บทที่ 3 วิธีดำเนินการวิจัย

บทที่ 3

วิธีดําเนินการวิจัย

การวิจัยสรางยุทธศาสตรการพัฒนาชุมชน โดยการจัดทําแผนชุมชนอยางมีสวนรวม กรณีตําบลแมทะ อําเภอแมทะ จังหวัดลําปาง เปนการวิจัยรูปแบบการวิจัยยุทธศาสตรการพัฒนารูปแบบที ่ 5 ตามหลกัสตูรศลิปศาสตรมหาบณัฑติ สาขายทุธศาสตรการพฒันา โดยใชระเบยีบวธีิวจิยัแบบการวจิยัและพฒันา (R&D) เกบ็ขอมลูโดยการใชแบบสาํรวจบรบิทชมุชน แบบสาํรวจผูนาํชมุชน แบบสํารวจรายรับ รายจาย หนี้สินของครอบครัว แบบบันทึกบัญชีครัวเรือน 30 วัน และใช การสังเกต การสัมภาษณแบบไมเปนทางการ การประชุมกลุมยอย

ขั้นตอนการวิจัย

การวิจัยสรางยุทธศาสตรการพัฒนาชุมชน โดยการจัดทําแผนชุมชนอยางมีสวนรวมกรณตีาํบลแมทะ อําเภอแมทะ จงัหวดัลําปาง มลํีาดบัขัน้ตอนดงัแสดงในภาพประกอบที ่ 3.1 ดงันี้

76

ปญหาทุกขรอน คือ ชาวบานตําบลแมทะสวนใหญมีฐานะยากจน ขั้น DO

การวิจัยสํารวจและ ไดขอมูลเกี่ยวกับสภาพปญหาวาประชาชนวิเคราะหสภาพปญหา ขาดอาชพีเสรมิ สรางรายไดแกครวัเรอืน ขัน้ R1

กิจกรรมพัฒนา ปญหาเปาที่ชัดเจน คือ การขาดแผนชุมชนความชัดเจนของปญหาเปา สําหรับแกปญหาทางเศรษฐกิจ ขั้น D1

กิจกรรมวิจัยคนควา ไดความรูวิธีแกปญหาเปาคือใชการจัดทําและลองผิดลองถูก แผนชุมชนอยางมีสวนรวม ขั้น R2

กิจกรรมพัฒนาสังเคราะห ยุทธศาสตรที่สรางขึ้นเปนสมมติฐาน คือ การความรูใหไดยุทธศาสตร เปดโอกาสใหชุมชนเขามามีสวนรวม ผาน

การจัดเวทีชุมชน 6 เวที ขั้น D2

กิจกรรมวิจัยเพื่อทดลอง ขอสรุปวายุทธศาสตรนี้ใชไดผลดียุทธศาสตรที่สรางขึ้น แตตองปรับปรุงเล็กนอย ขั้น R3

พัฒนายุทธศาสตร ไดยุทธศาสตรที่สมบูรณ ขั้น D3

กิจกรรมการจัดสาธิต ปญหาเปาที่จุดสาธิตไดรับการแกไขหมดไปการแกปญหาเปา และไดจัดตั้งนักวิจัยชุมชน ที่เปนประชาชน

ในพื้นที่ในการวิจัยและแกไขปญหาที่เกิดขึ้น

ความรูเกี่ยวกับการจัดทําแผนชุมชน ซึ่งคือ การจัดทําแผนชุมชนอยางมีสวนรวมถูกเผยแพรไปยังชุมชนตาง ๆ ขั้น D4

ภาพประกอบที่ 3.1 ขั้นตอนการวิจัยสรางยุทธศาสตรการพัฒนาชุมชน โดยการจัดทําแผนชุมชนอยางมีสวนรวม กรณีตําบลแมทะ อําเภอแมทะ จังหวัดลําปาง

