Oxford University Press, USA မေနထတေဝၿပး Adam Roberts ႏင Timothy Garton Ash တညးျဖတတ CIVIL RESISTANCE & POWER POLITICS : The Experience of Non-violent Action from Gandhi to the Present စာအပမ အခနးတစချဖစတ စာေရးဆရာမ Christina Fink ရ႕ The Moment of the Monks: Burma, 2007 ေဆာငးပါးက Poe C ကေန မရငးအဂၤလပဘာသာမ ျမနမာဘာသာသ႔ ဆေလာေအာငျပနထားတာျဖစပါတယ။

သဃာေတာတ႔ရ႕အခနကာလ : ျမနမာျပည၊ ၂၀၀ရ ခႏစ ခရစစတနာ ဖငခ1

ျမနမာႏငငမာ ၂၀၀၇ ခႏစ စကတငဘာလက ျဖစပြားခတ ဆႏၵျပမေတြရ႕ျဖစစဥမာဆရင ျပညသ႕ေတာလနေရးေတြန႔ ပါဝါႏငင ေရးၾကားက ၿပငဆငမေတြက အေရးပါတအခကျဖစလာေနတယ။ ဒျဖစစဥက ဘာကေဖာျပသလဆေတာ လအငအားအေျမာက အျမားက ပါဝငေထာကခအားေပးၾကတ ဒလျပညသ႕ေတာလနေရးလပရားမေတြက ျဖစေပၚလာေအာင ေဆာငရြကႏငၾကေပမယ လ႔ ဒလပရားမေတြက အျမတမးေအာငျမငႏငလမမယလ႔ ေမာလငလ႔မရဘးဆတာပ။ အနညးဆးေတာ ေရတကာလမာေပါ။ အဓ ကကတအမနတရားက အစးရက စစေရးကအားျပတစနစက ကငသးေနတာရယ ေနာကၿပးေတာ ထေရာကတ ႏငငတကာဖအား ေတြ လစဟငးေနတယဆတ အခကေတြက အစးရက ပါဝါက ဆကလကဆပကငႏငေစခတယဆတာပါ။ အစးရက မေကခက ေတြက လစလေဝးန႔ ထတေဖာဆႏၵျပတာမးေတြက ျပငးျပငးထနထနတားျမစထားသလ ႏငငေရးအကဥးသားေတြကလညး တစ ခနတညးမာပ ကာလရညျပစဒဏေတြန႔ အကဥးခထားတာမးေတြ လပေနတ သညးမခႏငေလာကေအာင ဆးရြားေနတ ဗမာ ျပညရ႕ ႏငငေရးအခငးအကငးမာ ေပါကေျမာကေအာငျမငတ လထေတာလနေရးလပရားမေတြက စတငလ႕ေဆာဖ႔န႔ ေဆာင ရြကအေကာငအထညေဖာဖ႔ ဆတာေတြကလပဖ႔အတြက စနေခၚမေတြက ေၾကာကခမနးလလပါပ။ တျခားႏငငေတြမာေတာ တကကြလပရားသေတြအေနန႔ သတ႔ရ႕အမားေတြကေနတဆင သငယမေတြလပၿပးေတာ သတ႔ရ႕နညးဗဟာေတြက ျပနလည ျပငဆငမေတြလပၿပး ေနာကတစႀကမႀကးစားဖ႔ အခြငရၾကပါတယ။ ဗမာျပည (ျမနမာလ႔ အစးရကေနၿပးေတာ ၁၉၈၉ခႏစမာ ေျပာငးလခ)မာေတာ ျပညသေတာေတာမားမားက အခြငအေရးတစႀကမ အမားဆးႏစႀကမသာ ရခြငရၾကတာပါ။ ဒစာအပမာပါတ တျခားေသာ အခနးေတြမာ ေရးထားခတအတငး ျပညတြငးက ပါဝါက ကငထားတသေတြရ႕ လထေတာလနေရး လပရားမေတြက ဘယနညးဘယပကငတြယရမလဆတ နညးလမးေတြန႔ ပတသကၿပး သတထားမလာေအာင နညးလမးေတြက ႏငငတကာမာ ျဖစေပၚေနတ ၿပငဆငမေတြကလညးပ တစနညးတစဖန႔ ပေဖာေပးေနပါတယ။ ျမနမာျပညရ႕ျဖစစဥမာဆရင တ ျခားေသာႏငငေတြန႔ စးပြားေရးဆကဆမေတြမာ တးတကေနတအခကက ႏငငတကာရ႕ ျပစတငေဝဖနမ ေတြက အားနညးခန႔ လာခေအာင လပႏငခတအလားအလာရပါတယ။ သ႔ေသာလညး ေဒသတြငးအငအားႀကးေတြျဖစတအျပင ျမနမာႏငငအေပၚ လညး လႊမးမးမအရဆးႏငငေတြျဖစတ အႏၵယန႔တ႐တတ႔လမးႏငငေတြက အစးရအေပၚမာ ထထေရာကေရာကဖအားေပးတာ မးက တကတကကြကြလပဖ႔ စတကးမရတာက စစတပကဗလခပႀကးေတြက အငအားသးၿဖခြငးတာမးလပဖ႔ ပမလြယကသြား ေစပါတယ။ ကလသမဂၢရ႕လျခေရးေကာငစမာ ျမနမာျပညရ႕ျဖစရပေတြက ေဆြးေႏြးတာမးေတြလပခပါတယ။ ဒါေပမယလညး တ ႐တန႔႐ရားတ႔က ဗတအာဏာက ဆပကငထားတာမ႔လ႔ ထေရာကတအေရးယမေတြက မလပႏငခပါဘး။ ကလသမဂၢကေန အင အားသးၿဖခြငးမေတြလပေနစဥမာပ အထးကယစားလယေတြက ေစလႊတခတာကလညး ထေရာကတလကဆပလကကငျပႏငတ ရလဒမးက မရယႏငခပါဘး။ အဒလန႔အစးရက သတ႔ကယသတ႔ ယၾကညမတးလာခၿပး သတ႔ရ႕အစအစဥေတြက အတားအဆးမ ရ ဆကလကလပကငခြငရခသလ တစခနတညးမာပ တကကြလပရားသေတြန႔ သာမနျပညသလထရ႕ အျမငမာေတာ သတ႔အ တြကအလအပဆးအခနမာ စြန႔ပယခထားရတယဆတ ခစားခကေတြ ျဖစေပၚေစခပါတယ။ ဒစာအပမာပါတ အျခားေသာ အခနးေတြမာ ေဖာျပဖးသလပ ႐တခညးေအာငျမငမမးက ေဖာေဆာငဖ႔အတြက လထလပရားမ ေတြက ရးနမခရေသာျငားလညးပ ေနာငလာမယႏစေတြမာ ပါဝါမေျခက သကေရာကမ ေတြရေစမယ လကဆပလကကငျပႏငတ အေျခအေနန႔ေရာ စတပငးဆငရာခစားခကေတြအေနန႔ပါ ရေနမယ ႀကမမးအးေနတအေၾကာငးအခကေတြကေတာ ရေနႏငပါ တယ။ ဗမာျပညရ႕အေနအထားက ျပနၿပးၾကညမယဆရင ဗဒၶဘာသာဝငဘနးေတာႀကးေတြအေပၚ ျပငးထနတအၾကမးဖကမေတြ ျပခတာက ျပညသထတစရပလးရ႕ ႏငငေရးခယခကေတြက ႏးၾကားေစခၿပးေတာ အစးရရ႕ စတဓါတေရးရာအရ တရားဝငျဖစမ က ရယရန ႀကးပမးအားထတေနမက အႀကးအကယအထနာေစခတယ။

1 Christina Fink ဟာ ထငးႏငင၊ ခငးမငၿမ႕မာရတ the International Sustainable Development Studies Institute က Lecturer တစေယာကျဖစၿပးေတာ သမက သမရ႕ Ph.D(social/cultural anthropology) ဘြ႕က 1994 ခႏစက UC Berkeley ကေန ရရခသပါ။ သမေရးသားခတစာအပက Living Silence: Burma Under Military Rule (Zed Books, 2001) ျဖစၿပး တြဖကပါဝငတညးျဖတခတ စာအပကေတာ Converging Interests: Traders, Travelers, and Tourists in Southeast Asia (University of California at Berkeley, 1999) ျဖစပါတယ။ မရငးစာေရးသက Peter Carey, Małgorzata Gorska ႏင ဝငးမငးတ႔က ဒအခနးရ႕ အေစာပငးမၾကမးေတြအေပၚမာေပးခတ သတ႔ရ႕အဖးတနတ မတခကေတြ၊ အၾကေပးခကေတြန႔ ပတသကၿပး ေကးဇးတငတအေၾကာငး ေျပာထားပါတယ။

ဒအခနးမာေတာ စကတငဘာ ၂၀၀၇ လထလပရားမရယ၊ ျမနမာျပညက စစတပအပခပသေတြရယ၊ ႏငငတကာက ႀကးကင ေခါငးေဆာငသေတြရယ၊ ျမနမာျပညရ႕အႀကးဆးအမနးခငးႏငငေတြရယန႔ ကလသမဂၢတ႔ရ႕ အခငးခငးၾကားက အားၿပငမေတြက တငျပသြားပါမယ။ ေနာကၿပးေတာ ဘာျဖစလ႔မား ဗဒၶဘာသာဘနးေတာႀကးေတြက ဥးေဆာငမက ျပခၾကတာလဆတာန႔ ဒလပ ရားမႀကးရ႕ အကးသကေရာကမက ဘယလတနဖးျဖတအဆးအျဖတျပသငတယဆတာေတြန႔အတ အၾကမးမဖကလပရားပါ မယလ႔ သဓ႒ာနခထားခကရ႕ အဆငကြျပားပ၊ နညးပညာအသစေတြရ႕အခနးက႑၊ လမးစေတြရ႕ ကယပငျပဌာနးခြငအတြကပါ ႐နးကနေနရတ ျမနမာျပညအေျခအေနရ႕သးျခားစ႐ကလကၡဏာမားကပါ ေဆြးေႏြးသြားပါမယ။

**********************

၂၀၀၇ ခႏစ လထလပရားမႀကးအား ျခငသးသပျခငး

၂၀၀၇ ခႏစၾသဂတလ လလယမာ ျမနမာျပညသလထႀကးတစရပလးက အစးရရ႕ေလာငစာဆန႔ပတသကၿပး အကအညေတြေပး ေနတာက ႐တခညးဆသလ ရပတန႔လကလ႔ ဒဇယန႔ CNG သဘာဝဓါတေငြ႕ေတြရ႕ေဈးႏနးက အလြနအမငးျမငတကသြားတ အ ေၾကာငးကသလကရလ႔ ထတလန႔ကနၾကတယ။ သယယပ႔ေဆာငေရးစရတေတြန႔ အေျခခစားသးကနေတြရ႕ စရတေတြက မးထ ေအာငဒးပလ ျမငတကသြားတာေၾကာင အထးသျဖငေတာ ေအာကေျခလတနးစား ဆငးရသားေတြအတြက အထနာတဆးရးနစ နာမေတြ ျဖစေပၚလာတယ။ လအခ႕က အလပကသြားဖ႔ လမးစရတေတာင မတတႏငေတာတအထ ျဖစကနတယ။ ၁၉၈၈ခႏစ ဒမကေရစအေရးေတာပ လပရားမႀကးက ဥးေဆာငခၾကတ ဖမးဆးခႏငငေရး အကဥးသားေဟာငးေတြန႔ ဖြ႕စညးထား တ ၈၈မးဆကေကာငးသားမားအဖြ႕က ဥးေဆာငၿပးေတာ ျမနမာႏငငရ႕အႀကးဆးၿမ႕ျဖစတ ရနကနမာ ဆႏၵျပခတကမေတြလပခ ၿပး အစးရထမာ ေဈးႏနးေတြ ျမငတကေနတာေတြက ပယဖကေပးဖ႔ ေတာငးဆခၾကတယ။ အစးရက လငလငျမနျမနန႔ပ သတ႔ ရာေဖြဖမးဆးႏငခတ အဖြ႕ရ႕ဥးေဆာငသေတြက ေထာငဒဏျပစဒဏေတြခမတခတာေၾကာင ခတကဆႏၵျပသေတြရ႕ စးရမမေတြ က တးတးလာခတယ။ ေနာကပငးမာေတာ ႏငငေရးအသဥာဏကြယဝတ ဗဒၶဘာသာဘနးေတာႀကး အဖြ႕ငယတစဖြ႕က ခတကဆႏၵျပမက ဆကလက လပေဆာငဖ႔တာဝနက ပခးေျပာငးယဖ႔ ဆးျဖတလကၾကတယ။ ဒဘနးေတာႀကးေတြေရာ၊ သာမနဘနးေတာႀကးေတြကပါ လထ ႀကးႀကေတြ႕ေနရတ အခကအခေတြက ေကာငးေကာငးႀကးသေနၾကတယ။ ဘာလ႔လဆေတာ ဘနးေတာႀကးေတြဟာ ေန႔စဥေန႔ တငး ေကာငးကေနထြကၿပးေတာ ဒကာ၊ ဒကာမလထႀကးဆကေန ဆြမးအလက ခေနၾကရလ႔ပ။ တစေန႔တျခားလေတြက ပၿပး ေတာသတ႔ကယသတ႔ေတာငမ ေကာငးေကာငးမြနမြန စားေသာကႏငျခငးမရသလ၊ အလဒါနကလညး ေကာငးမြနစြာလဒါနးႏင တ အေနအထားမရေတာဘး။ ဒါကအလြနကစတပကစရာအေျခအေနပါ။ သဃာက ဆြမးလပေကၽြးလဒါနးတယဆတာက ေထရ ဝါဒဗဒၶဘာသာဝငေတြအဖ႔ အေျခခအကဆး ကသလေကာငးမျပျခငးျဖစပါတယ။ စကတငဘာလ ၅ရကေန႔မာေတာ ရာေပါငးမားစြာေသာ ဘနးေတာႀကးေတြဟာ ဘာသာေရးဆငရာစာေပေတြ သငၾကားပ႔ခၾကတ ဘနးေတာႀကးေကာငးမား တညရေနျခငးေၾကာင လသမားတ ပခကၿမ႕ရ႕လမးေတြေပၚ ထြကလာၿပးေတာ သတဝါအမားအတြက ေမတာပ႔သတအေနန႔ ေမတသတနက ရြတဆၾကပါတယ။ ေထာငေပါငးမားစြာေသာ ၿမ႕ေနလထႀကးကလညး သတ႔ရ႕ေထာကခမ ကျပသဖ႔အတြက အျပငကထြကလာခၾကတယ။ ေဒသခအာဏာပငမားက ဘနးေတာႀကးေတြရ႕ေခါငးေပၚကေကာၿပး ပစခတ ေျခာကလန႔တာ၊ ဘနးေတာႀကးေတြက ႐ကႏကတာ၊ အခ႕ကေတာ တငမာခညၿပး႐ကႏကတာမးေတြက ျပလပၿပးေတာ တ႔ျပန ခပါတယ။ ဘနးေတာႀကးေတြက ကယထလကေရာကေစာကားတာက ဗဒၶဘာသာအျမငအရ အျပငးထနဆးအကသလ အလပ ေတြထက တစခက ကးလြနတာပ။ ဒအဓက႐နးက ျပငးထနတမေကနပမက အစပးေပးလကၿပး လပရားမႀကးတစခလးက ဘယတနးကန႔မမတေအာငလ႔ ျမနျမနဆနဆနႀကးထြားလာေအာင အေထာကအပေပးႏငခတယ။ ေနာကငါးရကၾကာၿပးတ ေနာကမာေတာ ျမနမာႏငငလးဆငရာ သဃာတပေပါငးစ All Burma Monks Alliance (ABMA) က တညေထာငေၾကာငး ေၾကျငာခၿပး သဃာေတာေတြက ျပနလညဝနခေတာငးပနဖ႔၊ စကသးဆေဈးႏနးမားန႔ အျခားေသာအေျခခ လသးကနတ႔ရ႕ ေဈးႏနးမားက ေလာခေပးဖ႔၊ ႏငငေရးအကဥးသားမားအားလးက ျပနလႊတေပးဖ႔၊ အမးသားျပနလညသငျမတ ေရးအတြက ဒမကေရစအေရးလပရားသမားႏင ေတြ႕ဆေဆြးေႏြးဖ႔ဆတ အခကမားပါတ ေတာငးဆခကက အစးရထမာေတာငး

