Η Φιλική Εταιρεία και η κήρυξη της ελληνικής επανάστασης στις παραδουνάβιες ηγεμονίες

Οι τρεις Ηγεμονίες Τρανσυλβανίας, Μολδαβίας και Βλαχίας περί το 1600

Η ίδρυση και ανάπτυξη της φιλικής εταιρείας• Η Φιλική Εταιρεία ήταν μια μυστική οργάνωση που

δημιουργήθηκε το 1814 στην Οδησσό της Ρωσίας με σκοπό την προετοιμασία του ένοπλου αγώνα της ανεξαρτησίας

• Άλλες οργανώσεις που προηγήθηκαν είχαν ως στόχο την απόκτηση παιδείας

• Πρωτεργάτες υπήρξαν οι Α. Τσακάλοφ, Ν. Σκουφάς, Ε. Ξάνθος και Παν. Αναγνωστόπουλος

Κάρτα μέλους της Φιλικής Εταιρείας. Διακρίνονται τα γράμματα ΗΕΑ και ΗΘΣ, που σημαίνουν ελευθερία ή θάνατος, καθώς και ο ιερός δεσμός με τις δεκαέξι στήλες, που είναι το σύμβολο ενότητας της Εταιρείας. Στο κάτω μέρος είναι το κείμενο με το μυστικό αλφάβητο της Φιλικής Εταιρείας.

• Για να πετύχουν οι φιλικοί έπρεπε να καταβάλουν μεγάλες προσπάθειες γιατί ο ελληνισμός ήταν διάσπαρτος σε ευρύ γεωγραφικό χώρο

• Έπρεπε να δράσουν με μυστικότητα για να μη γίνουν αντιληπτοί από τους Οθωμανούς αλλά και τις ευρωπαϊκές απολυταρχίες

• Έπρεπε να υπερνικήσουν τους δισταγμούς των Ελλήνων που είχαν δει προηγούμενα κινήματα να αποτυγχάνουν

• Έπρεπε να κινητοποιήσουν ανθρώπους από διαφορετικές κοινωνικές ομάδες με διαφορετικά συμφέροντα και επιδιώξεις

Η ίδρυση και ανάπτυξη της Φιλικής Εταιρείας

Παρά τις προηγούμενες δυσκολίες:

• Η οθωμανική αυτοκρατορία αντιμετώπιζε σοβαρά εσωτερικά προβλήματα

• Η διάδοση των ιδεών του διαφωτισμού διευκόλυνε το έργο της

• Για σημαντικό τμήμα του ελληνισμού το αίτημα για δημιουργία ανεξάρτητου κράτους ήταν ώριμο

Η ίδρυση και ανάπτυξη της Φιλικής Εταιρείας

• Η Φιλική εταιρεία υιοθέτησε το πρότυπο των μυστικών εταιρειών της Ευρώπης (Καρμπονάροι)

• Μέχρι το 1817-18, για να εξασφαλίσει τα οικονομικά μέσα, απευθύνονταν κυρίως σε πλούσιους, οι περισσότεροι από τους οποίους ήταν αρνητικοί

• Όταν άρχισε να απευθύνεται σε όλες τις κοινωνικές ομάδες, αναπτύχθηκε γρήγορα

• Γυναίκες γίνονταν δεκτές μόνο κατ’ εξαίρεση

Η ίδρυση και ανάπτυξη της Φιλικής Εταιρείας

Από το 1818 η Φιλική Εταιρεία άρχισε να λύνει τα οικονομικά της προβλήματα, όταν έγινε μέλος της ο πλούσιος έμπορος Παναγιώτης Σέκερης. Τότε μπόρεσε να στείλει εκπρόσωπους στην Οθωμανική

Αυτοκρατορία και σε πολλές περιοχές στη δυτική Ευρώπη για να βρουν νέα μέλη. Στα 1820 τα μέλη της είναι χιλιάδες. Σ’ αυτό αναφέρεται το παρακάτω

κείμενο.

Άρχισα να βάζω στη Φιλική Εταιρεία κάθε Έλληνα. Και ο καθένας που έμπαινε [=που γινόταν μέλος της] την επόμενη μέρα έφερνε τους συγγενείς και τους φίλους του. Έτσι, μέσα σε 24 ώρες το έμαθε όλη η

Οδησσός και τρέχανε στο δωμάτιό μου και μονομιάς τους όρκιζα όλους μαζί [...] και ο καθένας τους πρόσφερε χρήματα, όσα ήθελε και μπορούσε, κι εγώ έδινα στον καθένα απόδειξη για τα χρήματα που

μου έδινε. Και τα χρήματα που μάζευα τα έδινα στον ταμία της Εταιρείας.

