ธรรมะเสวนาหลวงปมน ภรทตโต

หลวงปมน มลฐานสาหรบทาการปฏบต “มโน” คอ “ใจ” นเปนดงเดม เปนมหาฐานใหญ จะทาจะพดอะไรกยอมเปนไปจาก “ใจ” นทงหมด “มโนปพพงคมา ธมมา มโนเสฏฐา มโนมยา”“ธรรมทงหลายมใจถงกอน มใจเปนใหญ สาเรจแลวดวยใจ”พระบรมศาสดาจะทรงบญญตพระธรรมวนยกทรงบญญตออกไปจาก “ใจ” คอมหาฐาน นทงสน เมอพระสาวกผไดมาพจารณาตามจนถงรจก “มโน” แจมแจงแลว “มโน” กสดบญญต คอ พนจากบญญตทงสน สมมตทงหลายในโลกนตองออกไปจาก “มโน” ทงสน

หลวงปมน มลเหตแหงสงทงหลายในสากลโลกธาต เหตซงเปนปจจยดงเดมของสงทงหลายในสากลโลกธาตนนไดแก “มโน” นนเอง มโน เปนตวมหาเหตเปนตวเดม เปนสงสาคญ นอกนนเปนแตอาการเทานน ฉะนน มโน กด ฐต ภต กด และมหาธาต กด ยอมมเนอความเปนอนเดยวกน ดวยเหตนแล พระอสสชเถระ จงแสดงธรรมแก อปตสส (พระสารบตร) วา เย ธมมา เหตปภวา เตส เหต ตถาคโต เตสจ โย นโรโธ จ เอว วาท มหาสมโณ ความวา ธรรมทงหลายเกดแตเหต...เพราะวามหาเหตนเปนตวสาคญ เปน ตวเดม เมอทานพระอสสชเถระกลาวถงมหาเหต พระสารบตรจงหยงจตลงถงกระแสธรรม ทกสงในโลกกตองเปนไปแตมหาเหต ถงโลกตตรธรรม ก คอมหาเหต ผมาปฏบต “ใจ” คอ ตวมหาเหตจนแจมกระจางสวางโรแลวยอมสามารถรอะไรๆ ทงภายในและภายนอกทกสงทกประการ สดจะนบจะประมาณไดดวยประการฉะน

หลวงปมน มลการของสงสารวฏฏ “ฐตภต” เปนพอแมของอวชชา “ฐตภต” ไดแก จตดงเดม เมอ “ฐตภต” ประกอบไปดวยความหลง อาการของอวชชาเกดขน เมอมอวชชา จงเปนปจจยใหปรงแตงเปนสงขาร พรอมกบความเขาไปยดถอ จงเปนภพชาตคอตองเกดกอตอกนไป เรยกวา ปจจยาการ เพราะเปนอาการสบตอกน วชชาและอวชชากตองมาจาก “ฐตภต” เชนเดยวกน เมอ “ฐตภต” กอปรดวยวชชา จงรเทาอาการทงหลายตามความเปนจรง รวมใจความวา “ฐตภต” เปนตวการดงเดมของสงสารวฏฏ (การเวยนวายตายเกด)เพราะฉะนนเมอจะตดสงสารวฏฏใหขาดสญ จงตองอบรมบมตวการดงเดม ใหมวชชารเทาทนอาการทงหลายตามความเปนจรง กจะหายหลง แลวไมกออาการทงหลายใดๆ อก “ฐตภต” อนเปนมลการ กหยดหมน หมดการเวยนวายตายเกดในสงสารวฏฏดวยประการฉะน

หลวงปมน จตเดมเปนธรรมชาตใสสวาง จตนเลอมปภสสรแจงสวางมาเดม แตอาศยอปกเลสเครองเศราหมองเปนอาคนตกะสญจร มาปกคลมหมหอ จงทาใหจตมสองแสงสวางได ดจพระอาทตยเมอเมฆบดบงอยาพงเขาใจวาพระอาทตยเขาไปหาเมฆ เมฆไหลมาบดบงพระอาทตยตางหาก ฉะนน ผบาเพญเพยรทงหลายเมอรโดยปรยายนแลว พงกาจดของปลอมดวยการพจารณาโดยแยบคาย เมอทาใหถงขนฐตจตแลว ชอวายอมทาลายของปลอมไดหมดสนหรอวาของปลอมยอมเขาไมถงฐตจต เพราะสะพานเชอมตอถกทาลายขาดสะบนลงแลว แมยงตองเกยวของกบอารมณของโลกอย กยอมเปนดจ นากลงบนใบบว ฉะนน