ဆခၾကပါတယ။2 ဒေဖာျပခကမာ အကယ၍မား စကတငဘာ ၁၇ရကေန႔ ေရာကသညအထ အစးရဖကမ တန႔ျပနမမရခလင ဘနးေတာႀကးမားအေနန႔ စစတပန႔ ၄ငးတ႔ရ႕မသားစမားထကေနၿပးေတာ အလခမက ျငငးဆနျခငး၊ ၄ငးတ႔ကငးပတ ဘာသာ ေရးပြလမးသဘငမားက ျငငးဆနျခငးေတြက ျပလပသြားမယ ဘာသာေရးဆငရာ သပတေမာကမက ဥးေဆာငျပလပသြားမညလ႔ ပါရပါတယ။3

သတ႔ရ႕ေတာငးဆမေတြက အစးရက ျငငးဆနလကတအခနမာေတာ ဘနးေတာႀကးေတြက သပတကစတငလက ၿပး လမးေတြေပၚက ထြကလာၾကတယ။ ပခကက အျဖစအပကရ႕သတငးန႔ ABMA ရ႕ ေၾကျငာခကေတြက ဘနးေတာႀကး ေကာငးေတြန႔ ဒကာ၊ဒကာမေတြဆက ျပညပကအသလႊငဌာနေတြကေနတဆငေကာ အခငးခငးပါးစပသတငးအေနန႔ပါ ပ႕ႏ႔သြား ခတယ။ ဘနးေတာႀကးအစအဖြ႕ငယကေလးေတြက သတ႔ရ႕ေကာငးထငဆရာေတာႀကးေတြဆက ခြငျပခကန႔ေရာ၊ ခြငျပခကမရ ပန႔ပါ ေပၚေပါကလာၾကတယ။

ေရႊဝါေရာငေတာလနေရးရ႕ ပထမဥးဆးေန႔ေတြမာေတာ သဃာေတာေတြခညး(ေနာကပငးေတာ သလရငဆရာႀကး၊ ဆရာေလး ေတြ ပါပါဝင) သးသန႔ခတကၾကတယ။4

သ႔ေသာလညး တစခ႕ေသာလဝတေၾကာငေတြကပါ သဃာေတာေတြရ႕ ၄ငးတ႔ကယစား အနစနာခအားထတၾကတ လပရားမရ႕တြနးအားေၾကာင သဃာေတာေတြထမာ ခဥးကပၿပး သတ႔လညးပါဝငဆငႏြခြငက ေတာငး ခခၾကတယ။ ညႇႏငးညညႊတတစတဓါတေၾကာင လပဂၢလေတြအေနန႔ သတ႔ရ႕လကေတြက အခငးခငးခတဆကၿပး လတတငးအ ေနန႔ သဃာေတာေတြေလာကလမးရာ လမးတစေလာကမာ သဃာေတြလငးရ႕ နေဘးတစဖကတစခကဆကေနၿပး လကပါခြငရ ရခတယ။ သာသနာအလေတာေတြ၊ ေမာကထားတသပတေတြက ကငေဆာငရငး၊ ေမတာသတနက ရြတဖတပေဇာလာၾကတယ။ အဒလမး ထတေဖာဆႏၵျပမေတြက တျခားၿမ႕ႀကးမားန႔ ၿမ ႕အေတာမားမားမာ ေဘးကေနရပၾကညအားေပးသေတြက လကခပ ေတြတးရငး၊ ငေကြးရငးန႔ ျပလပခၾကတယ။ ဆႏၵျပပြေတြ အရနအဟနအလြနျမနဆနစြာန႔ ျဖစေပၚလာတာန႔ ျဖစေပၚလာတ ဒဆႏၵ ျပပြေတြက ဘယလကငတြယရမယဆတာက မဆးျဖတႏငေသးတာေၾကာင အအားသငစတပကေနရတ အစးရဟာ အစပငးမာ ေတာ သတထားၿပး တ႔ျပနလာခတယ။ ယနေဖာငးဝတမထားတ ေထာကလမးေရးအရာရေတြက လထလပရားမေတြက ဗဒယ ႐ကယမတတမးတငမေတြ လပလာခတယ။ ဒါေပမယ တစစတစေယာကကမ ဖမးဆးအေရးယျခငးမးမရခဘး။

တစခနတညးမာပ လပရားမေတြက ပမကယျပန႔လာေအာငန႔ ႏငငေရးျပနလညေဖာေဆာငမက အရနတးျမႇငႏငဖ႔ ABMA အေန န႔ ၈၈မးဆကေကာငးသားမားအဖြ႔က ပနးေအာငးေနတ ေခါငးေဆာငေတြအပါအဝင အျခားလဝတေၾကာငအဖြ႕အစညးေတြန႔ ပး ေပါငးၿပး စကတငဘာ၂၁ရကေန႔မာ ေၾကျငာခကတစေစာင ထတျပနၿပး လထႀကးက မစာၦဒ႒အစးရက ႏငထတဖ႔အတြက သဃာ ေတာမားန႔ ပးေပါငးၾကဖ႔ ေဆာၾသလကတယ။5

စကတငဘာ ၂၂ရကေန႔မာေတာ ရာေပါငးမားစြာေသာ ဘနးေတာႀကးေတြက လပ ဂၢလေတြ ဝနးရၿပးေတာ ရတပဖြ႕ေတြရ႕အတားအဆးေတြက ျဖစေကာၿပး ဒမကေရစေခါငေဆာငတစဥးျဖစတ ေအာငဆနးစၾကည အကယခပကခေနရတအမရရာ ရနကနၿမ႕၊ တကသလရပသာလမးဆက ခတကသြားခၾကတယ။ သမက ငေကြးေနတမကလး ေတြန႔ အမေပါကဝအထထြကလာခတယ။ ဒျဖစရပရ႕သတငးေတြက ႏငငတကာန႔ ျပညပေရာကသတငးမဒယာေတြဆက ျပန႔ႏ သြားခတယ။ လအမားက လ႕ေစာေပးႏငခၿပး ကနရေနေသးတ လအေတာမားမားက ဆႏၵျပခတကပြဆက ပးေပါငးပါဝငေစခ တယ။ ၂၄ရက စကတငဘာမာေတာ နာမညေကာအႏပညာရငမားက သတ႔ရ႕ေထာကခမက လသရငၾကားျပသခၾကတယ။ သ ဃာေတြက ဒမကေရစအေရးလပရားသေတြက သတ႔ခတကရာလမးေၾကာငးတစေလာက အလယေကာငကေနပါဝင ခတကခြင ျပခၿပး၊ ႏငငေရးအလေတြကလညး ကငေျမႇာကေလာကလမးခြငျပခတယ။ လတစသနးေလာကက ရနကနၿမ႕ရ႕လမးေတြေပၚမာ ခတကေနၾကတအခနမာ ေထာငေပါငးမားစြာေသာလထႀကးကလညး အျခားၿမ႕ေတြမာ ခတကဆႏၵျပေနခၾကတယ။

အစးရအတြကေတာ သညးခႏငစြမးက ကနသြားပါၿပ။ ၂၄ရက စကတငဘာရ႕ညေနပငးမာေတာ အစးရကထနးခပထားတ သဃာ နာယကအဖြ႕က သဃာေတြအားလးက ေလာကကစၥေတြမာ မပါဝငၾကဖ႔ ေဆာၾသလကပါတယ။ ၂၅ရကေန႔မာေတာ ရနကနန႔ မႏ ေလးၿမ႕ေတြက အာဏာပငအဖြ႕အစညးေတြက ညမထြကရအမန႔က ထတျပနၿပး သဃာေတြက လမးေပၚမထြကၾကဖ႔ သတေပးခ ပါတယ။ ေနာကတစေန႔မနကမာေတာ တပမေတာ(ျမနမာစစတပ) စစသားေတြန႔ လထနးရေတြကေန မကရညယဗးေတြ၊ မး ေလာငဗးေတြန႔ ပစခတျခငး၊ ႐ကႏကျခငး၊ ဆႏၵျပပြက ဖကဆးဖ႔အတြက လအေျမာကအျမားက ဖမးဆးျခငးေတြက ျပလပၿပး ေတာ အၾကမးဖကအငအားသးၿဖခြမက စတငခပါတယ။

2 ျမနမာႏငငလးဆငရာ သဃာတပေပါငးစ ေၾကျငာခက၊ ဝါေခါငလျပညေကာ ၁၂ရက၊ ၁၃၆၉ခႏစ၊ တနဂၤေႏြ၊ ေၾကျငာခကအမတ ၁/၂၀၀၇ 3 ပါဠဘာသာမလာတ ပတနကဇၨနကမၼဆတစကားရပကေန ဆငးသကလာတာပါ။ ဗဒၶသကေတာထငရားရစဥကတညးက ျပခတအမျဖစၿပး ေျပာငးျပနေမာက ထားတသပတပန႔ သေကၤတျပပါတယ။ 4 တကယေတာ ျမနမာျပညက သဃာေတြရ႕သကၤနးက ၾကကေသြးေရာငပါ။ 5 People’s Alliance Formation Committee, ‘Statement of the People’s Alliance Formation Commit tee to the Entire Clergy and the People of the Whole Country’, 21 Sept. 2007.

စစတပရ႕အစးရက ေထာကပေပးဖ႔အတြက ၁၉၉၃ခႏစမာ ဖြ႕စညးခၿပး အငအားႀကးမားတအဖြ႕တစချဖစတ ျပညေထာငစၾက႕ခင ေရးႏငဖြ႕ၿဖးေရးအသငး Union Solidarity Development Association (USDA)က အသငးဝငတစခ႕န႔အတ ၄ငးအဖြ႕ေနာကမ ဖြ႕စညးခတ ျပညသ႕စစအဖြ႕တစချဖစတ စြမးအားရငအဖြ႕တ႔ကလညး အငအားသးၿဖခြငးမက ကညေပးခၾကတယ။ ညဖကေတြ မာဆရင စစသားန႔လထနးေတြက ဘနးေတာႀကးေကာငးေတြက အငကဖမးစးနငးဝငေရာကၿပး သဃာေတာေတြက ႐ကႏကကာ၊ ထနးသမးေရးစခနးေတြက ဖမးဆးေခၚေဆာငသြားၾကတယ။ ေဒါသထြကေနတလငယအစအဖြ႕ေတြက ရကအေတာၾကာေအာင လမးေတြေပၚမာ စေဝးၿပးေနခၾကေပမယ ေခါငးေဆာငမယသမရသလ၊ လစလေဝးေတြလညး ဘယမာမမရေတာဘး။ သတ႔ေရ႕ ဆကဖ႔ဘယလမမျဖစႏငေတာဘးဆတာ သသြားၾကတယ။ ေနာကဆးေတာ အစးရက ဂပနလမး႐ပသသတငးေထာကတစဥး အ ပါအဝင လ ၁၅ဥးေသဆးတယလ႔ သတငးထတျပနခတယ။ ဒါေပမယလညး ကလသမဂၢရ႕ ျမနမာႏငငဆငရာ အထးလ႕အခြငအ ေရးကယစားလယရ႕ အစအရငခခကမာေတာ ဒသတငးထတျပနမဟာ တကယအျဖစမနထကအမားႀကးေလာေပါခန႔မနးမ ျဖစ ႏငတယလ႔ ဆထားပါတယ။6

ေသဆးမေတြက လေလးေထာငေလာကက ဖမးဆးေခၚေဆာငသြားခတ ယာယထနးသမးေရးစခနး ေတြန႔ ေထာငေတြမာ ပပၿပးျဖစေနခတယ။ သဃာေတြအေတာမားမားကေတာ အဓမၼသကၤနးခၽြတခငးတာမးေတြ လပခတယ။

ဆႏၵျပပြေတြတစေလာကလးမာ ျပညသထကသတငးသမားေတြန႔ ဘေလာဂဂါေတြက ဓါတပေတြ၊ မကျမငသကေသေတြရ႕ ထြကဆခကေတြန႔ ဗဒယေတြက အငတာနကေပၚမာ ျဖန႔ေဝခပါတယ။ တ႐တန႔ အႏၵယတ႔က ဒျဖစရပဟာ ျမနမာတ႔ရ႕ျပညတြငး ေရးသာျဖစတယဆၿပး ေျပာခေပမယ တစကမာၻလးက အစးရေတြန႔ ကမာၻ႕ေခါငးေဆာငေတြက ျမနမာအစးရက ၿငမးခမးစြာဆႏၵျပ ေနၾကတ ဆႏၵျပသေတြက ကငတြယတေနရာမာ ထနးထနးသမးသမးလပဖ႔ ေဆာၾသခပါတယ။ အစးရကေတာ နာကငမေတြန႔ပ ေရ႕ဆကခပါတယ။ မကျမငသကေသအေတာမားမား ေျပာၾကတာက အခ႕စစသားေတြန႔ ရေတြက ဆႏၵျပပြေတြရ႕အစပငးေန႔ ေတြမာတနးက လကဟနေျခဟနန႔ သဃာေတြက ႐ေသမျပခၾကတယ(ရခးတာက ဆလခငဟနရပါတယ)ဆေပမယ ဆႏၵျပသ ေတြက ႐ကႏကဖ႔န႔ ပစခတဖ႔ အမန႔ခၿပးတအခနမာေတာ သတ႔ေတြက ညႇာတာမမရျပမခၾကတယ။

© AP Images/PAPhotos ပ ၁။ ။ ေမတာတရားအတြကဆႏၵထတေဖာျခငး။ ဗဒၶဘာသာဝင ဘနးေတာႀကး ၂ေသာငးေကာန႔ လထႀကးတ႔ ရနကနတြငခ တကေနပ။ ၂၃ စကတငဘာ ၂၀၀၇။ ဘနးေတာႀကးေတြက ေမတာဘာဝနာန႔ဆငတ ဗဒၶကမးစာေတြက ရြတဆၿပး ျမနမာဗလခပ ႀကးေတြက သတ႔ရ႕ျပညသေတြခစားေနရတ အခကအခေတြက သကသာေအာင ေဆာငရြကေပးဖ႔ ေတာငးဆေနၾကပျဖစပါတယ။

6 Paolo Sergio Pinheiro, Report of the Special Rapporteur on the Situation of Human Rights in Myanmar, UN doc. A/HR/6/14 of 7 Dec. 2007, 10.

