระมาบรณาการ ในการจดการเรยนการสอน ซงจดไดหลายลกษณะ

10.แนวทางจดการเรยนรในแตละระดบชน

การจดการเรยนรตองสนองตอบตอความจาเปนทเหมาะสมของผเรยน โดยคานงถงหลกจตวทยาพฒนาการ

และจตวทยาการเรยนร ทงนในแตละคาบเรยนนนไมควรใชเวลานานเกนความสนใจของผเรยน ตองจดการเรยนรให



อล-นร

ครบทกกลมสาระการเรยนรในลกษณะบรณาการ ทมภาษามลายเปนหลก เนนการเรยนรตามสภาพจรง มความสข

และปฏบตถกตอง เพอพฒนาพนฐานการตดตอสอสาร ทกษะพนฐานในการคด

11.สอการเรยนร

การจดการศกษาตามหลกสตรตาดกาทคงไวซง อตลกษณดงเดมของตาดกาน มงสงเสรมใหผเรยนไดเรยนร

หลกคาสอนทถกตองอยางตอเนองตลอดชวต และใชเวลาอยางสรางสรรค เพอสนองความตองการของผเรยน ชมชน

สงคม และประเทศชาต ผเรยนสามารถเรยนรไดทกเวลา ทกสถานท เรยนรไดจากสอการเรยนร และแหลงการเรยนร

ประเทศชาต รวมทงจากเครอขายการเรยนรตางๆ ทมอยในทองถน ชมชนและอนๆ และพฒนาสอการเรยนรขนเอง

หรอนาสอตาง ๆ ทมอยรอบตวและในระบบสารสนเทศมาใชในการเรยนร โดยใชวจารณญาณในการเลอกใชสอ และ

แหลงความร โดยเฉพาะหนงสอเรยนควรมเนอหา สาระ ครอบคลมตลอดชวงชน สอสงพมพควรจดใหมอยางเพยงพอ

ลกษณะของสอการเรยนรทจะนามาใช ควรมความหลากหลาย และถกตอง ทงสอธรรมชาต สอสงพมพ สอ

เทคโนโลย และอน ๆ ซงชวยสงเสรมใหการเรยนรเปนไปอยางมคณคานาสนใจ ชวนคด ชวนตดตาม และรวดเรวขน

รวมทงกระตนใหผเรยนรจกวธการแสวงหาความรเกดการเรยนรอยางกวางขวาง ลกซง และตอเนองตลอดเวลา 12.การวด และการประเมนผลการเรยนร

เกณฑการผานชวงชน และการจบหลกสตร

การจดการศกษาตามหลกสตรตาดกาทคงไวซงอตลกษณดงเดมของตาดกาซงใชเวลาประมาณ 4-6 ป

ผเรยนจะสามารถจบการศกษาระดบชนอสลามศกษาตอนตน โดยผเรยนตองผานการศกษาแตละระดบชนตามเกณฑ

ดงน

12.1 ผเรยนตองเรยนรตามสาระการเรยนรทง 8 สาระ และไดรบการตดสนผลการเรยนใหไดตามเกณฑท

สถานศกษากาหนด

12.2 ผเรยนตองผานการประเมนคณลกษณะอนพงประสงคตามเกณฑทสถานศกษากาหนด

12.3 ผเรยนตองเขารวมกจกรรมพฒนาผเรยน และผานการประเมนตามเกณฑทกาหนด

13. เอกสารหลกฐานการศกษา

สถานศกษาตองพจารณาจดทาเอกสารการประเมนผลการเรยน เพอใชประกอบการดาเนนงานดานการวด

และประเมนผลการเรยน เชน เอกสารแสดงผลการเรยนรของผเรยน แบบบนทกผลการพฒนาคณภาพผเรยนใน

รายวชาตาง ๆ แบบรายงานการพฒนาคณภาพผเรยนเปนรายบคคล ระเบยนสะสมแสดงพฒนาการดานตาง ๆ และ

แบบแสดงผลการพฒนาคณลกษณะทพงประสงค เปนตน สรปผลการวจยและอภปรายผล

จากผลการวจยทพบวาหลกสตรตาดกาทคงไวซงอตลกษณของตาดกาดงเดมเปนการศกษาทมงใหผเรยนม

คณธรรม มความร และความเขาใจในหลกการศาสนาอสลามภาคบงคบ เพราะการศกษาในระดบตาดกาเปนการจด

การศกษาทเปนพนฐานทเนนการปลกฝงความศรทธาคณธรรมจรยธรรม และใหผเรยนสามารถปฏบตศาสนกจ

พนฐาน นอกจากนนหลกสตรของตาดกาทคงไวซงอตลกษณของตาดกาดงเดมจะมงใหผเรยนมทกษะพนฐานในการใช

ภาษามลาย รกษาไวซงการใชภาษามลายทใชอกขระญาว การมงใหผเรยนมทกษะพนฐานในการใชภาษามลาย รกษา

ไวซงการใชภาษามลายทใชอกขระญาวดงกลาวกเปนเพราะวตถประสงคดงเดมหนงของตาดกาคอการรกษาไวซง

ภาษามลาย (อบราเฮม ณรงครกษาเขต และนมาน หะยอาแซ,2553) สวนการทหลกสตรทมโครงสรางยดหยนทงดาน



อล-นร

สาระ เวลา และการจดการเรยนรนนกอาจจะเปนเพราะการจดการเรยนการสอนในตาดกามความหลากหลาย

บางครงการจดตารางเรยนของแตละตาดกากจะไมเหมอนกน การจดตารางการเรยนการสอนกมกจะใหความยดหยน

เปนไปตามความสะดวกของแตละตาดกา ขอเสนอแนะสาหรบตาดกา

ใหตาดกาทตองการกษาอตลกษณดงเดมของตาดกามอตลกษณ หลกการ จดหมาย มาตรฐานและสาระการ

เรยนรดงขอคนพบในงานวจยน ขอเสนอแนะตอภาครฐ

สาหรบหนวยงานทางการศกษาเชนกระทรวงศกษา ธการเขตพนทการศกษา สานกงานคณะกรรมการ

การศกษาเอกชน เปนตน

1.เปดโอกาสใหตาดกาทตองการรกษาอตลกษณของตาดกาดงเดมสามารถเลอกใชหลกสตรทไดจากขอ

คนพบน เพราะหลกสตรทคนพบจากงานวจยนมลกษณะทคลายกบหลกสตรอสลามศกษาฟรฎอนประจามสยด พ.ศ

2548 ขอแตกตางทสาคญคอหลกสตรทไดจากขอคนพบจากงานวจยนมความยดหยนสอดคลองกบอตลกษณของตา

ดกาดงเดม

2.หากทางรฐตองการใหหลกสตรอสลามศกษาฟรฎอนประจามสยดพ.ศ 2548 เปนทงหลกสตรทจะตอยอด

กบหลกสตรอสลามศกษา 46 และเปนหลกสตรตาดกาดงเดมกสามารถกระทาได แตตองพจารณาใหมความยดหยน

ดงหลกการทคนพบในงานวจยน

สาหรบหนวยงานทางความมนคง

1.ประสานงานหนวยงานทางความมนคงใหเขาใจและทราบวาหลกสตรของตาดกาดงเดมมลกษณะทคลาย

กบหลกสตรอสลามศกษาฟรฎอนประจามสยดพ.ศ 2548 ขอแตกตางทสาคญคอหลกสตรของตาดกาดงเดมมความ

ยดหยนกวา ขอเสนอแนะสาหรบงานวจยตอไป

สาระการเรยนรทงในหลกสตรอสลามศกษาฟรฎอน พ.ศ 2548 และหลกสตรตาดกาดงเดมยงมความ

ซาซอน ควรมการศกษาเพอลดความซาซอน โดยเฉพาะอยางยงการศกษาทจะนาไปสการบรณการบางสาระการ

เรยนรเขาดวยกนจะเปนสงทมประโยชนมากสาหรบตาดกา



อล-นร


สานกบรหารยทธศาสตรและบรณาการการศกษาท 12 ขอมลสารสนเทศทางการศกษาปการศกษา 2551 เขต

พฒนาพเศษาเฉพาะกจ จงหวดชายแดนภาคใต (ออนไลน) สบคนจาก

www.inspect12.moe.go.th (25 มถนายน 2551)

สานกผตรวจราชการประจาเขตตรวจราชการท 12 .2547. แนวทางการพฒนาสถาบนศกษาปอเนาะในจงหวด

ชายแดนภาคใต ยะลา: สานกผตรวจราชการประจาเขตตรวจราชการท 12

อบราเฮม ณรงครกษาเขต, นเลาะ แวอเซง, อะหมด ยสนทรง, กาเดร สะอะ, สทธศกด ดอเระ, สกร หลงปเตะ,

เกษตรชย และหม, มฮมหมดดาวด บนราหมาน, ปรศน หมดหมาน, ตายดน อสมาน, และตแวคอลเยาะ

กาแบ. 2550. วเคราะหความตองการเพอพฒนากรอบหลกสตรตาดกาและสถาบนศกษาปอเนาะ.

วทยาลยอสลามศกษา มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตปตตานคณะศลปศาสตรและสงคมศาสตร

มหาวทยาลยอสลามยะลา

อบราเฮม ณรงครกษาเขต และนมาน หะยอาแซ. 2553. ทฤษฎใหมสถาบนการศกษามสลมจงหวดชายแดน

ภาคใต ความจรงทยงไมถกเปดเผย. ปตตาน: หาดใหญกราฟฟก



อล-นร

การควบคมแนวคดทางศาสนาทบดเบอนในรฐกลนตน: กรณศกษาการควบคมดแลกลมแนวคดอลนกชาบนดย อบรอเฮม สอแม อสมาแอ สะอ มาหามะสอเระ ยอโระ

บทคดยอ

โครงการวจย การควบคมแนวคดทางศาสนาทบดเบอนในรฐกลนตน: กรณศกษาการควบคมดแลกลม

แนวคดอลนกชาบนดย มวตถประสงค 1) เพอศกษานโยบายและแนวทางการควบคมดแลแนวคดตางๆของรฐบาลรฐ

กลนตน 2) เพอศกษาบทบาทรฐบาลรฐกลนตนในการควบคมดแลแนวคดอลนกชาบนดย 3) เพอศกษาแนวคดอลนก

ชาบนดยและสทธในการเผยแผแนวคดและความเชอ 4) เพอศกษามมมองของอลนกชาบนดยตอบทบาทหนาทของ

รฐบาลรฐกลนตนในการดแลแนวคดตางๆผลการวจยพบวา รฐบาลมนโยบายทชดเจนในการควบคมดแลแนวคดตางๆ

โดยมงเปลยนรฐกลนตนใหเปนรฐอสลาม (Islamic State) ดวยการสรางความถกตองในเรองอากดะห (หลกการ

ศรทธาหรอความเชอ) ฟกเราะห (ความคด) และอคลาก (จรยธรรม) ในการควบคมแนวคดตางๆนนเปนภาระหนาท

ของสานกงานคณะกรรมการอสสลามแหงรฐกลนตน และทางสานกงานฯไดมอบหมายใหกรมกจการศาสนาอสลาม

เปนผรบผดชอบโดยตรง ซงการควบคมแนวคดบดเบอนนนมขนตอนในการกากบดแลอยางชดเจน ดวยความรวมมอ

จากหนวยงานตางๆทมอยในสานกงานฯ สาหรบแนวคดอลนกชาบนดยแลวถอเปนกลมแนวคดททรงอทธพลตอสงคม

ประเทศมาเลเซย ถกเผยแพรในรฐกลนตนไมนอยกวา 40 ป หรอเกอบ 100 ป เปนกลมแนวคดทมความเชอและ

พธกรรมทางศาสนาทแตกตางกบหลายๆกลมแนวคดอน ปจจบนรฐบาลรฐกลนตนยงไมมการพจรนาและวนจฉย

ความบดเบอนของแนวคดน เพราะหลกฐานทมยงไมเพยงพอทจะเอาผดและดาเนนคดกบกลมแนวคดนได แตมการ

ตดตามและตรวจสอบการเคลอนไหวของบางกลมแนวคดน เปนเหตใหมมมองแนวคดนตอการควบคมดแลของรฐบาล

แตกตางกนไป ผลการวจยนสามารถนาเปนแนวทางในการควบคมดแลกลมตางๆทมอยในประเทศไทย โดยเฉพาะใน

สามจงหวดชายแดนภาคใต ดวยการวางนโยบายและแนวทางการควบคมทชดเจนและเปนธรรมมากทสด คาสาคญ: การควบคมดแล, แนวคดบดเบอน, แนวคดอลนกชาบนดย, รฐกลนตน, พรรคพาส, ตอรเกาะฮ, ซฟย

ดร. (อสลามศกษา), อาจารยประจาสาขาวชาอศลดดน (หลกการศาสนา) คณะอสลามศกษา มหาวทยาลยอสลามยะลา ศศ.ม. (อสลามศกษา) อาจารยประจาสาขาวชาอศลดดน (หลกการศาสนา) คณะอสลามศกษา มหาวทยาลยอสลามยะลา ศศ.ม. (อสลามศกษา) อาจารยประจาสาขาวชาอศลดดน (หลกการศาสนา) คณะอสลามศกษา มหาวทยาลยอสลามยะลา




อล-นร

the distorted Way of religion tendency thinking in Kelantan State: Case study of controlling the tendency thinking of Al Naqsyabandy

Ibrahem Suemae Ismaie Sa-i Mahamasorreh Yueroh

Abstract

Project research of controlling the distorted Way of religion tendency thinking in Kelantan State: Case

study of controlling the tendency thinking of Al Naqsyabandy the object of 1) to study policy and the way to

controlling oversee many thinking in government of Kelantan State, 2) study about the role of Kelantan

government to controlling the tendency thinking of Al Naqsyabandy, 3) study about tendency thinking of Al

Naqsyabandy and the right to spread his tendency thinking and faith, 4) study about Al Naqsyabandy viewing to

the role of Kelantan government in the part see over tendency thinking. The research shown that government

had policy to controlling oversee many tendencies thinking to change Kelantan State become to Islamic State by

the way to building the right faith, thinking, and morals. To controlling many tendencies thinking was the duty of

Kelantan Islamic Committee and the office directly give to Islamic Department controlling about this by clearly

step under the another office oversee of Islamic Committee Office. Al naksabandi tendency thinking, it was the

influence thinking in Malaysian social. It was atlases 40 years or may be 100 year spread in Kelantan State.

They were group thinking believe and do the religion criminal different from each other. The Kelantan

government do not thing to punish up to the distorted way of tendency thinking. They have no basis to carry

them in legal action but had to followed and checked the movement some of them. Because of this the

government controlling upto this distorted way of tendency thinking difference. This research was the way can

use in Thailand to controlling over the groups, especially three southern provinces by policy and the clearly way

to controlling but must be fairness or justice. KeyWords: Controlling, distorted way, Al naksabandi tendency thinking,Kelantan State, Pas Party, Torigat,

Sufism

Ph.D. (Islamic Studies) Lecturer, Department of Usuluddin, Faculty of Islamic Studies, Yala Islamic University. M.A. (Islamic Studies) Lecturer, Department of Usuluddin, Faculty of Islamic Studies, Yala Islamic University. M.A. (Islamic Studies) Lecturer, Department of Usuluddin, Faculty of Islamic Studies, Yala Islamic University.

RESEARCH



อล-นร

บทนา

การพฒนาบานเมองใหเกดความสงบสข ความเปนเอกภาพและความมนคงทางสงคมเปนวาระสาคญยงท

ทกๆรฐบาลไดหยบยกขนมาเปนประเดนหลกในการแกไขปญหาสงคม ซงหนวยงานทมสวนเกยวของโดยตรงจะตอง

ดแลเรองนเปนการเฉพาะ สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาตเปนหนวยงานหนงท

รบผดชอบในเรองดงกลาว และไดตงกรอบแนวคดในแผนพฒนาฯ ท10 (2549: 8) วา มงพฒนาส “สงคมทมความสข

อยางยงยน Green Society”

ประเทศไทยเปนประเทศพหสงคม มความหลากหลายทางศาสนา ความเชอ แนวคดและวฒนธรรม ความ

หลากหลายเหลานหากไมไดรบการกากบดแลจากรฐบาล อาจสรางความแตกแยกในสงคมพหวฒนธรรมและศาสนา

ได ซงอาจกอความไมเปนเอกภาพในประเทศชาตและบานเมองไดทกเมอ

ความขดแยงทางความเชอถอเปนสาเหตหนงทจะกอปญหาทางสงคมไดทกเมอ ศาสตราจารยฮนทงตน

(1996: ฉบบวนท 25) ไดชประเดนสาคญเกยวกบความขดแยงวา ขอขดแยงทเกดขนระหวางวฒนธรรมเทานน ทจะม

โอกาสขยายตวและเปนอนตรายตอสนตภาพในโลกไดมากกวา แมวาผลประโยชนทางเศรษฐกจจะยงคงมความหมาย

ตอไป แตกจะไมใชประเดนทสาคญทสดอกตอไปแลว มนษยจะแสวงหาเอกลกษณรวมกนจากอารยธรรมของ

กลมตน จะผนกกาลงเขาดวยกน และพรอมทจะตอสหรอยอมตายเพอความเชอตามอารยธรรมของตนมาก

ขน

การเคลอนไหวของกลมแนวคดตางๆยอมจะทาใหเกดประโยชนหรอกอปญหาในสงคมนนๆอยางแนนอน ซง

ผมอานาจหนาทจาเปนทจะตองวางนโยบายและใหการดแลตอการเคลอนไหวของแนวคดตางๆทมอยในสงคมทตน

รบผดชอบอย เพอไมใหเกดความเสยหายกบผลประโยชนสวนรวม ซงแตละประเทศจาเปนทจะตองยอมรบในความ

หลากหลายทมอย เพราะความหลากหลายทางศาสนา ความเชอ และวฒนธรรมเปนสงคบานคเมองมาตงแตโบราณ

กาล ไมวาจะเปนประเทศทปกครองโดยใชกฎหมายอสลามเปนหลก หรอประเทศทปกครองดวยกฎหมายอน

นโยบายรฐบาลเปนสงจาเปนทจะมาควบคม กากบดแลพฤตกรรมของบคคลใหอยภายใตกรอบและขอบเขต

ทไดวางไว ธโอดอร โลว (Theodore Lowi) (ศ.ดร.ปยนาถ บนนาค : 8) ไดแบงนโยบายออกเปน 3 ประเภทหลก หนงใน

นนคอ นโยบายทเกยวกบการควบคมพฤตกรรมของบคคล หรอของภาคเอกชนเพอประโยชนของสงคมสวนรวม

(Regulatory Policies) การวางระเบยบและแนวทางบนพนฐานนโยบายทไดวางไว เพอใหไดมาซงสงคมทมความสข

อยางยงยนนนมความสาคญเปนอยางมาก ผจญ คาชสงข (2548 : 65) ไดกลาววา “กฎหมายหรอระเบยบทางสงคม

จงเปนกรอบมาตรฐานใหแตละคนในสงคมปฏบตเพอความเปนระเบยบของสงคมนนๆ จงถกบญญตขนมาใชเปน

เครองมอในการบรหารและการจดการของผมอานาจหนาทในการปกครองดแล ซงจะเปนเครองบงชใหคนในสงคม

นนๆไดตระหนกถงความถก-ผด”.

ประเทศมาเลเซยเปนอกประเทศหนงทมความหลากหลายทางวฒนธรรมและศาสนา มกลมแนวคดตางๆ

มากมายทเกดขนในสงคม ซงทางรฐบาลประเทศมาเลเซยใหความสาคญ ตดตาม และกากบดแลกลมเหลาน เพอให

เกดประโยชนสงสดแกประเทศชาต

บทบาทการกากบดแลแนวคดตางๆนนไมไดเปนภาระหนาทของรฐบาลกลางเพยงฝายเดยว แตเปนการ

กระจายอานาจการกากบดแลสรฐบาลรฐตางๆในประเทศ เพอใหงายตอการควบคมดแล ซงรฐกลนตนเปนรฐหนงทม

สวนรวมในการกากบดแลแนวคดตางๆทมอยในประเทศมาเลเซย

รฐกลนตนเปนรฐหนงทมความหลากหลายทางเชอชาต ศาสนา แนวคด และความเชอ ทงยงเปนรฐท

พยายามใชหลกการอสลามในการบรหารและปกครอง การใชกฎหมายอสลามในการบรหารรฐไมไดทาใหความ



อล-นร

หลากหลายทางศาสนา ความเชอ แนวคดและลทธตางๆทมอยในรฐสญสลายไปหรอเกดการตอตานนโยบายและการ

กากบดแลของรฐบาล ทงๆทรฐบาลเองมความเชอและแนวคดทตางกนกบแนวคดและลทธเหลานน

อยางไรกตาม การกากบดแลของแตละรฐนน รวมถงรฐกลนตน จาเปนทจะตองไมขดกบนโยบายกลาง และ

หนวยงานรฐบาลกลางทรบผดชอบการควบคมดแลแนวคดตางๆนน คอ สานกงานพฒนาศาสนาอสลามมาเลเซย

หรอทเรยกกนวา ยากม (JAKIM).

ฉะนน การกากบดแลแนวคดตางๆใหอยบนพนฐานนโยบายของประเทศชาต และสามารถสรางประโยชนได

นนเปนสงทนาศกษายง และสามารถทจะนามาเปนแนวทางในการแกปญหาตางๆทเกดขนในประเทศไทยได

ดวยเหตทรฐบาลรฐกลนตนเปนรฐบาลทมแนวคดสนนย บวกกบความหลากหลายของแนวคดทมอยในรฐ

ทางผวจยมความเหนวาแนวคดทจะนามาเปนกลมเปาหมายในการทาวจยในครงนควรเปนแนวคดทมการวนจฉยโดย

ยากมวาเปนกลมแนวคดทบดเบอนทแพรหลายอยางกวางขวางในรฐกลนตน จงมความเหนทจะเลอกแนวคดอลนกชา

บนดยเปนกลมเปาหมายในการดาเนนการวจยในครงน วธดาเนนการวจย

การวจยนมงวเคราะหนโยบายและแนวทางการทางานของรฐบาลรฐกลนตนในการกากบ ควบคม และดแล

กลมแนวคดอลนกชาบนดย และเปนการสะทอนใหเหนสภาพความเปนจรง บรบท และจดยนแนวคดนทมตอนโยบาย

และแนวทางการกากบดแล หรอการควบคมดแลของรฐบาลรฐกลนตนตอแนวคดน กรอบแนวคดทกาหนดไวเปน

แนวความคดกวางๆททาหนาทนาทางใหนกวจยแสวงหาความจรงเกยวกบการกากบและควบคมดแลแนวคดบดเบอน

ของรฐบาล และพฤตกรรมของผนบถอแนวคดบดเบอนทมตอแนวทางการควบคมของภาครฐเทานน ไมไดมงทจะ

พสจนแนวคดทฤษฎ

1. ประชากรและกลมตวอยาง

ประชากรในการวจยน ไดแก เจาหนาทรฐบาลรฐกลนตน และสมาชกกลมแนวคดนกชาบนดย รฐกลนตน

ประเทศมาเลเซย ซงมกลมตวอยาง 4 กลม ดงน 1) เจาหนาทรฐทมหรอเคยรบตาแหนงในหนวยงานรฐทมสวนรเหน

เกยวกบนโยบายและแนวทางการควบคมดแลพฤตกรรมกลมแนวคดบดเบอน 2) เจาหนาทหนวยงานทเกยวของ ม

ตาแหนงบรหารงานทวไป 3) แกนนาหรอศษยเกาทถกไววางใจใหเปนตวแทนผนาของกลมแนวคด 4) สมาชกทวไปของ

กลมทนบถอความเชอและปฏบตพธกรรมตางๆของกลม

2. ขอบขายการวจย

ผวจยไดแบงขอบขายของการวจยออกเปน 2 สวน ดงน

2.1 ขอบเขตดานเนอหา

การวจยครงนมขอบขายของเนอหาการวจยใน 3 ประเดนหลกคอ 1) นโยบายและแนวทางการควบคม

แนวคดบดเบอน 2) ความเชอและพธกรรมทางศาสนาของกลมแนวคดอลนกชาบนดย 3) การกากบดแลกลม

แนวคดอลนกชาบนดยในรฐกลนตน ประเทศมาเลเซย

2.2 ขอบเขตดานพนท

ผวจยไดเลอกรฐกลนตน ประเทศมาเลเซย เปนพนทดาเนนการกจกรรมหลกของการวจย



อล-นร

3. เครองมอการวจย

การวจยนมกระบวนการดาเนนการวจยเปนไปในลกษณะการมสวนรวมของภาครฐและประชาชน ผาน

ตวแทนกลมตวอยางทหลากหลายตามทไดกาหนดไวเบองตน ทงนในการเกบขอมลการวจยจากการดาเนนการตาม

กจกรรมตางๆ มดงน

1. การสมภาษณแบบเจาะลก โดยการกาหนดประเดนหรอแนวคาถาม (scheduleguide) ไวลวงหนากอน

สมภาษณ ซงมสาระสาคญ ดงน 1) นโยบายในการควบคมแนวคดบดเบอน 2) แนวทางการควบคมดแลแนวคด

บดเบอน 3) ความเชอและพธกรรมทางศาสนาของกลมแนวคด 4) การกากบดแลกลมแนวคดอลนกชาบนดยและ

จดยนของกลมแนวคดตอนโยบายและแนวทางการกากบดแล

2. การสนทนากลมยอย โดยทคณะผวจยเตรยมประเดนคาถามทใกลเคยงกบประเดนคาถามทใชในการ

สมภาษณแบบเชงลก เพอใชในการเกบขอมลเกยวกบประเดนตางๆทไดมาขนตน และเปนการถวงคาถาม ซงเปน

ประโยชนอยางมากในการตรวจสอบความเทยงตรงของขอมล

3. การสงเกต โดยทมวจยรวมสงเกตพฤตกรรมการประกอบพธกรรมทางศาสนาและปรากฏการณตางๆท

เกดขนจากการใชชวตประจาวนของกลมแนวอลนกชาบนดย และนามาวเคราะหและเปรยบเทยบผลทเกดขนกบผล

การศกษาเบองตนเกยวกบกลมแนวคดน

4. การวเคราะหขอมล

การวจยนเปนการวจยเชงคณภาพ เนนการเกบขอมลภาคสนาม ฉะนน การวเคราะหขอมลของการวจยนจง

ดาเนนการไปพรอมๆ กบการเกบรวบรวมขอมล เปนการวเคราะหขอมลแบบอปนย ดวยการสรางขอสรปของขอมล

จากสงทปรากฏขนในขณะทดาเนนกจกรรมตามกระบวนการวจย และนาเสนอผลการวเคราะหในรปแบบรายงานเชง

พรรณนาวเคราะห (Descriptive Analysis) ขอคนพบในการวจย ในการรายงานผลการวจยครงนไดรายงานเปนความ

เรยงเชงบรรยาย ประกอบกบขอความสาคญทไดจากการสมภาษณ และการสงเกต สรปผลการวจย

ในการวจยนไดกาหนดกรอบการศกษาไว 3 ประเดนใหญ คอ 1) นโยบายและแนวทางการควบคมแนวคด

บดเบอน 2) ความเชอและพธกรรมทางศาสนาของกลมแนวคดอลนกชาบนดย 3) การกากบดแลกลมแนวคดอลนกชา

บนดยในรฐกลนตน ประเทศมาเลเซย ซงไดผลการศกษาดงน 1. นโยบายและแนวทางการควบคมแนวคดบดเบอน

จากการศกษาถงนโยบายและแนวทางการควบคมแนวคดบดเบอนของรฐบาลรฐกลนตนสามารถสรปผลได

ดงน

1.1 นโยบายของรฐบาลรฐกลนตน จากการศกษาพบวา รฐบาลรฐกลนตนไดใชนโยบาย มงเปลยนรฐกลน

ตนใหเปนรฐอสลาม (Islamic State) ในการควบคมดแลแนวคดทมอยในรฐ ดวยการออกกฎระเบยบและขอบงคบ

ตางๆ โดยสโลแกน MBI : Membangun Bersama Islam (พฒนาดวยวถอสลาม) เปนแนวคดสาคญของพรรคพาสใน

การปกครองและบรหารจดการบานเมองบนพนฐานหลกการอสลาม ซงรฐบาลมความเหนวาตองเรมจากการสราง

ความถกตองในเรองอากดะห (หลกการศรทธา) ฟกเราะห (ความคด) และ อคลาก (จรยธรรม) บนพนฐานหลกการ

อสลามทมอยในคมภรอลกรอานและสนนะฮของทานนบ (Ucapan Daras Presiden: 62)

1.2 แนวทางการควบคมแนวคดบดเบอน จากการศกษาพบวา การควบคมแนวคดบดเบอนในรฐกลนตน

เปนภาระหนาทของสานกงานคณะกรรมการอสสลามแหงรฐกลนตนโดยมอบหมายใหกรมกจการศาสนาอสลามเปน



อล-นร

ผรบผดชอบโดยตรง แตเปนการทางานรวมกนระหวางหนวยงานและฝายตางๆทมอยในสานกงานคณะกรรมศาสนา

อสลามแหงรฐกลนตน ประกอบดวย 1) กรมกจการศาสนาอสลาม 2) แผนกอากดะหและชารอะฮ ฝายวจย 3) ฝาย

บงคบคด 4) ฝายรบคาฟอง 5) ฝายดะวะฮ 6) ศาลชารอะฮ

ในการควบคมแนวคดบดเบอนนนม 8 ขนตอนหลก ซงสามารถสรปไดดงน 1)การรบเรองรองเรยน

ประชาชนสามารถแจงหรอรองเรยนความผดปรกตของกลมแนวคดในการปฏบตพธกรรมทางศาสนา หรอยดหลกคา

สอนทขดกบชารอะฮแกเจาหนาทผรบผดชอบเพอดาเนนการตรวจสอบและเอาผดกบแนวคดนนๆ 2)การตรวจสอบ

เบองตน แผนกอากดะหและชารอะฮ ฝายวจยจะเปนผตรวจสอบเบองตนเกยวกบความผดปรกตของแนวคดทถก

รองเรยนมาดวยการสงสายลบหรอสายสบเพอคนหาหลกฐานและขอเทจจรง 3)การสอบสวน เปนขนตอนท

ดาเนนการหลงจากไดรบรายงานจากฝายวจยเกยวกบแนวคด ซงฝายบงคบคดจะทาเรองสงไปยงฝายรบคาฟองเพอ

ออกคาสงสอบสวนใหกบฝายบงคบคด จากนนจงมอบหมายงานใหแผนกสอบสวนเปนผดแล และอาจขอความรวมมอ

จากแผนกอากดะหและชารอะฮของฝายวจยมารวมสอบสวนดวย4)การตรวจสอบหลกฐาน ฝายรบคาฟองจะทาการ

ตรวจสอบรายงานทสงมาจากฝายบงคบคดในฐานะพยานปากสาคญในคดน เมอรายงานดงกลาวถกตรวจสอบและ

สามารถเปนหลกฐานได ฝายรบคาฟองกจะทาเรองฟองสงไปยงศาลชารอะฮ แตหากรายงานดงกลาวยงไมสามารถ

ระบความผดของกลมอยางชดเจน ฝายรบคาฟองจะสงเรองใหฝายบงคบคดดาเนนการสอบสวนใหมอกครง 5)การ

ฟองศาล หลงจากการตรวจสอบรายงานและหลกฐานตางๆเปนอนเสรจสน ฝายรบคาฟองจะทาเรองฟองสงไปยง

ศาลชารอะฮพรอมหลกฐานดงกลาว 6)การจบกม เมอศาลฯพพากษาชนะคด ศาลฯจะออกหมายจบใหกบฝายบงคบ

คด เพอทาการจบกมกลมแนวคดบดเบอนใหเปนไปตามกฎหมายทไดบญญตไว ซงกฎหมายไดใหอานาจแกฝายบงคบ

คดสามารถจบกมแนวคดบดเบอนไดโดยไมตองพงตารวจ แตเพอปองกนเหตรายทอาจเกดขนไดทกเมอ จงสามารถ

ขอความรวมมอจากตารวจเพอจบกมผตองหาตามหมายจบของศาล 7)การลงอาญา เปนการลงโทษผกระทาผดฐาน

ปฏบตแนวคดบดเบอน ซงกฎหมายไดบญญตในมาตราท 119 วรรคหนง ดวยบทลงโทษจาคกระยะเวลาไมเกนสามป

และโบย 8)การตกเตอน ฝายดะวะฮในฐานะผทาหนาทเผยแพรสจธรรมและขดเกลาจตใจจะมบทบาทในการสราง

จตสานกใหกบสมาชกกลม การตกเตอนดงกลาวมสองชวง คอ การตกเตอนชวงอยในคก และการตกเตอนกอนปลอย

ตวออกจากคก

8 ขนตอนทไดกลาวมานนจะใชในกรณทมหลกฐานทชชดถงความบดเบอนของกลมแนวคด แตในกรณท

ขอมลทไดมายงไมสามารถชขาดถงความบดเบอนของกลมแนวคดไดนน ทางฝายวจยจะทาเรองสงไปยงสานกงานมฟ

ต เพอตรวจสอบและวนจฉย จากนนสานกงานมฟตกจะสงคาวนจฉยใหกบฝายวจย เพอดาเนนการตามขนตอน

ดงกลาว (2552, ธนวาคม 24, 2553, กนยายน 22, 2553, ตลาคม 19-20) 2. ความเชอและพธกรรมทางศาสนาของกลมแนวคดอลนกชาบนดย

จากการศกษาถงความเชอและพธกรรมทางศาสนาของกลมแนวคดบดเบอน โดยเฉพาะกลมแนวคดอลนก

ชาบนดย สามารถสรปผลไดดงน

2.1 แนวคดบดเบอนและลกษณะทบดเบอนของกลม จากการศกษาพบวา แนวคดบดเบอน คอ แนวคด

หรอการปฏบตทนามาโดยชาวมสลมหรอคนตางศาสนกทมการอางถงทมาจากหลกคาสอนอสลามหรออางถงความ

ถกตองบนพนฐานหลกคาสอนอสลาม แตในความเปนจรงแลวแนวคดหรอการปฏบตดงกลาวขดกบหลกคาสอน

อสลามทมาจากคาภรอลกรอานและสนนะฮของทานนบมหมหมด และขดกบคาสอนของนกวชาการสนนะฮ (สาร

ปญหารวมสมย, 2008: 3)



อล-นร

ประเทศมาเลเซยไดรบอทธผลจากประเพณ (World View) ของประเทศเพอนบาน คอประเทศอนโดนเซย อน

เนองจากรฐทอยฝงตะวนตกของประเทศมประชากรสวนหนงทมาจากประเทศเพอนบาน ซงบคคลเหลานไดนาความ

เชอดงเดมตางๆนาๆเขามาในประเทศมาเลเซย โดยสวนใหญแลวความเชอเหลานเปนความเชอดงเดมของศาสนาฮนด

จากนนไดมการนาความเชออสลามมาสอดแทรกในความเชอฮนดดงเดม ซงเปนเหตของการเกดการบดเบอนในหลก

ความเชออสลาม (Siti Norbaya, 2007: 5-7)

รฐบาลรฐกลนตนไดยดเกณฑกลางในการตดสนความบดเบอนของแนวคด ซงประกอบดวย 7 อยาง คอ 1)

ศรทธาตอหลกความเชอทขดและไมสอดคลองกบหลกความเชอของอะหลลสนนะฮ 2) ไมยอมรบความจรงทมอย

ในอลกรอานและหะดษตามทนกวชาการอสลามไดยอมรบ 3) มการอางวาเปนนบทสงมาหลงจากทานนบมหมหมด 4)

มความเชอวาการรวบรวมหลายศาสนาใหเปนหนงเดยวเพอเปนทางเลอกใหแกมวลมนษยในการนบถอและศรทธามน

5) มการอางตวเอง หรอผนา หรอกลมแนวคดดวยขออางทขดกบหลกความเชอของอะหลลสนนะฮ อยางเชนการอาง

ตวเองหรอผนาเปนชาวสวรรคเปนตน 6) กระทาอตรกรรมในศาสนาและยดแนวคดใหมทขดกบความเชอและ

บทบญญตของอสลาม 7) อรรถาธบายอลกรอานและตความหะดษตามความประสงคของตนเอง (สารคาชแจง

เกยวกบ 58 ลกษณะแนวคดบดเบอนในประเทศมาเลเซย, 2008: 1-2)

แนวคดบดเบอนมลกษณะพเศษทแตกตางกบแนวคดทวไปดงน 1) ศรทธาตอพระครหรอผนาทเสยชวตและม

ความเชอวาผนาสามารถใหความชวยเหลอเมอใดทมการเอยชอของทาน 2) สาบานทจะปกปดแนวคดทนบถอและไม

เปดเผยใหคนนอกแนวคดรบร 3) ยกยองลกหลานชาวยววาเปนประชาชาตทดเลศทสมควรเปนแบบอยาง 4) ประกาศ

แตงตงตนเองหรอผนาเปนนบ 5) มการอางถงการครอบครองทรพยสนบางอยางของทานนบ อาท ดาบและอนๆ 6)

เชอและศรทธาวาหลกคาสอนแตละแนวคดเหมอนกนหมด ซงสามารถนาพาผนบถอสสวนสวรรค 7) ประกาศตวเอง

เปนวาลหรอผมความศกดสทธ 8) อางตวเองหรอผนาเปนอหมามมะหดย 9) เชอวาผนาสามารถใหชาฟาอต (ความ

ชวยเหลอ) ในวนอาครตได 10) ละทงการละหมาดวนศกรขณะประกอบพธกรรมทางศาสนาของแนวคด (สารปญหา

รวมสมย, 2008)

สาร “คาชแจงเกยวกบ 58 ลกษณะแนวคดบดเบอนในประเทศมาเลเซย” ไดชแจงลกษณะของแนวคด

บดเบอนและอธบายเหตผลของการบดเบอนอยางละเอยด ซงสามารถกลบไปดในงานวจยนได 58 ลกษณะแนวคด

บดเบอนทระบโดยยากมถอเปนกรอบทวไปในการตดสนความบดเบอนของแตละกลมแนวคดทมอยในประเทศ

มาเลเซย

2.2 แนวคดอลนกชนบนดย จากการศกษาพบวา แนวคดอลนกชาบนดย หรออนนกชาบนดยะฮ เปนกลม

ซฟกลมหนงทมการพาดพงถงชายทมชอวา มฮมมด บาหาอดดน อลบคอรย (เสยชวตเมอปฮจเราะหศกราช 791) ใน

การกอตงแนวคดน ซงคาวา “อลนกชาบนดย” เปนคาภาษาเปอรเซยมความหมายวาชางทาส ชางแกะสลก การนาคา

นมาใชกบกลมอลนกชาบนดย เนองจากชาวนกชาบนดย คดวาพวกเขาพยายาม สลกความรกตออลลอฮในจตใจของ

พวกเขาดวยรปแบบเฉพาะ ตามแนวทางของพวกเขา (Feriduddin Aydin, 1997: 9 )

แนวคดอลนกชาบนดยเรมเปนทรจกนบตงแตแนวคดนถอกาเนดในดนแดนประเทศตรก แลวคอยๆกระจาย

ไปยงเมอง มาวารออนนฮร (Ma wara’ annahr)1 เมองคอรอซาน (Kha rasan)2 แลวเขาสดนแดนอนเดย เมอ

1 Ma Wara` Annahr หรอ Transoxiana เปนชอโบราณของภมภาคตงอยในเอเชยกลางระหวางแมนา Amu Darya และแมนา Syr Darya

2 เปนชอโบราณของพนททกวางขวางครอบคลมเอเชยกลางและอฟกานสถาน



อล-นร

อาณาจกรบนสลจก (Bani Saljuk)3 ลมสลาย อาณาจกรออตโตมาน4เขามามอานาจ แนวคดนกแพรหลายในดนแดน

ของอาณาจกรออตโตมาน (Feriduddin Aydin, 1997: 32)

ในประเทศมาเลเซยม 9 แนวคดทแพรกระจาย ซงแนวคดนกชาบนดยะหเปนหนงในสองแนวคดททรงอทธผล

ในประเทศมาเลเซย แนวคดนถกเผยแผในประเทศมาเลเซยโดยบรรดาลกศษยทจบมาจากประเทศอนโดนเซย

แนวคดอลนกชาบนดยไดเขามาในรฐกลนตนไมนอยกวา40 ป หรอเกอบ 100 ป ซงเปนระยะเวลาทยาวนานพอสมควร

(Nik Abdul Aziz Bin Haji Nik Hasan, 1977: 46-48. Abdul Rahman Haji Abdullah, 1997: 51-52. Himpunan Fatwa

Warta Negeri Melaka: 2)

แนวคดนมความเชอดงน 1) สมาชกและแกนนาของกลมมชวตและมความสมพนธอยางตอเนองกบแกนนา

หรอพระครทไดเสยชวตแลว 2) กะอบะฮทอย ณ มกกะห จะออกไปเยยมเยยนแกนนาแนวคดตามสถานทตางๆ 3)

สามารถมองเหนอลลอฮบนโลกน 4) ใครทไมมเชค (พระอาจารยหรอพระคร) แทจรงแลวเขาไดฝาฝนอลลอฮและ

ทานนบ 5) สามารถรบความรจากอลลอฮโดยตรง 6) บรรดาเชคทเสยชวตยงมชวตอย 7) พระครสามารถชบชวตคน

ได (Mohammad Amin al-Kurdi, 2003: 113 . Ali Bin al-Hasan al-Harawi, 1999: 139. Muhammad Bin Sulaiman:

31. Abdul Rahman Muhammad Saaid: 60)

สาหรบพธกรรมทสาคญของกลมนมดงน 1) การใหคาสตยาบน (al-Baia’h) 2) อรรอบเฏาะฮ (al-Rabitoh)5

3) อล คอตม อลคจาคานย (al- khatm al- khuwajagani)6 ( Abdul Majid al khani,1992: 33 )

ปจจบนแนวคดอลนกชาบนดยทมอยในประเทศมาเลเซยนนม 2 กลม คอ นกชาบนดยะหคอลดยะหกอดร

นยะหยา และนกชาบนดยะหอลอาลยะห สาหรบแนวคดนกชาบนดยะหคอลดยะหกอดรนยะหยาถกกอตงโดยศ.ดร.

ฮจญ สยยด เชค กอดรน ยะหยา ตงแตป 1952 ในเมองเมดาน (Medan) ประเทศอนโดนเซย และเรมแพรหลายเขาส

ประเทศมาเลเซยประมาณป 1970 และถกเผยแพรในกรงโกตาบาร รฐกลนตน มหลกความเชอและพธกรรมทาง

ศาสนาดงน 1) แสงของอลลอฮ (Nur Allah) ไดผสานกบแสงของทานนบมหมหมด 2) แนวคดนถกประทานลงมา

จากอลลอฮโดยตรง 3) ศรทธามนพรอมกบพระคร 4) การสบบหรทาใหไมสามารถเขาสวนสววรค 5) ประกอบพธ

ฮจย ณ เมองเมดาน ประเทศอนโดนเซย 6) การประกอบพธซลก แนวคดนถกวนจฉยโดยยากมและสานกงานมฟตรฐ

มะละกาวาเปนแนวคดบดเบอน (Himpunan Fatwa Warta Kerajaan Negeri Melaka 1986-2005, 2005: 1-5)

สาหรบแนวคดนกชาบนดยะหอลอาลยะหนน มการอางวาเปนแนวคดทสบทอดมาจากทานนบมหมหมด

และบรรดาสาวกของทานนบ โดยเฉพาะทานอะล บนอะบฎอลบ และทานอะบบกร อลศดดก ปจจบนกลมแนวคดนนา

โดยเชคนาซม ถกเผยแผในทวปเอเชยในป 1986 มหลกความเชอและพธกรรมสาคญดงน 1) พลงแหงวาล (ผชวย

เหลอ) 2) ผนาแนวคดมอานาจเบดเสรจ 3) มการประกอบพธกรรมทางศาสนาตางๆ อาท เชน ซลก รอบเฏาะฮ และ

3 อาณาจกรบนสลจก หรอเปนทรจกในนาม จกรวรรดเซลจค เปนจกรวรรดแบบเปอรเชยของยคกลาง ของชนเซลจคเตอรกของเทอรโค-เปอรเชย ทม

อานาจครอบครองอาณาบรเวณอนกวางใหญตงแตเทอกเขาฮนดกช ไปถงทางตะวนออกของอนาโตเลยและจากทวปเอเชยกลางไปจนถงอาวเปอรเชย 4 หรอเปนทรจกในนาม จกรวรรดออตโตมน (องกฤษ: Ottoman Empire) ถอกาเนดขนในป พ.ศ. 1996 (ค.ศ. 1453) หลงการลมสลายของจกรวรรดไบ

แซนไทนซงมคอนสแตนตโนเปล(อสตนบล) เปนเมองหลวง มอาณาเขตทครอบคลมถง 3 ทวป ไดแก เอเชย แอฟรกา และยโรป ซงขยายไปไกลสดถงชองแคบยบ

รอลตารทางตะวนตก นครเวยนนาทางทศเหนอ ทะเลดาทางทศตะวนออก และอยปตทางทศใต ลมสลายในป พ.ศ. 2466 (ค.ศ. 1923) 5 อรรอบเฏาะฮตามทศนะของกลมอลนกชาบนดย หมายถงการทศษยขอความชวยเหลอจากวญญาณของอาจารยทเสยชวตในอลลอฮ ซงสามารถจะ

สนทนาตดตอกบอาจารยเหมอนกบเขาอยขางหนาเรา 6 อล คอตม อลคจาคานย เปนพธกรรมศาสนาของกลมอลนกชาบนดย โดยทพวกเขาจะจดใหมชมนมลบ ในวน เวลา ทกาหนดชดเจน



อล-นร

อนๆ 4) บชาหลมศพผนาทเสยชวตแลว ซงแนวคดนถกวนจฉยบดเบอนโดยยากม (เชค ตอรก บน มหมหมด อลสะอ

ดย, 2005: 25-27)

ทงสองกลมแนวคดนกชาบนดยะหทไดกลาวมานนมความเชอและพธกรรมทางศาสนาทขดกบหลกการ

อสลามทเทยงตรง ทางคณะกรรมการฟตวาแหงชาต ประเทศมาเลเซย จงไดตดสนวนจฉยชขาดถงความบดเบอนของ

ทงสองกลม 3. การกากบดแลกลมแนวคดอลนกชาบนดยในรฐกลนตนประเทศมาเลเซย

จากการศกษาถงการกากบดแลของรฐบาลรฐตอกลมแนวคดอลนกชาบนดยในรฐกลนตนประเทศมาเลเซย

สามารถสรปผลได ดงน

3.1 การควบคมแนวคดอลนกชาบนดยในรฐกลนตน ประเทศมาเลเซย จากการศกษาพบวา ยากม

(JAKIM) ไดวนจฉยวากลมแนวคดอลนกชาบนดยเปนแนวคดบดเบอน และเผยแพรผลการวนจฉยเหลานนผานสอ

ตางๆ แตคาวนจฉยดงกลาวนนไมถอวาเปนคาชขาดในการตดสนการบดเบอนของกลมแนวคดอลนกชาบนดยทมอยใน

รฐตางๆของประเทศมาเลเซย หากแตละรฐนนสามารถทจะวนจฉยตางจากยากม เมอพบเหนวากลมดงกลาวทมอยใน

รฐไมมลกษณะตองหามตามทระบในสารดงกลาว

ฉะนน ในการกากบดแลแนวคดตางๆทมอยในรฐกลนตนนน หนวยงานทรบผดชอบโดยตรงไมไดเจาะจง

แนวคดใดแนวคดหนง สาหรบแนวคดอลนกชาบนดยในรฐกลนตนนนกาลงอยในการตดตามของแผนกอากดะหและชา

รอะฮ ปจจบนยงไมมการพจรนาและวนจฉยบดเบอนตอแนวคดน เพราะหลกฐานทมยงไมเพยงพอทจะเอาผดและ

ดาเนนคดกบกลมแนวคดได ซงกลมแนวคดอลนกชาบนดยทมอยในรฐกลนตนนนมอยหลายพนท ดงน 1) ปอเนาะปา

เซตโมะ 2) ตมปะ 3) สไงกอลาด โกตาบาร 4) ปอเนาะสอลก อาเภอปาเซปเตะ

3.2 จดยนแนวคดอลนกชาบนดยตอนโยบายและแนวทางการควบคมแนวคด จากการศกษาพบวา

กลมแนวคดอลนกชาบนดยในรฐกลนตนมจดยนทแตกตางกน ซงกลมแนวนกชาบนดยะหทนาโดยโตะคร ฮจญ ฮาชม

บน อาบบกร ณ ปอเนาะปาเซตโมะ มจดยนของขางทจะเปนมตรกบรฐบาล และพอใจกบนโยบายและแนวทางการ

กากบดแลของรฐบาลรฐกลนตน อาจเปนเพราะกลมแนวคดนไมปดปด และอนญาตใหทกคนเขามารบอนญาตทวไป

ได แถมเปนสถาบนปอเนาะททางรฐใหการชวยเหลอมาตลอด ตางกบจดยนของกลมแนวคดนกชาบนดยะหทนาโดย ม

หมหมด ไตบ ทมอยในบานสไงกอลาด โกตาบาร ทไมเหนดวยกบแนวทางการกากบดแลของกรมศาสนาอสลาม ท

ไมใหความเปนอสระในการประกอบพธกรรมทางศาสนา

การควบคมแนวคดบดเบอนใหอยในกรอบทถกตอง หางไกลจากกรอบบดเบอนทวางไวโดยยากมนนอาจ

สงผลบางตอจดยนทางการเมองของรฐบาลรฐ แตจากประสบการณทเลามาโดยผใหสมภาษณพบวา กลมแนวคดไม

สนใจเทาไรกบการควบคมของหนวยงานรบผดชอบในการเลอกตงทางการเมอง เพราะกลมแนวคดมกจะเลอกพรรคท

ใหประโยชนกบกลม โดยไมเจาะจงวาตองเปนพรรคพาสหรอไม (2552, ธนวาคม 24. 2553, กนยายน 21-22. 2553,

ตลาคม 19-22)


ปญหาความไมสงบในประเทศไทยเกดจากหลายปจจย แตละพนทมปจจยทตางกน ซงปญหาความไมสงบใน

สามจงหวดชายแดนภาคใตไดเกดขนมาอยางตอเนอง โดยเฉพาะตงแตป 2547 หลงจากเหตการณปลนปนคลงแสง

เกบอาวธของกองทพบกในคายนราธวาสราชนครนทร พนทอาเภอเจาะไอรอง จงหวดนราธวาส ทกๆเหตการณท

เกดขนในสามจงหวดชายแดนภาคใตหลงจากเหตการณทเกดขนในครงนนจนกระทงปจจบนมกถกเชอมโยงกบ



อล-นร

เหตการณความไมสงบ ถกอางวาเปนเหตการณทคกคามความมนคงของชาต โดยไมไดมองถงความรสกของคนในพน

ทวาเขามความเหนและความรสกอยางไรกบสงทเกดขน

การเขาจบกมชาวบานโดยไมไดรบฟงขอเทจจรงจากผตองหาไดสรางความเคองใจใหกบชาวบานและ

ครอบครวผตองหาเปนอยางมาก เปนเหตใหชาวบานบางคนถกชกชวนใหกอความไมสงบในพนท

ฉะนน งานวจยนเปนอกหนงงานวจยทสามารถชทางใหกบภาครฐในการจดการและควบคมดแล ซงควรม

การดาเนนการดงน

1. รฐควรมนโยบายและแนวทางการกากบดแลแนวคดหรอลทธตางๆทมอยในประเทศอยางชดเจน จะพบวา

รฐบาลรฐกลนตนมนโยบายทชดเจนในการควบคมดแลแนวคดทมอยในรฐ ในการนานโยบายดงกลาวมาใชในการ

กากบดแลแนวคด จะพบวา รฐบาลไดวางแนวทางการกากบดแลอยางชดเจนเปนขนเปนตอน ซงแตละขนตอนมการ

ดาเนนงานอยางละเอยด เพอรกษาสทธของแนวคดใหเปนไปตามนโยบายทรฐไดวางไว และเพอใหเกดความสงบสข

ของรฐอยางแทจรง

2. มหนวยงานทรบผดชอบเฉพาะทมอานาจทางกฎหมายในการดาเนนงาน จะพบวา ในการกากบดแล

แนวคดตางๆทมอยในรฐกลนตนนน รฐบาลจะมอบงานนใหอยในการดแลของสานกงานคณะกรรมการศาสนาอสลาม

แหงรฐ ภายใตสานกงานฯจะมหนวยงานอกหลายหนวยงานทรบผดชอบรวมกน ซงกฎหมายรฐไดใหอานาจแก

หนวยงานตางๆในการดแลงานในดานใดดานหนง

3. ไมกระทาการใดๆทไมผานกระบวนการตรวจสอบและสอบสวน จะพบวา ในการเอาผดกบแนวคดใด

แนวคดหนงรฐบาลจะไมทาตามคาวนจฉยของยากม แตเปนการตรวจสอบใหมอกครงตามขนตอนทไดกลาวมาขนตน

ซงแตละขนตอนมความละเอยดพอสมควร จากกระบวนการตรวจสอบและการสอบสวบทงหมดจะเหนไดวา ไมใช

เรองงายทจะเอาผดกบกลมแนวคดใดกลมแนวคดหนงจนกวาจะมหลกฐานทเปนทประจกวาผดจรงๆ จงสามารถเอา

ผดได นบวาเปนการทางานทยดหลกความยตธรรม ไมใชการใสรายปายสทอาจกอปญหามากมายตามมา



อล-นร


นตยสาร Der Spiegel. 1996. ฉบบวนท 25 พฤศจกายน.

แนวคดและยทธศาสตรการพฒนาประเทศในระยะแผนพฒนาฯ. ฉบบท 10. พ.ศ.2550-2554.

ปยนาถ บนนาค. มปป. นโยบายการปกครองของรฐบาลตอชาวโทยมสลมในสามจงหวดชายแดนภาคใต พ.ศ.

2475-2516.

ผจญ คาชสงข . 2548. บาป: ศกษาเชงวเคราะหในมโนทศนของพทธศาสนาฝายเถรวาท . วทยาสาร

เกษตรศาสตรสาขาสงคมศาสตร. ปท 26. ฉบบท 1 มกราคม-มถนายน.

พนธ ทพยศรนมต. 2554. ตวตนทางวฒนธรรมของคนไทยในรฐตอนเหนอของประเทศมาเลเซย. วทยานพนธ.

ปรชญาดษฎบณฑต. สาขาวชาไทศกษา.

Abdul Majid al khani. Al-Sacadah al-Abadiah Fima Ja Bihi al-Naqshabandiah. Turki: Al-Ikhlas. 1992.

Abdul Rahman Haji Abdullah. 1997. Pemikiran Islam di Malaysia: sejarah dan aliran. Malaysia: Gema

Insani.

Abdul Rahman Muhammad Sacaid. 2011. Al-Tarikah Al-naqshabandiyah. จากอนเตอรเนต (สบคนเมอวนท 5/8/2011).

http:// www. Frqan.com

Ali Bin al-Hasan al-Harawi. 1999. Rasyahat Ayin al-Hayah. Dar al-Sodir.

Feriduddin Aydin. Al-Toriqah Al-Naqshabandiah Bian Madhiha Wa Hadhiriha. 1997.

Jabtan Kemajuan Islam Malaysia. 2008. Risalah Isu semasa Penjelasan ciri-ciri utama ajaran sesat. FM

Security Printer Sdn. Bhd.

Jabatan Mufti Negeri Melaka. 2005. Himpunan Fatwa Warta Kerajaan Negeri Melaka 1986-2005.

Muhammad Amin al-Kurdi. 1384. Al-Mawahib al-Sarmadiyyah Fi Manaqib al-Naqsyabandiyyah. Al-

Sacadah.

Muhammad Bin Sulaiman al-Baghdadi. 1234. Al-Hadiqah al-Nadiyyah Fi al-Tariqah al-

Naqsyabandiyyah. Maktabah al-Haqiqah. 1234.

Nik Abd. Aziz Bin Haji Nik Hasan. 1977. Sejarah Perkembangan Ulama Kelantan. Kelantan: Pustaka Aman

Press SDN. BHD.

Siti Norbaya Binti Abd.Kadir. 2007. Ajaran Sesat: Sejarah Kemunculan Dan Ciri-cirinya. kuala Lumpur:

Percetakan Putrajaya SDN. BHD.

Torik Muhammad al-Sacadi. 2005. al-minnah al-ilahiyyah fi bayan al-toriqah al-naqsyabandiyyah al-aliyyah.

Dar al-Junaid. 2005.



