τέθηκαν στον γλύπτη Ι. Καρακατσάνη καιστον αρχιτέκτονα Α. Νικολούδη και τααποκαλυπτήρια έγιναν στο Ναύπλιο το1901. Για την ανέγερση του μνημείου, τουοποίου το κόστος ήταν ιδιαίτερα υψηλό,διενεργήθηκε πανελλήνιος έρανος.

Να θυμίσουμε ότι ο ήρωας της επανά-στασης του ’21, Θεόδωρος Κολοκοτρώ-νης (1770-1843) καταγόταν από γενιάεπαναστατών (εικ. 3). Ο πατέρας του,Κωνσταντής Κολοκοτρώνης συμμετείχεστην επανάσταση του 1770 και σκοτώ-θηκε σε μάχη με τους Τούρκους. Ο Θεό-δωρος σε ηλικία 15 ετών έγινε καπετάνιος

σε σώμα κλεφτών στην Πελοπόννησο και συμμετείχε επίσης στορωσοτουρκικό πόλεμο. Το 1821 σήκωσε τη σημαία της επανάστα-σης και με τον κλεφτοπόλεμο που διεξήγαγε στο Βαλτέτσι, στηνάλωση της Τριπολιτσάς, στα Δερβενάκια, όπου κατέστρεψε τη στρα-τιά του Δράμαλη και με τους συνεχείς αγώνες του ανακηρύχθηκεστρατηγός. Είναι γνωστό ότι μετά την απελευθέρωση φυλακίστηκεαπό την ελληνική κυβέρνηση και καταδικάστηκε σε θάνατο, γιατίήρθε σε ρήξη με το καθεστώς του Όθωνα, όντας οπαδός του Καπο-δίστρια. Πέθανε το 1843 από φυσικό θάνατο.

ύο όμοια χάλκινα αγάλματα έχουν τοποθετηθεί το ένα στοΝαύπλιο (εικ. 1), στο πάρκο Κολοκοτρώνη, το 1901, και τοάλλο στην Αθήνα (εικ. 2), μπροστά στο κτίριο της ΠαλαιάςΒουλής, το 1904. Αυτό του Ναυπλίου είναι το πρώτο που

χυτεύθηκε και της Αθήνας είναι το μοναδικό αντίγραφό του. Δημι-ουργός τους ήταν ο Τήνιος γλύπτης Λάζαρος Σώχος (1862-1911).

Ο Λάζαρος Σώχος γεννήθηκε στο χωριό Υστέρ-νια της Τήνου. Το χωριό του είχε παράδοση στημαρμαρογλυπτική και ο Σώχος που είχε ιδιαίτε-ρο ταλέντο σπούδασε στο Παρίσι από το 1881.Ήταν ο πρώτος Έλληνας εικαστικός καλλιτέχνηςπου στράφηκε στο εξωτερικό για σπουδές. Ωςγλύπτης δέχτηκε κλασικιστικές, αλλά και ρεαλι-στικές επιδράσεις και επηρεάστηκε κυρίως απότον Rodin. Το σύνολο του έργου του είναι χαρα-κτηριστικό της περιόδου που ακολούθησε μετάτην κλασικιστική παράδοση στην Ελλάδα. Πέθα-νε το 1911, αφού είχε αναγνωριστεί η προσφο-ρά του στην τέχνη και είχε διατελέσει καθηγητήςστην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας.

Το 1882 στο Ναύπλιο προκηρύχθηκε καλλιτεχνικός διαγωνισμόςγια την ανέγερση έφιππου ανδριάντα του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη.Εκτέθηκαν τα προπλάσματα των υποψηφίων στη Βίλα Τζούλια τηςΡώμης και στο διαγωνισμό προκρίθηκε ο Σώχος, στον οποίο τον ίδιοχρόνο ανατέθηκε η δημιουργία του μνημείου. Το γύψινο πρόπλα-σμα εκτέθηκε επίσης σε διεθνείς εκθέσεις στο Παρίσι, όπου και πήρετο πρώτο βραβείο. Ο Σώχος δούλεψε το έργο στο Παρίσι και εκεί,σε παρισινό εργαστήριο, έγινε και η χύτευση. Το έργο ολοκληρώθη-κε το 1895 και μεταφέρθηκε στην Ελλάδα. Η βάση και το βάθρο ανα-

Το πρώτο έφιππο άγαλμα (1901) της νεοελ-

ληνικής γλυπτικής παρουσιάζει τον αρχι-

στράτηγο της εθνικοαπελευθερωτικής επα-

νάστασης του 1821, Θεόδωρο Κολοκοτρώνη.