คําอธิบายภาพประกอบที่ 3.1

D0O = ปญหาทุกขรอน ชาวบานในตาํบลแมทะสวนใหญมฐีานะยากจน รายไดไมพอกบัรายจาย

DOO

R1A

D4A

R1O

D1A

D2A

R3A

D1O

D4O1

R3O

R2A

D4O2

R2O

D2O

D3A D3O

77

R1A = กิจกรรมวิจัยขั้นท่ี 1 จากการศึกษาเชิงสํารวจวิเคราะหพบวา ประชาชนขาดอาชีพเสริมเพื่อสรางรายไดใหแกครัวเรือน (R1O)D1A = กิจกรรมพัฒนาขั้นท่ี 1 หลังจากการนําขอมูล (R1O) ที่ได มาวิเคราะหพัฒนาทําใหไดปญหาเปาที่ชัดเจนวาขาดแผนชุมชนสําหรับแกปญหาเศรษฐกิจชุมชนที่มาจากการมีสวนรวมของชุมชน แมบางหมูบานจะมีแผนชุมชนแตก็ไมไดเกิดจากการมีสวนรวมของชาวบานในทุกขั้นตอนของการวางแผน ประชาชนเปนเพียงผูใหขอมูล กลาวโดยสรุปคือ ขาดแผนชุมชนที่เกิดจากการมีสวนรวมของชุมชน (D1O)R2A = กิจกรรมวจัิยขัน้ท่ี 2 นําความรูในวิธีจัดทําแผนชุมชนหลายวิธีมาวิเคราะหคัดเลือกวิธีที่จะนํามาใชใหเกิดผลในทางปฏิบัติไดจริงในชุมชน ทําใหไดขอสรุปวาจะเปดโอกาสใหประชาชนเขามามีสวนรวมผานเวทีชุมชน เพื่อพัฒนาศักยภาพและทุนที่มีอยูในชุมชนมาใชจัดทําแผนชุมชนตําบลแมทะ ในขั้นตอนนี้ทําใหไดกระบวนการจัดทําแผนชุมชน คือ การเปดโอกาสใหชุมชนเขามามีสวนรวมในการจัดทําแผนชุมชนผานเวทีชุมชน (R2O)D2A = กิจกรรมพัฒนาขั้นท่ี 2 วเิคราะหหาแนวทางหลากหลายวธีิในการจดัเวทีชุมชนที่ใชการมีสวนรวมของประชาชน โดยคํานึงถึงความเหมาะสมกับสภาพปญหาของชุมชนจนไดขอสรุปวาจะจัดเวทีชุมชน 6 เวที ดังนี้ คือ 1) เวทีเตรียมชุมชน 2) เวทีรวบรวมขอมูลชุมชน 3) เวทีวิเคราะห ขอมลูชุมชนและจดัทาํแผนชมุชนระดบัหมูบาน 4) เวทจีดัทาํแผนชมุชนระดบัตาํบล 5) เวทศีกึษาดงูาน 6) เวทีประชาพิจารณแผนชุมชน (D2O)R3A = กิจกรรมวจัิยขัน้ท่ี 3 นาํยทุธศาสตรกระบวนการจดัทาํแผนชมุชนอยางมสีวนรวมทีส่รางขึน้มาใชทดลองจัดทําแผนชุมชนตําบลแมทะ ทําใหได ขอความรูวายุทธศาสตรที่สรางขึ้นใชไดผลจริงแตตองปรับปรุงเล็กนอย (R3O)D3A = กิจกรรมพฒันาขัน้ท่ี 3 ตรวจสอบวเิคราะหขอความรูทีว่า ยทุธศาสตรการจดัทาํแผนชมุชมอยางมีสวนรวมในตําบลแมทะที่สรางขึ้น สามารถนํามาใชในการจัดทําแผนชุมชนไดจริงทําใหได ยุทธศาสตรที่สมบูรณ (D3O)D4A = กิจกรรมพฒันาขัน้ท่ี 4 นาํยทุธศาสตรทีส่รางขึน้ไปจดัทาํแผนชมุชนตาํบลแมทะ ทาํใหไดแผนชมุชนตาํบลแมทะ (D4O1) และความรูเกีย่วกบัการสรางยทุธศาสตรการพฒันาชมุชนโดยการจดัทาํแผนชุมชนอยางมีสวนรวม กรณีตําบลแมทะ อําเภอแมทะ จังหวัดลําปาง สามารถถายทอดไปยังชุมชนอ่ืน (D4O2)

การวจิยัสรางยทุธศาสตรการพฒันาชมุชน โดยการจดัทาํแผนชมุชนอยางมสีวนรวมนีผู้วจิยัจะดาํเนนิการวจิยัถึงขัน้ทดลองใชยทุธศาสตรทีส่รางขึน้ (ขัน้ R3) แลวนาํมาวเิคราะหสรุปผลการวจิยัวายุทธศาสตรที่สรางขึ้นใชการไดจริง โดยมีการดําเนินการในแตละขั้นตอนดังนี้