อล-นร

ตครจญหะดษเฉพาะความหมายภาษาไทยในหนงสอคณคาของอะมาล ของ ชยคลหะดษ เมาลานา มฮมมด ซะกะรยา เชาวนฤทธ เรองปราชญ

อบดลเลาะ การนา

บทคดยอ

การวจยนมวตถประสงคเพอ ศกษาแหลงทมาและประเมนสถานภาพของหะดษเฉพาะความหมายภาษาไทยใน

หนงสอคณคาของอะมาลของชยคลหะดษ เมาลานา มฮมมด ซะกะรยา วธดาเนนการวจย โดยใชวธวทยาการวจยทางดาน

การตครจญหะดษ ซงมขนตอนดงน คดลอกหะดษจากหนงสอดงกลาว พรอมทงกากบหมายเลขของหะดษ และหมายเลข

หนาหนงสอทปรากฏหะดษ คนหาแหลงทมาจากหนงสอคมอคนหาหะดษ หนงสอสารบญหะดษ ตรวจสอบสถานภาพจาก

คาตดสนของบรรดาปราชญหะดษ โดยยดทศนะของปราชญหะดษสายกลาง (มอตะดลน) เปนหลก

ผลการวจยพบวา เมาลานา มฮมมด ซะกะรยา มชอเตมวา มฮมมด ซะกะรยา อลกนดะฮละวย เปนปราชญ

ทานหนงทเชยวชาญหะดษ เกดทเมองกานดะฮละฮ ประเทศอนเดย ทานเกดในตระกลของผทรงความร และเครงครด

ในศาสนา เปนตระกลทมบรรพบรษลวนแลวแตเปนผมชอเสยงในดานการทางานเพออสลาม ทานใชชวตในการสอน

หะดษเปนระยะเวลาอนยาวนานและมความเชยวชาญ จนไดรบการขนานนามจากกลมญะมาอตตบลฆวาเปน “ชยคล

หะดษ” ซงมความหมายวา ปรมาจารยดานหะดษ

หะดษททาการตครจญทงหมดมจานวน 441 หะดษ แบงออกเปนหะดษเศาะเหยะหจานวน 160 หะดษ หรอ

36.28% หะดษหะสนจานวน 78 หะดษ หรอ 17.68% หะดษเฎาะอฟ จานวน 132 หะดษ หรอ 29.93% หะดษเฎาะ

อฟญดดน จานวน 35 หะดษ หรอ 7.93%หะดษเมาฎวะ จานวน 25 หะดษ หรอ 5.66% ไมพบสายรายงานและ

สถานภาพของหะดษ จานวน 11 หะดษ หรอ 2.49% ทงหมดอยในขายหะดษมกบล จานวน 238 หะดษ หรอ 53.96%

และอยในขายมรดดจานวน 203 หะดษ หรอ 46.04%

หนงสอคณคาของอะมาลของเมาลานา มฮมมด ซะกะรยา เปนหนงสอแนวรวบรวมเรองราวทเกยวกบคณคา

และความประเสรฐของการปฏบตศาสนกจ (Fada’il) หนงสอในแนวนมกจะปรากฏหะดษเฎาะอฟ เฎาะอฟญดดน และ

หะดษเมาฎวะ สาเหตเนองจากกฎเกณฑของนกปราชญในเรองของการนาหะดษเฎาะอฟมาใชเปนหลกฐาน แมวาเมา

ลานา มฮมมด ซะกะรยา เปนผทเชยวชาญหะดษทานหนง แตกระนนหนงสอของทานกไมปลอดจากหะดษประเภท

เหลาน แมวาจะปรากฏในสดสวนทนอยนดกตาม

คาสาคญ: ตครจญ, หะดษ, ชยคลหะดษ, มฮมมด ซะกะรยา, คณคาของอะมาล

นกศกษาระดบปรญญาเอก สาขาวชาอสลามศกษา วทยาลยอสลามศกษา มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตปตตาน.

ดร.(อลกรอานและอลหะดษ), ผชวยศาสตราจารย, อาจารยประจาภาควชาอสลามศกษา วทยาลยอสลามศกษา มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขต

ปตตาน.




อล-นร

Prophetic traditions (Hadith) with their translation into Thai which are cited in Fada’il cAmal, a reputable religious treatise authored by Sheykh al-Hadith Mawlana Muhammad Zakariya

เชาวนฤทธ เรองปราชญ

อบดลเลาะ การนา

Abstract

The present research has the key objective of investigating into the sources of prophetic traditions

(Hadith) with their translation into Thai which are cited in Fada’il ‘Amal, a reputable religious treatise authored

by Sheykh al-Hadith Mawlana Muhammad Zakariya, and authenticating them.The method employed in

conducting the study is the authentication of prophetic traditions (Takhrij al- Hadith), which is basically composed

of the following steps: (i) copying the target traditions from a particular book and numbering them along with

page number in which they are cited, (ii) investigating into the sources of the traditions found by consulting one

of the concordances of prophetic narrations or the Hadith indices, and (iii) authenticating and classifying the

traditions based on verdicts given by Hadith scholars who are categorically regarded moderate (Mu‘tadilin).

The findings are as follows: Mawlana Muhammad Zakariya, fully named Muhammad Zakariya al-

Kandhlawi, was a prominent scholar who had notable expertise in the science of Hadith. He was born an

eminent family of learned individuals who gained reputation through their activism for Islam. Mawlana

Muhammad Zakariya was so strongly committed to the dedication of his life to the teaching of Hadith and had

expertise in this science that he received an honorary designation from Tablighi Jamacat as “Sheykh al- Hadith,”

which literally means the scholar of prophetic traditions.

There were found a total of 441 prophetic traditions (Hadith) with Thai translation in the treatise to

authenticate. They were categorised into six classes: (i) authentic traditions (Hadith Sahih) with a number of 160

traditions (36.28%), (ii) fine traditions (Hadith Hasan) with a number of 78 traditions (17.68%), (iii) weak

traditions (Hadith Dacif) with a number of 132 traditions (29.93%), (iv) very weak traditions (Hadith Dacif

Jiddan) with a number of 35 traditions (7.93%), (v) fabricated traditions (Hadith Mawduc) with a number of 25

traditions (5.66%), and (vi) no-source traditions with a number of 11 traditions (2.49%), all of which are placed

Ph.D. Student of Islamic Studies, College of Islamic Studies, Princes of Songkhla University, Pattani Campus.

Asst. Prof. Ph.D. (Al-Qur’an and Al-Hadith) Lecturer, Department of Islamic Studies, College of Islamic Studies, Princes of Songkhla University, Pattani

Campus.

RESEARCH



อล-นร

in two categories, i.e. the accepted category (Maqbûl) with a number of 238 traditions (53.96%) and the

rejected category (Mardud) with a number of 203 traditions (46.04%).

Fada’il ‘Amal, authored by Mawlana Muhammad Zakaraya, is a collection of persuasive stories in

relation to the significance and merits (Fada’il) of performing good works (cAmal). Such a treatise is invariably

found to be inclusive of weak, very weak, and fabricated traditions because of the authors’ lenient standards in

referring to weak traditions as proof for encouragement of performing good works. Mawlana Muhammad

Zakariya was celebrated as an expert in the science of Hadith. However, his work done in the purpose of

enjoining good works was not absolutely free from those weak traditions, though found in a minimal proportion. Keywords: Takhrij, Hadith, Shaykh al-Islam, Muhammad Zakariya, Fada’il cAmal



อล-นร

บทนา

หะดษ หมายถง สงทพาดพงถงทานนบ ในทกๆ ดาน ทงทเปนคาพด การกระทา การยอมรบ คณลกษณะทง

ในดานสรระและจรยะ ตลอดจนชวประวตของทานทงกอนและหลงการไดรบการแตงตงใหเปนนบ (Mustafa al-Siba‘i,

1982: 47)

หะดษมความสาคญในสองสถานะดวยกน กลาวคอ สถานะทหนงในฐานะเปนตวขยายความอลกรอานใหมความ

กระจางชดในแงการปฏบตและในแงอน ๆ สถานะทสองในฐานะเปนแหลงทมาแหงบทบญญตอสลามอนดบสองรองจาก

จากความสาคญดงกลาวขางตน ทาใหหะดษกลายเปนศาสตรทยงใหญศาสตรหนงในอสลามศกษา มสาขาวชาตาง ๆ แตก

ออกมากกวาหนงรอยสาขาวชา อลหาซมย (584 ฮ.ศ.) ปราชญหะดษคนหนงไดกลาววา “แมวาคนๆ หนงจะใชชวอายของ

เขาเพอศกษาวชาหะดษกไมสามารถศกษาไดทงหมด” (al-Qasimi, 1987: 44) ดงนน การศกษาวชาการทเกยวของกบหะดษ

ถอวามความสาคญ โดยเฉพาะอยางยง ในแวดวงวชาการอสลามศกษาในประเทศไทยนน ศาสตรนถอวาเปนศาสตรท

ตองการการคนควาอกมาก

การตครจญ เปนศาสตรแขนงหนงในสาขาวชาหะดษ หมายถง การชถงแหลงทมาของตวบทหะดษทเปนแหลง

ปฐมภม (Primary Sources) และการนาเสนอแหลงทมาดงกลาว พรอมแจกแจงสถานภาพของหะดษเมอมความจาเปน

(Bakkar, 1997 : 12) ซงการตครจญหะดษ และวชาทเกยวของกบการตครจญหะดษ เปนสงทเกดขนใหมในแวดวงวชาการ

อสลามศกษา กลาวคอ มสลมในยคแรก ๆ ไมมความจาเปนตอการตครจญหะดษ เนองจากพวกเขามความสมพนธทแนบ

แนนกบแหลงทมาเดมของสนนะฮจนกระทงในสมยตอมาไดมนกวชาการ (อลามาอ) กลมหนงเรยบเรยงหนงสอวชาการตาง

ๆ และไดระบตวบทของหะดษโดยมไดบอกถงทมาและสถานภาพของหะดษ อาจเปนเพราะรดวาหะดษตาง ๆ นนเปนทรบร

กนในหมคนในสมยนน ๆ หรออาจเปนเพราะมเจตนาทตองการกระตนใหผอานไดคนควาหาแหลงทมาของหะดษ เมอเปน

เชนนจงมนกปราชญ หะดษกลมหนงเหนความจาเปนในการตครจญหะดษ ตวอยางของนกปราชญกลมแรก ๆ ทใหความ

สนใจในการตครจญ เชน อลบยฮะกย (458 ฮ.ศ.) อบนอยม อลอศบฮานย (430 ฮ.ศ.) อลคอฏบ อลบฆดาดย (463 ฮ.ศ.)

และ อลหาซมย (584 ฮ.ศ.) เปนตน (Bakkar, 1997 : 18)

กลมญะมาอตตบลฆ เปนกลมทกาลงแพรหลายและมอทธพลมากทสดกลมหนงในหมมสลมในปจจบน แมวา

กลมญะมาอตตบลฆจะถอกาเนดในประเทศอนเดยโดยทานเมาลานา มฮมมด อลยาส กนดะฮละวย (ค.ศ.1885-1994) แต

ดวยวธการทางานเผยแผหลาย อยางทโดดเดนทาใหกลมนไดแพรหลายอยางรวดเรวยงประเทศตางๆ ในเอเชย เอเชย

ตะวนออกเฉยงใต ตะวนออกกลาง ยโรป อเมรกา ออสเตรเลย และอฟรกา สวนในประเทศไทยนน กลมญะมาอตตบลฆได

เขามาดาเนนงานเผยแผตงแตป พ.ศ. 2508 (ค.ศ. 1965) โดยเรมจากภาคเหนอกอน แลวตอมากไดขยายตวอยางรวดเรวยง

ภมภาคตางๆ ของประเทศไทย ปจจบนกลมญะมาอตตบลฆมศนยกลางอยในทก อาเภอ และตาบลทมประชากรมสลม

อาศยอย (มะสาการ อาแด, 2543 : 107-108)

การทางานเผยแผของกลมญะมาอตตบลฆนนไดใชหนงสอเลมหนงทชอวา คณคาของอะมาล หรอ "Fada’il cA’mal" ซงเขยนโดยเมาลานามฮมมด ซะกะรยา (ค.ศ. 1898-1982) เปนแนวทางในการอบรมสงสอนและปฏบต จนกลาวได

วาหนงสอเลมนไดกลายเปนหนงสอคมอทสาคญของกลมญะมาอตตบลฆ จากความสาคญดงกลาวทาใหหนงสอเลมน

ไดรบความนยมและแพรหลายในประเทศตางๆ ทวโลก มผแปลเปนภาษาตาง ๆ รวมทงภาษาไทยซงแพรหลายและเปนท

รจกในหมมสลมโดยทวไป แตเนองจากหนงสอเลมนผเขยนไดอางองตวบทหะดษไวเปนจานวนมาก ตวบทหะดษสวนใหญ

แมผเขยนจะไดอางถงแหลงทมา แตกไมสามารถใหความเขาใจทชดเจนแกผอานโดยเฉพาะผทไมมความรในวชาหะดษและ

ไมสามารถอานและเขาใจภาษาอาหรบได เนองจากผแปลไดแปลเฉพาะสวนทเปนตวบทหะดษ สวนทเกยวของกบการ

อางองสวนใหญมไดแปล ซงตวบทหะดษพรอมความหมายขางตนไดมผศกษาวจย และทาการตครจญแลว แตยงคงเหลอ



อล-นร

ในสวนของหะดษเฉพาะความหมายภาษาไทยทไมมตวบทกากบยงมไดทาการตครจญ ซงผวจยทงสองไดมขอเสนอแนะวา

ควรมการตครจญหะดษทมเพยงคาแปลภาษาไทยในหนงสอคณคาของอะมาลเพมเตม (อบดลเลาะ หนมสข และอบดล

เลาะ การนา, 2547 : 197)

จากหลกการและเหตผลดงกลาวขางตน ผวจยจงเหนวามความจาเปนทจะตองทาการตครจญหะดษเฉพาะ

ความหมายภาษาไทยในหนงสอเลมน เพอใหหนงสอเลมนเพมคณคาทางวชาการ เพมประโยชนในการนาไปใชตอไป และ

ผวจยหวงวางานวจยชนนจะเปนสวนหนงงานวจยทมประโยชนตอวชาการอสลามศกษาและตอสงคมมสลมและตอ

ประเทศชาตโดยรวมตอไป


ในการทาวจยครงนผวจยมวตถประสงคเพอศกษาแหลงทมาและเพอประเมนสถานภาพของหะดษเฉพาะ

ความหมายภาษาไทยในหนงสอคณคาของอะมาล ของชยคลหะดษ เมาลานา มฮมมด ซะกะรยา

ความสาคญและประโยชนของการวจย

การวจยในครงน ผวจยคาดวาจะไดรบประโยชนดงตอไปน

1. จะไดทราบแหลงทมาของหะดษเฉพาะความหมายภาษาไทยในหนงสอคณคาของอะมาลของชยคลหะดษ เมาลา

นา มฮมมด ซะกะรยา

2. จะไดทราบสถานภาพของหะดษ และสามารถแยกแยะหะดษทถกนามาอางองในหนงสอคณคาของอะมาลของ

ชยคลหะดษ เมาลานา มฮมมด ซะกะรยา วาหะดษบทใดเศาะเหยะห หะดษบทใดเฎาะอฟ และหะดษบทใดเมาฎวะ

3. จะไดใชเปนคมอในการเรยนการสอนวชาหะดษในระดบปรญญาตรและปรญญาโท และเปนความรแกผสนใจ

ทวไป และเปนตาราทางวชาการดานอสลามศกษาในภาคภาษาไทยเพอใหมสลมและผสนใจทวไปทไมสามารถอานภาษา

อาหรบได สามารถเขาใจศาสตรดานอสลามศกษา อนจะนามาซงความสมานฉนทในสงคมตอไป


รปแบบการวจย

การวจยเรอง “ตครจญหะดษเฉพาะความหมายภาษาไทยในหนงสอคณคาของอะมาลของชยคลหะดษ เมาลานา

มฮมมด ซะกะรยา” มรปแบบการวจยประกอบดวยหะดษ 3 กลมๆ ละ 441 หะดษ กลมแรกเปนการนาเสนอหะดษเฉพาะ

ความหมายภาษาไทยทปรากฏในหนงสอคณคาของอะมาล กลมทสองเปนการนาเสนอตวบทภาษาอาหรบทนามาเทยบ

และกลมทสามเปนการนาเสนอแบบแบบตครจญหะดษ(ระบผบนทกหรอผรายงาน) และยนยนสถานภาพของหะดษ จาก

รปแบบการวจยจะแสดงระดบตางๆ ของหะดษ

แหลงขอมล

1) หนงสอหรอตารา ไดแก หนงสอหรอตาราเกยวกบการตครจญทเขยนเปนภาษาอาหรบ สาหรบศกษาเรอง

การตครจญ

2) เอกสารวจย ไดแก หนงสอคณคาของอะมาลเรยบเรยงโดยชยคลหะดษ เมาลานา มฮมมด ซะกะรยา สาหรบ

ศกษาแหลงทมาของหะดษและสถานภาพของหะดษ

3) หนงสอรวายะฮ ไดแก หนงสอบนทกหะดษดวยกบสายรายงานของผแตง สาหรบศกษาแหลงบนทกหะดษและ

กาหนดสถานภาพหะดษในหนงสอคณคาของอะมาล



อล-นร

4) หนงสออนๆ ทบนทกหะดษโดยการตดสายรายงานของหะดษ สาหรบศกษาแหลงทมาของหะดษทไดอางไวใน

เอกสารวจย

เครองมอทใชในการวจย

ก. แบบบนทก หมายถง แบบบนทกขอมลทผวจยสรางขนมาเอง โดยใชรปแบบเปนสเหลยมผนผา แบงออกเปน 3

สวน ไดแก สวนทบนทกขอมลหนงสอประกอบดวย ชอผแตง ปทพมพ ชอหนงสอ เมองทพมพ และโรงพมพ สวนการ

บนทกขอมลสายรายงานและตวบทหะดษ และสวนทบนทกขอมลหวขอเรองทเกยวของประกอบดวยเนอหาของเรอง จะ

ระบเลมทและเลขหนา

ข. เอกสารวจย เอกสารวจย คอ หนงสอคณคาของอะมาลของชยคลหะดษเมาลานา มฮมมด ซะกะรยา สาหรบ

ศกษาสายรายงานหลกของหะดษในหนงสอคณคาของอะมาล

ค. คอมพวเตอรใชสาหรบรวบรวมขอมลเกยวกบหะดษทตองการตครจญ ประกอบดวยขอมลสายรายงาน ตวบท

หะดษ และสถานภาพของหะดษ โดยใชโปรแกรมสาเรจรป ไดแก อลมกตะบะฮ อชชามละฮ (Version 3) และอลมกตะบะฮ

อลอสลามยะฮ

ง. เวบไซตทแพรหลายทางอนเตอรเนต ใชสาหรบรวบรวมขอมลทเกยวของกบการตครจญ ซงคนหาไดจาก

เวบไซตตางๆ ไดแก เวบไซตอดดรอร อสสนนยะฮ (www.dorar.net) เวบไซตอบน บาซ (www.binbaz.org.sa) และเวบไซต

อลอลบาน (www.alalbany.net) เปนตน

การเกบรวบรวมขอมล

การเกบรวบรวมขอมลเพอการวจยแบงออกเปน 3 สวน ดงน

สวนท 1 รวบรวมขอมลเรองความรเกยวกบการตครจญหะดษภายใตหวขอเรองรองและหวขอเรองยอย

ตามลาดบความสาคญและทจาเปน จากหนงสอและตาราทเกยวของกบการตครจญหะดษ

สวนท 2 รวบรวมหะดษเฉพาะความหมายภาษาไทยในหนงสอคณคาของอะมาล เพอทาการศกษาวเคราะห โดย

คดเลอกหะดษเฉพาะทมแตคาแปลภาษาไทยเทานน ซงเรยบเรยงหะดษตามบทตางๆ ของหนงสอ แตเนองจากหะดษทมแต

ความหมายไมมการกากบหมายเลขหะดษ ผวจยจงเรยบเรยงตวบทหะดษโดยใช 2 หมายเลข หมายเลขท 1 เปนหมายเลข

ของผวจย หมายเลขท 2 เปนหมายเลขหนาของหนงสอ ตวอยาง หะดษท 1 หนาท 25 หมายถงหะดษลาดบทหนงใน

งานวจย หะดษนปรากฏในหนาท 25 ของหนงสอคณคาอะมาล

สวนท 3 รวบรวมขอมลตครจญหะดษทตองการศกษาวเคราะห โดยดาเนนการตามลาดบความสาคญของแตละ

เรองตามแนวทางตครจญ ดงน

1) การตครจญหะดษแตละบทใชแนวทางการตครจญ 2 แนวทาง ไดแก การ ตครจญโดยยดคาสาคญของตวบท

หะดษ และการตครจญโดยยดคาแรกของสานวนหะดษ ทงสองแนวทางนใชหนงสอคมอคนหาหะดษจากหนงสอมอญม อล

มฟะฮรอส ลอลฟาซ อลหะดษ หนงสอสารบญหะดษตาง ๆ โปรแกรมทใชคอมพวเตอร คอ อลมกตะบะฮ อชชามละฮ

และอลมกตะบะฮ อลอสลามยะฮ ตลอดจนเวบไซตทเกยวของกบการตครจญ

2) รวบรวมตวบทและสายรายงานของหะดษจากแหลงรวายะฮ โดยพจารณาความเหมอนของความหมายของหะ

ดษทปรากฏในหนงสอคณคาของอะมาลกบตวบทหะดษทไดจากการตครจญทบนทกในแหลงรวายะฮ และพจารณาสาย

รายงานของหะดษทมาจากผรายงานคนเดยวกนทเปนมตาบอะฮ หรอสายรายงานอนทรายงานหะดษเดยวกนทเปนชาฮด

หรอชะวาฮด

3) รวบรวมเพมเตมขอมลเกยวกบทศนะของบรรดาอละมาอทอธบายลกษณะของตวบทหะดษเพอใชเปนขอมล

ประกอบการเปรยบเทยบระหวางตวบทหะดษในเอกสารวจยกบตวบททปรากฏในแหลงรวายะฮ



อล-นร

การจดกระทาขอมล

การจดกระทาขอมลทไดจากการบนทก เอกสารวจย และคอมพวเตอร ไดดาเนนการตามขนตอนดงตอไปน

1) ขอมลทไดจากแบบบนทกไดมการตรวจสอบความถกตองและความเหมาะสมของเนอหาตามลาดบ

ความสาคญของแตละบท กลาวคอ ขอมลเกยวกบการตครจญหะดษ ผลการตครจญหะดษ ตลอดจนขอมลเกยวกบทศนะ

อละมาอ

2) ขอมลทไดการใชคอมพวเตอรไดแยกตามลกษณะของขอมลออกเปน 4 สวน ไดแก ขอมลมตาบะอะฮ โดย

พจารณาการคดเลอกบนพนฐานของการอางองในหนงสอคณคาของอะมาล ขอมลมตาบะอะฮหรอมตาบอาต โดยการ

พจาณาผรวมรายงานในรนเดยวกนเปนหลก ขอมลชาฮดหรอชะวาฮดหะดษ โดยพจารณาตวบทหะดษเปนทตง ซงจะดวา

ตวบทหะดษนนมความเหมอนกนทงประโยคหรอสวนหนงของตวบทหะดษ ขอมลสายรายงานและสถานะของผรายงานหะ

ดษ โดยพจารณาสายรายงานทเปนมตาบะอะฮเปนหลก

การวเคราะหขอมล

การวเคราะหขอมลจะดาเนนการ 3 ดาน คอ ตวบท สายรายงานและสถานภาพ

1) การวเคราะหตวบท

ศกษาวเคราะหความเหมอน และความแตกตางของหะดษเฉพาะความหมายภาษาไทยทปรากฏในหนงสอคณคา

ของอะมาล กบตวบทหะดษจากหนงสอรวายะฮ ซงจะยดเอาตวบททมความหมายใกลเคยงและสอดคลองกบหะดษเฉพาะ

ความหมายภาษาไทยทปรากฏในเอกสารวจยมากทสด

2) การวเคราะหสายรายงาน

ก. ศกษาวเคราะหสายรายงานโดยยดสายรายงานของหะดษทมความใกลเคยงกบความหมายของหะดษทระบไว

ในหนงสอคณคาของอะมาลเปนหลก กลาวคอ หากหะดษมระบผบนทกเพยงคนเดยวเทานน จะทาการวเคราะหสาย

รายงานของหะดษนน และหากระบผบนทก 2 คนขนไป จะยดสายรายงานของหะดษทเหมอนกบตวบทหะดษในหนงสอร

วายะฮเปนทตง

ข. ศกษาวเคราะหสายรายงานของหะดษจะดาเนนการศกษาสถานะดานคณธรรมและความบกพรองของ

ผรายงานแตละทานในสายรายงาน ยดถอทศนะของนกวจารณ หะดษทไดรบการยอมรบโดยยดทศนะของอละมาอมอตะด

ลน (ทศนะเปนกลาง) เปนหลก เชน ทศนะของอลหาฟซอบน หจญร อลอสเกาะลานยในหนงสอตะฮซบ อตตะฮซบ

(كتاب لسان امليزان ) และหนงสอลสานอลมซาน (كتاب تقريب التهذيب ) หนงสอตกรบ อตตะฮซบ (كتاب ذيب التهذيب)ทศนะของอลหาฟซ อลซะฮะบยในหนงสอมซาน อล ออตดาล ( كتاب ميزان اإلعتدال) ทศนะของอลหาฟซ อลมซซยใน

หนงสอตะฮซบอลกะมาล (ذيب الكمال كتاب) เปนตน

3) การวเคราะหสถานภาพของหะดษ

การศกษาวเคราะหสถานภาพของหะดษ โดยมวธการวเคราะห คอ

ก. หะดษบนทกโดยอลบคอรยและมสลมในหนงสอเศาะเหยะห และสายรายงานซะฮบ เชน หะดษรายงานโดยอช

ชาฟอย จากมาลก จากนาฟอ จากอบน อมร จากทานเราะสลลอฮ จะตดสนเปนหะดษเศาะเหยะห

ข. หะดษบนทกโดยอหมามทานอนๆ จะทาการศกษาสถานภาพของหะดษ และการเลอนฐานะของแตละหะดษ

เชน หะดษเศาะเหยะหลฆอยรฮ และหะดษหะสนลฆอยรฮ ซงจะใชเทคนคการวเคราะห 2 ประเภท คอ การวเคราะหเชง

ยนยนและการวเคราะหเชงสารวจ

การวเคราะหเชงยนยน เปนการตรวจสอบสายรายงานทถกตองในการกาหนดสถานภาพของหะดษตามหลกการ

หะดษหรอยนยนสถานภาพของหะดษทคนพบ



อล-นร

- การวเคราะหเชงสารวจ เปนการตรวจสอบสายรายงานเพอระบสถานภาพของ หะดษแตละบท โดยการยด

ทศนะของอละมาอเพยงอยางเดยว ไมมการศกษารายละเอยดของสายรายงาน ซงเทคนคการวเคราะหเชงสารวจจะใชใน

กรณทผวจยไมพบสถานะของผรายงาน ดงภาพประกอบ

สายรายงานตน

สถานภาพของผรายงาน (ทศนะของอละมาอ) อลญรหและอตตะอดล

ตดสนสถานภาพของหะดษ

สายรายงานตน สถานภาพของหะดษ

- ซะฮบ - หะดษเศาะเหยะห

- เศาะเหยะห - หะดษเศาะเหยะห

- เมาฎวะ - หะดษเมาฎวะ

- หะสน

- เฎาะอฟ สายรายงานตาม

หะสน หะดษเศาะเหยะหลฆอยรฮ

เฎาะอฟ หะดษหะสนลฆอยรฮ

ภาพประกอบท 1 โมเดลการตดสนหะดษเชงยนยน

สายรายงานตน

แหลงบนทก (รวบรวมหะดษจากแหลง)

กาหนดสถานภาพของหะดษ

ทศนะของอละมาอ สถานภาพของหะดษ

- เศาะเหยะห - หะดษเศาะเหยะห (ลซาตฮหรอลฆอยรฮ)

- หะสน - หะดษหะสน (ลซาตฮหรอลฆอยรฮ)

- เฎาะอฟ - หะดษเฎาะอฟ

- เฎาะอฟญดดน - หะดษเฎาะอฟญดดน

- เมาฎวะ - หะดษเมาฎวะ

ภาพประกอบท 2 โมเดลการตดสนหะดษเชงสารวจ



อล-นร

4) การตดสนสถานภาพของหะดษแตละตวบทโดยการตรญห (ใหนาหนก) พรอมกบอธบายสาเหตของการ

ตดสนหะดษอยางชดเจน

อนง กรณทผวจยไมพบตวบทภาษาอาหรบทจะนามาเทยบกบหะดษเฉพาะความหมายภาษาไทยทปรากฏใน

หนงสอคณคาของอะมาล ผว จยจะระบวา “ไมพบตวบทหะดษ” และหากพบเพยงแคตวบท ไมพบทศนะของ

นกวชาการ ผวจยจะระบวา “ไมพบสถานภาพของหะดษ” การนาเสนอขอมล

การนาเสนอผลการตครจญหะดษโดยเรยงตามลาดบความสาคญของหวขอประกอบดวย หะดษเฉพาะ

ความหมายภาษาไทยทปรากฏในหนงสอคณคาของอะมาล ตวบทหะดษภาษาอาหรบทนามาเทยบ อธบายสถานภาพ

ของผรายงานหะดษวาอยในระดบใด เชน อบฮรอยเราะฮ: صحايب جليل (al-‘Asqalani, 1991: 28) ชอบะฮ เบน

อลหจญาจ อลบศรย: เปนตน และการตครจญ หะดษ โดย (al-‘Asqalani, 1991: 266/2790) ثقة حافظ متقن

ดาเนนการดงน

1) ระบชอนกปราชญผบนทกหะดษและหมายเลขกากบหะดษ เชน อลบคอรย (45) มสลม (105) อบดาวด

(150) เปนตน

2) ระบชอนกปราชญและชอหนงสอในกรณทใชหนงสอมากกวาหนงเลม เชน อลอลบาน ในเฎาะอฟอตตรม

ซย (25)

3) ระบสถานภาพหรอระดบของหะดษ ซงสถานภาพของหะดษประกอบดวย หะดษเศาะเหยะหลซาตฮ หะ

ดษเศาะเหยะหลฆอยรฮ หะดษหะสนลซาตฮ หะดษหะสนลฆอยรฮ หะดษเฎาะอฟ หะดษเฎาะอฟญดดน หะดษ

เมาฎวะ หะดษทไมพบตวบท และหะดษทไมพบสถานภาพ

สรปผลการวจย

การวจยเรองตครจญตวบทหะดษเฉพาะความหมายภาษาไทยในหนงสอคณคาของอะมาลของชยคลหะดษ

เมาลานา มฮมมด ซะกะรยา ผวจยขอสรปผลการตครจญ หะดษในหนงสอคณคาของอะมาล ดงน

1. จานวนตวบทหะดษทผวจยทาการตครจญมจานวนทงสน 441 หะดษ

2. มาตรฐานของตวบทหะดษเฉพาะความหมายภาษาไทยในหนงสอคณคาของ อะมาล สามารถแบงเปน 2

ประเภท ดงน

2.1 แบงตามสถานภาพของหะดษ ดงน

2.1.1 หะดษเศาะเหยะห มจานวน 160 หะดษ คดเปน 36.28% แบงออกเปนสองชนด ไดแก

ก. หะดษเศาะเหยะหลซาตฮ มจานวน 82 หะดษ

ข. หะดษเศาะเหยะหลฆอยรฮ มจานวน 78 หะดษ

2.1.2 หะดษหะสน มจานวน 78 หะดษ คดเปน 17.68% แบงออกเปนสามชนด ไดแก

ก. หะดษหะสนลซาตฮ จานวน 43 หะดษ

ข. หะดษหะสนลฆอยรฮ จานวน 30 หะดษ

ค. หะดษหะสนเศาะเหยะห จานวน 5 หะดษ

2.1.3 หะดษเฎาะอฟ มจานวน 132 หะดษ คดเปน 29.93%

2.1.4 หะดษเฎาะอฟญดดน มจานวน 35 หะดษ คดเปน 7.93%

2.1.5 หะดษเมาฎวะ มจานวน 25 หะดษ คดเปน 5.66%



อล-นร

2.1.6 หะดษทไมพบสายรายงานและสถานภาพของหะดษ มจานวน 11 หะดษ คดเปน 2.49%

2.2 แบงตามประเภทหะดษในการนาไปใชเปนหลกฐาน สามารถแบงออกไดเปน 3 ชนด ไดแก

2.2.1 หะดษทสามารถนาไปใชเปนหลกฐานไดกบทกเรอง มจานวน 238 หะดษ คดเปน 53.96%

2.2.2 หะดษทสามารถนาไปใชเปนหลกฐานไดเฉพาะกบบางเรอง มจานวน 132 หะดษ คดเปน

29.93%

2.2.3 หะดษทไมสามารถนาไปใชเปนหลกฐานในทกกรณ มจานวน 71 หะดษ คดเปน 16.09%

3. มาตรฐานในการอางองหนงสอ แบงตามทปรากฏในหนงสอรวบรวมหะดษไดดงน

3.1 หะดษทมบนทกในหนงสออลญามอ มจานวน 66 หะดษ คดเปน 14.96% ประกอบดวย

3.1.1 หะดษทมบนทกในหนงสออลญามอของอลบคอรย และอลญามอของมสลม มจานวน 20 หะ

ดษ คดเปน 4.53%

3.1.2 หะดษทมบนทกในหนงสออลญามอของอลบคอรย เพยงทานเดยว มจานวน 23 หะดษ คด

เปน 5.21%

3.1.3 หะดษทมบนทกในหนงสออลญามอของมสลม เพยงทานเดยว มจานวน 23 หะดษ คดเปน

5.21%

3.2 หะดษทมบนทกในหนงสออลศหหาห มจานวน 34 คดเปน 7.70% ประกอบดวย

3.3 หะดษทมบนทกในหนงสออสสนน มจานวน 125 คดเปน 28.34% ประกอบดวย

3.4 หะดษทมบนทกในหนงสออลมะสานด มจานวน 106 หะดษ คดเปน 24.03%

3.5 หะดษทมบนทกในหนงสออลมศอนนฟ มจานวน 6 หะดษ คดเปน 1.36%

3.6 หะดษทมบนทกในหนงสออะมล อลเยาม วลลยละฮ มจานวน 2 หะดษ คดเปน 0.45%

3.7 หะดษทมบนทกในหนงสออลฟะฎออล มจานวน 1 หะดษ คดเปน 0.22%

3.8 หะดษทมบนทกในหนงสอนอกเหนอจากประเภทตางๆ ทกลาวมาขางตน มจานวน 101 หะดษ คด

เปน 22.90%

4. มาตรฐานการนาหะดษมาใชเปนหลกฐานในเรองตางๆ สามารถจาแนกตามหวขอในหนงสอไดดงน

4.1 ความสาคญของการละหมาด มจานวน 96 หะดษ คดเปน 21.76% แบงออกไดดงน

ก. หะดษเศาะเหยะห จานวน 50 หะดษ แบงออกเปน

ข. หะดษหะสน จานวน 10 หะดษ แบงออกเปน

ค. หะดษเฎาะอฟ จานวน 22 หะดษ

ง. หะดษเฎาะอฟญดดน จานวน 7 หะดษ

จ. หะดษเมาฎวะ จานวน 4 หะดษ

ฉ. ไมพบสายรายงานและสถานภาพของหะดษ จานวน 3 หะดษ

4.2 คณคาอลกรอาน มจานวน 84 หะดษ คดเปน 19.04% แบงออกไดดงน

ก. หะดษเศาะเหยะห จานวน 19 หะดษ

ข. หะดษหะสน จานวน 12 หะดษ




อล-นร




4.3 คณคารอมฎอน จานวน 65 หะดษ คดเปน 14.74% แบงออกไดดงน






4.4 คณคาของการตบลฆ มจานวน 35 หะดษ คดเปน 7.93% ประกอบดวย





4.5 คณคาของการซกร มจานวน 161 หะดษ คดเปน 36.50% ประกอบดวย







5. มาตรฐานสายรายงานหะดษ สามารถแบงออกได ดงน

5.1 จาแนกตามจานวนผรายงาน แบงออกได ดงน

5.1.1 ประเภทอาลย จานวน 137 หะดษ คดเปน 31.06%

5.1.2 ประเภทนาซล จานวน 293 หะดษ คดเปน 66.44%

5.1.3 ไมพบสายรายงาน จานวน 11 หะดษ คดเปน 2.50%

5.2 จาแนกตามการรายงานตดตอกน สามารถแบงออกไดเปนสองชนด ดงน

5.2.1 ประเภทมตตะศล มจานวน 395 หะดษ คดเปน 89.57%

5.2.2 ประเภทมนเกาะฏอ มจานวน 22 หะดษ คดเปน 4.98%

5.2.3 ประเภทมรสล มจานวน 13 หะดษ คดเปน 2.95%

5.2.4 ไมพบสายรายงานจานวน 11 หะดษ คดเปน 2.50%

6. มาตรฐานของตวบทและความหมายหะดษ สามารถแบงออกไดดงน

6.1 ความหมายสอดคลองกบตวบท จานวน 160 หะดษ คดเปน 36.28%

6.2 ความหมายสอดคลองกบตวบท (สวนหนงของตวบทหะดษ) จานวน 85 หะดษ คดเปน 19.27%

6.3 ความหมายโดยสรป จานวน 116 หะดษ คดเปน 26.30%

6.4 ความหมายโดยสรป (สวนหนงของตวบทหะดษ) จานวน 81 หะดษ คดเปน 18.36%



อล-นร


จากการวจยเรองตครจญตวบทหะดษเฉพาะความหมายภาษาไทยในหนงสอคณคาของอะมาลของชยคลหะ

ดษ เมาลานา มฮมมด ซะกะรยา ผวจยขออภปรายผลตามผลการวจยดงน

1. ผลการวจยพบวา มาตรฐานของหะดษในหนงสอคณคาของอะมาลจาแนกตามสถานภาพของหะดษ

ปรากฎหะดษเศาะเหยะห จานวน 160 หะดษ คดเปน 36.28% มากทสด รองลงมา หะดษเฎาะอฟ มจานวน 132 หะ

ดษ คดเปน 29.93% หะดษหะสน มจานวน 78 หะดษ คดเปน 17.68% หะดษเฎาะอฟญดดน มจานวน 35 หะดษ คด

เปน 7.93% หะดษเมาฎวะ มจานวน 25 หะดษ คดเปน 5.66% หะดษทไมพบสายรายงานและสถานภาพของหะดษ ม

จานวน 11 หะดษ คดเปน 2.49% ตามลาดบ

จากผลการวจยขางตน สามารถกลาวไดวา ทานเมาลานา มฮมมด ซะกะรยา ใหความสาคญกบการนาหะ

ดษทมมาตรฐานอยในระดบเศาะเหยะหมาใชเปนหลกฐาน สอดคลองกบอบดลเลาะ หนมสข และอบดลเลาะ การนา

ทไดทาการศกษาตครจญตวบทหะดษในหนงสอคณคาของอะมาลของชยคลหะดษเมาลานา มฮมมด ซะกะรยา

ผลสรปทไดคอ หะดษเศาะเหยะหมจานวนมากทสด คดเปนรอยละ 55.45 ซงถอวาเกนกวาครงหนงของจานวนหะดษ

ทไดทาการตครจญทงหมด ชใหเหนวา ตวบทหะดษ และหะดษเฉพาะความหมายภาษาไทยทปรากฏในหนงสอคณคา

ของอะมาลฯ นน บรรจหะดษทเปนหะดษเศาะเหยะหมากทสด สงดงกลาวยอมแสดงถงความเชยวชาญของทานเมาลา

นา มฮมมด ซะกะรยา ในดานวชาการหะดษในการคดสรรหะดษทเศาะเหยะหมาใชเพอประกอบในการเปนหลกฐาน

อยางไรกตาม ปรากฏหะดษอกจานวนหนง มจานวนถง 133 หะดษ เปนผลการวจยลาดบรองลงมา โดยคด

เปน 29.93% ถอเปนเกอบเศษหนงสวนสามของจานวนหะดษทไดทาการตครจญทงหมดทเปนหะดษเฎาะอฟ ซงถอ

วามากพอสมควร ปรากฏในหนงสอของทานเมาลานา มฮมมด ซะกะรยา แตกระนนกตาม จะพบวาเปนเรองปกตท

หนงสอในแนวนจะไมปลอดจากหะดษเฎาะอฟและเมาฎวะ

ผลการวจยยงปรากฏอกวา หะดษเฎาะอฟญดดน มจานวน 35 หะดษ คดเปน 7.93% หะดษเมาฎวะ ม

จานวน 25 หะดษ คดเปน 5.66% หะดษทงสองสถานภาพเมอนามารวมกนกจะได 60 หะดษ คดเปน 13.60% ถอวา

มากพอสมควร การปรากฏหะดษทงสองระดบนในหนงสอของทานเมาลานา มฮมมด ซะกะรยา มผลทาใหความ

นาเชอถอทางวชาการในหนงสอของทานลดตาลง อนเนองจากวา หะดษทงสองระดบนมสาเหตมาจากความบกพรอง

ในดานคณธรรมของผรายงาน ซงหะดษทมสาเหตมาจากเหตผลดงกลาว ยอมทาใหความนาเชอถอลดนอยลง และหะ

ดษทงสองระดบนยงไมสามารถทจะนามาใชเปนหลกฐานไดไมวาจะในกรณใดๆ กตาม ทงในเรองศาสนา และดนยา

ซงบรรดาอละมาอ ตางเหนพองกนวา หะดษจาพวกนไมอนญาตใหนามาใชเปนหลกฐานในทกกรณ

2. ผลการวจยพบวา มาตรฐานของหะดษในหนงสอคณคาของอะมาลจาแนกตามประเภทหะดษในการ

นาไปใชเปนหลกฐาน พบวา หะดษทสามารถนาไปใชเปนหลกฐานได มจานวน 238 หะดษ คดเปน 53.96% มากทสด

รองลงมา คอ หะดษทสามารถนาไปใชเปนหลกฐานไดเฉพาะกบบางเรอง มจานวน 132 หะดษ คดเปน 29.93% และ

หะดษทไมสามารถนาไปใชเปนหลกฐานในทกกรณ มจานวน 71 หะดษ คดเปน 16.09% ตามลาดบ

จากผลการวจยขางตน สามารถกลาวไดวา ทานเมาลานา มฮมมด ซะกะรยา ใหความสาคญกบการนาหะ

ดษทไดมาตรฐานมาใชเปนหลกฐานไดเกนกวาครงหนงของจานวนหะดษททาการตครจญ ดงทกลาวมาแลวขางตน

และปรากฏหะดษอกจานวนหนง มจานวนถง 132 หะดษ เปนผลการวจยลาดบรองลงมา โดยคดเปน 29.93% ถอเปน

เกอบเศษหนงสวนสามของจานวนหะดษทไดทาการตครจญทงหมดทเปนหะดษเฎาะอฟ ซงถอวามากพอสมควร

อยางไรกตาม บรรดาปราชญมขอคดเหนทแตกตางกนในการนาหะดษเฎาะอฟมาใชเปนหลกฐานแบงออกไดเปนสาม

กลมคอ กลมทหนง อนญาตใหนาหะดษเฎาะอฟไปใชเปนหลกฐานไดในทก ๆ เรองทเกยวกบเรองศาสนา เชน อะก



อล-นร

ดะฮ อบาดะฮ หกมหะกม เรองราวตาง ๆ คณคาของอะมาล การสนบสนนใหทาความดและหามปรามทาความชว

อละมาอกลมนไดแก อหมามอะบหะนฟะฮ อหมามอะหมด เบน หนบล อหมามอบดลเราะหมาน เบน มะฮดย และ

ทานอน ๆ ทมความเหนเหมอนกน ซงเหตผลของอละมาอกลมนไดแก หะดษเฎาะอฟมฐานะดกวาการใชหลกการก

ยาส (อนมาน) และความคดของคนใดคนหนง (al-Qasimi, 1987 : 93) กลมทสอง ไมอนญาตนาหะดษเฎาะอฟมาใช

เปนหลกฐานทเกยวกบทก ๆ เรองของศาสนาโดยเดดขาด (al-Suyuti, 1966 : 1/196) การปฏบตของอละมาอกลมน

ตรงกนขามกบอละมาอกลมแรกโดยสนเชง ซงอละมาอกลมนไดแก อหมามอลบคอรย อหมามมสลม ยะหยา เบน

มะอน อะบบกร อบน อลอะรอบย (al-Suyuti, 1966 : 1/196) อบนหซม อะบชาเมาะฮ และอชเชาวกานย (al-Qasimi,

1987 : 94) โดยทเหตผลของอละมาอกลมน คอ หะดษเศาะเหยะหและหะดษหะซนทกลาวถงเรองทเกยวกบศาสนาม

มากมายเพยงพอตอการนาไปใชเปนหลกฐานได และทสาคญ คอ การยนยนหกม ของแตละเรองทเกยวกบศาสนาก

ตองมาจากหะดษเศาะเหยะหและหะดษหะสน ไมใชมาจากหะดษเฎาะอฟ (al-Qasimi, 1987 : 94) และกลมสดทาย

กลมทสาม อนญาตใหนาหะดษเฎาะอฟเปนหลกฐานและปฏบตตามไดเฉพาะหะดษเฎาะอฟทเกยวของกบคณคา

ของอะมาล การสนบสนนใหทาความดและหามปรามทาความชว และเกยวกบเรองทเปนหกมสนต กลมนแบงออกเปน

2 ทศนะ ทศนะท 1 มความเหนวาอนญาตใหนาหะดษเฎาะอฟใชเปนหลกฐานและปฏบตตามไดเฉพาะทเกยวกบเรอง

ดงกลาวเทานนโดยไมมเงอนไขใด ๆ ทศนะนเปนทศนะของอบน อลมบารอก สฟยาน อษเษารย ซฟยาน เบน อยยนะฮ

และอลหาฟศ อซซะคอวย (al-Qasimi, 1987 : 94) ทศนะท 2 อนญาตใหนาหะดษเฎาะอฟเปนหลกฐานและปฏบต

ตามทเกยวกบคณคาของอะมาล การสนบสนนใหทาความดและหามปรามการทาความชว และสงทเปนหกมสนต

เทานนโดยมเงอนไข 3 ประการดงน ประการแรก หะดษนนตองไมใชเปนหะดษเฎาะอฟญดดน (ออนมาก) ประการท

สอง เนอหาของหะดษเฎาะอฟทกลาวถงเรองทเกยวของนนตองสอด คลองกบหลกการทวไปของศาสนา (อลกรอาน

และอลหะดษ) ประการทสาม ไมยดมนวาเปนหะดษทมาจากทานนบ จรง แตเปนการปฏบตในลกษณะเผอไว

เทานน) ทศนะนเปนทศนะของอบนหะญร อลอสเกาะลานย

จากบรรดาทศนะตางๆ ในการนาหะดษเฎาะอฟมาใชเปนหลกฐานขางตน ผวจยมความเหนวาทานเมาลานา

มฮมมด ซะกะรยา ยดทศนะของกลมทสาม กลาวคอ อนญาตใหนาหะดษ เฎาะอฟมาใชเปนหลกฐานไดในสวนท

เกยวของกบการสนบสนนใหกระทาความด และสงหามใหละเวนความชว ดวยกบเหตผลทวา ตวบทหะดษทอยใน

ระดบเฎาะอฟทปรากฏในหนงสอของทานนน เปนหะดษเฎาะอฟทมจานวนมากพอสมควร โดยทหนงสอของทานกจด

อยในประเภทหนงสอ “อตตรฆบวตตรฮบ” ซงหมายถง หนงสอในแนวการสงใชใหทาความด และสงหามใหทาความ

ชว จงไมเปนการแปลกทหะดษทเฎาะอฟจะปรากฏในหนงสอของทาน

ผวจยมความเหนอกประการหนงวา สงหนงทเปนแรงผลกดนประการสาคญสาหรบทานเมาลานา มฮมมด

ซะกะรยา ในการทจะนาเสนอตวบทหะดษตางๆ มาโดยทานปรารถนาในอนทจะสนองตอบคาสงของทานเราะสล

และหวงถงความประเสรฐของผรายงานหะดษ ดงททานไดกลาววา

علي كذب ومن حرج ولا إسرائيل بني عن وحدثوا آية ولو عني بلغوا" قال وسلم عليه الله صلى النبي أن "النار من مقعده فليتبوأ متعمدا

ความวา “ทานทงหลายจงเผยแผจากฉนแมเพยงหนงอายะฮ (เพยงนอยนด) กตาม และจงรายงานจากบนอส

รออล โดยมตองวตกกงวลใดๆ และผใดโกหกตอฉน เขากจงเตรยมทนงของเขาในไฟนรก” (หะดษบนทกโดยอลบคอ

รย หะดษหมายเลข 3461)



อล-นร

ทานเราะสลไดกลาวขอพรใหกบบรรดาผรายงานหะดษ โดยกลาววา

رضن أ اللهرام عمي سقالتا ماهعفو اوظهفا حهلغبو بل فرامح قهإلى ف نم وه أفقه هنم

ความวา “ขออลลอฮทรงโปรดประทานความสดชนและความสวยงามใหแกบคคลหนงทเขาไดยนคาพดของ

ฉน มความเขาใจ แลวเขากจดจา และนามนไปรายงานตอ (ยงผอน) ซงบางครงผทรายงานไดรายงานใหกบผทมความ

เขาใจมากกวาเขา”

(หะดษบนทกโดยอตตรมซย หะดษหมายเลข 2656)1

ทานเราะสลไดกลาวไวในหะดษอกบทหนงวา

صلاة علي أكثرهم القيامة يوم بي الناس أولى قال وسلم عليه الله صلى الله رسول أن

ความวา แทจรงทานเราะสล กลาววา “ผทดทสดตอขาพเจาในวนกยามะฮนน คอผทกลาวเศาะลาวาตตอ

ขาพเจามากทสด”

(หะดษบนทกโดยอตตรมซย หะดษหมายเลข 484)2

หะดษบทนทานอบหาตม ไดกลาวถงหะดษบทนวา “หะดษบทนบอกถงความประเสรฐของนกหะดษเนองจาก

ไมมหมชนใดในประชาชาตนกลาวเศาะลาวาตตอทานนบมากกวาบรรดานกหะดษ” (Ibn Hibban, 1993: 1/84)

จากหะดษตางๆ ทกลาวมาขางตน จงไมแปลกใจเลยวาเหตผลใดททานเมาลานา มฮมมด ซะกะรยา ถงไดม

ความพยายามทจะนาเสนอตวบทหะดษตางๆ มาบรรจไวในหนงสอของทาน โดยทานมความหวงถงภาคผลทจะไดรบท

ทานเราะสลไดสญญาไวนนเอง

3. ผลการวจยพบวา มาตรฐานในการอางองหนงสอ แบงตามทปรากฏในหนงสอรวบรวมหะดษ พบวา หะ

ดษทมบนทกในหนงสออสสนน มจานวน 125 คดเปน 28.34% มากทสด รองลงมาคอ หะดษทมบนทกในหนงสออล

มะสานด มจานวน 106 หะดษ คดเปน 24.03% หะดษทมบนทกในหนงสอนอกเหนอจากประเภทตางๆ ทกลาวมา

ขางตน มจานวน 101 หะดษ คดเปน 22.90% หะดษทมบนทกในหนงสออลญามอ มจานวน 66 หะดษ คดเปน

14.96% หะดษทมบนทกในหนงสออลศหหาห มจานวน 34 คดเปน 7.70% หะดษทมบนทกในหนงสออลมศอนนฟ ม

จานวน 6 หะดษ คดเปน 1.36% หะดษทมบนทกในหนงสออะมล อลเยาม วลลยละฮ มจานวน 2 หะดษ คดเปน

0.45% และหะดษทมบนทกในหนงสออลฟะฎออล มจานวน 1 หะดษ คดเปน 0.22% ตามลาดบ

จากผลการวจยขางตน สามารถกลาวไดวา หะดษเฉพาะความหมายภาษาไทยทปรากฏในหนงสอคณคา

ของอะมาลนน สวนใหญถกบนทกในหนงสอสนน สงดงกลาว สอดคลองกบสถานภาพของหะดษทสรปผลมาขางตน

ซงจะเหนวามาตรฐานของหะดษสวนใหญเปนหะดษเศาะเหยะห ซงหะดษทปรากฏในหนงสอสนนสวนใหญกจะเปนหะ

ดษทมมาตรฐานทงในระดบทเศาะเหยะห และหะสน อยางไรกตาม ตวบทหะดษทปรากฏในหนงสอของทานเมาลานา

มฮมมด ซะกะรยา นนปรากฏในการบนทกในหนงสอทหลากหลายมาก ตาราททานเมาลานา มฮมมด ซะกะรยา นา

หะดษมาอางองนน บางสวนไมเปนทรจก บางสวนเปนทรจกแตไมนยมนามาใชอางอง อนเนองมาจากสถานภาพของ

หะดษทปรากฏในหนงสอเหลานนไมอยในขนทเศาะเหยะห ดวยกบสาเหตน จงทาใหปรากฏหะดษทอยในระดบเฎาะ

1 อตตรมซย ระบวาเปนหะดษหะสนเศาะเหยะห

2 อตตรมซย ระบวาเปนหะดษหะสนเศาะเหยะห



อล-นร

อฟญดดน และเมาฎวะ อยเปนจานวนหลายหะดษ ยอมสงผลทาใหหนงสอของทานไดรบการวจารณอยางรนแรงถง

การนาหะดษทไมไดมาตรฐานดงกลาวมาบรรจไวในหนงสอของทาน

4. ผลการวจยพบวา มาตรฐานการนาหะดษมาใชเปนหลกฐานในเรองตางๆ ทปรากฏในหนงสอ พบวา

คณคาของการซกร มจานวน 161 หะดษ คดเปน 36.50% มากทสด รองลงมา ความสาคญของการละหมาด ม

จานวน 96 หะดษ คดเปน 21.76% คณคาอลกรอาน มจานวน 84 หะดษ คดเปน 19.04% คณคารอมฎอน จานวน

65 หะดษ คดเปน 14.74% และคณคาของการตบลฆ มจานวน 35 หะดษ คดเปน 7.93% ตามลาดบ

จากผลการวจยขางตน สามารถกลาวไดวา ทานเมาลานา มฮมมด ซะกะรยา ใหความสาคญกบการซกร

มากเปนพเศษ ดงจะเหนไดจากผลการวจยขางตน และไมเปนเรองแปลกแตประการใด เพราะหนงสอในแนวนยอมท

จะสงเสรมและสนบสนนใหผคนทงหลายทาการราลกถงอลลอฮอยตลอดเวลา การใหความสาคญกบการหะดษท

เกยวของกบการซกรยอมเปนเรองทดมากๆ เพราะหากผคนราลกถงอลลอฮอยตลอดเวลา ยอมทาใหเขาเกรงกลวตอ

พระองค เมอเขาเกรงกลวตอพระองค กจะทาใหเขาไมกลาทจะกระทาในสงทเปนความผด และเมอเขาไมกลาทจะ

กระทาความผด จะมผลทาใหสงคมเกดความสงบสขดงทหลายฝายในสงคมตองการ

5. ผลการวจยพบวา มาตรฐานสายรายงานหะดษจาแนกตามจานวนผรายงาน ปรากฏวา สายรายงาน

ประเภทนาซล จานวน 293 หะดษ คดเปน 66.44% มากทสด รองลงมา ประเภทอาลย จานวน 137 หะดษ คดเปน

31.06% และไมพบสายรายงาน จานวน 11 หะดษ คดเปน 2.50% ตามลาดบ

จากผลการวจยขางตน สามารถกลาวไดวาการปรากฏสะนดนาซล มากกวาสะนดอาล ยอมเปนเรองปกต

ธรรมดา และสอดคลองกบผลการวจยขางตนทระบวาหะดษจะปรากฏในหนงสอทหลากหลาย ยอมทจะทาให

ผรายงานมหลายคน อยางไรกตาม ปรากฏสายรายงานทเปนประเภทอาล ถง 137 หะดษ ซงการปรากฏในลกษณะ

เชนนไมงายนกเพราะหะดษทปรากฏผรายงานในสายรายงานนอยยอมทาใหระดบสถานภาพของหะดษอยในระดบท

มาตรฐานไปดวย

6. ผลการวจยพบวา สายรายงานหะดษจาแนกตามการรายงานตดตอกน ปรากฏวา สายรายงานประเภท

มตตะศล มจานวน 395 หะดษ คดเปน 89.57% มากทสด รองลงมาคอ ประเภทมนเกาะฏอ มจานวน 22 หะดษ คด

เปน 4.98% ประเภทมรสล มจานวน 13 หะดษ คดเปน 2.95% ไมพบสายรายงานจานวน 11 หะดษ คดเปน 2.50%

ตามลาดบ

จากผลการวจยขางตน สามารถกลาวไดวา การปรากฏสายรายงานท เปนมตตะศลเปนจานวนมาก

สอดคลองกบผลการวจยทกลาวมาขางตนถงสถานภาพของหะดษ แตกมสายรายงานทเปนประเภทมนเกาะฏอ

ประเภทมรสล และไมพบสายรายงาน แตกเปนจานวนเพยงนอยนดเทานน

7. ผลการวจยพบวา มาตรฐานของตวบทและความหมายหะดษ ปรากฏวา หะดษทความหมายสอดคลองกบ

ตวบท จานวน 160 หะดษ คดเปน 36.28% มากทสด รองลงมาคอ ความหมายโดยสรป จานวน 116 หะดษ คดเปน

26.30% ความหมายสอดคลองกบตวบท (สวนหนงของตวบทหะดษ) จานวน 85 หะดษ คดเปน 19.27% และ

ความหมายโดยสรป (สวนหนงของตวบทหะดษ) จานวน 81 หะดษ คดเปน 18.36% ตามลาดบ

จากผลการวจยขางตน สามารถกลาวไดวา หะดษและความหมายสอดคลองกนมากทสด นนเปนเรองทด

เพราะการรายงานหะดษโดยความหมายสามารถทจะกระทาได แตตองยดถงจดมงหมายของตวบทหะดษดวย เพราะ

มบางหะดษในสวนแรกระบถงขอหาม แตมขอยกเวนหลงจากนน ฉะนน การทจะรายงานหะดษใดควรคานงถงเรองน

ดวย



อล-นร

อนง สงหนงทผวจยประสบในขณะทาการศกษาวจย คอ เปนการยากมากทจะหาตวบทหะดษ เพราะบางครง

การแปลหะดษหรอความหมายของหะดษ เปนเพยงสวนหนงของตวบท บางสวนเปนการแปลเฉพาะความหมาย

โดยรวม ทาใหเปนการยากแกผวจยทจะคนหาตวบทของหะดษ ดงนน ผวจยมความเหนวา การจะนาเสนอหะดษควร

ใหความสาคญกบตวบท หรอไมกอางองตามหลกการทถกตองวานามาจากแหลงใด และควรระบใหชดเจน ไมเชนนน

แลวจะมผลทาใหหนงสอตางๆ ทเรยบเรยงออกมามมาตรฐานทไมเปนทยอมรบในแวดวงวชาการ


ขอเสนอแนะทไดรบจากการวจย

จากการวจยเรองตครจญตวบทหะดษเฉพาะความหมายภาษาไทยในหนงสอคณคาของอะมาลของชยคลหะ

ดษ เมาลานา มฮมมด ซะกะรยา ผวจยมขอเสนอแนะ ดงน

1. ควรใหความสาคญกบหะดษทมมาตรฐาน และไดรบการยอมรบจากนกปราชญเทานน และไมควรใชหะ

ดษทไมมมาตรฐานเพอนามาใชหรอเผยแพร และควรใหมการเรยนการสอนวชาหะดษในทกระดบ และควรปลกกระแส

ใหเกดความสนใจหะดษ ทงสองดานคอ ดานสถานภาพของหะดษ และดานความหมายและการนาไปใช

2. ควรใหมการศกษาวจยตวบทหะดษในหนงสอตางๆ ในรปแบบตครจญโดยเฉพาะหนงสอทใชเรยน และ

หนงสอทนกวชาการนยมนาไปใชอางอง หรอใชในการบรรยาย สงสอนบคคลทวไป

ขอเสนอแนะในการทาวจยครงตอไป

ควรทาการศกษาวจยเรอง “ศกษาวเคราะหเรองเลาทปรากฏในหนงสอคณคาของอะมาล ของชยคลหะดษ

เมาลานา มฮมมด ซะกะรยา”



อล-นร

บรรณาธการ

มะสาการ อาแด. 2543. “แนวคดเชงซฟของกลมดะวะฮตบลฆในจงหวดชายแดนภาคใตของไทย”, วทยานพนธ

ศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาอสลามศกษามหาวทยาลยสงขลานครนทร.