Απόσπασμα από γράμμα του Σταμάτη Κουμπάρη, έτος 1820Απόδοση στη σύγχρονη γλώσσα

• Η ηγεσία της Φιλικής Εταιρείας (Αόρατη Αρχή) παρέμενε μυστική και αφήνονταν να εννοηθεί πως αποτελούνταν από ισχυρά πρόσωπα (υπονοούνταν ακόμα και ο ίδιος ο τσάρος)

• Όταν αποφάσισαν να αναθέσουν την ηγεσία σε κάποιο γνωστό Έλληνα απευθύνθηκαν πρώτα στον Ι. Καποδίστρια, υπουργό εξωτερικών του τσάρου, ο οποίος αρνήθηκε, θεωρώντας ότι οι συνθήκες δεν ήταν ώριμες για επανάσταση

• Τελικά η ηγεσία ανατέθηκε στον Αλ. Υψηλάντη αξιωματικό του ρωσικού στρατού.

Η ίδρυση και ανάπτυξη της Φιλικής Εταιρείας

Η κήρυξη της ελληνικής επανάστασης στις Ηγεμονίες

Η Επανάσταση αποφασίστηκε να ξεκινήσει στις παραδουνάβιες ηγεμονίες γιατί:

• Δεν υπήρχε εκεί τουρκικός στρατός• Ήταν κοντά στη Ρωσία (που υπήρχε ελπίδα να βοηθήσει)

Παράλληλα προσεγγίστηκαν και άλλοι βαλκάνιοι ηγέτες (Καραγιώργεβιτς, Βλαντιμηρέσκου)

Στις 24 Φεβρουαρίου 1821 ο Υψηλάντης πέρασε τον ποταμό Προύθο και κήρυξε την επανάσταση. Κυκλοφόρησε και προκηρύξεις που άφηναν να εννοηθεί πως πίσω από την Επανάσταση βρίσκονταν η Ρωσία

Ο Αλ. Υψηλάντης περνά τον Προύθο.Πίνακας του Π. Φον Ες.Αθήνα, Μουσείο Μπενάκη.

2. Μία από τις επαναστατικές προκηρύξεις του Αλέξανδρου Yψηλάντη (αποσπάσματα)ΜΑΧΟY YΠΕΡ ΠΙΣΤΕΩΣ ΚΑΙ ΠΑΤΡΙΔΟΣΗ ώρα ήλθεν, ω Άνδρες Έλληνες! Προ πολλού οι λαοί της Ευρώπης, πολεμούντες υπέρ των ιδίων Δικαιωμάτων και ελευθερίας αυτών, μας επροσκάλουν εις μίμησιν […]Οι φωτισμένοι λαοί της Ευρώπης […] πλήρεις ευγνωμοσύνης διά τας προς αυτούς των Προπατόρων μας ευεργεσίας, επιθυμούσι την ελευθερίαν της Ελλάδος.Ημείς φαινόμενοι άξιοι της προπατορικής αρετής και του παρόντος αιώνος, είμεθα Εύελπεις, να επιτύχωμεν την υπεράσπισιν αυτών και βοήθειαν. πολλοί εκ τούτων φιλελεύθεροι θέλουσιν έλθη, διά να συναγωνισθώσι με ημάς. Κινηθήτε, ω φίλοι, και θέλετε ιδή μίαν Κραταιάν δύναμιν να υπερασπισθή τα δίκαιά μας! [...] Ας καλέσωμεν λοιπόν εκ νέου, ω Ανδρείοι και μεγαλόψυχοι Έλληνες, την ελευθερίαν εις την κλασσικήν γην της Ελλάδος!Εις τα όπλα λοιπόν φίλοι, η Πατρίς μάς προσκαλεί!

Αλέξανδρος YψηλάντηςΤην 24ην Φεβρουαρίου 1821.

Εις το γενικόν στρατόπεδον του Ιασίου.Πηγή: Δ. Κόκκινος, Η Ελληνική Επανάστασις, Μέλισσα, Αθήνα 1956-1960, τόμ. 1, σ. 103-

106.