ဘနးေတာႀကးအမားအျပားက ယၾကညတာက သတ႔ဒလခတကေနတာက ေမတာသကသကျဖစၿပး ဒဏခတအျပစတငတာမး မ ဟတဘးဆတာပါ။ ဒဆႏၵျပပြဟာ ေပၚေပၚထငထငလပတ ႏငငေရးလပရားမမးဆတာထက ဘာသာေရးက အေျခခတ ခတကပြ တစချဖစလ႔ပါ။

**********************

သဃာေတာမား ဥးေဆာငမက ယခရျခငးရ႕ ေနာကကြယမ အေၾကာငးအရငးခမား

ျမနမာႏငငဟာ ၁၉၄၈ခႏစမာ လြတလပေရးရခၿပး ဓနသဟာယႏငငအျဖစမ ႏတထြကခပါတယ။ ဖကဒရယဒမကရကတစအစးရ ေပၚေပါကလာခေပမယ အဓကကတ ႏငငေရးပါဝါကေတာ ဗဟအစးရထမာပ တညေနပါတယ။ ပါတႏငငေရးန႔ ဝနႀကးခပျဖစတ ဥးႏရ႕ လနညးစလမးေတြေနထငရာ ျပညနယေတြက ပၿပးေတာႏငငေရးပါဝါကေပးဖ႔ စဥးစားခငတဆႏၵရမေတြအေပၚမာ မေကမ နပျဖစေနတ စစတပရ႕မေကနပခကက ဗလခပႀကးေနဝငးရ႕ အာဏာသမးမက ၁၉၆၂ခႏစမာ ျဖစပြားေစခတယ။ ေနာကပငးမာ ေတာ လနညးစအမးသားလကနကကငတပေတြက ေျမျပန႔လြငျပငက ဝငးထားတ ေတာငတနးေတြေပၚမာ တပမေတာန႔ စစပြ ေတြျဖစပြားခတယ။ ဒါေပမယ ျမနမာျပညျပညမပငးမာေတာ တညၿငမေနဆပါပ။ ေကာငးသားေတြ၊ အလပသမားေတြ ဥးေဆာငတ ဆႏၵျပပြေလးေတြ တစျခားအခနေတြမာ ႐တတရကျဖစပြား ေပၚေပါကခေပမယ ႏစေပါငးေလးဆယေကာ စစတပရ႕အပခပမ ေအာကမာ ၁၉၈၈ခႏစန႔ ၂၀၀၇ခႏစေတြမာပ ႀကးကယတ လထေတာလနေရးႀကး ၂ခသာျဖစပြားခတယ။7

၁၉၉၈ န႔ ၂၀၀၇ ႏစခစလးမာေတာ (၁၉၈၈ခႏစက ေကာငးသားေတြအေပၚမာန႔ ၂၀၀၇ခႏစက ဘနးေတာႀကးေတြအေပၚမာ) အာ ဏာပငေတြရ႕ လကမခႏငစရာ အၾကမးဖကျပမမေတြက ျပညသေတြရ႕ေၾကာကစတေတြက ေဘးဖယၿပး ျပနလညေတာလနဖ႔အ တြက အစပးေပးလကတ အခကျဖစလာပါတယ။ ျဖစစဥႏစခစလးမာ တကကြလပရားသေတြ စဖြ႕ထားတ အစအဖြ႕ငယကေလး ေတြက သတ႔ထကအသကပႀကးတ အရငမးဆကတကကြလပရားသႀကးမားက နညးလမးအေျမာကအျမားန႔ ဆကသြယခၿပး လ ထႀကးက စညး႐းလာေစမယ အစပးမက ေစာငဆငးေနခၾကတယ။ ျမနမာျပညမာက တျခားႏငငေတြမာလပ ေကာငးသားေတြက ေယဘယအားျဖင ဥးေဆာငမက ရယၾကတယ။ ၁၉၈၈ န႔ ၂၀၀၇ ႏစခစလးမာ ေကာငးသားေတြက ဆန႔ကငမက စတငၿပး ေနာကပငးမာ သဃာေတြက လြတေနတေနရာေတြက ျဖညတယ၊ သတ႔ရ႕ဒကာ၊ ဒကာမေတြအေပၚၾသဇာသကေရာကမ က အသး ခေစတယ။ ၁၉၈၈ခႏစတနးကေတာ ဘနးေတာႀကးေတြက ၿမ႕ေတာေဟာငးျဖစတ ရနကနမာေတာ ႀကးကယတအခနးက႑က ေနပါဝငမမရခေပမယ ဒတယအႀကးဆးၿမ႕ေတာျဖစတ မႏေလးန႔ တျခားၿမ႕ငယေလးေတြမာေတာ ေကာငးသားေတြ၊ ေဒသခ တကကြလပရားသေတြန႔အတ ဆႏၵျပပြေတြက ဥးေဆာငဆငႏြခၾကတယ။ ၂၀၀၇ခႏစမာၾကေတာ ၈၈မးဆကေကာငးသားမားအ ဖြ႕ရ႕ ေခါငးေဆာငေတြ အဖမးဆးခရခနမာ ပၿပးေတာႏငငေရးအသအျမငရတ ဘနးေတာႀကးေတြက ၾကားဝငလပရားဖ႔ ဆးျဖတခ ၾကတယ။ ဆငေျခဖးေတြမာ သတငးသးေနၾကတ သကေတာ၂၀ႏစန႔ ၄၅ၾကားက သဃာေတြအမားအျပားက ၄ငးသဃာေတြန႔ ပး ေပါငးခၾကတယ။

၂၀၀၇ ခႏစမာေတာ ၁၉၈၈ခႏစကလပ ျပငးထနတ စးပြားေရးဆငရာ ႐ကခတမေတြေၾကာင ကာလၾကာျမငစြာ မေျပာငးမလတညရေနတ ယယြငးပက စးေနတ စးပြားေရးစနစက ဆႏၵျပပြေတြျဖစလာေအာင တြနးပ႔ေပးတ အခကေတြျဖစလာခတယ။ အစးရရ႕ျပညသလထေကာငးစား ေရးအေပၚမာ အာ႐စကမမရတာက ျပနာတစရပအေနန႔ နကနကရငးရငးရေနတယ။ ကနးမာေရးန႔ ပညာေရးလက႑ေတြမာ ျမႇပႏဖ႔အတြက ရကရကစကစကျငငးပယခေနရခနမးမာ အစးရက ေငြေၾကးအေျမာကအမားက ေတာႀကးေခါငေခါငမာ ၿမ ႕ေတာ သစႀကးတညေဆာကဖ႔အတြက ရငးႏးအသးခေနသလ စစလကနကပစၥညးေတြကလညး အဆငျမႇငတငမေတြလပေနတယ။ ဘနးေတာႀကးေတြက မျဖစမေနလပဖ႔လတယလ႔ ခစားမလာလ႔ မဘမေဂဟာေတြ၊ ဆငးရတကေလးငယေတြအတြက စာသင ေကာငးေတြ၊ HIV-AIDS အပါအဝင ေရာဂါကသေရးအစအမေတြက သတ႔ရ႕ေကာငးဝငးအတြငးမာ လပကငေပးေနရတယ။ ဘနး ေတာႀကးေတြန႔ လပဂၢလေတြက အေျခအေနေတြက စတပကၿပးမခငမရျဖစေနၾကတအတငးပ တငးျပညရ႕အေနအထားက တ ေျဖးေျဖးပပၿပးဆးလာေပမယ လအမားကေတာ တစခခကလပဖ႔ အလြနအမငးေၾကာကလန႔ေနၾကဆပ။

ျမနမာႏငငက ဗဒၶဘာသာဘနးေတာႀကးေတြထက အလြနနညးတအေရအတြကေလာကပ တျခားေသာႏငငေတြမာ ဘနးေတာႀကး ေတြက ျပညသေတာလနေရးလပရားမေတြမာ ပါဝငၾကတယဆတအေၾကာငးက သၾကတယ။ တစပါးမမသတာမးေတာင ျဖစႏင တယ။ ဒါေပမယအားလးသထားတအခကက လြတလပေရးႀကးပမးစဥကာလကစလ႔ ေနာကပငးအခနေတြအထ ျပညတြငးက လ ထေတာလနေရးလပရားမေတြမာ သဃာေတာေတြက သမငးဝငတအထ ပါဝငခၾကတယဆတာပ။ ဗဒၶဘာသာအေပၚ သကဝငယ ၾကညမက ကာကြယဖ႔န႔ လထရ႕ခစားေနရတ ဒကၡေတြက စဥးစားမတာက အျမတေစအဓကကတ စတဓါတျမႇငတငေရး အ

7 For an overview of contemporary political issues in Burma, see David I. Steinberg, Burma: The State of Myanmar (Washington DC: Georgetown University Press, 2001). For an engaging historical account, see Thant Myint U, The River of Lost Footsteps: Histories of Burma (New York: Farrar, Straus, & Giroux, 2006).

ေၾကာငးအခကျဖစလ႔ေနတယ။ ၂၀၀၇လထဆႏၵျပပြႀကးမာ ပါဝငခတ သဃာေတာအမားစဟာ သတ႔ပညာသငၾကားရာန႔ ေလလာ ဆညးပးရာျဖစတ စာသငေကာငးတကေတြကေန လာၾကတာျဖစတယ။ အခ႕ေသာဥးေဆာငစညး႐းသေတြက ၁၉၈၈ခႏစ လထ လပရားမမာပါဝငခတာေၾကာငမ႔လ႔ပျဖစျဖစ၊ ဒါမမဟတ ၁၉၉၀မာ စစတပက ဆန႔ကငခတ ဘာသာေရးသပတေၾကာငပျဖစျဖစ ႏစရညလမား အကဥးကခထားရဖးသေတြျဖစတယ။ ၉၀ျပညႏစသပတဟာ စစတပက မႏေလးၿမ႕မာျပလပမယ ၈ေလးလးႏစ ႏစျပညႏစပတလည အမတတရျပညသ႕ဆႏၵျပပြအတြက စညး႐းလေဆာေနတ သဃာေတြန႔ ေကာငးသားေတြက အၾကမးဖက ႏမနငးခၿပးတေနာကပငးမာ ျဖစပြားခတာျဖစတယ။ ေထာငကေနစဥမာပ အခ႕ေသာသဃာေတြဟာ ၈၈မးဆကတကကြလပရား သေတြန႔ ရငးႏးခငမငမရခၾကတယ။ အခ႕ေသာရဟနးပေခါငးေဆာငေတြက လ႔အခြငအေရး၊ ဒမကေရစန႔ အၾကမးမဖကတ႔ျပန လပရားမေတြအေၾကာငးက တကကြလပရားသေတြန႔ ထေတြ႕မေတြဆကတဆငျဖစေစ၊ ကယတငေလလာသငယမကေနျဖစ ေစ သငယခၾကတယ။ လမးေတြေပၚမာ ဥးေဆာငခၾကတ ဘနးေတာႀကးအခ႕ကေတာ ႏငငေရးေနာကခဘာဆဘာမမရပန႔ BBC တ႔ ျပညပေရာကသတငးဌာနေတြတ႔က ထတလႊငတအသလႊငခကေတြကသာ ရဖနရခါနားေထာငဖးၾကတာျဖစတယ။ သာမာန ဘနးေတာႀကးေတြကေတာငမပ စညး႐းႏငခတယ။ သဃာေတာတစပါးက အခလမန႔တယ။ “ကနးမာေရး၊ ပညာေရး၊ ဘာသာေရး န႔ ႏငငေရးဆတာေတြက အားလးဆကစပေနတယ။ ဒါေတြကခြထတလ႔မရႏငဘး။”8