อบดลเลาะ หนมสข และอบดลเลาะ การนา. 2547. “ตครจตวบทหะดษในหนงสอคณคาของอะมาลของเชคคลหะ

ดษ มาลานา มฮมมด ซะกะรยา”,รายงานการวจย. ปตตาน:วทยาลยอสลามศกษามหาวทยาลยสงขลานครนทร

วทยาเขตปตตาน.

al-cAsqalani, Shihab al-Din Ahmad Ibn cAli Ibn Hajar. 1964. Talkhis al-Habir. Bayrut: Dar al-Macrifah.

al-cAsqalani, Shihab al-Din Ahmad Ibn cAli Ibn Hajar. 1991. Taqrib al-Tahdhib. Halab: Dar al-Rashid.

Bakkar, Muhammad. 1997. cIlm Takrij al-Ahadith. 3th ed. al-Riyad: Dar Tibbiah.

al-Bukhariy, Muhammad Ibn Ismacil. 1997. Sahih al-Bukhariy. al-Riyad: Dar al-Salam.

Ibn Hibban Muhammad Ibn Hibban al-Basti. 1993. Sahih Ibn Hibban bi Tartib Ibn Balban. Bayrut:

Mu’assasah al-Risalah.

Mustafa al-Sibaci. 1982. al-Sunnah wa Makanatuha fi al-Tashric al-Islamiy. 2nded. Bayrut : Maktabah

al-Islamiy.

al-Qasimiy, Muhammad Jamaluddin. 1987. Qawacid al-Hadith Min Funun Mustalah al-Hadith. Bayrut: Dar

al-Nafa’is.

al-Suyutiy, Jalaluddin Abdulrahman Ibn Abi Bakr. 1966. Itmam al-Dirayah li Qira’al-Niqayah. Misr: Mustafa

al-Halabiy.

al-Tirmidhiy, Muhammad Ibn cIsa. 2003. Sunan al-Tirmiziy. al-Riyad: Maktabah al-Macarif.



อล-นร

ววฒนาการของวจยเชงปฏบตการและประเภทของการวจยเชงปฏบตการ

อสมาแอ ราโอบ

บทคดยอ

การศกษาครงนไดเรมจากการทบทวนเกยวกบความสาคญและประเภทของการวจย บทความชนนถก

รวบรวมเนอหาเกยวกบววฒนาการของวจยเชงปฏบตการและประเภทของการวจยเชงปฏบตการขนตอนในการทา

วจยเชงปฏบตมดวยกน 4 ขนตอน คอ การวางแผน การเกบรวบรวมขอมล การวเคราะหขอมล และสะทอนผลทได

จากการศกษา ซงกระบวนการดงกลาวนจะตองสอดคลอดกบทฤษฎของวจยเชงปฏบต เพอประยกตใชตามเกณฑ

คณภาพของการตพมพบทความในวารสาร คาสาคญ: วจยเชงปฏบตการ, เกณฑคณภาพ

นกศกษาระดบปรญญาเอก สาขาวชาสถตและการวจย วทยาลยการศกษา มหาวทยาลยซยน, มาเลเซย




อล-นร

Action Research (AR): Preparation to Quality Criteria Ismail Raob1

Abstract

This study started with educational research in terms of categories research and showed the

importance of action research. The article is reviewed of the evolution in action research and types of action

research. Moreover, the iterative action research procedures described in four steps: plan, collect data, analyze,

and reflect, and relate their classroom practice to theory that were integrated into quality criteria for action

research journal. Keywords: Action research, Quality Criteria

Ph.D. Candidate, statistics and research methodology, school educational studies, Universiti Sains Malaysia.

RESEARCH



อล-นร

Introduction Educational research is broadly conceived as the investigation of problems or questions concerned with

the improvement of education (Gay, Milis, & Airassian, 2009). Besides, educational research is the formal,

systematic application of the scientific method to the study of educational problems. All research studies fall into

one of two categories: basic research and applied research. Basic research aims to explain, predict, and describe

fundamental bases of behavior and applied research can be subdivided into evaluation research, research and

development (R&D), and action research (Pathak, 2008). Action research methodology is an authentic research

process that is regularly viewed as an instrument for helping teachers to understand and react to situations in

their classrooms (Deemer, 2009). Moreover, Action research (AR) is a form of self-reflective enquiry undertaken by participants in

educational situations in order to improve the rationality and justice of their own educational practices, their

understanding of these practices and the situations in which the practices are carried out (Kemmis, 1988). AR is

a useful tool. It allows educators to systematically and empirically address topics and issues that affect teaching

and learning in the classroom (Weaver-Hightower, 2010: 335-356). While, AR process is natural for some

teachers. The teachers are always exploring and testing new strategies by observing and collecting information

related to the success of instructional and organizational strategies (Wang, Odell, Klecka, Spalding, & Lin, 2010:

395-402). Others need to be conscience of action research techniques while developing classroom strategies

and planning activities. Whereas, AR provides a structured process for implementing data collection and analysis.

It provides the information necessary for an educator to know whether or not their intervention had the

anticipated results. Furthermore, this article has reviewed of the action research procedures and the quality

criteria to publish a journal. The findings would greatly help teachers would be useful as a guideline for the

planning and the management of doing research and to prepare the requirement of a good publishing journal. Evolution of action research

The origins of action research lay in the work of social psychologist (Kemmis & McTaggart, 1988) who

developed and applied it over a number of years in a series of community experiments. Zeichner (2001) has

provided us with an overview of how AR developed as a research tradition. The work of Kurt Lewin (1946), who

researched into social issues, is often described as a major landmark in the development of AR as a

methodology. Lewin’s work was followed by that of Stephen Corey and others in the USA, who applied this

methodology for researching into educational issues.

In Britain, according to Hopkins (2002), the origins of AR can be traced back to the Schools Council’s

Humanities Curriculum Project (1967–72) with its emphasis on an experimental curriculum and the

reconceptualization of curriculum development. Following on this project, Elliot and Adelman (1976: 139-150) AR

in their teaching project, examining classroom practice.

More recent developments in England and Wales support the important role of AR as reflected in the

number of small research grants which have been made available by the Teacher Training Agency and the



อล-นร

Department for Education and Skills (DfES) in the past decade. Readers may also be interested to note that the

Collaborative Action Research Network (CARN) provides a forum for those interested in AR as a methodology as

well as the existence of an international journal, Educational Action Research (Zeichner, 2001).

In Thailand, AR originated with an attempt to improve the teaching profession (Nunnoi, 1997). There

was a need to change and improve both the teaching and learning processes. As teachers used research as a

tool to improve their effectiveness in the classroom, AR simultaneously helped teachers become more

professional. Types of Action Research

The two main types of action research are critical action research (CAR) and practical action research

(PAR). Critical Action Research

In CAR, the foal is liberating individuals through knowledge gathering; for reason, it is also known as

emancipator action research (Milner, 2009: 118-131). CAR is so named because it is based on a body of critical

theory, not because this type of AR is critical, as in “faultfinding” or “important” although it may certainly be

both (Lampert, 2009: 21-34). The value of CAR that all educational research not only should be socially

responsive but also should exhibit the following characteristics. Although this critical theory-based has been

challenged for lack of practical feasibility, it is nonetheless important to consider it provides a helpful heuristic, or

problem-solving approach, for teachers who are committed to investigate through AR the taken of granted

relationships and practices in their professional lives (Kersting, Givvin, Sotelo, & Stigler, 2009: 172-181) Practical Action Research

As compared to CAR, PAR emphasizes more of a how to approach to the processes of AR ad has a less

philosophical bent (Zhao, 2010: 422-431). An underlying assumption is that, to some degree, individual teachers

or teams of teachers are autonomous and can determine the nature of the investigation to be undertaken. Other

assumptions are that teacher researchers are committed to continued professional development and school

improvement and that teachers want to reflect on their practices systematically (Croninger & Valli, 2009: 100-

108). Finally PAR perspective assumes that as decision maker, teacher researchers will choose their own areas

of focus, determine their data collection techniques, analyze and interpret the data, and develop action plans

based in their findings (Walshaw & Anthony, 2008). Action Research Procedures

Panticand Wubbel (2010) explained AR can be described in four steps: plan, collect data, analyze, and

reflect. Carefully thinking through each step of the process fosters a disposition for thoroughness, a heightened

awareness of the thinking skills associated with action research, and an increased flexibility and control over your

thought processes. These steps will serve as a basis for approaching each type of data collection described in

this study.



อล-นร

1 Plan: Like teaching, planning is the first phase of the action research process. When planning a

lesson, teachers establish learning goals, create an assessment plan, and design their instructional activities.

When planning an action research study, teachers should decide on the goals and purposes of the study, decide

on a research question to guide the study, select the research participants, and determine the method of data

collection. Lacking a plan, you are likely to find yourself sifting aimlessly through piles of data without any clear

purpose (Omare & Iyamu, 2006: 505-510). Such an approach will most likely result in superficial findings. As

you work through the book, you will be asked to develop plans for several different types of research. For some

forms of data, it is helpful to know how the data is analyzed before trying to develop a plan. For these forms of

data, the analysis will be presented before you are asked to create a plan (Hendricks, 2006)

2 Collect data: During the data collection phase, actions are taken to carry out your action research

project. These actions include implementing new teaching strategies and collecting data on them. Data collection

could include administering tests, observing students, and conducting surveys and interviews (Peters & Gray,

2007).

3 Analyze: During the analysis phase, teachers carefully examine and analyze their data. The analysis

could include observations of student interactions, the analysis of student work, the analysis of surveys and

interviews, the analysis of pre-and post-tests, or the analysis of standardized achievement tests. Analysis

during action research consists of a two-step process (Connor, Greene, & Anderson, 2006). First, action

researchers should construct an objective description of student performance. This description should be

thorough, detailed, objective, and as free from judgments or inferences as possible. The more detached and

objective the description, the better it lends itself to analysis and interpretation. Second, to multiply their

observations action researchers should examine their data from different perspectives (Brien, 2001). Expanding

your observations by shifting perspectives provides a wider basis for making interpretations in the next phase of

your action research project. This can be accomplished by making comparisons and contrasts, by integrating

different observations in different ways, and by viewing the data through different conceptual lenses

(Wongwanich, 1999).

4 Reflect: The reflection phase consists of a three-step process. The first step is interpreting and explaining

your observations. When interpreting your data, it is useful to generate as many plausible explanations as possible

Teachers will find having a variety of explanations is helpful in the second step of the reflection process, which is

developing new teaching strategies. Most new teaching strategies come from one of the following four sources: your

past experience, data from your study, techniques shared by other teachers, or the educational literature. The third

step of the reflection process is to justify your new teaching strategies by supporting them with data, best practice,

educational research, or educational theory. Justification is critical because the thinking processes associated with

developing a new strategy are often based on inspiration or intuitive thinking. Justification requires a more carefully

reasoned rationale based on an analytical approach that links data, literature, and past experience. Throughout the

book, you will be asked to engage in this three-step process of reflection when analyzing sample data (Jain, Spalding,

Odell, Klecka, & Lin, 2009; Grudy, 1995: 3-15).



อล-นร

Quality Criteria for Action Research Journal

In combination, the following seven criteria, often called ‘choicepoints’ for quality, represent the

elements of an action research project/ paper that in the AR (Bradbury, 2010: 93-109).

1. Articulation of objectives

The extent to which the authors explicitly address the objectives they believe relevant to their work and

the choices they have made in meeting those.

2. Partnership and participation

The extent to and means by which the paper reflects or enacts participative values and concern for the

relational component of research. By the extent of participation we are referring to a continuum from

consultation with stakeholders to stakeholders as full co-researchers.

3. Contribution to action research theory/practice

The extent to which the paper builds on (creates explicit links with) or contributes to a wider body of

practice knowledge and or theory, that contributes to the action research literature.

4. Methods and Process

The extent to which the action research process and related methods are articulated and clarified.

5. Action ability

The extent to which the paper provides new ideas that guide action in response to need.

6. Reflexivity

The extent to which self location as a change agent is acknowledged by the authors.

7. Significance

The extent to which the insights in the manuscript are significant in content and process. By significant

it means having meaning and relevance beyond their immediate context in support of the flourishing of persons,

communities, and the wider ecology. Conclusion

AR can be improved teaching and will help teachers discover what works best in classroom situation. It

is a powerful integration on teaching that provides a s solid basis for instructional decisions. AR’s easily mastered

techniques provide insights into teaching that result in continual improvement.

In conclusion this paper has presented an overview of action research as a methodological approach to

solving social problems. The principles and procedures of this type of research were described along with the

evolution of the practice. Moreover, this article has reviewed the criteria which can help to ensure the quality,

integrity, rigour and relevance of qualitative research. It has argued that qualitative researchers should

selectively embrace criteria which are responsive both to their qualitative ideals and the specific research in

hand. The ever-growing pool of research criteria offers competing ways of evaluating research, although there

is also a strong measure of consensus and overlap between these.



อล-นร

Suggestion for future researchers on this paper as suggested earlier in this section. However, it is not

complete to make recommendations about all literature reviews. It can be thought that much more use of the

meta-analysis researches will contribute to science because, it is a literature method which can review and

combine or compare related individual studies. And should be specific the areas of educational research

because, it can be eased to summary the action research. Acknowledgements

I would like to send my deepest thanks to USM Fellowship for financial support. And I wish to express

my gratitude to all those who have helped to contribute to the completion of this article.



อล-นร

References

Adelman, C., Jenkins, D. and Kemmis, S. 1976. ‘Rethinking Case Study: Notes from the Second Cambridge

Conference’, Cambridge Journal of Education, 6, 3.

Bradbury, H. 2010. ‘What is good action research? Why the resurgent interest?’, Action Research 8(1).

Croninger, R. G., & Valli, L. 2009. "Where Is the Action?" Challenges to Studying the Teaching of Reading in

Elementary Classrooms. Educational Researcher, 38(2).

Grudy, S. 1995. Action research as profession development. Murdoch University: Innovative Links

Project.

Hendricks, C. 2006. Improving schools through action research: A comprehensive guide for educators.

New York: Pearson.

Hopkins, D. 2002. A Teacher’s Guide to Classroom Research. Buckingham: Open University Press.

Jian, W., Spalding, E., Odell, S. J., Klecka, C. L., & Lin, E. (2009). Bold Ideas for Improving Teacher Education

and Teaching: What We See, Hear, and Think. Journal of Teacher Education, 61(1-2).

Kemmis, S. & McTaggart, R. 1988. The action research planner. Deakin University Press. Victoria.

Kersting, N. B., Givvin, K. B., Sotelo, F. L., & Stigler, J. W. 2009. Teachers' Analyses of Classroom Video Predict

Student Learning of Mathematics: Further Explorations of a Novel Measure of Teacher Knowledge.

Journal of Teacher Education, 61(1-2).

Kurt Lewin, "Action Research and Minority Problems," Journal of Social, Issues 2 (1946).

Lampert, M. 2009. Learning Teaching in, from, and for Practice: What Do We Mean? Journal of Teacher

Education, 61(1-2).

Milner, H. R. 2009. What Does Teacher Education Have to Do With Teaching? Implications for Diversity Studies.

Journal of Teacher Education, 61(1-2).

Nunnoi, P. 1997. A develoment of the factors used for classroom action research evaluation. M. Ed.

Thesis, Graduate school. Chulalongkorn University.

O’Connor, K., Greene, C., & Anderson, P. (2006, 7 April). Action research: A tool for improving teacher

quality and classroom practice. Paper presented at the American Educational Research Association

Annual Meeting, San Francisco, CA.

O'Brien, R. 2001. An Overview of the Methodological Approach of Action Research.

Online: http://www.web.net/~robrien/papers/arfinal.html#_Toc26184660 10 July 2011.

Omare, C. Otote; Iyamu, Ede O. S. 2006. “Assessment of the Affective Evaluation Competencies of Social

Studies Teachers in Secondary Schools in Western Nigeria” College Student Journal, Vol.40 No.3 .

Peters, J., & Gray, A. 2007. Teaching and learning in a model-based action research course. Action Research,

5(3).



อล-นร

Walshaw, M., & Anthony, G. 2008. The Teacher's Role in Classroom Discourse: A Review of Recent Research

Into Mathematics Classrooms. Review of Educational Research, 78(3).

Wang, J., Odell, S. J., Klecka, C. L., Spalding, E., & Lin, E. (2010). Understanding Teacher Education Reform.

Journal of Teacher Education, 61(5).

Weaver-Hightower, M. B. 2010. Using action research to challenge stereotypes: A case study of boys' education

work in Australia. Action Research, 8(3).

Wongwanich, S. 1999. Conceptual in classroom action research. Bangkok: Chulalongkorn University Press.

Zeichner, K. 2001. ‘Educational Action Research’, in P. Reason and H. Bradbury (eds.), Handbook of Action

Research: Participative Enquiry and Practice. London: Sage.

Zhao, Y. 2010. Preparing Globally Competent Teachers: A New Imperative for Teacher Education. Journal of

Teacher Education, 61(5).



อล-นร

คณธรรม จรยธรรมในการดาเนนชวตตามหลกคาสอนศาสนาอสลาม ของนกเรยนในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามในจงหวดปตตาน มหมมดรสล ดามาเลาะ จดาภา สวรรณฤกษ

บทคดยอ

การวจยน มวตถประสงคเพอ 1) ศกษาระดบพฤตกรรมคณธรรมจรยธรรมในการดาเนนชวตตามหลกคา

สอนศาสนาอสลามของนกเรยนทศกษาในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามระดบมธยมศกษาตอนปลายในจงหวด

ปตตาน 2) เปรยบเทยบระดบคณธรรมจรยธรรมในการดาเนนชวตตามหลกคาสอนศาสนาอสลามของนกเรยนท

ศกษาในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามระดบมธยมศกษาตอนปลายในจงหวดปตตาน 3) ศกษาวธการปลกฝง

คณธรรมจรยธรรมในการดาเนนชวตตามหลกคาสอนศาสนาอสลามใหแกนกเรยนทศกษาในโรงเรยนเอกชนสอน

ศาสนาอสลามระดบมธยมศกษาตอนปลายในจงหวดปตตาน 4)ศกษาแนวทางการปลกฝงการประพฤตคณธรรม

จรยธรรมในการดาเนนชวตตามหลกคาสอนศาสนาอสลามใหแกนกเรยนทศกษาในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม

ระดบมธยมศกษาตอนปลายในจงหวดปตตาน กลมตวอยาง คอนกเรยนจานวน 284 คน ผบรหารโรงเรยน คร และ

ผปกครองของนกเรยนจานวน 15 คน

ผลการวจยพบวา

(1) พฤตกรรมคณธรรมจรยธรรมในการดาเนนชวตตามหลกคาสอนศาสนาอสลามของนกเรยนทศกษาใน

โรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามระดบมธยมศกษาตอนปลายในจงหวดปตตาน โดยรวมอยในระดบปานกลาง

(2) พฤตกรรมคณธรรมจรยธรรม ในการดาเนนชวตตามหลกคาสอนศาสนาอสลามของนกเรยนทศกษาใน

โรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามระดบมธยมศกษาตอนปลายในจงหวดปตตาน ระหวางนกเรยนชายและนกเรยน

หญงมความแตกตางกน เมอเปรยบระหวางโรงเรยนพบวาไมแตกตางกน และเมอเปรยบเทยบระหวางชนเรยนพบวาม

ความแตกตางกน

(3) วธการปลกฝง คณธรรม จรยธรรมในการดาเนนชวตตามหลกคาสอนศาสนาอสลามใหแกนกเรยนท

ศกษาในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามระดบมธยมศกษาตอนปลายในจงหวดปตตาน พบวา ผบรหาร ใชนโยบาย

ในการปลกฝงคณธรรมจรยธรรมโดยอาศยทงหลกสตรในหองเรยน กจกรรมกลมศกษา(ฮลกอฮ) กจกรรมเอยะตกาฟ

กจกรรมกยามลลยย กจกรรมเยยมบาน กจกรรมคายอบรม กจกรรมอภปรายกลม คร ปลกฝงคณธรรมจรยธรรม

นกเรยนโดยอาศย ทงหลกสตรในหองเรยน กจกรรมกลมศกษา(ฮลกอฮ) กจกรรมเอยะตกาฟ กจกรรมกยามลลยย

การอภปรายกลม และการแสดงบทบาทสมมต และ ผปกครองนกเรยน ปลกฝงคณธรรมจรยธรรมโดยอาศยความรก

ความเขาใจในครอบครว การศกษาอสลามรวมกน และการปฏบตเปนตวอยาง

นกศกษาระดบปรญญาโท สาขาวชาการศกษาเพอพฒนาทรพยากรมนษย, บณฑตวทยาลย, มหาวทยาลยทกษณ ดร.(การศกษานอกระบบโรงเรยน) อาจารยประจาบณฑตวทยาลย, มหาวทยาลยทกษณ




อล-นร

(4) แนวทางการปลกฝงคณธรรม จรยธรรมในการดาเนนชวตตามหลกคาสอนศาสนาอสลามใหแกนกเรยนท

ศกษาในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามระดบมธยมศกษาตอนปลายในจงหวดปตตาน จากการสมภาษณผบรหาร

โรงเรยน คร และผปกครองนกเรยน ทราบวา 4.1 ผบรหารโรงเรยน มนโยบายสอนใหนกเรยนตระหนกและเหน

ความสาคญของคณธรรมจรยธรรมตามแนวทางอสลาม โดยอาศยหลกการทงจากอลกรอาน ฮาดษ และหลกอฮซาน

ความพงพอใจตอปจจยตางๆทอลลอฮ ทรงประทานให ขอดอาอใหพระองคประทานแตในสงทด และหลกเรนตอ

สงไมด ขอใหประทานแตสงทเปนบารอกะฮ (มสรมงคล) 4.2 คร สอนใหนกเรยนใหความสาคญกบในดานคณธรรม

จรยธรรม โดยใหความรกบนกเรยน หลกการอสลามทถกตอง ทงในอลกรอานและฮาดษ ใชหลกสตรวชาอกลาก

(จรยธรรม) อรรถาธบายอลกรอาน ประวตศาสตรอสลาม และวชาอนๆ ใหดาเนนชวตตามแบบฉบบของทานนบ

เปนแบบอยาง การอดทนตอการทาความด การปฏบตอามล(ศาสนกจ)ตางๆ ใหครบถวนเพอแสวงหาความโปรด

ปราณจากอลลอฮ ใหนกเรยนเขาใจวา สงตางๆรอบตวนนมทงทเปนประโยชนและโทษ ใหนกเรยนมความอดทน

ตอการแยกแยะระหวางสงทดและไมดและใหนกเรยนสามารถเลอกในการปฏบตได ใหนกเรยนไดอานและศกษาอลก

รอาน รวมทงการเสรมในดานกจกรรม 4.3 ผปกครอง การปลกฝงคณธรรม จรยธรรม ตองเรมจากครอบครว โดย

เรมสอนตงแตเดกใหไดรบร ซมซบ และครอบครวตองใหความสาคญ ดแลอยางใกลชด แนะนาและตกเตอน จนเกด

เปนนสย ใหรจกมารยาท รจกการประหยดไมฟมเฟอย การอดทนตอการปฏบตศาสนากจ มความรกตอบคคลใน

ครอบครวและพนองในอสลาม

ขอเสนอแนะ คอ ควรศกษาเพอกาหนดกรอบหรอหลกสตรทชดเจนในการปลกฝงคณธรรม จรยธรรมในแต

ละกจกรรม

คาสาคญ: คณธรรมจรยธรรม, หลกคาสอนศาสนาอสลาม, โรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม, จงหวดปตตาน



อล-นร

Moral Life in accordance with Islamic Teachings of Islamic Religious School’s Students in Pattani Province Muhamadruslee Damalo Jidapa Suwannarurk

Abstract

This research were aimed 1) to study the level of moral and ethical behavior, 2) to compare the level

of morality, 3) to learn how to inculcate morality into students and 4) to learn about the principles on the

inculcation of moral and ethical behavior in everyday life which accordance with Islamic teaching of upper

secondary school students studying in Islamic private schools in Pattani province. The samples were 299; 284

were students and 15 were from school administrators, teachers and parents.

The results of the study indicated as following.

(1)The overall level of moral and ethical behavior in everyday life in accordance with Islamic teaching

of upper secondary school students studying in Islamic private schools in Pattani province was average level.

(2 )The comparison about the level of morality in everyday life in accordance with Islamic teaching of

upper secondary school students between boys and girls were different. Also it showed that it was not

significantly different when comparing students between schools, however, it was different when comparing

through the classes.

(3)The ways to inculcate morality in everyday life in accordance with Islamic teaching for upper

secondary school students were found that the administrators as well as teachers used the policy of instill

morality for students through the curriculum and the activities in the classroom. The activities were such as

having study group (Halaqah), contemplating at mosque during the last10 days of Ramadan month (cItikaf),

praying at night (Qiyamullai), having home visit, doing training camps, and having group discussion activities. As

parents, they inculcated morality to their children based on love and understanding in the family, teaching and

learning about Islam together and be as a good example for their children.

(4)The principles on the inculcation of moral and ethical behavior in everyday life which is in

accordance with Islamic teaching were based on the interview of school administrators, teachers, and parents,

divided the findings as following: 4.1 The school administrators: The school administrators must apply the policy

by teaching and giving the awareness about the importance of morality and ethics in accordance with Islamic

Graduate Student, Department of Education to develop human resources, Graduate School, Thaksin University. Ph.D. (Education outside the school system) Lecturer of Graduate School, Thaksin University.

RESEARCH



อล-นร

teaching which is based on the holy book- Al-Quran, Hadith and Ihsan principle, and the principles about the

satisfaction of the things that Allah has given to people, and always ask the good things and the blessing from

Him as well as avoid the bad things. 4.2 Teachers: Teachers must educate students to focus on morality and

ethics by providing the correct Islamic knowledge that are required in both al-Quran and Al-Hadith. Moreover,

they must instruct students through the ethical principles, Al-Quran interpretation, Islamic history and other

subjects that are in relative with the lifestyle of the Prophet Muhammad who is the model of the tolerance in

doing good deeds and practicing other ritual actions completely in order to seek respiration from Allah.

Furthermore, teachers must teach students that everything around us is both helpful and harmful, instruct them

to be patient to distinguish between good and bad, give them to choose in doing things, read and learn about

Al-Quran including the promotion of activities. 4.3 Parents: The inculcation of morality and ethics in family is

important. It must start from the child to let him or her knows, and absorbs about it. Besides, parents must give

full attention to their children by closely monitor, and gradually introduce warnings. In addition, they must give

the recognition of some good manners such as knowing of how to be a thrifty person, be patient on performing

various religious deeds and love for their parents and brothers in Islam. Keyword: ethics, Islamic, Islamic religious schools, Pattani province



อล-นร

บทนา

“และแทจรงเจา (มฮาหมด) ตงอยบนคณธรรมอนยงใหญ” (ซเราะฮ อลกอลม. 68: 1540) อสลามใหความสาคญ

กบคณธรรม จรยธรรม และจรรยามารยาท อบดลฮากม วนแอเลาะ (ม.ป.ป.: 1 - 2) ไดกลาววา โดยธรรมชาตมนษย

นนอาจะแสดงออกไดทงในรปทดหรอทชว แตหากจะใหเกดเปนปกตวสยทดอยเสมอ ความจาเปนประการหนงทจะ

ละเลยเสยมไดกคอ ตองพยายามปลกฝงใหอยในกรอบแหงจรยธรรมโดยแทจรง และดวยวธดงวาน เขาเหลานน

จะตองจะมความผกพนอยกบการคดคานง อยากทาแตความด จากอลกรอาน โองการขางตน แสดงใหเหนวา

จรยธรรมทดงามโดยแทจรงนนคอจรยธรรมทดงามตามแบบทานนบมฮาหมด อลกรอานไดกลาววา “และเรามได

สงเจามาเพออนใดนอกจากเพอเปนความเมตตาแกประชาชาตทงหลาย” (ซเราะฮอลอมบยาอ. 21: 791) นอกจากน

เพอใหการปฏบตตามคณธรรม จรยธรรมทถกตองอสลามยงไดใหความสาคญกบการศกษาหาความร ดงปฐมอายะฮ

ของอลกรอานทวา “จงอาน ดวยพระนามของพระเจาของเจา ผทรงบงเกด” (ซเราะฮอลอะลก. 96: 1727) คาวา “จง

อาน” ในทนหมายถงการศกษาหาความร อบรอเฮม ณรงครกษาเขต (2521: 2) กลาววา อสลามเปนศาสนาทให

ความสาคญมากกบการศกษาหาความร อสลามไมเพยงแตจะสอนใหมนษยมความรกในความร แตอสลามยง

เรยกรองใหทกคนแสวงหาความร เพราะความรเปนพนฐานของการพฒนามนษย เปนกญแจของความเจรญทาง

วฒนธรรมและอารยธรรม ความรมความตอทกขนตอนของการมอยของมนษย ความรนนจะทาใหมนษยรจกตนเอง

รจกจกรวาล และรจกผอภบาลผทรงสราง

การศกษาหาความรของมสลมหรอผทนบถอศาสนาอสลาม จงเปนการศกษาเพอการพฒนาคณธรรม

จรยธรรมอสลาม ซงมความจาเปนตอการนาไปใชประพฤตปฏบตในทกสวนของการดารงชวต เพราะการดาเนนชวต

ตามแนวทางของอลกรอานและจรยวตรของทานนบมฮาหมด นนเปนเปาหมายสงสดของมสลมเพอแสวงหาความ

โปรดปรานจากอลลอฮ และนบเปนผทมเกยรตยง ดงอลกรอานโองการทวา “หาใชคณธรรมไม การทพวกเจาผน

หนาของพวกเจาไปทางทศตะวนออกและทศตะวนตกแตทวา คณธรรมนนคอผทศรทธาตออลลอฮ และ วนกยามะฮ

(ปรโลก) และศรทธาตอมลาอกะฮ ตอบรรดาคมภรและนบทงหลาย และบรจาคทรพยทง ๆ ทมความรกในทรพยนน

แกบรรดาญาตทสนทและบรรดาเดกกาพรา และแกบรรดาผยากจนและผทอยในการเดนทาง และบรรดาผทมาขอ

และบรจาคในการไถทาส และเขาไดดารงไวซงการละหมาด และชาระทานซากาต และ(คณธรรมนน) คอบรรดาผท

รกษาสญญาของพวกเขาโดยครบถวน เมอพวกเขาไดสญญาไว และบรรดาผทอดทนในความทกขยาก และในความ

เดอดรอน และขณะตอสในสมรภม ชนเหลานแหละคอผทพดจรง และชนเหลานแหละคอผทมความยาเกรง”

(ซเราะฮอล-บะเกาะเราะฮ. 2: 53) ดงนนมสลมจงยดหลกสาคญ 2 ประการเปนแนวทางในการดารงชวต คอ อลก

รอานและ จรยวตรหรอซนนะฮของ นบมฮาหมด เพราะฉะนนทงอลกรอานและจรยวตรของ นบมฮาหมด นน

จงเปนองคความรทมสลมทกคนตองเรยนรและยดถอปฏบตอยางเครงครด

การศกษาคณธรรม จรยธรรมอสลามของเยาวชนในสามจงหวดชายแดนภาคใต สวนใหญนนอาศยทง

ครอบครวซงเปนการสงสอนโดยพอแมหรอญาตผใหญ และการศกษาจากโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามในพนท

ซงเปนแหลงการเรยนรทพฒนากนมาอยางยาวนานตงแตอดตจนถงปจจบน การศกษาในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนา

อสลาม คอการบรณาการความรตางๆตามหลกการศาสนาอสลามทงจากอลกรอานและซนนะฮทานนบมฮาหมด

ไปสวชาความรในหองเรยน จนไปถงลงสการปฏบตในชวตจรง ทงในหองเรยน ในโรงเรยนและการดาเนนชวตในสงคม

จงกลาวไดวาเปนการศกษาเพอนาไปสการปฏบตทงบรบทของชวต

ทผานมา สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน กระทรวงศกษาธการ ไดประกาศใชหลกสตรอสลาม

ศกษา ตามหลกสตรการศกษาขนพนฐาน พ.ศ. 2551 ซงสถานศกษาตองจดการเรยนรดานอคลาก (จรยธรรม)ไวใน



อล-นร

สวนของหลกสตรอสลามศกษา อกทงยงไดกาหนดใหมตวชวดชนป และตวชวดชวงชนในแตละระดบเพอการประเมน

อกดวย

มขอสงเกตอยประการหนงวา สงคมโลกปจจบนมความรดหนาขององคความรและวทยาการตางๆอยาง

มากมาย ความเจรญทางเทคโนโลยทมอยกอใหเกดความสะดวกสบายในการใชชวตเพมขน จนหลายครงความ

สะดวกสบายเหลาน กลายเปนเปาหมายหลกของการพฒนาสงคม สมาชกในสงคมเกดความหลงลม ละเลยทจะ

พฒนาคณธรรม หรอคณงามความดทมอยในตนเอง(สานกงานเลขาธการสภาการศกษา. 2551: 3 ; อางองจาก รตนะ

บวสนธ. 2550) ประกอบกบกระแสโลกาภวฒน ททาใหสงคมไทยประสบกบการไหลบาเขามาของกระแสคานยม

ตะวนตก กระแสของการบรโภคนยม และกระแสทนนยม กระแสเหลานกอใหเกดปญหาความเสอมถอย ดาน

คณธรรม จรยธรรม จนกลายเปนปญหาสงคมตามทเราไดพบเหนตามหนาหนงสอพมพและโทรทศนอยทกวน จน

กลายเปนความเคยชนในสงคมปจจบน เชนขาวการลวงละเมดทางเพศ ฆาชงทรพย การทจรตในวงราชการ การ

ทะเลาะและฆากนตายของนกเรยนนกศกษาบางกลม ปญหายาเสพตดเปนตน

ในสงคมเยาวชนมสลมกเชนเดยวกน สอตางๆทงทางอนเตอรเนต โทรทศนและหนงสอพมพลวนแลวแตม

อทธพลตอพฤตกรรมและความรสกนกคดของเยาวชนมสลม อกทงยงไมมมาตรการในดานการในดานการรบมอท

รดกม การคดกรองทมประสทธภาพ และความสานกของผผลตสอตอสงคม รวมทงปญหาสงคมทรมเราในปจจบน

เชนปญหายาเสพตดในพนท ปญหาชสาว แฟชนการแตงตวทไมเหมาะสม พฤตกรรมเลยนแบบดารานกแสดง นกรอง

การใชจายอยางฟมเฟอยโดยไมคานงถงฐานะทางครอบครว การทะเลาะเบาะแวงในระหวางวยรนดวยกน หรอปญหา

ดานมารยาท เปนตน ปญหาเหลานลวนแลวแตเปนผลจากการทเยาวชนมสลมไดรบการถายทอดจากสอขางตน แลว

นามาประพฤตปฏบตอยางไรกฎเกณฑ ขาดความพอด จนเบยงเบนไปจากคณธรรม จรยธรรมอสลามทสบทอดมา

จากทานนบมฮาหมด ทเปนคณธรรม จรยธรรมอสลามทดงาม ดวยเหตน ดวยเหตนผวจยจงสนใจศกษาวจย เรอง

“คณธรรม จรยธรรมในการดาเนนชวตตามหลกคาสอนศาสนาอสลามของนกเรยนในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนา

อสลามในจงหวดปตตาน” เพอศกษาระดบคณธรรม จรยธรรมในการดาเนนชวตตามหลกคาสอนศาสนาอสลามของ

เยาวชนทศกษาในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามในจงหวดปตตาน และสรางแนวทางการปลกฝงคณธรรม

จรยธรรมในการดาเนนชวตตามหลกคาสอนศาสนาอสลามของเยาวชนทศกษาในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม

ในจงหวดปตตานตอไป วตถประสงคของการวจย

เพอศกษาระดบพฤตกรรม คณธรรม จรยธรรม ในการดาเนนชวตตามหลกคาสอนศาสนาอสลามของ

นกเรยนทศกษาในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามระดบมธยมศกษาตอนปลายในจงหวดปตตาน

เพอเปรยบเทยบระดบคณธรรม จรยธรรมในการดาเนนชวตตามหลกคาสอนศาสนาอสลามใหแกนกเรยนท

ศกษาในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามระดบมธยมศกษาตอนปลายในจงหวดปตตาน

เพอศกษาวธการปลกฝงคณธรรม จรยธรรมในการดาเนนชวตตามหลกคาสอนศาสนาอสลามของนกเรยนท

ศกษาในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามระดบมธยมศกษาตอนปลายในจงหวดปตตาน

ศกษาแนวทางการปลกฝงการประพฤตคณธรรม จรยธรรมในการดาเนนชวตตามหลกคาสอนศาสนา

อสลามใหนกเรยนทศกษาในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามระดบมธยมศกษาตอนปลายในจงหวดปตตาน



อล-นร


การวจยเรอง คณธรรมจรยธรรมในการดาเนนชวตตามหลกคาสอนศาสนาอสลามของเยาวชนในจงหวด

ปตตาน ผวจยไดกาหนดขนตอนการวจยดงน

1.ประชากรและกลมตวอยาง

2.เครองมอทใชในการวจย

3.วธการสรางและตรวจสอบเครองมอ

4.การเกบรวบรวมขอมล

5.การวเคราะหขอมล

1. ประชากรและกลมตวอยาง

ในการศกวจยครงน ผวจยไดกาหนด ประชากรและกลมตวอยาง ดงน

1.1 ประชากร ประชากร ไดแก นกเรยน ผปกครอง และผบรหารโรงเรยน ครฝายปกครอง ของนกเรยน ท

ศกษาในระดบมธยมศกษาตอนปลาย โรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามในจงหวดปตตาน 3 โรงเรยน ใชวธการจบ

ฉลากโดยแยกโรงเรยนเปน 3 ประเภท คอ โรงเรยนขนาดเลก ขนาดกลางและโรงเรยนขนาดใหญ ผลจากการจบ

ฉลากไดโรงเรยน 3 โรงเรยน ประกอบดวย โรงเรยนบารงอสลาม โรงเรยนมสลมพฒนศาสตร และโรงเรยนบานดอน

วทยา

1.2 กลมตวอยางแบงไดเปน 3 ประเภท คอ

(1) กลมนกเรยนซงเปนนกเรยนทศกษาในระดบมธยมศกษาตอนปลายของโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามใน

จงหวดปตตาน โดยสมมาจากประชากร และเปรยบเทยบจากตารางสมกลมตวอยางตารางของเครซจและมอรแกนโดย

สมตวอยางแบบแบงชน (Stratified Random Sampling) โดยแบงตามจงหวดทตงอยในพนท 3 จงหวดชายแดนภาคใตแลว

ทาการสมอยางงาย (Simple Random Sampling) ตามสดสวนไดจานวนกลมตวอยางทงหมด 284 คน

(2) กลมผปกครองนกเรยน ผบรหารโรงเรยน และอาจารยทปฏบตหนาทในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนา

อสลามในจงหวดปตตาน ใชวธสมภาษณโดยทาการสมแบบเจาะจง จากผปกครองจานวน 9 คน ผบรหารโรงเรยน

และครจานวน 6 คน รวม 15 คน

2.เครองมอทใชในการวจย ประกอบดวย

2.1 แบบสอบถาม

ใชแบบสอบถาม เปนเครองมอทผวจยสรางขนจากการศกษาแนวคด ทฤษฏ และแบบสอบถามงานวจยท

เกยวของกบพฤตกรรมเชงจรยธรรม แบงออกเปน 2 ตอนคอ

ตอนท 1 เปนแบบสอบถามขอมลเกยวกบสถานภาพของผตอบแบบสอบถามมลกษณะเปนแบบสารวจ

รายการ (Check-List) เกยวกบโรงเรยน เพศและชนเรยน

ตอนท 2 เปนแบบสอบถามเกยวกบพฤตกรรมคณธรรมจรยธรรมในการดาเนนชวตตามหลกคาสอนศาสนา

อสลามของเยาวชนในจงหวดปตตาน

2.2 แบบสมภาษณ

ใชวธการสมภาษณแบบไมมโครงสราง (Formal Interview) และเตรยมแนวคาถามกวางๆ มาลวงหนา โดย

สมภาษณแบบมจดสนใจ หรอสมภาษณแบบเจาะลก (In-depth Interview) โดยสมภาษณเปนรายบคคลสาหรบ

ผบรหารโรงเรยนและครทปฏบตหนาทในโรงเรยน สวนการสมภาษณผปกครองใชวธสมภาษณเปนกลม โรงเรยนละ 3



อล-นร

คน โดยการสมภาษณทละขอ แลวนามตของกลมมาเปนผลสรปของแนวทางและวธการปลกฝงนกเรยน และเกบ

ขอมลดวยการจดบนทก

3. วธการสรางและตรวจสอบคณภาพเครองมอ

ในการสรางเครองมอผวจยดาเนนการตามขนตอน ดงตอไปน

3.1 การสรางแบบสอบถาม

(1) ศกษาทฤษฏและแนวคดทเกยวของกบคณธรรม จรยธรรมของนกเรยนมธยมศกษารวมทงหลกสตร

อสลาม เอกสาร ตาราตางๆ และงานวจยทเกยวของ

(2) ศกษาวธการสรางเครองมอจากตาราการวดและประเมนผล รวมทงตวอยางแบบสอบถามเกยวกบ

จรยธรรมของนกเรยน จากรายงานการวจยทเกยวของ

(3) กาหนดขอบเขตของจรยธรรมตามองคประกอบทง 5 ดานคอ ความสภาพออนโยนและการออนนอมถอม

ตน การรจกการใหอภย ความพอเพยง มารยาทตอบคคลทวไป และความอดทน จากนนผวจยสรางเครองมอตาม

ขอบเขตทกาหนด

(4) นาแบบสอบถามทสรางเสนอตอผทรงคณวฒตรวจทานและแกไขตามขอเสนอ3.1.5 นาแบบสอบถาม

เสนอตอผทรงคณวฒเพอตรวจสอบความตรงเชงเนอหา

(Content Validity) กบนยามศพททผวจยไดใหความหมายไวหรอไม ไดคาดชนความสอดคลองเทากบ 0.77

(5) นาแบบสอบถามทไดไปทดลอง (Try Out) กบกลมนกเรยนทมใชเปาหมาย และแกไขตามขอแนะนาไดคา

ความเชอมนเทากบ 0.86 คาความเชอมนระดบสง (เกยรตสดา ศรสข. 2552: 144)

(6) นาแบบสอบถามทผานการแกไขแลวไปใชในการเกบขอมล 3.2 การสรางแบบสมภาษณ

(1) ศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของกบคณธรรม จรยธรรมของเยาวชน คณธรรมจรยธรรมอสลาม

แนวคดการอบรมเลยงดบตรตามหลกคาสอนของศาสนาอสลาม แนวคดวถชวตของศาสนาอสลาม และงานวจยท

เกยวของเพอนามาเปนขอมลในการสรางแบบสมภาษณ

(2) นาขอมลทไดมาพจารณากาหนดนยามปฏบตการและสรางเปนคาถาม

(3) นาแบบสมภาษณทสรางเสนอคณะกรรมการควบคมวทยานพนธเพอตรวจสอบความถกตองและให

ขอเสนอแนะในการปรบปรงแกไข

(4) นาแบบสมภาษณทผานการแกไขแลวเสนอคณะกรรมการควบคมวทยานพนธเปนครงสดทายเพอ

ตรวจสอบและใหคาแนะนาเกยวกบการจดทาฉบบสมบรณสาหรบใชในการเกบรวบรวมขอมลตอไป

4. การเกบรวบรวมขอมล

4.1 การเกบรวบรวมขอมลจากแบบสอบถาม โดยนาไปใชกบกลมตวอยางทเปนนกเรยนชนมธยมศกษาตอน

ปลายในโรงเรยนเปาหมาย

4.2 การเกบรวบรวมขอมลจากแบบสมภาษณวจยดาเนนการตามขนตอนดงน

(1) ผวจยใชแบบสมภาษณแบบมโครงสราง (Formal Interview) สมภาษณกลมตวอยางดวยตนเอง จากการ

จดบนทกและบนทกเทป

(2) ดาเนนการสมภาษณเพอสมภาษณตามประเดนทกาหนดไว



อล-นร

5. การวเคราะหขอมล

5.1 การวเคราะหขอมลจากแบบสอบถาม

ขอมลจากแบบสอบถาม ผวจยวเคราะหโดยใชคอมพวเตอร โปรแกรมสาเรจรป SPSS for Windows โดยใชคารอยละ

คาเฉลย และคาเบยงเบนมาตรฐาน โดยใชเกณฑในการตดสนดงน

คะแนนระหวาง 1.00 - 1.99 ความหมาย นอยทสด

คะแนนระหวาง 2.00 - 2.99 ความหมาย นอย

คะแนนระหวาง 3.00 - 3.99 ความหมาย ปานกลาง

คะแนนระหวาง 4.00 - 4.99 ความหมาย มาก

คะแนนระหวาง 5.00 ความหมาย มากทสด

5.2 การวเคราะหขอมลจากการสมภาษณ

นารายละเอยดทไดจากการจดบนทกของผถกสมภาษณแตละคนนามาเรยบเรยงเพอวเคราะหขอมล โดยใช

การวเคราะหเนอหา (Content Analysis) และสรปภาพรวมความคดเหนของผบรหารโรงเรยน คร และผปกครอง ในแต

ละดานเพอสรปเปนแนวทางและวธการปลกฝงคณธรรม จรยธรรมตามหลกคาสอนศาสนาอสลามของนกเรยน

มธยมศกษาตอนปลายทศกษาในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามในจงหวดปตตาน ผลการวจย

ผลการวจยพบวา

ตอนท 1 ผลการศกษาพฤตกรรม คณธรรม จรยธรรมในการดาเนนชวตตามหลกคาสอนศาสนาอสลามของ

นกเรยนในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามระดบมธยมศกษาตอนปลายในจงหวดปตตาน โดยจาแนกตามขนาดของ

โรงเรยน วเคราะหพฤตกรรมคณธรรม จรยธรรมในการดาเนนชวตตามหลกคาสอนศาสนาอสลามของนกเรยนท

ศกษาในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามระดบมธยมศกษาตอนปลายในจงหวดปตตาน โดยรวมและรายดาน โดย

การหาคาเฉลย ความเบยงเบนมาตรฐาน ระดบและอนดบไดดงน 1.1) พฤตกรรมคณธรรม จรยธรรมในการจรยธรรม

ในการดาเนนชวตตามหลกคาสอนศาสนาอสลามของนกเรยนทศกษาในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามระดบ

มธยมศกษาตอนปลายในจงหวดปตตาน ภาพรวมอยในระดบปานกลาง(คาเฉลย=3.64) โดยเรยงลาดบคาเฉลยจาก

มากไปหานอย คอ 1) ดานความอดทน 2) ดานการรจกการใหอภย 3) ดานความพอเพยง 4) ดานมารยาทตอบคคล

ทวไป และ 5) ดานความสภาพออนโยนและการออนนอมถอมตน 1.2) พฤตกรรมคณธรรม จรยธรรมในการจรยธรรม

ในการดาเนนชวตตามหลกคาสอนศาสนาอสลามของนกเรยนทศกษาในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามระดบ

มธยมศกษาตอนปลายในจงหวดปตตาน ดานความสภาพออนโยนและการออนนอมถอมตน รวม อยในระดบปาน

กลาง (คาเฉลย=3.29) โดยเรยงลาดบคาเฉลยจากมากไปหานอย 3 อนดบแรกคอ 1)ขาพเจาพดจาออนหวานตอบดา

มารดาและครอยางสมาเสมอ 2) เมอขาพเจาถกรองขอใหชวยเหลอในสงไมสามารถทาได ขาพเจาจะปฏเสธอยาง

สภาพและขออภย 3) เมอผอนทาความด ขาพเจากลาวยกยอง ดวยความบรสทธใจ และคะแนนนอยทสดคอ 1)

ขาพเจากลาวใหสลามแกมสลม และกลาวสวสดแกตางศาสนกเสมอ และ 2) ขาพเจาไมพดจาโออวดในสงทขาพเจา

เหนอกวาผอน 1.3) พฤตกรรมคณธรรม จรยธรรมในการจรยธรรม ในการดาเนนชวตตามหลกคาสอนศาสนาอสลาม

ของนกเรยนทศกษาในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามระดบมธยมศกษาตอนปลายในจงหวดปตตาน ดานการรจก

การใหอภย อยในระดบปานกลาง(คาเฉลย=3.77) โดยเรยงลาดบคาเฉลยจากมากไปหานอย 3 อนดบแรกคอ 1)

ขาพเจาปฏบตตามหลกคาสอนของศาสนาอสลามในเรองการใหอภย 2) ขาพเจากลาวชนชมเมอเหนผอนกลาวขอโทษ



อล-นร

และขออภยอภยซงกน 3) เมอมเพอนมาขโมยสงของ ของขาพเจา ภายหลงเขาสานกผด ขาพเจาสามารถใหอภยตอ

เขาได และไดคะแนนนอยทสด คอ 1) เมอมคนมาทารายขาพเจา ขาพเจาจะไมแกแคนหรอตอบโต แตจะตกเตอนเขา

เพอใหเลกพฤตกรรมนน 1.4) พฤตกรรมคณธรรม จรยธรรมในการจรยธรรม ในการดาเนนชวตตามหลกคาสอน

ศาสนาอสลามของนกเรยนทศกษาในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามระดบมธยมศกษาตอนปลายในจงหวด

ปตตาน ดานความพอเพยง อยในระดบปานกลาง (คาเฉลย=3.65) โดยเรยงลาดบคาเฉลยจากมากไปหานอย 3

อนดบแรกคอ 1) ขาพเจาปฏบตตามจรยวตรของทาน นบ ในเรองการใชชวตอยางพอเพยง 2) เมอเหนผอนใชชวต

อยางพอเพยงสมควรแกฐานะของตน ขาพเจายนดจะปฏบตตาม 3) ขาพเจาจะใหความสาคญตอคณภาพของสนคา

มากกวายหอของสนคา และ เมอผปกครองไมสามารถซอคอมพวเตอรใหขาพเจาใชสวนตวได ขาพเจายนดทจะใช

บรการของหองปฏบตการคอมพวเตอรของโรงเรยน และทไดคะแนนนอยทสดคอ 1) ขาพเจามการออมเงนเพอใชใน

ยามจาเปน 1.5) พฤตกรรมคณธรรม จรยธรรมในการจรยธรรม ในการดาเนนชวตตามหลกคาสอนศาสนาอสลามของ

นกเรยนทศกษาในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามระดบมธยมศกษาตอนปลายในจงหวดปตตาน ดานมารยาทตอ

บคคลทวไป อยในระดบ ปานกลาง(คาเฉลย=3.65) โดยเรยงลาดบคาเฉลยจากมากไปหานอย 3 อนดบแรกคอ 1)

ขาพเจาจะใหความสาคญของการมมารยาททด 2) ขาพเจาใหความจรงใจตอบคคลอนอยางสมาเสมอ 3) ขาพเจาจะ

ศกษามารยาทของทานนบ และปฏบตตาม และไดคะแนนนอยทสดคอ 1) ขาพเจาจะแสดงมารยาททดเสมอแมกบ

คนทไมเคยรจกมากอน 1.6) พฤตกรรมคณธรรม จรยธรรมในการจรยธรรม ในการดาเนนชวตตามหลกคาสอน

ศาสนาอสลามของนกเรยนทศกษาในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามระดบมธยมศกษาตอนปลายในจงหวด

ปตตาน ดานความอดทน อยในระดบ ปานกลาง(คาเฉลย=3.80) โดยเรยงลาดบคาเฉลยจากมากไปหานอย 3 อนดบ

แรกคอ 1) ขาพเจาจะถอวาความอดทนนนเปนสวนหนงของการศรทธา 2) ขาพเจากลาวคาขอโทษเสมอเมอกระทา

ความผดตอผอน3) ขาพเจาจะถอวาความทกขยากนนเปนการทดสอบจากพระเจา และทไดคะแนนนอยทสดคอ 1)

ขาพเจาสามารถควบคมอารมณไดแมอยในภาวะโกรธเคอง 1.7) พฤตกรรมคณธรรม จรยธรรมในการจรยธรรม ใน

การดาเนนชวตตามหลกคาสอนศาสนาอสลามของนกเรยนทศกษาในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามระดบ

มธยมศกษาตอนปลายในจงหวดปตตาน จาแนกตามขนาดของโรงเรยน ปรากฏผลดงน โรงเรยนขนาดเลก พบวา

พฤตกรรมคณธรรม จรยธรรมในการจรยธรรม ในการดาเนนชวตตามหลกคาสอนศาสนาอสลามของนกเรยนทศกษา

ในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามระดบมธยมศกษาตอนปลายในจงหวดปตตาน โดยรวมอยในระดบ ปานกลาง

(คาเฉลย=3.59) เมอพจารณาเปนรายดาน เรยงตามลาดบจากมากไปหานอย พบวาเปนดงน 1) ดานความอดทน

(คาเฉลย=3.78) 2) ดานมารยาทตอบคคลทวไป(คาเฉลย=3.76) 3) ดานการรจกการใหอภย(คาเฉลย=3.68) 4) ดาน