หลวงปมน สตปฏฐาน เปน ชยภม คอสนามฝกฝนตนพระบรมศาสดาจารยเจา ทรงตงชยภมไวในธรรมขอไหน ?เมอพจารณาปญหานไดความขนวา พระองคทรงตง มหาสตปฏฐานเปนชยภม อปมาในทางโลก การรบทพชงชย มงหมายชยชนะจาตองหา ชยภม ถาไดชยภมทดแลว ยอมสามารถปองกนอาวธของขาศกไดด ณ ทนนสามารถรวบรวมกาลงใหญ เขาฆาฟนขาศกใหปราชยพายแพไปได ทเชนนนทานจงเรยกวา ชยภม คอททประกอบไปดวยคายคประตและหอรบอนมนคง อปไมยในทางธรรม ทเอามหาสตปฏฐานเปนชยภมกโดยผทจะเขาสสงครามรบขาศก คอ กเลส ตองพจารณากายานปสสนาสตปฏฐาน เปนตนกอน

หลวงปมน อบายแหงวปสสนา อนเปนเครองถายถอนกเลส ธรรมชาตของดทงหลาย ยอมเกดมาแตของไมด อปมาดงดอกปทมชาตอนสวยงาม กเกดขนมาจากโคลนตมอนเปนของสกปรก แตวาดอกบวนน เมอขนพนโคลนตมแลวยอมเปนสงทสะอาด นามาทดทรงและดอกบวนนกมไดกลบคนไปยงโคลนตมนนอกเลย พระโยคาวจรเจาผประพฤตพากเพยร ยอมพจารณาซงสงสกปรกนาเกลยดกคอตวเรานเอง รางกายนเปนทประชมแหงของโสโครก พจารณารางกายอนนใหชานชานาญดวย โยนโสมนสการ เมอยงเหนไมทนชดเจน กพจารณาสวนใดสวนหนงแหงกาย อนเปนทสบายแกจรตจนกระทงปรากฏเปนอคคหนมต คอ ปรากฏสวนแหงรางกายสวนใดสวนหนงแลวกกาหนดสวนนนใหมาก เจรญใหมาก

หลวงปมน อบายแหงวปสสนา อนเปนเครองถายถอนกเลส ใหมสตหรอพจารณาในททกสถานในกาลทกเมอ ยน เดน นง นอน กน ดม ทา คด พด กใหมสตรอบคอบในกายอยเสมอ จงจะชอวา ทาใหมาก เมอพจารณาในรางกายนนจนชดเจนแลว ใหพจารณาแบงสวนแยกสวนออกเปนสวนๆ ตามโยนโสมนสการตลอดจนกระจายออกเปนธาตดน ธาตนา ธาตไฟ ธาตลม และพจารณาใหเหนไปตามนนจรงๆ อบายตอนนตามแตตนจะใครครวญออกอบายตามทถกจรตนสยของตน แตอยาละทงหลกเดมทตนไดรครงแรกนนเทยว

หลวงปมน อบายแหงวปสสนา อนเปนเครองถายถอนกเลส พระโยคาวจรเจา พงเจรญใหมาก ทาใหมาก อยาพจารณาครงเดยว แลวปลอยทงตงครงเดอน ตงเดอน ใหพจารณากาวเขาไป ถอยออกมา เปนอนโลม ปฏโลม พระโยคาวจรเจาพจารณาอยางนชานาญแลว หรอชานาญอยางยงแลว คราวนแลเปนสวนทจะเปนเอง คอ จต ยอมจะรวมใหญ เมอรวมพบลง ยอมปรากฏวาทกสงรวมลงเปนอนเดยวกนคอหมดทงโลก ยอมเปนธาตทงสน นมตจะปรากฏขนพรอมกนวา โลกนราบเหมอนหนากลอง เพราะมสภาพเปนอนเดยวกน ไมวา ปาไม ภเขา มนษย สตว แมทสดตวของเรา กตองลบราบเปนทสดอยางเดยวกนพรอมกบ ญาณสมปยตต คอรขนมาพรอมกน ตดความสนเทหในใจไดเลย จงชอวา ยถาภตญาณทสสนวปสสนา คอทงเหนทงรตามความเปนจรง