© AFP/Stringer/Getty Images

8 Interview, 28 Jan. 2008.

ပ ၂။ ။ လဝတေၾကာငမားရ႕ ဆႏၵထတေဖာပြမ စးပြားေရးဆငရာ ေတာငးဆခက။ ဗဒၶဘာသာဝငသဃာေတာေတြရ႕ ရနကနၿမ႕ လမးေတြေပၚမာ ဆႏၵျပပြက ေထာကခၾကသမား။ ၂၅ စကတငဘာ ၂၀၀၇။ ျပငးထနတငးကပတ ျမနမာစစေခါငးေဆာငေတြရ႕ သ တေပးခကက ဆန႔ကငၿပးျပလပတ အစးရဆန႔ကငေရးဆႏၵျပပြမား။ ဒါကႀကးကယတျပညသလထရ႕ စစေခါငးေဆာငေတြန႔ ၄ငး တ႔ရ႕တငးကပတခပခယမေတြက အာဏာဖဆနမျပလပတေန႔ေတြထက တစေန႔ပါ။ ေခါငးစးစာတနးက ကငေဆာငလာတ လ ငယေတြရ႕အေနာကကပလကကေန ခတကဆႏၵျပသေတြက ဥပေဒျပငပအဖြ႕အစညးျဖစတ All Burma Federation of Students Unions အဖြ႕ရ႕အလကကငၿပး ခတကလာတာျဖစပါတယ။ ဒအဖြ႕အစညးဟာဆရင တကကြလပရားသ မးဆကသစ ေကာငးသားေတြန႔ ျပနလညဖြ႕စညးထားတ အဖြ႕ျဖစၿပး လြတလပလပရားမမာပါဝငခတ သမငးေၾကာငးက အေျခခထားတအဖြ႕ ျဖစပါတယ။ စတပကစရာေကာငးတ တငးျပညရ႕ေရ႕မတးသာေနာကမဆပသာ ျဖစေနတ ႏငငေရးအေျခအေနက တကကြလပရားသမားန႔ ဘနးေတာႀကးေတြက တစခခက မဆငးမတြလပဖ႔လအပေနတယလ႔ ျမငလာေစတယ။ ၁၉၈၈ ျပညလးကၽြတလထအကြမႀကး ပကသးသြားၿပးတအခနမာ အစးရက ျပညသကေခၽြးသပဖ႔ နညးလမးရာတအေနန႔ ၁၉၉၀မာ အေထြေထြေရြးေကာကပြက ကငးပ ေပးခတယ။ ေအာငဆနးစၾကညက အမးသားဒမကေရစအဖြ႕ခပ(NLD)ရ႕ေခါငးေဆာငျဖစလာၿပး အစးရရ႕ပါတက အျပတအ သတအႏငရခေပမယလ႔ အစးရကေတာ အာဏာကလြေျပာငးေပးဖ႔ ျငငးဆနခတယ။ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒအသစက အရငေရး ဆြရမယလ႔ အေၾကာငးျပၿပး ဖြ႕စညးအေျခခဥပေဒမာပါဝငမယ အခကအလကေတြက ေရးဆြဖ႔အတြက အစးရကတငးကပစြာ ခပကငထားတ အမးသားညလာခက ကငးပေပးခတယ။ ဒအခကက ၁၉၉၃ကေနၿပးေတာ ၂၀၀၇ခႏစအထ စစေပါငး၁၄ႏစၾကာ ခတယ။ ႏငငတကာရ႕ေဝဖနမက ေရာငရားဖ႔အတြက အစးရက ျမနမာျပညအတြကမနကနတ ၿငမးခမးမရတ ဒမကေရစဆသ႔ သြားေနပါတယလ႔ အေၾကာကအကနေျပာဆေနေပမယ တကယတမးမာ ဗလခပႀကးေတြအေနန႔ ရာထးကဆငးေပးဖ႔ ရညရြယ ရငးလးဝမရခဘး။ ဒကာလတစေလာကလးမာ ေအာငဆနးစၾကညအေနန႔ ေနအမအကယခပကခေနရပါတယ။ တစခနတညးမာ ပ အာဏာပငေတြက NLD ရ႕နညးစနစပငကငတြယသေတြက စနစတကေထာငသြငးအကဥးခတာေတြလပခသလ ပါတဝငေတြ ကလညး ပကါတကေန ႏတထြကဖ႔ ၿခမးေျခာကတာမးေတြ လပခပါတယ။ ကနရေနခတ NLD ေခါငးေဆာငပငးက ပါတကတရား ဝငရပတညႏငေနဖ႔က အာ႐ထားလပကငေနရၿပးေတာ တကကြလပရားသေတြန႔အတတကြ ပးေပါငးၿပး လမးေပၚကထြကဖ႔ တ႕ ဆငးေနခၾကတယ။ ၂၀၀၇ ခႏစမာေတာ NLD တငးအဖြ႕ေတြက လငယေတြဟာ ဘနးေတာႀကးေတြက မပါဝငလာခငမာကပ ဆႏၵ ျပပြေတြမာ လပရားၾကဖ႔ ဆးျဖတခကခခၾကတယ။

**********************

ဆႏၵျပပြေတြရ႕ ေရတအေနအထားမာ မေအာငျမငျဖစခရျခငးရ႕ အေၾကာငးမား

ဆႏၵျပသေတြရ႕ ရညရြယခကေတြ မေအာငျမငခရျခငးမာ အခကေပါငးမားစြာ ပါဝငလ႔ေနပါတယ။ ဆႏၵျပပြမားအတြက လ ေလာကတ မဟာဗဟာေျမာက စမကနးမရျခငး၊ အစးရက အာဏာကဆကလကဆပကငဖ႔အတြက လေလာကတျပငဆငမေတြ ျပလပႏငတအထ ကာလၾကာရညသြားျခငး၊ ပၿပးထထေရာကေရာကရတ ႏငငတကာရ႕တ႔ျပနမက မရရျခငးေတြပါ။ ဒလပရားမ ႀကးရ႕ မဟာဗဟာစမကနးတစေလာကလးဟာ စညး႐းလ႕ေဆာသအခငးခငး တစေယာကန႔တစေယာကေတြ႕ဖ႔ေတာငမ မ လြယကေလာကေအာငက ကယျပန႔တအစးရရ႕ ေစာငၾကညႏငစြမးအားေၾကာင ဟန႔တားေႏာငယကျခငးခခရတယ။ ေနာကတစ ခက ဥးေဆာငစညး႐းသေတြ ကယႏကက ဆႏၵျပပြေတြရ႕အရနအဟတ လငျမနမက အအားသငေနခရသလ၊ ထထျပငဆငမမး ေတြလညး ေနာကကလကမလပႏငခဘး။ Gene Sharp စကားန႔ေျပာရရင ၂၀၀၇ လပရားမဟာ အစးရရ႕အပခပအားလးက ဖယ ရားပစႏငဖ႔ မစြမးေဆာငႏငခ႐မသကသကမဟတပန႔ ၄ငးတ႔က ေထာကပေပးထားတ ေဒါကတငေတြကေတာငမပ မဖယရားႏင ခဘး။ ဒလပရားမက လပႏငခတာက အရငတစခနက စစတပက ေထာကပေနတအလေတြက မကစမတေခါငးညတလကခၿပး ၄ငးတ႔ရ႕အာဏာပငမက အသအမတျပေနၾကရတ ေျမာကျမားစြာေသာ ဘနးေတာႀကးေတြက ပါဝငလာေအာင စညး႐းႏငခတာ ပ။ သ႔ေသာလညးပ သဃာမဟာနာယကအဖြ႕န႔ အထငကရေကာငးထငဆရာေတာႀကးမားအေနန႔ ABMA ဆရာေတာေတြန႔ၾကား မာ အမားအားျဖငက အခငးခငးဖြငမေျပာပနားလညမရရထားၾကေပမယ လသရငၾကားလကခအတညျပတာမးက မလပၾကဘး။ ေနာကတစခက အစးရဝနထမးေတြရ႕ ပါဝငမက အလြနအမငးနညးပါးတာ။ ဒါေၾကာငမ႔ သာမနလပရားေနၾက အစးရလပငနး ေဆာငတာေတြက တ႔ဆငးရပတန႔မမရခဘး။ ပအေရးႀကးတအခကက အခ႕ေသာ စစဗလေတြရ႕ သဃာေတာေတြက ပစတာ ခတတာမးက မလပခငေၾကာငး အစရငခခတာမးရေပမယ ဘယစစဗလကမ စစတပကေနခြထြကသြားတာမးမရခဘး။

ဆႏၵျပပြေတြက အရနျမငလာတအခနမာ စညး႐းသေတြအခငးခငးၾကားထမာ လထန႔ ႏငငေရးအဖြ႕အစညးေတြက ပါဝငပးေပါငး ခြငေပးမလား ဒါမမဟတ လထက စြန႔စားမအနညးဆးျဖစေအာငလ႔ သတ႔အမေတြမာပေနေစၿပး လထအာဏာဖဆနမလပဖ႔ တကတြနးမလားဆတ ဝဝါဒကြလြမ ေတြျဖစလာခတယ။ တကကြလပရားသအမားအျပားန႔ လထကေတာ ဘနးေတာႀကးေတြန႔ ပး ေပါငးဖ႔ စတအားထကသနေနၾကတအတြက စညး႐းလ႕ေဆာသေတြအေနန႔ လထအငအားအမားအျပား ပါဝငလာမက သေဘာ တခရတယ။ အျဖစအပကေတြၿပးမသလာခရတာက ဟးအစကတညးကစၿပးတေလာကလး ႏငငေရးလလားခကေတြက ေတာငး ဆခတာန႔ ဒလႏငငေရးသမားေတြက ပးေပါငးခြငေပးလကတာဟာ နညးစနစပငးမားယြငးမတစချဖစသြားခတယ။ သတ႔ကနဥးက ေတာငးဆခတအခကေတြျဖစတ အာဏာပငေတြဆက ပခကေစာကား႐ငးစငးမန႔ပတသကၿပး ဝနခေတာငးပနမ န႔ ကနေဈးႏနး ျမႇငတကမက ကငတြယဖ႔၊ လမးေတြေပၚမာ ဘာသာေရးကငးရငးသေတြကခညးပ ေတာငးဆသငတယ။ ဒါေတြဆရင အစးရအ ေနန႔ အငအားသးၿဖခြငးမေတြက လပဖ႔အတြက အခနအတငးအတာတစခအထ ေစာငဆငးခရမာပ။ ဒလဆရင စညး႐းသေတြအ ေနန႔ မပးေပါငးေရးလပရားမေတြ(non-cooperation campaign)အတြက ဝနထမးေလာကန႔ စစတပက စညး႐းဖ႔အတြက အခန ပရလာမယ။ ဒေတာမ သတ႔ရ႕အၿပးသတမဟာဗဟာက စစဥႏငခၾကမယ။ တကယေတာ ဝနထမးေတြန႔ စစသားေတြ၊ ေနာကအ လယအလတတနးက ႐းအရာရေတြကလညးပ လစာနညးနညးပရၿပးေတာ ေကာငးေကာငးမြနမြနဆကဆခရသေတြ မဟတရာပါ ဘး။ အကယ၍မား စစတပက ပစမတထားၿပးေတာ သးသန႔ campaign တစခဖြ႕စညးၿပးေတာ တပမေတာသားေတြရ႕ လအပ ခကေတြအတြက သးသန႔ကငတြယေပးႏငခမယဆရင အနညးဆးေတာ တပထမာ ပၿပးထေရာကေရာကေဆာငရြကႏငမယ အဖြ႕ ေတြရလာႏငခမယ။ ဘာလပျဖစျဖစ ဝနထမးေလာကန႔ တပအတြငးက အဖြ႕ဝငေတြက ဆႏၵျပမေတြမာ ပါဝငလာေအာငလ႔ ယၾကညလာေအာင ေဖာငး ဖႏငဖ႔ဆတာက အတကအခလပရားမဟာ ေအာငျမငမရရမယလ႔ ရငးရငးလငးလငးျမငသာမရဖ႔ ဥးဆးလၿပး အဒလရငးလငးမ မရရငေတာ သတ႔ပါဝငလာႏငဖ႔ဟာ လြယကတအလပေတာမဟတပါဘး။ အကယ၍မား လပရားမေတြက ရးနမခမယဆရင၊ ဝန ထမးေတြအေနန႔ သတ႔ရ႕အလပအကငေတြက ဆးရးရမာျဖစၿပးေတာ တပမေတာသားေတြအေနန႔ တစသကတစကၽြနးျပစဒဏ ေတြခမတခရႏငသလ၊ ႏငငေတာပနကနမမာ ပးေပါငးတယလ႔ စြပစြခရၿပး ေသဒဏေတာငမ ေပးခရဖြယရေနပါတယ။ ဒါေပမယ လညး အချမငရတအေနအထားမာေတာ တပမေတာကေနၿပးေတာမ စြမးအားရတအဖြ႕တစဖြ႕က စညး႐းႏငမသာရယ ဗမာျပညရ႕ လထေတာလနေရးလပရားမေတြဟာ ေအာငျမငႏငဖြယရာရေနပါတယ။ ထပတနးစစဗလခပႀကးေတြရ႕ အစအဖြ႕ေတြအၾကားမာ စးပြားေရးက ကငတြယေနၾကတအဖြ႕ေတြ၊ ေနာကတစခါ သဃာေတာ ေတြက ႏမးနငးဖ႔အသးခတအဖြ႕ေတြဆၿပး အဖြ႕ေတြအမားႀကးရေနတ အခနမာပ သတ႔ေတြဟာ သတ႔ရ႕အာဏာကခပကငထား ခငတစတအေပၚမာမၿပး ညညႊတေနၾကဆျဖစပါတယ။ ဥပမာအေနန႔ ႐ေမးနးယားက Ceausescus9 လမး အာဏာလကလႊတ လကရတ ေခါငးေဆာငေဟာငးေတြရ႕ ကၾကမၼာန႔ပတသကၿပး သျမငလာရတအခါမးမာ သတ႔န႔သတ႔ရ႕မသားစေတြရ႕ လျခေရးန႔ ပတသကလ႔ စတခႏငဖ႔အတြက ဆးျဖတခကေတြ လပလာခၾကတယ။ တစခနတညးမာပ စစတပေခါငးေဆာငပငးအေနန႔ ဒါက သတ႔ရ႕တာဝနန႔ တငးျပညကခပကင အာဏာရယခြငရတယဆတာက အမနစငစစတစခအေနန႔ ယၾကညထငျမငလာၾကတယ။ ၁၉၅၀ ေနာကပငးႏစမားကစလ႔ စစတပေခါငးေဆာငမက သတမတထားတာက စစတပသညသာလင ႏငငေတာရ႕အကးစးပြား က ကာကြယေပးေနႏငတ တစခတညးေသာစစမနတ မးခစအဖြ႕အစညးျဖစတယဆတာပါ။ ဒဆကသြယမက Mary Callahan ေျပာခတာက ဗလခပေတြအေနန႔ ျမနမာျပညသေတြက သတ႔ရ႕မယၾကညရတအရာေတြန႔ ရနသျဖစလာဖြယအလားအလာရသ ေတြအေနန႔ သကမတလာၾကတယ။10

ကယထကႀကးတသဆရင အ႐အေသေပးရမယဆတာက သတမတခကတစခလျဖစေနတ ႏငငအတြငး ေနရာတငးမာ ေတြ႕ေနရတ billboard ေတြမာ တပမေတာက သ႔တ႔ကယသတ႔ တပမေတာ သာလငအမ၊ တပမ ေတာသာလငအဖဆၿပး ရညညႊနးေနသပါတယ။ ဒါေၾကာငမ႔လ႔ အျမငဆးဗလခပႀကးျဖစသလ ဆးျဖတခကေပးႏငသလညးျဖစ တ သနးေရႊအေနန႔ ၿငမးခမးစြာဆႏၵျပသေတြက အာဏာဖဆနသေတြအေနန႔ ကငတြယခတာပျဖစပါတယ။

အစးရက တပမေတာသာလင တငးျပညတစခလးက စညးလးေနေအာငလ႔ စ႐းႏငသျဖစတယလ႔ အခငအမာေျပာေနတာက ႏငင တကာအေထာကအပေတြက ရရႏငဖ႔အတြက အေထာကအကျဖစေစပါတယ။ အခ႕ေသာအာရအစးရေတြက ႐နးရငးဆနခတျဖစ မေတြရ႕ ၿခမးေျခာကမေတြက သးျခားအျမငတစမးန႔ ဂ႐တစကေစာငၾကညေနပါတယ။ ဒလေစာငၾကညမန႔ ၄ငးတ႔ရ႕ျမနမာႏငင အတြငးျမႇပႏထားတ စးပြားေရးေတြက သတ႔ရ႕အစးရအေပၚမာ ရပတညခကက အေနာကႏငငေတြထကစာရင မေရမရာအေနအ ထား ရပတညခကမးန႔ ရပတညေနတာက ေတြ႕ရပါတယ။ အေတာမားမားကေတာ အစးရက လနညးစလမးေတြရ႕ ေတာငးဆ

9 Nicolae Ceausescu (1918-1989) ႐ေမးနးယမး ႏငငေရးေခါငးေဆာင၊ သမၼတအျဖစ 1967 – 89 အထေဆာငရြကခ 10 Mary Callahan, Making Enemies: War and State Building in Burma (Ithaca, NY: Cornell University Press, 2003), 221.

