የፌደራል ኅብረት ሥራ ኤጀንሲ በፋይናንስ ሥራ አመራር ለመሰረታዊ ኅብረት ሥራ ማኅበራትና

ለዩኒየን አመራር አባላትና ቅጥር ሰራተኞች የተዘጋጀ የስልጠና ሰነድ

ማውጫ

ክፍል አንድ ........................................................................................................ 3

1. የሰነዱ አስፈላጊነት፣ ዓላማ፣ ወሰንና ውስንነት ................................................. 3

ክፍል ሁለት ....................................................................................................... 4

2. የኅብረት ሥራ ማኅበራት ማኅበራት ትርጉም፣ መርሆዎችና ዕሴቶች .................. 4

ክፍል ሶስት ........................................................................................................ 6

3. የፋይናንስ ሥራ አመራር ፅንስ-ሃሳብ .............................................................. 6

3.1 የፋይናንስና የተግባር ዕቅድ ግንኙነት .............................................................. 9

3.2 የኅብረት ሥራ ማህበራት የፋይናንስ ምንጮችና አስተዳደር ............................. 10

3.3 የበጀት ዝግጅት ........................................................................................... 11

3.4 የሂሳብ አያያዝ ............................................................................................ 16

3.5 የኅብረት ሥራ ማህበራት ንብረት፣ ዕዳና ካፒታል አስተዳደር ........................... 23

3.6 የሂሳብ መግለጫ ዓይነቶችና ዝግጅት ............................................................. 26

3.7 የፋይናንስ ምጥጥን ትንተና (Financial Ratio Analysis) .............................. 31

3.8 የማያተርፍ የማያከስር መለያ ወሰን/Break Even Point/ ............................... 32

3.9 የገንዘብ አስተዳደር (Cash Management) ጽን-ሃሳብ .................................... 34

3.10 የንብረት አስተዳደር ጽንሰ-ሃሳብ .................................................................... 36

3.11 የንብረት ቆጠራና የአገልግሎት ተቀናሽ የሂሳብ አሰራር ................................... 39

3.12 የትርፍ ክፍፍል አስተዳደር ጽንሰ-ሃሳብ ......................................................... 51

ክፍል አራት ..................................................................................................... 52

4. የፋይናንስ/የበጀት ቁጥጥር ............................................................................ 52

5. የፋይናንስ ሪፖርት ...................................................................................... 55

ዕዝሎች ............................................................................................................ 55

መግቢያ

የኅብረት ሥራ ማኅበራት የአባላትን የማምረት አቅም በማሳደግ ወይም ለአባላት የሥራ እድል

በመፍጠር የአባላትን ምርትና ገቢ ለመጨመር በአባላት ሙሉ ፍላጎት የሚቋቋሙና ሰፊውን

የህብረተሰብ ክፍል የሚያሣትፉ የኢኮኖሚና ማህበራዊ ተቋማት ናቸው፡፡

¾Iw[ƒ Y^ TIu^ƒ” ›c^` ኢኮኖT>Á©“ TIu^© }dƒö“ }ÖnT>’ƒ uTÖ“Ÿ`

¾ኅw[ƒ Y^ TIu^ƒ” ¾óÓ”e ›e}ÇÅ` እ”Ç=G<U ¾Ñ”²w ›ÁÁ´“ ›ÖnkU

u}Ö“Ÿ[ ›c^` መተካት ÃÑvM:: eKJ’U uóÓ”e ሥራ አመራርና uÑ”²w ›ÁÁ´ ²<]Á

uየደረጃ ያሉት የኅብረት ሥራ አካላት um Ó”³u? •b†¨<•ኅw[ƒ e^ TIu^ƒ (¿’>¾•‹)

¾}Sc[~uƒ” ›LT ŸÓw KTÉ[e Áe‹L†ªM:: uSJ’<U ¾Y^ ›S^`

›"Lƒ”•ዕ¨<kƒ' ¡IKAƒ“ ›SK"Ÿƒ KTdÅÓ ÃI” ¾eMÖ“ T”ªM T²Ò˃ ›eðLÑ>

J“EM::

ÃI ¾TcMÖ— T”ªM uª”—’ƒ ¾ኅw[ƒ Y^ ማህበራት(ዩኒየን) በፋይናንስ ምንጮችና

አስተዳደር፣ ¾ኅw[ƒ Y^ ማህበራት(ዩኒየን) ንብረት ዕዳና ካፒታል አስተዳደር፣ የሒሳብ ዑደትና

መግለጫ አይነቶችና ዝግጅት፣ የገንዘብ አስተዳደር፣ የማህበራት ግብር (ታክስ) አስተዳደር፣

የፋይናንስ አመራር በንብረት አስተዳደር፣ ¾ƒ`õ ¡õõM ›e}ÇÅ`“ ¾SdcK<ƒ” ›"…M::

