Η τραγική αποτυχία του "μετακομμουνισμού" στην Ανατολική Ευρώπη

Η τραγική αποτυχία του "μετακομμουνισμού" στην Ανατολική Ευρώπη του Rossen Vassilev

Μτφρ.: Lenin ReloadedΠηγή: Global Research

Λίγο πριν την ημέρα των Χριστουγέννων του 20120, ένας έντονα στρεσαρισμένος μηχανικός της δημόσιας τηλεόρασης που διαμαρτυρόταν για τις αμφιλεγόμενες κυβερνητικές πολιτικές πήδηξε απ' τα θεωρεία του ρουμανικού κοινοβουλίου κατά τη διάρκεια μιας ομιλίας του πρωθυπουργού της χώρας. Ο άνδρας, που επιβίωσε απ' την απόπειρα αυτοκτονίας, αναφέρεται πως φώναξε πριν πηδήξει: "Πήρατε το ψωμί απ' το στόμα των παιδιών μας! Σκοτώσατε το μέλλον των παιδιών μας!" Στο νοσοκομείο, ο διαδηλωτής, ντυμένος με ένα t-shirt που δήλωνε "σκοτώσατε το μέλλον μας!" ταυτοποιήθηκε ως ο 41χρονος Adrian Sobaru. Ο αυτιστικός έφηβος γιος του είχε χάσει πρόσφατα το κυβερνητικό επίδομα στα πλαίσια των τελευταίων μέτρων περικοπών στον προϋπολογισμό του Βουκουρεστίου. Η απόπειρα αυτοκτονίας του μεταδόθηκε ζωντανά στην δημόσια τηλεόραση της Ρουμανίας, καθώς ο πρωθυπουργός Emil Boc μιλούσε, στα πλαίσια μιας αποτυχημένης ψηφοφορίας για την απόσυρση της εμπιστοσύνης στη συντηρητική του κυβέρνηση. Τα οικονομικά μέτρα και τα μέτρα δημοσιονομικής λιτότητας ενάντια στα οποία διαμαρτυρόταν ο κύριος Sobaru περιλάμβαναν μείωση 25% των αποδοχών όλων των δημοσίων υπαλλήλων όπως ο ίδιος, και σφοδρές μειώσεις των πληρωμών κοινωνικών επιδομάτων προς τους γονείς με παιδιά που αντιμετωπίζουν προβλήματα αναπηρίας, τα οποία επίσης λάμβανε μέχρι πρότινος. Σύμφωνα με το πρακτορείο ειδήσεων της Ρουμανίας, οι απελπισμένες κραυγές του ανθρώπου στην κοινοβουλευτική αίθουσα έφερναν επίπονα στον νου τις κραυγές που ακούγονταν κατά την αντικομμουνιστική επανάσταση του 1989, η οποία ανέτρεψε το ιδιόρρυθμο και γενικά φιλοδυτικό καθεστώς του Νικολάι Τσαουσέσκου.

Οικονομική αναταραχήΤο τραγικό άλμα του κυρίου Sobaru, που μεταδόθηκε αργότερα σ' όλον τον κόσμο, άγγιξε μια χορδή συμπάθειας σε πολλούς Ρουμάνους, που το είδαν ως σύμβολο των άγριων ανισοτήτων και αδικιών της μετακομμουνιστικής περιόδου. Η Ρουμανία έχει βυθιστεί σε μια οξεία ύφεση και η διαλυμένη της οικονομία αναμένεται να υποχωρήσει τουλάχιστον κατά 2% το 2010, μετά τη συρρίκνωσή της κατά 7.1% το προηγούμενο έτος. Αντί να προσπαθεί να βοηθήσει τους άνεργους και τους κοινωνικά αδύνατους, η ρουμανική κυβέρνηση, γεμάτη, κατά τα λεγόμενα, διαφθορά, τσιράκια και νεποτισμό, έχει περικόψει τις δημόσιες δαπάνες κατά 25% και έχει κουρέψει όλα τα κοινωνικά έξοδα, περιλαμβανομένων των επιδοτήσεων θέρμανσης για τους φτωχούς, καθώς και τα επιδόματα ανεργίας, μητρότητας, και αναπηρίας. Την ίδια στιγμή, ο ΦΠΑ αυξήθηκε από 19% σε 24%, καθώς οι αρχές προσπαθούν να κρατήσουν το εθνικό έλλειμα στο 6.8% ώστε να ανταποκριθούν στις αυστηρές οικονομικές προσδοκίες της ΕΕ, της οποίας μέλος έγινε η Ρουμανία τον Ιανουάριο του 2007.

Τα αυστηρά αυτά μέτρα έχουν εξοργίσει εκατομμύρια Ρουμάνων που ήδη δεν κατάφερναν σχεδόν να τα βγάλουν πέρα σε ένα έθνος όπου ο βασικός μηνιαίος μισθός είναι περίπου 400 δολάρια. Οι εξοργισμένες διαμαρτυρίες στους δρόμους, που συγκέντρωσαν δεκάδες χιλιάδες Ρουμάνους, αναδεικνύουν τη βαθιά δυσαρέσκεια με τη μαζική φτώχεια και την συνεχιζόμενη οικονομική κρίση, που έφτασε τη Ρουμανία στο χείλος της χρεοκωπίας. "Αυτό δεν είναι καπιταλισμός, στις καπιταλιστικές χώρες υπάρχει αστική τάξη", δήλωσε μια ψιλικατζού στο Βουκουρέστη σε έναν ρεπόρτερ του Associated Press. Η ρουμανική όμως κοινωνία, παραπονέθηκε, χωρίζεται ανάμεσα σε μια ασήμαντη μειοψηφία πολύ πλούσιων και μια τεράστια και πτωχευμένη τάξη υποτελών.[1]

Αν και η ανθρώπινη τραγωδία που εκδηλώθηκε στο ρουμανικό κοινοβούλιο εκείνη την παραμονή Χριστουγέννων είναι αρκετά χαρακτηριστική της διάχυτης αθλιότητας και των συντετριμμένων ελπίδων για μια καλύτερη ζωή στη βαλκανική αυτή χώρα, θα μπορούσε εύκολα να είχε συμβεί σε οποιοδήποτε από τα κράτη-σε-κρίση του πρώην κομμουνιστικού κόσμου που υποφέρουν εξίσου από υψηλή ανεργία, τεράστια

φτώχεια, καθοδικούς μισθούς, και σφοδρές περικοπές στις δημόσιες δαπάνες και στο βιωτικό επίπεδο. Κατά τον καιρό περίπου της απελπισμένης απόπειρας αυτοκτονίας του κυρίου Sobaru, πολλοί από τους περίπου 20.000 γιατρούς νοσοκομείων της Τσεχίας παραιτούνταν μαζικά σε διαμαρτυρία για την απόφαση του πρωθυπουργού Petr Necas και της κυβέρνησής του να περικόψουν όλες τις δαπάνες, περιλαμβανομένων των δαπανών για την υγεία, τουλάχιστον 10% ώστε να κρατήσουν τα προβληματικά οικονομικά της χώρας από την κατάρρευση. Οι μαζικές αυτές παραιτήσεις ήταν μέρος της καμπάνιας "Ευχαριστούμε, φεύγουμε" που εξαπέλυσαν οι δυσαρεστημένοι γιατροί όλης της χώρας, ασκώντας πίεση στις αρχές της Πράγας να αυξήσουν τους χαμηλούς τους μισθούς και να προσφέρουν καλύτερες εργασιακές συνθήκες για όλους τους εργαζόμενους στην υγεία. Αντιμέτωπη με την χειρότερη κρίση του συστήματος υγείας στην ιστορία της πρώην κομμουνιστικής χώρας, και με τον κίνδυνο που παρουσιαζόταν για τις ζωές πολλών ασθενών, η τσεχική κυβέρνηση απείλησε με επιβολή καθεστώτος έκτακτης ανάγκης, το οποίο θα εξανάγκαζε τους γιατρούς είτε να επιστρέψουν στην εργασία τους είτε να αντιμετωπίσουν σκληρές νομικές και οικονομικές κυρώσεις.