ခကေတြအေပၚမာ ျငငးဆနမေတြျပလပေနတာက လနညးစလမးေတြန႔ အျငငးပြားမေတြက ပမဆးရြားေစသလ၊ ၿငမးခမးေရးက ဥးတညႏငမယ လနညးစလမးပါတမားန႔ လကနကကငအဖြ႕အစညးမားက ေတာငးဆေနတ စစမနတဒမကေရစ ႏငငတည ေထာငေရး၊ ဖဒရယျပညေထာငစေဖာေဆာငေရးတ႕က ေႏာငေႏးသြားေစခတယဆၿပး အျငငးပြားေနၾကပါတယ။ ဒါေပမယလညး တ႐တအပါအဝင အထးသျဖင အာဏာရငဆနတ အာရႏငငေခါငးေဆာငအခ႕ဆကေတာ ေအာငဆနးစၾကညန႔ ေရြးေကာကခ အစးရအဖြ႔တ႔ရ႕ လနညးစလမးေတြဆကေန ထြကေပၚလာမယ ျပငးထနတအၾကမးဖကမအႏရာယကေန ကာကြယႏငစြမးအရည အခငးန႔ပတသကၿပး သသယရေၾကာငး အသေတြထြကလာခပါတယ။ ဒါအျပငက တ႐တကစးရမတာက NLD က ဥးေဆာငမယအစးရအဖြ႕ဟာ US န႔ပၿပးေတာနးစပတ ဆကဆေရးရေနၿပးေတာ တ ႐တန႔ ပးေပါငးလပေဆာငမမာက စစတပကအပခပခနမာေလာက လလလားလားလကခမယ ပမရတာပ။ အနာဂတမာ ျမနမာ ျပညတြငးမာရတ ႀကးမားတစြမးအငဆငရာ စမကနးေတြအေပၚမာ ထခကနစနာမမးမရဘးဆတာ ေသခာမယအေနအထားမးက တ႐တဖကကအလရတယ။ အခအခနအထေတာ တ႐တအေနန႔ သတ႔ရ႕အလားအလာရတ ရငးႏးျမႇပႏမေတြက အားေလာသြား ေစသလ လထအကြမေတြက ျဖစေပၚေစမယအေျခအေနေတြက ဖနတးေနတ အစးရရ႕ စးပြားေရးအေပၚမာ လြမားစြားပပကပနး ပကကငတြယေနတာမးက မႏစၿမ႕ႏငျဖစေနဆပ။ တ႐တကျမငေနတာက ျမနမာျပညရ႕တညၿငမမက ေရြးေကာကပြေတာ ကငး ပေပးမယ ဒါေပမယ ႏငငေရးမာ စစတပရ႕အခနးက႑က ၾသဇာႀကးမားေနဆျဖစေနေအာင ျပဌာနးထားတ အေျခခဥပေဒအေပၚ မာ အေျခခသြားရမယလ႔ဆထားတ အစးရရ႕လမးျပေျမပက ေရ႕တးေဆာငရြကျခငးအားျဖင အေကာငးဆးပေဖာႏငမယလ႔ ယ ၾကညထားတယ။ ဘယလပျဖစျဖစ ကမာၻေပၚက တ႐တရ႕အခနးက႑က ေျပာငးလသြားပါၿပ။ အခဆတ႐တက ကမာၻမာအေရးပါတ ႏငငေရးေခါငး ေဆာငအျဖစ အသအမတျပခရေရး နညးလမးေတြက ရာေဖြေနပါတယ။ သတ႔ေတြရ႕ image န႔ အကးစးပြားၾကားက မေျခက ဂ႐ တစက ဆငျခငသးသပေနၾကပါတယ။ ၂၀၀၇ ခႏစမာဆရင တ႐တဟာ သတ႔ရ႕ျမနမာႏငငအေပၚရရထားတ ၾသဇာအာဏာက သးၿပးေတာ အမးသားျပနလညသငျမတေရး လပရားမအေပၚမာ အကအညေတြေပးဖ႔ အေနာကႏငငေတြန႔ ကလသမဂၢအေထြ ေထြအတြငးေရးမးတ႔ကေပးတ ထေရာကတဖအားေတြက ရငဆငေနရပါတယ။ တ႐တက ကလသမဂၢလျခေရးေကာငစမာ ဇနနဝါ ရလ ၂၀၀၇ခႏစက တငသြငးခတ ျမနမာအစးရရ႕လ႕အခြငအေရး ခးေဖာကမေတြအေပၚ ျပစဒဏခတမယဆးျဖတခကက ဗတ အာဏာသးၿပးေတာ ပယခခပါတယ။ ဘာလ႔ဒလလပတာလဆေတာ တစစတတစပငးအေနန႔ ဒါဟာတ႐တရ႕လ႕အခြငအေရးအ ေျခအေနေတြက စစမးဖ႔အတြက နမနာသေဘာမးျဖစသြားမာက စးတာလညးပါပါတယ။ ဒါေပမယ ကလသမဂၢအေထြေထြအတြငး ေရးမးခပ ဘနကမြနးက သ႔ရ႕အထးကယစားလယက အငအားသးၿဖခြေနစဥမာပ ေစလႊတခတအခနမာေတာ တ႐တအာဏာပင ေတြဖကက ဒလအထးကယစားလယရ႕လာေရာကခြငက ခြငျပေပးဖ႔ ျမနမာဗလခပႀကးေတြက စညး႐းသမးသြငးတေနရာမာ အဓ ကၾကတ က႑ကေနပါဝငခပါတယ။11 ရကေတြအေတာၾကာၿပးတေနာကမာေတာ တ႐တဖကက ျမနမာႏငငအေရးအတြက ကလ သမဂၢလျခေရးေကာငစမာ ဆးျဖတခကရယဖ႔အေရးက ျငငးဆနပယခခေပမယ ပၿပးေပာေျပာငးတ(မလကနာမျဖစ လကနာရနမ လတ) လျခေရးေကာငစဥက႒ရ႕ေဖာျပခကမာ ကလသမဂၢကၾကားဝငေစစပေပးမယ အစးရ၊ ေအာငဆနးစၾကညန႔ လနညးစလ မးစမားအၾကား ေလးပြငဆငေဆြးေႏြးပြေတြက ျပလပသြားဖ႔တကတြနးခကက ထညသြငးသြားဖ႔ကေတာ သေဘာတေပးခပါ တယ။12

တ႐တလပ အႏၵယရ႕ ႐ပကြငးေလာငစာလအပခကဟာလညးပ အရနအဟနန႔ျမႇငတကေနၿပး ျမနမာျပညကေတာ သတ႔ရ႕အေရး ပါတ ေလာငစာေရာငးခသတစဥး အျဖစျမငထားပါတယ။ ဆႏၵျပမေတြျမငတကေနတအခနမာကပ အႏၵယရ႕ေရနဝနႀကးက ျမန မာႏငငမာ ေရာကရေနခၿပး ေရနန႔ သဘာဝဓါတေငြ႕ရာေဖြမအတြက စာခပေတြလကမတေရးထးတာမး လပခပါတယ။ အႏၵယအ ေနန႔ အစးရရ႕အငအားသးၿဖခြငးမေတြအေပၚမာ ႏစဖကစလးက သတ႔ရ႕လလားခကေတြက ၿငမးၿငမးခမးခမးေျဖရငးႏငၾကလမ မယလ႔ ေမာလငမေၾကာငးေလာကပ ေျပာၾကားခၿပး အျပစတငေဝဖနတာမးက ေရာငရားခတယ။13

11 Lalit K. Jha, ‘International Pressure Building on Burma’, Irrawaddy (Thailand), 28 Sept. 2007. Mr Gambari was allowed to meet Aung San Suu Kyi but could not visit sites where the violence occurred

ကနခတဆယစႏစအတြငးက စစအစးရအေနန႔ တ႐တန႔အႏၵယအၾကားက ျမနမာႏငငရ႕သယဇာတေတြန႔ပတသတၿပး ၿပငဆငေနၾကတာက လမၼာပါးနပစြာ အ ခြငေကာငးယခၿပးေတာ ႏငငႏစခက တကေပးခတယ။တ႐တက တပမေတာက ေဒၚလာသနးတစေထာငေကာဖး စစလကနကပ စၥညးေတြ ေရာငးခေပးခတာမးရသလ၊ အႏၵယဖကကလညး ေလာေလာလတလတႏစေတြမာ လကနကေတြေရာငးခတာမးရ လာပါတယ။ အငအားသးၿဖခြမေတြ လပခအၿပးမာ US န႔ EU တ႔က အစးရန႔ ၄ငးတ႔ရ႕စးပြားဖကေတြက ပစမတထားတ စးပြားေရး

12 ‘Statement by the President of the Security Council’, UN doc. S/PRST/2007/37 of 11 Oct. 2007 13 Mungpi, ‘At Last India Voices Concerns over Burma Turmoil’, Mizzima News (India), 26 Sept. 2007.

ပတဆ႔မျပစဒဏေတြ ခမတခေပမယ စစဗလခပေတြကေတာ သတ႔ကသတ႔ ယၾကညမရေနဆပျဖစသလ၊ တ႐တန႔အႏၵယတ႔က လညးပ ျမနမာန႔စးပြားေရးေတြ ဆကလပေနဥးမာျဖစပါတယ။ ကလသမဂၢအေနန႔က ျမနမာႏငငရ႕ျပနာက သတထားမေနေပမယလ႔ ထေရာကတေဆာငရြကမမးက မလပႏငဘးျဖစေနပါ တယ။ ႏစေတြၾကာၿပးတေနာကမာ ကလသမဂၢအေထြေထြညလာခန႔ လ႕အခြငအေရးေကာမရငတ႕က ၂၀၀၆ခႏစမာ လ႕အခြငအ ေရးေကာငစအျဖစန႔ ျပနလညစစညးၿပး ျမနမာႏငငန႔အတြငးက ႏငငေရးအကဥးသားမားျပနလႊတေရးန႔ ပါဝငသငသမားအားလး ပါဝငရမယ ႏငငေရးေတြ႕ဆေဆြးေႏြးမေတြအတြက ျပစတငေဝဖနတ ႏစပတလညဆးျဖတခကက ထတျပနလကပါတယ။ ဒါေပ မယ ျမနမာအာဏာပငေတြဖကကေတာ ကြျပားန႔တ႔ျပနခပါတယ။ ကလသမဂၢရ႕ ျမနမာႏငငဆငရာ လ႕အခြငအေရးသတမန ေပါ လဆာဂ႐ပည႐းက ေလးႏစလး ျပညဝငခြငဗဇာ ျငငးပယခတာက သ႕ရ႕အလပေတြက ဆကလကလပကငဖ႔ မျဖစႏငေလာက ေအာင ခကခေစခပါတယ။ အငအားသးၿဖခြငးမေတြ ျပလပစဥကာလတနးကလညး ကလသမဂၢရ႕အထးသတမနအေနန႔ အဘရာ ဟငဂမဘာရက ျမနမာႏငငအတြငးသြားေရာကခၿပး အၾကမးဖကမေတြက ရပဆငးဖ႔န႔ ေအာငဆနးစၾကညန႔ ေတြ႕ဆေဆြးေႏြးမ ေတြက အစျပဖ႔ တကတြနးခပါတယ။ ဒေနရာမာေတာ ျမနမာျပညသအမားအျပားက ဂမဘာရဟာ စစဗလခပေတြက သ႕ရ႕စကား က နားေထာငေအာင လပႏငလမမယလ႔ ေမာလငခၾကပါတယ။14

ဗလခပမးႀကးသနးေရႊက ေအာငဆနးစၾကညန႔ ဆကသြယဖ႔ ဆကဆေရးဝနႀကးတစေယာကထားရေပးဖ႔က သေဘာတခေပမယ အကးဆကအေနန႔ကေတာ လေပါငးမားစြာၾကခေပမယ ထ ေရာကတ ဆးျဖတခကမးခမတႏငတာမးမရခပါဘး။ ကလသမဂၢလျခေရးေကာငစက မျဖစမေနလကနာရနမလအပတ ဥက႒ရ႕ ေၾကျငာခကထမာ အငအားသးၿဖခြငးမေတြေနာကပငး ျမနမာႏငငန႔ပတသကတ အေျခအေနက ထညသြငးလကတအခနမာ ေတာ လျခေရးေကာငစရ႕လပပငခြငအာဏာက ခ ႕ထြငဖ႔နညးလမးရာေနသေတြအတြက အေရးပါတအခကျဖစလာပါေပမယလ႔ ဒ အခကကလညးပ အစးရက ထထေရာကေရာကၿခမးေျခာကတာမး မလပႏငခပါဘး။ ၂၀၀၈ခႏစရ႕ ေဖေဖာဝါရလမာေတာ အစးရ က ျပညလးကၽြတဆႏၵခယပြက ေမလမာကငးပမာျဖစၿပး၊ အေထြေထြေရြးေကာကပြကေတာ ၂၀၁၀ခႏစမာ ကငးပမာျဖစတယလ႔ ေၾကျငာခပါတယ။ ဗလခပႀကးသနးေရႊကေတာ ႏငငေရးပါတေတြန႔ေစစပလတာမး၊ ကလသမဂၢန႔ပးေပါငးေဆာငရြကခငတာမး ေတြ မရဘးဆတာေတာ ရငးရငးလငးလငးက ျမငေနရပါၿပ။