ክፍል አንድ

1. የሰነዱ አስፈላጊነት፣ ዓላማ፣ ወሰንና ውስንነት

1.1 የሰነዱ አስፈላጊነት

የፋይናንስ ሥራ አመራር ማኑዋል ማዘጋጀት ያስፈለገበት ዋናው ምክንያት በየክልሉ ለመ/ኅብረት

ሥራ ማኅበራትና ዩኒየኖች ድጋፋዊ ክትትል በሚደረግበት ወቅት ፍላጎትንና አስተማማኝ ምንጭ

መሰረት ባደረገ የፋይናንስ ዕቅድ ዝግጅት፣ በፋይናንስ የአጠቃቀም ሂደት፣ በመሰረታዊ የፋይናንስ

ሰነዶች አጠቃቀም፣ በሂሳብ አመዘጋገብ፣ ወዘተ… ላይ እየተስተዋሉ ባሉት መጠነኛ ክፍተቶች ላይ

የጋራ ግንዛቤ መፍጠሪያ ወርክሾፕ ለማዘጋጀት ሲሆን በቀጣይነትም የዩኒየን ሥራ አመራር፣

ማናጀሮችና የሥራ ኃላፊዎች ከፋይናንስ ሥራ አመራር ጋር የተያያዙ ጉዳዮችን አስመልክቶ

ውሳኔ በሚያሳልፉበት ጊዜ በቂ መረጃ እንዲኖራቸውና ዓለም አቀፋዊ ይዘት ያላቸውን የፋይናንስ

አሰራር ስርዓቶችና መርሆዎች ለማጣቀስና ለማገናዘብ እንዲረዳቸው ይህ የፋይናንስ ሥራ አመራር

የስልጠና ማኑዋል እንዲዘጋጅ ተደርጓል ፡፡

1.2 የሰነዱ ዋና ዓላማ

በየደረጃው የሚገኙ የኅብረት ሥራ ማስፋፊያ አካላት፣ የኅብረት ሥራ ማኅበራትና ሴክተሩን

የሚደግፉ ባለድርሻ አካላት የፋይናንስ ሥራ አመራር ላይ የጋራ ግንዛቤ በመጨበጥ ለተግባራዊነቱ

ሁሉም አካላት የበኩላቸውን አስተዋጽኦ እንዲያበረክቱ ለማስቻል ነው፡፡

1.3 የሰነዱ ወሰን

ይህ የፋይናንስ ሥራ አሰራር ሰነድ በዋናነት የተዘጋጀው በሰብል ግብይት ለተሰማሩ መሰረታዊ

ኅ/ሥ ማኅበራትና ዩኒየኖች እንዲሁም ድጋፋዊ ክትትል በማድረግ እነዚህን ተቋማት ለማብቃት

በየደረጃው ለተቋቋመው የኅ/ሥራ ሴክተር ሲሆን በዋናነት ከሰብል ግብይት ኅ/ሥ ማኅበራት ጋር

በተያያዘ የፋይናንስ ዕቅድ አዘገጃጀትን፣ የሂሳብ ምዝገባን፣ የንብረት አስተዳደርን፣ የፋይናንስ

ቁጥጥርን ብቻ አጠር መጠን ባለ ሁኔታ ያካተተ ሰነድ ነው ፡፡

1.4 የሰነዱ ውስንነት

ይህ የፋይናንስ ሥራ አመራር የስልጠና ሰነድ ሁለንተናዊ ጎኑ ሲታይ ፍጹም የተዋጣለት ነው

ማለት አይደለም ፡፡ ሰነዱ በኅብረት ሥራ ፋይናንስ አመራርና አፈጻጸም ዙርያ የቀደሙ ስራዎችን

ወይም ንድፈ ሃሳባዊ ትንታኔዎችን፣ የተደረጉ ምርምሮችን ወይም ጥናቶችንም አልዳሰሰም።

ይልቁንም በየጊዜው ለሰብል ግብይት ኅበረት ሥራ ማኅበራትና ዩኒየኖቻቸው በባለሙያዎች

የተደረጉትን የድጋፋዊ ክትትል ሪፖርቶች እንደ ግብዓት በመጠቀም በሪፖርቶቹ ውስጥ

በክፍተትነት የታዩትን ችግሮች በአጭር ቀን ስልጠና በመፍታት ላይ ብቻ ያተኮረ ሲሆን ሰነድ