τΕΧΝΗ

* Ο Δρ Γιώργος Σιγάλας είναι Ζωγράφος, Σύμβουλος Καλλιτεχνικών Μαθημάτων στο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο και φίλιππος.

¢

∂ºπ¶¶√π ∞¡¢ƒπ∞¡Δ∂™

Ο Γέρος του Μοριά ÙÔ˘ Áχ�Ù˧¿˙·ÚÔ˘ ™Ò¯Ô˘

Γράφει ο Γιώργος Σιγάλας*

Εικ. 3: Θεόδωρος Κολοκοτρώνης

Ο Σώχος για να αποδώσει τον Κολοκοτρώ-νη μελέτησε τα πρόσωπα των εν ζωή συγγε-νών του, διάβασε τα απομνημονεύματά του,είδε τη φορεσιά και τον οπλισμό του, που δια-τηρούνται στο Εθνικό Μουσείο και μελέτησεακόμη και την ιπποσκευή του. Απέδωσε έτσιρεαλιστικά και με ιστορική αλήθεια όλες τιςεξωτερικές λεπτομέρειες, αλλά κυρίως απέδω-σε το θάρρος και τα ιδανικά σε ένα άγαλμαπου κοσμεί την Ελλάδα με το μεγαλείο του καιτις ιδέες που συμβολίζει.

Η επιγραφή στη βάση του αγάλματος τηςΑθήνας γράφει: «Έφιππος χώρει, γενναίεΣτρατηγέ, διδάσκων τους λαούς ανά τουςαιώνας πως οι δούλοι γίνωνται ελεύθεροι».Το άγαλμα είναι απόορείχαλκο (κράμα χαλ-κού) και ακολουθεί τηνπαράδοση αυτού τουτύπου αγαλμάτων. ΟΚολοκοτρώνης ευθυ-τενής ιππεύει αρσενι-κό άλογο, κρατά με το

αριστερό χέρι τα χαλινάρια και με το δεξίτεντωμένο δείχνει μπροστά. Το κεφάλι τουΚολοκοτρώνη είναι στραμμένο προς τα αρι-στερά. Όλη η ένταση της σύνθεσης συγκε-ντρώνεται στο δείκτη του δεξιού χεριού, πουείναι τεντωμένος ίσια μπροστά. Το κεφάλιστρέφεται στους άλλους αγωνιστές, τουςδείχνει τον στόχο που πρώτος έχει αντιληφθεί, τους δείχνει σανστρατηγός τον εχθρό, που πρέπει να πολεμήσουν. Όλη η στάσητου εκφράζει δύναμη, ορμή και αποφασιστικότητα. Ο δείκτης τουχεριού χαράσσει συμβολικά το δρόμο μπροστά, δείχνει το μέλλον.Εκφράζει το όραμα της ελευθερίας που κατακτιέται με αγώνες καιθυσίες.

Η επιλογή του Σώχου να παραστήσει τον Κολοκοτρώνη έφιπποδεν έγινε απλά για να προσδώσει κύρος και μεγαλοπρέπεια. Το άλο-γο το χρησιμοποιούσε καθημερινά ο Κολοκοτρώνης. Ήταν βασικόστοιχείο γρήγορης μετακίνησης και αιφνιδιασμού στον ανταρτοπό-λεμο που κυρίως διεξήγαγε νικηφόρα απέναντι σε έναν πολυάριθ-μο εχθρικό στρατό. Αυτός και οι συμπολεμιστές του ήταν συνεχώςανεβασμένοι στα άλογά τους, έτσι που στα δημοτικά μας τραγού-δια μεταφέρεται πως: «Καβάλα παν, στην εκκλησιά, καβάλα προ-σκυνάνε, καβάλα παίρν’ αντίδωρο απ’ του παπά το χέρι».

Το μεγαλόσωμο άλογό του έχειακριβώς την ίδια στάση, τηνίδια θέληση, την ίδια αποφα-

σιστική ορμή με τον ιππέα του. Έχει περήφανα όρθιο τον λαιμό τουκαι προβάλλει το μέτωπο επιθετικά. Έχει σηκωμένο το αριστερόμπροστινό πόδι του σε ελαφρύ βηματισμό και ανασηκωμένο τοπίσω δεξιό. Δεν πατά και με τα τέσσερα πόδια του σταθερά καιήρεμα στη γη. Τα υψωμένα πόδια δεν δείχνουν μόνο κίνηση καιανησυχία. Από ορισμένους αυτή η κίνηση θεωρείται συμβολισμόςτης σχέσης του αναβάτη με τον ηρωισμό και τον ένδοξο θάνατοστη μάχη.

