Η ιστορία του σφαιριδίου και του ψηφοδελτίου στις εκλογές

Ψηφοδέλτιο εναντίον …. σφαιριδίου

…το ψηφοδέλτιο

Στη χώρας μας, ως μέσα ψηφοφορίας έχουν χρησιμοποιηθεί το ψηφοδέλτιο και το

σφαιρίδιο.

Το ψηφοδέλτιο ήρθε στην Ελλάδα με την έλευση των Βαυαρών του Όθωνα το 1833 και πρωτοχρησιμοποιήθηκετον Ιούλιο του 1834 στις δημοτικές εκλογές του

νομού Αργολιδοκορινθίας. Ήταν λευκό και ο ψηφοφόρος σημείωνε

χειρόγραφα τον εκλεκτό του υποψήφιο.

Παρενέργειες…ψηφοδελτίου

Mέχρι το 1864, όταν ψηφίστηκαν νέο Σύνταγμα και εκλογικός νόμος, η χρήση των ψηφοδελτίων είχε γίνει συνώνυμο της καλπονοθείας και καμία εκλογική αναμέτρηση έως

τότε δεν μπορεί να θεωρηθεί αδιάβλητη. Έχει μείνει από τότε γνωστή η φράση τα «αμαρτήματα των

ψηφοδελτίων».

Γιατί αντικαταστάθηκε το ψηφοδέλτιο από το σφαιρίδιο;

Το βασικότερο επιχείρημα για την αντικατάσταση των ψηφοδελτίων ήταν το γεγονός ότι ο ψηφοφόρος, για να αναγράψει στο

ψηφοδέλτιο το όνομα του εκλεκτού του πολιτικού, έπρεπε να γνωρίζει γραφή και ανάγνωση. Επειδή όμως οι περισσότεροι Έλληνες ήταν τότε αναλφάβητοι,

χειραγωγούνταν εύκολα από τους κομματάρχες. Έτσι, το χειρόγραφο ψηφοδέλτιο

καταργήθηκε με το Σύνταγμα του 1864.

…το σφαιρίδιο

Ως μέσο ψηφοφορίας προκρίθηκε το σφαιρίδιο

(μικρός μολυβένιος βώλος), ύστερα από

εισήγηση των Επτανησίων βουλευτών με την

αιτιολογία ότι ήταν το «καταλληλότερο εις τα

αναπτυγμένα έθνη, τα έχοντα ηθικήν καλυτέραν, σέβας προς τους νόμους και την δημοτικήν

παιδείαν διακεχυμένην και εις το ευτελέστατον χωρίον» και πρωτοχρησιμοποιήθηκε σε εθνικές εκλογές το Μάιο

του 1865.

Η ιστορία του σφαιριδίου

Η ψηφοφορία με σφαιρίδια εφαρμοζόταν στο Ιόνιο κράτος και είχε τις ρίζες της στην περίοδο της Ενετοκρατίας.

Η συνταγματική κατοχύρωση της ψηφοφορίας με σφαιρίδια είχε σκοπό τη διασφάλιση της μυστικότητας, του «απορρήτου

της ψήφου», μετά την εμπειρία των νόθων εκλογών της Οθωνικής περιόδου, κατά τις οποίες χρησιμοποιούνταν

ψηφοδέλτια.

Η διαδικασία της ψηφοφορίας με σφαιρίδια

Για να ψηφίσει ο ψηφοφόρος, προσέρχονταν στο εκλογικό κέντρο, όπου ήταν στημένες τόσες κάλπες όσες και οι υποψήφιοι. Οι κάλπες ήταν

κατασκευασμένες από λευκοσίδηρο (τσίγκο) και

χωρισμένες εσωτερικά σε δύο τμήματα. Εξωτερικά τα δύο αυτά τμήματα ξεχώριζσν από το διαφορετικό τους χρώμα. Δεξιά (όπως βλέπουμε την κάλπη) υπήρχε άσπρο χρώμα

και έγραφε τη λέξη ΝΑΙ, ενώ το αριστερό της μέρος ήταν μαύρο και έγραφε τη λέξη ΌΧΙ.Τα δύο αυτά χρώματα

αντιπροσώπευαν τη θετική ή την αρνητική προς τον

υποψήφιο ψήφο.