หลวงปมน อบายแหงวปสสนา อนเปนเครองถายถอนกเลส พระโยคาวจรเจาพงเจรญใหมาก ทาใหมาก จนชานาญเหนแจงชดวา สงขารความปรงแตง อนเปนความสมมตวาโนนเปนของของเรา โนนเปนเรา เปนความไมเทยง อาศยอปาทานความยดถอ จงเปนทกข กแลธาตทงหลาย เขาหากมหากเปนอยอยางนตงแตไหนแตไรมา เกด แก เจบ ตาย เกดขน เสอมไป อยอยางนมากอนเราเกด ตงแตดกดาบรรพ อาศยอาการของจต ของขนธ ๕ ไดแก รป เวทนา สญญา สงขาร วญญาณไปปรงแตงสาคญมนหมายทกภพทกชาต เปนอเนกชาตมาจนถงปจจบนชาต จงทาใหจตหลงอยตามสมมต ไมใชสมมตมาตดเอาเรา เพราะธรรมชาตทงหลายทงหมดในโลกน จะเปนของมวญญาณหรอไมกตาม เมอวาตามความจรงแลว เขาหากมหากเปน เกดขนเสอมไป มอยอยางนนทเดยว จงรขนวา ปพเพส อนนสสเตส ธมเมส ธรรมดาเหลาน หากมมาแตกอน ถงวาจะไมไดยนไดฟงมาจากใครกมอยอยางนนทเดยว

หลวงปมน อบายแหงวปสสนา อนเปนเครองถายถอนกเลส พระพทธเจาจงทรงปฏญาณพระองควา เราไมไดฟงมาแตใคร มไดเรยนมาแตใครเพราะเหลานมอย มมาแตกอนพระองคดงน ไดความวา ธรรมดาธาตทงหลายยอมเปนยอมมอยอยางนน อาศยอาการของจต เขาไปยดถอเอาสงทงปวงเหลานนมาหลายภพหลายชาต จงเปนเหตใหอนสยครอบงาจตจนหลงเชอไปตาม จงเปนเหตใหกอภพกอชาต ดวยอาการของจตเขาไปยด ฉะนนพระโยคาวจรเจามาพจารณา โดยแยบคายลงไปตามสภาพวา สพเพ สงขารา อนจจา สพเพ สงขารา ทกขา สงขารความเขาไปปรงแตง คอ อาการของจตนนแลไมเทยง สตวโลกเขาเทยง คอมอยเปนอยอยางนน ใหพจารณาโดย อรยสจจธรรมทง ๔ เปนเครองแกอาการของจตใหเหนแนแทวา ตวอาการของจตนเองมนไมเทยง เปนทกข จงหลงตามสงขาร

หลวงปมน อบายแหงวปสสนา อนเปนเครองถายถอนกเลส เมอเหนจรงลงไปแลว กเปนเครองแกอาการของจต จงปรากฏขนวา สงขารา สสสตา นตถ สงขารทงหลายทเทยงแทไมม สงขารเปนอาการของจตตางหาก เปรยบเหมอนพยบแดด สวนสตวเขากอยประจาโลกแตไหนแตไรมา เมอรโดยเงอน ๒ ประการ คอรวา สตวกมอยอยางนน สงขารกเปนอาการของจต เขาไปสมมตเขาเทานน ฐตภต จตตงอยเดม ไมมอาการเปนผหลดพน ไดความวา ธรรมดาหรอธรรมทงหลายไมใชตน จะใชตนอยางไร ของเขาหากเกดมอยางนน ทานจงวา สพเพ ธมมา อนตตา ธรรมทงหลายไมใชตน

หลวงปมน อบายแหงวปสสนา อนเปนเครองถายถอนกเลส ใหพระโยคาวจรเจาพงพจารณาใหเหนแจงประจกษตามนจนทาใหจตรวมพบลงไป ใหเหนจรงแจงชดตามนน โดย ปจจกขสทธ พรอมกบ ญาณสมปยตต รวมทวนกระแสแกอนสย สมมตเปนวมตต หรอรวมลงฐตจต อนเปนอยมอยอยางนนจนแจงประจกษในทนนดวยญาณสมปยตตวา ขณา ชาต ญาณ โหต ดงน ไมใชสมมตไมใชของแตงเอาเดาเอา ไมใชของอนบคคลพงปรารถนาเอาได เปนของทเกดเอง เปนเอง รเอง โดยสวนเดยวเทานน เพราะดวยการปฏบตอนเขมแขงไมทอถอย พจารณาโดยแยบคายดวยตนเอง จงจะเปนขนมาเอง วมตตธรรม มใชสงอนบคคลจะพงปรารถนาเอาได ถาปฏบตไมถกตองหรอเกยจคราน จนวนตาย จะประสบวมตตธรรมไมไดเลย