Μπορούμε επίσης να θυμηθούμε τις σχεδόν μη δημοσιοποιημένες εξεγέρσεις για τροφή στη Λάτβια, το πολύκροτο "Θαύμα της Βαλτικής" των καθεστωτικών δυτικών μήντια, όπου ο βαθιά αντιδημοφιλής πρωθυπουργός Valdis Dombrovskis επανεκλέχθηκε το 2010 παρά τις σφοδρές του περικοπές στις δημόσιες δαπάνες και στο ήδη φτωχό βιωτικό επίπεδο των Λατβιανών (η προεκλογική καμπάνια επικεντρώθηκε στην άσχημη κόντρα ανάμεσα στους Λατβιανούς εθνικιστές και στην μεγάλη και ανήσυχη ρωσόγλωσση μειονότητα της χώρας). Σύμφωνα με τον καθηγητή Michael Hudson, Διακεκριμένο Ερευνητικό Καθηγητή των Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Missouri, καθώς οι μεγάλες κυβερνητικές περικοπές στην κοινωνική πρόνοια, την παιδεία, την υγεία, τις δημόσιες μεταφορές και άλλες βασικές δαπάνες της κοινωνικής υποδομής απειλούν την οικονομική ασφάλεια, τη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη και την πολιτική σταθερότητα σε πολλές χώρες του πρώην Σοβιετικού μπλοκ, πολλοί νέοι μεταναστεύουν μαζικά για να καλυτερεύσουν τη ζωή τους αντί να υποφέρουν μέσα σε μια οικονομία χωρίς ευκαιρίες απασχόλησης. Για παράδειγμα, περισσότερο από το 12% του συνολικού πληθυσμού της Λάτβια (και ένα πολύ μεγαλύτερο ποσοστό της εργατικής της δύναμης), απασχολείται πια εκτός χώρας.

Όταν έσκασε η "νεοφιλελεύθερη φούσκα" το 2008, γράφει ο καθηγητής Hudson, η συντηρητική κυβέρνηση της Λάτβια δανείστηκε μεγάλα ποσά από την ΕΕ και το ΔΝΤ με επαχθείς όρους αποπληρωμής, οι οποίοι επέβαλαν τόσο σκληρές πολιτικές λιτότητας που η οικονομία της Λάτβια συρρικνώθηκε κατά 25% (οι γειτονικές Εσθονία και Λιθουανία έχουν γνωρίσει μια εξίσου κάθετη οικονομική πτώση) και η ανεργία, που βρίσκεται τώρα στα 22%, συνεχίζει να αυξάνεται. Με πάνω από το ένα δέκατο του πληθυσμού της να δουλεύει πια στο εξωτερικό, οι μετανάστες της Λάτβια στέλνουν σπίτι ό,τι μπορούν για να βοηθήσουν τις εξαθλιωμένες τους οικογένειες να επιβιώσουν. Τα παιδιά της Λάτβια (όσα λίγα έμειναν καθώς καταρρέουν τα ποσοστά γάμων και γεννήσεων), έχουν βρεθεί "ορφανεμένα κι εγκατελειμμένα", κάνοντας τους κοινωνικούς επιστήμονες να αναρωτιούνται πώς αυτό το μικρό έθνος 2.3 εκατομμυρίων ανθρώπων θα μπορέσει να επιβιώσει δημογραφικά.[2] Αυτά είναι τα αποτελέσματα των μετακομμουνιστικών προϋπολογισμών λιτότητας που έκαναν τον απλό κόσμο να γονατίσει καθώς οι διεθνείς πιστωτές και οι τοπικές τράπεζες βλέπουν τα χρέη τους να εξαγοράζονται.

Η άνοδος του δεξιού λαϊκισμού

Η βαθιά οικονομική κρίση και η αυξανόμενη ανεργία σε όλο τον πρώην κομμουνιστικό κόσμο έχει φέρει στην εξουσία ορισμένα ακραία πολιτικά κόμματα και άτομα τα οποία ασπάζονται τον δεξιό εθνικιστικό λαϊκισμό. Το ουγγρικό Fidesz, ένα ανοιχτά δεξιό εθνικιστικό κόμμα, κέρδισε το 52.73% της ψήφου στις κοινοβουλευτικές εκλογές του Απρίλη του 2010. Το Jobbik (Κίνημα για μια Καλύτερη Ουγγαρία), ένα ξενοφοβικό ακροδεξιό κόμμα, ήρθε τρίτο με 16.67% των ψήφων. Στο μέσο μιας καταστροφικής οικονομικής ύφεσης, η εθνικιστική δεξιά κέρδισε το μεγαλύτερο κομμάτι της λαϊκής ψήφου, αναζωογονώντας την παραδοσιακή ουγγρική θυματοποίηση των εθνοτικών μειονοτήτων και την χρήση των Εβραίων και των Ρομά συγκεκριμένα ως εξιλαστήριων θυμάτων για την εκτεταμένη ανεργία και φτώχεια. Όταν ο Oszkár Molnár, ένα ηγετικό στέλεχος του Fidesz που εξελέγη στο νέο κοινοβούλιο, δήλωσε "Αγαπώ την Ουγγαρία, αγαπώ τους Ούγγρους, και προτιμώ τα ουγγρικά συμφέροντα απέναντι στο παγκόσμιο επενδυτικό κεφάλαιο, ή το εβραϊκό κεφάλαιο, που θέλει να καταβροχθίσει όλον τον κόσμο, αλλά ειδικά την Ουγγαρία", δεν του έγινε καν δημόσια παρατήρηση από κανέναν από τους συναδέλφους του στο κόμμα.

Τον Δεκέμβριο του 2010, η πλειοψηφία δύο τρίτων που έχει στη Βουλή το Fides του επέτρεψαν να περάσει έναν δρακώνειο νόμο για τα ΜΜΕ, ο οποίος έδινε στην κυβέρνηση περισσότερη ελευθερία να ασκεί αυστηρό έλεγχο στα ιδιωτικά μήντια. Αυτός ο αμφιλεγόμενος νέος νόμος πυροδότησε διαδηλώσεις στους δρόμους της Βουδαπέστης, όπου πολλοί Ούγγροι κρατούσαν κενά πλακάτ για να διαμαρτυρηθούν για την προτεινόμενη κυβερνητική λογοκρισία. Έφερε επίσης κριτική στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (Η Ουγγαρία έγινε μέλος της ΕΕ από τον Μάιο του 2004), ως "απειλή στην ελευθερία του Τύπου" και "σοβαρός κίνδυνος για τη δημοκρατία", εφόσον επιτρέπει τεράστια πρόστιμα και άλλες νομικές κυρώσεις για μηντιακά ή διαδικτυακά

κέντρα που τολμούν να δημοσιεύσουν ή να μεταδώσουν "μη ισορροπημένες" ή "ανήθικες" πληροφορίες, ειδικά πληροφορίες που κριτικάρουν την κυβέρνηση, σε ένα έθνος όπου ο ένας στους τρεις ζει κάτω από το όριο της φτώχειας. Οι επικριτές παραπονέθηκαν ότι ο πιο περιοριστικός νόμος για τα ΜΜΕ στην Ευρώπη θα καταπνίξει τον πλουραλισμό και θα φέρει το ρολόι της δημοκρατίας πίσω σ' αυτή την πρώην κομμουνιστική χώρα.