Η σημαία του Υψηλάντη είχε στη μια της όψη το φοίνικα, κεντρικό σύμβολο της Φιλικής Eταιρείας, και τη φράση Eκ της κόνεώς μου αναγεννώμαι, ενώ από την άλλη τους ισαποστόλους Kωνσταντίνο και Eλένη, το σταυρό και τη φράση ‘Eν τούτω νίκα’

Η επανάσταση αντιμετώπισε αμέσως σοβαρά προβλήματα:• Οι πλούσιοι Έλληνες των Ηγεμονιών δεν ανταποκρίθηκαν• Η στρατολόγηση δεν προχωρούσε• Ο τσάρος αποκήρυξε την επανάσταση και επέτρεψε στους

Τούρκους να στείλουν στρατό για την κατάπνιξή της• Ο Πατριάρχης Γρηγόριος Ε’ πιεζόμενος από τους Τούρκους

αφόρισε την επανάσταση• Ο Βλαντιμηρέσκου θεωρήθηκε προδότης και με εντολή της

Φιλικής Εταιρείας δολοφονήθηκε

Η κήρυξη της ελληνικής επανάστασης στις Ηγεμονίες

Το τέλος

• Παρά τις δυσκολίες ο Υψηλάντης συνέχισε τον αγώνα• Η κρίσιμη μάχη δόθηκε στο Δραγατσάνι (7 Ιουνίου 1821)• Στη μάχη αυτή διακρίθηκε ο Ιερός Λόχος• Η ήττα δεν αποφέυχθηκε

• Ο Υψηλάντης διέφυγε στην Αυστρία όπου και συνελήφθη

• Ο τραγικός επίλογος γράφτηκε λίγους μήνες αργότερα στη Μονή Σέκκου

Ας μη βρέξη ποτέτο σύννεφον, και ο άνεμοςσκληρός ας μη σκορπίσητο χώμα το μακάριον 'πού σας σκεπάζει. 5

Ας το δροσίση πάντοτεμε' τ' αργυρά της δάκρυαη ροδόπεπλος κόρη·και αυτού ας ξεφυτρώνουν αιώνια τ' άνθη. 10

Ω γνήσια της Eλλάδοςτέκνα· ψυχαί 'πού επέσατεεις τον αγώνα ανδρείως,τάγμα εκλεκτών Hρώων, καύχημα νέον· 15

Σας άρπαξεν η τύχητην νικητήριον δάφνην,και από μυρτιάν σάς έπλεξεκαι πένθιμον κυπάρισσον στέφανον άλλον. 20

Αλλ' αν τις απεθάνηδια την πατρίδα, η μύρτοςείναι φύλλον ατίμητον,και καλά τα κλαδιά της κυπαρίσσου. 25

Αφ' ου εις του πρώτου ανθρώπουτους οφθαλμούς, η πρόνοοςφύσις τον φόβον έχυσε,και τας χρυσάς ελπίδας, και την ημέραν· 30

‘Εις τον Ιερόν Λόχον’ Ανδρέας Κάλβος

Eπί το μέγα πρόσωποντης γης πολυβοτάνου,ευθύς το ουράνιον βλέμμαβαθυσκαφή εφανέρωσε μνήματα μύρια. 35

Πολλά μεν σκοτεινά·φέγγει επ' ολίγα τ' άστροντο της αθανασίας·την εκλογήν ελεύθερον δίδει το θείον. 40

Έλληνες, της πατρίδοςκαι των προγόνων άξιοι·Έλληνες σεις, πώς ήθελεναπό σας προκριθείν άδοξος τάφος; 45

O Γέρων φθονερός,και των έργων εχθρός,και πάσης μνήμης, έρχεται·περιτρέχει την θάλασσαν και την γην όλην· 50

Από την στάμναν χύνειτα ρεύματα της λήθης,και τα πάντα αφανίζει.Xάνονται η πόλεις, χάνονται βασίλεια, κ' έθνη· 55

Αλλ' ότε πλησιάσειτην γην οπού σας έχει,θέλει αλλάξειν τον δρόμον τουο Xρόνος, το θαυμάσιον χώμα σεβάζων. 60

Αυτού αφ' ου την αρχαίανπορφυρίδα, και σκήπτρον,δώσωμεν της Eλλάδος,θέλει φέρειν τα τέκνα της πάσα μητέρα. 65

Kαι δακρυχέουσα θέλειτην ιεράν φιλήσεινκόνιν, και ειπείν· Tον ένδοξονλόχον, τέκνα, μιμήσατε, λόχον Hρώων. 70

• http://www.fhw.gr/chronos/12/gr/1821_1833/enarxi/02.html

• http://www.fhw.gr/chronos/12/gr/1821_1833/enarxi/03.html

• http://www.fhw.gr/chronos/12/gr/1821_1833/enarxi/04.html• http://el.wikipedia.org/wiki/ : Αλέξανδρος Υψηλάντης / Φιλική

Εταιρεία / Ιερός λόχος• http://el.wikisource.org/wiki/ : Μάχου υπερ πίστεως και

πατρίδος / Εις τον Ιερόν Λόχον• http://www.ert-archives.gr/V3/public/pop-view.aspx?tid=6581&tsz=0&act=mMainView

• http://www.livepedia.gr/index.php/ Φιλική Εταιρεία

• “Λίγη ακόμα Ιστορία” Ε.Κ.Π.Α.