78

ขัน้ตอนที ่ 1 การเลอืกหนวยทองถิน่ท่ีมีปญหาเชงิพฒันา จากการวเิคราะหขอมลูเบือ้งตนในเอกสารตําราของแผนพัฒนาองคการบริหารสวนตําบลแมทะ อําเภอแมทะ จังหวัดลําปาง ผูวิจัยไดมองเหน็ศกัยภาพของชมุชนตาง ๆ ในตาํบลแมทะ มคีวามเหมาะสมทีจ่ะนาํมาใชแกปญหาทีเ่กดิขึน้ไดอยางมีประสิทธิภาพ จึงตัดสินใจเลือกตําบลแมทะ อําเภอแมทะ จังหวัดลําปาง สําหรับใชในการทดลองยุทธศาสตรการพัฒนาชุมชน โดยการจัดทําแผนชุมชนอยางมีสวนรวม จากสภาพปญหาที่เกิดขึ้นในตําบลแมทะ สวนใหญเปนปญหาทางเศรษฐกิจ เนื่องจากประชาชนสวนใหญประกอบอาชพีเกษตรกรรมซึง่ตองอาศยัน้าํฝนจากธรรมชาต ิบางครัง้ตองประสบกบัภาวะภยัแลง ฝนไมตกตองตามฤดกูาล ราคาผลผลติตกต่าํ ฯลฯ และสวนใหญไมมอีาชพีเสรมิเปนอาชพีทีส่อง จงึทาํใหรายไดไมพอกับรายจายตองกูยืมเงินจากภายนอกมาใชจาย ทําใหเปนหนี้สินลนพนตัว ผูวิจัยไดมองเห็นวาชุมชนมีศักยภาพเพียงพอที่จะรวมตัวกันดําเนินกิจกรรมทางเศรษฐกิจรวมกัน โดยการรวมตัวจัดตั้งกลุมอาชีพเสริม สรางรายไดใหแกครัวเรือน จึงเลือกเปนหนวยทองถ่ินที่จะทําการพัฒนา

ขั้นตอนที่ 2 การวิเคราะหปญหาเชิงพัฒนา มีประเด็นปญหาที่ตองวิเคราะหดังนี้1. ปญหาทกุขรอน คอื ชาวบานในตาํบลแมทะ อําเภอแมทะ จงัหวดัลําปาง มฐีานะ

ยากจน รายไดไมพอกับรายจาย2. ปญหาปจจัย คือ

2.1 การขาดอาชีพเสริม สรางรายไดใหแกครัวเรือน2.2 ราคาผลผลิตทางการเกษตรตกต่ํา2.3 ประสบภาวะภัยแลงฝนไมตกตองตามฤดูกาล2.4 ตนทุนปจจัยการผลิตสูงขึ้น

3. ปญหาสืบเนื่อง คือ3.1 เมื่อรายไดไมพอกับรายจาย จนตองไปหยิบยืมจากคนอื่นมาใชจายใหพอเพียง

กับความตองการ 3.2 เปนเหตุใหเกิดหนี้สินลนพนตัว3.3 เกิดความเครียดครอบครัวไมเปนสุข3.4 เกิดความหวังในโชคลาภทําใหสูญเสียเงินไปกับการเสี่ยงโชคตาง ๆ3.5 อาจสงผลใหตดัสนิใจกระทาํผิดกฎหมายเพือ่ใหไดเงนิสาํหรับใชจายอยางพอเพยีง

เชน การคายาเสพติด เลนการพนัน

79

ขั้นตอนที่ 3 การระบุปญหาเปา คือ ขาดแผนชุมชนสําหรับแกปญหาทางเศรษฐกิจซึ่งเปนการรวมตวัดาํเนนิกจิกรรมทางเศรษฐกจิรวมกนัจดัตัง้เปนกลุมอาชพีตาง ๆ เพือ่สรางรายไดเสรมิใหแกครอบครัว

ขัน้ตอนที ่ 4 การสรางยทุธศาสตรการพฒันา โดยการเปดโอกาสใหชุมชนเขามามสีวนรวมในการจัดทําแผนชุมชนผานการจัดเวทีชุมชน 6 เวที (หนวยระบบทํางาน) มีรายละเอียดดังนี้

1. การกําหนดเปาหมายของยุทธศาสตร เพื่อใหไดแผนชุมชนตําบลแมทะ อําเภอแมทะ จังหวัดลําปาง

2. การสรางหนวยระบบทํางานของยุทธศาสตรการพัฒนา โดยการจัดทําแผนชุมชนอยางมสีวนรวม กรณตีาํบลแมทะ อําเภอแมทะ จงัหวดัลําปาง มหีนวยระบบทาํงาน 6 หนวยระบบทํางานในเวทีชุมชน ดังนี้

เวทีที่ 1 เตรียมชุมชน เปนการเตรียมนักวิจัยชุมชน/วิทยากร โดยการอบรมสัมมนาทําความเขาใจกับผูนํา คือ กํานัน ผูใหญบาน อบต. และคนที่เปนหลักในกลุมตาง ๆรวมทั้งผูนําธรรมชาติหรือคนเฒาคนแกที่ชาวบานใหการยอมรับนับถือ เพื่อใหผูนําเหลานี้ถายทอดความเขาใจในการจัดทําแผนชุมชนกอนจะลงมือทํา จากนั้นคัดเลือกผูนําหรือตัวแทนหมูบานละ 10 คน รวมเปนคณะทําแผนระดับตําบล ซ่ึงรวม 10 หมูบานแลวจะไดประมาณ 100 คน ผูแทนเหลานี้จะรวมประชุมระดับตําบลเพื่อเรียนรูแนวคิด และวิธีการทํางานแลวนํากลับไปถายทอดใหทีมงานของตนเองในระดับหมูบาน ซ่ึงเปนบุคคลที่ไดรับคัดเลือกหรืออาสาเขามาทํางานรวมกันหมูบานละ 20 คน ตามสัดสวนของประชากรแตละหมูบาน ใหไดจํานวนเฉลี่ย 1 คนตอ 10 หลังคาเรือน คนเหลานี้คือ นักวิจัยชุมชนที่จะสํารวจ เก็บขอมูล แตละคนรับผิดชอบประมาณ 10 ครอบครัวดังแสดงในตารางที่ 3.1