ความสภาพออนโยนและการออนนอมถอมตน(คาเฉลย=3.46) และ5)ดานความพอเพยง (คาเฉลย=3.29)โรงเรยน

ขนาดกลาง พบวา พฤตกรรมคณธรรม จรยธรรมในการจรยธรรม ในการดาเนนชวตตามหลกคาสอนศาสนาอสลาม

ของนกเรยนทศกษาในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามระดบมธยมศกษาตอนปลายในจงหวดปตตาน โดยรวมอยใน

ระดบ ปานกลาง (คาเฉลย=3.57)เมอพจารณาเปนรายดาน เรยงตามลาดบจากมากไปหานอย พบวาเปนดงน 1) ดาน

ความอดทน (คาเฉลย=3.84) 2) ดานมารยาทตอบคคลทวไป (คาเฉลย=3.59) 3) ดานการรจกการใหอภย

(คาเฉลย=3.55) 4) ดานความสภาพออนโยนและการออนนอมถอมตน (คาเฉลย=3.46) และ 5)ดานความ

พอเพยง (คาเฉลย=3.43)โรงเรยนขนาดใหญ พบวา พฤตกรรมคณธรรม จรยธรรมในการจรยธรรม ในการดาเนนชวต

ตามหลกคาสอนศาสนาอสลามของนกเรยนทศกษาในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามระดบมธยมศกษาตอนปลาย

ในจงหวดปตตาน โดยรวมอยในระดบ ปานกลาง (คาเฉลย=3.66) เมอพจารณาเปนรายดาน เรยงตามลาดบจากมาก

ไปหานอย พบวาเปนดงน 1) ดานการรจกการใหอภย (คาเฉลย=3.89) 2) ดานความอดทน (คาเฉลย=3.80) 3) ดาน



อล-นร

ความพอเพยง (คาเฉลย=3.75) 4) ดานมารยาทตอบคคลทวไป (คาเฉลย=3.66) ) 5) ดานความสภาพออนโยนและ

การออนนอมถอมตน (คาเฉลย=3.22)

ตอนท 2 ผลการเปรยบเทยบพฤตกรรม คณธรรม จรยธรรม ในการดาเนนชวตตามหลกคาสอนศาสนา

อสลามของนกเรยนทศกษาในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามระดบมธยมศกษาตอนปลายในจงหวดปตตาน โดย

จาแนกตามขนาดของโรงเรยน พบวา 2.1) นกเรยนเพศชายมคะแนนเฉลยเทากบ 3.56 คาเบยงเบนมาตรฐาน เทากบ

0.62 นกเรยนเพศหญง มคะแนนเฉลยเทากบ 3.74 คาเบยงเบนมาตรฐาน เทากบ 0.13 คา t เทากบ -0.24 และคา

Sig เทากบ 0.01 ดงนนผลการทดสอบแสดงวา เพศชายและเพศหญง มความแตกตางทนบสาคญทางสถตทระดบ

0.14 2.2) นกเรยนชนม. 4 มคะแนนเฉลยเทากบ 3.49 คาเบยงเบนมาตรฐาน เทากบ 0.62 ชนม. 5 มคะแนนเฉลย

เทากบ 3.61 คาเบยงเบนมาตรฐาน เทากบ 0.68 ชน ม. 6 มคะแนนเฉลยเทากบ 3.64 คาเบยงเบนมาตรฐาน เทากบ

0.56 แตเมอทดสอบดวย คา F เทากบ 7.17 คา Sig เทากบ 0.001 แสดงวาชนเรยนตางกน มความแตกตางกนท

นยสาคญทางสถตท 0.05 และเมอทดสอบรายค ดวยวธของ Scheffe พบวานกเรยนชน ม.4 กบนกเรยนชน ม.6 ม

ความแตกตางกน 2.3) โรงเรยนขนาดใหญ มคะแนนเฉลยเทากบ 3.66 คาเบยงเบนมาตรฐานเทากบ 0.70 โรงเรยน

ขนาดกลางมคะแนนเฉลยเทากบ 3.57 คาเบยงเบนมาตรฐานเทากบ 0.46 โรงเรยนขนาดเลกมคะแนนเฉลยเทากบ

3.59 คาเบยงเบนมาตรฐานเทากบ 0.38 และเมอทดสอบดวยคา F เทากบ 0.552 คา Sig เทากบ 0.576 แสดงวา

โรงเรยนขนาดใหญ กลางเลก ไมมความแตกตางทนยสาคญทางสถตท 0.05

ตอนท 3 ผลการศกษาวธการปลกฝง คณธรรม จรยธรรม ในการดารงชวตตามหลกคาสอนศาสนาอสลาม

ใหแกนกเรยนทศกษาในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามระดบมธยมศกษาตอนปลายในจงหวดปตตาน ซงเปนผล

จากการสมภาษณกลม ผบรหารโรงเรยน คร และผปกครองนกเรยน ผวจยไดแบงขอคนพบจากการวจยดงน 3.1)

ผบรหาร โรงเรยนมนโยบายในการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม โดยอาศยทงหลกสตรในหองเรยน กจกรรมกลมศกษา

(ฮาลากอฮ) กจกรรมเอยะตกาฟ กจกรรมกยามลยย กจกรรมเยยมบาน กจกรรมคายอบรม กจกรรมอภปรายกลม

3.2) คร ปลกฝงคณธรรม จรยธรรมนกเรยนโดยอาศย ทงหลกสตรในหองเรยน กจกรรมกลมศกษา (ฮาลากอฮ) กจ

กรรมเอยะตกาฟ กจกรรมกยามลยย การอภปรายกลม และการแสดงบทบาทสมมต 3.3 ผปกครองนกเรยน ปลกฝง

คณธรรม จรยธรรมโดยอาศยความรกความเขาใจในครอบครว การศกษาอสลามรวมกน และการปฏบตเปนตวอยาง

ตอนท 4 ผลการศกษาแนวทางการปลกฝงคณธรรม จรยธรรมในการดาเนนชวตตามหลกคาสอนศาสนา

อสลาม ใหแกนกเรยนทศกษาในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามระดบมธยมศกษาตอนปลายในจงหวดปตตาน ซง

เปนผลจากการสมภาษณกลม ผบรหารโรงเรยน คร และผปกครองนกเรยน ผวจยไดแบงขอคนพบจากการวจยดงน

4.1) ผบรหารโรงเรยน มนโยบายสอนใหนกเรยนตระหนกและเหนความสาคญของคณธรรม จรยธรรม ตามแนวทาง

อสลาม โดยอาศยหลกการทงจากอลกรอาน ฮาดษ และอฮซาน ความพงพอใจตอปจจยตางๆทอลลอฮ ทรง

ประทานให ขอดอาอใหพระองคประทานแตในสงทด และหลกเรนตอสงทไมด ขอใหประทานแตสงทเปนยารอกะฮ (สร

มงคล) 4.2) คร สอนใหนกเรยนใหความสาคญกบคณธรรม จรยธรรม โดยใหความรกบนกเรยน หลกการอสลามท

ถกตอง ทงในอลกรอานและฮาดษ ใชหลกสตรวชาอกลาก(จรยธรรม) อรรถาธบายอลกรอาน ประวตศาสตรอสลาม

และวชาอนๆใหดาเนนตามแบบฉบบของทานนบมฮาหมด เปนแบบอยาง การอดทนตอการทาความด การปฏบตอ

มล (ศาสนกจ)ตางๆใหครบถวนเพอแสวงหาความโปรดปรานจากอลลอฮ ตองใหนกเรยนเขาใจวา สงตางๆรอบตว

นน มทงทเปนประโยชนและเปนโทษ ใหนกเรยนมความอดทนตอการแยกแยะสงทดและไมด และใหนกเรยนเลอก

ปฏบตในสงทดได ใหนกเรยนไดอานและศกษาอลกรอาน รวมทงเสรมในดานกจกรรม 4.3) ผปกครอง การปลกฝง

คณธรรม จรยธรรม ตองเรมจากครอบครวเปนสาคญ โดยเรมสอนตงแตเดกใหเขาไดรบร ซมซบ และครอบครวตอง



อล-นร

ใหความสาคญ ดแลอยางใกลชด แนะนาและตกเตอนอยางคอยเปนคอยไป จนเกดเปนนสย ใหรจกมารยาทตางๆ

รจกการประหยด ไมฟมเฟอย การอดทนตอการปฏบตศาสนกจตางๆ มความรกตอบคคลในครอบครวและพนองใน

อสลาม


ผลการจากการศกษา คณธรรม จรยธรรมในการดาเนนชวตตามหลกคาสอนศาสนาอสลามของนกเรยนใน

โรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามระดบมธยมศกษาตอนปลายในจงหวดปตตาน มประเดนสาคญทจะนามาอภปราย

ไดดงน

การศกษาระดบพฤตกรรม คณธรรม จรยธรรม ในการดาเนนชวตตามหลกคาสอนศาสนาอสลามของ

นกเรยนทศกษาในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามระดบมธยมศกษาตอนปลายในจงหวดปตตาน โดยศกษาระดบ

พฤตกรรมในการดาเนนชวตตามหลกคาสอนศาสนาอสลามของนกเรยน ทศกษาในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนา

อสลามระดบมธยมศกษาตอนปลายในจงหวดปตตาน ผลจากการวจยพบวา ระดบพฤตกรรมคณธรรม จรยธรรมใน

การดาเนนชวตตามหลกคาสอนศาสนาอสลามของนกเรยนทศกษาในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม ระดบ

มธยมศกษาตอนปลายในจงหวดปตตาน โดยศกษาระดบพฤตกรรมในการดาเนนชวตตามหลกคาสอนศาสนาอสลาม

ของนกเรยน ทศกษาในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามระดบมธยมศกษาตอนปลายในจงหวดปตตานอยในระดบ

ปานกลางสอดคลองกบงานวจยของ ซฟร ดาสาราญ (2543: 96) ทศกษา คณธรรม จรยธรรม ของนกเรยนในระดบ

มธยมศกษา ในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม ในสามจงหวดชายแดนภาคใต ปตตาน ยะลา นราธวาส และ

สอดคลองกบ บญฤทธ ปนทบทม (2550: บทคดยอ) ทศกษา คณธรรม จรยธรรมและแนวทางการพฒนาคณธรรม

จรยธรรมอสลามนกเรยนระดบมธยมศกษาโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามในภาคกลาง พบวา คณธรรม

จรยธรรมโดยรวมอยในระดบ ปานกลาง สอดคลองกบ กลยา ศรปาน (2542: บทคดยอ) ซงไดศกษาระดบคณธรรม

จรยธรรมของนกเรยนโรงเรยนบญเลศอนสรณ จงหวดสงขลา พบวาโดยรวมอยในระดบปานกลาง ซงตามทฤษฎจต

วเคราะหของบคคล (Psycho-analytic Theory) กลาวถงจรยธรรมกบมโนธรรมเปนอนหนงอนเดยวกน มนษยกลมใน

กลมสงคมใดกจะเรยนรความรบผดชอบชวดจากสงแวดลอมในสงคมนน จนมลกษณะพเศษของของแตละสงคมท

เรยกวา เอกลกษณ เปนกฎเกณฑใหประพฤตปฏบตตามขอกาหนดโดยอตโนมต (คณะกรรมการขาราชการพลเรอน.

2542: 14) การทเดกนกเรยนไดรบการศกษาและอาศยอยในโรงเรยนทมการเรยนการสอนในวชาดานศาสนาซงเปน

การขดเกลาคณธรรม จรยธรรมอยางสมาเสมอยอมจะเปนปจจยทมผลทาใหมพฤตกรรมทพงประสงค รวมทงการ

เปนแบบอยางทดของครในโรงเรยนกเปนปจจยทสาคญทสงผลตอพฤตกรรมของนกเรยนสอดคลองกบมยมน (2548:

59) กลาววา การใชแบบอยางในการอบรมกลายเปนเรองสาคญยง หากเราไมมแบบอยางให ธรรมชาตของมนษยจะ

ลอกเลยนจากจากสงทไมดทดแทน แมโรงเรยนจะมการวางระบบในการพฒนาคณธรรมจรยธรรมแกนกเรยนอยาง

เปนระบบแตยงมอปสรรคหลายประการททาใหการพฒนาคณธรรม จรยธรรมในโรงเรยนดงท มมนะห บงอตาหยง

(2552: บทคดยอ) ไดศกษาปญหาและอปสรรคในการพฒนาผเรยนเพอปลกฝงคณธรรม จรยธรรมอสลามของ

โรงเรยนสอนศาสนาอสลามเขตพนทการศกษายะลาเขต 1 พบวา คร ผบรหารและฝายกจกรรมหรอเจาหนาทท

รบผดชอบกจกรรมพฒนาผเรยนมความเหนทสอดคลองกนคอ ปญหาดานเวลาไมเพยงพอ และงบประมาณทมจากด

บคลากรบางสวนขาดความรบผดชอบตอหนาททไดรบมอบหมายและไมใหความรวมมอ นกเรยนขาดจตสานก และไม

เหนคณคาของคณธรรม จรยธรรม ความแตกตางดานฐานะของครอบครว ขาดความรวมมอจากผปกครอง พอแมไม



อล-นร

เอาใจใสเรองการปลกฝงคณธรรม จรยธรรมแกบตรหลานและไมมกจกรรมทเนนเฉพาะดาน ปญหาเหลานสงผลให

การปลกฝงคณธรรม จรยธรรมของนกเรยนในโรงเรยนเปนไปอยางเชองชาและไมประสบผลสาเรจตามทวางไว

2. เปรยบเทยบคณธรรม จรยธรรมในการดาเนนชวตตามหลกคาสอนศาสนาอสลามของนกเรยนทศกษาใน

โรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามระดบมธยมศกษาตอนปลายในจงหวดปตตานพบวา

2.1 ผลการเปรยบเทยบคณธรรม จรยธรรมในการดาเนนชวตตามหลกคาสอนศาสนาอสลามของนกเรยนท

ศกษาในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามระดบมธยมศกษาตอนปลายในจงหวดปตตาน โดยการเปรยบเทยบ

ระหวางนกเรยนชายและนกเรยนหญง พบวา นกเรยนชายและนกเรยนหญง มความแตกตางกน สอดคลองกบ ดนย

จารประสทธ (2533: บทคดยอ) ไดศกษาระดบทศนคตเชงจรยธรรมของนกเรยนวชาพลศกษาในวทยาลยพลศกษา

ภาคใตพบวา นกศกษาชายและนกศกษาหญงมทศนคตเชงจรยธรรมอยในระดบทแตกตางกน และสอดคลองกบไลลา

หรมเพง (2551: 137) ศกษาองคประกอบทางจรยธรรมของนกศกษามสลมในสถาบนอดมศกษาทมเพศตางกน พบวา

ผลตางกนและนกเรยนหญงมระดบจรยธรรมมากกวาเพศชาย เนองจากอสลามไดปกปองสตรมสลมดวยอาภรณท

ปกปดรางกายมดชด และกาหนดใหสตรมสลมอยในกรอบอสลามทเครงครด รวมทงการหลอหลอมของสงคมท

กาหนดใหสตรมสลมตองเปนผทมมารยามงดงามเปนผลใหนกศกษาหญงมสลมเปนบคคลทมระดบจรยธรรมมากกวา

นกศกษาชาย นอกจากนยงสอดคลองกบทฤษฎพฒนาการทางจรยธรรมของนกจตวทยาหลายทาน ทวาเดกหญงใช

เกณฑตดสนเหตผลทางจรยธรรมแตกตางกบเดกชาย เพราะเดกหญงมการตดสนใจทางจรยธรรมเปนแบบแผน

มากกวาเดกชาย(สรางค โควตระกล. 2550: 74 ; อางองจาก ไลลา หรมเพง.2551: 156)



ระหวางชนเรยน พบวา มความแตกตางกน ซงอธบายไดวาคณธรรม จรยธรรมเปนสงทตองอาศยระยะเวลาในการ

ปลกฝง นกเรยนทศกษาในชนสงกวายอมผานการปลกฝงคณธรรม จรยธรรมมากกวานกเรยนทศกษาอยในชนทตา

กวา ดงท ไลลา หรมเพง (2551: 156) ไดกวาวาการพฒนาจรยธรรมของบคคลตองคอยเปนคอยไป ไมสามารถเกดขน

ไดอยางทนท สอดคลองกบ พลแสงสวาง กลาววา การปลกฝงจรยธรรมเปนกระบวนการ สงสม ซมซบ (พล แสง

สวาง. 2544: 27; อางองจากไลลา หรมเพง. 2551: 156) ทฤษฎทางสตปญญา(Cognitive Theory) อธบายวาจรยธรรม

เกดจากแรงจงใจในการปฏบตตนสมพนธกบสงคม การพฒนาจรยธรรมจงมการพจารณาเชงเหตผลจรยธรรมตาม

ระดบสตปญญาของแตละบคคลซงมวฒภาวะสงขน การรบรจรยธรรมกพฒนาขนตามลาดบ



ระหวางขนาดของโรงเรยนพบวาไมมความแตกตางกน ทฤษฎการเรยนรทางสงคม (Social Leaning Theory) อธบาย

การเกดของจรยธรรมวาเปนกระบวนการทางสงคมประกต (Socialization) โดยการซมซบกฎเกณฑตางๆ จากสงคมท

เตบโต มารบเอาหลกการเรยนรเชอมโยงกน เมอพจารณาจากกลมตวอยางทนามาใชในการศกษา ซงเปนนกเรยนใน

โรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามเหมอนกน มวธและแนวทางในการปลกฝงคณธรรมจรยธรรมทคลายกนนกเรยนจง

ไดรบการหลอหลอมในลกษณะเดยวกน จงมพฤตกรรมคณธรรม จรยธรรมทไมแตกตางกน

3. ศกษาวธการปลกฝงคณธรรม จรยธรรมในการดาเนนชวตตามหลกคาสอนศาสนาอสลามของนกเรยนท

ศกษาในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามระดบมธยมศกษาตอนปลายในจงหวดปตตาน จากการวจยพบวา วธการ

ปลกฝงคณธรรม จรยธรรมในการดาเนนชวตตามหลกคาสอนศาสนาอสลามของนกเรยนทศกษาในโรงเรยนเอกชน

สอนศาสนาอสลามระดบมธยมศกษาตอนปลายในจงหวดปตตาน เปนดงน ผบรหารมความเหนวา โรงเรยนม



อล-นร

นโยบายในการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม โดยอาศยทงหลกสตรในหองเรยน กจกรรมกลมศกษา (ฮาลากอฮ) กจ

กรรมเอยะตกาฟ กจกรรมกยามลลยย กจกรรมเยยมบาน กจกรรมคายอบรม กจกรรมอภปรายกลม ครมความเหน

วา ปลกฝงคณธรรม จรยธรรมนกเรยนโดยอาศย ทงหลกสตรในหองเรยน กจกรรมกลมศกษา(ฮาลากอฮ) กจกรรม

เอยะตกาฟ กจกรรมกยามลลยย การอภปรายกลม การแสดงบทบาทสมมต สวนผปกครอง มความเหนวา ปลกฝง

คณธรรม จรยธรรมโดยอาศยความรก ความเขาใจในครอบครว การศกษาอสลามรวมกน และการปฏบตเปนตวอยาง

สอดคลองกบงานวจยของมมนะห บงอตาหยง (2552: บทคดยอ) ไดศกษาปญหาและอปสรรคในการพฒนาผเรยน

เพอปลกฝงคณธรรม จรยธรรมอสลามของโรงเรยนสอนศาสนาอสลาม เขตพนทการศกษายะลาเขต1 กจกรรมทไดใช

ในการพฒนาคณธรรม จรยธรรมในทกโรงเรยนม 6 รปแบบคอ กจกรรมฮลกอฮ (กลมศกษาอสลาม) กจกรรม

ละหมาดกยามลยยญามาอะฮ กจกรรมถอศลอดรวมกนเดอนละ1- 2ครง กจกรรมพเตอนนอง / เพอนเตอนเพอน

กจกรรมบรรยายใหความรเกยวกบความประเสรฐของคณธรรม จรยธรรมในแตละดาน และคายอบรมจรยธรรม

ศกษาวธการปลกฝงคณธรรม จรยธรรมในการดาเนนชวตตามหลกคาสอนศาสนาอสลามใหแกนกเรยนทศกษาใน

โรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามระดบมธยมศกษาตอนปลายในจงหวดปตตาน จากการวจยพบวา วธการปลกฝง

คณธรรม จรยธรรมในการดาเนนชวตตามหลกคาสอนศาสนาอสลามใหแกนกเรยนทศกษาในโรงเรยนเอกชนสอน

ศาสนาอสลามระดบมธยมศกษาตอนปลายในจงหวดปตตาน เปนดงน ผบรหารมความเหนวา นโยบายสอนใหนกเรยน

ตระหนกและเหนความสาคญของคณธรรมจรยธรรมตามแนวทางของอสลาม โดยอาศยหลกการทงจากอลกรอาน

ฮาดษ และหลกอฮซาน ความพงพอใจตอปจจยตางๆทอลลอฮ ทรงประทานให ขอดอาอใหพระองคประทานแตใน

สงทด และหลกเรนตอสงไมด ขอใหประทานแตสงทเปนบารอกะฮ (มสรมงคล) คร มความเหนวา สอนใหนกเรยนให

ความสาคญกบในดานคณธรรม จรยธรรม โดยใหความรกบนกเรยน หลกการของศาสนาทถกตอง ทงในอลกรอาน

และฮาดษ ใชหลกสตรวชาอกลาก(จรยธรรม) อรรถาธบาย อลกรอาน ประวตศาสตรอสลาม และวชาอน ๆ ให

ดาเนนชวตตามแบบฉบบของทานนบ เปนแบบอยาง การอดทนตอการทาความด การปฏบตอามลศาสนกจตางๆ

ใหครบถวนเพอหาความโปรดปราณจากอลลอฮ ตองใหนกเรยนเขาใจวา สงตางๆรอบตวนนมทงทเปนประโยชน

และโทษ ใหนกเรยนมความอดทนตอการแยกแยะระหวางสงทดและไมดและใหนกเรยนสามารถเลอกในการปฏบตได

ใหนกเรยนไดอานและศกษาอลกรอาน รวมทงการเสรมในดานกจกรรรม โดยอาศยทงหลกสตรในหองเรยน และ

กจกรรมกลม และผปกครองมความเหนวา การปลกฝงคณธรรม จรยธรรม ตองเรมจากครอบครวเปนสาคญ โดยเรม

สอนตงแตเดกใหเขาไดรบร ซมซบ และครอบครวตองใหความสาคญ ดแลอยางใกลชด แนะนาและตกเตอนอยางคอย

เปนคอยไป จนเกดเปนนสย ใหรจกมารยาทตางๆ รจกการประหยดไมฟมเฟอย การอดทนตอการปฏบตศาสนากจ

ตางๆมความรกตอบคคลในครอบครวและพนองในอสลาม จากผลการวจยจะเหนวา ทงผบรหารโรงเรยนและคร ได

ใหความสาคญตอแบบอยางทด คอการดาเนนชวตตามแนวทางของทานนบ มฮาหมด เปนแบบอยางใหนกเรยน

นาเปนแบบอยางการปฏบต ซงสอดคลองกบท อลกรอานไดกลาววา “โดยแนนอน ในผนาสาสนของอลลอฮ(มฮา

หมด)มแบบอยางอนดงามสาหรบพวกเจาแลว” (ซเราะฮ อลอะหซาบ.21: 1046) “เพอผนาสาสนจะไดเปนพยาน(เปน

แบบ)ตอพวกเจา” (ซเราะฮ อนนมล.78: 939) อลกรอานไดกลาววา “และพวกเขามไดถกบญชาใหกระทาอนใด

นอกจากเพอเคารพภกดตออลลอฮ เปนผมเจตนาบรสทธในการภกดตอพระองค เปนผอยในแนวทางทเทยงตรงและ

ดารงการละหมาด และจายซะกาต และนนแหละคอศาสนาอนเทยงธรรม” (ซเราะฮ อลบยยนะฮ. 5: 1734) อลก

รอานไดกลาวอกวา “ผใดปรารถนาการมชวตอยในโลกนและความเพรศแพรวของมน เรากจะตอบแทนใหพวกเขา

อยางครบถวน ซงการงานของพวกเขาในโลกนเทานน และพวกเขาจะไมถกลดรอนในการงานนนแตอยางใด” (ซเราะฮ

ฮด. 15: 517) มสลน มาหะมะ (2551 : 87)ไดกลาวใน อสลามกบระบบการศกษาวา การศกษาในอสลามไมได



อล-นร

หมายถงเพยงแคการถายทอดความร ประสบการณหรอทกษะจากรนหนงไปยงอกรนหนง ในมมมองของอสลาม

การศกษาจะมความหมายทกวางและครอบคลมหลายๆดาน กลาวคอการศกษาในอสลามเปนกระบวนการอบรมและ

บมเพาะสตปญญา รางกายและจตวญญาณเพอผลตมนษยทสมบรณ นอกจากน มสลน มาหะมะ (2551: 90) ยงได

กลาวถงการศกษาในทศนะอสลามอกวา ความการศกษาในทศนะอสลามนน เปนการศกษาแบบบรณาการ ทงวชา

ศาสนาและวชาการทางโลกเขาดวยกน การกลบสระบบการศกษาในอสลามทแทจรง จาเปนตองสรางระบบการศกษา

ใหมขนมา ระบบการศกษาใหมนตองเปนแบบบรณาการทบรณาการทงสองระบบการศกษาเขาดวยกนอยางมระบบ

กฎเกณฑ และทงสองระบบจะแยกออกจากนไมได ไมควรมการแยกวชาศาสนาออกจากวชาสามญ หรอแยกวชา

สามญออกจากวชาศาสนาหรอวชาศาสนบญญตเพยงอยางเดยว แตหมายถงการศกษาทกสาขาวชาทสอนตามทศนะ

ของอสลาม สวน ดวงเดอน พนธมนาวน(2534 : 31) ไดกลาวในบทความเรองแนวทางใหมในการพฒนาจตใจและ

พฤตกรรมแกนกเรยนระดบมธยมศกษาตพมพในเอกสารวชาการเพอพฒนาวชาชพครสงคมศกษาของสมาคมคร

สงคมศกษาแหงประเทศไทย วา การพฒนานกเรยนในชนมธยมตอนปลายควรปลกฝงลกษณะ 2 ประการดงตอไปคอ

1) พฒนาเหตผลเชงจรยธรรมจากขน 3 ไปยงขน 4 คอ มองเหนความสาคญของกฎหมาย และขอปฏบตทางศาสนา

หรอกฎระเบยบของสงคม วาทาไปแลวจะชวยใหเราอยรวมกนอยางสงบสข รจกทจะทาตามระเบยบของโรงเรยน

เพราะเหนดวยกบกฎระเบยบเหลาน และเหนวามประโยชนแกตนเองและหมคณะการออกกฎระเบยบจงควรมการ

ชแจง และชดจงใหนกเรยนเหนประโยชนของการทาตามกฎนน ๆ โดยอางประโยชนตอตนเอง ตอหมคณะ และแก

ประเทศชาต แกโลกและจกรวาล ขนตอไปคอขนท 5 มความเปนตวของตวเอง โดยพจารณารอบดานอยางสขม

รอบคอบแลวจงตดสนใจกระทาการตาง ๆ 2) พฒนาความสามารถควบคมตน ใหมากยงขน โดยผใหญลดการควบคม

บงคบนกเรยนมธยมปลายลงอก ถานกเรยนควบคมตนเองไดกควรกลาวชมสนบสนน แสดงความเหนดวยและพอใจ

ถานกเรยนยงควบคมตนเองไมไดในคราวใดกไมดวาใหเสยนาใจ แตไตถามถงปญหาและเหตผลแลวแนะนาวธการทจะ

ควบคมตนเองใหไดมากขน เพอนกเรยนจะไดนาไปลองใชเองตอไป นอกจากน ดวงเดอน พนธมนาวน (2534 : 33) ยง

ไดกลาววา ผลการวจยในป พ.ศ.2527 พบวาครอาจารยทประสบผลสาเรจในการสรางเสรมคณธรรมจรยธรรมแก

นกเรยน จะตองมลกษณะทง 3 ประการพรอมกนคอ 1) เปนครทรกและพอใจนกเรยน ในขณะทนกเรยนกรกและ

พอใจคร การอบรมสงสอนจะทาไดงายมาก เพราะเดกพรอมทจะรบจากครประเภทน 2) ครเปนคนทมลกษณะ 8

ประการในตนไมจรยธรรมสง 3) ครตองรหลกวชาการในการอบรมสงสอนเดก และใชวธการทเหมาะสมกบอาย จตใจ

และพฒนาการของเดก จงจะทาไดงายและไดผลด สวนการเลยงดและแนวทางการปลกฝงคณธรรมจรยธรรมจาก

ครอบครวนน อลลอฮ. ไดกลาวใน อลกรอานความวา “โอบรรดาผศรทธา จงปกปองคมครองตวของสเจาใหพน

จากไฟนรกทเชอเพลงของมนคอมนษยและหน ซงขางบนนนจะมมลาอกะฮทเขมงวดดดนเฝาอย มลาอกะฮนไมเคยฝา

ฝนคาบญชาของอลลอฮและจะทาตามทถกบญชา” (ซเราะฮอตตะหรม. 6 : 1525)และอลกรอานกลาววา “และจง

กาชบครอบครวของเจาในเรองละหมาดและเจาเองจงปฏบตมนอยางเครงครดดวย” มยมน (2548: 23) ไดกลาววา

การอบรมลกๆเปนสงทอยระหวางการกาชบใหกระทาความดและสาทบใหออกหางความชว นอกจากนมยมน (2548:

57) ยงกลาวอกวา การมเปาหมายของการอบรมนนสงสอนนนยงไมเพยงพอ พอแมตองจดหาวธการทไดผลในการทา

ใหบรรลเปาหมายดงกลาว ทตองปฏบตม 5 วธคอ 1) การสรางแบบอยาง 2) การสรางอปนสยและความเคยชน 3)

การใหขอคดเตอนใจ 4) การเปาดแลและประเมนผล 5) การลงโทษ การเปนแบบอยางทดงามไดกลายเปนตวจกร

สาคญในการขบเคลอนการเผยแผในประวตศาสตรอสลาม สอดคลองกบ ผลการวจยของ นาซเราะห เจะมามะ

(2554: 148) วาครอบครวทอยพรอมหนากน มการสอนใหเยาวชนปฏบตตามหลกคาสอน 5 ประการ หลกศรทธา 6

ประการ และหลกคณธรรม ไมวาจะเปนเรองสมพนธภาพในครอบครว โดยบดามารดาจะทากจกรรมรวมกน พดคย



อล-นร

ถามไถทกขสขของปญหาลก และหาแนวทางแกไข ใหคาปรกษาทด ใหความอบอนแกลก สงผลใหบตรมประพฤตด

สอดคลองกบ อามนะ ดารงผล (2546 : 15 - 35) ไดอธบายวา วธในการเลยงดบตรนนเปนภาระหนาทรวมกนของพอ

แม พอเปนครใหญและแมเปนครผสอน การเลยงลกไมไดหมายความเฉพาะการใหอาหาร เพอใหรางกายแขงแรงและ

เจรญเตบโต หรอดแลรกษาเมอเจบปวยเทานน แตหมายความรวมถงวธการตางๆ ทพอแมทาทกอยางมแบบแผนและ

ขนตอน เพอใหลกเจรญเตบโตและพฒนาทงรางกาย สตปญญา จตใจ และสามารถดาเนนชวตอยในสงคมไดอยางม

ความสข โดยพอแมทอยในแนวทางอสลามมหนาทสงเสรมใหเจรญเตบโต และพฒนาดานตางๆ สงทจะตองอบรมสง

สอนมดงน 1) สอนใหเขารจกอลลอฮ พระผเปนเจา ผทรงสรางทกสงทกอยาง 2) สอนใหเขารจกศาสดา

มฮาหมด 3) สอนใหเขากลวบาป ละเวนความชว กระทาความด 4) สอนใหเขาพดในสงทด ๆ 5) เมอเขาอายได 7 ป

ใชใหเขาทาการละหมาด 6) และเมอเขาอายได 10 ป ถาเขาไมละหมาดกอนญาตใหเฆยนตได และใหแยกทนอน

ระหวางผหญงกบผชาย ดงทกลาวมา และใหลกรจกพระเจาและศรทธาในพระองคอยางมนคง ใหลกรวาตนเกดมาได

อยางไร ใครเปนผสราง เกดมาทาไม ตายแลวจะไปไหน รจดมงหมายในการกระทาสงตางๆ มความภาคภมใจในความ

เปนมสลม กลาแสดงเอกลกษณของความเปนมสลม โดยปฏบตตนใหเปนมสลมทด และสอดคลองกบผลการศกษาของส

ชรา บญทน (2541: บทคดยอ) ทพบวาปจจยทางครอบครวทสมพนธกบจรยธรรมดานความกตญกตเวท ลกษณะ

ครอบครว ลกษณะการอบรมเลยงด อาชพของผปกครอง และประเภทของครอบครว สามารถพยากรณจรยธรรม

ดานความกตญกตเวทไดทงหมดโดยปจจยดานลกษณะการเลยงดสามารถพยากรณจรยธรรมดานความกตญ

กตเวทไดดทสด จงสรปไดวา แนวคดดานการอบรมเลยงดบตรตามหลกคาสอนของศาสนาอสลาม วถชวตแบบ

อสลาม สอดคลองกบเสาวนย จตตหมวด (2544: 89) ไดกลาววาผทนบถอศาสนาอสลามจะมวถในการดาเนนชวต

หรอวฒนธรรมอยในครรลองของวฒนธรรมอสลามเปนหลก แตนนมไดหมายความวา มสลมจะปฏเสธในการปฏบต

ตามวฒนธรรมอน ๆ โดยสนเชง ในทางตรงกนขามศาสนาอสลามกลบแสดงใหเหน และยอมรบในความหลากหลาย

ทางวฒนธรรม และความหลากหลายทางชาตพนธ ขอเสนอแนะ

การวจยเรอง คณธรรมจรยธรรมในการดาเนนชวตตามหลกคาสอนศาสนาอสลามของเยาวชนในจงหวด

ปตตาน ผวจยมขอเสนอแนะแบง 2 ตอน ดงน คอ

1. ขอเสนอแนะเชงนโยบาย

จากผลการวจยทไดกลาวมาขางตน การนาผลการวจยไปใชในแนวทาง ไดแก

1.1 ครอบครวมสวนสาคญในการปลกฝงคณธรรมจรยธรรมแกนกเรยน การปลกฝง

คณธรรมจรยธรรมทดจากครอบครวสงผลใหเดกมพฤตกรรมคณธรรมจรยธรรมทดดวย

1.2 การวางระบบและสรางแบบอยางทดในโรงเรยนมผลตอการปลกฝงคณธรรมจรยธรรมของเดกนกเรยน

เพราะเดกนกเรยนจะเลยนแบบบคคลทใกลชด

1.3 ชมชนเปนแหลงสาคญในการหลอหลอมพฤตกรรมคณธรรมจรยธรรมใหแก เดกหากชมชนด

ประกอบดวยชาวชมชนทมคณธรรมจรยธรรมสงเดดในชมชนกจะเปนคนทมคณธรรมจรยธรรมสงไปดวย

2. ขอเสนอแนะในการทาวจยครงตอไป

ควรศกษาเพอกาหนดกรอบหรอหลกสตรทชดเจนในการปลกฝงคณธรรมจรยธรรมในแตละกจกรรม คอ

กจกรรมกลมศกษา(ฮาลากอฮ) กจกรรมเอยะตกาฟ กจกรรมกยามลลยย เปนตน



อล-นร


กระมล ทองธรรมชาต. 2550. หนงสอเรยนสาระการเรยนรพนฐาน กลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม ม.1 ชวงชนท3. กรงเทพฯ: สานกพมพอกษรเจรญทศน.

กลยา ศรปาน. 2542. คณธรรม จรยธรรมของนกเรยนระดบประถมศกษา โรงเรยนบญเลศอนสรณ. ปรญญานพนธ การศกษามหาบณฑต. สงขลา: มหาวทยาลยทกษณ.

กรต บญเจอ. 2534. ชดพนฐานปรชญาจรยศาสตรสาหรบผเรมเรยน. กรงเทพฯ: ไทยวฒนาพานช. เกยรตสดา ศรสข. 2552. ระเบยบวธวจย. เชยงใหม: โรงพมพครองชาง. คณะกรรมการขาราชการพลเรอน. 2542. รายงานการวจยเรองการศกษารปแบบและวธการพฒนาคณธรรม

จรยธรรม. กรงเทพฯ: สานกงานขาราชการพลเรอน. ครบน สวรรณคร. 2532. การวจยและประเมนผลโครงการพฒนาวชาชพในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนา

อสลาม. กรงเทพฯ: มลนธอาเซย. ซฟร ดาสาราญ. 2549. คณธรรมและจรยธรรมอสลามของนกเรยนระดบชนมธยมศกษาในโรงเรยนเอกชน

สนศาสนาอสลามในสามจงหวดชายแดนภาคใต ปตตาน ยะลา นราธวาส. วทยานพนธ การศกษามหาบณฑต. ชลบร: มหาวทยาลยบรพา.

ดนย จารประสทธ. 2533. ศกษาทศนคตเชงจรยธรรมของนกศกษาวชาพลศกษาในกลมวทยาลยพลศกษาในภาคใต. วทยานพนธ การศกษามหาบณฑต. สงขลา: มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ สงขลา.

ดวงเดอน พนธมนาวน. 2534. ชดฝกอบรมการเสรมสรางคณลกษณะของขาราชการพลเรอนสานกงาน กพ. กรงเทพฯ: สานกงานขาราชการพลเรอน.

นงลกษณ วรชชย ศจมาศ ณ วเชยร และพศสมย อรทย. 2551. การสารวจและสงเคราะหตวบงชคณธรรมจรยธรรม. กรงเทพฯ: สานกบรหารและพฒนาองคความร.

นาซเราะห เจะมามะ. 2554. กระบวนการถายทอดการปฏบตตามหลกคาสอนของศาสนาอสลามสาหรบเยาวชนในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม 3 จงหวดชายแดนภาคใต.วทยานพนธ การศกษามหาบณฑต. สงขลา: มหาวทยาลยทกษณ.

นเลาะ แวอเซง. 2540. แนวโนมการบรหารของวทยาลยอสลามศกษามหาวทยาลยสงขลานครนทรในทศวรรษหนา (พ.ศ.2540-2549. วทยานพนธ การศกษามหาบณฑต.ปตตาน: มหาวทยาลยสงขลานครนทร.

บญฤทธ ปนทบทม. 2550. คณธรรมจรยธรรมและแนวทางการพฒนาคณธรรมจรยธรรมอสลามศกษานกเรยนระดบมธยมศกษาในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามในพนทภาคกลาง . วทยานพนธ การศกษามหาบณฑต. ชลบร: มหาวทยาลยบรพา.

ประไพ ม ง จากด . 2548. การศกษาพฤตกรรมเชงจรยธรรมของนกเรยนวดโพธผกไห .กร ง เทพฯ: มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

ประภาศร สหอาไพ. 2535. พนฐานการศกษาทางศาสนาและจรยธรรม. กรงเทพฯ: ม.ป.ท. ประเวศน มหารตนสกล. 2543. การบรหารทรพยากรมนษยแนวทางใหม. พมพครงท 1. กรงเทพฯ: สานกพมพส.ส.ท. ประวณ ณ นคร. 2526. บทเรยนสาเรจรปเรองคณธรรมจรยธรรมสารบขาราชการเอกสารการอบรม

สานกงาน กพ. กรงเทพฯ: สานกงานคณะกรรมการขาราชการพลเรอน. พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน. 2552. มารยาท .สบคนเมอ 11 ตลาคม 2553, จาก

http://rirs3.royin.go.th /dictionary.asp พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน. 2552. อภย .สบคนเมอ 11 ตลาคม 2553, จาก

http://rirs3.royin.go.th /dictionary.asp



อล-นร

พชน กลาเสอ. 2537. เอกสารประกอบการอบรมนกเรยนเพอการสอดแทรกคณธรรม จรยธรรม. ชลบร: โรงเรยนชลบร “สขบท”.

มยมน. 2548. เลยงลกอยางไรใหไดผล. พมพครงท 1. กรงเทพฯ: ม.ป.ท. มสลน มาหะมะ. 2551. อสลามวถแหงชวต. ปตตาน: สถาบนวจยระบบสขภาพภาคใต. มมนะห บงอตาหยง. 2552. กจกรรมพฒนาผเรยน เพอปลกฝงคณธรรมจรยธรรมอสลามแกนกเรยนระดบ

มธยมศกษาในโรงเรยน เอกชนสอนศาสนาอสลาม เขตพนทการศกษายะลา เขต 1. วทยานพนธ ศลปศาสตรมหาบณฑต. ปตตาน: มหาวทยาลยสงขลานครนทร.

มลนธโตโยตา. 2544. คาพอสอน. พมพครงท 3. กรงเทพฯ: โรงพมพกรงเทพฯ. ไลลา หรมเพง. 2551. องคประกอบทางจรยธรรมของนกศกษามสลมในสถาบนอดมศกษา. วทยานพนธ

ศลปศาสตรมหาบณฑต. ปตตาน: มหาวทยาลยสงขลานครนทร. วศน อนทสระ. 2529. จรยศาสตร. กรงเทพฯ: สานกพมพบรรณาคาร. สมาคมครสงคมศกษาแหงประเทศไทย. 2533. แนวทางการพฒนาคานยมและคณธรรมของเยาชนในปจจบน.

กรงเทพฯ: บรษทพ.เอ.ลฟวง จากด. สมาคมนกเรยนเกาอาหรบ. 2542. พระมหาคมภรอลกรอาน (ฉบบแปลภาษาไทย). มาดนะฮ: ศนยกษตรยฟะฮต

เพอการพมพอลกรอาน. สชรา บญทน. 2541. ปจจยบางประการของครอบครวทสมพนธกบจรยธรรมดานความ กตญ กตเวทของ

นกเรยนมธยมศกษาปท 1 ในจงหวดขอนแกนวทยาลย. วทยานพนธ การศกษามหาบณฑต. มหาสารคาม: มหาวทยาลยมหาสารคาม.

เสาวนย จตตหมวด. 2544. ชาตพนธ. สบคนเมอ 11 มกราคม 2551, จาก http//www.fedmmin awardspace com/modnigt2545/document 95127.html

สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน. 2552. หลกสตรอสลามศกษาตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พ.ศ.2551. กรงเทพฯ: โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทยจากด.

สานกงานเลขาธการสภาการศกษา. 2553. แผนพฒนาการศกษาในเขตพฒนาพเศษจงหวดชายแดนภาคใต(2552-2555). พมพครงท 1. กรงเทพฯ: พรกหวานการพมพ.

สานกงานยทธศาสตรและบรณาการศกษาท 12. 2551. หลกสตรการศกษาโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม. ยะลา : สานกงานยทธศาสตรและบรณาการศกษาท 12.

สานกงานยทธศาสตรและบรณาการศกษาท 12. 2547. การพฒนาองคกรและบคลากร แนวคดใหมในการพฒนาทรพยากรมนษย. พมพครงท 1. กรงเทพฯ: บรษท21เซนจร จากด.

อามนะห ดารงผล. 2546. เลยงลกใหเปนคนดแบบอสลาม. กรงเทพฯ: ศนยหนงสอนนท-นาถ. อามนะห ดารงผล. 2549. สาระนารเกยวกบชวตมสลม. พมพครงท 2. กรงเทพฯ: เอดสน เพรส โพรดกส. อบดลฮากม วนแอเลาะ. ม.ป.ป. จรยธรรมของอสลาม. กรงเทพฯ: สานกพมพ ส. วงศเสงยม. อล-อสลาหสมาคม. 2544. วธละหมาดตามบญญตอสลาม. จดพมพครงท 10. กรงเทพฯ: โรงพมพอลอศลาหสมาคม. อสมาอลลตฟ จะปะกยา. 2550. อสลามศาสนาแหงสนตภาพ. กรงเทพฯ: บรษทเฟรส ออบเซต 1993 จากด. อบรอเฮม ณรงครกษาเขต. 2551. “การศกษาในดนแดนมลายกบรฐไทยในมตประวตศาสตรและอารยธรรมกบการ

สรางความเปนธรรม,” ใน การศกษาในดนแดนมลาย. หนา 5. 2-3 กมภาพนธ 2551. โรงแรมเซาทเทนวว. ปตตาน: มหาวทยาลยสงขลานครนทร.

อสมาน อดรส. 2548. คณธรรม. สบคนเมอ 25 เมษายน 2554, จาก www.islamhouse.com



อล-นร

ความเคลอนไหวการดะหวะฮของรอซลลลอฮ นรดนอลดเลาะฮ ดากอฮา

บทคดยอ

ทานรอซลไดถกประทานลงเพอเปนตวแทนใหกบประชาตทงมวลบนพนแผนดนน ในการทจะนาสารแหง

อสลามอยางสมบรณ เพอใหเขาใจถงดานการศรทธา อบาดต ชะรอะฮ และจรยธรรม การดานดะหวะฮของทานรอซล

โดยยดหลกจากอลกรอานทพระองคอลลอฮไดทรงประทานลงมาเพอเปนแบบอยางในการดารงชวต ทกๆ ชาตพนธ

ภาษา และทกๆ เวลา สถานท การดะหวะฮของทานรอซลตลอด 23 ป ซงไดแบงเปน 2 ชวง คอชวงมกกะฮ และ

ชวงอลมะดนะห เพอผลตประชาชาตทเคารพภกดตอเอกอลลอฮและไดผลตอบแทนทงดนยาและโลกอาคเราะห ทาน

รอซลไดวางวธการ หลกเกณฑตางๆในการดะหวะฮ ไมวาจะเปนดานการนาวโนม คาพด กรยา บคลกสวนตวของทาน

รอซลตอการดะหวะฮทกๆ สถานทและเวลา ความพยายามของทานรอซลในการดะหวะฮนน เปนความประสงค

ของอลลอฮททาใหกอเกดผลในรปธรรมตางๆ ทสาคญทสดทาใหชาวอาหรบไดหนมาสนใจในอสลาม แมกระทงวาจะ

มการตอตานการดะหวะฮของทานรอซลกตาม

ดร. (อสลามศกษา) อาจารยประจาสาขาวชาอศลดดน (หลกการอสลาม) คณะอสลามศกษา มหาวทยาลยอสลามยะลา

บทความวชาการ



อล-นร

Da’wah of Rasulullah

Noorodin Abdulloh Dagorha

Abstract

Rasulullah was sent by Allah to calling people on the face of this earth become to Islam completely and

including akidah, ibadat, shari’at and akhlak. Da’wah of Rasulullah used the Holy Quran that the message given

by Allah to any kind of people, anywhere and anytime for complete way of their life. The da’wah of Rasulullah

that was 23 year and divided to Makkah period and Madinah period. To give people faithful in Allah and got the

happiness life here and hereafter, Rasulullah put in many subject of da’wah with gave the aim of da’wah and

also used the way medium of da’wah toward the suitable case, period and place. Seriously Rasulullah da’wah

but with assistant of Allah give him succeed and got a lot of positive trail, but the topmost that was all of

Arabian change their religion to Islam however at first step of calling they were strongly resist calling of

Rasulullah.

Ph.D. (Islamic Studies) Lecturer, Department of Usuluddin, Faculty of Islamic Studies, Yala Islamic University.

ARTICEL



อล-นร

Pergrakan Dakwah Rasulullah

Noorodin Abdulloh Dagorha

Abstrak

Rasulullah diutuskan Allah untuk menyeru semua manusia yang berada di permukaan bumi ini kepada

Islam secara sempurna dan menyeluruh termasuk akidah, ibadat, syariat dan akhlak. Dakwah Rasulullah

bersumberkan al-Quran al-Karim yang diturunkan Allah untuk menjadi pedoman hidup bagi manusia sesuai

untuk semua bangsa manusia dan sesuai juga pada setiap tempat dan masa. Dakwah Rasulullah selama 23

tahun terbahagi kepada period Mekah dan period Madinah. Demi melahirkan ummah yang tunduk patuh

kepada Allah dan mendapat kebahagiaan hidup di dunia dan akhirat, Rasulullah telah menerapkan subjek-

subjek dakwah serta menentukan tujuan-tujuan bagi dakwah begitu juga menggunakan uslub dan wasilah

dakwah mengikut kesesuaian keadaan sasaran dan suasana tempat. Kesungguhan Rasulullah dalam

menyampaikan dakwah, dengan kehendak Allah berjaya melahirkan banyak kesan posetif, yang paling

kemuncak ialah semua orang Arab menukar agama kepada Islam sekalipun pada permulaan dakwah

sebahagian besar mereka menentang dakwah secara keras.

Doktor falsafah dalam jurusan Pengajian Islam (Dakwah), pensyarah di Jabatan Usuluddin, Fakulti Pengajian Islam, Universiti Islam Yala.



อล-นร

Pendahuluan

Allah T.A telah mengutus Nabi Muhammad s.a.w adalah untuk menyebarkan agama-Nya kepada

seluruh manusia, memberikan peringatan kepada mereka akan azab-Nya, menyampaikan berita baik kepada

mereka dan mengubah hati-hati yang tenggelam di dalam lubuk kesesatan ke arah petunjuk Allah yang benar.

Di samping itu, Rasulullah juga diutuskan Allah untuk menjadi suri teladan yang baik kepada manusia dalam

semua bentuk pengabdian diri kepada Allah T.A. Oleh yang demikian, Allah T.A telah membimbing Rasulullah

s.a.w dengan bimbingan yang sempurna agar menjadi seorang pendakwah yang dicontohi. Al-`Adwi

mengatakan bahawa:

Sesungguhnya Allah telah mendidik nabi-Nya dengan didikan yang paling baik, Ia menceritakan

kepadanya kisah rasul-rasul dahulu yang penuh dengan pengajaran.(Al-cAdawi:1354H:401). Pengertian Dakwah

Dakwah Islam ialah merangsang manusia kepada kebaikan dan petunjuk Allah serta menyuruh mereka

berbuat makruf dan melarang dari melakukan kemungkaran supaya mereka mendapat kebahagiaan di dunia

dan akhirat.( cAli Mahfuz:1958:17)

Dakwah Islam meliputi mengajak berbuat baik dan melarang daripada kemungkaran. Mengenai ini Ibn

Taymiyyah1 ada menyatakan:

(Tiap-tiap perkara yang dikasihi Allah dan rasul-Nya, baik wajib mahupun sunat, batin mahupun

zahir, maka tugas dakwah kepada Allah menyuruh supaya beramal dengannya. Tiap-tiap perkara

yang dimurkai Allah, baik batin mahupun zahir, maka tugas dakwah kepada Allah melarang dari

melakukannya. Tidak sempurna dakwah kepada Allah kecuali dakwah itu menyeru kepada

beramal dengan perkara yang dikasihi Allah dan meninggal akan perkara yang dimurkai-Nya, baik

dengan ucapan kata atau amalan zahir dan batin).(Al-cAsimi: t.t:164) Sasaran Dakwah Rasulullah

Sasaran dakwah Rasulullah ialah semua manusia di muka bumi, mereka terbahagi kepada dua

golongan iaitu golongan muslim dan golongan kafir atau belum Islam. Adapun golongan muslim apabila dilihat

mengikut kuat atau lemah dalam beriltizam dengan Islam, maka ia terbahagi kepada tiga kumpulan iaitu

“kumpulan muslim yang lebih dahulu berbuat kebaikan”, “kumpulan muslim yang menganiaya diri sendiri” dan

“kumpulan muslim yang pertengahan”, sebagaimana diterangkan Allah di dalam ayat berikut:

[

Z

Fatir:35:32) (

1 Ialah Syeikh al-Islam Taqy al-Din Ahmad Ibn Abd al-Halim Ibn Taymiyyah al-Harani al- Dimasyqi (661H.-728H./1262M.-1327M. )



อล-นร

Maksudnya: Kemudian kitab itu Kami wariskan kepada orang-orang yang Kami pilih antara

hamba-hamba Kami, lalu antara mereka ada yang menganiaya diri mereka sendiri dan antara

mereka ada yang pertengahan dan antara mereka ada (pula) yang lebih dahulu berbuat

kebaikan dengan izin Allah. Yang demikian itu adalah kurnia yang amat besar.

Manakala sasaran dakwah golongan kafir atau belum Islam dapat dibahagikan kepada empat kumpulan

iaitu “kumpulan mengingkari Allah”, “kumpulan musyrik”, “kumpulan ahli kitab” dan “kumpulan munafik”.

Sumber Dakwah Rasulullah

Sumber dakwah Rasulullah s.a.w ialah al-Quran al-Karim. Allah T.A memerintahkan supaya Rasulullah

s.a.w membaca dan menyampaikan semua isinya kepada manusia, memberi keterangan dan huraian kepada

mereka.(Al-Nahwi:t.t:27) Firman Allah T.A:

[

Z

(Al-Maidah, 5:67) Maksudnya: Hai rasul, sampaikanlah apa yang diturunkan kepadamu dari Tuhanmu. Dan jika

tidak kamu kerjakan (apa yang diperintahkan itu, bererti) kamu tidak menyampaikan amanah-

Nya. Allah memelihara kamu dari (gangguan) manusia. Sesungguhnya Allah tidak memberi

petunjuk kepada orang-orang kafir.

Al-Sacdi menafsirkan ayat ini dengan kata:

(Ini adalah satu perintah Allah yang utama bagi rasul-Nya Muhammad s.a.w iaitu

menyampaikan apa yang diturunkan Allah kepadanya (al-Quran), ia mengandungi segala

urusan manusia yang meliputi akidah, amalan, perkataan, hukum syarak, tuntutan Ilahi dan

sebagainya, kemudian Rasulullah s.a.w melaksanakan perintah ini dengan sempurna, Baginda

menyeru, memberi peringatan, menyampai berita gembira dan mengajar orang jahil yang tidak

pandai membaca dan menulis hingga menjadi ulama). (Al-Sa`di:1420H:239) Tujuan Dakwah Rasulullah

Penulis mengklasifikasikan tumpuan dakwah Rasululah kepada enam tujuan utama iaitu:

Memperkenalkan Tuhan Pencipta, hak-Nya ke atas manusia dan hak manusia ke atas-Nya.

Meluruskan pemikiran salah kepada akidah sohih

Memperkenalkan kebenaran dan kebatilan

Mengislah dan membersihkan diri

Melahirkan kebahagiaan hidup manusia di dunia dan akhirat

Menerapkan sistem pemerintahan Islam



อล-นร

Subjek Dakwah Rasulullah

Subjek Dakwah Rasulullah s.a.w ialah Islam yang mengatur hidup semua manusia pada setiap masa

dan tempat, mengatur hidup manusia untuk memperoleh kebahagiaan di dunia serta mendorong mereka ke

jalan pengabdian diri kepada Allah T.A agar mendapat kesejahteraan hidup di akhirat. Begitu juga Islam ialah

agama tunggal yang mampu memenuhi tuntutan dan keperluan manusia, mampu memberikan keadilan yang

setimpal dan menjamin kebahagiaan mereka di dunia dan akhirat. Islam yang merupakan subjek dakwah

Rasulullah s.a.w bukan satu agama yang diturunkan hanya untuk pengislahan umat buat sementara waktu dan

meninggalkan sebahagian masa yang lain berada dalam kerosakan, begitu juga Islam bukan untuk petunjuk

kepada sebahagian umat manusia dan membiarkan umat yang lain berada dalam kekufuran dan kesesatan.

Islam ialah agama menyeluruh untuk setiap masa dan kepada semua umat manusia. Islam juga merupakan

peraturan Ilahi yang sempurna, manusia tidak mampu berusaha mencari kesempurnaan yang hakiki sama ada

akal, akhlak, rohani, meterial dan sebagainya tanpa Islam. (Harras:1406H:212) Period dan Tahap Dakwah Rasulullah

Rasulullah s.a.w menyampaikan dakwah kepada manusia selama 23 tahun, dapat dibahagikan kepada

dua period iaitu period Mekah dan period Madinah. Period Mekah

Dakwah Rasulullah s.a.w pada period Mekah selama 13 tahun bermula dari kebangkitan nabi hingga

hijrah ke Madinah Munawwarah, iaitu semasa Rasulullah s.a.w berada di Mekah. Pada period Mekah ini penulis

membahagikan kepada 3 tahap iaitu:

1)Tahap Tertutup

Tahap dakwah dalam bentuk tertutup ini mengguna masa selama 3 tahun, bemula dari tahun pertama

hingga tahun ke-3 dari kebangkitan nabi. Setelah Rasulullah s.a.w diperintah menyampaikan dakwah, Baginda

terus melaksanakannya secara tertutup kepada kerabat dan kawan-kawannya yang dipercayai. (Abu Zahrah:

t.t:287)

Ulama bersepakat mengatakan bahawa Rasulullah s.a.w memulakan dakwah setelah turun perintah

Allah dalam surah al-Muddaththir (Al-Siba`i:1406H:46) berbunyi:

[ ، ، ، ، ،

، Z

(Al-Muddaththir:74:1-7)

Maksudnya: Hai orang yang berselimut, bangunlah, lalu berilah peringatan, dan Tuhanmu

agungkanlah, dan pakaianmu bersihkanlah, dan perbuatan dosa (menyembah berhala)

tinggalkanlah, dan janganlah kamu memberi (dengan maksud) memperoleh (balasan) yang

lebih banyak, dan untuk (memenuhi perintah) Tuhanmu maka bersabarlah.