Ειδικά ο γερμανικός τύπος έχει απεικονίσει αρνητικά τον ούγγρο πρωθυπουργό Viktor Orbán, όχι μόνο επειδή προσπαθεί να φιμώσει τα τοπικά ΜΜΕ, αλλά και επειδή αναζητά μια μονοκομματική εξουσία του Fidesz και μετατρέπει την Ουγγαρία σε ένα ολοκληρωτικό “Führerstaat” (Οι Ούγγροι σχολιαστές έχουν παρόμοια παραπονεθεί για την "Ορμπανοποίηση" της χώρας τους. Ο Károly Vörös, εκδότης της ουγγρικής εφημερίδας Népszabadság, διαμαρτύρεται πως ο νέος νόμος για τα ΜΜΕ θέλει να "σταμπάρει τις ψυχές των δημοσιογράφων με την αίσθηση φόβου", και ότι "ολόκληρο το συνταγματικό κράτος της Ουγγαρίας διαλύεται συστηματικά".[3] Νιώθωντας όμως ότι έχει στήριξη στη χώρα του, με δεδομένη την άσχημη αντικαπιταλιστική, αντι-ΕΕ και αντιαμερικανική διάθεση των συνηθισμένων Ούγγρων, ο τύπου Μπερλουσκόνι λαϊκιστής Orbán πήρε, όπως και στο παρελθόν, άκαμπτη στάση, προειδοποιώντας την ΕΕ να μην ανακατεύεται με τα εσωτερικά της Ουγγαρίας: "Η ΕΕ πρέπει να προσαρμοστεί στην Ουγγαρία και όχι η Ουγγαρία στην ΕΕ…" (Η Ουγγαρία ανέλαβε επίσημα την εξάμηνη προεδρία της ΕΕ στις 1 Ιανουαρίου 2011). Όμως αυτό που πολλοί Ούγγροι υποπτεύονται είναι πως ο νέος νόμος για τα ΜΜΕ είναι απλώς ένα έξυπνο στρατήγημα για να αποφευχθεί η προσοχή του κόσμου από τα βαριά οικονομικά προβλήματα της χώρας.

Μια άλλα αυταρχική μορφή, ο Boyko Borisov, πρώην εθνικός αρχηγός της αστυνομίας, κάτοχος ενός σκοτεινού παρελθόντος στην περίοδο του κομμουνισμού και με καταγγελίες για συνδέσμους με τον τοπικό εγκληματικό υπόκοσμο, κυβερνά τη Βουλγαρία, που έγινε μέλος της ΕΕ τον Ιανουάριο του 2007, παρά το γεγονός ότι είναι η πιο διεφθαρμένη και εγκληματικά διαβρωμένη χώρα στο πρώην ανατολικό μπλοκ, με την εξαίρεση του διαβόητα μαφιοζοκρατούμενου Κόσοβο (άλλος ένας σκανδαλώδης υποψήφιος για μελλοντικό στάτους μέλους της ΕΕ που ελπίζει να μπει σ' αυτήν από το 2015). Η εκλογική επιτυχία του Μουσσολινοειδούς μπράβου Borisov και του δεξιού του GERB (Πολίτες για την Ευρωπαϊκή Ανάπτυξη της Βουλγαρίας) στις εκλογές του Ιουλίου του 2009 δεν εξέπληξε κανένα σε μια χώρα της οποίας τα προβλήματα έχουν γίνει τα πιο εμβληματικά της στρεβλής μετακομμουνιστικής πορείας της περιοχής και της τωρινής της δυστυχίας. Με κάθε σχεδόν μακρο-οικονομικό δείκτη, η Βουλγαρία βρίσκεται σε χειρότερη κατάσταση τώρα από ό,τι στο κομμουνιστικό παρελθόν.

Οι επίσημες στατιστικές δείχνουν ότι το ετήσιο ΑΕΠ και το κατά κεφαλήν εισόδημα του πληθυσμού έχουν βυθιστεί, ότι το κοινωνικό δίχτυ ασφαλείας έχει διαλυθεί, και ότι απειλείται ακόμα και η βιολογική επιβίωση πολλών πτωχευμένων Βουλγάρων. Τα άμεσα αποτελέσματα των "μεταρρυθμίσεων" με προσανατολισμό την αγορά ήταν η καταστροφή της βιομηχανίας και γεωργίας της Βουλγαρίας, η ανεργία, ο πληθωρισμός, η ξέφρενη ανισότητα εισοδημάτων, η συντριπτική φτώχεια, και ακόμη και ο υποσιτισμός. Το οργανωμένο έγκλημα και η ενδημικών διαστάσεων διαφθορά με τη μορφή του νεποτισμού και των πελατειακών σχέσεων, η υπεξαίρεση, η δωροδοκία, η πώληση "επιρροή", η λαθρεμπορία, τα κυκλώματα "προστασίας", ο παράνομος τζόγος, η πορνεία και η πορνογραφία έχουν επιφέρει βαρύ κόστος στο βιωτικό επίπεδο και τον τρόπο ζωής μετά τον κομμουνισμό. Ένα άλλο ατυχές γεγονός είναι η εξαπλωμένη αδιαφορία για τα οικονομικά και κοινωνικά δικαιώματα των μέσων Βουλγάρων, για πολλούς απ' τους οποίους το οκτάωρο εργασίας είναι πια απλή ανάμνηση. 

Το καταστροφικό οικονομικό περιβάλλον, με τη σειρά του, δημιούργησε ένα ασταθές και απρόβλεπτο πολιτικό κλίμα. Καμία από τις κυβερνήσεις που εξελέγη στην διάρκεια της καταιγιστικής μετα-κομμουνιστικής περιόδου δεν επιβίωσε για πάνω από μια θητεία (συχνά, λιγότερο και απ' αυτό). Η μεταβλητότητα αυτή δείχνει την ασταθή και απρόβλεπτη φύση της πολιτικής στη Βουλγαρία, ως αποτέλεσμα της καταστροφικής οικονομικής κατάστασης και της πασιφανούς ανικανότητας των υπάρχοντων πολιτικών ελίτ να προσφέρουν βάσιμες λύσεις για αυτή.  Έχοντας μπουχτίσει με την οικονομική παρακμή, την κυβερνητική αδιαφορία, την κλοπή από τα πάνω, την ανεξέλεγκτη εγκληματικότητα και διαφθορά, οι Βούλγαροι επανειλημμένα ρίχνουν ψήφους διαμαρτυρίας ενάντια στον εξουσιασμό ανίκανων, συμφεροντολογικών, διεφθαρμένων και εγκληματικών κλικών κομματικών πολιτικών που αναζητούν το προσωπικό κέρδος. Όμως το τέλος της δυστυχίας τους μοιάζει να απομακρύνεται, ειδικά τώρα που η κυβέρνηση Borisov επέβαλε έναν δρακωνικής αυστηρότητας προϋπολογισμό που περικόπτει 20% των δημόσιων δαπανών. 