80

ตารางที่ 3.1 หนวยระบบทํางานที่ 1 เวทีเตรียมชุมชน

ปจจัยนําเขา (input) กระบวนการ (process) ผลผลิต (output)I1 = ผูวิจัย

I2 = วิทยากร

I3 = แกนนําชุมชน

I4 = ตัวแทนจากองคกร ปกครองสวนทองถ่ิน

I5 = ตัวแทนจากหนวยงาน ภาครัฐ/เอกชน

I6 = โรงเรียนบานทาแหน

I7 = ขอความรูที่เกี่ยวกับ การจัดทําแผนชุมชน

P1 = การสัมมนา

P2 = การถายทอดความรู

เกี่ยวกับการจัดทําแผนชุมชนP3 = การใหผูเขารวมสัมมนา ไดแสดงความคิดเห็น/ซักถาม

P4 = การเปดโอกาสใหผูเขารวม สัมมนาไดรวมปฏิบัติการ กรอกขอมูล วิเคราะหขอมูล เปนการสรางพื้นฐานความรู ความเขาใจในการจัดทําแผน ชุมชน

O1 = เกิดความรูความเขาใจ ในการจัดทําแผนชุมชน

O2 = ไดขอมูลเบื้องตนของ ชุมชน

O3 = ไดนักวิจัยชุมชน

เวทีที่ 2 เก็บรวบรวมขอมูลชุมชน ประชุมนักวิจัยชุมชนและชาวบานในแตละหมูบานทําความเขาใจชี้ใหเห็นถึงความผิดพลาดของการพัฒนาที่ผานมา ความสําคัญและความจําเปนของการตองมแีผนชมุชน ศกึษากระบวนการ แผนงาน/กจิกรรมทีจ่ะดาํเนนิการรวมกนั เรียนรูการสาํรวจศักยภาพและทุนชุมชน ไดแก ทําบัญชีครัวเรือน 30 วัน การสํารวจรายรับ รายจาย หนี้สินของครอบครัว การกรอกแบบสํารวจบริบทชุมชน และแบบสํารวจผูนําชุมชน ตลอดจนปญหาและความตองการของชุมชน ดังแสดงในตารางที่ 3.2

81

ตารางที่ 3.2 หนวยระบบทํางานที่ 2 เวทีรวบรวมขอมูลชุมชน


I2 = นักวิจัยชุมชน

I3 = ประชาชนในชุมชน



I6 = ศาลาประชาคม

I7 = ขอความรูที่เกี่ยวกับ การบันทึก การสํารวจ ศักยภาพและทุนชุมชน

P1 = การจัดเวทีชุมชน

P2 = การถายทอดความรู เกี่ยวกับการจดบันทึก แบบสํารวจขอมูลศักยภาพ และทุนชุมชน

P3 = การใหผูเขารวมเวทีชุมชน ไดแสดงความคิดเห็น/ซักถาม

P4 = การเปดโอกาสใหผูเขารวม เวทีชุมชนไดทํากิจกรรมการ บันทึกขอมูลรวมกัน

O1 = เกิดความรูความเขาใจใน การบันทึกแบบสํารวจ ขอมูลศักยภาพและทุน ชุมชน

O2 = ไดขอมูลศักยภาพและทุน ชุมชน ไดแก ขอมูลบริบทชุมชน ขอมูลผูนําชุมชน ขอมูลรายรับ รายจาย หนี้สินของครอบครัว ขอมูลบัญชีครัวเรือน 30 วัน

เวทีที่ 3 วิเคราะหขอมูลและจัดทําแผนชุมชนระดับหมูบาน ประชุมนักวิจัยชุมชนและชาวบานเพื่อรวบรวมขอมูลที่ไดจากการสํารวจวิจัยชุมชนของตนเอง ขอมูลรายรับ รายจาย หนี้สินของครอบครัว ขอมูลจากบัญชีครัวเรือน 30 วัน ขอมูลบริบทชุมชน ขอมูลผูนําชุมชน โดยใหผูเขารวมเวทีชุมชนวิเคราะหขอมูลรวมกันแลวนาํเสนอในรูปตาราง หลังจากนั้นก็นาํขอมูลที่ไดไป จัดทําแผนชุมชนระดับหมูบาน แผนชุมชนที่ไดเปนการดําเนินกิจกรรมทางเศรษฐกิจรวมกัน โดยการรวมตัวกันจัดตั้งกลุมอาชีพ สรางรายไดเสริมใหแกครัวเรือน ดังแสดงในตารางที่ 3.3