อล-นร

Subjek dakwah Rasulullah pada tahap ini ialah mengajak manusia kepada akidah yang benar dan

menjauhkan daripada kekufuran dan syirik serta menerangkan kepada mereka jalan menuju kebenaran, berita

gembira bagi yang taat dan berita buruk bagi yang ingkar.

Pada tahap ini terdapat isteri Baginda sendiri iaitu Siti Khadījah binti Khuaylid orang pertama memeluk

Islam, kemudian sepupu Baginda Àli Ibn Abi Talib dan diikuti maula Baginda Zaid Ibn Harithah. Selain mereka,

sahabat Baginda Abu Bakr al-Siddiq juga ikut menerima dakwah. Sesudah mereka tersebut memeluk Islam,

dakwah semakin tersebar dengan luas sekalipun secara tertutup sehingga bertambah ramai yang memeluk

Islam. Pada peringkat ini al-Arqam Ibn Abi al-Arqam juga turut memeluk Islam dan beliau menawarkan

rumahnya untuk dijadikan pusat penyebaran dakwah. (Abu Syahibah:1419H:289)

Manakala bilangan keseluruhan yang memeluk Islam pada tahap tertutup ini Ibn Hisyam ada menyebut

di dalam bukunya akan nama-nama mereka secara terperinci iaitu seramai 54 orang.(Ibn Hisyam: t.t:258-272)

Manakala al-Ghadaban juga menyebut di dalam bukunya seramai 57 orang. (Al-Ghadaban:1409H:24-27)

Dalam kajian, penulis mendapati 5 orang yang disebut oleh Ibn Hisyam tetapi tidak disebut oleh al-Ghadaban

mereka ialah; Asma’ binti Abi Bakr, Àisyah binti Abi Bakr, Ramlah binti Abi Àuf,2 Abu Hudhaifah ibn Ùtbah dan

Àqil ibn al-Bakir. Manakala nama-nama yang disebut oleh al-Ghadaban tetapi tidak disebut oleh Ibn Hisyam

seramai 8 orang iaitu; Um al-Fadl binti al-Harith, Fatimah isteri Abu Ahmad ibn Jahsy, Yasir ibn Àmir,

Sumaiyah binti Khaiyat, Bilal ibn Rabah, Hafsah binti Ùmar, Àmru ibn Àbasah dan Ramlah isteri Àbdullah ibn

Mazùn. Oleh yang demikian, sekiranya dihimpun semua nama yang disebutkan oleh kedua-dua ulama tersebut

maka ternyata bilangan yang memeluk Islam pada tahap tertutup ini seramai 62 orang. 2.Tahap Terbuka Bagi Ahli Mekah

Dakwah secara terbuka adalah tahap kedua bagi dakwah Rasulullah. Masa bagi tahap ini selama 6

tahun iaitu bermula pada tahun ke-4 hingga tahun ke-10 dari kebangkitan nabi. (Ibn al-Athir:1405H:45) Tahap

ini bermula setelah Allah T.A memerintahkan supaya berterus terang dalam dakwah melalui ayat-ayat berikut:

[ ، ،

Z

(Al-Syu ‘ara’:26:214-216) Maksudnya: Dan berilah peringatan kepada kerabat-kerabatmu yang terdekat, dan

rendahkanlah dirimu terhadap orang-orang yang mengikutimu, iaitu orang-orang yang

beriman. Jika mereka mendurhakaimu maka katakanlah: “sesungguhnya aku tidak

bertanggung jawab terhadap apa-apa yang kamu kerjakan”.

2 Isteri al-Muttalib Ibn Azhar



อล-นร

[ Z (Al-Hijr:15:94)

Maksudnya: Maka sampaikanlah olehmu secara terang-terangan segala apa yang

diperintahkan (kepadamu) dan berpalinglah dari orang-orang musyrik.

Setelah turunnya ayat pertama di atas, Rasulullah terus menghimpunkan kerabatnya seramai 30 orang

termasuk Abu Lahab di samping menyediakan makanan dan minuman kepada mereka. (Rizqullah

Ahmad:1412H:163) Kemudian Baginda menyatakan kebenaran Allah Tuhan yang berhak disembah,

kerasullannya, kebangkitan dan perhitungan pada hari kiamat untuk mendapat balasan syurga atau neraka.

Tetapi perhimpunan pada kali ini berakhir dengan penentangan hebat daripada kerabatnya terutama daripada

Abu Lahab. (Al-Sulami:1414H:97) Namun demikian Rasulullah s.a.w masih meneruskan dakwahnya dengan

terbuka kepada semua manusia dengan menyatakan kepalsuan khurafat dan syirik serta membongkarkan

kelemahan berhala dan kesesatan yang nyata bagi orang yang beribadat kepadanya. Hal ini dilakukan setelah

turunnya ayat kedua di atas.(Al-Mubarakfuri:t.t:91)

Dakwah kebenaran pada tahap terbuka ini disampaikan kepada semua manusia dan setiap pihak yang

berada di Mekah, sama ada pemimpin, hamba, kaya, miskin, lelaki, perempuan, tua, muda dan sebagainya.

Dakwah pada tahap ini juga dilakukan pada setiap masa dan tempat.(Ahmad Syalabi:1984:207)

Ketersebaran subjek dakwah Rasulullah dalam masyarakat Mekah menimbulkan kemarahan bagi

orang-orang musyrik terhadap Rasulullah dan pengikutnya, kerana ia menjejaskan kedudukan ibadat

penyembahan berhala-berhala yang merupakan pusaka nenek moyang mereka dan menjejaskan juga

kedudukan serta kemaslahatan peribadi dan keturunan mereka. Oleh yang demikian, orang-orang musyrik

merancang untuk memadamkan dakwah Rasulullah supaya tidak mempengaruhi masyarakat.(Al-Najar:t.t:84-

85) Tindakan mereka tersebut dibuat dengan berbagai-bagai alasan seperti mengatakan Rasulullah mencela

Tuhan-Tuhan, mengejek agama, memperbodohkan harapan dan menyesatkan nenek moyang mereka. Alasan-

alasan ini pernah mereka menyatakan kepada Abu Talib ketika mengunjunginya supaya ia memberhentikan

Rasulullah dari berdakwah.(Ibn al-Athir:1405H:43)Alasan-alasan ini diketarakan juga dalam perbincangan-

perbincangan mereka mengenai dakwah Rasulullah.(Sa`id Hawa:1399H:89) 3. Tahap Persiapan Menubuhkan Negara

Tahap persiapan menubuhkan negara merupakan tahap terakhir bagi dakwah Rasulullah di Mekah,

tahap ini mengambil masa selama 4 tahun, bermula pada penghujung tahun ke-10 dari kebangkitan nabi dan

berakhir apabila Baginda berhijrah ke Madinah Munawwarah pada 27 Safar tahun ke-14 dari kebangkitan nabi

bersamaan 13 Sebtember 622 Masihi.(Al-Mubarakfuri, t.t:142,182-183)

Kematian Abu Talib dan Khadījah pada tahun ke-10 dari kebangkitan nabi (Al-Nadawi, 1400H :92)

merupakan tahun dukacita bagi Rasulullah s.a.w. Hal ini kerana mereka berdua banyak memberi kemudahan

dan perlindungan kepada Rasulullah s.a.w dalam menyebarkan dakwah. Dengan itu orang-orang musyrik dapat

melakukan penentangan dengan bebas terhadap dakwah Rasulullah, mereka melakukan apa-apa sahaja



อล-นร

mengikut kehendak sehingga tidak berpeluang bagi Rasulullah untuk menyebarkan dakwah di Mekah. (Abu

Zahrah, t.t:389) Berkata Ibn Ishak:

(Apabila mati Abu Talib, orang-orang Quraisy dapat menyakiti Rasulullah dengan bebas tidak

seperti semasa Abu Talib masih hidup, sehingga orang-orang bodoh dari kalangan mereka

melontar tanah ke atas kepala Baginda).(Ibn Hisyam:t.t:442)

Dengan itu, Rasulullah s.a.w merancang dengan memilih Ta-if untuk dijadikan pusat perkembangan

dakwah di luar Mekah.(Al-Ghadaban:1409H:133) Harapan Rasulullah s.a.w semoga suku Thaqif yang berada di

sana akan memeluk Islam dan berkerjasama dalam menyebarkan dakwah, tetapi sebaliknya berlaku iaitu

tentangan hebat daripada mereka sehingga orang-orang bodoh dari kalangan mereka menghalau, mencela dan

melontarkan batu ke atas Rasulullah.(Àbd al-Wahhab:1422H:83) Selama 10 hari Rasulullah s.a.w menyebar

dakwah di Ta-if dan berakhir dengan kegagalan.

Setelah tidak berjaya memilih Ta-if sebagai pusat penyebaran dakwah, Rasulullah s.a.w tidak berputus

asa bahkan merancang semula untuk mencari negeri lain pula sebagai pusat penyebaran dakwah. Dengan itu,

setelah pulang dari Ta-if Baginda terus menyebarkan dakwah dengan gigih kepada berbagai suku kaum

daripada luar Mekah yang datang mengerjakan haji. Melalui dakwah pada kali ini terdapat beberapa orang

bukan ahli Mekah yang memeluk Islam, antara mereka ialah Suwaid ibn Samit, Iyas ibn Muàz dan Abu Dhar

al-Ghifari daripada ahli Madinah, Tufail ibn Àmru al-Dausi dan Damad al-Azdi daripada ahli Yaman.(Al-

Mubarakfuri:t.t:148-152)

Kemudian pada musim haji tahun ke-11 dari kebangkitan nabi datang pula 6 orang suku al-Khazraj

daripada Madinah Munawwarah, mereka terdiri daripada Asàd ibn Zararah ibn Ùds, Àuf ibn al-Harith ibn

Rifaàh, Rafi` ibn Malik ibn al-Àjalan, Qutbah ibn Àmir ibn Hadidah, Ùqbah ibn Àmir ibn Nabi dan Jabir ibn

Àbdullah ibn Ri-ab. Rasulullah menjumpai mereka di Àqabah dan menyeru kepada Islam, kemudian semua

mereka memeluk Islam.(Ibn Kathir:1413H:194-195) Setelah pulang ke Madinah, mereka berenam

memperkenalkan Rasulullah s.a.w kepada kaum mereka di sana dan menyeru mereka kepada Islam, hingga

tidak ada sebuah rumah pun di Madinah pada masa itu melainkan membicarakan tentang Islam.(Al-

Mursifi:1402H:109)

Pada musim haji berikut iaitu pada tahun ke-12 dari kebangkitan nabi datang pula 12 orang rombongan

daripada Madinah menemui Rasulullah s.a.w, mereka terdiri daripada 5 orang selain daripada Jabir ibn Àbdullah

ibn Ri-ab yang telah memeluk Islam pada tahun sebelumnya dan 7 orang yang lain iaitu 5 orang daripada suku

al-Khazraj ialah Muàdh ibn al-Harith, Zakwan ibn Àbd Qais, Ùbadah ibn al-Samit, Yazid ibn Tha`labah dan

al-Àbbas ibn Ùbadah ibn Nadilah, dua orang daripada suku al-Aus iaitu Abu al-Haitham Malik ibn al-Taihan

dan Ùwaim ibn Saìdah. Rasulullah s.a.w mengadakan kepada mereka majlis angkat sumpah setia di Bukit

Àqabah. (Ibn Kathir, 1413H:110)

Kemudian pada musim haji tahun ke-13 dari kebangkitan nabi datang pula rombongan daripada

Madinah seramai 73 orang untuk menjemput Rasulullah s.a.w berhijrah ke Madinah dan menabalkan Baginda



อล-นร

sebagai nabi dan pemimpin mereka. (Shalabi, 1984:252) Rasulullah s.a.w mengadakan pertemuan dengan

rombongan ini pada waktu malam secara tertutup di bukit Àqabah dan mengadakan upacara angkat sumpah

setia, angkat sumpah setia pada kali ini dikenali sebagai perjanjian Àqabah kali kedua.(Al-Najar:t.t:123) Setelah

selesai upacara angkat sumpah setia, Rasulullah s.a.w mengarahkan mereka supaya memilih dari kalangan

mereka seramai 12 orang naqib3 sebagai pemimpin mereka dan bertanggungjawab melaksanakan isi perjanjian

tersebut.(Abu Khalil, 1423H:73) Bagi penulis, perjanjian Àqabah kali kedua dan perlantikan naqib tersebut

membuktikan bahawa Rasulullah s.a.w sudah merancang untuk berhijrah ke Madinah Munawwarah dan

memilih negeri ini sebagai pusat penyebaran dakwah atau pusat pemerintahan Islam.

Upacara angkat sumpah setia Àqabah ini sangat-sangat membimbangkan orang-orang musyrik,

kerana ia boleh menjejaskan semua urusan terutama menghalang perniagaan mereka. Hal ini kerana kedudukan

Madinah Munawwarah antara Mekah dan al-Syam yang merupakan laluan bagi para pedagang antara dua

negara ini.(Syalabi, 1984:254) Dengan itu, mereka dengan sebulat suara memutuskan dalam persidangan di

Dar al-Nadwah untuk membunuh Rasulullah. Hal ini adalah semata-mata bertujuan agar dakwah Rasulullah

akan padam dan berakhir. (Abu Khalil, 2000:188)

Pada hari pemimpin-pemimpin musyrik memutuskan untuk membunuh Rasulullah, Allah telah

memerintah supaya Rasulullah s.a.w berhijrah ke Madinah. Kemudian pada malam itu juga Abū Jahal bersama

pemuda-pemuda musyrik yang mewakili berbagai suku kaum mengepung rumah Baginda untuk

membunuhnya. Manakala Baginda pula meminta supaya cAli Ibn Abi Talib tidur pada tempat tidurnya, setelah

itu Baginda keluar di hadapan mereka dengan membaca:

[ Z

(Ya sin, 36:9) serta menghambur debu tanah ke atas mereka, dengan kuasa Allah mereka tidak nampak Baginda dan Baginda

keluar dengan selamat.(Àbd al-Wahhab:1422H:93-94) Period Madinah

Period Madinah bagi dakwah Rasulullah bermula dari hijrah Rasulullah ke Madinah Munawwarah

hingga wafat Baginda iaitu selama 10 tahun. Pada period ini penulis membahagikan kepada dua tahap iaitu

“tahap pembinaan negara” dan “tahap perluasan kawasan dakwah”. 1.Tahap Pembinaan Negara

Tahap pembinaan negara bermula dari hijrah hingga ke Sulh Hudaibiah pada tahun ke-6 Hijrah. (Al-

Jaza-iri:1409H:337) Aktiviti pertama yang dilakukan Rasulullah s.a.w setelah sampai ke Madinah Munawwarah

ialah membina masjid sebagai lambang Islam. Masjid pertama ini dibina untuk didirikan solat yang merupakan

hubungan antara makhluk dengan Penciptanya. Selain itu, ia juga sebagai pusat pergerakan Islam pada

3 Naqib ialah ketua kumpulan.



อล-นร

keseluruhannya, antaranya ialah pusat penyebaran dakwah Islam, pusat pengurusan dan penyusunan negara

Islam, pusat kursus dan pembinaan, dewan mesyuarat, pusat perhimpunan mingguan bagi umat Islam, pusat

pembelajaran dan pendidikan, pusat perhimpunan dan latihan ketenteraan dan lain-lain.(Rizqullah

Ahmad:1412H:297)

Demi melahirkan negara Islam yang kuat, Rasulullah s.a.w membina ikatan persaudaraan atau

ukhuwwah sesama umat Islam, terutama antara orang muhajirin dan orang ansar. Hal ini berlaku setelah 5

bulan Rasulullah berada di Madinah Munawwarah.(Shawqi Daif, t.t:164) Menerusi aktiviti ini maka terbinalah

persaudaraan yang terjalin kukuh antara peribadi yang dibina Rasulullah s.a.w.(Al-Mursifi, 1402H:207-229)

Demi kekuatan dan keteguhan negara Islam Madinah, Rasulullah s.a.w menjalinkan kasih sayang dan

persahabatan dengan orang-orang Yahudi yang berada di Madinah. Rasulullah dan orang-orang Yahudi

mengadakan persetujuan bersama atas kerjasama supaya menjadi satu barisan dan satu benteng kekuatan di

Madinah.(Al-Najar, t.t:149-150) Selain itu, Rasulullah s.a.w juga mengadakan perjanjian secara bertulis dengan

menyatakan hak dan kewajipan kedua belah pihak. Perjanjian ini berasaskan persaudaraan dalam kedamaian,

mempertahankan Madinah Munawwarah semasa perang dan tolong menolong ketika ditimpa kecemasan ke

atas satu pihak atau kedua belah pihak.(Al-Samhudi, 1418H:616) Dapat difahami menerusi isi perjanjian di atas,

Rasulullah s.a.w selaku pemimpin negara Islam yang mempunyai rakyat berlainan agama memberi kebebasan

kepada orang bukan Islam dalam beragama, berakidah dan berpendapat, malahan memberi hak yang sama

dengan orang Islam.

Pada tahap ini juga Rasulullah s.a.w membentuk sistem ekonomi bagi meningkatkan taraf ekonomi

yang bersih serta menyelesaikan beberapa masalah ekonomi yang berlaku dalam masyarakat. Pembentukan

sistem ekonomi ini adalah berasaskan bimbingan dan pertunjukan Allah melalui al-Quran al-Karim. Oleh yang

demikian, ia dapat menjaminkan keadilan bagi setiap lapisan masyarakat, mereka memiliki hak masing-masing

dengan bersih dan tidak mencabuli hak orang lain, mengeluarkan harta yang bukan haknya kepada yang

berhak, membelanjakan harta demi kepentingan Islam, orang fakir dan miskin mempunyai hak daripada harta

orang kaya melalui zakat, kifarat dan sebagainya. Sistem ekonomi yang diterapkan Rasulullah s.a.w ini bukan

sekadar dapat membina ekonomi yang bersih dan menyelesaikan penyakit-penyakit ekonomi dalam

masyarakat, malahan melahirkan kasih sayang dan perasaan bertanggungjawab antara satu sama lain terutama

antara orang kaya dan fakir begitu juga miskin.(Al-Najar, t.t:161-162,164) 2.Tahap Perluasan Kawasan Dakwah

Setelah bertapaknya pusat dakwah atau negara Islam di Madinah, Rasulullah s.a.w melangkah pula ke

tahap yang lain iaitu meluaskan kawasan dakwah kepada kawasan-kawasan luar Madinah. Tahap ini bermula

setelah Sulh Hudaibiah pada tahun ke-6 Hijrah hingga wafat Rasulullah s.a.w pada tahun 11 Hijrah iaitu selama

4 tahun.

Sasaran dakwah Rasulullah bukan terbatas kepada kawasan tertentu dan bukan juga untuk golongan

tertentu, malahan ia meliputi seluruh dunia dan setiap lapisan masyarakat. Justeru, pada hari Sabtu bulan Rabi`



อล-นร

al-Awwal tahun ke-7 Hijrah(Al-cIsa, 1998:9) Rasulullah mengutuskan para sahabatnya membawa surat

dakwah kepada beberapa orang raja dan pemimpin.(Al-Ùmari:1418H:454) Melalui pendakwah dan surat yang

diutuskan Rasulullah s.a.w ini terdapat sebahagian raja dan pemimpin tersebut menerima dakwah Rasulullah

dengan memeluk Islam seperti Ashamah ibn al-Abjar raja al-Habasyah, al-Munzir ibn Sawi hakim al-Bahrain,

Jaifar ibn al-Jalandi raja Ùman dan saudaranya cAbda ibn al-Jalandi. Adapun raja dan pemimpin yang lain

semua menolak dan tidak menerima Islam.(Al-Mubarakfuri, t.t:392-405)

Demi meluaskan kawasan dakwah supaya manusia dapat memeluk Islam, Rasulullah s.a.w

mengutuskan para sahabat yang telah terdidik dan terbina dengan manhaj dakwahnya kepada beberapa

kawasan mengikut strategi tertentu. Seperti mengutus Khalid ibn al-Walid kepada Bani al-Harith ibn Kaàb di

Najran.(Al-Tobari:t.t:126) Setelah Bani al-Harith ibn Kaàb memeluk Islam, Rasulullah s.a.w mengutus pula

Àmru ibn Hizam kepada mereka untuk mengajar syariat Islam.(Al-Jaza-iri, 1409H:456) Begitu juga Rasulullah

s.a.w mengutuskan Àli ibn Abi Talib kepada Yaman untuk berdakwah kepada manusia di sana. (Al-cIsa,

1998:10) Uslub Dakwah Rasulullah

Uslub bererti kaedah atau cara.(Teuku Iskandar, 1993:1448) Mengenai uslub yang digunakan

Rasulullah s.a.w dalam penyampaian dakwah penulis membahagikannya kepada dua bahagian iaitu uslub

dakwah pada period Mekah dan uslub dakwah pada period Madinah adalah seperti berikut:

1.Uslub Dakwah pada Period Mekah

Penentuan tempat bagi dakwah merupakan uslub yang penting, kerana pada period ini dakwah

Rasulullah masih lemah pada segala-galanya, manakala kedudukan umum kota Mekah pada masa itu dikuasa

penuh oleh orang-orang musyrik. Dengan itu Rasulullah memilih rumah al-Arqam Ibn Abī al-Arqam sebagai

tempat atau markaz dakwah dan memilih bukit Àqabah sebagai tempat pertemuan dengan orang luar Mekah

yang datang dari Madinah dan digunakan juga sebagai tempat untuk mengadakan upacara angkat sumpah

setia dengan mereka. Kemudian beberapa tempat yang lain disebarkan dakwah secara terbuka seperti bukit

Sofa, pasar Zi al-Majaz dan sebagainya.

Menghimpun manusia untuk menyampaikan dakwah salah satu uslub dakwah Rasulullah. Dengan

keistimewaan keperibadian Rasulullah s.a.w seperti beramanah dan berakhlak mulia, Baginda mampu menyeru

manusia untuk berhimpun di satu tempat tertentu kemudian menyampaikan subjek dakwah kepada mereka. Ibn

Abbas berkata: (Apabila Allah menurunkan ayat وأنذر عشريتك األقربني Rasulullah datang ke Sofā dan

menyeru manusia untuk berhimpun, maka berhimpunlah manusia, ada yang datang sendiri

dan ada yang mengutus wakil). (Sacid Hawa, 1399H:107-108)



อล-นร

Antara uslub dakwah Rasulullah juga ialah pergi ke tempat-tempat perhimpunan manusia untuk

menyampaikan dakwah, seperti di Mina pada musim haji, di pasar Zi al-Majaz, di rumah-rumah Bani Kindah,

Bani Kalb, Bani Hanifah, Bani cAmir dan lain-lain. (Sacid Hawa, 1399H:108-110)

Rasulullah juga mengguna uslub memerintahkan dari kalangan sahabatnya supaya menyeru orang

yang masih kufur kepada Islam dan mengajar orang-orang yang telah Islam tetapi masih mentah fahaman

tentang Islam. Hal ini dapat dilihat menerusi Abu Bakr al-Siddiq apabila terdapat beberapa orang sahabat

terkemuka memeluk Islam melalui dakwahnya.(Àbd al-Wahhab, 1422H:57) Begitu juga Àmru ibn Um Maktum

dan Musàb ibn Ùmair diutuskan oleh Rasulullah s.a.w ke Madinah untuk mengajar al-Quran dan menyeru

manusia kepada Islam. (Ibn Kathir, 1413H:110)

Rehlah (berkunjung) merupakan satu uslub dakwah yang banyak diguna oleh para rasul, begitu juga

Nabi Muhammad s.a.w ikut memilih uslub rehlah dalam menyampaikan dakwah, sebagaimana Baginda

berehlah ke Tā-if untuk menyeru penduduk di sana kepada Islam.

Hijrah ke Madinah merupakan uslub dakwah Rasulullah. Ia menggambarkan kesungguhan Baginda

dalam melaksanakan tugas dakwah, Baginda sanggup mengharungi kesusahan yang terpaksa meninggalkan

kampung halaman tempat tumpah darah. Hal ini adalah semata-mata untuk meningkatkan perkembangan

dakwah daripada satu kawasan yang sempit kepada kawasan yang lebih luas, begitu juga dari satu kedudukan

di bawah penentangan dan penindasan jahiliah kepada satu kedudukan yang lebih besar dalam mangatur dan

menyusun pergerakan dakwah.

2. Uslub Dakwah pada Period Madinah

Pada period Madinah Rasulullah menggunakan uslub dakwah yang berlainan daripada uslub dakwah

yang digunakan pada period Mekah, antaranya ialah: perdamaian, menghantar surat kepada raja dan

pemimpin, mengutuskan pendakwah dan pengajar dan sebagainya. Selain itu, pada period Madinah juga

disyarakkan berjihad dalam bentuk perang bersenjata. Uslub ini bukanlah menunjukkan dakwah Rasulullah

menyeru manusia dengan kekerasan dan paksaan, malahan jihad yang dibentuk Rasulullah s.a.w adalah

semata-mata untuk mempertahankan diri dan dakwah daripada mana-mana pencerobohan musuh yang

berusaha menghancurkan dan memadamkan dakwah Islam. Berkenaan hal ini al-Najar ada berkata: (Siapa yang mempelajari ayat-ayat al-Quran mengenai perang, ia akan dapati bahawa

perang dalam Islam mengandungi dua tujuan iaitu: Pertama untuk mempertahankan diri dan

menyekat kezaliman dan permusuhan. Kedua untuk mempertahankan dakwah, iaitu menjaga

orang yang telah beriman apabila difitnahkan, atau terdapat sekatan ke atas orang yang mahu

memeluk Islam, atau terdapat larangan ke atas pendakwah dari menyampaikan dakwah).(Al-

Najar:t.t:165)



อล-นร

Wasilah Dakwah Rasulullah

Antara wasilah utama yang diguna Rasulullah dalam melancarkan dakwah adalah seperti berikut:

1. Perkataan; terdiri daripada membaca al-Quran, mengajar, berkhutbah, memberi nasihat dan

memberi penerangan.

2. Perbuatan; perbuatan-perbuatan Rasulullah merupakan kudwah.

3.Tempat iaitu masjid, rumah dan bukit.

4.Alat iaitu surat kiriman. Kesan Dakwah Rasulullah

Dakwah Rasulullah banyak menghasilkan kesan positif. Adapun kesan yang paling agung ialah semua

orang Arab menukar agama kepada Islam. Hal ini berlaku sesudah pembukaan Mekah, ia dapat dilihat kepada

firman Allah berbunyi:

[ ، Z

(Al-Nasr, 110:1-2) Maksudnya: Apabila telah datang pertolongan Allah dan pembukaan. Dan kamu lihat manusia

masuk agama Allah dengan berpuak-puak.

Berkata Ibn Kathir:

(Dikehendaki pembukaan di dalam surah ini ialah pembukaan Mekah. Setelah Allah membuka

Mekah manusia berpuak-puak memeluk Islam. Sesudah berlalu dua tahun, Semenanjung

Tanah Arab disinari dengan iman dan setiap suku kaum Arab memeluk Islam). (Ibn Kathir, 1413H:563) Dakwah Rasulullah yang menyebar akidah benar kepada manusia. Kesan daripada akidah benar ini

manusia berubah sikap hidup harian mereka dari hidup tidak ada batasan dalam pegangan dan kepercayaan

kepada hidup yang mentauhidkan Allah dan mengabdikan diri hanya kepada Allah. (Sacid Hawa, 1399H:175-

176)

Penerapan ibadat dapat melahirkan manusia yang beribadat kepada Allah dengan cara yang benar dan

diterima Allah. Adapun sebelum kedatangan dakwah Rasulullah manusia beribadat kepada sesama makhluk,

melakukan syirik dalam ibadat kepada Allah atau beribadat kepada Allah mengikut cara yang salah daripada

nenek moyang mereka. Ibadat sohih melahirkan banyak kesan positif dalam hidup manusia terutama hubungan

erat antara mereka dan Allah, mereka selalu mengingati Allah, manusia yang selalu mengingati Allah amat

sukar untuk melakukan maksiat terhadap Allah. (Ibrahim Hassan, 1964:175-176)

Penerapan syariat dan akhlak dapat melahirkan sebuah masyarakat yang ada batasan dalam

pergaulan. Sifat kasih sayang, tolong menolong dan mengutamakan kepentingan orang lain lebih dari diri sendiri



อล-นร

masing-masing ditonjolkan. Hal ini dapat dilihat sesudah Rasulullah mengikat persaudaraan antara orang

muhajirin dan orang ansar.(Al-Mursifi, 1402H:256-257)

Masyarakat yang dibina Rasulullah adalah sama sahaja; semua daripada seorang manusia iaitu Adam,

menjadi hamba dan akan kembali kepada satu Tuhan iaitu Allah. Adapun perbezaan jantina, warna kulit,

keluarga, pangkat dan kedudukan bukanlah sesuatu yang boleh membezakan antara mereka, malahan ia

adalah pembahagian tugas sebagai khalifah Allah di atas permukaan bumi sahaja.(Sacid Hawa, 1399H:172-173)

Dengan itu, kedudukan manusia di sisi Allah adalah sama, sama ada hubungan dengan Allah, hubungan dengan

syariat, hubungan sesama manusia dan sebagainya, tidak ada perbezaan antara kaya dan miskin, berkulit putih

dan hitam, lelaki dan perempuan, begitu juga orang Yahudi dan Nasrani dengan orang Islam selama berada

dalam perdamaian.(Ibrahim Hassan, 1964:186)

Sebelum kedatangan dakwah Rasulullah, kedudukan wanita pada masa itu terutama dalam

masyarakat Yunan dan Roman adalah seumpama barangan atau binatang, wanita tidak diberi hak milik harta

dengan apa cara jua, tidak ada hak menerima harta pusaka dan tidak berpuluang untuk menuntut ilmu.(Ibrahim

Hassan:1964:179) Hasil kajian tentang ini juga terdapat kedudukan wanita Arab semasa jahiliah terutama dalam

masyarakat Mekah tidak ada nilai hidup di sisi mereka, dengan itu ada antara mereka yang sanggup

membunuh anak perempuan sendiri kerana menjaga maruah keluarga dan sebagainya. Sistem perkahwinan

jahiliah dilakukan sesudah wanita dijadikan alat pemuasan nafsu syahwat. (Al-Najar, t.t:46-49) Kedudukan

wanita yang tidak bernilai ini berubah sesudah dakwah Rasulullah disebarkan, wanita kembali menjadi manusia

yang bernilai dan setaraf lelaki, mempunyai hak yang sama dengan lelaki dalam pemilikan harta dan menuntut

ilmu pengetahuan, persetubuhan antara lelaki dan wanita adalah mengikut sistem perkahwinan yang ditentukan

Allah dan sebagainya.(Al-Mursifi, 1402H:176-177)

Dakwah Rasulullah mengharamkan pertumpahan darah sesama manusia atas yang bukan hak serta

menetapkan hukum bunuh balas ke atas pembunuh. Kesan daripada penerapan ini lahirlah masyarakat yang

berkasih sayang dan aman dari pertumpahan darah. (Ibrahim Hassan, 1964:176-177)

Sebelum kedatangan dakwah Rasulullah, manusia berusaha meraih harta dengan macam-macam

sistem penindasan dan penipuan, riba berleluasa dan jual beli tidak ada batasan, orang kaya bertambah kaya

manakala orang miskin bertambah miskin. Keadaan sedemikian telah ditangani oleh dakwah Rasulullah melalui

syariat Islam dengan menerapkan sistem jual beli, mengharamkan riba, penipuan dan penindasan dalam

berekonomi serta menyeru manusia supaya bersifat qanaàh.4 Kesan daripada penerapan ini lahirlah masyarakat

yang berwaspada dalam meraih harta, jual beli berasaskan syariat Islam, menghindari dari sistem ekonomi yang

bercanggah dengan syariat Islam, tidak tamak malahan berqanaàh. Ringkasnya, masyarakat memiliki harta

secara halal dan membelanjakannya mengikut peraturan syariat Islam. (Ibrahim Hassan, 1964:177)

Dakwah Rasulullah berusaha membasmikan segala bentuk kemungkaran seperti arak, judi, zina, sihir

dan sebagainya serta melaksanakan hukuman ke atas yang melanggar. Hal ini melahirkan masyarakat yang

4 Qanaàh ialah rasa cukup dengan pemberian Allah.



อล-นร

menjauhi kemungkaran kerana takwa kepada Allah hingga terbentuk masyarakat yang berlumba-lumba untuk

melakukan kebaikan dan aman dari kemungkaran. (Al-Mubarakfuri, t.t:514)

Masyarakat Arab terkenal sebagai salah satu masyarakat yang suka dan mengagungkan sastera, ramai

dalam kalangan mereka yang terkenal sebagai sasterawan, mereka menciptakan syaìr-syaìr dalam bentuk

tulisan, persembahan di hadapan khalayak ramai dalam majlis-majlis tertentu dan sebagainya. Apabila dakwah

Rasulullah disebarkan dengan memperdengarkan bacaan ayat-ayat al-Quran menimbulkan kekaguman dalam

kalangan mereka, kerana uslub al-Quran lebih bermutu kesusasteraannya daripada syaìr-syaìr mereka.

Dengan itu, lafaz-lafaz dan istilah-istilah al-Quran dipergunakan dalam percakapan, ucapan, tulisan dan syaìr

mereka, begitu juga para sasterawan meniru uslub al-Quran di dalam syaìr-syaìr mereka. Hal ini dibuktikan

dengan Labid Ibn Rabiàh seorang sahabat yang terkenal sebagai penyaìr pada masa jahiliah, setelah memeluk

Islam, apabila ditanya tentang syaìrnya beliau membaca al-Quran seraya berkata: Allah telah mengganti

kepadaku dengan kebaikan daripada-Nya (Quran). (Ibrahim Hassan, 1964:192)

Sebelum dakwah Rasulullah disebarkan, masyarakat Arab diperintahkan oleh pemimpin-pemimpin suku

kaum mengikut sistem politik masing-masing, ia tidak berasaskan keadilan dan peri kemanusiaan. Pemerintahan

mereka adalah semata-mata bagi kemaslahatan tertentu sama ada kemaslahatan pemimpin atau kemaslahatan

suku kaum itu sendiri. Bagi menghasilkan tujuan tersebut mereka sanggup berperang dan bertumpah darah

hingga berlaku perseteruan antara suku kaum. (Al-Mubarakfuri, t.t:38) Dakwah Rasulullah berjaya mendirikan

negara Islam dengan menghimpunkan suku-suku kaum Arab di bawah satu panji Islam, semua mereka tunduk

kepada hukum bawaan Rasulullah s.a.w dan arahan al-Quran. Permusuhan antara suku kaum terhapus

malahan lahir sifat kasih sayang antara mereka, mereka sanggup mengorbankan harta dan jiwa raga adalah

semata-mata demi kepentingan Islam.(Ibrahim Hassan, 1964:194)Sistem politik berasaskan al-Quran bagi

negara Islam yang dipimpin Rasulullah melahirkan keadilan, kemakmuran, keamanan dan kebahagiaan di dalam

masyarakat Islam pada masa itu. (Al-Mubarakfuri, t.t:514) Penutup

Alhamdulillah syukur kepada Allah T.A. yang dengan kehendak-Nya tulisan ini dapat diselesaikan

dengan baik. Semoga melalui tulisan ini, asas-asas dakwah Rasulullah s.a.w. akan menjadi pedoman asas

kepada para pendakwah dalam usaha menyeru manusia kepada Islam dan menyebar ajaran Islam kepada

umat Islam agar menghayatinya dalam hidup harian mereka. Melalui tulisan ini juga, penulis mengharapkan

semoga ia dikira Allah sebagai amalan solih yang dibalas dengan ganjaran pahala.



อล-นร

RUJUKAN Al-Quran al-Karim.

cAbd al-Wahhab, Muhammad. 1422H. Mukhtasar Sirah al-Rasul. cet 15. al-Jamciyyah al-Islamiyyah. al-

Madinah al-Munawwarah.

Abu Khalil, Syawqi. 2000. Atlas al-Quran. cet 1. Dar al-Fikr al-Macasir. Bayrut.

Abu Khalil, Syawqi. 1423H. Atlas al-Sirah al-Nabawiyyah. cet 1. Dar al-Fikr. Dimasyq.

Abu Shahibah, Muhammad Ibn Muhammad.1419H Al-Sirah al-Nabawiyyah Fi Dau-i al-Quran Wa al-

Sunnah. cet 5. Dar al-Qalam. Dimasyq.

Abu Zahrah, Muhammad Ahmad. t.t.. Khatam al-Nabiyyin. Dar al-Fikr al-cArabiy. al-Qahirah.

Al-cAdawi, Muhammad Ahmad. 1354H. Dacwah al-Rasul Ila Allah Tacala. Matbacah Mustafa al-Babi al-

Halabi Wa Auladuhu. Misr.

Ahmad, Mahdi Rizqullah. 1412H. Al-Sirah al-Nabawiyyah. cet 1. Markaz al-Malik Faisal Li al-Buhuth Wa al-

Dirasat al-Islamiyyah. al-Riyad.

Al-cAsimi, Abd. al-Rahman Ibn Muhammad Ibn Qasim. t.t.. Majmuc Fatawa Syeikh al-Islam Ahmad Ibn

Taimiyyah. Maktabah Ibn Taimiyyah.

Daif, Syawqi. t.t.. Muhammad Khatam al-Mursalin. Dar al-Macarif. al-Qahirah.

Al-Ghadaban, Munir Muhammad. 1409H. Al-Manhaj al-Haraki Li al-Sirah al-Nabawiyyah. cet 4.

Maktabah al-Mannar. al-Zarqa’.

Harras, Muhammad Khalil. 1406H. Dacwah al-Tauhid. cet 1. Dar al- Kutub al- cIlmiyyah Bayrut- Lubnan.

Hassan, Hassan Ibrahim. 1964. Tarikh al- Islam. cet 7. t.p.

Hawa, Sacid. 1399H. Al-Rasul. cet 4. Dar al-Kutub al-cIlmiyyah. Bayrut.

Ibn al-Athir, Abu al-Hassan cAli Ibn Abi al-Kiram Muhammad Ibn Muhammad Ibn cAbd al-Karim Ibn cAbd al-

Wahid al-Shaibani. 1405H. Al-Kamil fi al-Tarikh. cet 5. Dar al-Kitab al-cArabiy. Bayrut.

Ibn Hisham, Abu Muhammad. t.t.. Al-Sirah al-Nabawiyyah. Dar al-Fikr. al-Qahirah.

Ibn Kathir, al-Hafiz cImad al-din Abu al-Fida’ Ismacil al-Qurashi al-Dimashqi. 1388H. Tafsir al-Quran al-cAzim. Dar Ihya’ al-Turath al-cArabiy. Bayrut.

Ibn Kathir, al-Hafiz cImad al-din Abu al-Fida’ Ismacil al-Qurashi al-Dimashqi. 1413H. Al-Fusul Fi Sirah al-

Rasul . cet 6. Dar Ibn Kathir. Bayrut.

Al-cIsa, Salim Sulaiman. 1998. Al-Mucjam al-Mukhtasar li al-Waqa-ic. cet 1. Dar al-Namir. Dimashq.

Al-Jaza-iriy, Abu Bakr Jabir. 1409H. Hadha al-Habib Muhammad Sallallah cAlaih Wa Sallam Ya Muhib.

cet 2. Dar al-Shuruq. Mekah.

Al-Juyushiy, Muhammad Ibrahim. 1420H. Tarikh al-Dacwah. cet 1. Dar al-cIlmi Wa al-Thaqafah. al-Qahirah.

Mahfuz, cAli. 1958. Hidayah al- Murshidin Ila Turuq al-Wacz Wa al-Khitabah. al-Matbacah al-cUthmaniyyah al-Misriyyah. al-Qahirah.



อล-นร

Al-Mubarakfuri, Sofy al-Rahman. t.t.. Al-Rohiq al-Makhtum. Dar al-Wafa’ Li al-Tibacah Wa al-Nasyr. al-

Mansurah.

Al-Mursifi, Sacad. 1402H. Al-Hijrah al-Nabawiyyah Wa Dauruhu Fi Bina’ al-Mujtamac al-Islamiy. cet 1.

Maktabah al-Falah. al-Kuwayt.

Al-Nadawi, Abu al-Hassan cAli al-Husna. 1400H. Sirah Khatam al-Nabiyyah. cet 3. Muassasah al-Risalah.

Bayrut.

Al-Nahwi, Adnan. t.t.. Daur al-Minhaj al-Robbani Fi al-Dacwah al-Islamiyyah. Dar al-Islah. al-Dammam.

Al-Najar, Muhammad al-Tayyib. t.t.. Al-Qaul al-Mubin Fi Sirah Sayyid al-Mursalin. Dar al-Ictisam. al-

Qahirah.

Al-Sacdi , cAbd al-Rahman Ibn Nasir. 1420H. Taysir al-Karim al-Rahman fi Tafsir Kalam al-Mannan. cet

1. Muassasah al-Risalah. Bayrut.

Al-Samhudi, cAli Ibn cAbdullah Ibn Ahmad al-Husayni. 1418H. Khulasah al-Wafa Bi Akhbar Dar al-Mustafa.

cet 1. t.p.

Al-SibacI, Mustafa. 1406H. Al-Sirah al-Nabawiyyah. cet 9. al-Maktab al-Islamiy. Bayrut.

Al-Sulami, Muhammad Ibn Rizq Ibn Tarhuni. 1414H. Sohih al-Sirah al-Nabawiyyah. cet 1. Maktabah Ibn

Taymiyyah. al-Qahirah.

Shalabiy, Ahmad. 1984. Mausucah al-Tarikh al-Islam Wa al-Hadarah al-Islamiyyah. cet 11. Maktabah

al-Nahdah al-Misriyyah. al-Qahirah.

Teuku Iskandar. 1993. Kamus Dewan. Ed. Ke-4. Dewan Bahasa dan Pustaka. Kuala Lumpur.

Al-Tobariy, Abu Jacfar Muhammad Ibn Jarir (224-310H). t.t.. Tarikh al-Tobariy. cet 2. Dar al-Macarif bi Misr.

al-Qahirah.

Al-Umariy, Akram Diya’. 1418H. Al-Sirah al-Nabawiyyah al-Sohihah. cet 3. Maktabah al-cAbaykan. al-

Riyad.



อล-นร

บรการสงตอผปวยของหนวยบรการปฐมภมบนเกาะแหงหนงในจงหวดกระบ ทพวรรณ หนทอง เพชรนอย สงหชางชย สาวตร ลมชยอรณเรอง

บทคดยอ

วจยเชงคณภาพน วตถประสงคเพออธบายความหมายการสงตอผปวย ขนตอน ปญหา แนวทางแกปญหา

ของผใชและผใหบรการ ทงขอเสนอแนะเชงนโยบาย ผใหขอมล 12 คน เกบขอมล กรกฎาคม 2552 –มนาคม 2553 โดย

การสมภาษณ ตรวจสอบขอมลแบบสามเสา วเคราะหขอมลดวยเทคนคการวเคราะหเนอหา ผลการวจยพบวา

ผใชบรการใหความหมายการสงตอผปวย คอ การไปหาหมอทโรงพยาบาลเพอรกษาอาการ ดวยการตรวจเลอด

เอกซเรย ตรวจรางกาย รบยาและสงตอไปทอน ผใหบรการใหความหมาย คอ ใหผมความสามารถมากกวาดแลตาม

ระบบสงตอ เพอรกษาอาการรนแรง อาการทไมดขน อาการทเกนขดความสามารถ โดยหมอทชานาญหรอมเครองมอ

พรอม ขนตอนของผใชบรการ คอ รบรและเขาใจอาการเจบปวย ดแลสขภาพตนเอง เลอกแหลงรกษาและตดสนใจ

ขนตอนของผใหบรการ คอ การประเมน วนจฉย รกษาพยาบาลเบองตน ตดสนใจสงตอ ประสานงาน เตรยม

เอกสารและนาสงผปวย และเยยมบาน ปญหาของผใชบรการ คอ การเดนทางออกจากเกาะ ความตองการ

รกษาพยาบาล ปญหาของผใหบรการ คอ การเคลอนยายและขนสงผปวย ขาดเครองมอ บคลากรไมพอ โดยแนวทางท

ผใชบรการเสนอ คอ จดหาพาหนะนาสงผปวยตลอดเวลา มผทมความรความสามารถในการรกษาเพมขน แนวทางทผ

ใหบรการเสนอ คอ จดหาหนวยงานทสนบสนนเครองมอ มเรอนาสงผปวย พฒนาศกยภาพเจาหนาท สนบสนนความร

แกประชาชนเรองสขภาพและการสงตอผปวย ขอเสนอแนะเชงนโยบาย คอ สนบสนนเครองมอ อบรมเจาหนาทท

ไมใชพยาบาล และการแพทยทางไกล. คาสาคญ: บรการสงตอผปวย, หนวยบรการปฐมภมบนเกาะ

นกศกษาปรญญาโท สาขาวชาการวจยและพฒนาระบบสขภาพ คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร

ดร. (ประชากรศาสตร) รองศาสตราจารย, อาจารยสาขาการวจยและพฒนาระบบสขภาพ คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร

ดร. (พฒนาศกษาศาสตร) ผชวยศาสตราจารย, อาจารยสาขาการวจยและพฒนาระบบสขภาพ คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร




อล-นร

Referral Services of Primary Care Unit on Island, Krabi Province Tipawon Nootong Phechnoy Singchungchai Sawitri Limchai Arunreang

ABSTRACT

This qualitative research explored the meaning , processes, problems of referral services on clients

and providers and suggestions. Informat 12,data were collected interview during July 2009-March 2010

triangulation and analyzed by content analysis.The results showed that the clients’meaning was seeing a doctor

for investigation for blood test, x-ray, body check ,medicine and referral. The providers’ meaning was more

capable providers in the referral network system, especially in cases of severe illness, uncured symptoms, or

overwhelming situations that needed specialist medical technology . The clients’process of recognizing and

understanding the health problem, self care, and making choices regarding treatment. The providers’ process of

symptom assessment, tentative diagnosis, basic medical treatment, referral decision, coordination, document

preparation & referral management, and home visitation. Problems of clients were difficulties in transportation

and demand for treatment .The providers concerned referral transportation, medical supplies for emergency care,

and shortage of care providers. Recommendations of the clients were to provide a supplementary referral boat

and more competent care providers and providers’ recommendations were to have a referral supporting network

for medical supplies, improved transportation, staff development, and self-care education for the people.Policy

recommendations for the Ministry of Public Health were to support medical supplies for the referral services to all

primary care units on the island, to provide a training course on emergency care for non-nurse providers, and

tele-medical . Keyword: referral service, Primary Care Unit on Island

Graduate Student, Department of Health systems research and development, Faculty of Nursing, Prince of Songkla University.

Assoc. Prof. Ph.D. (Demography) Lecturer, Department of Health systems research and development, Faculty of Nursing, Prince of Songkla University.

Asst. Prof. Ph.D. (Development of Education) Lecturer, Department of Health systems research and development, Faculty of Nursing, Prince of

Songkla University.

RESEARCH



อล-นร

บทนา

การสงตอผปวย เปนการเคลอนยายผปวยจากสถานทหนงไปรกษาตออกทหนงเพอประโยชนในการคมครอง

ผปวยใหพนอนตรายและมความปลอดภย ผปวยไดรบการดแลรกษา ถกตองเหมาะสมและทนตอเหตการณ การสงตอ

ผปวยเนนบรการเปนขนตอนและบรการทเชอมโยง รวมถงการประสานเกอกลของหนวยงานแตละระดบ (วยะดา, 2543)

เกดบรการตอเนองและความรสกเปนอนหนงอนเดยวกน การสงตอทมประสทธภาพกอใหเกดประโยชน ฝายแรกคอ

ประชาชน ไดรบการรกษาทถกตอง เหมาะสม คาใชจายนอย รกษาใกลบาน อบอนและเปนทพอใจ ฝายหลงคอเจาหนาทท

ปฏบตงานในโรงพยาบาล ไมตองเสยเวลาใหการรกษาผปวยทมอาการเลกนอย สามารถใชเวลา ความสามารถและ

ทรพยากร เพอใหบรการรกษาพยาบาลแกผปวยทมความจาเปนมากกวา สงผลถงคณภาพบรการทจาเปนตองพจารณาใน

แงของผใชและผใหบรการ จากสถตการสงตอผปวยนอกทเพมขนของสานกพฒนาระบบบรการสขภาพ กระทรวง

สาธารณสข ป 2549-2551 เทากบ 0.230, 0.233, 0.239 และสถตการสงตอผปวยนอกของจงหวดกระบ ระหวางเดอน

มกราคม–มนาคม 2552 เทากบ 0.046, 0.021, 0.027 ซงปญหาการสงตอ คอ ระยะทาง ความปลอดภยขณะเดนทาง ความ

ไมพรอมของบคลากร เครองมอ การสอสารและการใหบรการ ทงการศกษาของ ชยชน (2550) ถงสาเหตการตายของผปวย

ลมชกอาการหนกรายหนง พบวาเสยชวตจากระบบการสงตอผปวยทเขมงวดมากเกนไป โดยไมพจารณาอาการของผปวยท

หนกและเรงดวน

จงหวดกระบ เปนจงหวดหนงมสภาพภมศาสตรตดทะเลอนดามน มสถานบรการสาธารณสขทใหบรการบนเกาะ

การใหบรการดานสขภาพแกประชาชนบนพนทเกาะจาเปนตองเรยนรวถชวต วฒนธรรมของชมชน (โกมาตรและ คณะ, 2547)

การศกษาสภาพทวไปพบมปญหาในการเดนทางเพอใชบรการ เชน การเดนทางโดยเรอจากเกาะฮง อาเภอเหนอคลอง เพอ

รบบรการ ณ ศนยสขภาพชมชนบานเกาะศรบอยา เชนเดยวกบ ประชาชนบานคลองหมาก บานเกาะป เดนทางโดยเรอเพอ

รบบรการ ณ ศนยแพทยชมชนบานศาลาดาน และโรงพยาบาลเกาะลนตา อาเภอเกาะลนตา การศกษานารองดานการรบร

และการใชบรการสงตอผปวยของประชาชนบนพนทเกาะแหงหนง อาเภอเหนอคลอง จงหวดกระบ พบวาผใชบรการสงตอ

ผปวยประสบปญหาดานการเดนทางในเวลากลางคนและชวงหนาฝนททะเลมคลนลม ซงการคมนาคมของพนทเกาะเปน

ปญหาในการสงตอผปวย (จตตมา, 2550) ทผปวยสวนใหญมความคาดหวงตอบรการในภาวะฉกเฉน และจากการศกษานา

รองยงพบวาหนวยบรการปฐมภมดงกลาวไมมพยาบาลวชาชพปฏบตงาน ทาใหเกดปญหาดานศกยภาพของเจาหนาทผ

ใหบรการ โดยหลงจากทมพยาบาลวชาชพปฏบตงานในสถานอนามย สตรชาวเลสามารถเขาถงบรการดานอนามยแมและ

เดก(จตตมา, 2550) ซงการจดบรการสาธารณสข เปนองคประกอบ 1 ใน 5 องคประกอบทสาคญของระบบสขภาพ

การศกษาการใหบรการและการใชบรการการสงตอผปวยบนพนทเกาะ ยงขาดขอมลการใหความหมายของการสงตอ

ขนตอน ปญหาและแนวทางการแกปญหา เพอใหเกดความเขาใจในลกษณะดงกลาว ผวจยจงศกษาทาความเขาใจบรการสง

ตอผปวยของหนวยบรการปฐมภมบนพนทเกาะ เพอเปนพนฐานในการวางแนวทางการใหบรการและรปแบบการปฏบตท

เหมาะสมสอดคลองกบบรบทของพนทตามวฒนธรรมของผใชและผใหบรการบนพนทเกาะ


1. เพออธบายความหมายและขนตอนบรการสงตอผปวยของผใชบรการและผใหบรการในหนวยบรการปฐม

ภมบนพนทเกาะแหงหนงในจงหวดกระบ

2. เพออธบายปญหา และแนวทางการแกไขปญหาบรการสงตอผปวยของผใชบรการและผใหบรการใน

หนวยบรการปฐมภมบนพนทเกาะแหงหนงในจงหวดกระบ

3. เพอเสนอแนะเชงนโยบายดานบรการสงตอผปวยของหนวยบรการปฐมภมบนพนทเกาะ



อล-นร

ขอบเขตการวจย

การศกษาวจยนศกษาบนพนทเกาะแหงหนงในจงหวดกระบ โดยศกษาเจาหนาทสาธารณสข ผปวย

และญาตท ใหและใชบรการสงตอของหนวยบรการปฐมภมบนพนทเกาะ ศกษาการใหความหมาย ขนตอนการ

ปฎบต ปญหา แนวทางการแกปญหา ของผใชและผใหบรการสงตอผปวย ของหนวยบรการปฐมภมบนพนทเกาะแหง

น เกบขอมลระหวางเดอนกรกฏาคม พ.ศ.2552 ถง เดอนมนาคม พ.ศ.2553 รปแบบวจย

เปนการวจยเชงคณภาพ (qualitative research) เลอกพนทเกาะทไมไกลจากผนแผนดนใหญ มหนวยบรการ

ปฐมภมอย 1 แหง จากสถตการใชบรการการสงตอผปวยของหนวยบรการปฐมภมแหงนป พ.ศ.2551 ประกอบดวย

ผปวยเดก จานวน 11 ราย ผปวยตงครรภและคลอด จานวน 5 ราย ผปวยโรคเรอรง จานวน 20 ราย ผปวยอบต เหต

จานวน 4 ราย และผปวยท มอาการโดยไมทราบสาเหต จานวน 11 ราย รวม 51 ราย ผใหขอมล

ประกอบดวย ผใหบรการสงตอผ ปวย ไดแก เจาหนาทสาธารณสขประจาหนวยบรการปฐมภมบน

พนทเกาะทศกษา คดเลอกแบบเจาะจง 3 ราย และผใชบรการสงตอผปวย ไดแก ผปวย/ญาต ทไดรบการสงตอจาก

หนวยบรการปฐมภมบนพนทเกาะ คดเลอกโดยการสมแบบเจาะจง ทงหวงเวลาทเกบขอมลผปวยยงคงอาศยอยบน

เกาะแหงน และสามารถใหขอมลได รวม 9 ราย ประกอบดวย ผปวยเดก 2 ราย ผปวยตงครรภและคลอด 1 ราย

ผปวยโรคเรอรง 2 ราย ผปวยอบตเหต 2 ราย และผปวยทมอาการโดยไมทราบสาเหต 2 ราย

เครองมอทใชในการวจย

ประกอบดวย แนวคาถามทใชในการสมภาษณเปนแบบปลายเปดมโครงสราง จานวน 9 ขอ เครอง

บนทกเสยง สมดบนทกและดนสอ กลองถายรป แบบสงเกตดานกายภาพของบรบท ดานบรการสงตอผปวยและดาน

ความสมพนธของการใชบรการ สาหรบผใชและผใหบรการ โดยศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของแลวสรางแนว

คาถาม นาแนวคาถามทไดไปศกษานารองกบกลมผใหขอมลทมลกษณะใกลเคยงกน และผทรงคณวฒ 5 ทาน

ตรวจสอบความตรง ความสอดคลองและความครอบคลมของเนอหา ทงใหขอคดเหนและขอเสนอแนะ แลวปรบปรง

ตามขอเสนอแนะ เกบรวบรวมขอมลและปรบเปลยนแนวคาถามตามสถานการณ เพอใหเหมาะสมไดขอมลเชงลกและ

ครอบคลม การเกบรวบรวมขอมล

แบงเปน 2 ขนตอน

1.ขนเตรยมการ

1.1 ผวจยเตรยมความร ความเขาใจเรองบรการสงตอผปวย บรบทของพนท การเขาพนท

ความรระเบยบวธว จยเชง คณภาพ การพทกษสทธผใหขอมล กาจดบนทก การวเคราะหขอมล เตรยมหนงสอ

ขอความรวมมอ พบผเกยวของ ผนาในพนทเพอแนะนาตว ชแจงวตถประสงคการวจย และขออนญาตเกบรวบรวม

ขอมล



อล-นร

2. ขนดาเนนการรวบรวมขอมล

2.1 เลอกผ ใหขอมลตามคณสมบต ศกษาขอมลทวไปของผใชบรการจากแฟมครอบครวของหนวย

บรการปฐมภม

2.2 เขาพบผใหขอมล แนะนาตว สรางสมพนธภาพ บอกวตถประสงค วธการเกบรวบรวมขอมล การพทกษ

สทธผใหขอมล ทงขอความรวมมอในการเขารวมการวจย และนดหมายวน เวลา เพอสมภาษณเชงลกดวยแนวคาถาม