Την ίδια στιγμή, η πολιτική έχει γίνει με διαφορά η πιο επικερδής ενασχόληση—πιο επικερδής, και με λιγότερο ρίσκο, από κάθε κερδοσκοπική επιχειρηματική δραστηριότητα. Αυτό μεταμόρφωσε τα πολιτικά κόμματα σε κάτι σαν επιχειρήσεις καρχαριών—καλά οργανωμένες κλίκες ανήθικων και αρπακτικών ραντιέρηδων που φιλοδοξούν να αναλάβουν τα ηνία της εξουσίας για να πλουτίσουν, εκμεταλλευόμενοι τον ληθαργικό, προβατοειδή πληθυσμό και λαφυραγωγώντας τους πλουτοπαραγωγικούς πόρους της χώρας, ειδικά τώρα που η Βουλγαρία μπορεί να βασιστεί στην λήψη σημαντικών ποσών σε διεθνή βοήθεια και επενδύσεις από την

ΕΕ. Τα ισχυρά οικονομικά συμφέροντα, με συχνά εγκληματικές ρίζες καταγωγής, έχουν συσπειρωθεί γύρω απ' τα μεγάλα πολιτικά κόμματα τα οποία και χρηματοδοτούν, προσθέτοντας ισχυρά πλουτοκρατικά στοιχεία σε κάτι που στην ουσία είναι μια κλεπτοκρατική και μαφιόζικη ολιγαρχία. Για αυτό και ο καθημερινός άνθρωπος δεν βλέπει διαφορά ανάμεσα στην διεφθαρμένη του κυβέρνηση και τα οργανωμένα συνδικάτα του εγκλήματος στη Βουλγαρία. Δεν είναι απορίας άξιο, κατά συνέπεια, που οι Βούλγαροι τείνουν να αναφέρονται στο κράτος τους ως "κράτος μαφίας", "δημοκρατία της μπανάνας", "τσίρκο" και "Παραλογιστάν." Ακόμα περιμένουν την μακρά υποσχόμενη άφιξη του "φυσιολογικού" καπιταλισμού και της "φυσιολογικής" δημοκρατίας, όταν η προσωπική οικονομική ασφάλεια, ο βιώσιμος μισθός, και το αξιοπρεπές επίπεδο διαβίωσης θα αντικαταστήσουν τη σημερινή υψηλή ανεργία, μίζερη φτώχεια, έλλειψη στέγης και κοινωνική κατάθλιψη. Περίπου 1.2 εκατομμύρια Βούλγαροι (το 16% του πληθυσμού), κυρίως νέοι άνθρωποι, έχουν ήδη ψηφίσει με τα πόδια, αναζητώντας πιο πράσινα λιβάδια (η μετανάστευση λόγω φτώχειας μείωσε τον πληθυσμό της Βουλγαρίας στην μετακομμουνιστική εποχή από περίπου 9 εκατομμύρια το 1989 σε 7 εκατομμύρια σήμερα). 

Η κατάρρευση της στήριξης του λαού

Λίγο μετά την πτώση του κομμουνισμού, οι χώρες του Σοβιετικού μπλοκ και άλλα πρώην κομμουνιστικά κράτη της περιοχής νεοφιλελευθεροποιήθηκαν οικονομικά (και αρκετά διαμελίστηκαν εδαφικά), και, με την εξαίρεση μικρών φιλοδυτικών τοπικών ελίτ που πλούτισαν σαν ληστές, οι πληθυσμοί τους έγιναν τριτοκοσμικοί φτωχοί. Σχεδόν και οι εικοσιοκτώ αυτές Ευρασιατικές χώρες υπέστησαν μακροπρόθεσμη οικονομική παρακμή καταστροφικών διαστάσεων (η μόνη χώρα που ως τώρα ξεπέρασε το ΑΕΠ της επί κομμουνισμού είναι η Πολωνία). Σοβαρά οικονομικά προβλήματα, βαθιά εδραιωμένη διαφθορά, και εξαπλωμένη λαϊκή δυσαρέσκεια με τις στερήσεις και τις δυσκολίες της φαινομενικά ατέλειωτης μετακομμουνιστικής μετάβασης υποβαθμίζουν το κύρος των νέων αρχών και ακόμα και την πίστη του πληθυσμού στη δημοκρατία δυτικού τύπου και τον καπιταλισμό της αγοράς. Μια νέα γενιά αρπαχτικών και αδίστακτων πλουτοκρατών με αχόρταγη όρεξη για πλούτο και εξουσία έχει λαφυραγωγήσει —μέσω μιας άδικης και διεφθαρμένης διαδικασίας ιδιωτικοποιήσεων— τις πηγές πλούτου της πρώην κρατικής ιδιοκτησίας οικονομίας, και έχει ανασυνθέσει τις χειρότερες ακρότητες του

ντικενσιανού καπιταλισμού του 19ου αιώνα, ωσάν να μην είχε ποτέ μεσολαβήσει η κοινωνική πρόοδος του εικοστού αιώνα. Εν μέσω διάχυτης ανεργίας, φτώχειας, υποσιτισμού, και ακόμα και πείνας, επαύλεις των πολλών εκατομμυρίων δολαρίων φύτρωσαν σε όλες τις μεγάλεις πόλεις σαν παλατινά σύμβολα ανέντιμων κερδών και αδιανόητου πλούτου για τους συνηθισμένους ανθρώπους, που μάχονται απλά για να βρουν μια δουλειά, για να πληρώσουν τους καθημερινούς λογαριασμούς και για να βρουν στέγη που να μπορούν να πληρώσουν. Αυτή η "νέα τάξη" των πολιτικά διαπλεκόμενων νεόπλουτων με τα πολυτελή στυλ ζωής α λα Dolce vita, φαίνεται έτοιμη να διαπράξει οποιοδήποτε έγκλημα για το συμφέρον των κερδών και του γρήγορου πλουτισμού, λειτουργώντας με την αρχή του Βασιλέως Λουδοβίκου του 15ου: "Μετά από μένα, το χάος." Συντρίβουν τις ελπίδες του λαού για την καλυτέρευση της μοίρας του και τον εκσυγχρονισμό τη πατρίδας του σε επίπεδο "πολιτισμένου" έθνους. Οι μόνες επιχειρήσεις που ανθούν σε πολλές από τις "ανερχόμενες οικονομίες" της περιοχής φαίνεται να είναι το οργανωμένο έγκλημα, που συνήθως διοικείται από κλεπτοκράτες μέσα στους κύκλους της εξουσίας.

Καθώς αυτό το παρασιτικό στρώμα "νεόπλουτων ολιγαρχών" πλουτίζει μέρα με τη μέρα —εν μέρει αποφεύγοντας τη φορολογία κάτω απ' το πρόσφατα υιοθετημένο σύστημα εντελώς οπισθοδρομικών νόμων περί "ισόποσου φόρου" [flat tax]— οι πολίτες των πρώην κομμουνιστικών κρατών πληρώνουν τώρα απ' την τσέπη τους για όλες τις πρώην δωρεάν, κυβερνητικά παρεχόμενες ιατρικές υπηρεσίες, αν και αναγκάζονται επίσης να πληρώνουν φόρο εισοδήματος, ακίνητης περιουσίας και ΦΠΑ—κάτι που δεν γινόταν επί των κομμουνιστικών καθεστώτων. Υπάρχει επίσης η χρηματοποίηση και/ή ιδιωτικοποίηση των πρώην δωρεάν εκπαιδευτικών υπηρεσιών, κυρίως στην ανώτερη εκπαίδευση, και τα νέα ιδιωτικά γυμνάσια και λύκεια, κολλέγια, και πανεπιστήμια, όπου οι φοιτητές πρέπει να πληρώνουν για την εκπαίδευσή τους, περιλαμβανομένων ποσών που κάθε μαθητής πρέπει να πληρώνει για να μπορεί να δώσει εισαγωγικές εξετάσεις και άλλα υποχρεωτικά τεστ που απαιτούνται για κάθε επίπεδο εκπαίδευσης. Τα κυβερνητικά επιδόματα για οτιδήποτε, από την υγειονομική περίθαλψη στην εκπαίδευση, την νομική εκπροσώπηση, τη στέγαση, την ενέργεια και τις δημόσιες συγκοινωνίες εξαφανίζονται στην προσπάθεια να περικοπούν δραστικά οι κοινωνικές δαπάνες και να μειωθούν τα ελείμματα του προϋπολογισμού, πράγμα που κάνει ακόμα δυσκολότερο για τους συνηθισμένους ανθρώπους να επιβιώσουν στην καθημερινή τους μάχη για ζωή. Η περιοχή έχει γίνει χώρος δοκιμασίας ώστε να συμπερανθεί πόσο μπορούν να στερηθούν οι εργάτες τα κοινωνικά και τα οικονομικά τους δικαιώματα, όπως αυτά του νομικά ρυθμισμένου