82

ตารางที่ 3.3 หนวยระบบทํางานที่ 3 เวทีวิเคราะหขอมูลและจัดทําแผนชุมชนระดับหมูบาน








I8 = แบบสํารวจขอมูล ศักยภาพและทุนชุมชน

I9 = ขอความรูที่เกี่ยวกับ การวเิคราะหขอมลูชุมชน

I10 = ขอความรูที่เกี่ยวกับ การจดัทาํแผนชมุชน


P2 = การถายทอดความรู เกี่ยวกับการวิเคราะห ขอมูลชุมชน


P4 = การเปดโอกาสใหผูเขารวม เวทีชุมชนไดทํากิจกรรมการ วิเคราะหขอมูลรวมกัน

P5 = การเปดโอกาสใหผูเขารวม เวทีชุมชนนําขอมูลที่ไดจาก การวิเคราะหมาประกอบการ เขยีนแผนชมุชนระดบัหมูบาน

O1 = เกิดความรูความเขาใจ ในการวิเคราะหขอมูล

O2 = ไดขอมูลชุมชนที่ผาน การวิเคราะหแลว

O3 = ไดตารางแสดงคาใชจาย ตาง ๆ ของชุมชน เชน คาอาหาร คาเครื่องปรุง คาเครื่องดื่มและขนม คาของใชตาง ๆ คายารักษาโรค คาใชจายการศึกษา คาใชจายในการบนัเทงิ คาผอนชําระหนี้สิน คาใชจายในการผลิต คาใชจายทางสังคมO4 = ไดแผนชุมชนระดับ หมูบาน

เวททีี ่ 4 จดัทาํแผนชมุชนระดบัตาํบล เพือ่นาํแผนชมุชนระดบัหมูบานมาวเิคราะหใหเหน็ความเหมอืนหรือความแตกตาง มคีวามซ้าํซอนของกลุมอาชพีหรือไมเพือ่กาํหนดเปนขอตกลงรวมกนัไมใหเกิดกลุมอาชีพที่ซํ้าซอนกัน ซ่ึงอาจจะทําใหเกิดปญหาอุปสรรคในการนําไปปฏิบัติ แลวจัดทําเปนแผนชุมชนระดับตําบล ดังแสดงในตารางที่ 3.4

83

ตารางที่ 3.4 หนวยระบบทํางานที่ 4 เวทีจัดทําแผนชุมชนระดับตําบล








I8 = แผนชุมชนของแตละ หมูบาน



P3 = การเปดโอกาสใหผูเขารวม เวทีชุมชนไดตัดสินใจรวมกัน ในการหลอมรวมแผนชุมชน ระดับหมูบานเปนแผนชุมชน ระดับตําบล

O1 = เกิดความรูความเขาใจ ในการจัดทําแผนชุมชน ระดับตําบลO2 = ไดแผนชมุชนระดบัตาํบล ทีเ่ปนการหลอมรวมของ แผนชมุชนแตละหมูบาน

เวททีี ่ 5 การศกึษาดงูาน โดยการนาํตวัแทนแตละกลุมอาชพีไปศกึษาดงูานตามสถานที่ตาง ๆ เพือ่เรียนรูเกีย่วกบัการกอกาํเนดิของกลุม การบรหิารจดัการกลุมจนประสบความสาํเรจ็ หลังจากนัน้กจ็ะนาํประสบการณทีไ่ดจากการศกึษาดงูานมาอภปิรายหาแนวทางในการบรหิารจดัการกลุมอาชพีของตนใหมปีระสทิธภิาพ และเปนจรงิไดในทางปฏบิตัดิงัแสดงในตารางที่ 3.5