ทสรางไว การสมภาษณผใหขอมล 1 ราย ใชเวลา 45 นาท ถง 1 ชวโมง เขาพบเพอสมภาษณ 2-3 ครง หรอจนกวา

ขอมลมความอมตว ทงสงเกตพฤตกรรมของผใหขอมล

2.3 เกบรวบรวมขอมลในทกๆ ดานใหไดขอมลทตรงกบความจรงมากทสด และบนทกโดยจดบนทกประเดน

สาคญและบนทกเสยง ตรวจสอบความตรงของขอมล โดยขอมลในแตละวนทไดจะนามาถอดเทป และอานขอมล

ทงหมด หากตรวจสอบแลวยงไมชดเจนหรอไมครบถวน จะสมภาษณเพมเตมในครงตอไป หากการสมภาษณแตละ

ครงไดคาตอบเหมอนเดมหรอไมพบประเดนใหมเพมขน ทงไดตรวจสอบความถกตองจนไมสามารถคนหาขอมลได

เพมขนกวาทมอย ถอวาขอมลมความอมตว และนกวจยกบผใหขอมลมความเขาใจตรงกน การตรวจสอบขอมล

ผวจยไดตรวจสอบขอมลและวเคราะหขอมลทกครงหลงเกบรวบรวมขอมล โดยถอดเทปคาตอคาเพอนามา

ตรวจสอบสามเสา (triangulation) โดยการตรวจสอบดานขอมล ดานระเบยบวธการวจย ตรวจสอบความตรงของ

ขอมล (data validity) เมอไดรบขอมลครบถวนแลว นกวจยนาขอมลทงหมดมาจดเปนหวขอ (theme) และสรป

อานทบทวนใหผ ใหขอมลตรวจสอบความถกตองอกคร งหนงและตรวจสอบความนาเชอถอของขอมล โดย

พจารณาถงคณภาพของขอมลทไดและการตความทถกตอง

การวเคราะหขอมล

เมอรวบรวมขอมลไดในแตละวน นกวจยใชการวเคราะหขอมลเชงเนอหา (content analysis) ตามขนตอนของ

เพชรนอย (2550) ดวยการอานทบทวนขอมลทไดจากการสมภาษณ นาประโยคหรอวลทเกยวของแยกออกมา

แลวนามาเรยงใหมเปนภาษาเขยนทสอใหเกดความเขาใจทตรงกนใหความหมายกบประโยคหรอวลทได จดเปน

ขอความสาคญ ของการสงตอผปวยบนพนทเกาะทควรจะไดรบ (theme)กลมเนอหา( theme clusters)และหวขอ

หลก(categories) ตามความหมายและสาระสาคญทสะทอนถงบรการสงตอผปวยของหนวยบรการปฐมภมบนพนท

เกาะแหงน รวบรวมผสมผสาน (integrate) หวขอหลกทอธบายถงบรการสงตอ เขยนโครงสรางและบรรยาย

ความหมายแลวนาคาอธบายยอนกลบใหผใหขอมลรบทราบ ทงใหความเหนเพอยนยนคาอธบายเกยวกบบรการสงตอ

ผปวยของหนวยบรการปฐมภมบนพนทเกาะแหงน (เพชรนอย, 2550) การพทกษสทธผใหขอมล

นกวจยไดรบมอบหมายภายใต คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร ใหดาเนนการเกบขอมล

โดยคานงถงจรรยาบรรณของนกวจยและการพทกษสทธของผใหขอมล ดวยการแนะนาตวเองใหผใหขอมลทราบ และ

ชแจงวตถประสงคของการศกษารวมถงขอความรวมมอในการใหขอมล ขออนญาตใชเครองบนทกเสยง และการจด

บนทกขอมล รวมทงการถายภาพ เมอผใหขอมลยนยอมใหขอมล นกวจยไดอธบายเกยวกบระยะเวลาในการเกบขอมล

ความพรอมในการใหขอมล ทงการไดรบความคมครองจากการใหขอมล และสามารถปฏเสธหรอออกจากการวจยได



อล-นร

ทกขณะโดยจะไมมผลกระทบใดๆ สาหรบขอมลทไดจากการสมภาษณนกวจยจะเกบไวเปนความลบและนาไปใช

ประโยชนในการศกษาเทานน รวมถงหากจาเปนตองอางถงผใหขอมลจะใชวธการอางชอเปนนามสมมต ผลการศกษา

บรบท

ชมชนทศกษามพนท 17.58 ตารางกโลเมตร แวดลอมดวยทะเลอนดามนทง 4 ดาน ม 3 หมบาน จานวน

307 หลงคาเรอน ประชากร 1,819 คน รอยละ 98 นบถอศาสนาอสลาม มมสยด 3 แหง โรงเรยนระดบประถมศกษา

จานวน 2 แหง อาชพหลกของชมชนคอ ทาสวนยางพารา อาชพเสรมคอทาประมง สนคาแปรรปจากอาหารทะเลทขน

ชอและจาหนายในพนทใกลเคยงคอ ปลาหลงเขยว เสยบไมแลวเผาไฟจนเนอปลาแหง กรอบ สาหรบนาในการอปโภค

และบรโภค ใชนาประปาหมบานและนาจากบอนาตน ลกษณะบานเรอน เปนบานไมยก ใตถนสง หลงคาลาดเอยง

เชนเดยวกบชมชนทางภาคใตทวไป ลกษณะภมอากาศม 2 ฤด คอฤดรอนและฤดฝน การคมนาคม พาหนะสวนใหญใช

รถจกยานยนต ถนนเปนถนนลกรง มถนนลาดซเมนตเพยง 2.5 กโลเมตร มทาเรอ 2 แหง คอ ทาเรอดานทศ

ตะวนออก เปนทาเรอหลกทมความคงทน มเรอโดยสารรบจางประจาทางใหบรการทกชวโมง ตงแตเวลา 07.00-

17.00 น. เวลาในการเดนทางขามฝงไปแผนดนใหญ 25 นาท และทาเรอดานทศตะวนตก เปนทาเรอขนาดเลกอยคน

ละดานของเกาะแหงน มความคงทนนอยกวาทาเรอแรก มเรอโดยสารรบจางประจาทางใหบรการทกครงชวโมง ใช

เวลาขามฝงไปแผนดนใหญ 10 นาท มกระแสไฟฟา ใชเมอวนท 16 มถนายน 2552 ซงเดมใชแสงสวางจากแผงโซลา

เซลล มหนวยบรการปฐมภมใหบรการ ตงแตป 2540 ดวยลกษณะของพนททเงยบสงบ ประชาชนอาศยอยไมมากนก

ผนวกกบหาดทรายขาวสะอาด จงมนกทองเทยวตางชาตมาพกอาศยอยเปนเวลานาน วถความเปนอยและการดแลสขภาพของชมชนทศกษา

มความเปนอยแบบเครอญาต มการพงพากนแมไมใชญาตพนองมนาใจเอออาทรซงกนและกน ดงคาพดทวา

“ผกบงลากไป ผกไหลากมา” บานเรอนสามารถเปดทงไวไดโดยไมมขโมย พธกรรมของชมชน ประกอบดวย พธถอ

ศลอด พธออกบวช และการประกอบศาสนพธประจาวน ดงนนในเวลาเทยงวนจนถงเวลาบายโมงครงของวนศกรทก

วน มสยดจงเปนสถานททผชายในหมบานมารวมปฏบตพธทางศาสนา สวนผหญงปฏบตพธทางศาสนาทบาน ศนย

รวมใจของชมชนนอกจากมสยด ยงมลานกฬาชมชน และรานคาในชมชน วถการดแลสขภาพของชมชนน เปนแบบ

ผสมผสานระหวางการดแลสขภาพดวยตนเอง การดแลสขภาพโดยแพทยพนบาน และการดแลสขภาพโดยแพทยแผน

ปจจบน โดยพจารณาวาอาการ หรอโรคทเกดขนมความรนแรงมากนอยเพยงใด หรอมประสบการณในการดแลผปวย

ทมอาการเชนนนหรอไม หรอไดรบคาแนะนาจากเพอนบาน จากญาต กจะดาเนนการตามความเหมาะสมของแตละ

บคคล แตละครอบครว ซงความรทไดรบการสบทอดมาจากบรรพบรษและความเชอในการใชสมนไพรของแตละ

ครอบครว โดยสมนไพรสวนใหญมาจากตนไมทปลกในชมชนน เชน เมอมไข ตวรอน จะใชรากของตนหมากและ/ราก

ของตนมะพราว นามาตม กรอง ดมนา 2-3 วน หรอเปนหวดเจบคอ ใชนาผง(รวง) 1 ชอนชาผสมนามะนาว

รบประทานวนละ 2-3 ครง หรอใช “ยาเขยว” เปนสมนไพรผงบรรจซองมขายทรานคาในหมบาน ใชแกอาการรอนใน

มไข อาการปวดเมอยใชนามนแลน(ไขมนจากตวตะกวด นาไปเคยวจนไดเปนนามน) หากตองการดบกลนเหมนหนจะ

นาหวไพลมาผสม หรอในรายทมบาดแผลเปนแผลเปดจะใชนามนแลนใสแผล อาจมสวนผสมของยาเสน(ยาฉน) หรอ

ผสมดวยนามนมะพราว วถการดแลสขภาพของคนในชมชนบนเกาะนจะดแลสขภาพดวยตนเองเปนอนดบแรก และ

เมอเหนวาอาการไมดขน ไมหาย จะพงพา แพทยพนบาน “หมอบาน” ซงเปนผใหการรกษาดวยสมนไพร “หมอบบ”

หรอหมอนวด และการดแลสขภาพแมและเดกจะม“หมอแมทาน” หรอหมอตาแย และจะเปลยนไปรกษากบแพทย



อล-นร

พนบานคนอนเมออาการไมดขนหรอไมหาย โดยเปลยนผใหการรกษาไปเรอยๆจนกวาจะหายหรอไมหาย และดวย

ความเจรญดานวตถ การไดรบขาวสารในดานการรกษาสขภาพเพมมากขน พบวาประชาชนบนเกาะหนมารกษา

สขภาพดวยการรบบรการ ณ หนวยบรการปฐมภม เพราะมความเชอในการรกษาทางวทยาศาสตร ทงความรของผ

ใหบรการ การประชาสมพนธ และเหนวาเจาหนาทสาธารณสข หรอแพทยผปฏบตงาน ณ โรงพยาบาลสามารถชวย

รกษาใหโรคหรออาการตางๆทเปน หายหรอมอาการทเลา ดานการสงตวผปวยในอดตพบวาการดแลสขภาพดวย

ตนเองและการดแลสขภาพดวยการแพทยพนบาน ผปวยหรอญาตจะพจารณาเปลยนผใหการรกษา เมอเหนวาอาการ

ทเปนอยไมดขน สวนการดแลดวยการแพทยปจจบนพบวามการสงตวผปวยไปรบการรกษายงโรงพยาบาล แต

เนองจากหนวยบรการปฐมภมนไมมเรอสาหรบใหบรการสงตอผปวย จงจาเปนตองเหมาเรอและจดหารถในการนาสง

ผปวยไปโรงพยาบาล ตอมามการจดบรการการแพทยฉกเฉน จงมบรการของ 1669 ในการนาสงผปวยดวยรถของ

โรงพยาบาลเครอขายทมาจอดรอรบผปวยททาเรอ ขอมลทวไปของผใชบรการและผใหบรการสงตอผปวย

พบวาสวนใหญผใชบรการสงตอเปนเพศหญง (6 ราย) สถานภาพค (8 ราย) นบถอศาสนาอสลาม (9 ราย)

อายระหวาง 41- 60 ปขนไป(5 ราย) จบการศกษาระดบประถมศกษา(8 ราย) รายไดของครอบครวเฉลยตอป

20,001 – 60,000 บาท(5 ราย) อาชพทาสวนยางพารา(7 ราย) สถานะภาพทางเศรษฐกจอยในระดบพอกนพอใช

ประสบการณการดแลสขภาพของตนเองและสมาชกในครอบครว ผใหขอมลทง 9 ราย เรมตนการดแลสขภาพตนเอง

กอน เชนการใชสมนไพรใกลบาน เมอมอาการปวดเมอยจะงดการยกของหนก ผปวยโรคกระเพาะอาหารจะ

รบประทานอาหารรสจด เชน ขาวตม มการผสมผสานการใชการบบนวดเพอรกษาอาการปวดเมอย จากหมอบานบน

พนทเกาะ ซงเมออาการไมทเลากจะรบการรกษาจากหนวยบรการปฐมภม โรงพยาบาลเครอขาย หรอคลนกแพทย

สวนอาการทไดรบการสงตอพบวามอาการ มนศรษะและมความดนโลหตสงรวมดวย จานวน 2 ราย เบาหวาน 1 ราย

ปวดทองรนแรง มไข อยางละ 1 ราย และอบตเหต จานวน 3 ราย จากถกแมวกด ลมรถจกรยานยนต และถกใบเลอย

ไมบาดบรเวณขา ตงครรภโดยมอาการไขรวมดวย 1 ราย ซงอาการทไดรบการสงตอในผปวยทมอาการอยแลว จานวน

1 ราย คอ ผปวยทเปนเบาหวานแลวขาดยา

ดานผใหบรการ ประกอบดวยผใหบรการทมตาแหนงนกวชาการสาธารณสขชานาญการ (1 ราย) เจา

พนกงานสาธารณสขชานาญงาน (1 ราย) และเจาพนกงานสาธารณสขชมขน (1 ราย) การศกษาพบวาจบการศกษาใน

ระดบผดงครรภ การพยาบาลและผดงครรภระดบตน และ ระดบเจาพนกงานสาธารณสขชมชน มประสบการณการ

ทางานมตงแต 5 ป ถง 33 ป ผใหบรการสวนใหญไมเคยมประสบการณการทางานบนพนทเกาะมากอน ทกคนไดรบ

การอบรมฟนฟความรในการชวยเหลอผปวยฉกเฉน การใหความหมายการสงตอผปวยของผใชบรการและผใหบรการสงตอผปวย

ผใหขอมลบางคนเรยกการสงตอผปวยวา “สงโรงบาล” และใหความหมายการสงตอผปวยวา หมายถง ไป

หาหมอ เจาะเลอด การตรวจ เชน การเอกเรย การไปเชค ดงคาพดของผปวยหญงมอาการใจสน คลายจะเปนลม

ทวา “บอกวาใหไปเชคแล วาเปนไหรๆมงไม” (ผใหขอมลคนท 2) การไปตรวจขณะมอาการอนรวมดวย เชน ขณะ

ตงครรภมไขรวมดวย การไปรบยาในผปวยเบาหวาน การไดรบการดแลจากผอนหรอใหหมอคนอนๆไดทาการรกษา

และการจดการใหไดรบการรกษาจากหนวยงานทสามารถตดตอหรอประสานได เปนการไปรกษาใหอาการดขน ดานผ

ใหบรการใหความหมายวา หมายถง การดแลผปวยทมอาการรนแรงเกนความสามารถ ผปวยทไมสามารถใหการ

รกษาพยาบาลไดหรอผปวยทใหการรกษาแลวอาการไมดขน ตามระบบการสงตอผปวยฉกเฉนไปยงโรงพยาบาลแม



อล-นร

ขายทมความสามารถ มหมอ มผทมความชานาญ มเครองมอพรอม เพอใหผปวยไดรบการรกษาทถกตอง มชวตรอด

ไมพการ ไมตาย ดงคาพดของนกวชาการสาธารณสขชานาญการ ทวา “คนไขทรนแรงแลวเราดแลไมได เกนขด

ความสามารถของเรา ใหโรงบานทมเครองมอพรอม มหมอมคนทชานาญกวา เคาจะไดรอด ไมพการ ไมตาย” (นก

วชาการฯ) ขนตอนการสงตอผปวยของผใชบรการและผใหบรการ

ขนตอนการสงตอผปวยของผใชบรการ ม 3 ขนตอน ไดแก 1)ขนรบรและเขาใจอาการเจบปวยทเกดขน เชน

ในผปวยตงครรภและมไขรวมดวย 2)ขนดแลสขภาพตนเองเบองตน พบวา ผใหขอมลดแลสขภาพของตนเองกอนเปน

อนดบแรกโดยการดมนาหวาน ลดอาการคลายจะเปนลม ดมนาหญาหนวดแมวเมอมไข หรอบางรายไดรบความรจาก

การแพทยแผนปจจบน เชน ลางแผลเมอโดนสตวกด หรอการใชยาแผนปจจบนรวมกบยาแผนโบราณ เชนใหยานาลด

ไข รวมกบการเชดตวดายนายาเขยวในผปวยเดกทมไข ทงการปรกษาญาต คนใกลชด ผมความรดานสขภาพเชน อส

ม. หรอเจาหนาทสาธารณสข พบวาบคคลในครอบครว ญาต ผ ใกลชด เพอนบาน เปนบคคลทผใหขอมลขอ

คาปรกษาในการดแลสขภาพของตนเองเปนอนดบแรก 3)ขนเลอกแหลงรกษาและตดสนใจ ซงในการตดสนใจเพอใช

บรการสงตอพบวา เปนการตดสนใจโดยบตร มจานวน 2 ราย การตดสนใจดวยตวของผใหขอมลเอง จานวน 3 ราย

และการจดสนใจรวมกบผใหบรการ จานวน 4 ราย

ดานผ ใหบรการ ม 7 ขนตอน ไดแก 1)ข นประเมนอาการ 2)ขนวนจฉยอาการ 3)ขนรกษาพยาบาล

เบองตน 4)ขนตดสนใจสงตอ 5)ขนตดตอประสานงาน 6)ขนเตรยมเอกสารและนาสงผปวย 7)ขนเยยมบาน ซงขนตอน

การสงตวของผใหบรการเปนลาดบ มแบบแผน และเปนไปตามมาตรฐานการสงตอผปวยและการรกษาพยาบาล

ผปวย ซงแสดงใหเหนถงการปฏบตงานทมคณภาพ ปญหาการใชบรการและการใหบรการสงตอผปวย

ผใชบรการไดกลาวถงปญหาในการสงตอผปวยบนพนทเกาะคอ ความลาบากในการเดนทางออกจากพนท

เกาะ ดวยสภาพภมศาสตรทเปนเกาะ ตองใชเวลาในการเดนทางไปกลบตงแตเชาถงเยน นงเรอและนงรถ ทงคดวาการ

เดนทางบนพนทบกสามารถใชรถจกรยานยนตซงเรวกวาเรอ นอกจากนยงมคาใชจายในการเดนทางและปญหาใน

เรองไมมเรอโดยสารตองรอเรอฝงตรงขามมากอนจงจะไดโดยสารไปและความตองการการรกษาพยาบาลใน

โรงพยาบาล ซงมแพทย เพราะแพทยคอบคลากรทางสาธารณสขทผปวยตองการใหทาการรกษามากทสด เปนผม

ความรมากกวาเจาหนาทประจาหนวยบรการปฐมภมแหงน อกทงโรงพยาบาลมยาทใชในการรกษาหลากหลายกวา

สามารถใชในการรกษาไดดกวา และเหนวาหากผปวยมอาการรนแรงหนวยบรการปฐมภมแหงนกจาเปนตองตดสนใจ

สงผปวยไปโรงพยาบาล

ปญหาของผใหบรการสงตอผปวย คอ ความยากลาบากในเคลอนยายผปวยออกจากพนทเกาะพบวาใน

ชวงเวลานาลด ตองใชการหามหรออมผปวยจากเรอโดยสาร เดนลยโคลนไปยงทาเรอ หากผปวยมภาวะฉกเฉนมาก

อาจทาใหไดรบอบตเหตเพมขนขณะเคลอนยายผปวยได ขาดเครองมอชวยเหลอผปวยฉกเฉน ซงเครองมอ อปกรณท

ม ไดแก เครองวดความดนโลหต เครองวดระดบนาตาลในเลอด เครองมอ ทาแผล เครองมอเยบแผล ชดชวยหายใจ

แบบบบมอ (ambu bag) ขนาดเลกและใหญ ยารกษาโรคหวใจเตนผดจงหวะ (adrenaline) ยารกษาหวใจเตนชา

(atropine) และ นาเกลอสาหรบใหผปวยชนด N/2 (normal saline N/2) ปญหาดานบคลากรไมเพยงพอ หนวยบรการ

ปฐมภมแหงนไมมพยาบาลวชาชพอกทงความรในการปฎบตงานเปนสงสาคญในการสรางความมนใจใหเกดกบผ

ใหบรการและผใชบรการ และปญหาดานการไมมเรอในการนาสงผปวย



อล-นร

แนวทางการแกปญหาบรการสงตอผปวยของผใชบรการและผใหบรการสงตอผปวย

แนวทางในการแกไขการใชบรการสงตอ คอ การจดการใหมเรอสาหรบนาสงผปวยตลอดเวลากอใหเกดความสะดวก

ในการนาสงผปวย โดยในการจดหานนใหหนวยบรการปฐมภมเปนผประสานขอสนบสนนเรอจากองคการบรหารสวน

ตาบล (อบต.) ซงประชาชนสวนใหญมองวา อบต.เปนหนวยงานทสามารถใหการสนบสนนการดาเนนงานของ

หนวยงานในระดบชมชน “คดวาในสวนตรงนอนามยนาจะเปนคนประสานเรองเรอของ อบต.” (ผใหขอมลคนท 7) การ

จดใหมความรความสามารถในการรกษาพยาบาลเพมมากขน เหนวาการไดรบการรกษาจากผมความร จะทาใหไดรบ

การวนจฉยทถกตอง ทาใหอาการทเปนอยทเลา หรอหายจากอาการทเปนอย ทาใหมคณภาพชวตดขน และแนวทาง

ของผใหบรการในการแกปญหาบรการสงตอ คอ หนวยงานทเกยวของใหการสนบสนนเครองมอชวยเหลอผปวย

ฉกเฉน การจดการใหมเรอในการนาสงผปวย พฒนาศกยภาพเจาหนาทในการชวยเหลอผปวยโดยการอบรม เพอใหม

ความร ความสามารถเพมขน ทงมทกษะในการใหบรการชวยใหเกดความมนใจ ใหความรแกประชาชนในเรองการดแล

สขภาพของตนเองและการสงตอผปวย เพอลดอตราการสงตอผปวย การอภปรายผล

จากการศกษาการใหความหมายการสงตอผปวยของผ ใชและผใหบรการ นนพบวาผใชบรการไดให

ความหมายวาไปเพอรกษาใหดขน ดวยการไปหาหมอไปใชบรการ เปนลกษณะทตองพงพาผอนซง ไคลนแมน

(Kleinman, 1980) ชใหเหนความแตกตางของการดแลสขภาพไมไดแยกโดดเดยว เปนการผสมผสานกน ดงนนลกษณะ

การดแลสขภาพทพงผอน ตามแนวคดของไคลนแมน สามารถนามาใชอธบายในการดแลตนเองของประชาชน ซง

ระบบดแลสขภาพนประกอบดวยสวนตาง ๆ 3 สวน คอ ระบบการดแลสขภาพในสวนของสามญชน ระบบการดแล

สขภาพในสวนของวชาชพ และระบบการดแลสขภาพในสวนของการแพทยพนบาน ประชาชนจะรกษากลบไปกลบมา

ระหวาง 3 ระบบ หรอบางครงจะรกษาพรอม ๆ กนตงแต 2-3 ระบบ แตจากความหมายของผใหบรการทใหความเหน

ไปในทางการปฏบตตามขนตอนการชวยเหลอผปวยตามหลกวชาการมองถงระบบการใหบรการผปวย เนองจากผ

ใหบรการยงอยในโครงสรางของระบบแบบราชการทตองมระบบปฏบตเปนขนตอน จะชวยใหผปวยไดรบบรการทด

ไดรบการตรวจรกษาตามหลกวชาการ ตามขนตอนในการตรวจรกษาตามหลกวทยาศาสตร

ขนตอนการสงตอของผปวยของผใชบรการทมารบบรการ ณ หนวยบรการปฐมภมบนเกาะ ม 3 ขนตอน คอ

1)ขนตอนรบรและเขาใจอาการเจบปวยทเกดขน 2)ขนดแลสขภาพตนเองเบองตน 3)ขนเลอกแหลงรกษาและตดสนใจ

มความใกลเคยงกบขนตอนการแสวงหาแหลงบรการสขภาพ ของโกมาตรและคณะ (2550) ทกลาววา ขนตอนการ

แสวงหาแหลงบรการสขภาพ ประกอบดวย การประสบกบอาการเจบปวย การรกษาตนเอง การสนทนาแลกเปลยน

ความรความเขาใจกบญาตทมความสาคญ การประเมนอาการเจบปวย การแสดงบทบาทผปวย การประเมนวธการ

รกษาและผลการรกษา การเลอกวธและแหลงรกษา การรกษา และขนตอนสดทายเปนการประเมนผลการรกษา ซง

เปนขนตอนทสามารถพบไดในชมชนเปนการสงตอทไมเปนแบบแผน (สภทรและ สวฒน, 2547) โดยการตดสนใจขอรบ

บรการดงกลาวขนอยกบประสบการณของผใชบรการเอง สวนขนตอนผใหบรการสงตอผปวยของหนวยบรการปฐม

ภมบนเกาะ ม 7 ขนตอน คอ ขนประเมนอาการ ขนวนจฉยอาการ ขนรกษาพยาบาลเบองตน ขนตดสนใจสงตอ

ขนตดตอประสานงาน ขนเตรยมเอกสารและนาสงผปวย และขนเยยมบาน เปนไปตามหลกวชาการพยาบาลท

ดาเนนการตามกองการพยาบาล ผนวกกบระเบยบขนตอนในการสงตอผปวยของกระทรวงสาธารณสข และมาตรฐาน

การสงตอผปวยตามหลกการแพทยฉกเฉน เพอใหงานการสงตอผปวยตามขนตอนอยางรวดเรว ทาใหการ

รกษาพยาบาลมประสทธภาพเพมขน ดวยการใชการจาแนกผปวย (กรองได, 2552) หรอเพอตดสนความเรงดวนของ



อล-นร

อาการสาคญทเปนปญหาเพอผปวยทไดรบการสงตอไดรบการดแลอยางเรงดวนยงขน ในภาวะฉกเฉนมาก ภาวะ

รบดวน และภาวะไมรบดวน เทากบเปนการดแลใหประชาชนไดรบการรกษาพยาบาลจากผเชยวชาญ ซงขนตอนการ

สงตอของผใหบรการเปนขนตอนทหนวยบรการเครอขาย (พชย, 2547) จะตองจดใหตามหลกการและเหตผลของการ

สงตวผปวย

ปญหาในการสงตอของผใชบรการในเรองความลาบากในการเดนทางออกจากพนทเกาะขนกบสภาพ

ภมอากาศชวงฤดมรสม สภาพนาทะเลขนและลง สอดคลองกบการศกษา การเขาถงและความตองการบรการสขภาพ

ดานอนามยแมและเดกในสถานอนามยของสตรชาวเลบนเกาะแหงหนงทางตอนใตของประเทศไทย (จตตมา, 2550)

พบวาระยะเวลาในการเดนทางจากพนทเกาะทศกษาไปยงโรงพยาบาลจงหวดในสภาพภมอากาศปกตทไมใชฤดมรสม

ใชเวลาในการเดนทาง 1- 4 ชม. และคาใชจายในการเดนทาง 2,000- 4,500 บาท ทาใหเปนอปสรรคตอหญงชาวเล

ทไดรบการสงตอใหไปรบบรการในโรงพยาบาลจงหวด และความยากงายในการเดนทางไปสถานบรการ ทคานง

ลกษณะของทตง ระยะทางและระยะเวลาจากทพกไปยงสถานบรการ รวมถงคาใชจายในการเดนทางไปรบบรการ

เปนปจจยสาคญทางภมศาสตร (Blustein&Weitzman, 1995) ทาใหประชาชนทอยในภมศาสตรทตางกนสามารถเขาถง

บรการทตางกน และปญหาดานความตองการเขารบการรกษาในโรงพยาบาล พบวาสาเหตทผปวยตองการไปรบการ

รกษาทโรงพยาบาล ซงมแพทยประจาเพราะ แพทยคอบคลากรทางสาธารณสขทผปวยตองการใหทาการรกษามาก

ทสด เปนผทสามารถใหการรกษาเพอลดอาการทเกดขน ชวยใหบรรเทาอาการฉกเฉน (โสภารตน, 2548) พบวา

ผปวยทมารบการรกษาพยาบาลดวยความเจบปวยฉกเฉนของระบบหายใจ มความตองการใหดารงชวตอย

ดานผใหบรการมองวาปญหาในการสงตอผปวยของหนวยบรการปฐมภมบนพนทเกาะ คอ ความยากลาบากใน

เคลอนยายผปวยจากพนทเกาะ ขาดเครองมอชวยเหลอผปวยฉกเฉน บคลากรไมเพยงพอ ไมมเรอในการนาสงผปวย

พบวาปญหาทเหมอนกนระหวางผใหบรการและผใชบรการ คอ เรองการเดนทาง ความยากลาบากในการเคลอนยาย

ผปวยนน การรวมกนหาวธในการเคลอนยายผปวยใหเหมาะสมกนสภาพพนทจงเปนทางเลอกหนงทจะชวยชวตของ

ผปวยเอาไวได สวนความตางพบวา เปนเรองความขาดแคลนเครองมอ โดยเฉพาะอปกรณชวยชวตขนพนฐานไมมใน

หนวยบรการแหงน และ สถานอนามยในจงหวดพงงา เครองมอ วสดอปกรณมใชอยางเพยงพอบางรายการ ยกเวน

อปกรณสาหรบใหออกซเจนและพนยา ไมมใช (ศรพงศ, 2545) และ กฤษณ, สพตราและ Starfield (2550) พบวา

ไมไดรบการจดสรรทรพยากรตามความจาเปนของสขภาพประชาชนทแตกตางกนในแตละพนท ความเพยงพอของ

เครองมอและอปกรณทางการแพทยยงคงเปนปญหาสาหรบผบรการในบางภมภาค ซงเปนสงทกระทรวงสาธารณสข

ควรใหความสาคญและพจารณาจดหาใหเพยงพอโดยรวมไปถงพาหนะในการเคลอนยายผปวย ในพนทเกาะคอ เรอ

กระทรวงสาธารณสข (2545) และมาตรฐานศนยสขภาพชมชน (กรมสนบสนนบรการ, 2550) ทเกยวเนองกบการดแล

ผปวยในภาวะฉกเฉน ไดกาหนดไววาการจดระบบการสงตอนนตองมการเตรยมความพรอมทรวมไปถง ความพรอม

ดานยานพาหนะ ซงหนวยบรการปฐมภมแหงนไมมพาหนะ( เรอ) ในการนาสงผปวยเพอรบการรกษาพยาบาล

ยง โรงพยาบาลเครอขาย กอใหเกดปญหาในการนาสงผปวย การขาดแคลนบคลากร พบวาหนวยบรการนไมม

พยาบาลวชาชพ และเจาหนาททปฏบตงานอย บางคนมประสบการณการสงตอผปวยนอย มความรความสามารถไม

เพยงพอกบการรกษาพยาบาลและบรการสงตอผปวย กอใหเกดปญหาดานศกยภาพของเจาหนาทผใหบรการ(ดวง

กมล, 2542) ซงบทบาทความสามารถของพยาบาลวชาชพในการปฏบตงานดานการรกษาพยาบาล สามารถใหการ

พยาบาลแกผปวยไดครอบคลมและครบถวน การสนบสนนบคลากรอยางเพยงพอเปนการบรหารจดการเพอให

สดสวนของผใหบรการและผรบบรการในหนวยบรการปฐมภมมความเหมาะสม เปนการสนบสนนใหระบบสงตอผปวย

ในหนวยบรการปฐมภมมคณภาพยงขน



อล-นร

แนวทางการแกไขของผใชบรการและผใหบรการสงตอผปวยบนพนทเกาะ ผใชบรการเหนวา คอ การจดการ

ใหมเรอสาหรบนาสงผปวยตลอดเวลาและใหมผทมความรความสามารถในการรกษาพยาบาลเพมมากขนในขณะท

แนวทางของผใหบรการในการแกปญหาบรการสงตอ คอ หนวยงานทเกยวของใหการสนบสนนเครองมอฉกเฉน การ

จดการใหมเรอในการนาสงผปวย การพฒนาศกยภาพเจาหนาทในการชวยเหลอผปวยในพนทเกาะ และใหความรแก

ประชาชนในเรองการดแลสขภาพของตนเองและการสงตอปวย การจดการสงตอผปวยใหมความพรอมในทกดานจะ

ชวยแกปญหาการสงตอใหมประสทธภาพ (สมปอง, 2550) การจดการโดยการขอความรวมมอจากเจาของเรอโดย

เจาหนาททกคนจะมเบอรโทรศพทของเจาของเรอและสามารถโทรขอความชวยเหลอในการนาสงผปวยไปรงพยาบาล

ไดทงในเวลากลางวนและเวลากลางคนทงคาใชจายในการจางเหมาเรอเพอนาสงผปวยทมฐานะยากจน เจาหนาทใน

หนวยบรการปฐมภมเปนผรบผดชอบซงการจดการเรองนยงขาดความชดเจนในการบรการจดการของหนวยบรการ

ปฐมภมแหงน. ขอเสนอแนะ

1.จดใหมพยาบาลวชาชพลงปฏบตงานในหนวยบรการปฐมภมบนพนทเกาะเพอใหบรการสงตอผปวยม

ประสทธภาพและพฒนาระบบบรการสงตอผปวย

2.พฒนาความรความสามารถของเจาหนาทสาธารณสขประจาหนวยบรการปฐมภมบนพนทเกาะใหม

ความสามารถเทยบเทาและมสทธในการใหการรกษาพยาบาล

3.จดใหม เครองมออปกรณ เวชภณฑตามเกณฑการชวยเหลอผปวยฉกเฉนเบองตนสาหรบพนทเกาะใหม

ความเพยงพอและเหมาะสม

4.ควรมการบรหารจดการใหมพาหนะ(เรอ)ในการนาสงผปวยอยางเหมาะสม และทนเวลา

5.พฒนาความรของประชาชนบนพนทเกาะใหมความรในการดแลสขภาพของตนเองและการปฐมพยาบาล

เบองตนได โดยการประชาสมพนธใหความรทางหอกระจายขาว จดทาแผนปายขนตอนการสงตอผปวย การอบรมให

ความร ขอเสนอแนะเชงนโยบายดานบรการสงตอผปวย

1.กระทรวงสาธารณสข ควรมนโยบายในการสนบสนนเครองมอ อปกรณในการชวยเหลอผปวยฉกเฉนใหกบ

หนวยบรการปฐมภมทกแหงทตงอยบนพนทเกาะ

2.กระทรวงสาธารณสข ควรมนโยบายในการอนมตใหเจาหนาททปฏบตงานบนพนทเกาะซงไมใชพยาบาล

วชาชพ สามารถปฏบตการพยาบาลไดเชนเดยวกบพยาบาลวชาชพ

3.ควรมระบบการใหคาปรกษาการแพทยทางไกล เพอใหสามารถดแลผปวยไดอยางประสทธภาพเพมขน



อล-นร

บรรณานกรม กรมสนบสนนบรการสขภาพ กระทรวงสาธารณสข. 2545. ประกาศกระทรวงสาธารณสข ฉบบท 8 เรอง

มาตรฐานการสงตอผปวย. คนเมอ 17 พฤศจกายน 2551, จาก http://mrd-hss.moph.go.th.

กรมสนบสนนบรการสขภาพ กระทรวงสาธารณสข. 2550. คมอพฒนาระบบงานศนยสขภาพชมชนเพอใหได

มาตรฐาน กระทรวงสาธารณสข. นนทบร: ชมชนสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย จากด.

กรองได อณหสต. 2552. คมอปฏบตการจดการทางการพยาบาลระบบสงการสถานการณฉกเฉน .

กรงเทพมหานคร: สหธรรมก .

กฤษณ พงศพรฬห, สพตรา ศรวณชชากร, และ Barbara Starfield. 2550. “การประเมนบรการปฐมภมของประเทศ

ไทยจากมมมองของผใหบรการ”. วารสารวจยระบบสาธารณสข, 2, 401-408 .

โกมาตร จงเสถยรทรพย, ชาตชาย มกสง, นงลกษณ ตรงศลสตย, ราตร ปนแกว, วรญญา เพชรคง,มธรส ศรสถต

กล และคณะ. 2547. พลวตสขภาพกบการพงตนเอง ภาคชนบท. กรงเทพมหานคร: มลนธโกมลคมทอง.

โกมาตร จงเสถยรทรพย, ชาตชาย มกสง, วรญญา เพชรคง, คณศร เตงรง, ปารณฐ สขสทธ, มธรส ศรสถตกล,

และคณะ. 2550. วฒนธรรมสขภาพกบการเยยวยา แนวคดทางสงคมและมานษยวทยาการแพทย.

กรงเทพมหานคร: หางหนสวนจากด สามลดา.

จตตมา อรามศรธรรม. 2550. การเขาถงและความตองการบรการสขภาพดานอนามยแมและเดกในสถาน

อนามยของสตรชาวเลบนเกาะแหงหนงทางตอนใตของประเทศไทย.วทยานพนธวทยาศาสตร

มหาบณฑต สาขาการวจยและพฒนาระบบสขภาพมหาวทยาลยสงขลานครนทร, สงขลา.

ชยชน โลวเจรญกล. 2550. “ระบบสงตอทเออสาหรบผปวยโรคลมชกอาการหนก”. จฬาลงกรณเวชสาร, 51, 176-189.

ดวงกมล ศรลภยานนท. 2542. การประเมนความสามารถของสถานอนามยในการควบคมโรคความดนโลหตสง

จงหวดยะลา . วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาการวจยและพฒนาระบบสาธารณสข

มหาวทยาลยสงขลานครนทร, สงขลา.

พชย พวงแกว. 2547. ประสบการณการดแลสขภาพตนเองภาคประชาชนในอาเภอสะทงพระจงหวดสงขลา.

ว ท ย าน พ นธ ว ทย า ศา ส ตร ม ห าบ ณ ฑต สา ข าว ช าก า ร ว จ ย แล ะ พฒ น าร ะ บบ ส าธ า ร ณ ส ข .

มหาวทยาลยสงขลานครนทร, สงขลา.

เพชรนอย สงหชางชย. 2550. หลกการและการใชวจยเชงคณภาพสาหรบทางการพยาบาลและสขภาพ.

สงขลา: ชานเมองการพมพ.

วยะดา จฑาศร. 2543. การสรางมาตรฐานการพยาบาลการสงตอผปวย โรงพยาบาลสหสขนธอาเภอสหสขนธ

จงหวดกาฬสนธ. รายงานการศกษาอสระปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการ

พยาบาล มหาวทยาลยขอนแกน, ขอนแกน.

สมปอง กรณา. 2550. การพฒนาระบบสงตอผปวยสถานอนามยในเครอขายโรงพยาบาลมหาราช

นครศรธรรมราช. คนเมอ 23 มนาคม 2553, จาก

http://202.28.18.232 /dcms/basic.php.

สภทร ฮาสวรรณกจ, และสวฒน วรยพงษสกจ. 2547. RURAL HEALTH สาธารณสขชนบท. นนทบร: มลนธแพทย

ชนบท.



อล-นร

โสภารตน พรมพก. 2548. ความตองการของผปวยขณะมารบการรกษาพยาบาลทหองฉกเฉนโรงพยาบาล

สวรรคโลก จงหวดสโขทย. วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลผใหญ

มหาวทยาลยเชยงใหม, เชยงใหม.

ศรพงศ ทองสกล. 2545. บรการสาธารณสขระดบปฐมภมของสถานอนามย จงหวดพงงา. วทยานพนธ

พยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลอนามยชมชน มหาวทยาลยสงขลานครนทร, สงขลา.

Blustein, J. & Weitzman, B.C. 1995. “Access to Hospitals with High-Technology Cardiac Services: How is Race

Important”. American J Public Health, 85, 345-351.

Kleimen , A. 1980. Patient and healer in the context of culture. Berkley: University of California press.



อล-นร

กลยทธการจดการบรษทฮจยในสามจงหวดชายแดนภาคใต Developing Management Strategy for Haji Business in Southern of Thailand

จราพร เปยสนธ อาพร วรยะโกศล วทวส ดษยะศรน สตยารกษ

บทคดยอ

การวจยนมวตถประสงคเพอ 1) ศกษา จดแขง จดออน โอกาส และอปสรรคของบรษทฮจย เพอกาหนดกล

ยทธเพอการจดการบรษทฮจย 2) เพอเสนอแนะแนวทางการจดการบรษทฮจยในสามจงหวดชายแดนภาคใตในการ

ศกษาวจยครงนใชวธการวจยเชงคณภาพซงการวจยเชงคณภาพดาเนนการโดยวธการสมภาษณโดยใชแบบสอบถาม

กบตวแทนผประกอบการฮจย จานวน 5 ราย และคณะผแทนฮจยไทยป 2552 จานวน 2 ทาน

จากความคดเหนของ ตวแทนบรษทผประกอบการ และผแทนฮจยไทย พบวาปจจย ดานจดแขง จดออน

โอกาส และอปสรรคของการตลาดบรษทฮจย จาแนกเปน 4 ประเดนไดแก 1) ดานภาพรวมของผเดนทางไปประกอบ

พธฮจย 2) ดานภาพรวมการจดการฮจยไทย 3) ดานการบรหารกจการฮจยไทย และ 4) ดานการเขาถงขอมลขาวสาร

จากการศกษาไดนาจดแขง จดออน โอกาส และอปสรรค มาพฒนาเปนยทธศาสตรของการตลาดบรษทฮจย

ในสามจงหวดชายแดนภาคใต 1) สนบสนนงบศกษา ว จยและประเมนผลการบรหารจดการฮจย ไทยผาน

สถาบนการศกษา จดตงศนยแกปญหาฮจยไทยจงหวดชายแดนภาคใตโดยมการนาผลการวจยและขอเสนอแนะของ

นกวชาการ และสถาบนการศกษามาปรบใชเพอประโยชนตอการบรหารจดการฮจย 2) รฐบาลวางนโยบายและ

ยทธศาสตรฮจยไทยทชดเจนเพอเปนแนวทางในการดาเนนงานของหนวยงานทเกยวของ เปนตน 3) รฐบาลตง

คณะทางานทมประสบการณเพอศกษาแกไขปรบปรง การบรหารการจดการฮจยอยางจรงจงและนาไปสการแกไข

พระราบญญต กฎกระทรวงและระเบยบเกยวกบกจการ 4) รฐบาลแตงตงคณะทางานทรบผดชอบในเรอง จดทะเบยน

ผนากลม(แซะห), เพมชองทางการใหขอมลขาวสาร, ชวยเหลอ แกไขปญหา คนไทยมสลม ในทกขนตอนของการประกอบ

พธฮจย, ดแลและสรางศนยเตรยมความพรอมสาหรบผเดนทางไปประกอบพธฮจยและอมเราะห, ดาเนนกจกรรม

กระชบความสมพนธอนดกบรฐบาลซาอดอาราเบย

นกศกษาระดบปรญญาโท สาขาวชาการบรหารธรกจ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยหาดใหญ บธ.ม. (บรหารธรกจ) รองศาสตราจารย, อาจารยพเศษสาขาวชาการจดการภาครฐและภาคเอกชน มหาวทยาลยหาดใหญ ดร. (บรหารการศกษา) อาจารยประจาสาขาวชาการบรหารการศกษา มหาวทยาลยหาดใหญ




อล-นร

Developing Management Strategy for Haji Business in Southern of Thailand Jiraporn Piasintu Amporn wiriyacosol Wittwat Didyasarin Sattayarak

Abstract

The purposes of this qualitative research are as the following, 1) to analyze the strengths, weaknesses,

opportunities and obstacles to the marketing strategies of Hajj Marketing in Three Southern Border Provinces. 2)

To suggest the implementation of Hajj Marketing in Three Southern Border Provinces. The research’s data

corrected by depth interviewing the representatives of five companies and representative of the Material to

collect data by questionnaires divided into the representative of the five companies and two representatives Hajj

Thai Association.

The research found that the factors influenced strengths, weaknesses; opportunities and obstacle of the

Hajj marketing were divided into four points. 1) An overview of all the Hajj pilgrims. 2) The overall Hajj

management of Thailand. 3) The Hajj administration of Thailand, and 4) the access to Hajj information.

The study of the strengths, weaknesses, opportunities and obstacles has come up with the

development of the strategy for Hajj marketing in the three provinces 1) to support the study, research and

evaluation management Hajj Thailand through education. Developing the solutions Hajj southern Thailand, with

the findings and recommendations to adapt management of Hajj. 2) the Government policies and strategies that

Hajj is to guide the operation of the agencies involved. 3) The government set up experiences working team to

improve the Hajj management and lead to a serious change in the law and regulations on Hajj business. 4) The

government should appointed a working group to responsible for the; Register all the Hajj operators, increase the

channels of information, help resolving Thai-Muslims problems in all steps of Hajj pilgrimage, open a Hajj center

for Hajj preparation which operate throughout the year for the the pilgrimage of Hajj and Umrah, to build a

strong relationship with the government of Saudi Arabia.

Graduate Student, Department of Business administration, Hatyai University. Assoc. Prof. (Business administration), Lecturer of Departmetn public and private sectors, Hatyai University. Ed.D. (Education), Lecturer Department Education administration, Hatyai University.

RESEARCH



อล-นร

บทนา

การประกอบพธฮจย เปนศาสนบญญตในศาสนาอสลามประการท 5 ทมสลมทกคนตองปฏบตเพยงครงเดยวใน

ชวต โดยมเงอนไขความพรอมทงสขภาพรางกาย ทรพยสนเงนทองและความปลอดภยในการเดนทาง ซงการเดนทางไป

ประกอบพธฮจยของชาวไทยมสลมมมาชานานกอนสมยอาณาจกรกรงศรอยธยาเปนราชธาน โดยเฉพาะอยางยงประชาชนท

อาศยอยบรเวณตอนใตของประเทศไทยสมยนนสวนใหญเปนชาวไทยเชอสายมลายทนบถอศาสนาอสลาม การเดนทางไป

ประกอบพธฮจยของชาวไทยมสลมสวนใหญจะเดนทางไปกบบคคลใกลชด หรอญาตทเคยผานการประกอบพธฮจย หรอเคย

พานกอยในประเทศซาอดอาราเบยในฐานะผนาทาง ซงนยมเรยกกนวา “แซะห” โดยแซะหจะทาการรวบรวมบคคลทมความ

ประสงคจะเดนทางไปประกอบพธฮจยนาไปจดการทาหนงสอเดนทางและเตรยมเอกสารอนๆทเกยวของ และนาไปมอบใหแก

ผประกอบการฮจยซงเปนนตบคคลทจดทะเบยนขออนญาตเปนผประกอบกจการรบจดบรการขนสงในกจการฮจย เพอ

ดาเนนการตามขนตอนอนๆตอไป ตงแตการเตรยมตวกอนไปประกอบพธฮจย จนกระทงเดนทางไปประกอบพธฮจย จดหาท

พกอาศยตลอดจนใหบรการอนๆ จนเสรจสนพธฮจยและเดนทางกลบมายงประเทศไทย ซงทงหมดนอยในความรบผดชอบ

ของผประกอบการจดการบรการฮจยทงสน โดยความรวมมอจากแซะห และหนวยงานทเกยวของทงภาครฐและเอกชน

สาหรบการบรหารจดการฮจยของประเทศไทย มกจะไดรบการแจงตาหนถงความลมเหลวในการจดการปญหาดาน

ตางๆของผแสวงบญ การขาดการเอาใจใสของรฐบาลไทย การขาดความสามารถคมครองผแสวงบญในฐานะผบรโภคตาม

รฐธรรมนญ ซงในกจการ ฮจยมเงนหมนเวยนไมตากวา 3,000 ลานบาทตอป ควรมการบรหารจดการทดเพอไมใหเสย

โอกาสในการสงคนไปประกอบพธฮจย ซงเมอเปรยบเทยบกบประเทศมาเลเซยและ อนโดนเซย เปนประเทศทมการบรหาร

จดการฮจยอยางมประสทธภาพกวา (ไทยเอนจโอ ออนไลน, 2552)

เทศกาลฮจยประจาป 2552 มผประกอบพธฮจยจากทวโลกรวมทงสน 2,520,000 คน และในจานวนดงกลาวมผ

ประกอบพธฮจยจากประเทศไทยจานวน 13,369 คน ผประกอบการทไดรบอนญาตใหดาเนนกจการฮจยจานวน 93 รายและ

ม 83 รายทนาชาวไทยมสลมเดนทางไปประกอบพธฮจย ทงนทางการซาอดอาราเบยกาหนดจานวน ผแทนฮจยไทยเพอ

เดนทางไปเตรยมการ ประสานงานและอานวยความสะดวกจานวน 130 คน โดยมนายอสมาอลลตฟ จะปะกยา ทาหนาท

หวหนาคณะผแทนฮจยทางการ ซงผแทนฮจยไทยทง 130 คน แยกเปนกลมๆไดแก หวหนาคณะและคณะจานวน 12 คน

ผทรงคณวฒ ผเชยวชาญดานภาษาและการปฏบตงานจานวน 17 คน ผแทนกรมศาสนา จานวน 3 คน ผแทนกรมการ

ปกครองจานวน 2 คน ผแทนศนยอานวยการบรหารจงหวดชายแดนภาคใตจานวน 6 คน หนวยพยาบาลไทย จานวน 40 คน

ผประกอบการฮจยหรอผแทนจานวน 50 คน

การเดนทางไปประกอบพธฮจยของมสลมไทยเรมตนตงแตวนท 20 ตลาคม 2552 ในปนบรษทการบนไทยขนสงผ

เดนทางไปประกอบพธฮจยจากทาอากาศยานหาดใหญและทาอากาศยานภเกต ในลกษณะเหมาลา ทาการบนจากสนามบน

หาดใหญและภเกตไปประเทศซาอดอาราเบย มการจดตงศนยอานวยความสะดวกแกผเดนทางไปประกอบพธฮจยประจาทา

อากาศยานตางๆ เพออานวยความสะดวกใหแกผเดนทางไปประกอบพธฮจยทกดานเชน การตรวจเอกสารการเดนทาง การ

ชงนาหนกสมภาระ การขนยาย และอนๆทเกยวของกบการเดนทาง การบรการของสานกงานบรการภาคสนาม ในเทศกาล

ฮจยปน ทางการซาอดอาราเบยไดจดสานกงานบรการภาคสนาม บรการผเดนทางไปประกอบพธฮจยชาวไทยจานวน 5 ศนย

คอ ศนยท 94, 95, 96, 97 และ 98 ตลอดเทศกาลฮจยมชาวไทยมสลมเสยชวตจานวน 18 คน

จากความเปนมาและความสาคญขางตน กระบวนการบรหารจดการฮจย ของประเทศไทยจาเปนทตองพฒนาเพอ

เพมขดความสามารถในการบรหารจดการใหกบชาวมสลมทไปประกอบพธฮจยเพอใหไดคณภาพมาตรฐาน ดงนนผวจยจงม

ความสนใจในการทจะศกษา การพฒนากลยทธของบรษทฮจยในสามจงหวดชายแดนภาคใตซงมประชาการสวนใหญนบถอ

ศาสนาอสลามวาจะมแนวทางการพฒนาการจดการบรษทฮจยอยางไรเพอสามารถสรางมาตรฐานทดเทยมนานาประเทศ



อล-นร


1. วเคราะห จดแขง จดออน โอกาส และอปสรรค เพอหาแนวทางในการพฒนาการตลาดบรษทฮจยในสาม


2. เพอเสนอแนะแนวทางพฒนาการตลาดบรษทฮจยในสามจงหวดชายแดนภาคใต

กรอบแนวคดการวจย

ภาพประกอบ 1 กรอบแนวคดการวจย

ขอบเขตของการวจย

การวจยครงนมงศกษา ความคดเหนของตวแทนผแทนฮจยไทยป 2552 และตวแทนบรษทผประกอบการ

ฮจย เพอทาการวเคราะหสภาพแวดลอม ปจจยภายใน และปจจยภายนอก ( SWOT Analysis) ใหทราบถง จดแขง

จดออน โอกาส และอปสรรค ของการตลาดบรษทฮจยในสามจงหวดชายแดนภาคใตและนาไปกาหนดกลยทธ

การตลาดทเหมาะสมโดยใชเทคนค TOWS Matrix ตอไป

กลมตวอยางผประกอบการฮจยในการศกษาครงนไดจากการสงแบบสอบถามถงผประกอบการฮจย

ทงหมดทจดทะเบยนจานวน 93 รายและคดเลอก 5 สถานประกอบการทตอบแบบสอบถามและยนดใหขอมล 5

อนดบเพอทาการสมภาษณในเชงลก

กลมตวอยางคณะผแทนฮจยไทยป 2552 ประกอบดวย อะมรลฮจยและ ทปรกษาคณะผแทนฮจย

จานวน 130 คน ในการศกษาครงนเลอกสมภาษณจานวน 2 ทานไดแก

1. นายมฮาหมดนาเซร หะบาแย ผชวยเลขานการคณะทางาน

2. นายสกร หลงปเตะ คณะทางาน สรปผลการวจย

จากการสมภาษณตวแทนบรษทผประกอบการและตวแทนผแทนฮจยไทย โดยจาแนกเปนประเดน 4 ดาน คอ

1) ดานภาพรวมของผเดนทางไปประกอบพธฮจย 2) ดานภาพรวมการจดการฮจยไทย 3) ดานการบรหารกจการฮจย

ไทยและ 4) ดานการเขาถงขอมลขาวสาร โดยวเคราะห ปจจยภายในและปจจยภายนอก แยกเปนจดแขง จดออน

โอกาส และอปสรรค ของบรษทฮจย และนาจดแขง จดออน โอกาส และอปสรรค ดงกลาวมาพฒนาเปนกลยทธ

สาหรบบรษทฮจย ซงตาราง ท 1 – 4 เปนตารางแสดงผลการวเคราะห SWOT ANALYSIS ทง 4 ดานตามลาดบ

ผประกอบการฮจย

คณะผแทนฮจย

ผประกอบพธฮจย

1) ภาพรวมของผเดนทางไป

ประกอบพธฮจย

2) ภาพรวมการจดการฮจย

ไทย

3) การบรหารกจการฮจยไทย

4) การเขาถงขอมลขาวสาร

SW

OT A

NAL

YSIS

การจ

ดการ

บรษ

ทฮจ

ย



อล-นร

ตาราง 1 ผลการพฒนากลยทธ การตลาดบรษทฮจยในสามจงหวดชายแดนภาคใต ดานภาพรวมของผเดนทางไป

ประกอบพธฮจย โดยใช TOWS Matrix

ปจจยแวดลอม

ภายใน

(IFAS)


ภายนอก

(EFAS)

S:

S1 ผเดนทางไป

ประกอบพธฮจยม

ความมงมนทจะ

เดนทางไปประกอบพธ

ฮจย

W:

W1 ผเดนทางไปประกอบพธฮจยไมมการเตรยมความพรอม

ทางดานรางกายทาใหประสบปญหาการเจบปวยรวมทงขาด

ทกษะในการใชชวตรวมกบคนตางชาต ตางภาษา สงผล

ทางดานจตใจขณะประกอบพธฮจย

W2 ผเดนทางไปประกอบพธฮจยสวนใหญขาดทกษะและ

องคความรทจาเปนในการประกอบพธฮจย

W3 ผเดนทางไปประกอบพธฮจยตดสนใจใชบรการกบ

หวหนากลม(แซะห)โดยขาดการศกษาในรายละเอยดวา

บรษทผประกอบการจะดาเนนการอยางไร

W4 ผเดนทางไปประกอบพธฮจยไมไดตดตอกบบรษท

ผประกอบการโดยตรงแตทาการตดตอผานผนากลม(แซะห)

และมอบหมายใหผนากลมดาเนนการเองทงหมด

O:

O1 สามจงหวดชายแดน

ภ า ค ใ ต เ ป น พ น ท ท ม

ประชากรสวนใหญนบ

ถอศาสนาอสลาม

กลยทธ SO

S1O1 ผประกอบการ

ฮจยพฒนารปแบบการ

บรการอยางมออาชพ

เพอสรางความเชอมน

และใหลกคาเกดความ

พงพอใจ รวมทงสราง

เอกลกษณทโดดเดน

ใหกบการบรการ เพอ

ดงดดลกคา

กลยทธ WO

W1O1 จดตงศนยดแลและสรางความพรอมสาหรบผ

เดนทางไปประกอบพธฮจยและอมเราะห เปดดาเนนการ

ตลอดป ใหบรการแกผทจะเดนทางไปประกอบพธฮจย และ

ผทสนใจทวไป

W2O1 ผประกอบการฮจยตองจดทาขอมลขาวสาร รายละเอยด

และกาหนดการเกยวกบการประกอบพธฮจยแกลกคากอนและ

หลงจากการประกอบพธฮจยอยางตอเนอง

W4O1 ดาเนนการจดทะเบยนผนากลม(แซะห)รวมทงสงกด

ผนากลม(แซะห)ใหอยในบรษทประกอบกจการฮจยเปนการ

ถาวร ไมอนญาตใหผนากลมทไมจดทะเบยนและไมมสงกด

รบลกคา

T: T1 ผเดนทางไปประกอบพธฮจยสวนใหญตระหนกถงหลกการศาสนา ในเรองของบททดสอบ ความอดทน ความเสยสละ และการใหอภย จงไมคอยจะเร ยกร องส ทธ เม อถ กผประกอบการเอาเปรยบ