ελάχιστου μισθού, των πληρωμένων διακοπών, της ελεύθερης και καθολικής πρόσβασης στην ιατρική περίθαλψη, της μόρφωσης, των νομικών υπηρεσιών, της σύνταξης στα 65 για τους άνδρες και τα 55 για τις γυναίκες, ή ακόμα και του δικαιώματος στο συνδικαλίζεσθαι. Αλλά παρά την υψηλότατη ανεργία και τα στατιστικά υποαπασχόλησης, τη σιδηρά πειθαρχία της αγοράς και την έλλειψη κοινωνικής πρόνοιας ή ακόμα και της στοιχειώδους κοινωνικής αλληλεγγύης, το παλιό αστείο της κομμουνιστικής εποχής "Αυτοί (οι εργοδότες) κάνουν πως μα πληρώνουν και μεις (οι εργαζόμενοι) κάνουμε πως δουλεύουμε" μοιάζει πολύ πιο αληθινό σήμερα από ότι ήταν κάτω απ' τον κομμουνισμό. Διότι ο κόσμος δεν θέλει να δουλέψει σκληρότερα τώρα για τα τους νέους ιδιώτες (και συχνά ξένους) επιχειρηματίες, που μοιάζουν να ασχολούνται μόνο με το να βγάλουν όσο περισσότερο κέρδος  απ' αυτούς για όσο λιγότερο μισθό και επιδόματα γίνεται. Την ίδια στιγμή, η δημόσια παιδεία και οι επιστήμες, καθώς και οι τέχνες και τα πολιτιστικά ιδρύματα, εγκαταλείπονται όλα, στο όνομα της εξοικονόμησης χρημάτων των φορολογουμένων (για παράδειγμα, η Εθνική Ακαδημία Επιστημών έχει κλείσει ή επίκειται να κλείσει σε αρκετές από τις χώρες της μετακομμουνιστικής μετάβασης). 

Σ' αυτά τα έθνη υπό κρίση, όπου το βιωτικό επίπεδο έχει χειροτερεύσει σοβαρά καθώς η ανεργία, η φτώχεια, ο παουπερισμός, η εγκληματικότητα, και η κατάχρηση αλκοόλ και ναρκωτικών εξαπλώνονται, και όπου οι τιμές για βασικά είδη όπως το φαγητό, η στέγη και τα καύσιμα είναι πάνω από τις δυνατότητες πολλών, η δημόσια ικανοποίηση με την απόδοση της κυβέρνησης βρίσκεται στο ελάχιστο σχεδόν παντού. Και όπου υπάρχει μεγάλη ασυμφωνία ανάμεσα στις λαϊκές προσδοκίες και την απόδοση της κυβέρνησης σε ό,τι αφορά την παροχή απαραίτητων δημόσιων αγαθών, όπως συμβαίνει σε όλες τις μετακομμουνιστικές χώρες, η προσκόλληση στις δημοκρατικές συμπεριφορές διαβρώνεται σταδιακά με τον καιρό. Τα καθεστώτα που δεν αποδίδουν και αποτυγχάνουν να ανταποκριθούν στις δημόσιες προσδοκίες για μεγάλα διαστήματα μπορούν να χάσουν την νομιμότητά τους, διακινδυνεύοντας την συστημική κρίση και αστάθεια (π.χ, στην παραδειγματική περίπτωση της Γερμανίας της Βαϊμάρης). Με δεδομένες τις φρικτές βιωτικές και εργασιακές τους συνθήκες, πολλοί μετακομμουνιστές πολίτες χάνουν την πίστη τους στον δυτικό καπιταλισμό και τη φιλελεύθερη δημοκρατία. Πολλοί  απορρίπτουν επίσης την ιδέα ότι οι πρώην κομμουνιστικές τους χώρες είναι σήμερα πράγματι δημοκρατικές. Οι αρνητικές αντιλήψεις του πληθυσμού λοιπόν για την απόδοση των κυβερνήσεων δεν μπορούν παρά να επηρεάσουν τις δημοκρατικές συμπεριφορές, και έτσι και το λεγόμενο "δημοκρατικό έλειμμα" είναι στατιστικά αρκετά σημαντικό σε όλη την περιοχή. Οι τοπικές ελίτ  χάνουν σιγά-σιγά την νομιμότητα της εξουσίας τους.

Κατά συνέπεια, οι δημόσιες διαδηλώσεις και η κοινωνική αναταραχή είναι συνηθισμένες, περιλαμβανομένης της ντουζίνας περίπου των αμφιλεγόμενων επαναστάσεων "χρώματος" —τόσο επιτυχών όσο και ανεπιτυχών, ανάλογα με την έκταση της δυτικής υποστήριξης για αυτές— ενάντια σε λαϊκά εκλεγμένες αλλά συχνά βαθιά αντιδημοφιλείς κυβερνήσεις. Τον Ιανουάριο του 2011, για παράδειγμα, πολλοί διαδηλωτές σκοτώθηκαν και 150 τραυματίστηκαν κατά τη διάρκεια αντικυβερνητικής διαδήλωσης στην αλβανική πρωτεύουσα των Τιράνων. Ο συντηρητικός πρωθυπουργό της Αλβανίας Sali Berisha δεσμεύτηκε ότι δεν θα επέτρεπε την ανατροπή της κυβέρνησής του, αλλά η αντιπολίτευση διοργάνωσε νέες διαδηλώσεις στα Τίρανα και σε άλλες αλβανικές πόλεις, και έχει υποσχεθεί περισσότερες ανάλογες διαδηλώσεις στο μέλλον. Οι υποστηρικτές του αντιπολιτευτικού Σοσιαλιστικού Κόμματος κατηγορούν τις αρχές για εκτεταμένη οικονομική κακοδιαχείριση, και πανδημικό έγκλημα και διαφθορά, για εξάντληση της οικονομίας και για την εξόφθαλμη έλλειψη βασικών δημόσιων αγαθών. Απαιτούν επίσης νέες εκλογές, κατηγορώντας την κυβέρνηση για μαζική νοθεία κατά τις αμφιλεγόμενες εκλογές του 2009, στις οποίες το κυβερνητικό κόμμα των Δημοκρατών του Berisha νίκησε με πολύ μικρή διαφορά. Η ένταση κορυφώθηκε ακόμα περισσότερο όταν ο Berisha κατηγόρησε δημόσια τους σοσιαλιστές για απόπειρα "εξέγερσης α λα Τυνησία", μια αναφορά στην πρόσφατη, αιματηρή ανατροπή του δικτατορικού προέδρου της Τυνησίας, κατά την οποία σκοτώθηκαν δεκάδες. Παρόμοιες αντικυβερνητικές διαδηλώσεις γίνονται συχνά στην μετασοβιετική Γεωργία, παρά τις προσπάθειες των "δημοκρατικών" αρχών να συντρίψουν κάθε διαφωνία. Η δυσαρεστημένη αντιπολίτευση κατηγορεί τον ισχυρό άνδρα της Γεωργίας Mikheil Saakashvili για τον καταστροφικό πόλεμο του 2008 με τη Ρωσία και για τις βυθιζόμενες προοπτικές της χώρας. "Η συντριπτική πελιοψηφία του πληθυσμού βρίσκεται στο χείλος της φτώχειας. Τίποτε δεν δουλεύει στην Γεωργία εκτός απ' το αστυνομικό κράτος", δήλωσε ο Lasha Chkhartishvili του Συντηρητικού κόμματος της αντιπολίτευσης κατά την διάρκεια των διαδηλώσεων ενάντια στον Saakashvili, τον Φεβρουάριο το 2011, έξω από το κτήριο της κυβέρνησης στην γεωργιανή πρωτεύουσα, Τυφλίδα. "Το δικτατορικό καθεστώς του Saakashvili θα καταρρεύσει, γιατί η υπομονή του λαού έχει όρια."[4]