84

ตารางที่ 3.5 หนวยระบบทํางานที่ 5 เวทีการศึกษาดูงาน

ปจจัยนําเขา (input) กระบวนการ (process) ผลผลิต (output)I1 = งบประมาณ

I2 = ผูวิจัย

I3 = ตัวแทนกลุมอาชีพ

I4 = สถานที่ศึกษาดูงาน

I5 = วิทยากรจากสถานที่ ศึกษาดูงาน

I6 = ขอความรูจากสถานที่ ศึกษาดูงาน

P1 = การศึกษาดูงาน

P2 = การวิเคราะหขอความรู ที่ไดจากการศึกษาดูงาน

P3 = การสรุปหรือถอดบทเรียนจาก การศึกษาดูงาน

O1 = เกิดความรูความเขาใจ ในการกอกําเนิดกลุม

O2 = เกิดความรูความเขาใจ ในการบริหารจัดการ กลุมO3 = ไดขอสรุปผลการศกึษา ดงูาน

เวททีี ่6 ประชาพจิารณแผนชมุชน หลังจากการศกึษาดงูานตามสถานทีต่าง ๆ แลวใหตวัแทนแตละกลุมอาชีพที่ไดไปศึกษาดูงานตามหนวยงานตาง ๆ รวมกันอภิปรายสรุปบทเรียนที่ไดจากการศึกษาดูงานเพื่อสรางความเชื่อมั่นวาจะสามารถดําเนินการตามแผนที่ไดอยางมีประสิทธิภาพ หลังจากนั้นก็จัดประชุมแกนนํากลุมอาชีพตาง ๆ และเชิญหัวหนาสวนราชการ คณะผูบริหารองคกรปกครองสวนทองถ่ิน เชน นายกองคการบริหารสวนตําบลแมทะ ตวัแทนจากองคการบรหิารสวนจังหวัดลําปาง ฯลฯ เวทีนี้เปนการใหประชาชนมารวมรับรูในการนําแผนชุมชนระดับตําบลมาทําประชาพิจารณ โดยการมารวมเรียนรูพิจารณาแผนชุมชนอันเปนแผนชีวิตของตนวาเห็นดวยหรือไมอยางไร มีขอจํากัดหรือขอบกพรองอะไรที่ควรจะแกไขและทําอยางไรจึงจะใหเปนแผนชุมชนที่มีประสิทธิภาพและเปนจริงไดในทางปฏิบัติ ดังแสดงในตารางที่ 3.6

85

ตารางที่ 3.6 หนวยระบบทํางานที่ 6 เวทีประชาพิจารณแผนชุมชน







I7 = สถานที่สําหรับการศึกษา ดูงาน

I8 = โรงเรียนแมทะวิทยา

I9 = แผนชุมชนระดับตําบล

I10 = ขอความรูในการจัดทํา ประชาพจิารณแผนชุมชน


P2 = การถายทอดความรูเกี่ยวกับ การประชาพิจารณแผนชุมชน

P3 = การอภิปรายบทสรุปผลที่ได จากการศึกษาดูงาน


P5 = การเปดโอกาสใหผูเขารวม เวทีชุมชนไดทํากิจกรรมการ ประชาพิจารณแผนชุมชน รวมกัน

O1 = เกดิความรูความเขาใจใน การจดัทาํประชาพจิารณ แผนชุมชนระดับตําบล

O2 = ไดแผนชมุชนระดบัตาํบล ทีผ่านการประชาพจิารณ แลวกลายเปนแผนชมุชน ซ่ึงพรอมจะนําไปสู การปฏิบัติเพื่อใหเกิด การพัฒนาขึ้นในชุมชน สรางรายไดแกครัวเรือน

3. การจดัทรพัยากร เปนการนาํศกัยภาพและทนุทีม่ใีนชมุชนมาพฒันาแกปญหาทางเศรษฐกิจชุมชน ใชทรัพยากรที่มีในชุมชนจากการสํารวจรวบรวมขอมูลของชุมชนทั้งบริบทชุมชนขอมูลรายรับ รายจาย หนี้สินของครอบครัว ขอมูลผูนําชุมชน ขอมูลบัญชีบันทึกครัวเรือน 30 วันโดยใชความรวมมอืของคนในชมุชน คนจากหนวยงานภาครฐั/เอกชนและองคกรปกครองสวนทองถ่ิน

ขั้นตอนที่ 5 การทดลองยุทธศาสตรการพัฒนา หลังจากไดแผนชุมชนซึ่งเปนโครงการรวมตัวจัดตั้งกลุมอาชีพตาง ๆ ผูวิจัยจะนําโครงการ 1 โครงการ ที่เหมาะสมกับเวลา/งบประมาณและอยูในวสัิยทีผู่วจิยัจะทาํการทดลองได ไปดาํเนนิการทดลองยทุธศาสตร ดงัแสดงในตารางที ่3.7