กลยทธ ST S1T1 ผ เดนทางไประก อ บ พ ธ ฮ จ ย เ ล อ กผประกอบการฮจยทสร างมาตรฐานการใหบรการโดยคานงถงหลกการศาสนาและผลประโยชนของลกคาเปนหลก

กลยทธ WT

W1T1 จดตงศนยดแลและสรางความพรอมสาหรบผเดนทางไป

ประกอบพธฮจยและอมเราะห เปด ใหบรการแกผทจะเดนทางไป

ประกอบพธฮจย และผทสนใจทวไป

W2T1 เพมชองทางการใหขอมลขาวสารรวมทง รายละเอยดและ

กาหนดการเกยวกบการประกอบพธฮจยแกผเดนทางไปประกอบ

พธฮจยอยางตอเนอง

W4T1 ขนทะเบยนผนากลม(แซะห)และใหสงกดอยในแตละ



อล-นร

T2 ผเดนทางไปประกอบ

พธฮจยท มภมลาเนาใน

สาม จ งหว ดชายแดน

ภาคใตสวนใหญมภาษา

และวฒนธรรมทแตกตาง

กบหนวยงานทเกยวของ

เชน หนวยงานราชการใน

สวนกลาง สายการบน

เปนตน จงมกไม ไดรบ

ความสะดวกในการใช

บรการ

S1T2 ผ เ ด น ท า ง ไ ป

ป ร ะ ก อ บ พ ธ ฮ จ ย

เรยกรองใหหนวยงาน

กลางจดเจาหนาทท ม

ค ว ามสามาร ถด าน

ภาษาเพอตดตอสอสาร

และใหบรการในชวงท

เดนทางไปประกอบพธ

ฮจย

บรษทเปนการถาวร ไมอนญาตใหผนากลมทไมจดทะเบยน และ

ไมมสงกดรบลกคา

W4T2 สรางมาตรฐานการใหบรการโดยคานงถงหลกการศาสนา

และผลประโยชนของลกคาเปนหลก

W4T2 มการเขามาดแล หนวยงานท เกยวของกบกจการฮจย

เชน สายการบนเพอใหผเดนทางไปประกอบพธฮจยไดรบความ

สะดวกในดานการตดตอสอสารและการบรการ

ผลการวเคราะหSWOTโดยใช TOWS Matrix ดานภาพรวมของผเดนทางไปประกอบพธฮจยไดกลยทธดงตอน

1. ผประกอบการฮจยพฒนารปแบบการบรการอยางมออาชพเพอสรางความเชอมนและใหลกคาเกดความ

พงพอใจ รวมทงสรางเอกลกษณทโดดเดนใหกบการบรการเพอดงดดลกคา

2. ผเดนทางไประกอบพธฮจยเลอกผประกอบการฮจยทสรางมาตรฐานการใหบรการโดยคานงถง

หลกการศาสนาและผลประโยชนของลกคาเปนหลก

3. ผเดนทางไปประกอบพธฮจยเรยกรองใหหนวยงานกลางจดเจาหนาททมความสามารถดานภาษา เพอ

ตดตอสอสารและใหบรการในชวงทเดนทางไปประกอบพธฮจย

4. จดต งศนยดแลและสรางความพรอมสาหรบผ เดนทางไปประกอบพธ ฮจยและอมเราะห เปด

ดาเนนการตลอดป ใหบรการแกผทจะเดนทางไปประกอบพธฮจย และผทสนใจทวไป

5. ผประกอบการฮจยตองจดทาขอมลขาวสาร รายละเอยด และกาหนดการเกยวกบการประกอบพธฮจยแก

ลกคากอนและหลงจากการประกอบพธฮจยอยางตอเนอง

6. ดาเนนการจดทะเบยนผนากลม(แซะห)รวมทงสงกดผนากลม(แซะห)ใหอยในบรษทประกอบกจการฮจย

เปนการถาวร ไมอนญาตใหผนากลมทไมจดทะเบยนและไมมสงกดรบลกคา

7. เพมชองทางการใหขอมลขาวสารรวมทง รายละเอยดและ กาหนดการเกยวกบการประกอบพธฮจยแกผ

เดนทางไปประกอบพธฮจยอยางตอเนอง

8. สรางมาตรฐานการใหบรการโดยคานงถงหลกการศาสนาและผลประโยชนของลกคาเปนหลก

9. มการเขามาดแล หนวยงานทเกยวของกบกจการฮจย เชน สายการบนเพอใหผเดนทางไปประกอบพธฮจย

ไดรบความสะดวกในดานการตดตอสอสารและการบรการ



อล-นร

ตาราง 2 ผลการพฒนากลยทธการตลาดบรษทฮจยในสามจงหวดชายแดนภาคใต ดานภาพรวมของการจดการฮจย

ไทย โดยใช TOWS Matrix ปจจย

แวดลอม

ภายใน

(IFAS)


ภายนอก

(EFAS)

S: S1 รฐบาลไทยสนบสนนการประกอบพธ ฮจยของมสลมไทย S2 มหนวยงานตางๆ ทงภาครฐและเอกชนสงเสรมกจการฮจยในระดบปฏบตการ

W: W1 พ.ร.บ.สงเสรมกจการฮจยไมไดทาการปรบปรงแกไขใหสอดคลองกบการประกอบพธฮจยและสถานการณปจจบนเปนเวลากวา 20 ป W2 ไมมการบรหารจดการกจการฮจยไทยอยางเปนระบบจากรฐบาล W3 ขาดการวางแผนดานกจการฮจยแบบองครวมโดยกระทรวง ทบวง กรม และหนวยงานทเกยวของ

O: O1 มนกวชาการ แ ล ะ ส ถ า บ น ท า งการศกษาในสามจ ง ห ว ด ช า ย แ ด นภาคใต ทมศกยภาพทเออตอการบรหารจดการฮจย

กลยทธ SO S1O1 รฐบาลสนบสนนงบศกษา ว จยและประเมนผลการบรหารจดการฮจยไทยผานสถาบนการศกษา S2O1 จดตงศนยแกปญหาฮจยไทยจงหวดชายแดนภาคใตโดยมการนาผลการวจยและขอเสนอแนะของนกวชาการ และสถาบนการศกษามาปรบใชเพอประโยชนตอการบรหารจดการฮจย

กลยทธ WO W1O1 ปรบปรงและแกไข พระราชบญญตสงเสรมกจการฮจยโดยอาศยนกวชการทมความร สถาบนการศกษาทมศกยภาพและการทาประชาพจารณรวมกบผประกอบการฮจยและมสลมในประเทศไทยเพอใหฮจยไทยไมลาหลงเมอเทยบกบประเทศใกลเคยงเชน กมพชา ฟลปปนสและจน W1O1 รฐบาลกาหนดวสยทศนและยทธศาสตรฮจยไทยเพอเปนแนวทางในการดาเนนงานของหนวยงานทเกยวของ W3O1 กระทรวง ทบวง กรม และหนวยงานทเกยวของรวมวางแผนงานเพอกจการฮจยไทย

T: T1 รฐบาลไทยขาดความเข าใจงานในกจการฮจยทงระบบทาใหไมมโครงสรางก า ร บ ร ห า ร แ ล ะบคลากรท เหมาะสมในการบรหารจดการฮ จ ย ไ ท ย ใ ห มประสทธภาพ T2 ประเทศไทยมความสมพนธท ไมแนนแฟนกบประเทศตะวนออกกลางทาใหส ง ผ ลก ร ะท บต อบรษทฮจย

กลยทธ ST S1T1 รฐบาลเรงศกษา และทาความเขาใจ ตอการจดการท เกยวของกบกระบวนการฮจยอยางจรงจง S2T2 รฐบาลใชวาระฮจยเปนโอกาสเพอแสดงความจรงใจและประสานความสมพนธอนดกบประเทศตะวนออกกลางโดยแตงตง เจาหนาท ระดบป ฏ บ ต ก า ร ต ด ต อ ประสานงาน ชวยเหลอ แกไขปญหา คนไทยมสลม ท ไปประกอบพธฮจย

กลยทธ WT W1T1 รฐบาลตงคณะทางานทมประสบการณเพอศกษาแกไขปรบปรง การบรหารการจดการฮจยอยางจรงจงและนาไปสการแกไขพระราบญญต กฎกระทรวงและระเบยบเกยวกบกจการฮจย W2T1 รฐบาลวางนโยบายและยทธศาสตรฮจยไทยเพอเปนแนวทางในการดาเนนงานของหนวยงานทเกยวของ W2T1 รฐบาลศกษารปแบบการจดองคการของอารยะประเทศเชน อนเดย ปากสถาน มาเลเซย อนโดนเซย เปนตน W2T1 รฐบาลแสดงความเอาใจใส สนบสนนการศกษาวจยเกยวกบกจการฮจยของประเทศไทยและนาผลการวจยมาบรหารจดการฮจยไทย W3T2 รฐบาลแตงตงเจาหนาทหรอหนวยงานทเกยวของ ประสานงานกบกระทรวงกจการฮจย ประเทศซาอดอาราเบยเกยวกบการสงเสรมกจการฮจย



อล-นร

ผลการ วเคราะหSWOT โดยใช TOWS Matrix ดานภาพรวมของการจดการฮจยไทย ไดกลยทธดงตอน

1.รฐบาลสนบสนนงบศกษา วจยและประเมนผลการบรหารจดการฮจยไทยผานสถาบนการศกษา

2.จดตงศนยแกปญหาฮจยไทยจงหวดชายแดนภาคใตโดยมการนาผลการวจยและขอเสนอแนะของ

นกวชาการ และสถาบนการศกษามาปรบใชเพอประโยชนตอการบรหารจดการฮจย

3.รฐบาลเรงศกษา และทาความเขาใจ ตอการจดการทเกยวของกบกระบวนการฮจยอยางจรงจง

4.รฐบาลใชวาระฮจยเปนโอกาสเพอแสดงความจรงใจและประสานความสมพนธอนดกบประเทศ

ตะวนออกกลางโดยแตงตงเจาหนาทระดบปฏบตการ ตดตอ ประสานงาน ชวยเหลอ แกไขปญหาคนไทยมสลม ทไป

ประกอบพธฮจย

5.ปรบปรงและแกไข พระราชบญญตสงเสรมกจการฮจยโดยอาศยนกวชการทมความร สถาบนการศกษาท

มศกยภาพและการทาประชาพจารณรวมกบผประกอบการฮจยและมสลมในประเทศไทยเพอใหฮจยไทยไมลาหลงเมอ

เทยบกบประเทศใกลเคยงเชน กมพชา ฟลปปนสและจน

6.รฐบาลกาหนดวสยทศนและยทธศาสตรฮจยไทยเพอเปนแนวทางในการดาเนนงานของหนวยงานท

เกยวของ 3) กระทรวง ทบวง กรม และหนวยงานทเกยวของรวมวางแผนงานเพอกจการฮจยไทย

7.รฐบาลตงคณะทางานทมประสบการณเพอศกษาแกไขปรบปรง การบรหารการจดการฮจยอยางจรงจง

และนาไปสการแกไขพระราชบญญต กฎกระทรวงและระเบยบเกยวกบกจการฮจย

8.รฐบาลวางนโยบายและยทธศาสตรฮจยไทยเพอเปนแนวทางในการดาเนนงานของหนวยงานท

เกยวของ

9.รฐบาลศกษารปแบบการจดองคการของอารยะประเทศเชน อนเดย ปากสถาน มาเซเซย อนโดนเซย

เปนตน

10.รฐบาลแสดงความเอาใจใส สนบสนนการศกษาว จยเกยวกบกจการฮจยของประเทศไทยและนา

ผลการวจยมาบรหารจดการฮจยไทย

11.รฐบาลแตงตงเจาหนาทหรอหนวยงานทเกยวของ ประสานงานกบกระทรวงกจการฮจย ประเทศซาอดอา

ราเบยเกยวกบการสงเสรมกจการฮจย



อล-นร

ตาราง 3 ผลการพฒนากลยทธ การตลาดบรษทฮจยในสามจงหวดชายแดนภาคใต ดานการบรหารกจการฮจยไทย

โดยใช TOWS Matrix


ภายใน

(IFAS)


ภายนอก

(EFAS)

S:

S1 จานวนผประสงคจะเดนทางไป

ประกอบพธ ฮจย ม จานวนมากว า

โควตาทประเทศไทยไดรบการจดสรร

S2 เทศการฮจยมเปนประจาทกป

S3 บรษทฮจยมแนวโนมเตบโตขนทก

ปถงแมเศรษฐกจจะชะลอตว

W:

W1 จานวนผเดนทางไปประกอบพธฮจย

ถ ก จ า ก ด โ ด ย ส ด ส ว น ข อ ง ม ส ล ม

ภายในประเทศและการตดสนใจของ

รฐบาลซาอดอาราเบย

W2 บรษทฮจยตองอาศยบคคลกรทม

ความรความสามารถเฉพาะทาง เชน

ความรทางดานภาษาอาหรบ ความร

ทางด านศาสนพธ ความร และทกษะ

ทางดานการใหบรการ การประกอบพธ

ฮจย รวมทงการมประสบการณเคยใชชวต

อยในสงคมอาหรบเปนตน

O:

O1 เทศกาลฮจยเปนโอกาส

ใ น ก า ร ป ร ะ ช า ส ม พ น ธ

ประเทศไทยสนานาประเทศ

O2 เทศการฮจยเปนโอกาส

ในการเปดตลาดการคาของ

ไทย

กลยทธ SO

S1O1 สมควรจดตงศนยอานวยการ

กจการฮจยไทย ณ ประเทศซาอดอา

ร า เบ ย โ ด ยแ ต ง ต ง เ จ าห น า ท ท

เหมาะสมเพอประสานงาน และ

ปฏบตงานเกยกบกจการฮจย เปน

การสรางมาตรฐานใหทดเทยมกบ

ประเทศอนๆ

S2S3O2 รวบรวมผประกอบการไป

จดแสดงสนคาในเทศการฮจยเพอเปน

การเปดตลาดสนคาของไทย เชน

อาหารฮาลาล ผลไม ผาไทย งานฝมอ

เปนตน

กลยทธ WO

W1O1 ด า เ น น ก จ ก ร ร ม ก ร ะ ช บ

ความสมพนธอนดกบรฐบาลซาอดอารา

เบย

W1O1 เรงสรางมาตรฐานในการประกอบ

พธ ฮจย ของ ไทยให เปนท ยอมรบและ

ทดเทยมนานาประเทศ

W2O1 จดใหมหนวยงานรบผดชอบ ดแล

ประสานงานกบผนากลม(แซะห) และม

มาตรการขนทะเบยนผนากลมใหถกตอง

T:

T1 เปนธรกจทใชเงนลงทนสง

T2 การดาเนนบรษทฮจยตอง

ประสานงานกบหนวยงานท

เ ก ย ว ข อ ง ท ง ใ น แ ล ะ

ตางประเทศหลายหนวยงาน

และมขนตอนทสลบซบซอน

กลยทธ ST

S1T1 จดตงกองทนเพอสนบสนน

กจการฮจยไทยอยางเปนระบบ

S2T2 ม ก า ร ส ร า ง เ คร อข า ย

(Network) ทงในและตางประเทศเพอ

ประสานงานในดานตางๆ เชนการเชา

บาน การจดการขนสงผประกอบพธ

ฮจย เปนตน

กลยทธ WT

W2T1 พฒนาและปรบปรงกจการฮจย

ไทยใหมประสทธภาพและคณภาพ อยาง

เปนระบบ

W2T2 สร า งบ คลากร ท ม ค ว าม ร

ความสามารถเพอทาหนาทประสานงาน

เกยวกบกจการฮจย



อล-นร

ผลการ วเคราะหSWOT โดยใช TOWS Matrix ดานการบรหารกจการฮจยไทย ไดกลยทธดงตอน

1.สมควรจดตงศนยอานวยการกจการฮจยไทย ณ ประเทศซาอดอาราเบย โดยแตงตงเจาหนาททเหมาะสม

เพอประสานงาน และปฏบตงานเกยกบกจการฮจย เปนการสรางมาตรฐานใหทดเทยมกบ ประเทศอนๆ

2.รวบรวมผประกอบการไปจดแสดงสนคาในเทศการฮจยเพอเปนการเปดตลาดสนคาของไทย เชน อาหาร

ฮาลาล ผลไม ผาไทย งานฝมอ เปนตน

3.จดตงกองทนเพอสนบสนนกจการฮจยไทยอยางเปนระบบ

4.มการสรางเครอขาย (Network) ทงในและตางประเทศเพอประสานงานในดานตางๆ เชนการเชาบาน การ

จดการขนสงผประกอบพธฮจย เปนตน

5.ดาเนนกจกรรมกระชบความสมพนธอนดกบรฐบาลซาอดอาราเบย

6.เรงสรางมาตรฐานในการประกอบพธฮจยของไทยใหเปนทยอมรบและทดเทยมนานาประเทศ

7.จดใหมหนวยงานรบผดชอบ ดแลประสานงานกบผนากลม (แซะห) และมมาตรการขนทะเบยนผนากลมให

ถกตอง

8.พฒนาและปรบปรงกจการฮจยไทยใหมประสทธภาพและคณภาพ อยางเปนระบบ

9.สรางบคลากรทมความรความสามารถเพอทาหนาทประสานงานเกยวกบกจการฮจย



อล-นร

ตาราง 4 ผลการพฒนากลยทธ การตลาดบรษทฮจยในสามจงหวดชายแดนภาคใต ดานการเขาถงขอมลขาวสาร โดย

ใช TOWS Matrix


ภายใน

(IFAS)


ภายนอก

(EFAS)

S:

S1 เทคโนโลยททนสมยทาใหมสลม

สามารถเขาถงขอมลขาวสารดาน

การประกอบพธฮจยไดมากขน

S2 มศนยอานวยการบรหาร

จงหวดชายแดนภาคใต (ศอบต.)

เปนหนวยงานประชาสมพนธและ

ประสานงานดานกจการฮจยในสาม


W:

W1 สวนใหญผประกอบการ และผนากลม

(แซะห)เทานนทสามารถรบขอมลขาวสาร

เกยวกบการประกอบพธฮจยในแตละป

W2 ชองทางการสอสารขาวสารดานการ

ป ร ะ ก อ บ พ ธ ฮ จ ย ไ ม เ ห ม า ะ ส ม ก บ

กลมเปาหมายหลก

O:

O1 สามจงหวดชายแดนภาคใต

มนกวชาการทมความสามารถ

ทางดานภาษาทหลากหลาย

เชน ภาษาไทย ภาษาอาหรบ

ภาษามลาย เปนตน

กลยทธ SO

S1S2O1 มการประชาสมพนธขอมล

ขาวสารดานกจการฮจยอยางตอเนอง

แล ะห ล าก ห ลา ยช อ งท า ง เ ช น

อนเตอรเนต สถานวทย โทรทศน

หนงสอพมพทองถนและผนาชมชน

เปนตน

S1S2O1 ศอ.บต . มอบหมาย

นกวชาการ มสลมดแลผลตสอทให

ความรหลากหลายภาษาเพอเขาถง

ทกกลมเปาหมาย

กลยทธ WO

W1O1 ใหคณะกรรมการสงเสรมกจการฮจย

มอบหมายใหกรมศาสนาประชาสมพนธ

ขาวสารเกยวกบการประกอบพธฮจยถง

ประชาชนทวไปผานชองทางตางๆ

W2O1 มอบหมายนกวชาการควบคม ดแล

วทยชมชน เสยงตามสาย และเอกสาร

ประชาสมพนธเปนภาษาทองถน เชน ภาษา

มลาย เพอเขาถงกลมเปาหมายหลกไดแก

กลมเกษตรกร และกลมแมบาน

T:

T1 มหนวยงานราชการ และ

บคลากรป ฏบ ต งานด าน

ก จ ก า ร ฮ จ ย ป ร ะ จ า อ ย

ประเทศซาอดอาราเบยไม

เพยงพอตอภาระงานทาให

การตดตอสอสารระหวาง

หนวยงานภายในประเทศกบ

ภายนอก(ประเทศซาอดอา

ราเบย)ไมตอเนองและไมม

ประสทธภาพ

กลยทธ ST

S1S2T1 จดตงศนยเทคโนโลย และ

สารสนเทศมสลมไทยภายใตศอ.บต.

ใ ห ม หน าท ต ดต อส อ ส าร แล ะ

ปร ะ สาน งาน ด า นก จ ก าร ฮ จ ย

ระหวางรฐบาลประเทศซาอดอา

ราเบยและรฐบาลไทย

S2T1 จดตงศนยอาสาสมครภายใต

ศอ.บต . ใ ห ม ห น า ท ช ว ย เ ห ล อ

ประชาชนทไปประกอบพธฮจย

กลยทธ WT

W1T1 จดตงสมาคมผผานการประกอบพธ

ฮจย เพอเปนชองทางการประชาสมพนธถง

ประสบการณในการประกอบพธฮจย และ

ขอมลการใหบรการของแตละผประกอบการ

เพอใหผประสงคจะเดนทางไปประกอบพธ

ฮจยสามารถนาไปเปนขอมลในการตดสนใจ

เลอกใชบรการ

W2T1 มอบหมายใหผนากลมและผ

ประกอบกจการฮจยประชาสมพนธขอมล

ขาวสารไปยงกลมเปาหมายเนองจากผนา

กลมเปนผทพบปะกบกลมเปาหมายโดยตรง



อล-นร

ผลการ วเคราะหSWOT โดยใช TOWS Matrix ดานการเขาถงขอมลขาวสาร ไดกลยทธดงตอน

1.มการประชาสมพนธขอมลขาวสารดานกจการฮจยอยางตอเนอง และหลากหลายชองทาง เชน

อนเตอรเนต สถานวทย โทรทศน หนงสอพมพทองถนและผนาชมชน เปนตน

2.ศอบต. มอบหมายนกวชาการ มสลมดแลผลตสอทใหความรหลากหลายภาษาเพอเขาถงทกกลมเปาหมาย

3.จดตงศนยเทคโนโลย และสารสนเทศมสลมไทยภายใต ศอบต. ใหมหนาทตดตอสอสาร และประสานงาน

ดานกจการฮจย ระหวางรฐบาลประเทศซาอดอาราเบยและรฐบาลไทย

4.จดตงศนยอาสาสมครภายใตศอ.บต ใหมหนาทชวยเหลอประชาชนทไปประกอบพธฮจย

5.มอบหมายใหคณะกรรมการสงเสรมกจการฮจยภายใตกรมศาสนาประชาสมพนธขาวสารเกยวกบการ

ประกอบพธฮจยถงประชาชนทวไปผานชองทางตางๆ

6.มอบหมายนกวชาการควบคม ดแลวทยชมชน เสยงตามสาย และเอกสารประชาสมพนธเปนภาษาทองถน

เชน ภาษามลาย เพอเขาถงกลมเปาหมายหลกไดแก กลมเกษตรกร และกลมแมบาน

7.จดตงสมาคมผผานการประกอบพธฮจย เพอเปนชองทางการประชาสมพนธถงประสบการณในการ

ประกอบพธ ฮจย และขอ มลการ ใหบรการของแตละผ ประกอบการ เพ อ ใหผ ประสงค จะ เดนทางไป

ประกอบพธฮจยสามารถนาไปเปนขอมลในการตดสนใจเลอกใชบรการ

8.มอบหมายใหผนากลมและผประกอบกจการฮจยประชาสมพนธขอมลขาวสารไปยงกลมเปาหมาย

เนองจากผนากลมเปนผทพบปะกบกลมเปาหมายโดยตรง

จากผลการพฒนากลยทธ การจดบรษทฮจยในสามจงหวดชายแดนภาคใต ทง 4 ดาน โดยใช TOWS Matrix

สามารถนากลยทธทง 4 ดาน มากาหนดเปนยทธศาสตรสาหรบบรษทฮจยในสามจงหวดชายแดนภาคใตเปนกรอบ

กวางๆ ดงน



อล-นร

ภาพประกอบ 2 ยทธศาสตรสาหรบบรษทฮจยในสามจงหวดชายแดนภาคใต

ขอเสนอแนะสาหรบการทาวจยครงตอไป

1) การนากลยทธทไดมาเขยนเปนโครงการโดยจดลาดบความสาคญ โครงการใดเปนโครงการเรงดวนทตอง

ทากอน และลาดบความสาคญของโครงการทตองทาตอไป โดยมรายละเอยดของกจกรรมทชดเจน รวมทง

ผรบผดชอบ และ การประเมนผล

2) ตองการว จยเชง คณภาพเพอศกษาวาในการปฏบตกลยทธดงกลาวให เกดประสทธภาพและ

ประสทธผลตองมองคประกอบทจาเปนและสาคญใดบาง

3) ควรทาการศกษาเกยวกบบทบาทของผนากลม (แซะห) เนองจากเปนผทมบทบาทสาคญตอบรษทฮจย

4) ควรทาการศกษาความสาคญของบรษทฮจยไทยในแตละดาน ตอความสาเรจของการดาเนนกจการ

ฮจยไทย วามนยสาคญอยางไร



อล-นร


กรมการศาสนา กระทรวงศกษาธการ. 2539. คมอการประกอบพธฮจย. กรงเทพฯ: โรงพมพ การศาสนา.

กนฑมาลย รมพชพนธ. 2549. กลยทธการตลาดการทองเทยวชายแดน: กรณศกษาสะพานขามแมนาโขง.

ขอนแกน: วทยานพนธ บธ.ม. บรหารธรกจ มหาวทยาลยขอนแกน. ถายเอกสาร.

คณะผแทนฮจยไทยประจาป 2552. รายงานผลการดาเนนงานอมรลฮจย 52. ปตตาน: มหาวทยาลยอสลามยะลา.

คณาธป โรจนขจร. 2549. กลยทธทางการตลาดของบรษทผประกอบธรกจนาเทยวในเขตกรงเทพมหานครตอ

การเปดเสรทางการคาภาคอตสาหกรรมทองเทยวของประเทศไทย. บรหารธรกจมหาบณฑต .

กรงเทพฯ: มหาวทยาลยรามคาแหง. (ถายเอกสาร).

จารวตร อดมผล. 2550. การตลาดบรการทมผลตอการตดสนใจใชบรการของลกคาศนยบรการรถยนตฟอรด

สาขาแจงวฒนะ. กรงเทพฯ: วทยานพนธบรหารธรกจมหาบณฑต สาขาการตลาด. มหาวทยาลยราชภฏ

พระนคร.

ฉลองศร พมลสมพงษ. 2548. การวางแผนและพฒนาการตลาดทองเทยว. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

ฉตยาพร เสมอใจ. 2547. การจดการและการตลาดบรการ. กรงเทพฯ: ซเอดยเคชน.

ชยสมพล ชาวระเสรฐ. 2546. การตลาดบรการ. กรงเทพฯ: ซเอดยเคชน.

นาตยา พรหมนะ. 2550. สวนประสมทางการตลาดของแหลงทองเทยวเกษตรเกาะยอ จงหวด สงขลา. สาร

นพนธ. บรหารธรกจ มหาบณฑต สาขาบรหารธรกจ. สงขลา: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยหาดใหญ.

ภทรอนงค ณ เชยงใหม. 2544. แนวกลยทธการตลาดการทองเทยวของศนยอนรกษชางไทยจงหวดลาปาง.

ศลปะศาสตรมหาบณฑต สาขาการจดการอตสาหกรรม. เชยงใหม: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม.

ถายเอกสาร.

มสลน มาหะมะ. 2551. อสลามวถแหงชวต. ม.ป.ท. : สถาบนวจยระบบสขภาพภาคใต.

เมธา วาดเจรญ. ม.ป.ป. ฮจยและอมเราะห. กรงเทพฯ: สตรไพศาล.

ราณ อมรนทรรตน. 2546. “ปจจยทมผลตอการพงพอใจของลกคาของโรงแรมในเขตกรงเทพมหานคร”, จลสารการ

ทองเทยว. 22(3): 30-39.

โรจนา โนนศรชย. 2548. การตลาดเพอพฒนาการทองเทยวอทยานแหงชาตภกระดง จงหวดเลย. ขอนแกน:

รายงานการศกษาอสระปรญญาบรหารธรกจมหาบณฑต สาขาวชาการตลาด . บณฑตวทยาลย

มหาวทยาลยขอนแกน.

วเชยร เกตสงห. (2538, กมภาพนธ - มนาคม). “คาเฉลยกบการแปลความหมาย: เรองงาย ๆ ทบางครงกพลาด

ได”, ขาวสารวจยการศกษา. 18(3): 8-11.

ศรวรรณ เสรรตน และคณะ. 2546. ธรกจทวไป: ความรเบองตนเกยวกบการประกอบธรกจ. กรงเทพ: ธรรมสาร.

สมาคมนกเรยนเกาอาหรบ. 2543. ฟกฮซซนนะฮ. เลม 2. กรงเทพฯ: จรรชการพมพ.

สานกงานขาวแหงชาต กรมประชาสมพนธ. 2552. ผแทนฮจญทางการแหงปท.ไทย เนน ปรบปรงกจการฮจยม

คณภาพรวดเรวและเปนทศทางเดยวกน. (ออนไลน).แหลงทมา:

http://thainews.prd.go.th/view.php?m_newsid=255210290210&tb=N255210&return=ok. (วนทคนขอมล: 17

ธนวาคม 2552).



อล-นร

สานกงานรฐมนตร กระทรวงฮจย ประเทศซาอดอาระเบย. 2542. ระเบยบการจดองคกรกจการฮจย. กรงเทพฯ:

โรงพมพการศาสนา.

สทธ ธรสรณ. 2551. การตลาด : จากแนวคดสการปฏบต. กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

อรณ บญชม. 2542. ระเบยบการจดองคกรกจการฮจย. กรงเทพฯ: โรงพมพ การศาสนา.

อะหมด สมะด. 2552. การทาฮจญและอมเราะฮตามบญญตอสลาม. หาดใหญ: มลนธเพอการศกษาและ

พฒนาสงคม.

อบดลลาเตะ ยากด. 2544. การศกษาปญหาและอปสรรคของการจดการฮจยในประเทศไทย. ภาคนพนธ

ศลปศาสตรมหาบณฑต. ยะลา: สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร.

อะมรลหจยไทย. 2552. “ประวตฮจญ”. (ออนไลน). แหลงทมา :

http://www.amiruhajjthai.com/index.php/2009-05-21-17-10-07. (วนทคนขอมล: 17 ธนวาคม 2552).

อาพร วรยโกศล และคณะ. 2543. “กลยทธธรกจการคาและการทองเทยวชายแดนภาคใตของประเทศ”,

วทยาการจดการ. 18 (1): 10.

อสมาอลลตฟ จะปะกยา. 2550. รายงานผลการดาเนนงานของอมรลฮจยและผแทนฮจย ประจาป 2550.

ปตตาน: โรงพมพมตรภาพ.

เอกลกษณ คะดาษ. 2548. ศกษาความสมพนธปจจยดานคณภาพการใหบรการทมผลตอระดบความพงพอใจ

ของผใชบรการประกนภยรถยนตประเภททหนงในกรงเทพมหานคร . กรงเทพฯ: วทยานพนธ

บรหารธรกจมหาบณฑต สาขาการตลาด. มหาวทยาลยราชภฏพระนคร.

Kotler, Philip. 2002. Marketing Management, Millenium Edition. Boston, MA: Pearson Custom Publishing.

McCarthy, E. Jerome. And Perreault, William D., Jr. 1990. Applications in basic marketing. Hom-wood, IL: Irwin.

Zeithaml, Valarie A. and Bitner , Mary Jo. 1996. Services marketing. McGraw-Hill College.

มฮาหมดนาเซ หะบาแย. ผอานวยสถาบนอสสลาม. 2554. จราพร เปยสนธ. (2554, 10 พฤษภาคม).

สกร หลงปเตะ. คณบดคณะศลปะฯ. 2544. จราพร เปยสนธ. (2554, 10 พฤษภาคม).



อล-นร

ประเมนผลการดาเนนการพฒนาคณภาพโรงพยาบาลตามเกณฑมาตรฐานโรงพยาบาล และบรการสขภาพฉบบเฉลมพระเกยรตฉลองสรราชสมบตครบ 60 ป กรณศกษาโรงพยาบาลจะแนะ จงหวดนราธวาส นรอาซมะห ปะเกสาและ เรวด กระโหมวงศ เมธ ดสวสด

บทคดยอ

การศกษาครงน มวตถประสงคเพอประเมนผลการดาเนนการพฒนาคณภาพโรงพยาบาลตามเกณฑ

มาตรฐานโรงพยาบาลและบรการสขภาพฉบบเฉลมพระเกยรตฉลองสรราชสมบตครบ 60 ป ทง 3 ตอน คอ

1.ภาพรวมของการบรหารองคกร 2.ระบบงานสาคญของโรงพยาบาลและ 3.กระบวนการดแลผปวย แหลงขอมลทใช

ในการประเมนประกอบดวย ขอมลจากเอกสารทเกยวของกบผลการดาเนนการพฒนาคณภาพโรงพยาบาล ขอมล

จากเจาหนาทปฏบตงาน ในโรงพยาบาลจะแนะ เกบรวบรวมขอมลจากคณะผประเมนซงประกอบดวยบคลากรภายใน

และภายนอกโรงพยาบาลจะแนะ และจากการสารวจรายการการดาเนนการพฒนาคณภาพ วเคราะหขอมลโดยการ

หาคาเฉลยเทยบกบเกณฑการใหระดบคะแนนเพอการรบรองคณภาพโรงพยาบาล

ผลการวจยพบวา ผลการประเมนเมอเทยบกบเกณฑการใหระดบคะแนนเพอการรบรองคณภาพ

โรงพยาบาล 1.ภาพรวมของการบรหารองคกร อยในระดบควรปรบปรงโดยมคะแนนเฉลยเทากบ 2.28 2.ระบบงาน

สาคญของโรงพยาบาล อยในระดบควรปรบปรง โดยมคะแนนเฉลยเทากบ 2.39 และ 3.กระบวนการดแลผปวย อยใน

ระดบควรปรบปรงโดยมคะแนนเฉลยเทากบ 2.18

คาสาคญ: โรงพยาบาล, เกณฑมาตรฐาน, จะแนะ, นราธวาส

นกศกษาระดบปรญญาโท หลกสตรการศกษามหาบณฑต สาขาวชาการวจยและประเมน มหาวทยาลยทกษณ

ดร. (การทดสอบและวดผลการศกษา), ผชวยศาสตราจารย อาจารย ภาควชาการประเมนผลและวจย คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยทกษณ

ดร. (วจยและประเมนผลการศกษา )อาจารย, ภาควชาการประเมนผลและวจย คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยทกษณ




อล-นร

Evaluation of the Quality of Hospital and Health Care Standard: Sixtieth Anniversary Cerebrations of His Majesty’s Accession to the Throne Edition recommend Chanae Hospital Case Study Narathiwat Province Nurarsimah Pakesalah Rewadi Krahomwong Methi Disawat

Abstract

The purpose of this study is to evaluate the implementation of development of hospital quality

according to Hospital and Health Care Standard: Sixtieth Anniversary Cerebrations of His Majesty’s Accession to

the Throne Edition, which consist of 3 parts; 1.the overview of organization, 2.hospital important tasks system

and, 3.the process of patients care. The source of information includes the information related to the

implementation of development of hospital quality, information from the officers in Chanae Hospital. The data

were collected from Chanae hospital internal and external staffs and the information of the implementation of

development of hospital quality survey. The data were analyzed by an average value compared to standard of

the implementation of development of hospital quality.

The result of the study compare with the standard of hospital quality development as follow. 1. The

overview of organization is in the level of should be improve with an average of 2.28.,2. hospital important tasks

systemis in the level of should be improve with an average of 2.39 and, 3. the process of patients careis in the

level of should be improve with an average of 2.18. Keywords: Hospital, Health care standard, Chanae, Narathiwat

Graduate Student, M.Ed. Department of Research and Evaluation, Faculty of Education, Thaksin University

Asst.Prof. Ph.D. (Testing and Grading) Lecturer, Department of Research and Evaluation, Faculty of Education, Thaksin University Ph.D. (Research and evaluation) Lecturer, Department of Research and Evaluation, Faculty of Education, Thaksin University

RESEARCH



อล-นร

บทนา

ความเปลยนแปลงในกระแสโลกาภวฒนทเปนวกฤตการณของประชาคมโลกในปจจบนนบวาเปนสาเหต

สาคญทกอใหเกดการปรบตวขององคการตางๆ ทวโลก โดยเฉพาะในภาคธรกจเอกชน ความเจรญกาวหนาทาง

วทยาศาสตรและเทคโนโลยระบบสารสนเทศมผลทาใหผผลตสนคาและลกคาสามารถตดตอสอสารกนไดอยาง

รวดเรวมากอยางทไมเคยปรากฏมากอน โดยผานระบบเครอขายสอสารทโยงใยไปทวทกมมโลก การตดตอสอสารถง

กนและกนอยางรวดเรวดงกลาวทาใหสามารถทราบความเคลอนไหวและความเปนไปของสถานการณตางๆทเกดขน

ในโลกอยางรวดเรว มการเรยนรความเปนไปซงกนและกน มการถายทอดแนวความคดและเทคโนโลยระหวางกน

เศรษฐกจเจรญเตบโตขน มการพฒนาสนคาและบรการในรปแบบตางๆหลากหลายมากขน มการแขงขนมากขน ใน

ขณะเดยวกนลกคาหรอประชาชนผบรโภคกมมาตรฐานความเปนอยสงขน และมความคาดหวงและปรารถนาคณภาพ

ชวตทดยงขน อกทงปรมาณและความหลากหลายของสนคาและบรการทมอยกเปดโอกาสใหประชาชนสามารถเลอก

สงทดทสดใหแกตนเองไดมากขนดวย ประชาชนจงมแนวโนมเลอกซอผลตภณฑและเลอกใชบรการททาใหตนเองเกด

ความพงพอใจสงสดเทานน กลาวคอ เปนตลาดของผบรโภค องคการตางๆ จงตองพยายามหาวถทางปรบกลยทธ

เพอใหสามารถกาวไปขางหนาเหนอคแขงขนรายอนๆ เพอใหบรโภคหนมาใชสนคาและบรการของตนและตองม

ความสามารถในการพฒนาคณภาพอยางตอเนองเพอรกษาลกคาไวใหไดนานๆ ทงนเพอความอยรอดและผลกาไร

ขององคการ (สวรรณ แสงมหาชย. 2541: 3-4) และปจจบนเราทกคนตางใชชวตอยในสงคมโลกทใหความสาคญและ

ตองการความมคณภาพ (Quality) ในดานตางๆ ซงจะไมถกจากดเพยงลกคาตองการสนคา หรอบรการทมคณภาพ

เทานน แตความตองการคณภาพจะขยายตวครอบคลมไปในมตและระดบตางๆของสงคม เชน ผบงคบบญชาตองการ

ลกนองทมคณภาพ ประชาชนตองการชมชนทองถนและรฐบาลทมคณภาพ ผปวยตองการการรกษาพยาบาลทม

คณภาพ นกเรยน นสต และนกศกษาตองการการศกษาทมคณภาพ หรอประเทศกตองการประชาชนทมคณภาพ เปน

ตน เราจะเหนวา คณภาพจะแทรกอยในแทบทกดานของการใชชวต (ณฏฐพนธ เขจรนนทน. 2546: 20) และเพอ

ตอบสนองความตองการของประชาชนเหลานองคกรตางๆทมหนาทใหบรการสงคมรวมทงโรงพยาบาลซงเปนองคกร

ทมหนาทใหบรการสาธารณสขทกดานแกประชาชน ทงทางดานสงเสรมสขภาพ การปองกนโรค การปองกนภาวะ

เสยงตอการเกดโรคหรอลกษณะทจะเปนอนตรายตอสขภาพ การรกษาพยาบาลและการฟนฟภายหลงจากการ

เจบปวย จงมความจาเปนทองคกรตองมการพฒนาระดบองคกรใหมคณภาพตามมาตรฐานระดบสากลเพอเปนท

ยอมรบ และโรงพยาบาลจะแนะ จงหวดนราธวาส เปนโรงพยาบาลหนงทไดดาเนนการพฒนาอยางตอเนองไปเปน

ลาดบและเปนโรงพยาบาลขนาด 30 เตยง แหงแรกในจงหวดนราธวาสทสามารถไดรบการรบรองคณภาพ

สถานพยาบาล (Hospital Accreditation) ตามมาตรฐานโรงพยาบาลและบรการสขภาพฉบบเฉลมพระเกยรตฉลองสร

ราชสมบตครบรอบ 60 ป ขนท 3 โดยสถาบนพฒนาและรบรองคณภาพโรงพยาบาลไดสาเรจเมอเดอนมกราคม ป

พ.ศ. 2553 และภายหลงการรบรองคณภาพสถานพยาบาล (Hospital Accreditation) โรงพยาบาลจะแนะยงคงตองรบ

การประเมนโดยสถาบนพฒนาและรบรองคณภาพโรงพยาบาล (สรพ.) เปนระยะเพอตรวจสอบดวาโรงพยาบาลยงคง

ธารงรกษาระบบคณภาพทจดตงขน และยงมกจกรรมพฒนาคณภาพอยางตอเนองหรอไม

เพอธารงรกษาระบบคณภาพและการพฒนาอยางตอเนองจงจาเปนทจะตองมการประเมนการดาเนนการ

พฒนาคณภาพโรงพยาบาลและในปจจบนการประเมนเขามามบทบาททกภาคสวนของสงคมโดยเฉพาะสงคม

ประชาธปไตย เนองจากไดรบการยอมรบการมากขนวาเปนกลไกสาคญในการทจะพฒนาสงทจะประเมนได จงอาจ

กลาววาไมมบคคลหรอองคกรใดหลกเลยงการประเมนได ทกคนทกแหงตองอยในทแจง พรอมใหผเกยวของ

ตรวจสอบประเมนไดเสมอ ดงททราบกนทวไป แมแตองคกรททาหนาทประเมนผอนซงเปนองคกรอสระหรอองคกร



อล-นร

มหาชน (พสณ ฟองศร. 2551: 7) นอกจากการประเมนจะสามารถธารงรกษาระบบคณภาพและการพฒนาอยาง

ตอเนองแลว เราสามารถวเคราะหจากประสบการณถงแบบแผนการประเมนทผานมา การประเมนมปญหาอะไรรวมกน

ปญหานนมลกษณะเชนใด มปจจยใดบางทเปนสาเหต แนวคดทผดพลาดคออะไร แนวคดทเหมาะสมควรเปนเชนใด และ

ระบบความสมพนธระหวางองคประกอบสวนตางๆ ของกจกรรมการประเมนควรเปนลกษณะใด จงจะทาใหการประเมน

ดาเนนไปอยางมคณภาพและสามารถวเคราะหในเชงจนตนาการสรางสรรควา ถาทากจกรรมการประเมนในลกษณะนน

แลว อะไรจะเกดขนตามมา ทาไมตองทาการประเมน ประเมนอะไร ประเมนอยางไร ประเมนเพอใคร ใครเปนเปาหมาย

หลกของการใชผลการประเมน ผลการประเมนทดเปนอยางไร ในการออกแบบการประเมน วธการประเมนทละเอยดออน

แตกตางกน ยอมไดผลการประเมนทมคณคาแตกตางกน (ศรชย กาญจนวาส. 2545: 51) ดงนน เพอมงสการพฒนาคณภาพเพอการรบรองคณภาพอยางตอเนอง ผวจยซงเปนหนงบคลากรในองคกร

จงเหนความสาคญในการประเมนผลการดาเนนการพฒนาคณภาพโรงพยาบาลตามเกณฑมาตรฐานโรงพยาบาลและบรการสขภาพฉบบเฉลมพระเกยรตฉลองสรราชสมบตครบ 60 ปเพอสามารถนาผลวจยไปประเมนตนเอง ปรบปรง พฒนาระบบงานจนเหนวงลอ PDCA นอกจากนยงไดเกดเครอขายและกจกรรมการแลกเปลยนเรยนรของการดาเนนการพฒนาคณภาพโรงพยาบาลตามเกณฑมาตรฐานโรงพยาบาลและบรการสขภาพฉบบเฉลมพระเกยรตฉลองสรราชสมบตครบ 60 ป โดยตวแทนผเยยมสารวจภายในจากโรงพยาบาลตางๆ ซงไดสารวจโรงพยาบาลจะแนะในฐานะผเยยมสารวจภายนอก วตถประสงคของการวจย เพอประเมนผลการดาเนนการพฒนาคณภาพโรงพยาบาลตามเกณฑมาตรฐานโรงพยาบาลและบรการสขภาพฉบบเฉลมพระเกยรตฉลองสรราชสมบตครบ 60 ป ทง 3 ตอน ดงน

1. ภาพรวมของการบรหารองคกร 2. ระบบงานสาคญของโรงพยาบาล 3. กระบวนการดแลผปวย วธดาเนนการวจย การวจยในครงนเปนการประเมนผลการดาเนนการพฒนาคณภาพโรงพยาบาลตามเกณฑมาตรฐานโรงพยาบาลและบรการสขภาพฉบบเฉลมพระเกยรตฉลองสรราชสมบตครบ 60 ป กรณศกษาโรงพยาบาลจะแนะ จงหวดนราธวาส ซงผวจยใชระเบยบวธวจยการศกษาเฉพาะกรณ (Case Study) (ประกาย จโรจนกล. 2548 : 118) โดยดาเนนตามขนตอนโดยดาเนนการตามลาดบ ดงตอไปน 1.แหลงขอมลทใชในการวจย 2.แผนการประเมน 3.เครองมอทใชในการวจย 4.การเกบรวบรวมขอมล 5.การวเคราะหขอมลและสถตทใชในการวจย แหลงขอมลทใชในการวจย แหลงขอมล ผวจยไดกาหนดวธการศกษาตามรายละเอยด ดงน

1. ขอมลเอกสารทเกยวของกบผลการดาเนนการพฒนาคณภาพโรงพยาบาล เชน คาสงแตงตงตางๆ

นโยบาย แผนพฒนาตางๆ ยทธศาสตรโรงพยาบาล ตวชวดโรงพยาบาล เปนตน

2. ขอมลจากเจาหนาทปฏบตงานตามหนวยงานตางๆ ในโรงพยาบาลจะแนะ



อล-นร

แผนการประเมน

แบบแผนการประเมนการประเมนผลการดาเนนการพฒนาคณภาพโรงพยาบาลตามเกณฑมาตรฐาน

โรงพยาบาลและบรการสขภาพฉบบเฉลมพระเกยรตฉลองสรราชสมบตครบ 60 ป กรณศกษาโรงพยาบาลจะแนะ

จงหวดนราธวาส ซงมรายละเอยดของการประเมน 3 ตอน ดงน 1.แบบแผนการประเมนภาพรวมการบรหารองคกร

2.แบบแผนการประเมนระบบงานสาคญของโรงพยาบาล 3.แบบแผนการประเมนกระบวนการดแลผปวย เครองมอทใชในการวจย

เครองมอทใชในการวจยครงน ประกอบดวย ทมประเมนภายใน และแบบสารวจรายการ มรายละเอยด ดงน

1.คณะผประเมน ซงประกอบดวย

1.1 คณะผประเมนภายใน คอ กลมบคคลทไดรบการแตงตงโดยผอานวยการโรงพยาบาลจะแนะใหเปนทมผ

เยยมสารวจภายในโรงพยาบาลจะแนะ ซงประกอบดวย

1.1.1 นายแพทยอหมดมซลม เปาะจ นายแพทยเชยวชาญ

1.1.2 เภสชกรหญงสหยะ กาเรง เภสชกรชานาญการ

1.1.3 นางนมลต หะยนมะ ตาแหนง พยาบาลวชาชพชานาญการ

1.2 คณะผประเมนภายนอก คอ กลมบคคลภายนอกโรงพยาบาลทมบทบาทหนาทเปนผเยยมสารวจภายใน

ของโรงพยาบาลตางๆ ซงประกอบดวย

1.2.1 ทนตแพทยหญงนารศา หมสหร ทนตแพทยเชยวชาญ

โรงพยาบาลยะหรง อาเภอยะหรง จงหวดปตตาน

1.2.2 ทนตแพทยหญงโนรดา แวยโซะ ทนตแพทยเชยวชาญ

โรงพพยาบาลบาเจาะ อาเภอบาเจาะ จงหวดนราธวาส

1.2.3 ทนตแพทยหญงโรสนาณย ซามะ ทนตแพทยชานาญการพเศษ


1.2.4 เภสชกรสฟยาน ลาเตะ เภสชกรชานาญการ


2.แบบสารวจรายการ คอแบบสารวจเพอตรวจสอบผลการดาเนนการพฒนาคณภาพโรงพยาบาลซงประยกตจาก

เกณฑการใหระดบคะแนนเพอการรบรองคณภาพ วธการเกบรวบรวมขอมล

1. ขอหนงสอแนะนาผวจยจากบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยทกษณ เพอเสนอตอผอานวยการโรงพยาบาล

จะแนะทใชเกบขอมล

2. ตดตอขออนญาตผอานวยการโรงพยาบาลทใชเกบขอมล สาหรบกาหนดเวลาในการเกบรวบรวม

3. ตดตอคณะผสารวจภายในโรงพยาบาลจะแนะและคณะสารวจภายนอกโรงพยาบาลตางๆ ซง

ประกอบดวยโรงพยาบาลบาเจาะ และโรงพยาบาลยะหรงเพอใหเปนคณะผประเมน

4. วางแผนการเกบรวบรวมขอมลและเตรยมเอกสารทใชประกอบการเกบรวบรวมขอมลใหพรอม เพอเกบ

รวบรวมขอมล

5. ดาเนนการเกบรวบรวมขอมลตามทวางแผนไว

6. รวบรวมผลการดาเนนการเกบรวบรวมขอมลจากแหลงขอมลเพอนาไปวเคราะหขอมล



อล-นร

การวเคราะหขอมลและสถตทใช

1. การวเคราะหขอมลการประเมน เปนกาประเมนผลการดาเนนการพฒนาคณภาพโรงพยาบาลตามเกณฑ

มาตรฐานโรงพยาบาลและบรการสขภาพฉบบเฉลมพระเกยรตฉลองสรราชสมบตครบ 60 ป กรณศกษาโรงพยาบาล

จะแนะ จงหวดนราธวาส วเคราะหตามเกณฑการใหคะแนนการพฒนาคณภาพเพอการรบรองคณภาพโรงพยาบาล

ดงน

คะแนนเฉลยตงแต 4.00 – 5.00 หมายถง ผลการประเมนอยในระดบ ดเยยม

คะแนนเฉลยตงแต 3.50 – 3.99 หมายถง ผลการประเมนอยในระดบ ดมาก

คะแนนเฉลยตงแต 3.00 – 3.49 หมายถง ผลการประเมนอยในระดบ ด

คะแนนเฉลยตงแต 2.50 – 2.99 หมายถง ผลการประเมนอยในระดบ พอผาน

คะแนนเฉลยตงแต 0.50 - 2.49 หมายถง ผลการประเมนอยในระดบ ปรบปรง

2. สถตทใชในการวจย

สถตทใชในการวเคราะหขอมล

2.1.1 สถตพรรณนา ใชบรรยายวเคราะหขอมลและบรรยายลกษณะขอมลทรวบรวมจากกลมตวอยาง

2.1.2 สถตวดแนวโนมเขาสสวนกลาง (Measures of Central Tendency) คอ คาเฉลย (Average) สรปผลและอภปรายผลการวจย

สรปผล

จากการวจยครงนเพอประเมนผลการดาเนนการพฒนาคณภาพโรงพยาบาลตามเกณฑมาตรฐาน


จงหวดนราธวาส สรปผลไดดงน

1. ผลการประเมนภาพรวมของการบรหารองคกรตามเกณฑมาตรฐานโรงพยาบาลและบรการสขภาพฉบบ

เฉลมพระเกยรตฉลองสรราชสมบตครบ 60 ป กรณศกษาโรงพยาบาลจะแนะ จงหวดนราธวาส พบวา ผลการ

ดาเนนการพฒนาคณภาพโรงพยาบาลเมอเทยบกบเกณฑการใหคะแนนการพฒนาคณภาพเพอการรบรองคณภาพ

โรงพยาบาลสาหรบโรงพยาบาลคะแนนเฉลยเทากบ 2.25 ซงผลการประเมนอยในระดบ ปรบปรง

2. ผลการประเมนระบบงานสาคญของโรงพยาบาลตามเกณฑมาตรฐานโรงพยาบาลและบรการสขภาพฉบบ



โรงพยาบาลสาหรบโรงพยาบาล คะแนนเฉลยเทากบ 2.39 ซงผลการประเมนอยในระดบ ปรบปรง

3. ผลการประเมนกระบวนการดแลผปวยตามเกณฑมาตรฐานโรงพยาบาลและบรการสขภาพฉบบเฉลมพระ

เกยรตฉลองสรราชสมบตครบ 60 ป กรณศกษาโรงพยาบาลจะแนะ จงหวดนราธวาส พบวา ผลการดาเนนการ

พฒนาคณภาพโรงพยาบาลเมอเทยบกบเกณฑการใหคะแนนการพฒนาคณภาพเพอการรบรองคณภาพโรงพยาบาล

สาหรบโรงพยาบาล คะแนนเฉลยเทากบ 2.18 ซงผลการประเมนอยในระดบ ปรบปรง อภปรายผล

จากการสรปผลการวจยเพอประเมนผลการดาเนนการพฒนาคณภาพโรงพยาบาลตามเกณฑมาตรฐาน


จงหวดนราธวาส สรปผลได ดงน



อล-นร

1. ผลการประเมนภาพรวมของการบรหารองคกรตามเกณฑมาตรฐานโรงพยาบาลและบรการสขภาพฉบบ



โรงพยาบาลสาหรบโรงพยาบาลคะแนนเฉลยเทากบ 2.25 ซงผลการประเมนอยในระดบ ปรบปรง ทงนอาจเปน

เพราะวา การสงเสรมผลการดาเนนงานทด (สงแวดลอมทเออตอการพฒนา วฒนธรรมความปลอดภย) การถายทอด

กลยทธสการปฏบต การรบฟงหรอเรยนรความตองการและความคาดหวงของผรบบรการแตละกลม การสราง

ความสมพนธ ชองทางการตดตอ การจดการคารองเรยน การคมครองสทธผปวยโดยทวไป การคมครองสทธผปวยท

มความตองการเฉพาะ (เดก ผพการ ผสงอาย การแยกหรอผกยด) ระบบการวดผลการดาเนนงาน การวเคราะห

ขอมลและการทบทวนผลการดาเนนงาน การจดการสารสนเทศ การจดการเทคโนโลยสารสนเทศ การจดการความร

ความผกพนและความพงพอใจ ระบบพฒนาและเรยนรสาหรบบคลากรและผนา การบรหารและจดระบบบคลากร

สขภาพของบคลากร การกาหนดงานทเปนสมรรถนะหลกขององคกร และการออกแบบระบบงานโดยรวมและการ

จดการและปรบปรงกระบวนการทางาน ยงดาเนนการนอยอยและความร ความเขาใจในเปาหมายของมาตรฐานกอาจ

ไมเทาเทยมกน ทศนคตในการนามาตรฐานโรงพยาบาลและบรการสขภาพฉบบฉลองสรราชสมบต 60 ป ใน

เจาหนาทแตละระดบในฝายตาง ๆ ยงไมทวถงและขอจากดในเรองพนททรกนดารและพนทเสยงในเหตการณ 3

จงหวดชายแดนภาคใต ซงสอดคลองกบแนวคดการบรหารคณภาพ TQM (สเทพ เชาวลต. 2548: 14) ไดกลาวถง

หลกการบรหารงานอยางมคณภาพ ตองทาทวทงองคกร สรางศกยภาพของเจาหนาทเขาใจและใหความสาคญกบ

ลกคา รวมทงตองมกลยทธและโครงสรางทเหมาะสมดวย และประเดนทตองใหความสาคญอยางหนงกคอ การ

เตรยมความพรอมในการพฒนาคณภาพใหกบเจาหนาททกระดบ ผบรหาร ในดานความร ความเขาใจ สนบสนน

อตรากาลงสาหรบปฏบตงานและการกระตนตดตามจากหวหนางาน และปจจยทมผลตอความสาเรจในการพฒนา

คณภาพไดแก ความรความเขาใจในมาตรฐาน ความมงมนตงใจและมภาวะผนาในทกระดบของเจาหนาทและ

เจาหนาทตองพฒนาตนเองอยเสมอ และนงคนช จตภรมยศกด (2547: บทคดยอ) ไดทาการศกษาการดาเนนงาน