Συνθετικά ο κάθετος άξονας του κεφαλιού του αλόγου δένει αρμο-νικά με τα δύο κάθετα σίγουρα πόδια και έρχεται σε αντίθεση μετη γεμάτη δύναμη καμπύλη του λαιμού, αλλά και τις μυώδεις καμπύ-λες της ράχης, του λαιμού και της κοιλιάς του αλόγου, ιδίως ότανπαρατηρούμε το άλογο από το πλάι.

Ο Κολοκοτρώνης παρουσιάζεται με μακριά μαλλιά που πέφτουνκυματιστά στους ώμους του και με μακρύ παχύ μουστάκι. Φορά

πλούσια φουστανέλα, φαρδυμάνικη πουκα-μίσα, φαρδύ ζωνάρι με τα άρματά του, μεγά-λο τοξωτό σπαθί που κρέμεται αριστερά.Κάθεται σε στολισμένη σέλα, πατά σε ανα-βολείς και φορά σπιρούνια. Τα λουριά τηςσέλας και τα ηνία στο κεφάλι του αλόγουείναι στολισμένα με φούντες. Ο Κολοκοτρώ-νης φορά επίσης μια εντυπωσιακή αρχαιο-πρεπή περικεφαλαία. Αξίζει να αναφερθείότι στο γύψινο πρόπλασμα ο Σώχος παρου-σίασε τον Κολοκοτρώνη ασκεπή, αλλά κατό-πιν απαίτησης της επιτροπής τον παρου-σιάσε τελικά με αρχαιοπρεπή περικεφαλαίαμε μεγάλο λοφίο, σκαλίζοντας όμως στο εσω-τερικό μέρος της χαίτης του αλόγου την επι-

γραφή: «Παρά την θέλησιν του Σώχου Κολοκοτρώνη μου ξαναφό-ρεσε την περικεφαλαίαν».

Στο βάθρο του αγάλματος στην Αθήνα έχουν ενθεθεί και δύο ανά-γλυφες πλάκες σε πιο ελεύθερο ύφος που παρουσιάζουν η μία σκη-νή μάχης από την καταστροφή του Δράμαλη και η άλλη τη σκηνήπου ο Κολοκοτρώνης ζητά από τους προεστούς ενός χωριού νακάψουν τα συγχωροχάρτια που τους είχε δώσει ο σουλτάνος και ναπροσχωρήσουν στην επανάσταση. Ο Σώχος επέλεξε αυτές τις δύοσκηνές θεωρώντας τες τις δύο από τις πιο σημαντικές της ζωής τουΚολοκοτρώνη, σύμφωνα με τα απομνημονεύματά του.

Το άγαλμα είναι επιβλητικό πάνω στο ψηλό βάθρο του, έχει συνο-λικό ύψος 4 μέτρα και ο θεατής πλησιάζοντας υποβάλλεται από τομέγεθος και το ύψος του.

Το άγαλμα μας θυμίζει πάντα ότι την ελευθερία που απολαμβά-νουμε οι σύγχρονοι Έλληνες τη χρωστάμε στους αγώνες και στην

αυτοθυσία του ήρωα Κολοκοτρώνη και των άλλων ηρώων τηςεπανάστασης, τους επώνυμους, αλλά

και όλους τους αφανείς.μÈ‚ÏÈÔÁÚ·ÊÈΤ˜ �ËÁ¤˜

-- ΑΑννττωωννοοπποούύλλοουυ,, ΖΖ..,, Τα γλυπτά της Αθήνας, Υπαίθρια Γλυπτική, 1834-2004, Ποταμός, Αθήνα, 2003.-- ΜΜυυκκοοννιιάάττηηςς,, ΗΗ..,, Ελληνική Τέχνη, Νεοελληνική Γλυπτική, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα,1996.

-- wwwwww..nnaaffpplliioo--ttoouurr..ggrr

Εικ. 1: Λάζαρος Σώχος,Ανδριάντας Θεόδωρου Κο-λοκοτρώνη, 1895, πάρκοΚολοκοτρώνη, Ναύπλιο.

Εικ. 2 : Αντίγραφο του ανδριάντα, Αθήνα, Παλαιά Βουλή