14 Aung Hla Tun, ‘UN Peace Envoy meets Detained Leader’, Reuters, 30 Sept. 2007.

© STR/AFP/Getty Images ပ ၃။ ။ ကလသမဂၢရ႕ ပါဝငမက ေအာငျမငမအနညးငယပ ရခပါတယ။ (ဝမယာသ႔) ကလသမဂၢအထးသတမနအဗရာဟငဂမ ဘာရ၊ ျမနမာႏငငမ ဗလခပမးႀကးသနးေရႊ၊ ဒတယဗလခပမးႀကးေမာငေအး၊ ဗလခပႀကးသရေရႊမနး၊ ေခတဝနႀကးခပဒတယ ဗလခပႀကးသနးစနတ႔ ျမနမာႏငင၏ အပခပေရးၿမ႕ေတာ ေနျပညေတာတြင ေတြ႕ဆျခငး။ ၂ ေအာကတဘာ ၂၀၀၇။ ဂမဘာရ ဟာ ျမနမာဒမကေရစေခါငးေဆာင ေအာငဆနးစၾကညန႔လညးေတြ႕ဆခ။ အစးရဆန႔ကငေရး ဆႏၵျပပြေတြမာ ေသြးေျမကရက စကစြာ အငအားသးၿဖခြငးေနတာက ရပတန႔ဖ႔ႀကးစားခတ သ႕ရ႕ခရးစဥကေတာ ေအာငျမငမမရခပါဘး။ ကလသမဂၢလျခေရးေကာငစအေနန႔က ျမနမာႏငငမာ အေျပာငးအလေတြ ျဖစေအာငလပဖ႔ နညးလမးရပါတယ။ ဥပမာအေနန႔ ေျပာရရင ျဖစႏငတာက လကနကတငပ႔မက ပတပငတာမးပါ။ ဒါေပမယဒါကလညးပ တ႐တအေနန႔က လကခႏငမာမဟတပါ ဘး။ တ႐တက သတ႔ရ႕ရပတညခကက ေျပာငးလလာေအာင စညး႐းတာက လျခေရးေကာငစအေနန႔ ပၿပးထထေရာကေရာက လပႏငဖ႔အတြက ေသေရးရငေရးတမအေရးႀကးတအခကၿဖစပါတယ။ လျခေရးေကာငစအေနန႔ ပမထေရာကတ စမခကေတြ လပဖ႔လအပေနၿပး တ႐တအေနန႔က အစးရက ေထာကခေနတာမးေတြက အကန႔အသတမရ ရပဆငးမယဆတ အရပလကၡဏာ ေတြက ျပႏငမယဆရင ဒအခကက တပအတြငးမာ ဂဏးဂဏကြျပားမေတြ ေပၚေပါကလာဖ႔ လြယကသြားၿပး စစတပက ပမအား ေပာသြားေစခမယ။ ဒလဆရငေတာ တ႐တအေနန႔ ႏငငေရျပနလညေဖာေဆာငမက တ႐တက သ႕အကးအျမတအျဖစ ျမငလာ ဖြယရာရပါတယ။

**********************

လပရားမႀကး၏အကးသကေရာကမမား

လပရားမဟာ လလားခကေတြက ရရေအာငမေဆာငရြကႏငခေသာလညး ဒလပရားမဟာ အကးအျမတလးဝမရတာေတာ မ ဟတပါဘး။ ဆႏၵျပသေတြအတြကကေတာ ခပခယမအလြနျပငးထနတ အေျခအေနမးမာ အခလႀကးမားတ ဆႏၵျပပြတစခက ရ ယႏငခတာက ေကနပစရာပါ။ ေန႔တငးေန႔တငး ခတကပြေတြအတြက ေထာကပပ႔ေဆာငေရးေတြက ကၽြမးကငပငႏငစြာ ကင တြယခၿပး အေကာငးဆးစညး႐းႏငခတယ။ သဃာေတာတစပါးခငးက လအပရငလအပသလ ခကခငးအစအစဥအတငး တ႔ျပန ႏငခၿပး၊ ခတကပြေတြက ဥးေဆာငႏငခတယ။ လဝတေၾကာငေတြ ပါဝငလာတအခနမာလညး ဥးေဆာငသသဃာေတြကပ ဆႏၵျပ မႀကးက အၾကမးမဖကဆႏၵျပမအျဖစရပတညႏငဆျဖစေအာင ထနးသမးႏငခၾကတယ။ ေကာငးသားေတြ၊ ကနးမာေရးဆငရာ ကၽြမးကငသေတြန႔ အျခားသေတြက ေသာကသးေရ၊ ႏာေခါငးစး၊ လအပတကနးမာေရးအကအညေတြစသတ ေထာကပေရးအ ကအညေတြက လအပခနမာ လအပသလေပးႏငရနအတြက လငလငျမနျမနပ စစညးႏငခၾကတယ။ ဒအခကေတြအားလးက အ စးရက လမးေတြေပၚမာ ျဖစေနတ အျဖစအပကေတြက မငးမစ႐ကေတြပါလ႔ ေျပာဖ႔အလြနအမငးခကခေစတယ။ ေနာကတစခက သဃာေတြကေန အႏပညာရငေတြအထပါဝငလာတ အဖြ႕အစညးေတြဟာ မဟာဗဟာစမကနးက စမကြပကဖ႔ သသသပသပပနးေအာငးေနရတ သေတြန႔အတတကြ ပါဝငလာခတာပါပ။ လြနခတႏစအနညးငယက ျပနလညဖြ႕စညးခတ စစ ဖကဆငရာ ေထာကလမးေရးအဖြ႕မ အရာရအသစေတြအေနန႔ ေခါငးေဆာငပါဝငေနတ ဘနးေတာႀကးေတြရ႕ကယေရးအခကအ လကေတြက ရရႏငဖ႔က အခကအခေတြန႔ ရငဆငခရပါတယ။ ရလဒအေနန႔ကေတာ အာဏာပငေတြအေနန႔ ဥးေဆာငသဘနး ေတာႀကးေတြက လငလငျမနျမနဖမးဆးရမဖ႔ ခကခခၿပး၊ လပရားမက ရပတန႔ဖ႔အခကႀကေနခရလ႔ ေနာကဆးမတတသာတအ ဆးမာ ဘရားေကာငးကနေတြက ဝငစးၿပး အစလကအျပလကဖမးဆးမေတြက လပခရတယ။ ဘနးေတာႀကးေတြက အၾကမးဖကဖ႔ ဆးျဖတလကတာက လထက ေဒါသထြကေစခသလ ႏငငတကာအသငးအဝငးကလညး ထတလန႔သြားေစခတယ။ တပအတြငးမာလညး ျပနာေပါငးစက ဖနတးသလျဖစခတယ။ အစးရအဖြ႕မာ ဒတယအႀကးဆး စစ ဗလခပႀကးျဖစတ ေမာငေအးက အငအားသးၿဖခြငးမကာလအတြငးက USDA န႔ စြမးအားရငေတြက ပါဝငေစခတ သနးေရႊရ႕ဆး ျဖတခကန႔ပတသကၿပး သေဘာထားကြလြမျဖစပြားခတယလ႔ လေျပာသေျပာေတြအရသရတယ။ သန႔အခ႕ေသာအလယအလတ အဆငရ အရာရေတြက သတ႔ဟာလမဆနတလပရပအခ႕က လပမခတယလ႔ အနညးငယေတာ ခစားမလာၾကသလ တပမေတာ ရ႕ဂဏသကၡာစြနးထငးပကဆးခတာန႔ ပတသကလ႔ စတပကမလာၾကတယလ႔ဆပါတယ။15

15 Interview, 23 Jan. 2008

အငအားသးၿဖခြငးမေတြအၿပး အခ႕ ေသာစစတပရ႕မသားစဝငေတြဟာ သတ႔ရ႕လမအသငးအဝငးမာ ပတဝနးကငက ပစပယဖယကဥလာၾကတာက ခစားလာရသလ အျခားေသာသေတြက သတ႔န႔ပတသကလျခငး မရၾကေတာတအခနမာ ေမာငေအးက သနးေရႊန႔ခပကငးကငးေနခပါတယ။ စစ

တပန႔နးစပတ သတငးရငးျမစေတြရ႕အဆအရ အငအားသးၿဖခြငးမေၾကာင တပတြငးဂဏသကၡာက အားနညး႐တေလာသြားခ တယလ႔ ထငျမငခကေပးၾကပါတယ။ ဒါကေနာကပငးမာ ျပနလညရငသနလာႏငတ လပရားမအတြက ဆကလကကနရေနေသး တအခက အျဖစျမငေကာငးျမငႏငပါတယ။ လပရားမမာပါဝငခတသေတြအေနန႔ ေၾကနပမအရဆးအခကက သတ႔အေနန႔ ျမနမာႏငငျပငပကသေတြက သတ႔ရ႕အေျပာငးအ လက လလားတစတဆႏၵရ႕နကရငးမက သသြားေအာငျပသႏငခၾကတာပ။ ၿငမးခမးစြာဆႏၵျပေနၾကတ ဘနးေတာႀကးေတြက ႐ကႏကေနတအျဖစေတြက ခးဝကၿပး႐ကကးထားတ ဓါတပေတြက ျမနမာႏငငအေပၚမာ ႏငငတကာရ႕စတဝငစားမက ဘယ တနးကန႔မမတေအာငလ႔ ဆြေဆာငယႏငခပါတယ။ တကကြလပရားသေတြက ျမနမာႏငငအေပၚမာ ပမအေရးတယေဆာငရြက ၾကဖ႔လအပတယဆတအခကက ႏငငတကာရ႕ဆႏၵသေဘာတရားက ပမကယျပန႔ေစခ ေမာလငထားၾကပါတယ။ မးဆကသစေကာငးသားေတြန႔ လငယတကကြလပရားသေတြက ဆႏၵျပပြႀကးေတြက ေမြးထတေပးခပါတယ။ သတ႔ထကအမား ႀကးအသကႀကးတ ေခါငးေဆာငေတြက အကဥးကခေနရတအခနမာေတာငမ သတ႔လပေနတအလပေတြအေပၚမာ ေမာလင ခကေတြလညး ျမႇငတကလာခပါတယ။ ၂၀၀၇ခႏစ လပရားမႀကးရ႕ အေကာငးဖကက အကးသကေရာကမ ေတြကေတာ လတစ ခ႕က လထလပရားေတာလနမေတြခညးသကသကန႔ အေျပာငးအလေတြက ရယႏငစြမးရမအေပၚ တကယကပေလးေလးနက နကန႔ သသယရေနၾကေသာလညးပ ေနာငတစခနမာ ေပၚေပါကလာႏငမယ ပမေအာငျမငမရႏငမယ လထလပရားမေတြအ တြက အေျခအေနေတြက ရရေအာငကညမေတြ ေပးႏငခပါတယ။

**********************

အနာဂတမာ ျဖစလာမယ လထအာဏာဖဆနေရး လပရားမမား၏ ျဖစႏငေခမား

လထလပရားမေတြ ျပနေပၚလာပါဥးေတာမလား၊ ျပနေပၚလာမယဆရငေကာ ဘယလနညးလမးေတြန႔လ? ၂၀၀၇ခႏစ ဆႏၵျပပြ ေတြမာ ပါဝငခတ တကကြလပရားသေတြ အေတာမားမားကေတာ လပရားမက ျပနလညေဖာေဆာငသြားမယလ႔ သႏၵ႒ာနခ ထားၾကတယ။ အစးရဖကကလညးပ တညစြာပ ဆန႔ကငသေတြရ႕ ဆႏၵျပပြေတြက တားဆးဖ႔အတြက ဆးျဖတထားျပနတယ။ လ ထအေနန႔က အစးရက မနးတးေနၾကေပမယလ႔ သတ႔ကယတငမကျမငေတြ႕ခရတ အၾကမးဖကမေတြေၾကာင ေၾကာကလန႔ေန ၾကရသလ ျဖစေပၚလာမယ အဖမးအဆးေတြကလညး ေၾကာကေနရတယ။16 တစခ႕ကစၥေတြမာေတာ တကကြလပရားသေတြက သတ႔ဘာသာသတ႔ အဖမးခလာေအာငလ႔ မသားစဝငေတြကပါ ထနးသမးတာမးေတြ၊ ဓါးစာခအျဖစဖမးထားတာမးေတြက လပ လာၾကပါတယ။17 ဘနးေတာႀကးေကာငးတက ၅၀ေကာကလညးပ အငအားသးၿဖခြငးစဥမာ ဝငစးခၾကသလ ေထာငန႔ခတ သ ဃာေတြကလညး သတ႔ေတြရ႕ဇာတေကးရြာန႔ ၿမ ႕ေတြက အတငးအကပျပနလညေစလႊတခၾကပါတယ။18

၂၀၀၈ခႏစ ႏစဥးပငးမာ ေတာ ၂၀၀၇ခႏစ ဆႏၵျပမမာပါဝငခတ ေခါငးေဆာငေတြအားလးနးပါးဟာ အကဥးကခခရသလ အခ႕ကလညး အမနးခငးႏငင ေတြက ထြကေျပးပးေရာငေနၾကရပါတယ။ အငတာနကကဖးေတြန႔ ဘနးေတာႀကးေကာငးေတြက ေစာငၾကညခေနရမေတြက တး ျမႇငလာသလ ဆႏၵျပပြေတြက စ႐းတေနရာေတြထက တစချဖစတ မဂၢငဘနးေတာႀကးေကာငးကေတာ ပတပစခပါတယ။ ရလဒက ေတာ ျမနမာႏငငသားအေတာမားမားက ေနာကတစႀကမလထအာဏာဖဆနေရးလပရားမအသစေတြက ေခါငးေဆာငမေပးမယ သေတြ ေပၚေပါကလာဖ႔ဆတာက မယႏငေလာကေအာငျဖစေနရပါတယ။

တကကြလပရားသ အဖြ႕ငယကေလးေတြကေတာ လပရားမေတြက ျပနလညအသကဝငလာေစမယ နညးလမးေတြက ရာေဖြေန ၾကပါတယ။ ၂၀၀၇ ခႏစေနာကပငးမာ ေကာငးသားအဖြ႕ေတြျဖစတ ‘Generation Wave’ လ အဖြ႕ေတြက ပစတာေတြန႔ ‘Change New Government’ န႔ ‘Freedom From Fear’ ဆတ စာသားေတြပါတ လကကမးစာေစာငေတြက ျဖန႔ေဝခသလ သဃာေတာ ေတြန႔ တစသားတညးျဖစေၾကာငး သေကၤတအေနန႔ ေဖာျပဖ႔ လေတြက သတ႔ရ႕အဝတအစားေတြမာ သဃာေတြရ႕သကၤနးအပငး အစက တြၿပးခညေႏာငၾကဖ႔ တကတြနးတာမးေတြ လပခပါတယ။19

16 According to Amnesty International, ‘Myanmar: Arrests Increasing Four Months On’, 25 Jan. 2008, over 700 people arrested in connection with the 2007 demonstrations were still in prison, along with over 1,100 political prisoners incarcerated earlier.