พฒนาคณภาพโรงพยาบาลเพอการรบรองคณภาพของศนยมะเรง อบลราชธาน วาการพฒนาและรบรองคณภาพ

โรงพยาบาลเรมตนเมอ พ.ศ.2540 โดยนกวชาการและผประกอบวชาชพสาขาตางๆ ไดทบทวนมาตรฐานโรงพยาบาล

ของประเทศตางๆ และสงทเปนอยในประเทศไทย รวมกนยกรางมาตรฐานโรงพยาบาลฉบบกาญจนาภเษกขน ตอมา

สถาบนวจยระบบสาธารณสขรวมกบกองโรงพยาบาลภมภาค รบสมครโรงพยาบาลเขารวมกจกรรมดวยความสมคร

ใจ แตในปจจบนกระทรวงสาธารณสขไดประกาศใหการพฒนา และรบรองคณภาพทงโรงพยาบาล เปนนโยบายท

สถานบรการในสงกดกระทรวงสาธารณสขตองเขารวมโครงการ ศนยมะเรง อบลราชธาน เปนสถานบรการในสงกด

กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข กาลงดาเนนงานพฒนาคณภาพโรงพยาบาล เพอเตรยมเขาสการรบรอง

คณภาพ จงเปนจดสนใจการศกษา พบวา การพฒนาคณภาพโรงพยาบาลดงกลาวเปนอยางไร และพบปญหา

อปสรรคอะไรบาง ทงนเพอเปนแนวทางในการพฒนาคณภาพโรงพยาบาลของศนยมะเรงอบลราชธานตอไป

การศกษาครงนมความมงหมายเพอศกษาความคดเหนของบคลากรทเกยวของตอการดาเนนงานพฒนา

คณภาพโรงพยาบาล เพอการรบรองคณภาพของศนยมะเรงอบลราชธาน ตามวงจรการพฒนาคณภาพและมาตรฐาน

โรงพยาบาลฉบบกาญจนาภเษก 2540 โดยสอบถามเจาหนาทระดบปฏบตงานทงหมด 129 คน ผบรหารทงหมด 20

คน และมการตรวจสอบการมเอกสารการดาเนนงาน กจกรรมพฒนาคณภาพบรการของหนวยงานทเกยวของกบ

กระบวนการใหบรการผลการศกษาปรากฏดงน



อล-นร

ผปฏบตกจกรรมพฒนาคณภาพโรงพยาบาลโดยรวมอยในระดบมาก ทง 9 ดาน มาตรฐานทวไป (GEN 1-9)

และบคลากรระดบปฏบตงานในหนวยงานศลยกรรมและหองผาตด มการปฏบตกจกรรมพฒนาคณภาพดาน

มาตรฐานทวไป GEN 3 GEN 4 GEN 5 และ GEN 9 มากกวาหนวยงานพยาธวทยาอยางมนยสาคญทางสถตท 0.05

ผบรหารมการปฏบตกจกรรมพฒนาคณภาพโดยรวมอยในระดบมาก ทง 9 ดาน มาตรฐานทวไป (GEN 1-9)

และพบวาผบรหารมคะแนนเฉลยของระดบการปฏบตกจกรรมคณภาพสงกวาระดบผปฏบตงานทกหนวยงาน มเพยง

1 หนวยงาน คอ รงสวนจฉยทผปฏบตมคะแนนเฉลยของระดบการปฏบตกจกรรมคณภาพสงกวาผบรหาร

การตรวจสอบการมเอกสารการดาเนนกจกรรมพฒนาคณภาพบรการของหนวยงานท เกยวของกบ

กระบวนการใหบรการโดยรวมอยในระดบมาก ทพบมากทสด คอ เอกสารกาหนดพนธกจ เปาหมายและ

วตถประสงค เอกสารทเกยวกบกจกรรมพฒนาคณภาพ และเอกสารทเกยวกบเครองมอ อปกรณและสงอานวย

ความสะดวก สวนเอกสารอก 6 ดานคอ ก ารจดองคกรและการบรหาร การจดการทรพยากรบคคล การพฒนา

ทรพยากรบคคล นโยบายและวธปฏบต สงแวดลอมอาคาร สถานท ระบบงานหรอกระบวนการใหบรการ มระดบการ

มเอกสารอยในระดบมาก

โดยสรปผลการศกษาครงน ใชเปนแนวทางการพฒนาการดาเนนงาน พฒนาคณภาพของโรงพยาบาล เพอ

การรบรองคณภาพของศนยมะเรง อบลราชธาน ใหผานการรบรองมาตรฐานคณภาพโรงพยาบาลตอไป

2. ผลการประเมนระบบงานสาคญของโรงพยาบาลตามเกณฑมาตรฐานโรงพยาบาลและบรการสขภาพฉบบ



โรงพยาบาลสาหรบโรงพยาบาล คะแนนเฉลยเทากบ 2.39 ซงผลการประเมนอยในระดบ ปรบปรง ทงนอาจเปน

เพราะวา การทางานเปนทม การประเมนตนเอง ระบบบรหารความเสยงและความปลอดภย โครงสรางอาคารและ

สงแวดลอมทางกายภาพ การกากบดแลและบรหารความเสยงดานสงแวดลอม การจดการกบวสดและของเสย

อนตรายอยางปลอดภย ระบบสาธารณปโภค การวางแผนทรพยากร และการจดการบรการรงสวทยา การบรการ

รงสวทยา และระบบคณภาพและความปลอดภยบรการรงสวทยา ยงดาเนนการนอยอยและยงขาดบคลากร ขาด

ความตอเนองในการพฒนาคณภาพ ขาดการมสวนรวมและประสานความรวมมอในการพฒนาคณภาพของเจาหนาท

หวหนางานขาดการกากบ ตดตามงานอยางตอเนอง ซงสอดคลองกบ นตยา ประพนศร, อรสา สขด, มะลวสย กรตย

ตานนท และงามสน วานชพงษพนธ (2554: 424) การใหความสาคญของงานพฒนามาตรฐานหวใจหลกคอ ตองทา

อยางจรงจงและตอเนอง โดยเนนการทางานรวมกนเปนทม เพอหาชองวางและนาขอมลทไดมาใชในการพฒนา

ปรบปรงระบบและวธการปฏบตเพอใหไดมาตรฐานทสามารถยอมรบได พรอมทงบคลากรในทมไดเกดการ

แลกเปลยนเรยนรอยางตอเนอง และมการจดการความรอยางเปนระบบ นามาสความเขาใจทลกซงและไดเหนคณคา

ในการทางานรวมกนเปนทมในการพฒนาเพอยกระดบมาตรฐานในการทาใหปราศจากเชอเพอความปลอดภยของ

ผปวยอยางยงยน กบ นลกฤต ศรเมอง (2549: บทคดยอ) ไดทาการศกษาสถานภาพการพฒนาคณภาพตาม

มาตรฐาน (HA) ฉบบฉลองสรราชสมบต 60 ป: กรณศกษาโรงพยาบาลเกษมราษฎร บางแค มวตถประสงคเพอศกษา

เปรยบเทยบสถานภาพการพฒนาคณภาพระดบทปฏบตไดในปจจบนกบเปาหมายของมาตรฐาน(HA) ฉบบฉลองสร

ราชสมบต 60 ปของบคลากรโรงพยาบาลเกษมราษฎร บางแคและศกษาเปรยบเทยบการพฒนาคณภาพของบคลากร

โรงพยาบาลเกษมราษฎร บางแคทสงกดฝายตางกนระดบทปฏบตในการพฒนาคณภาพของมาตรฐาน (HA) ฉบบ

ฉลองสรราชสมบต 60 ปไดแตกตางกน



อล-นร

ผลการศกษาพบวา ระดบทปฏบตไดในการพฒนาคณภาพกบเปาหมายของมาตรฐานโรงพยาบาล (HA)

ฉบบฉลองสรราชสมบต 60 ปของบคลากรโรงพยาบาลเกษมราษฎร บางแคอยในระดบทตากวาเกณฑมาตรฐาน และ

ดานผลลพธทางดานการเงนอยในระดบทตาสด สวนการศกษาเปรยบเทยบการพฒนาคณภาพของบคลากร

โรงพยาบาลเกษมราษฎร บางแคไดแตกตางกนอยางมนยสาคญท0.05 ทงหมด 16 ดานคอ 1.ดานการมงเนนผปวย

หรอผรบผลงาน 2.ดานการวด วเคราะห และการจดการความร 3.ดานการมงเนนทรพยากรบคคล 4.ดานการ

กากบดแลดานวชาชพ 5.ดานการปองกนและควบคมการตดเชอ 6. ดานการทางานกบชมชน 7.ดานการเขารบ

บรการ 8.ดานการประเมนผปวย 9.ดานการวางแผนการดแลผปวย 10.ดานการดแลผปวย 11.ดานการใหขอมล

12.ดานผลลพธดานการดแลผปวย 13.ดานผลลพธดานการมงเนนผปวยและผรบผลงาน 14.ดานผลลพธดาน

ประสทธผลองคกร 15.ดานผลลพธดานธรรมาภบาลและความรบผดชอบตอสงคม 16.ดานผลลพธดานการสรางเสรม

สขภาพ จากผลการศกษาอาจนาไปสการปรบแผนพฒนาคณภาพของโรงพยาบาล เพอใหสอดคลองเปาหมายของ

มาตรฐาน (HA) ฉบบฉลองสรราชสมบต 60 ป นอกจากนอาจสงผลใหโรงพยาบาลพจารณาใหความสาคญในการ

เตรยมความพรอมบคลากรของโรงพยาบาลทงทางดานความรสนบสนนทรพยากรทจาเปน และมแรงจงใจในการ

พฒนาคณภาพ รวมทงการกาหนดทศทาง นโยบายทชดเจนในการพฒนาคณภาพ

3. ผลการประเมนกระบวนการดแลผปวยตามเกณฑมาตรฐานโรงพยาบาลและบรการสขภาพฉบบเฉลมพระ

เกยรตฉลองสรราชสมบตครบ 60 ป กรณศกษาโรงพยาบาลจะแนะ จงหวดนราธวาส พบวา ผลการดาเนนการ

พฒนาคณภาพโรงพยาบาลเมอเทยบกบเกณฑการใหคะแนนการพฒนาคณภาพเพอการรบรองคณภาพโรงพยาบาล

สาหรบโรงพยาบาล คะแนนเฉลยเทากบ 2.18 ซงผลการประเมนอยในระดบ ปรบปรง ทงนอาจเปนเพราะวา การ

บาบดอาการเจบปวด การฟนฟสภาพและการใหขอมลและเสรมพลง ยงมการดาเนนการไดนอยอย ซงสอดคลองกบ

ธญธร พวพนธ (2546 : บทคดยอ) ไดทาวจยเรอง การประเมนผลโครงการพฒนาและรบรองคณภาพโรงพยาบาล

สวนปรง โดยมวตถประสงคเพอ 1. ประเมนระดบประสทธผลของการดาเนนโครงการพฒนาและรบรองคณภาพ

โรงพยาบาลสวนปรง 2. ศกษาปจจยและกระบวนการทมผลตอความสาเรจของโครงการพฒนาและรบรองคณภาพ

โรงพยาบาลสวนปรง และ 3. ศกษาความพงพอใจของผปวยในตอการพฒนาและรบรองคณภาพโรงพยาบาลสวน

ปรงทาการเกบรวบรวมขอมลโดยแบบสอบถามจากกลมตวอยาง ทมพฒนาคณภาพโรงพยาบาลสวนปรง จานวน 52

ชด และผปวยในทมอาการดแลวและพรอมกลบไปรกษาตวตอทบาน จานวน 82 ชด สวนปจจยและกระบวนการ

สาคญทมผลตอความสาเรจ ในวธการเกบขอมลทงจากแบบสอบถามและการประชมกลมเพอสอบถามความคดเหน

จากนนนาขอมลรวบรวมไดมาวเคระหดวยโปรแกรม SPSS และการจดหมวดหมตามวธการเชงคณภาพ

ผลการวจยมดงนระดบประสทธผลของการดาเนนการโครงการและรบรองคณภาพโรงพยาบาลสวนปรง

พบวาระดบประสทธผลในระดบมาก (คาเฉลยเทากบ 3.57) หมวดสทธผปวยและจรยธรรมองคกร มประสทธผลใน

ระดบมาก (คาเฉลยเทากบ 3.86) หมวดความมงมนในการพฒนาคณภาพ มประสทธผลในระดบมาก (คาเฉลยเทากบ

3.86) หมวดกระบวนการคณภาพมประสทธภาพระดบปานกลาง (คาเฉลยเทากบ 3.44) หมวดการรกษามาตรฐาน

และจรยธรรมวชาชพ มประสทธภาพระดบปานกลาง (คาเฉลยเทากบ 3.44) และหมวดการดแลผปวย ประสทธภาพ

ระดบปานกลาง (คาเฉลยเทากบ 3.29)

ปจจยและกระบวนการทมผลตอความสาเรจของการดาเนนการโครงการพฒนาและรบรองคณภาพ

โรงพยาบาลสวนปรง พบวา ปจจยภายใน มผลตอความสาเรจ ม 10 ประการคอ 1.มนโยบายในการพฒนาคณภาพ

ชดเจน 2.ผบรหารมความมงมนในการพฒนา 3.จดตงศนยพฒนาคณภาพและมผรบผดชอบโดยตรง 4.บคลากรม

ความเขาใจเรองการพฒนาคณภาพ 5.บคลากรมสวนรวมในการพฒนา 6.บคลากรมขวญและกาลงใจในการทางาน



อล-นร

7.มการประสานงานทด 8.มการสะสางภายในองคกรทด 9.มการเยยมสารวจภายในองคกรสมาเสมอ 10.ม

ผรบบรการเปนศนยกลาง ปจจยภายนอก มผลตอความสาเรจ ม 5 ประการ คอ 1.นโยบายพฒนาคณภาพ

โรงพยาบาลทชดเจนในระดบชาต 2.ความคาดหวงประชาชนทจะไดรบบรการทด 3.ไดรบการเยยมสารวจจากสถาบน

พฒนาและรบรองคณภาพโรงพยาบาล 4.หนวยงานมภาพลกษณทด 5.ไดรบการสนบสนนงบประมาณเพยงพอ

กระบวนการทมผลตอความสาเรจม 10 ประการ คอ 1.ผนาประกาศความมงมนอยางเปนทางการใหบคลากรทกคน

ทราบ 2.สรางความรความเขาใจเกยวกบการพฒนาคณภาพโรงพยาบาลแกบคลากร 3.จดเตรยมองคดานคณภาพ

และผรบผดชอบ 4.กาหนดทศทางใหชดเจน 5.พฒนาระบบเพอประกนคณภาพ 6.พฒนาระบบเพอจดการความเสยง

7.พฒนาระบบเพอรกษามาตรฐานวชาชพ 8.มการประสานงานและความเชอมโยงของระบบ 9.มการตรวจสอบอยาง

สมาเสมอ 10.พฒนาอยางตอเนอง

ระดบความพงพอใจของผปวยในตอการพฒนาและรบรองคณภาพโรงพยาบาลสวนปรงของผปวยในทง 6

หมวด อยในระดบทพอใจมาก (คาเฉลยเทากบ 4.12) ขอเสนอแนะ

1.ขอเสนอแนะในการนาผลการวจยไปใช

1.1 โรงพยาบาลควรมการกาหนดคณะทางานและผรบผดชอบตวบงชตามเกณฑระดบคะแนนการพฒนา

คณภาพเพอการรบรองคณภาพโรงพยาบาล แตละตวบงชเพอพฒนาตวบงชแตละตวใหสาเรจตามเกณฑ และ

นอกจากนควรจะมทมงานทมองภาพรวมเพอใหเหนความเชอมโยงในแตละหมวด

1.2 จากผลการประเมนผลการดาเนนการพฒนาคณภาพตามเกณฑมาตรฐานโรงพยาบาลและบรการ

สขภาพเฉลมพระเกยรตฉลองสรราชสมบตครบ 60 ป ทางโรงพยาบาลควรมการประเมนผลอยางตอเนอง เพอการ

พฒนาตอไป

1.3 โรงพยาบาลควรเนนการปรบปรงการดาเนนการพฒนาคณภาพโรงพยาบาลเพอการรบรองคณภาพโดย

มการกากบ ตดตาม อยางสมาเสมอ

1.4 เนองจากบคคลากรเปนปจจยททาใหเกดผลสาเรจขององคกรและเปนกาลงสาคญในการพฒนาคณภาพ

เพอกระตนใหเจาหนาทมความมงมน ตงใจในการพฒนาคณภาพ เหนควรสรางแรงจงใจพเศษใหกบบคลากร ใน

รปแบบตาง ๆ เพอเปนขวญกาลงใจ และสรางบรรยากาศแหงการพฒนา 2.ขอเสนอแนะในการทาวจยตอไป

2.1 ควรมการศกษาเปรยบเทยบระหวางผลการดาเนนการตามเกณฑระดบคะแนนการพฒนาคณภาพเพอ

การรบรองคณภาพโรงพยาบาล ของทมผเยยมสารวจจากสถาบนรบรองคณภาพสถานพยาบาลและทมผเยยมสารวจ

ภายในโรงพยาบาลเพอศกษาถงปจจยทมผลตอการประเมนผลตามตามเกณฑระดบคะแนนการพฒนาคณภาพเพอ

การรบรองคณภาพโรงพยาบาล

2.2 ควรมการศกษาถงปจจยทมผลตอการประเมนผลตามตามเกณฑระดบคะแนนการพฒนาคณภาพเพอ

การรบรองคณภาพโรงพยาบาลในแตละหมวดเพอดความสมพนธของผลการประเมนในแตละหมวด



อล-นร


ณรงค ณ ลาพน. 2546. การบรหารจดการคณภาพโดยรวม. กรงเทพฯ: โรงพมพ เดอะ โนเลจ เซนเตอร.

ณฏฐพนธ เขจรนนทน. 2546. TQM กลยทธการสรางองคการคณภาพ. กรงเทพฯ: โรงพมพธรรกมลการพมพ.

ธดา นงสานนท. 2541. การรบรองคณภาพโรงพยาบาล. กรงเทพฯ: โรงพมพสถาบนพฒนาและรบรองคณภาพ

โรงพยาบาล.

ธญธร พวพนธ. 2546. การประเมนผลโครงการพฒนาและรบรองคณภาพโรงพยาบาลสวนปรง. ปรญญานพนธ

ศลปศาสตรมหาบณฑต. เชยงใหม: มหาวทยาลยเชยงใหม.

ผองพรรณ ธนา, ปรมนทร วระอนนตวฒร และมธรส ภาสพพฒนกล. 2553. “Overall scoring กบงานประจา”,

ใน การพฒนายดหยนและยงยน. หนา 470. วนท 12 มนาคม 2553 ณ ศนยประชมอมแพค เมองทองธาน

กรงเทพฯ: สถาบนรบรองสถานพยาบาล.

นตยา ประพนศร, อรสา สขด, มะลวลย กรตยตานา และงามสน วานชพงษพนธ. 2554. “Raising the standards of

sterilization”, ในความงามในความหลากหลาย. หนา 424. วนท 18 มนาคม 2554 ณ ศนยประชมอมแพค

เมองทองธาน กรงเทพฯ: สถาบนรบรองสถานพยาบาล.

นงคนช จตภรมยศกด. 2547. การศกษาการดาเนนงานพฒนาคณภาพโรงพยาบาลเพอการรบรองคณภาพ

ของศนยมะเรง อบลราชธาน. วทยานพนธรฐประศาสนศาสตร มหาบณฑต.มหาสารคาม: มหาวทยาลย

มหาสารคาม.

นลกฤต ศรเมอง. 2550. การศกษาสถานภาพการพฒนาคณภาพตามมาตรฐานโรงพยาบาล (HA)

ฉบบฉลองสรราชสมบต 60 ป: กรณศกษาโรงพยาบาลเกษมราษฎร บางแค . วทยานพนธ รฐ

ประศาสนศาสตรมหาบณฑต. ชลบร: มหาวทยาลยบรพา.

บรรจง จนทมาศ. 2543. ระบบบรหารงานคณภาพ ISO 9000. กรงเทพฯ: โรงพมพ สานกพมพสสท.

ประกาย จโรจนกล. 2548. การวจยทางการพยาบาล : แนวคด หลกการ และวธปฏบต. นนทบร: โรงพมพ

โครงการสวสดการวชาการ สถาบนพระบรมราชชนก.

ประจกร บวผน. 2545. การพฒนาคณภาพบรการในหนวยบรการสขภาพขนพนฐาน. วทยานพนธ ศลปศา

สตรดษฏบณฑต. ขอนแกน: มหาวทยาขอนแกน.

ประพณวฒนกจ. 2542. ระเบยบวธวจย: วจยสงคมศาสตร. กรงเทพฯ.

พษณ ฟองศร. 2551. การประเมนทางการศกษา: แนวคดสการปฏบต. กรงเทพฯ: โรงพมพดานสทธาการพมพ.

เพรศพกตร ศรวฒพงษ. 2550. การปฏบตงานพฒนาและรบรองคณภาพโรงพยาบาลตามการรบรของบคลากร

โรงพยาบาลอตรดตถ. วทยานพนธ พยาบาลศาสตรมหาบณฑต. เชยงใหม: มหาวทยาลยเชยงใหม.

รงอาพร ปานภม. 2547. การประเมนผลการดาเนนงานตามโครงการพฒนาและรบรองคณภาพ โรงพยาบาล

ในระยะ 1 ปแรก ของโรงพยาบาลนากลาง อาเภอนากลาง จงหวดหนองบวลาภ. วทยานพนธ

สาธารณสขศาสตรมหาบณฑต. ขอนแกน: มหาวทยาลยขอนแกน.

วฑรย สมะโชคด. 2541. TQM คมอสองคกรคณภาพยค 2000. กรงเทพฯ: โรงพมพ TPA Publishing.

วฑรย สมะโชคด. 2545. คณภาพคอความยงยน. กรงเทพฯ: โรงพมพสานกพมพ สสท.

ศรชย กาญจนวาส. 2545. ทฤษฎการประเมน. กรงเทพฯ: โรงพมพพมพแหงจฬาลงกรณ มหาวทยาลย.



อล-นร

สถาบนพฒนาและรบรองคณภาพโรงพยาบาล. 2542. คมอการประเมนและรบรองคณภาพโรงพยาบาล.

กรงเทพฯ: โรงพมพสถาบนพฒนาและรบรองคณภาพโรงพยาบาล.

สถาบนพฒนาและรบรองคณภาพโรงพยาบาล. 2551. มาตรฐานโรงพยาบาลและบรการสขภาพฉบบเฉลมพระ

เกยรตฉลองสรราชสมบตครบ 60 ป. กรงเทพฯ: โรงพมพสถาบนพฒนาและรบรองคณภาพโรงพยาบาล.

สถาบนพฒนาและรบรองคณภาพโรงพยาบาล. การประเมนตนเอง. สบคนเมอวนท 1 มนาคม 2554,

จาก http://www.ha.or.th

สทธศกด พฤกษปตกล. 2543. คมอการตรวจสอบคณภาพโรงพยาบาล. กรงเทพฯ: โรงพมพสานกพมพ สสท.

สทธศกด พฤกษปตกล. 2546. เสนทางส Hospital accreditation. กรงเทพฯ: โรงพมพสานกพมพ สสท.

สรยนต ชอประพนธ. 2547. การดาเนนงานในการพฒนาและการขอรบรองคณภาพ (Hospital Accreditation)

ของโรงพยาบาลชมชน จงหวดมหาสารคาม. วทยานพนธรฐประศาสนศาสตรมหาบณฑต. มหาสารคาม:

มหาวทยาลยมหาสารคาม.

สเทพ เชาวลต. 2548. การบรหารจดการภาครฐแนวใหม. กรงเทพฯ: โรงพมพเสมาธรรม

สวรรณ แสงมหาชย. 2541. การจดการเพอพฒนาคณภาพรวมองคการ: แนวคดและกระบวนการนาไปปฏบต.

กรงเทพฯ: โรงพมพการเอกสารและตาราสมาคมรฐประศาสนศาสตร นดา.

อมรพรรณ พมพใจพงศ. 2551. “ปจจยทสงผลตอการรบรองคณภาพโรงพยาบาล กรณศกษา: โรงพยาบาลทผาน

การรบรองคณภาพ จงหวดอดรธาน”. การแพทยโรงพยาบาลอดรธาน. 16 (4), 12.

Crosby, P.B. 1986. Quality is Free. New York: McGraw Hill.

Deming, W.E. 1986. Out of Crisis. Boston: The Massachusetts Institute of TechnologyCenter for Advance

Engineering Study.

Dixon, Diane Louise. 1997. The Relationship between Chief Executive Leadership(Transactional and

Transformation) and Hospital Effectiveness (Leadership, HealthCare Administration).

Master’s thesis. Washington; D.C: The George Washington University.

Juran, J.M. 1992. Juran on Quality by Design: The New Steps for Planning Quality intoGoods and

Service. New York: Juran Institute.



อล-นร

บทวพาทยหนงสอ / Book Review

บทบาทของอหมามในการพฒนาทองถน: กรณศกษาจงหวดปตตาน ผเขยน เจะมหามดสน เจะอมา ผวพากษ อานวา มะแซ

แวยโซะ สเดะ

วทยานพนธเลมนชอเรอง บทบาทของอหมามในการพฒนาทองถน: กรณศกษาจงหวดปตตานเปนการวจย

เชงปรมาณ โดยอาศยขอมลจากการวจยเชงสารวจและใชแบบสมภาษณชนดมโครงสรางเปนเครองมอในการเกบ

ขอมลจากการสมภาษณกลมตวอยางเพอมาวเคราะหขอมลหาขอสรปตามวตถประสงคทไดกาหนดดงตอไปน เพอ

ศกษาบทบาทของอหมามในการพฒนาทองถนดานการเมองการปกครอง ดานเศรษฐ กจ และดานสงคม เพอศกษา

ความสมพนธระหวางปจจยสวนบคคลและปจจยแวดลอมกบระดบบทบาทในการพฒนาทองถนของ อหมามทง 3

ดาน เพอศกษาปญหาและอปสรรคตลอดจนการแกไขปญหาในการพฒนาทองถนของอหมาม

ความเปนมาของปญหาวทยานพนธน ผวจยพยายามสะทอนในระยะเวลาทผานมามการเปลยนแปลงเกดขนใน

สงคมชาวไทยมสลมอยตลอดเวลาไมวาจะเปนการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจ สงคม และการเมองการปกครอง การ

เปลยนแปลงดงกลาวมผลสภาพความเปนอยและการดาเนนชวตของชาวมสลมเปนอยางมาก แมแตบคคลทเปนผนา

ของชมชนเองกมการเปลยนแปลงพฒนาตวเองไปดวย จะเหนไดวาปจจบนหนาทของอหมามไมไดมจากดขอบเขตแต

เพยงในมสยดเทานน แตอหมามยงจะตองทาหนาทเปนผนาในกจทางสงคมดวย และเนองจากมสยดมหนาทอก

ประการหนง คอการบรการแกสงคม ดงนนอหมามจงเปนผมบทบาทสาคญยงตอความรสกนกคดของประชาชนใน

การขบเคลอนกระบวนการตางๆเพอใหชมชนไดมการพฒนาหรอการเปลยนแปลงทดขน

เรองบทบาทหนาทดานการพฒนาทองถนของอหมามถอเปนหวใจหลกของการพฒนาพนทจงหวดชายแดน

ภาคใต เพราะอหมามเปนบคคลทอสลามกชนจะใหความสาคญมาก เนองจากตองเขามาเกยวของกบชวตมสลมตงแต

เกดจนถงตาย ดงนนหนวยงานตางๆไมวาจะสงกดภาครฐหรอเอกชน เชน กรมการปกครอง ศนยประสานงานจงหวด

ชายแดนภาคใต ตลอดจนกลมองคกรสาธารณสขตางๆจงไดใหความสนใจกนมากกบผดารงตาแหนงอหมามน

การพฒนาทองถนเพอใหสามารถพงพาตวเองไดนน เปนกระบวนการทเนนใหทรพยากรมนษยในทองถนได

รจกคด วางแผน และรวมมอกน โดยอาศยทรพยากรธรรมชาตทมอยรวมทงภมปญญาทองถนมาสรางประโยชนแก

สมาชก ดงนนกระบวนการพฒนาทองถนของชมชนมสลมจงไดใหความสาคญตออหมามมาก เพราะถอวาเปน

ทรพยากรบคคลทมพลงมากทสดในการทจะรวมความคดรวมจตใจของมสลมใหมารวมกนพฒนา ทงนมสยดจะเปน

ศนยกลางทดเยยมเพอกอใหเกดกจกรรมตางๆทจะทาใหกระบวนการพฒนาทองถนไดสาเรจลลวงตามเปาหมายทได

วางแผนไว

นกศกษาระดบปรญญาโท สาขาวชาประวตศาสตรและอารยธรรมอสลาม คณะอสลามศกษา มหาวทยาลยอสลามยะลา ดร. (ประวตศาสตร) อาจารยประจาสาขาวชาประวตศาสตรและอารยธรรมอสลาม คณะอสลามศกษา มหาวทยาลยอสลามยะลา

Book Review



อล-นร

ดวยเหตน ผวจยจงไดมความประสงคทจะศกษาบทบาทของอหมามในการพฒนาทองถนเปนอยางมาก

โดยเฉพาะพนทจงหวดปตตานทมมสยดและอหมามมากทสดของประเทศไทย

ในบทท 2 ผวจยไดแบงเอกสารงานวจยทเกยวของในเรอง บทบาทของอหมามในการพฒนาทองถน:

กรณศกษาจงหวดปตตาน เปน 7 ขอ ทเสรมความรมากๆใหกบผอานและผทเกยวของ เชน ดงตอไปน เอกสาร

เกยวกบบทบาท เอกสารเกยวกบผนา เอกสารเกยวกบศาสนา เอกสารเกยวกบผนาศาสนาอสลามเอกสารเกยวกบ

การพฒนาชมชน เอกสารเกยวกบหนามสยดตอชมชน และการวจยทเกยวของ

ในเอกสารเกยวกบบทบาท ผวจยไดอางความหมายของบทบาทจากผเชยวชาญหลายๆคน เชน พศวงธรรม

พนนา ไดใหความหมายของบทบาทวาเปนการปฏบตหนาทหรอการแสดงออกตามความคดหรอความคาดหวง เมออย

ภาคใตสถานการณทางสงคมอยางหนงโดยถอเอาฐานะหรอหนาททางสงคมของผดารงตาแหนงเปนผมลฐาน

อทย หรญโต ใหความหมายของบทบาทไววาบทบาทการปฏบตหนาทหรอการแสดงออกของคน ซงคนอน

คาดคดหรอคาดหวงวาเขาจะกระทาอยางนนกคอการเอาฐานะและหนาททางสงคมของเขาเปนมลฐาน

สรปไดวาบทบาทคอสงทผดารงตาแหนงใดตาแหนงหนงของสงคมไดถกกาหนดใหแสดงพฤตกรรมอยางหนง

อยางใดโดยบคคลในตาแหนงนนจะมหนาทหรอเงอนไขทตองกระทาและไดสทธทกาหนดไวสาหรบตาแหนงนน รวมทง

ความคาดหวงของชมชนในสงคมทมงหวงใหผดารงตาแหนงนนไดกระทา

โดยเชนกนผวจยไดอางองความหมายของผนาและภาวะผนาจากผรอบร เชน ทว ทมขา ไดใหความหมาย

ของผนา เปนผทมความรในเรองใดเรองหนงอนเปนทตองการในการดาเนนงานของกลมและสามารถใชความรนนชวย

ใหกลมบรรลวตถประสงคไดในสถานการณใดสถานการณหนง

สวนภาวะผนาเปนองคประกอบทสาคญอยางยงของทกองคกร ความสาเรจขององคกรไมวาองคกรเลกหรอ

ใหญยอมตองอาศยภาวะผนาทด บารนารด บาส อางถงใน วชร ทรงประทม ไดมารทบทวนวรรณกรรมเกยวกบภาวะ

ผนาจากเอกสารวจยมากกวา 15 เรอง พบขอสรปเกยวกบภาวะผนาดงน

บคคลทดารงตาแหนงในฐานะผนาจะมคณสมบตเหนอกวาสมาชกทวไปในดานตางๆดงตอไปน ความฉลาด

ความรอบร มความรบผดชอบ มกจกรรมและมสวนรวมในสงคมสง มฐานะทางเศรษฐกจดและสงคมด สวนภาวะผนา

ตามหลกศาสนาอสลาม ในอลกรอานและอลฮาดษไดมปรากฏลกษณะภาวะผนาซงเปนคณสมบตพนฐานของผนา

อสลามมดงน มความซอสตย ความกลาหาญ ความสจจะ ความรอบรและปฏภาณเฉยบคมทสามารถแกปญหาได

อยางเฉยบพลน มความฉลาดหลกแหลม มความนอบนอมถอมตนและสภาพออนโยน มความเออเฟอเผอแผตอผอน

มความบรสทธใจ มความมนใจในการทางาน มการใหอภยไมอาฆาตแคนกบผใดทงสน และมการสอสารกบผอนไดด

หนาทของผนาศาสนาอสลามตามพระราชบญญตการบรหารองคกรศาสนาอสลาม พ.ศ. 2540 มาตรา 37

ไดระบอานาจหนาทของอหมามดงตอไปน

1.ปฏบตหนาทใหเปนไปตามบทบญญตศาสนาอสลาม

2.ปกครองดแลและแนะนาเจาหนาทของมสยดใหปฏบตงานในหนาทใหเรยบรอย

3.ใหคาแนะนาแกบรษประจามสยดในการปฏบตตนใหถกตองตามบทบญญตแหงศาสนาอสลามและกฎหมาย

4.อานวยความสะดวกแกมสลมในการปฏบตศาสนกจ

5.สงสอนและอบรมหลกธรรมทางศาสนาอสลามแกบรรดาสปบรษประจามสยด

ในบทนผวจยกไดบอกความและความสาคญของมสยด ในประวตสาสตรอสลามสมยทานนบมฮาหมด

มสยดอลฮะรอมถอเปนศนยกลางแหงการภกดและการจดกจกรรมในกรอบของอสลาม นอกจากนมสยดในอสลามนน



อล-นร

เปนสภาอนบรสทธ เปนสถานทรบขอเสนอแนะจากมวลชนมสลมและยงเปรยบเสมอนปอมปราการอนมนคงสาหรบ

การเปลยนแปลงทศนคตไมวาจะดานการเมองการปกครองเศรษฐกจและสงคมอกดวย

ในบทท 3 ผวจยไดเขยนวธดาเนนการวจยในวทยานพนธนโดยใชการวจยเชงปรมาณ อาศยขอจากการ

สารวจและใชแบบสมภาษณ ทมาของขอมล จากขอมลทตยภมเปนขอมลไดจากการคนควาเอกสารงานวจยท

เกยวของ และขอมลจากปฐมภม เปนขอมลภาคสนามโดยใชแบบสมภาษณชดทมโครงสรางเปนเครองมอในการเกบ

ขอมลตามวตถประสงคทไดตงไว สวนประชากรกคออหมามในจงหวดปตตาน 600คนซงรบผดชอบมสยดทไดจด

ทะเบยนตากกฎหมายแลว สวนกลมตวอยางผวจยใชสตรในการหาขนาดของกลมตวอยางโดยใชสตร Yamane ในการ

คานวณหาขนาดของตวอยางทเหมาะสม ดงนนในการวจยครงนไดกลมตวอยาง 240 คน

วธการสมตวอยางผวจยจะทาการสมตวอยาง 2 ครง

ครงท 1 ใชวธการสมแบบเชงชนตามอตราสวน โดยเปรยบเทยบกบจานวนประชากรซงไดถกจาแนกตามอาเภอทง 12

อาเภอในจงหวดปตตาน

ครงท 2 ใชวธการสมอยางงาย โดยใหแตละหนวยมโอกาสทจะถกเลอกเทากนหมดทกหนวย ซงจะใชวธการการหยบ

ฉลากแบบไมสงคนตามจานวนทกาหนดไวแตละอาเภอ

เครองมอทใชเกบขอมลในการวจยครงนคอ แบบสมภาษณชนดมโครงสรางซงแบงออกเปน 3 สวนคอ

สวนท 1 เปนคาถามเกยวกบขอมลทวไปไดแก ปจจยสวนบคคลและปจจยแวดลอมของผตอบแบบสมภาษณ

ลกษณะคาถามเปนแบบสารวจรายการ โดยใหเลอกตอบตามความเปนจรง

สวนท 2 เปนคาถามเกยวกบบทบาทในการพฒนาทองถนของผตอบแบบสมภาษณโดยแบงออกเปน3 ดานคอ

1.บทบาทดานการเมองการปกครอง

2.บทบาทดานเศรษฐกจ

3.บทบาทดานสงคม

สวนท 3 เปนคาถามเกยวกบปญหา อปสรรคในการพฒนาทองถน โดยแบงออกเปน 3 ดานคอ

1.ปญหาดานตวบคคล

2.ปญหาดานประชาชน

3.ปญหาดานหนวยงานทเกยวของ

รวมทงขอเสนอแนะแนวทางในการแกปญหาดงกลาว การทดสอบความเชอมนของเครองมอ

ในการทดสอบความเทยงตรงของเครองมอเพอใหคาถามมความสมบรณหรอไม เมอตรวจสอบเรยบรอย

แลวผวจยกจะมาวเคราะหหาความเชอมนโดยวธ The alpha coefficient ซงเมอวเคราะหแลวไดคาเทากบ 0.8

การเกบรวบรวมขอมลมขนตอนตอไปน

1.สารวจรายชออหมาม จากสานกงานคณะกรรมการอสลามประจาจงหวดปตตาน

2.เกบขอมลภาคสนาม โดยผวจยออกพบกลมตวอยางดวยตวเอง

3.มการชแจงวตถประสงคในการวจยและอธบายการตอบแบบสมภาษณ การวเคราะหขอมล

เมอเกบรวบรวมขอมลและทาการตรวจสอบความถกตองเรยบรอยแลว ผวจยกจะเอาขอมลนนมาประมวล

และวเคราะหโดยใชโปรแกรมสาเรจรป Spss for windows กาหนดคาสถตในการวเคราะหดงน



อล-นร

1.ขอมลทวไป (ปจจยสวนบคคลและปจจยแวดลอม) วเคราะหขอมลโดยการหาคารอยละ

2.ขอมลเกยวกบบทบาทในการพฒนาทองถนทง 3 ดาน วเคราะหขอมลโดยการหาคารอยละคามชฌมเลข

คณต (X) และสวนเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.)

3.ขอมลเกยวกบความสมพนธระหวางปจจยสวนบคคลและปจจยแวดลอม กบระดบบทบาททง 3 ดาน

วเคราะหขอมลโดยการหาคา Chi–square ทระดบนยสาคญทางสถต 0.05

4.ขอมลเกยวกบปญหา อปสรรคในการพฒนาทองถน วเคราะหขอมลโดยการหาคารอยละ ผลการวจย

การศกษาเรองนผวจยไดเกบขอมลโดยใชแบบสมภาษณจากอหมามทง 12 อาเภอในจงหวดปตตานจานวน 240 คน ซงกลมตวอยางทไดเกบรวบรวม ผวจยจาแนกออกเปน 2 กลมตามลกษณะของตวแปรอสระ ไดแก ปจจยสวนบคคล (อาย ระดบความรภาคสามญและภาคศาสนา ระยะเวลาในการดารงตาแหนง) และปจจยแวดลอม (ลกษณะของชมชนเมองและชมชนชนบท)จากการทาวจยผวจยไดพบวา ปจจยสวนบคคลดานอายพบวาอหมามทมอาย 40-60 ป มจานวนมากทสด 149 คน คดเปนรอยละ 62.1 รองลงมาอาย 25-40 ป มจานวน 51 คน คดเปนรอยละ 22.2 และอหมามทอาย 60 ปขนไปมจานวนนอยทสด 40 คน คดเปนรอยละ 16.7 เปนทนาสงเกตวาอหมามสวนใหญอยในอายทมความพรอมทงกาย จตใจและพลงงานความคดในการสรางสรรคงานพฒนาทองถนใหประสบความสาเรจไดปจจยสวนบคคลดานความรภาคสามญ พบวาอหมามทมความรระดบประถมศกษามมากทสด จานวน 122 คน รองลงมามความรระดบมธยมศกษาหรอประกาศนยบตรวชาชพ มจานวน 88 คน และอหมามทมความรระดบปรญญาตรหรอสงกวา 30 คน

ปจจยสวนบคคลดานความรภาคศาสนา พบวา อหมามทมความรภาคศาสนาระดบอสลามตอนปลายมมากทสดจานวน 106 คน รองลงมาคอระดบอสลามศกษาตอนกลางจานวน 55 คน รองลงมาคอ ระดบปรญญาตรจานวน 49 คน รองลงมาคอระดบอสลามตอนตนจานวน 17 คน และอหมามทมการศกษาศาสนาสงกวาปรญญาตรมนอยทสดจานวน 13 คน

ปจจยแวดลอมดานลกษณะของชมชนพบวา อหมามทดารงตาแหนงในชมชนเมอง มจานวน 84 คน และอหมามทดารงตาแหนงในชมชนชนบทมจานวน 156 คน จากการวจยผวจยพบวาอหมามสวนใหญดารงตาแหนงในชนบทซงเปนชมชนทความเจรญทางวตถมไมมากนก ชมชนชนบทนนจะอยกนอยางถอยทถอยอาศยซงกนและกน โดยเฉพาะชมชนมสลมในชนบทนนสมาชกของชมชนจะใหเกยรตแกอหมามของประชาชล แตอยางไรกอหมามทดารงตาแหนงในชมชนเมอง กไดทาหนาทไมยงหยอนไปกวาอหมามทดารงในชมชนชนบทแมความสมพนธกบสปบรษจะไมแนนแฟนเหมอนในชมชนชนบทดงนนการพฒนาทองถนในชนบทมสลมจงตองใหอหมามเปนผนาเพราะจะทาใหการพฒนาบงเกดผลอยางแทจรง

ในบทท 6 ผวจยไดเขยนสรปการวจยคอ วตถประสงค 4 ขอ สมมตฐาน 3 ขอ และปญหาอปสรรคในการพฒนาทองถนของอหมาม ดานตวบคคล ดานประชาชน ดานหนวยงานทเกยวของ สดทายไดเขยนขอเสนอแนะในเรองนเปนขอเสนอแนะทวไป คอ อหมามควรจะไดรบการฝกอบรม เพมความรและทกษะในการพฒนาทองถน ดานการเมองการปกครอง ดานเศรษฐกจและสงคม เพอนาไปปรบในการพฒนาทองถนของตนเอง โดยเฉพาะอยางยงบทบาทดานไกลเกลยเมอมขอพพาทระหวางประชาชน บทบาทในการรณรงคใหประชาชนไดรจกประหยด บทบาทในการจดกจกรรมทชวยเสรมสรางความสมพนธระหวางประชาชนในชมชน บทบาทในการเปนทปรกษาใหกบประชาชนบทบาทในการดแลเยาวชนไมใหยงเกยวกบยาเสพตด และบทบาทในการจดเรยนการสอน

ในฐานะผวพากษคดวาวทยานพนธเลมนเปนประโยชนอยางยงใหกบผนาศาสนาเชน อหมามและคนอนๆในการพฒนาทองถนของตวเอง และเขาเองไดรอปสรรคหรอปญหาในการพฒนาทองถนพรอมดวยรวธในการแกปญหาของอหมาม

วารสาร อล-นร บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยอสลามยะลา จดทาขนเพอสงเสรมใหคณาจารย

นกวชาการ และนกศกษาไดเผยแพรผลงานทางวชาการแกสาธารณชน อนจะเปนประโยชนตอการเพมพนองค

ความร และแนวปฏบตอยางมประสทธภาพ ทงน ทางกองบรรณาธการวารสาร อล-นร บณฑตวทยาลย

มหาวทยาลยอสลามยะลา จงไดกาหนดระเบยบการตพมพบทความดงกลาว ดงตอไปน

ขอท 1 บทความทมความประสงคจะลงตพมพในวารสาร อล-นร บณฑตวทยาลย มหาวทยาลย

อสลามยะลา ตองเปนบทความใหม ไมคดลอกจากบทความอนๆ และเปนบทความทไมเคยตพมพในวารสารอน

มากอน

ขอท 2 ประเภทบทความวชาการและบทความวจย ในสวนบทความวจยนน ผทมความประสงคจะลง

ตพมพในวารสาร อล-นร บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยอสลามยะลา บทความนนตองไดรบความเหนชอบจาก

อาจารยทปรกษา

ขอท 3 บทความดงกลาวตองชแจงใหกบกองบรรณาธการวารสาร อล-นร บณฑตวทยาลย

มหาวทยาลยอสลามยะลา เพอพจารณา สรรหาผทรงคณวฒในการประเมนบทความ

ขอท 4 ผทรงคณวฒประเมนบทความ ตองมสาขาชานาญการทเกยวของกบหวขอบทความทจะลง

ตพมพในวารสาร อล-นร บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยอสลามยะลา

ขอท 5 การประเมนบทความวชาการตองประกอบไปดวยผทรงคณวฒอยางนอยหนงทาน และตองม

คณวฒในระดบปรญญาเอก หรอเทยบเทา หรอเปนผดารงตาแหนงทางวชาการระดบผชวยศาสตราจารยขนไป

ในสาขาชานาญการนน หรอสาขาวชาทสมพนธกน หรอเปนผทมประสบการณในดานวชาการการศกษาหรอการ

ทาวจย ซงเปนทยอมรบในสงคมาการศกษา

ขอท 6 ทศนะและขอคดเหนใดๆ ทปรากฏในวารสาร อล-นร บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยอสลาม

ยะลา ถอเปนความคดเหนสวนตวของผเขยนแตละทาน ทางกองบรรณาธการเปดเสรดานความคด และไมถอวา

เปนความรบผดชอบของกองบรรณาธการ

การเตรยมตนฉบบสาหรบการเขยนบทความวชาการ หรอบทความวจย ในวารสาร อล-

นร บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยอสลามยะลา

1. วารสาร อล-นร เปนวารสารวชาการบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยอสลามยะลา ไดจดพมพ ปละ 2 ฉบบ

2. บทความทจะลงตพมพในวารสาร อล-นร จะตองจดสงในรปแบบไฟล และสาเนา ตามทอยดงน

กองบรรณาธการวารสาร อล-นร

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยอสลามยะลา

135/8 ม. 3 ต. เขาตม อ. เมอง จ. ปตตาน

94160 / ตปณ. 142 อ.เมอง จ.ยะลา 95000

โทร: 073-418610-4 ตอ 124 แฟกซ: 073-418615-16

3. บทความวชาการสามารถเขยนไดในภาษา มลาย ( รม/ยาว), อาหรบ, องกฤษ, หรอ ภาษาไทย และ

บทความตองไมเกน 12 หนา

4. แตละบทความตองม บทคดยอภาษาไทยและภาษาองกฤษ บทคดยอตองมจานวนคา ประมาณ 200-250 คา

วารสาร อล-นร บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยอสลามยะลา หลกเกณฑและคาชแจงสาหรบการเขยนบทความวชาการ หรอ บทความวจย

5. บทความภาษามลาย ตองยดหลดตามพจนานกรมภาษามลาย ทไดรบรองและยอมรบจากสถาบนศนยภาษา

ประเทศมาเลเซย

6. บทความดงกลาวตองเปนบทความใหม ไมคดลอกจากบทความอนๆ และเปนบทความทไมเคยตพมพใน

วารสารอนมากอน

7. การเขยนบทความตองคานงถงรปแบบดงน 7.1 บทความภาษาไทย พมพดวยอกษร TH Niramit AS ขนาด 14

7.2 บทความภาษาอาหรบ พมพดวยอกษร Arabic Traditional ขนาด 16

7.3 บทความภาษามลายยาว พมพดวยอกษร Adnan Jawi Traditional ขนาด 16

7.4 บทความภาษามลายรม พมพดวยอกษร TH Niramit AS ขนาด 14

7.5 บทความภาษาองกฤษ พมพดวยอกษร TH Niramit AS ขนาด 14

8. ใชฟรอนท Arial Narrow Transliterasi สาหรบชอและศพททเปนภาษาอาหรบ ทเขยนดวยอขระ รม ตามท

บณฑตวทยาลยไดใช หากบทความนนไดเขยนดวยภาษาไทย มลายรม และ ภาษาองกฤษ

รายละเอยดอนๆ 1. ตาราง รปภาพ และแผนภม ควรคดเลอกเฉพาะทสาคญ และตองแยกออกจากเนอเรองหนาละรายการ

2. ในสวนของเอกสารอางองใหใชคาวา บรรณานกรม

3. สาหรบชอหนงสอใหใชเปนตวหนา (B)

4. ในสวนของอายะฮอลกรอานใหใสวงเลบปด-เปด ﴾.....﴿ และสาหรบอายะฮอลกรอานทมากกวาหนงบรรทด

ใหจดอยในแนวเดยวกน

5. ในสวนของฮาดษใหใสเครองหมายคาพด "......" และสาหรบอลฮาดษทมากกวาหนงบรรทดใหจดอยในแนว

เดยวกน

6. ในสวนของคาพดบรรดาอลามาอหรอนกวชาการไมตองใสเครองหมายใดๆ

7. ใหจดลาดบบรรณานกรมเปนไปตามลาดบภาษาของบทความนนๆ

8. ใหใชอางองอายะฮอลกรอานดงน อลบะเกาะเราะห, 2: 200

9. ใชคาวาบนทกโดย แทนคาวารายงานโดย ตวอยาง (บนทกโดย อล-บคอรย เลขท: 213)

10. และการเรยงลาดบในการอางองหนงสอดงน ชอผแตง. ปทพมพ. ชอหนงสอ. ชอผแปล. สถานทพมพ.

สานกพมพ.

11. ใหใสวฒการศกษาเจาของบทความ ทปรกษา ทปรกษารวมสาหรบในสวนของบทความวจย ใน Foot Note

ของหนาบทยอทงภาษาไทยและภาษาองกฤษ

มฮาหมดซาก เจะหะ* (สาหรบหนาภาษาไทย)

Muhaammadzakee Cheha* (สาหรบหนาภาษาองกฤษ)

*ดร. (หลกนตศาสตร) ผชวยศาสตราจารย, อาจารยประจาสาขาวชาชะรอะฮ คณะอสลามศกษา มหาวทยาลยอสลามยะลา

* Asst. Prof. Ph.D. (in Law) อาจารยประจาสาขาวชาชะรอะฮ คณะอสลามศกษา มหาวทยาลยอสลามยะลา

บทความทวไปและบทความวจย 1.ชอเรอง

2.ผแตง

3.บทคดยอ

4.คาสาคญ

5.บทนา

6.เนอหา (วธดาเนนการวจยสาหรบบทความวจย)

7.บทสรป (สรปผลและอภปรายผลการวจยสาหรบบทความวจย)

8.บรรณานกรม บทวพาทษหนงสอ/Book Review 1.หวขอทวพาทษ

2.ชอผวพาทษ หรอผรวมวพาทษ (ถาม)

3.เนอหาการวพาทษหนงสอ

4.ขอมลทางบรรณานกรม

การอางองในบทความ มดงน 1.ตวอยางการอางอลกรอานในบทความ:

Zอายะฮ อลกรอาน…………………………….…………………………… [

(อล-บะเกาะเราะห, 73: 20).

2.ตวอยางการอางหะดษในบทความ:

“บทหะดษ……………………………………………………………………..”

(บนทกโดย อล-บคอรย , หะดษเลขท: 2585)

ตวอยางการเขยนบรรณานกรม:

Ibn Qudamah, cAbdullah bin Ahmad. 1994. al-Mughni. Beirut: Dar al-Fikr. Ahmad Fathy. 2001. Ulama Besar Dari Patani. Bangi: Penerbit Universiti Kebangsaan Malaysia.

Mohd. Lazim Lawee. 2004. Penyelewengan Jemaah Al-Arqam dan Usaha Pemurniannya. Bangi:

Penerbit Universiti Kebangsaan Malaysia.

นเลาะ แวอเซง และคณะ. 2550. การจดการศกษาโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามในสามจงหวด

ชายแดนภาคใต. วทยาลยอสลามศกษามหาวทยาลยสงขลานครนทรวทยาเขตปตตาน

แบบเสนอตนฉบบเพอลงตพมพ ในวารสาร อล-นร บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยอสลามยะลา

ขาพเจา (นาย/นาง/นางสาว................................................................................................. ชอเรองตามภาษาทเขยนบทความ....................................................................................... .................................................................................................................................................................................................................................................................................... ชอเรองภาษาไทย:……………….…………………………………………………………………………………………………. .................................................................................................................................................................................................................................................................................... ชอเรองภาษาองกฤษ:…………………………….………………………………………………………………………………. .................................................................................................................................................................................................................................................................................... ชอ-สกลผแตงหลก: (1) ชอภาษาไทย…………..….……………………………..……………………………….

(2) ชอภาษาองกฤษ....................................................................... ทอย:………………………………………………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………………………………………..………เบอรโทรศพท:……………………………………….………………………………………………………………………………. เบอรโทรสาร:…………………………………………………………………………………………………………………………. E-mail address:………………………….…………………………………………………………………………………………. ชอ-สกลผแตงรวม(1) ชอภาษาไทย..……………………………………………….……………………………………. ชอภาษาองกฤษ................................................................................

(2) ชอภาษาไทย..……………………………………………….……………………………………. ชอภาษาองกฤษ................................................................................ (3) ชอภาษาไทย..……………………………………………………………………….……………. ชอภาษาองกฤษ................................................................................

ระบประเภทของตนฉบบ บทความวชาการ (Article) บทความวจย (Research) บทความปรทรรศน (Review Article) บทวพาทยหนงสอ (Book Review)

ลงชอ……………………………………………………

( ) วนท....................................................

ความเปนไปไดในการจดตงศาลชะรอะฮในประเทศไทย

อบดลฮาลม ไซซง, มฮาหมดซาก เจะหะ, ฆอซาล เบญหมด, ดานยา เจะสน, อาหมด อลฟารตย, รอซดะห หะนะกาแม ................................................................................ 1-13

พฒนาหลกสตรตาดกาทคงไวซงอตลกษณของตาดกาดงเดม อบรอฮม ณรงครกษาเขต, สกร หลงปเตะ, กาเดร สะอะ ................................................................................ 15-28

การควบคมแนวคดทางศาสนาทบดเบอนในรฐกลนตนกรณศกษา การควบคมดแลกลมแนวคดอลนกชาบนดย

อบรอเฮม สอแม, อสมาแอ สะอ, มาหะมะสอเระ ยอโระ ................................................................................ 29-39 ตครจญหะดษเฉพาะความหมายภาษาไทยในหนงสอคณคาของอะมาล ของ ชยคลหะดษ เมาลานา มฮมมด ซะกะรยา

เชาวนฤทธ เรองปราชญ, อบดลเลาะ การนา .................................................................................................. 41-57 Action Research (AR): Preparation to Quality Criteria

Ismail Raob ................................................................................................................................................... 59-67 คณธรรม จรยธรรมในการดาเนนชวตตามหลกคาสอนศาสนาอสลาม ของนกเรยนในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามในจงหวดปตตาน

มหมมดรสล ดามาเลาะ ................................................................................................................................. 69-86 Pergrakan Dakwah Rasulullah

Noorodin Abdulloh Dagorha ......................................................................................................................... 87-104 บรการสงตอผปวยของหนวยบรการปฐมภมบนเกาะแหงหนงในจงหวดกระบ

ทพวรรณ หนทอง, เพชรนอย สงหชางชย, สาวตร ลมชยอรณเรอง ............................................................. 105-117 กลยทธการจดการบรษทฮจยในสามจงหวดชายแดนภาคใต

จราพร เปยสนธ, อาพร วรยะโกศล, วทวส ดษยะศรน สตยารกษ ............................................................... 119-133 ประเมนผลการดาเนนการพฒนาคณภาพโรงพยาบาลตามเกณฑมาตรฐานโรงพยาบาล และบรการสขภาพฉบบเฉลมพระเกยรตฉลองสรราชสมบตครบ 60 ป กรณศกษาโรงพยาบาลจะแนะ จงหวดนราธวาส

นรอาซมะห ปะกาสาและ, เรวด กระโหมวงศ, เมธ ดสวสด ......................................................................... 135-146 Book Review / วพากษหนงสอ บทบาทของอหมามในการพฒนาทองถน: กรณศกษาจงหวดปตตาน

อานวา มะแซ, แวยโซะ สเดะ ...................................................................................................................... 147-150

��

http://www.tci-thaijo.org/index.php/NUR_YIU/issue/archive

วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย...

Documents