Προς το παρόν, τα μάτια είναι όλα στραμμένα στον Αραβικό κόσμο, και στον βαθμό κατά τον οποίο οι φιλοδημοκρατικές προσπάθειες των Αραβικών εθνών μεταμορφώνουν την πολιτική στην ευρύτερη Μέση Ανταολή. Αλλά το εύφλεκτο υλικό για αυτές τις εξεγέρσεις υπάρχει σχεδόν παντού, και κυρίως στα μετακομμουνιστικά κομμάτια του κόσμου. Η κοχλάζουσα αναταραχή  σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τη φτώχεια, την ανεργία, και την ενδημικών διαστάσεων κλοπή των αξιωματούχων μετά από πάνω από 20 χρόνια ανίκανης, διεφθαρμένης και απατηλής μετακομμουνιστικής διακυβέρνησης —σε συνδυασμό με το καταστροφικό πείραμα laissez faire σε όλο το πρώην Σοβιετικό μπλοκ— έχει δημιουργήσει αστάθεια σε όλη την περιοχή, και η επιβίωση κάποιων καθεστώτων που υποστηρίζονται από τη Δύση φαίνεται να απειλείται όλο και περισσότερο. Αυτό επιβεβαιώνεται από πρωτοφανείς άτυπες υποθέσεις που θυμίζουν έντονα την περίοδο πριν την κατάρρευση του κομμουνισμού —όπως σε πολλά σχόλια αναγνωστών στα τοπικά φόρα των ΜΜΕ, για παράδειγμα— και τα οποία αφορούν την αστάθεια και αναστρεψιμότητα της νέας μετακομμουνιστικής τάξης και την πιθανή της αντικατάσταση από λατινοαμερικανικού στυλ "επαναστατική δημοκρατία." Αυτή η αίσθηση καθεστωτικής ανασφάλειας και επισφάλειας έχει ενισχυθεί από το κύμα κομμουνιστικής νοσταλγίας που πλημμυρίζει πολλά πρώην κομμουνιστικά κράτη. 

Νοσταλγία για τον κομμουνισμό

Υπάρχει μεγάλη απογοήτευση με τις ανεκπλήρωτες υποσχέσεις των επαναστάσεων του 1989, οι οποίες έφεραν δραστική παρακμή του βιωτικού επιπέδου για την πλειοψηφία των πρώην πολιτών των κομμουνιστικών κρατών. Η πλατιά απελπισία με την πτώχευση, τη διαφθορά, την εγκληματικότητα και το γενικό κοινωνικό χάος που συνόδευσαν τη μετάβαση  προς τον καπιταλισμό της αγοράς και την δυτικού τύπου δημοκρατία έχει δημιουργήσει μια αυξανόμενη νοσταλγία για το κομμουνιστικό

παρελθόν ανάμεσα σε πολλούς συνηθισμένους ανθρώπους που δεν είναι κομμάτια των κοσμοπολίτικων και φιλοδυτικών ελίτ της χώρας τους. Κοιτούν πίσω με αυξανόμενη αγάπη για τους "παλιούς, καλούς καιρούς" του κομμουνισμού—μια τάση που δημιουργεί αμηχανία και είναι γνωστή ως "Σοβιετικό σικ." 

Σύμφωνα με την πρόσφατα δημοσιευμένη Επιθεώρηση της Ρουμανικής Αξιολόγησης και Στρατηγικής, το 45% πιστέυει πως θα ζούσε καλύτερα αν δεν είχε γίνει καν αντικομμουνιστική επανάσταση. Μετά από εικοσιένα χρόνια ταραχώδους μετακομμουνιστικής ζωής, το 61% όσων μετείχαν στη δημοσκόπηση είπαν ότι ζουν πλέον σε πολύ χειρότερες συνθήκες από ό,τι με τον Τσαουσέσκου, ενώ μόλις το 24% δήλωσε ότι είναι καλύτερα τώρα. Αν αυτά τα αποτελέσματα δημοσκοπήσεων είναι βάσιμα (η δημοσκόπηση έγινε στα τέλη του 2010 με δείγμα 1.476 ενήλικες και έχει περιθώριο σφάλματος συν/πλην 2.7%), ο Τσαουσέσκου έχει εξελιχθεί σε μαρτυρική μορφή προς την οποία οι περισσότεροι Ρουμάνοι τρέφουν συμπάθεια. Τουλάχιστο το 84% των ερωτηθέντων θεωρούν πως η εκτέλεσή του χωρίς δίκαιη δημόσια δίκη ήταν άδικα και το 60% μετανιώνει για τον θάνατό του.[5] Σύμφωνα με μια άλλη πρόσφατη δημοσκόπηση, το 59% των Ρουμάνων θεωρεί πως ο κομμουνισμός είναι καλή ιδέα. Περίπου 44% των ερωτηθέντων θεωρεί πως η καλή αυτή ιδέα δεν εφαρμόστηκε σωστά, ενώ μόνο το 15% θεωρεί πως εφαρμόστηκε σωστά. Δεν υπάρχουν σημαντικές διαφορές ανάμεσα σε άνδρες και γυναίκες σε ό,τι αφορά αυτό το ερώτημα, αλλά οι θετικές απόψεις για τον κομμουνισμό σχετίζονται με την ηλικία και τον χώρο κατοικίας. Μια πλειοψηφία αυτών που είναι μεγαλύτεροι από 40 ετών θεωρούν πως ο κομμουνισμός είναι καλή ιδέα (περιλαμβανομένου του 74% όσων είναι μεγαλύτεροι από 60 και το 64% όσων είναι 40-59). Αλλά μόνο μια μειονότητα θεωρεί κάτι ανάλογο στην νεότερη γενιά, που δεν θυμάται καν το καθεστώς Τσαουσέκσου (το 49% όσων είναι 20-39, και μόνο το 31% όσων είναι νεότεροι από 20). Οι ερωτηθέντες από την επαρχία έχουν θετικότερη άποψη —μόνο το 21% από αυτούς θεωρούν τον κομμουνισμό κακή ιδέα, σε σύγκριση με το 34% των ερωτηθέντων στις πόλεις [6]. Και πολλοί Ρουμάνοι θυμούνται με πόθο τις μέρες που οι περισσότεροι είχαν μια σταθερή δουλειά, φτηνές κρατικές κατοικίες, δωρεάν υγειονομική περίθαλψη, και κρατικά πληρωμένες διακοπές στην ακτή της Μαύρης Θάλασσας. "Λυπάμαι που έπεσε ο κομμουνισμός — όχι για μένα, αλλά όταν βλέπω πόσο υποφέρουν τα παιδιά και τα εγγόνια μου", είπε ένας 68χρονος συνταξιούχος μηχανικός. "Εμείς είχαμε ασφαλείς δουλειές και μισθούς με τον κομμουνισμό. Είχαμε φαϊ να φάμε και διακοπές με τα παιδιά μας κάθε χρόνο."[7]