တစခနတညးမာပ ဘနးေတာႀကးတစခ႕က အလကလကခ

17 Human Rights Watch, Crackdown: Repression of the 2007 Popular Protests in Burma, Dec. 2007, documents many cases, 87 8. 18 ‘Monasteries Raided Since September 26’, Assistance Association of Political Prisoners Burma (Thailand), www.aappb.org. 19 Ko Dee ‘Sporadic Movements Defying Junta’, Mizzima News, 7 Nov. 2007; Ko Dee, ‘Activists Group Urge People to Revive ‘‘Saffron Revolution’’ ’, Mizzima News, 27 Nov. 2007.

တာမးက ျငငးဆနမက ဆကလပေနတာမး၊ ရလာတအလက ဆငးရသားေတြက ျပနလညေဝငပစတာမးေတြက လပေနၾကသ လ ရဟနးပအခ႕ကလညး ၂၀၀၈ ခႏစမာ အစးရကငးပေပးမယ ဘာသာေရးစာေမးပြေတြကလညး သပတေမာကဖ႔ဆးျဖတထား ၾကပါတယ။ အခ႕ေသာဓမၼကထကဆရာေတာေတြန႔ ေကာငးထငဆရာေတာႀကးမားကေတာ လစညကားရာတရားပြေတြမာ အစး ရက ပစတငေဝဖနမေတြက ရတငးစြာျပလပခသလ အဒေဟာေျပာခကေတြကလညး တစႏငငလးအႏ႔ ျဖန႔ခခၾကပါတယ။ တစ ခနတညးမာပ NLD အဖြ႕ဝငေတြကေတာ ေအာငဆနးစၾကညန႔ အျခားႏငငေရးအကဥးသားေတြ လြတေျမာကေရးအတြက အပတ စဥဆေတာငးပြေတြက ျပလပေနၾကဆပျဖစပါတယ။ ေတြ႕ဆေဆြးေႏြးေရးအတြက လနညးစလမးစမားေနထငရာ ျပညနယေတြ ျဖစတ ကခငျပညနယန႔ ရခငျပညနယေတြမာ စတငၿပး ဆန႔ကငေရးပစတာေတြကပခါ လပရားမေတြလပေနၾကပါတယ။ ၂၀၀၈ ခႏစႏစဥးပငးမာ အရြယအစားငယတ လပရားမေလးေတြက ပၿပးႀကးမားကယျပန႔တ လပရားမေတြဆက ဥးတညသြားခ တာမး မရခေသာလညးပ ဗလခပမးႀကးသနးေရႊအေနန႔ ေမလ ၂၀၀၈ခႏစမာ ျပနလညစတငမယ အမးသားညလာခန႔ ၂၀၀၁မာ ကငးပမယ အစးရအသစေရြးေကာကပြေတြန႔ ပတသကတေၾကျငာခကက ၂၀၀၈ ေဖေဖာဝါရလမာ ထတျပနဖ႔အတြက လ ေလာကတ စးရမမေတြက ျဖစပြားေစခပါတယ။ ၁၉၈၈ ခႏစတနးကလပ အစးရအေနန႔ အငအားသးၿဖခြငးခမကေန လေတြရ႕အာ ႐က ေျပာငးလပစႏငဖ႔အတြက လာမယေရြးေကာကပြမာ တးတကမအခ႕ျမငရႏငတယဆတ လထရ႕ေမာလငခကက အသးခဖ႔ နညးလမးေတြ ရာေဖြခပါတယ။ ေနာကတစခါ တ႐တအေနန႔ကလညး ျမနမာအစးရက ၂၀၀၈ ၾသဂတလမာ ကငးပမယ ေဘဂငး အလပစပြမတငခင အမးသားညလာခက ျပနလညစတငဖ႔ ဖအားေတြေပးေနခပါတယ။ ဒါမသာ ၄ငးတ႔အတြက ျမနမာျပညက ျပ နာတစရပအေနန႔ ရပတညမေနမာပါ။ အျခားသေတြက မေပးမေတြက လြတလပၿပးတရားမတတနေကာငးတယလ႔ ယဆေန ၾကတအခနမာပ ABMA န႔ ၈၈ မးဆကေကာငးသားမားအဖြ႕ ႏစဖြ႕စလးကေတာ အစးရရ႕အစအစဥက လသရငၾကားရပခခပါ တယ။ တကကြလပရားသေတြအေနန႔ သပတေမာကပြေတြက စညး႐းဖ႔အတြက အခကအခေတြန႔ ရငဆငေနၾကရသလ အစးရက လညး ဒကစၥက ျပငးျပငးထနထနတားျမစမေတြ လပလာခပါတယ။ အမးသားညလာခကေတာ ၿခမးေျခာကမေတြန႔ ႐ပပကဆငး ပကႏငခေပမယလ႔ အစးရကေတာ မေပးသ ၉၀ရာခငႏနးေကာက အေျခခဥပေဒက ေထာကခခၾကတယလ႔ ေၾကျငာခပါတယ။

**********************

အၾကမးမဖကမက စတဓါတေရးရာ ျမႇငတငေရးအျဖစအသးချခငး

ေထရဝါဒဗဒၶဘာသာ ဘနးေတာႀကးမာအဖ႔ ဘာသာေရးျပဌာနးခကေတြအရ ခြငျပထားတတစခတညးေသာ ျပနာအေျဖရာေရး နညးလမးမာ အၾကမးမဖကတနညးလမးန႔ ခဥးကပျခငးပျဖစတယ။ သဃာေတာေတြအေနန႔ သတ႔မန႔ၾကားတစကားလးတငးျဖစ ေစ သတ႔ျပမတအျပအမတငးဟာျဖစေစ တစပါးသကထခကနစနာေစမယ အျပအမမးမျဖစေစဖ႔အတြက သတထားဆငျခငၾကဖ႔ ညႊနၾကားခထားရတယ။ အဒလကငၾကေတာမသာလင ၄ငးတ႔ရ႕ပစၥပနဘဝန႔ အနာဂတသသရာမာ ပမျမငျမတတအကငတရား ေတြန႔ ျပညစမက လမးတကႏငမာျဖစတယလ႔ ယၾကညၾကတယ။ ဒအျပငက ျမနမာႏငငကဘနးေတာႀကးေတြက ေကာငးေသာစ ကားႏင ေကာငးျမတတအျပအမေတြရ႕ စြမးပကားဟာ အျခားသေတြဆမေန ေကာငးမြနတတ႔ျပနမေတြက ရယေပးႏငစြမးရတယ လ႔လညး ယၾကညၾကတယ။ ေမတာသတနက ရြတဖတျခငးအားျဖင ၾကားရသေတြမာပါ ရြတဖတတသနညးတ ေမတာတရားေတြ ျမႇငတကလာေအာငလ႔ ယဆၾကတယ။ ဒါေၾကာငမ႔ သဃာေတာေတြဟာ ႐ငးစငးခကထနၿပး တဏဘာေဝလပေနတတတ အစးရ က စတပါဝငစားၿပး လထကဂ႐တစကရတအစးရအျဖစ ေျပာငးလလာေအာင ႀကးစားတေနရာမာ ဂႏၵရ႕လမးစဥျဖစတ စာရဂရဟ လမးစဥ20

20 Satyagraha

က ေလာကလမးသေတြအျဖစန႔ သတမတႏငၾကတယ။ သဃာေတာေတြအမားစအေနန႔ ၿငမးခမးစြာရြတဖတပေဇာျခငး ရ႕အစြမးသတေၾကာင တငးသျပညသားေတြရ႕ ေကာငးကးအတြက တာဝနယမ ရသငတယဆတအျမငမး စစဗလခပေတြဆမာ ႏးၾကားလာလမမယလ႔ ႐းသားစြာယၾကညေနၾကခနမာပ အသကအရြယႀကးရငသသဃာအခ႕န႔ ႏငငေရးအေတြ႕အၾကပရတ သ ဃာအခ႕ကေတာ အာဏာပငေတြအေနန႔ သတ႔အရငကလပခသလပ အငအားသးၿပးေတာ တ႔ျပနလမမယဆတာက ဟးအစကန ဥးကတညးကေန ရပစားမခၾကတယ။ အခ႕ေသာေကာငးထငကယေတာေတြဆရင သတ႔ရ႕တပညသားသဃာမားက ဆႏၵျပပြ ေတြမာ ပးေပါငးေစရန ခြငျပဖ႔အတြက ရဟနးပေတြရ႕လျခေရးက စးရမေသာအားျဖင ေႏာငေႏးေနခၾကတယ။ ဒါေပမယ ဆႏၵျပပြ ေတြ အားေကာငးလာတအခနမာေတာ ဘနးေတာႀကးေတြန႔ လပဂၢလေတြဟာ သေၾကာကစတေတြက ဖယရားႏငခၾကတယ။ တပေတြ ရနကနၿမ႕ထက ၂၅ စကတငဘာကေနစၿပး တဖြဖြဝငလာကတညးက လထဟာ အငအားသးၿဖခြငးမေတြ ျဖစပြားဖ႔နး ကပလာေနၿပဆတာက လကခလာၾကတယ။ ဒါေပမယလညး အမားစကေတာ မကရညယဗးေတြေလာက၊ ေရပနးေတြန႔ထးခြတာ

ေလာကန႔ပ ၿပးသြားမယလ႔ ေမာလငေနၾကၿပး ႐ကတာႏကတာေတြ၊ မးေလာငဗးေတြန႔ ျပစခတတာေတြ မပါေလာကဘးလ႔ ယဆ ထားၾကတယ။21

ဆႏၵျပမေတြ ျဖစပြားေနစဥကာလ အတြငးမာ လပဂၢလအခ႕က တတေတြ၊ ခေတြကငေဆာငၿပးေတာ သတ႔တကခကခရစဥမာ အ သးျပလခၾကေပမယ သဃာေတြက ဒါကတားျမစခတယ။ တကယေတာ အစပငးမာ အခ႕ေသာဘနးေတာႀကးေတြက လပဂၢလ ေတြ ဆႏၵျပပြေတြမာ ပါဝငလာမက တားျမစခရျခငးအေၾကာငးက လပဂၢလေတြဟာ သတ႔ကရနစခရရင သတ႔ရ႕စတက ထနးခပ ႏငစြမးရၾကမာမဟတဘးလ႔ ထငျမငတအတြကျဖစတယ။ ဒါအျပငသလအေနန႔ ဝငလာၿပးေတာ တစဖကလေတြန႔ ထးဇာတဆင ရနျဖစတာမးေတြက ျပလပၿပး ျပနာတကေအာငလပတာမးက တားဆးဖ႔လညး ပမခကခသြားမာျဖစတယ။ သဃာေတာေတြ ဟာ ဆႏၵျပပြေတြအားလးမာ ၿငမးၿငမးခမးခမးျဖစေနေစဖ႔န႔ အငအားသးၿဖခြငးမေတြ ယတခညးေပၚေပါကလာခလငေတာငမ စ နစတက ျဖစေနေစဖ႔ အျပငးအထနႀကးစားခရတယ။

ေအာငဆနးစၾကညအေနန႔ကလညး နညးစနစပငးဆငရာ အေၾကာငးျပခကေတြေၾကာင မဟတပန႔ အကငသကၡာအတြက အ ၾကမးမဖကတနညးလမးက အသးျပၾကဖ႔ တကတြနးခပါတယ။ ဗဒၶဘာသာဝငတစေယာကအေနန႔ေရာ ဂႏၵကၾကညညေလးစားသ တစဥးပါျဖစတ သမအေနန႔ “တရားမတမန႔ အၾကမးမဖကေရးမေတြကပ ဆပကငထားတသေတြရ႕ ညညႊတတေဆာငရြကခက ေတြဟာ ျပညသလထဆႏၵန႔အည တငေျမႇာကျခငးခရျခငးမရတ ႏငငတစႏငငအတြငးက ႀကးမားကယျပန႔တ အဖြ႕အစညးက ျပမ တ ေဆာငရြကခကေတြထက ပမႀကးကယေအာငျမငေအာငလပႏငတယ”လ႔ ေျပာခဖးပါတယ။22

ဆႏၵျပသအမားအျပားကလညး အၾကမးမဖကတနညးလမးက သတ႔ရ႕ဂဏသကၡာက ပ႕ႏ႔ေစမယနညးလမးအျဖစေရာ ေနာကတစခါအမားအျမငမာ လခငတအ ကးသကေရာကမကရဖ႔ ေသြးေအးေအးန႔ အငအားသးေနတ အာဏာပငအဖြ႕အစညးေတြန႔ ၄ငးတ႔က ခြၿပးျမငေနေအာငလပဖ႔ ရညရြယခကရရအသးျပေနၾကပါတယ။ ဒါေပမယလညး ထတလန႔ဖြယလမဆနတ အငအားသးၿဖခြငးမေတြက အာဏာပငေတြက လပၿပးေတာ ဘနးေတာႀကးအခ႕အပါအဝင စတပကအားငယေနတ ပါဝငဆႏၵျပသေတြဟာ အၾကမးမဖကလပရားမနညးလမး တစခတညးန႔ခညးပ ခဥးကပတာဟာ ထေရာကမရရ႕လားလ႔ သသယဝငလာတယ။ လကနကကငတစခ႕ကလညး လအပတယ လ႔ အခ႕ကအၾကဥာဏေပးၾကတယ။ အနညးဆးေတာ လကနကမဆႏၵျပသေတြက ကာကြယဖ႔ေပါ။ အခ႕ကလညး စနစတကဖြ႕ စညးထားတ လကနကကငေတာလနမမးရသငတယလ႔ ေထာကခေျပာၾကားတယ။ လကေတြ႕မာေတာ အရမးကနညးပါးတ ဒ စတလကမာနပါလပတ အျပအမမးကသာ ဆႏၵျပပြေတြၿပးတေနာက လအနညးငယေလာကပ ျမငေတြ႕ခရပါတယ။ ဘာျဖစလ႔လ ဆေတာ လလားေတာငးတခကေတြက ရယဖ႔ႀကးပမးခကေတြမာ အတတက ျမနမာျပညတြငး လကနကကငေတာလနေရးေတြ ရးနမခရျခငး၊ လကနကကငလပရားမေတြအေပၚမာ ႏငငတကာရ႕ေထာကပကညမနညးပါးတာ၊ အလြနအမငးဖႏပခေနရတအ ေျခအေနမးမာ လပရားဖ႔အတြက အခကအခေတြရေနတာေၾကာငမ႔လ႔ ရပတန႔ခရပါတယ။ ဒါေပမယလညး တစခ႕ေသာ အဖြ႕ ငယကေလးေတြဟာ တတတဆတစစညးဖြ႕စညးၿပး လပရားမအငယစားေလးေတြ လပေကာငးလပေနႏငပါတယ။