Εξέλιξη της ψηφοφορίας με τα σφαιρίδια

Στο επάνω μέρος της κάλπης υπήρχε κολλημένος ένας σωλήνας μήκους 27 εκατοστών υπό γωνία

25 μοιρών από πάνω προς τα κάτω προς το εσωτερικό της κάλπης, με κατάληξη σε στρογγυλή οπή

διαμέτρου 12 εκατοστών.

Για να διατηρηθεί μυστική βέβαια η ψήφος,ο ψηφοφόρος

έπρεπε να πάρει από το «σφαιροδότη» (μέλος της

εφορευτικής επιτροπής, υπεύθυνο για τα σφαιρίδια) ένα σφαιρίδο, να το σηκώσει ψηλά δείχοντας

ότι κρατά μόνο ένα και βάζοντας το χέρι του μέσα στο σωλήνα να

το ρίξει στο δεξί ή στο αριστερό μέρος της κάλπης.

Για να μην ακούγεται σε ποια μεριά της κάλπης έπεφτε το

σφαιρίδιο, ολόκληρο το εσωτερικό της κάλπης

«καλύπτεται δι’ εριούχουυφάσματος».

…ψηφοφορίας συνέχεια

Όλοι οι ψηφοφόροι υποχρεώνονταν από το νόμο (διαφορετικά κινδύνευαν με πρόστιμο και φυλάκιση) να περάσουν και να ψηφίσουν

θετικά ή αρνητικά όλους τους υποψήφιους, με αποτέλεσμα η εκλογική διαδικασία να είναι ένας πραγματικός γολγοθάς, που διαρκούσε ώρες πολλές.

Μαρτυρούνται περιπτώσεις που ψηφοφόρος πήγε να ψηφίσει

νωρίς το απόγευμα και αποχώρησε από το εκλογικό

κέντρο στις 2:00 τα ξημερώματα!

Τα ευτράπελα της δια του σφαιριδίου ψηφοφορίας

Ορισμένες φορές οι φανατικοί οπαδοί ενός υποψηφίου δάγκωναν το

σφαιρίδιο, ώστε να αφήσουν τα ίχνη των δοντιών τους στην επιφάνειά του και να δείξουν έτσι την αφοσίωσή

τους στον εκλεκτό τους. Από εκεί προέρχεται η έκφραση

«το έριξα δαγκωτό»!

Άλλοι πάλι έριχναν στην κάλπη σφαιρίδια με το όνομά

τους ή και επιχρυσωμένα δηλώνοντας έτσι την εκτίμηση στο πρόσωπο του υποψηφίου, δημιουργώντας όμως μεγάλη

συζήτηση για το αν τα σφαιρίδια αυτά ήταν έγκυρα ή

όχι.

Η αρνητική ψήφος

Κάποιες άλλες φορές το «δαγκωτό» σφαιρίδιο

συνοδευόταν και από το επίθετο «μαύρο» και στην περίπτωση αυτή δήλωνε εντονότατη αποδοκιμασία του υποψηφίου, που «έφαγε

μαύρο», αφού τον «μαύρισαν» οι εκλογείς με την αρνητική τους ψήφο.

Η καταμέτρηση των σφαιριδίων

Tο μέτρημα των ψήφων γινόταν με μια σιδερένια πλάκα (άβακα) με τρύπες. Σε κάθε μια τρύπα χωρούσε ένα μολυβένιο σφαιρίδιο και όταν γέμιζαν οι τρύπες αλάνθαστα αντιστοιχούσαν σε συγκεκριμένο αριθμό

ψήφων.

Tο άθροισμα των σφαιριδίων του «ναι» και του «όχι» έπρεπε να είναι ίσο με τον αριθμό των

ψηφοφόρων. Aν τα σφαιρίδια ήταν

περισσότερα, τα αφαι-ρούσαν από τα θετικά

σφαιρίδια, δηλαδή από τα «ναι».

«Αμαρτήματα σφαιριδίων»Το σφαιρίδιο μπορεί να περιόρισε την νοθεία αλλά δεν την εξάλειψε, αφού πάντα βρίσκονταν τρόπος για νόθευση-αλλοίωση του εκλογικού αποτελέσματος. Αυτό περισσότερο

περιορίσθηκε με την αυστηροποίησητης νομοθεσίας ιδίως μετά το

1877.Ο πιο συνηθισμένος τρόπος καλπονοθείας ήταν η δήθεν τυχαία ανατροπή της κάλπης, που είχε ως

συνέπεια το ανακάτεμα των σφαιριδίων από τη δεξιά και την αριστερή πλευρά της κάλπης, κάτι που καθιστούσε βέβαια αδύνατη την