86

ตารางที่ 3.7 หนวยระบบทํางานที่ 7 การทดลองยุทธศาสตรการพัฒนา


I2 = สมาชิกกลุมอาชีพ

I3 = เงินทุน

I4 = ปจจัยการผลิต

I5 = สถานที่

I6 = อุปกรณ

I7 = ขอความรูในการผลิต ตามสาขาอาชพี

I8 = ขอความรูในการบริหาร จัดการกลุม

I9 = ขอความรูดานการตลาด

P1 = ปรับปรุง/เตรียมสถานที่

P2 = การถายทอดความรูเกี่ยวกับ การผลติตามสาขาอาชพีใหแก สมาชิก

P3 = ดําเนินกิจกรรมการผลิต

P4 = การกําหนดระเบียบการทํางาน และขอตกลงรวมกัน

P5 = การมอบหมายหนาที่ใหแก สมาชิกแตละคนรับผิดชอบ

P6 = การประชุมรวมกันทุกเดือน

O1 = เกดิกลุมอาชพี

O2 = สมาชกิมรีายไดเพิม่ขึน้

O3 = เกดิความรูในการทาํงาน เปนทมี/หมูคณะ

O4 = เกดิความสามคัคใีนกลุม สมาชกิ

ขัน้ตอนที ่ 6 การประเมนิผลการทดลองยทุธศาสตรการพฒันา หลังจากมกีารดาํเนนิงานในระยะเวลาพอประมาณ ผูวจิยัจงึทาํการประเมนิผลการดาํเนนิงาน โดยใชการสงัเกต สอบถาม การประชมุกลุมยอย (focus group) เพือ่ประเมนิความพงึพอใจของสมาชกิทีม่ตีอการดาํเนนิกจิกรรม การเลี้ยงไกพันธุพื้นเมืองเปนการประเมินผลในขั้นตนของการดําเนินงานเทานั้น เนื่องจากขอจํากัดของงบประมาณและเงือ่นไขของระยะเวลาสาํเรจ็การศกึษา (ไดกลาวไวแลวในขอตกลงเบือ้งตน) ผูวจิยัจงึไมสามารถประเมนิผลการดาํเนนิงานจนสิน้สดุกระบวนการผลติได ดงัแสดงในตารางที ่ 3.8

87

ตารางที่ 3.8 หนวยระบบทํางานที่ 8 การประเมินผลการทดลองยุทธศาสตรการพัฒนา


I2 = สมาชิกกลุมอาชีพ

I3 = สถานที่

I4 = ขอความรูในการประเมิน ผลการดาํเนนิงาน

I4 = ขอความรูอ่ืน ๆ ไดแก การสงัเกต การสัมภาษณ การประชุมกลุมยอย (focus group)

P1 = ดําเนินการประเมินผลโดยใช การสังเกต สัมภาษณ ประชมุกลุมยอย (focus group)

P2 = วิเคราะหขอมูลที่ไดจากการ การสังเกต สัมภาษณ ประชมุกลุมยอย (focus group)

P3 = สรุปผลการประเมินผล

O1 = ไดผลการประเมนิผล การดาํเนนิงานของกลุม

O2 = ไดขอมลูสําหรับปรบัปรงุ แกไขการดาํเนนิงานใหมี ประสทิธภิาพยิง่ขึน้

O3 = การบรหิารจดัการกลุม มปีระสิทธภิาพ ดขีึน้

O4 = เกดิความรูในการประเมนิ ผลการดาํเนนิงาน

เครื่องมือท่ีใชในการวิจัย

1. แบบบนัทึกขอมูลศักยภาพและทนุชมุชน ไดแก แบบบนัทกึบรบิทชมุชน แบบบนัทกึขอมลูผูนาํชมุชน แบบบนัทกึรายรบั รายจาย หนีสิ้นของครอบครวั แบบบนัทกึบญัชคีรัวเรือน 30 วนัเครื่องมือเหลานี้ผูวิจัยไดนาํมาจากเครื่องมือที่พัฒนาขึ้นจากเครื่องมือของมูลนิธิหมูบาน โดยผูชวยศาสตราจารยอรรณพ วงศวชัิย ซ่ึงไดผานการนาํไปใชจริงในการจดัทาํแผนชมุชนของหลายชมุชน เชน ตาํบลทุงงาม อําเภอเสรมิงาม ตาํบลสนัดอนแกวและตาํบลดอนไฟ อําเภอแมทะ จงัหวดัลําปาง

2. การสังเกต ใชการบันทึกวีดีทัศน เครื่องบันทึกเสียง ใชการสังเกตแบบแผนพฤติกรรม การมีสวนรวม ความเขาใจในวัตถุประสงคของกิจกรรมที่ทํารวมกันในแตละเวทีชุมชน

3. การสัมภาษณแบบไมเปนทางการ แกนนําที่เขารวมในการจัดเวทีชุมชน โดยพิจารณาจากผูที่มีความรูความเขาใจในการจัดทําแผนชุมชน พิจารณาไดจากการสังเกตของผูวิจัยเอง

4. การประชุมกลุมยอย เปนการประชุมสมาชิกรวมกับผูวิจัยเพื่อรวมกันอภิปรายและเสนอแนะขอความรูที่ไดจากการดําเนินกิจกรรมการผลิตและการแกไขปญหาอุปสรรคที่เกิดขึ้น