Το"Σοβιετικό σικ" είναι ιδιαίτερα δημοφιλές ανάμεσα στους κατοίκους της πρώην Ανατολικής Γερμανίας, όπου είναι γνωστό ως "Ostalgie."[8] Σύμφωνα με ένα άρθρο του συντηρητικού γερμανικού περιοδικού Der Spiegel, “η δοξολογία της Γερμανικής Λαοκρατικής Δημοκρατίας βρίσκεται σε άνοδο δύο δεκαετίες μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου. Οι νέοι και αυτοί που ζουν καλύτερα είναι ανάμεσα σ' αυτούς που απορρίπτου την κριτική της Ανατολικής Γερμανίας ως παράνομου κράτους." Σε μια πρόσφατη δημοσκόπηση που παραθέτει το Der Spiegel, περισσότεροι από τους μισούς (57%) των πρώην Ανατολικογερμανών υπερασπίστηκαν την πρώην ΛΔΓ (GDR). “Η ΛΔΓ είχε περισσότερες καλές παρά κακές πλευρές. Υπήρχαν κάποια προβλήματα, όμως η ζωή εκεί ήταν καλή",, ισχυρίστηκε το 49% των ερωτηθέντων. 8% των πρώην Ανατολικογερμανών αρνήθηκαν κάθετα κάθε κριτική της πρώην πατρίδας τους ή συμφώνησαν με την πρόταση ότι "η ΛΔΓ είχε ως επί το πλείστον καλές πλευρές. Η ζωή εκεί ήταν πιο ευτυχισμένη και καλύτερη από αυτή στην επανενωμένη Γερμανία σήμερα." Αυτά τα αποτελέσματα δημοσκοπήσεων oκυκλοφόρησαν για την 20η επέτειο της πτώσης του τείχους του Βερολίνου και αποκαλύπτουν πως η νοσταλγία για την πρώην Ανατολική Γερμανία έχει μπει βαθιά στην καρδιά πολλών πρώην Ανατολικογερμανών. Δεν είναι πια οι νοσταλγικοί γεροντότεροι που θρηνούν για το χαμό της ΛΔΓ. "Έχει διαμορφωθεί μια νέα μορφή Ostalgie,” παρατίθεται να λέει ο ιστορικός Stefan Wolle. "Ο πόθος για τον ιδανικό κόσμο της δικτατορίας ξεπερνά κατά πολύ τους παλιούς αξιωματούχους της κυβέρνησης", παραπονείται ο Wolle. "Ακόμα και οι νέοι, που δεν είχαν σχεδόν καμία εμπειρία της ΛΔΓ, την εξιδανικεύουν σήμερα."[9]

“Ούτε καν οι μισοί νέοι στην Ανατολική Γερμανία δεν περιγράφουν την ΛΔΓ ως δικτατορία, ενώ η πλειοψηφία πιστεύει πως η Στάζι ήταν μια φυσιολογική υπηρεσία

πληροφοριών", συμπέρανε ο πολιτικός επιστήμονας Klaus Schroeder, διευθυντής ενός ερευνητικού ινστιτούτου στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου, ο οποίος μελετά το πρώην κομμουνιστικό κράτος. "Αυτοί οι νεαροί δεν μπορούν —και στην πραγματικότητα ούτε που θέλουν— να αναγνωρίσουν την σκοτεινή πλευρά της ΛΔΓ. Η έρευνα του ίδιου του Schroeder προσφέρει μια σοκαριστική διόραση στις σκέψεις πολλών απογοητευμένων πολιτών της πρώην ΛΔΓ. "Από την οπτική του σήμερα, εγώ θεωρώ ότι μας έδιωξαν από τον παράδεισο όταν έπεσε το τείχος", λέει ένας Ανατολικογερμανός,  ενώ ένας άλλος, 38χρονος, ευχαρίστησε τον Θεό που πρόλαβε να ζήσει στην ΛΔΓ, γιατί δεν ήταν παρά μετά την επανένωση που είδε για πρώτη φορά άστεγους, ζητιάνους και φτωχούς που φοβούνται για την επιβίωσή τους. Η σημερινή Γερμανία περιγράφεται από πολλούς πρώην Ανατολικογερμανούς ως "κράτος δούλων" και ως "δικτατορία του καπιταλισμού", ενώ πολλοί απ' αυτούς απορρίπτουν απόλυτα την επανενωμένη Γερμανία επειδή την θεωρούν υπεβολικά καπιταλιστική και δικτατορική, και βεβαίως όχι δημοκρατική. Ο Schroeder βρίσκει τέτοιες δηλώσεις ανησυχητικές: “Φοβούμαι πως η πλειοψηφία των Ανατολικογερμανών δεν ταυτίζεται με το υπάρχον κοινωνικοπολιτικό σύστημα.” Σύμφωνα με έναν άλλο πρώην Ανατολικογερμανό πολίτη που παραθέτει το ίδιο άρθρο του Der Spiegel, “Παλιά, οι κατασκηνώσεις ήταν ένα μέρος όπου οι άνθρωποι απολάμβαναν την ελευθερία τους μαζί." Αυτό που του λείπει περισσότερο σήμερα είναι "αυτό το αίσθημα της συντροφικότητας και της αλληλεγγύης." Η ετυμηγορία του για τη ΛΔΓ είναι ξεκάθαρη: "Σε ό,τι με αφορά, αυτό που είχαμε τότε ήταν λιγότερο δικτατορία από αυτό που έχουμε σήμερα." Όχι απλά θα ήθελε να ξαναδεί τους ίσους μισθούς και τις ίσες συντάξεις της ΛΔΓ, αλλά παραπονιέται ότι ο κόσμος κλέβει και λέει ψέμματα παντού στην επανενωμένη Γερμανία, και ότι οι σημερινές αδικίες αναπαράγονται απλά με πιο ύπουλο τρόπο από ό,τι στη ΛΔΓ, όπου οι μισθοί πείνας και το έγκλημα ήταν ολοκληρωτικά άγνωστα πράγματα.[10]

Αντιδρώντας στην εξαπλωμένη σε όλη την περιοχή κομμουνιστική νοσταλγία, καθώς και σε αλλαγές στο κλίμα της εθνικής κοινής γνώμης, όπου ο τελευταίος Πολωνός κομμουνιστής ηγέτης, ο στρατηγός Βόιτσεκ Γιαρουζέλσκι, είναι πολύ δημοφιλέστερος του κάποτε σεβαστού αλλά πλέον περιθωριοποιημένου εμβλήματος του αντικομμουνισμού, του πρώην ηγέτη του συνδικάτου Αλληλεγγύη Λεχ Βαλέσα, οι θερμοί αντικομμουνιστές έχουν αναθεωρήσει τον ποινικό κώδικα ώστε να περιλαμβάνει την απαγόρευση όλων των κομμουνιστικών συμβόλων. Κάτω απ' τον νέο νόμο, που είναι αντάξιος της μεσαιωνικής Καθολικής Ιεράς Εξέτασης, οι Πολωνοί πλέον μπορούν να δεχτούν πρόστιμο και φυλάκιση εάν συλληφθούν να τραγουδούν την "Διεθνή", για παράδειγμα, ή αν κρατούν μια κόκκινη σημαία, μια κονκάρδα με σφυροδρέπανο, ή άλλα σύμβολα της κομμουνιστικής εποχής — ακόμα

και ένα μπλουζάκι με τον Τσε Γκεβάρα.  Παρομοίως, η συντηρητική Τσέχικη κυβέρνηση προσπαθεί να κηρύξει εκτός νόμου το Κομμουνιστικό Κόμμα της Βοημίας και της Μοραβίας, αν και αυτό κέρδισε το 11% της λαϊκής ψήφου στις τελευταίες βουλευτικές εκλογές του Μαϊου του 2010 και εκπροσωπείται και στα δύο σώματα του εθνικού κοινοβουλίου. Ο λόγος υποτίθεται πως είναι επειδή η ηγεσία του αρνείται να σβήσει την ιερόσυλη λέξη "Κομμουνιστικό" από το όνομα του κόμματος. Πολλά πρώην κομμουνιστικά μέλη της ΕΕ πίεσαν πρόσφατα τις Βρυξέλλες να προωθήσουν απαγόρευση σε όλη την ΕΕ της υποτίμησης ή της άρνησης των εγκλημάτων των παλιών κομμουνιστικών καθεστώτων. "Η αρχή του δικαίου πρέπει να εγγυηθεί ότι λαμβάνουν δίκαιη μεταχείριση τα θύματα κάθε ολοκληρωτικού καθεστώτος", έγραψαν οι ηγέτες της Βουλγαρίας, της Τσεχίας, της Ουγγαρίας, της Λάτβια, της Λιθουανίας, και της Ρουμανίας σε επιστολή στον επίτροπο δικαιοσύνης της ΕΕ, επιμένοντας πως "η δημόσια στήριξη, άρνηση και χονδροειδής υποτίμηση των εγκλημάτων του ολοκληρωτισμού" θα πρέπει να ποινικοποιηθεί σε κάθε χώρα της ΕΕ. Με  ενθάρρυνση των αντικομμουνιστών εκπροσώπων των μετακομμουνιστικών χωρών το ευρωκοινοβούλιο έχει ήδη περάσει μια αμφιλεγόμενη απόφαση περί "ολοκληρωτισμού" η οποία εξισώνει τον κομμουνισμό με τον Ναζισμό και τον φασισμό. Αλλά τέτοιου είδους τιμωρητικά μέτρα δεν έχουν καταφέρει να σταματήσουν την επιδημία νοσταλγίας για τον κομμουνισμό: το πιο δημοφιλές μπλουζάκι των Βερολινέζων σήμερα είναι αυτό που λέει: "Δώστε μου το Τείχος μου πίσω. Και αυτή τη φορά, κάντε το δυο μέτρα ψηλότερο!" 