καταμέτρηση

Δείτε και στη διεύθυνση αυτή γενικά αμαρτήματα κατά τη

διάρκεια δημοτικών εκλογών το

1835

http://www.mixanitouxronou.gr/etazan-ikopeda-ke-anigan-kefalia-me-

karekles-gia-na-psarepsoun-psifous-stis-dimotikes-ekloges-

tou-1835/

Κατάργηση σφαιριδίου, επαναφορά του χάρτινου ψηφοδελτίουΜισό αιώνα μετά ο

αναλφαβητισμός είχε πέσει στο 50% , οι μέθοδοι νοθείας και

με τα σφαιρίδια είχαν εξελιχθεί και γενικό ήταν το αίτημα να ξαναγυρίσουμε στο ψηφοδέλτιο,

έντυπο αυτή τη φορά.

Ο Αλέξανδρος Παπαναστασίου μιλώντας το 1910 στη βουλή υπεραμύνεται της επιστροφής του: «Καθιστά (το ψηφοδέλτιο) περισσότερον ανεπηρέαστον την εκλογήν παρά η δια σφαιριδίου

ψηφοφορία, η οποία δια τα μύρια μετερχομένων τεχνάσματα

αντιπροσώπων των υποψηφίων, τους οποίους καθιστά

αναγκαίους, και δια της δυσκόλου επιβλέψεως όλων των καλπών υπό των δικαστικών

αντιπροσώπων, διευκολύνει την νόθευσιν του φρονήματος των

εκλογέων…».

Οι πρώτες εκλογές με έντυπο ψηφοδέλτιο

Στην αναθεώρηση του συντάγματος του 1911 (επί Βενιζέλου) δεν

υπήρχε η διάταξη του προηγούμενου συντάγματος για τα σφαιρίδια και άφηνε στο νομοθέτη

τη δυνατότητα να ορίσει δια νόμου το νέο μέσο ψηφοφορίας. Πράγματι το 1912 νέος εκλογικός

νόμος εισάγει τα ψηφοδέλτια, που διανέμουν οι κρατικές υπηρεσίες και το

1914 διεξάγονται Δημοτικές εκλογές με ψηφοδέλτια και εκλογικά βιβλιάρια.

•

Η πρωτοπόρος Θράκη

Το καλοκαίρι του 1920 με τη συνθήκη των Σεβρών στον

ελλαδικό κορμό προστίθεται η Θράκη (Δυτική και Ανατολική) και στις βουλευτικές εκλογές της 20ης Νοεμβρίου του 1920 αποφασίστηκε η Θράκη, όπως

και οι στρατιώτες του μικρασιατικού μετώπου, να

ψηφίσουν με χάρτινο ψηφοδέλτιο, ενώ στην

υπόλοιπη χώρα χρησιμοποιήθηκε και πάλι το σφαιρίδιο. Το επιχείρημα για

το διαφορετικό μέσο ψηφοφορίας ήταν ότι «υπάρχει

δυσχέρεια δια την προπαρασκευήν και αποστολήν

εκλογικών ειδών κατά το κρατούν εν Παλαιά Ελλάδι»

Η οριστική επικράτηση του ψηφοδελτίου

Το 1923 έγιναν βουλευτικές εκλογές με χάρτινο ψηφοδέλτιο στις Νέες Χώρες, στην Αθήνα και τον Πειραιά. Το 1926 έγιναν εκλογές σε όλη την

Ελλάδα πλην των «προνομιούχων» περιοχών Ύδρας, Σπετσών και Ψαρών.

Από τις βουλευτικές λοιπόν εκλογές της 7ης

Νοεμβρίου 1926 το ψηφοδέλτιο είναι το

μοναδικό μέσο ψηφοφορίας (μαζί με τον σταυρό

προτίμησης) που ισχύει μέχρι σήμερα.

ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

• http://www.sansimera.gr/articles/534

• http://www.poths1991.gr/thrace/historical-texts/269-2013-10-08-08-50-37

• http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=22768&subid=2&pubid=68503

• http://edrana.blogspot.gr/2006/07/blog-post.html

• http://topontiki.gr/article/35248

• http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=22768&subid=2&pubid=63970758

• http://www.cretalive.gr/m/view/oi-epoches-pou-to-richname...dagkwto-perasan-anepistrepti

• http://www.mixanitouxronou.gr/tag/sferidia/

• http://www.poths1991.gr/thrace/historical-texts/269-2013-10-08-08-50-37