88

แหลงขอมูลและวิธีเก็บรวบรวมขอมูล

1. ขอมูลปฐมภูมิ (primary data) เปนขอมูลที่ไดจากการเขารวมกิจกรรมตาง ๆ เชน การจดัเวทเีรียนรูชุมชน การสงัเกตแบบไมเปนทางการ การสาํรวจบรบิทชมุชน บนัทกึขอมลูผูนาํชมุชน ขอมูลรายรับ รายจาย หนี้สินของครัวเรือน การบันทึกบัญชีครัวเรือน 30 วัน การสัมภาษณ บุคคลและกลุมบุคคลที่เกี่ยวของในการจัดทําแผนชมุชน มกีารใชเทปบนัทกึเสยีง การบนัทกึวดีทีศัน การบนัทกึภาพกจิกรรมตาง ๆ ในการเกบ็รวบรวมขอมลู โดยไดขอมลูจาก ผูนาํชมุชน นกัวจิยัชุมชน ประชาชนทีอ่าสาสมคัรบนัทกึขอมลูบญัชคีรัวเรือน 30 วนั และประชาชนทัว่ไปทีเ่ขารวมเวทชุีมชน

2. ขอมูลทุติยภูมิ (secondary data) เปนขอมูลที่ไดเก็บรวบรวมไวแลวโดยบุคคลหรือ กลุมบุคคลและกลุมองคกรตาง ๆ เชน เอกสาร รายงานวิจัย บทความ วารสารสิ่งพิมพ หนังสือ รวมทั้งขอมูลที่เกี่ยวของกับบริบทชุมชน ศักยภาพและทุนของชุมชน ที่มีการรวบรวมไวแลวโดยองคกรปกครองสวนทองถ่ิน เชน แผนพัฒนาองคการบริหารสวนตําบลแมทะ ขอมูลตําบลแมทะ

วิธีวิเคราะหขอมูล

1. การวิเคราะหขอมูลท่ีไดจากแบบบันทึกขอมูลศักยภาพและทุนชุมชน ซ่ึงเปน การวิเคราะหเชิงปริมาณของรายรับ ราจาย หนี้สิน รวมกับการวิเคราะหเชิงเหตุผลของศักยภาพและทุนชุมชน ไดแก บริบทชุมชน ความรูภูมิปญญาทองถ่ิน ฯลฯ โดยมีรายละเอียดของขั้นตอนในการวิเคราะหขอมูลดังนี้

1.1 รวบรวมขอมูลที่ไดของแตละหมูบาน(บริบทชุมชน ความรูภูมิปญญาทองถ่ิน)1.2 รวบรวมรายรับ รายจาย หนี้สินตาง ๆ ของแตละหมูบาน1.3 นําคาที่รวมไดของแตละหมูบาน มารวมเปนภาพรวมของทั้งตําบล1.4 นําเสนอขอมูลการวิเคราะหในรูปตาราง (contingency table) โดยจัดแบงเปน

หมวดหมูใหชัดเจนงายตอการทําความเขาใจ เพื่อใชประกอบในการตัดสินใจดําเนินโครงการหรือกิจกรรมสําหรับแกปญหาทางดานเศรษฐกิจของชุมชน

2. การวิเคราะหขอมูลท่ีไดจากการสังเกต สัมภาษณและการประชุมกลุมยอย2.1 การวิเคราะหระหวางเก็บขอมูล (analysis during data collection) เปน

การวิเคราะหขอมูลสังเกตในภาคสนาม เพื่อใหไดขอมูลเบื้องตนสําหรับนําไปใชพิจารณาตัดสินใจ

89

ในการวางแผนดาํเนนิงานและปฏบิตักิารเกบ็รวบรวมขอมลูในระยะตอไปเพือ่ใหไดรับขอมลูหนาแนน (thick description) เพียงพอตอการตอบประเด็นคําถามการวิจัย ไดอยางครอบคลุมครบถวน

2.2 นําขอมูลที่ไดจากการสัมภาษณ มาจัดระบบวาสมเหตุสมผล และมีความเปนไปไดมากนอยเพียงใดในการพรรณนาปรากฎการณ หรือตอบคําถามการวิจัย แลวแบงแยกขอมูลดังกลาวออกเปนสวนยอย ซ่ึงบรรจุช้ินสวนความหมาย ที่มีใจความเกี่ยวของกับประเด็นปญหาการวิจัยโดยแบงแยกตามหนวยความหมายหรือหนวยการวิเคราะห เชน ถอยคํา วลี ขอความ หรือประโยคหลักและรอง

2.3 พจิารณาการอภปิรายและขอเสนอแนะของสมาชกิแตละคน ในการประชมุกลุมยอย แลวแยกแยะเพือ่หาหวัขอและกลุมหวัขอสรุปแนวคดิ (conceptual topic/category) ของขอมลูเหลานัน้

2.4 นําเสนอขอมูลที่ไดโดยการบรรยายเชิงพรรณนา ถึงการไดมาของแผนชุมชนจากเวทีชุมชนตาง ๆโดยใชประกอบกับขอมูลเชิงสถิติที่ไดจากการใชแบบบันทึกขอมูลศักยภาพและทุนชุมชน ขอมูลจากเอกสารตํารา

บทที่ 3 วิธีดำเนินการวิจัย

Documents