Έρχεται η σειρά των πρώην κομμουνιστικών χωρών;

Με την προσοχή των δυτικών κυβερνήσεων και του κοινού να εστιάζεται τώρα στις ταραγμένες εντάσεις και συγκρούσεις στον αραβικό κόσμο, ο κόσμος τείνει να αγνοεί ή να ξεχνά τις κρίσεις που έχουν συνταράξει τα πρώην κομμουνιστικά έθνη. Με δεδομένη την εξόφθαλμη ανισότητα, την εξαθλίωση, την κυβερνητική διαφθορά και το οργανωμένο έγκλημα που έχουν χαρακτηρίσει την μετακομμουνιστική τάξη πραγμάτων, η κατάσταση σ' αυτές τις πρώην κομμουνιστικές χώρες δεν είναι λιγότερο εύφλεκτη από ό,τι στη Βόρεια Αφρική και τη Μέση Ανατολή, και μια μέρα μπορεί να αποδειχθεί ότι είναι πολύ πιο ασταθής από ό,τι φανταζόμαστε τώρα. Είναι

η Τυνησία, η Αίγυπτος ή ακόμα και η Λιβύη πιθανό μελλοντικό σενάριο για αυτή την δοκιμαζόμενη περιοχή;

Προς το παρόν, οι επί μακρόν βασανισμένοι αλλά πολύ υπομονετικοί πολίτες αυτών των μεταβατικών χωρών σφίγγουν τα δόντια με την ελπίδα ότι οι επόμενες εκλογές θα φέρουν στην εξουσία έναν μεσσιανικό λυτρωτή πάνω στο άσπρο άλογο, ο οποίος —πέρα απ' το ότι θα φέρει πιο γενναιόδωρη βοήθεια από τις υποτίθεται άπατες τσέπες της Δύσης— θα καταφέρει τελικά να απελευθερώσει τις πτωχευμένες, εξαθλιωμένες κοινωνίες τους από την άβυσσο στην οποία έχουν πέσει. Ο συνηθισμένος λαός στην μετακομμουνιστική περιοχή του κόσμου πιστεύει πως οι δημοκρατικές του επαναστάσεις και οι υψηλές του προσδοκίες προδόθηκαν, απαλλοτριώθηκαν ή κλάπηκαν από διάφορες "σκοτεινές δυνάμεις", από τις πρώην κομμουνιστικές ελίτ που αντικατέστησαν πλέον την παλιά τους πολιτική ισχύ με την ισχύ του χρήματος, σε μια διεφθαρμένη συμμαχία (σύμφωνα με την αντίληψη πολλών ντόπιων αριστερών) μεταξύ φιλόδοξων ντόπιων ψευτο-"δημοκρατών" και άπληστων δυτικών καπιταλιστών, σε μια ύπουλη συνομωσία του ΔΝΤ, της Διεθνούς Τράπεζας, του Ιδρύματος Σόρος και του "διεθνούς εβραϊκού επενδυτικού λόμπι" (συνήθως, στα μάτια της εθνικιστικής ακροδεξιάς). Όπως λέει ο Sir Robert Chiltern στην πνευματώδη κωμωδία του Όσκαρ Ουάιλντ Ένας ιδανικός σύζυγος, "Όταν οι Θεοί θέλουν να μας τιμωρήσουν, απαντούν στις προσευχές μας."

Ο καιρός μόνο θα αποφασίσει αν οι απαντηθείσες προσευχές των πρώην κομμουνιστικών κρατών θα αποδειχθούν στο τέλος πως είναι τιμωρία από ψηλά. Από την άλλη πλευρά, μπορεί να ανοίξει νέους δρόμους για αυτά τα δοκιμαζόμενη έθνη, ώστε να αντισταθούν στην συντριπτική δύναμη των διεθνών τραπεζών και των πολυεθνικών επιχειρήσεων υιοθετώντας προοδευτικές μεταρρυθμίσεις που θα έχουν στόχο να δημιουργήσουν έναν δημοκρατικό κόσμο που δεν θα ελέγχεται από τους

αφέντες της παγκοσμιοποίησης και τις τοπικές κομπραδόρικες ελίτ που τους υπηρετούν. 

Σημειώσεις[1] George Jahn, “In Romania, Turmoil Fuels Nostalgia for Communism,” Washington Post, January 11, 2011.[2] Michael Hudson and Jeffrey Sommers, “Latvia Provides No Magic Solution for Indebted Economies,” Guardian.co.uk, December 20, 2010.[3] “There’s More at Stake than Just Freedom of the Press,” Der Spiegel International, January 19, 2011.[4] “Saakashvili Has Turned Georgia into A Police State,” Interfax, February 11, 2011.[5] “45% of Romanians Say ‘Ceauşescu, Please Forgive Us for Being Drunk in December (1989)’,” Bucharest Herald, December 29, 2010.[6] Τα αποτελέσματα αυτής της έρευνας, που έγινε σε ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα Ρουμάνων ανάμεσα στις 22 Οκτώβρη και τις 1 Νοέμβρη 2010, δημοσιεύτηκαν απ' το Ινστιτούτο για την Διερεύνηση των Κομμουνιστικών Εγκλημάτων και την Μνήμη των Ρουμάνων Προσφύγων, στο http://www.crimelecomunismului.ro/en/about_iiccr.[7] Jahn, “In Romania, Turmoil Fuels Nostalgia for Communism.”[8] Η λέξη “ostalgie” προέρχεται από την γερμανική λέξη Ost (ανατολή) και Nostalgie (νοσταλγία), και αναφέρεται στην εξαπλωμένη αίσθηση πόθου για πολλές από τις όψεις της ζωής στην πρώτην ΛΔΓ.  [9] Julia Bonstein, “Majority of East Germans Feel Life Better under Communism,” Der Spiegel International, July 3, 2009. [10] Ό.π. Ο Βρετανικός Guardian επισήμανε την εικοστή επέτειο της πτώσης του τείχους του Βερολίνου με ένα άρθρο από έναν πρώην ανατολικογερμανό ακαδημαϊκό, που θρήνησε παρόμοια για την πτώση της ΛΔΓ, η οποία, σύμφωνα με τα λόγια της, πρόσφερε "κοινωνική και έμφυλη ισότητα, πλήρη απασχόληση και απουσία υπαρξιακών φόβων, καθώς και επιδοτούμενα ενοίκια." Σύμφωνα με την ίδια, η ενοποίηση έχει φέρει "κοινωνική κατάρρευση, εκτεταμένη ανεργία, μαύρες λίστες, χυδαίο υλισμό και μια 'κοινωνία διαγκωνισμού'..."Βλ. Bruni de la Motte, “East Germans Lost Much in 1989: For Many in the GDR the Fall of the Berlin Wall and Unification Meant the Loss of Jobs, Homes, Security and Equality,” Guardian.co.uk, November 8, 2009.