မမကယတငလကနကကငဆြၿပး ေတာလနခငတသဟာ ျမနမာျပညသေတြထမာ အလြနပနညးပါတယ။ အဒအစား သတ႔က ႏငင တကာအသငးအဝငးက ပၿပးလပရားေဆာငရြကေပးေစခငၾကပါတယ။ ဗမာျပညတြငးမာ အကပအတညးေတြျဖစေနစဥမာ အေရး ပါတမဒယာေတြန႔ သတမနေတြရ႕ စတပါဝငစားမႀကးမားလာစဥမာပ ဗမာလမးအမားအျပားက ႏငငတကာရ႕ပါဝငမအေပၚမာ အ ႀကးအကယစတပကသြားၾကတယ။ စစတပက အၾကမးဖကမေတြလပေနတနးကေရာ ေနာကပငးျပညသေတြက ဖမးေနတာ၊ ေထာငေတြခေနတာေတြကေရာ ႏငငတကာက တားဆးေပးႏငျခငးမရခၾကဘး။ ျပညပက ထြကေျပးလာတ သဃာေတာတစပါးက မန႔တာက “ကလသမဂၢလျခေရးေကာငစက ဥးဇငးေမးခငတာက ဒမကေရစန႔ လ႕အခြငအေရးအတြက လဘယႏေယာကေလာက ေသေပးရမလဆတာပ”။23 ဒါကသဃာလပရားမႀကးက ဥးေဆာငစညး႐းမလပခသေတြထက တစေယာကျဖစတ ဥးဂမၻရရ႕ ဆရာ ေတာအဖမးမခရခင ရကပငးအလက မန႔ၾကားခကက အရပထငၿပးျပနမန႔တာပါ။ “ကမာၻေပၚက သနးေျခာကေထာငေလာကရတ လေတြက ျမနမာျပညသေတြခစားေနရတဒကၡေတြက ကယခငးစာတတတသေတြက ေျပာခငတာက ဒလမစာၦစနစႀကးကေန လြတေျမာကေအာင ဥးဇငးတ႔က ကညၾကပါလ႔ ေမတာရပခခငပါတယ” လ႔မန႔ခပါတယ။24 တကကြလပရားသန႔ သာမနလေတြ အမားအျပား US န႔ UN တ႔ရ႕ တပေတြက စစေရးအရၾကားဝငေစစပေပးဖ႔က ႏစသကႀကဆၾကပါတယ။ ျမနမာျပညမာ လသထင ရားတ အယဒတာတစေယာကက ထတေျပာခတာရပါတယ။ “ကၽြနေတာတ႔ေလေၾကာငးက ပစကေပးတာ လအပပါတယ။”25

21 Interview, 4 Feb. 2008.

22 Aung San Suu Kyi, Thakore Prize Acceptance Speech, 2 Oct. 1995. For a detailed explanation of Aung San Suu Kyi’s philosophy of non violence see Gustaaf Houtman,Mental Culture in Burmese Crisis Politics (Tokyo: Institute for the Study of Languages and Cultures of Asia and Africa, 1999), part IV 23 Burma: After the Crackdown, BBC documentary, Nov. 2007. 24 ‘Burmese Monks’ Leader Speaks From Hiding’, Radio Free Asia (Washington DC), 18 Oct. 2007. 25 ‘Apocalypse Naypyidaw’, Irrawaddy, 22 Nov. 2007.

**********************

နညးပညာအသစမား၏ အခနးက႑

၁၉၈၈ခႏစ ဆႏၵျပပြေတြရ႕ အရြယအစားဟာ ၂၀၀၇ခႏစ ဆႏၵျပပြေတြရ႕ အရြယအစားန႔ ယဥလကရငအမားႀကးပပါတယ။ ဒါေပ မယ ၁၉၈၈တနးေတာ ႏငငတကာက ဒါေတြက မျမငခရပါဘး။ ၂၀၀၇ခႏစမာေတာ အဆကမျပတထတလႊငေနတ ဗဒယေတြ၊ ဓါတပေတြန႔ မကျမငသကေသေတြရ႕ထြကဆခကေတြဟာ အခနန႔တေျပးည ေပၚထြကလာခၿပး ကမာၻႀကးက အအားသငမင သကသြားေစခသလ၊ လေပါငးမားစြားရ႕ အာ႐စကမက ရယႏငခပါတယ။ မလဘငးဖနးတစလးရ႕တနေၾကးဟာ ျမနမာျပညမာ ေဒၚလာတစေထာငန႔ အထကရေနေပမယ လအနညးစကေတာ အငတာနကခတဆကမကနကစရတေတြက ကနကခႏငၾကပါ တယ။ တကကြလပရားသမားန႔ လမဝနထမးျပညသ႕သတငးေထာကမားက ဒႏစခစလးက အႀကးအကယအခြငေကာငးအျဖစ ရယႏငခၾကပါတယ။ ဓါတပေတြန႔ ၄ငးတ႔အေပၚမတခကေတြဟာ BBC န႔ CNN တ႔ဆက email အေနန႔ ဝငေရာကလာေနသလ၊ တစခနတညးမာပ ျမနမာႏငငသာ ဘေလာဂေရးသားသေတြန႔ ျပညပေရာကျမနမာမဒယာဌာနေတြက သတ႔ရ႕ Website ေတြက ပေတြ၊ သတငးေတြ၊ လပဂၢလေတြရ႕ေျပာၾကားခကေတြန႔ အစဥတစက update လပေပးေနခပါတယ။ ဥးေဆာငသသဃာေတြန႔ ေကာငးသားတကကြလပရားသေတြဟာ ပနးေအာငးေနၾကရေပမယလ႔လညး ႏငငရပျခားမာရတ သတငးေထာကေတြန႔ တက ရကအငတာဗးေတြကလပဖ႔ မလဘငးဖးေတြက သးၿပးစစဥႏငခၾကသလ၊ သတ႔ရ႕ေၾကျငာခကေတြန႔ ကလသမဂၢ၊ တ႐တန႔ Association of Southeast Asian Nations (ျမနမာႏငငက အဖြ႕ဝငအျဖစပါဝငေန)တ႔ဆက ေပးပ႔တ ေမတာရပခခကေတြက လညး email ကေန တဆငေပးပ႔ႏငခၾကပါတယ။ စားေသာကဆငေတြ အေတာမားမားန႔၊ ဟတယေတြ၊ လခမးသာေတြရ႕အမ ေတြမာ ၿဂဟတစေလာငးေတြ တပဆငထားတာမ႔ သတ႔ေတြဆငႏြေနၾကတ ဆႏၵျပပြေတြန႔ ကမာၻ႕ေခါငးေဆာငေတြရ႕ တ႔ျပနမ ေတြက ႏငငတကာသတငးဌာနေတြန႔ ျပညပေရာက ႐ပသန႔ေရဒယအသလႊငဌာနတစချဖစတ Democratic Voice of Burma တ႔ ဆကေနၿပးေတာ ၾကည႐ခြငေတြ ရခၾကပါတယ။ ပေတြအားလးလလဟာ ရနကနၿမ႕ဆကေနေပၚထြကလာခတာ ျဖစၿပးေတာ နညးပညာအသစေတြန႔ ထေတြ႕ခြငနညးပါးေနတ အျခားေသာၿမ႕မားကေနထြကေပၚလာတာကေတာ နညးေနပါတယ။ အခအခန အထကပ ဒအခကအလကေတြက အလြနႀကးမားတအကးေကးဇးရေနဆပါ။ မလဘငးဖနးေတြ သးစြရတာ လြယကလငျမနမန႔ email န႔ ဆကသြယမေတြဟာ ဥးေဆာငသတကကြလပရားသေတြ အခငးခငးၾကားမာ ညႇႏငးတငပငတာေတြလပဖ႔ လြယက ေခာေမြ႕ေစခပါတယ။ ၁၉၈၈ခႏစတနးကေတာ ေရဒယေတြက အေရးအပါဆးေသာ သတငးရငးျမစျဖစေနခၿပး လထႀကးက ဒေန႔ ဘာျဖစခတယဆတာက နားေထာငၾကရ႐မဟတပန႔ နကျဖနဘာဆကလပၾကရမယဆတာကပါသႏငတ အရာတစချဖစခပါတယ။ အငအားသးၿဖခြငးေနစဥကာလအတြငးမာပ အာဏာပငေတြဖကက ဒနညးပညာေတြက ဖကလဖကစးလပဖ႔ နညးလမးေတြ ရာခ ၾကတယ။ ဆကဘာကေဖးေတြက ပတလကတယ၊ နာမညႀကးတ ဘေလာဂဆဒေတြက ပတတယ၊ အငတာနကကြနနကရငေတြ က ႐တခညးေႏးေကြးသြားတယ၊ မဘငးဖးလငးေတြ ပကေတာကကနတယ။ ဒါေပမယ အာဏာပငေတြဖကကလညးပ နညးပညာ အသစေတြသးၿပး အခြငေကာငးယခတာေတြရတယ။ ဓါတပေတြ႐ကယတာ၊ အျခားသေတြ႐ကထားတ ပေတြကသးၿပး ဆႏၵျပပြ ေတြမာပါဝငတသေတြက လကလရာေဖြတာေတြလပခတယ။

အဆးသတေကာကခကချခငး

ျမနမာႏငငမာ ႏငငေရးဆငရာ႐နးကနေနရတ အခကႏစခရပါတယ။ တစခက ဒမကေရစျပနလညေဖာေဆာငေရးန႔ ေနာကတစခ က တငးရငးသားလနညးစေတြရ႕ အခြငအေရးကစၥေတြပါ။ ျမနမာျပညရ႕ ႏငငေရးအခကအခေတြက ေျဖရငးခငတယဆရငေတာ ဒႏစခလးက ကငတြယေျဖရငးရမာပါ။ လထအာဏာဖဆနေရး လပရားမေတြက ေအာငျမငေစေအာငလ႔လပဖ႔ ထေရာကတအ ဆငတစခအထ လနညးစလမးစေလးေတြရ႕ ပါဝငမက လအပပါတယ။ လမးစအစအဖြ႕ေတြအထမာ အၾကမးမဖကလပကငေန ၾကတ ႏငငေရးပါတေတြ၊ အစးရန႔ ၿငမးခမးေရးယထားတ အဖြ႕ေတြ၊ တကပြဝငေနဆအဖြ႕အားလးပါဝငပါတယ။ အခ႕ေသာ လ နညးစ ႏငငေရးပါတမားက NLD န႔ပးေပါငးၿပး ဆႏၵျပပြေတြမာ ပါဝငခပါတယ။ အခ႕ေသာ ၿငမးခမးေရးမယရေသးတ လကနက ကငအဖြ႕အစညး ေခါငးေဆာငေတြကေတာ ဆႏၵျပပြေတြက ေထာကခေၾကာငးျပသခၾကေပမယ ေနာကထပလပရားမေတြေတာ ထပမျဖစလာခပါဘး။ အပစရပအဖြ႕ေတြကေတာ သတ႔ရ႕ပါဝငပတသကမေၾကာင အစးရဆကေန ရနညႇးထားခရမာက စးရမတ အတြက အႀကးအကယက ႏတဆတေနခၾကပါတယ။ လနညးစတငးရငးသားေတြရ႕ လပရားမမာပါဝငမကလညး ျပညမမာ ေလာက ႀကးကယမမရခပါဘး။ အစးရကေတာ ဒမကေရစလပရားမန႔ တငးရငးသားလမးစေတြရ႕ လပရားမေတြက သးျခားစခြ ျခားထားခေပမယ ဒႏစခကစလးက သတ႔ရ႕ရညရြယခကေတြက ေအာငျမငခငတယဆရင နးနးကပကပပးေပါငးေဆာငရြကမပရ ပါလမမယ။

ျမနမာႏငငရ႕အျဖစမာ ယဆႏငတာက လထေတာလနေရးလပရားမေတြက ေရတမာျဖစေစ၊ ကာလအတနၾကာသညတငေအာင ျဖစေစ အျမတေစေတာေအာငျမငမမရယႏငဘးဆတာပါ။ ခငမာျမျမစြာ အျမစတြယေနတ အစးရရ႕အာဏာက အျပညအဝနးပါးရ ယသးစြေနၾကျဖစတ အေလအထကေတာ အလြယတကအခးအေကြ႕ေတြျဖစလာေစဖ႔ မလြယကပါဘး။ ေနာကၿပးေတာအေျပာငး အလေတြျဖစလာဖ႔အတြက လအပတအေၾကာငးအခကေတြဟာ တစခနတညးမာ တစစတစစညးတညး ရရႏငဖ႔လညး လပါ ေသးတယ။ ျမနမာစစတပအေနန႔ ဆႏၵျပလပရားသေတြအေပၚမာ အၾကမးဖကမေတြက မဆငမျခငျပလပခလ႔ သတ႔ရ႕အသအ မတျပခရမက ဆးရးခစဥမာပ လပရားမေတြဖကကလညး အစးရအဖြ႕အငအားစေတြအတြငးမာ သသာထငရားတ အကြအျပေတြ ကျဖစေပၚလာေအာင လပေဆာငႏငချခငးမရခသလ အစးရရ႕အၾကမးဖကမေတြကလညး ဟန႔တားႏငျခငးမရခပါဘး။ လနညးစ တငးရငးသားေတြက ညညႊတေစတေနရာမာ ညႇႏငးေဆာငရြကမေတြအတြက အခကအခေတြန႔ ရပေထြးမေတြ၊ ဒမကေရစအ ေရး႐နးကနေနရမေတြဟာ လပရားမေတြက ေႏာငေႏးေစတ အဓကကတျပညတြငးကအခကအခေတြျဖစပါတယ။ မဒယာေတြန႔ ကလသမဂၢလျခေရးေကာငစတ႔ဆကေနတဆင ျမနမာႏငငအေပၚမာ အာ႐စကမအျမငဆးျဖစေနခနမာေတာငမ ႏငငတကာအ သငးအဝငးရ႕ ထေရာကတေဆာငရြကခကေတြကလညး မရရႏငခတာကလညး ေစာေစာကအခကေတြလပ အေရးႀကးတအခက ျဖစပါတယ။ ျမနမာစစအစးရဟာ မေကာလႊားႏငေလာကေအာငခကခတ အရာတစခေတာ မဟတေပမယ ျပညတြငးက အေျပာငး အလအတြက လပရားၾကရမယ အၾကမးမဖကလပရားမေတြအတြကကေတာ ႏငငတကာအသငးအဝငးဆမ အဖြ႕ဝငေတြရ႕ ၿပး ျပညစေအာင အေကာငအထညေဖာေဆာငရြကမန႔ အားေကာငးတေထာကခမေတြ လအပေနပါတယ။