ነው ፡፡ ሰነዱ ለወደፊት በሚገኙ ግብዓቶች እየተሸሻለ እና እየዳበረ ለስልጠና ማንዋልነት

እንዲያገለግል ይደረጋል፡፡

ክፍል ሁለት

2. የኅብረት ሥራ ማኅበራት ማኅበራት ትርጉም፣ መርሆዎችና ዕሴቶች

2.1 የኅብረት ሥራ ማኅበራት ትርጉም

የኅብረት ሥራ ማኅበር ማለት ሰዎች ኢኮኖሚያዊ፣ ማኅበራዊ፣ ባህላዊና ሌሎች የጋራ

ፍላጎቶቻቸውን ለሟሟላትና በተናጠል ሊፈቱ ያልቻሏቸውን ችግሮች በጋራ ለማቃለል ተመሳሳይ

ዓላማ ያላቸው ሰዎች በፈቃደኝነት የሚያቋቁሙት፣ በጋራ ባለቤትነት የሚያስተዳድሩት፣ በኅብረት

ሥራ መርህ መሠረት የሚመሩትና ዴሞክራሲያዊ በሆነ መንገድ የሚቆጣጠሩት ራሱን የቻለ

ሕጋዊ ሰውነት ያለው ተቋም ነው፤

2.2 የኅብረት ሥራ ማኅበራት መርሆች

S`I TKƒ ¾›”É ›SK"Ÿƒ' ›e}dcw' እU’ƒ ¨ÃU õMeõ“ ¾እ”penc? ¨ÃU

¾É`Ñ>ƒ SS]Á ’¨<:: S`J TKƒ ¾›”É ’Ñ` ›ÖnLà ዕ¨<’ታ TKƒ ’¨<:: ¾Iw[ƒ

Y^ TIu^ƒ S`J­‹ u¨<e׆¨< ¾Á³D†¨<” ¾Iw[ƒ Y^ ዕc?„‹ ¨Å }Óv`

¾T>}[Ñ<S<v†¨< ¾vI] ¨ÃU ¾Y’-UÓv` SS]Á­‹ “†¨<:: ›”É ኅ/Y TIu`

²Lm“ ¨<Ö?ታT J• ÃkØM ²”É እ’²=I” SS]Á­‹ ¾T¡u`“ ¾TeŸu` ÓÈታ

›Kuƒ::

G) ›vM’ƒ ¡õƒ•እ“ uðnŘ’ƒ Là ¾}SW[} ’¬

%w[ƒ Y^ TGu^ƒ ¾TIu\” ¾›vM’ƒ Seð`ƒ ¾T>ÁTEL&“ ¾T>cÖ¨<” GLò’ƒ

KSkuM ¾T>‹M“ TIu^ƒ\ ¾T>cÖ<ƒ” Ö¨<” ›ÑMÓKAƒ KSÖkU KT>ðMÓ T”—

¬U c¨< U”U ¯Ã’ƒ ¾ïታ' ¾TIu^© ›sU' ¾²`/ÔX' ¾þK+"' ¾kKU ¨ÃU

¾HÃT•ƒ M¿’ƒ dÃÅ[Ó ¡õƒ ÃJ“M::

K) ¾›vLƒ Ç=V¡^c=Á© lØØ`

›vLƒ uÇ=V¡^c=Á© S”ÑÉ ¾S¨Á¾ƒ“ ¾S¨c” ¾T²´ Swƒ ›L†¨<:: T”—¨<U

›vM ¾Ñ³¨< °× SÖ” ÓUƒ ¨eØ dÃÑv•እ”ÅK?L¨< ›vM G<K< ›”É ÉUî w‰ uSÁ´

uÓ”v` }ј„ ÉUî ¾SeÖƒ Swƒ ›K¨<:: ›vLƒ ¾SU[Ø' ¾SS[Ø“

¾S[×D†¨<” ¾Sh` Swƒ ›L†¨<::

N) ¾›vLƒ ›=¢•T>Á© }dƒö

›vLƒ ¾TIu^†¨<” "úታል õƒH© uJ’ S”ÑÉ SÑ”vƒ“ uTIu\ እ”penc? LÃ

}Xƒö TÉ[Ó ÃÖupv†ªM:: Ÿ%w[ƒ Y^ TIu^ƒ ¾Y^ እ”penc? ¾T>Ñ–¨< ƒ`õ

¾T>ŸóðK¨< ›vLƒ uT>ÁÅ`Ñ<ƒ ¾Ó»“ iÁß }dƒö“ uѲ<ƒ ¾°× SÖ”“ ¾qÃታ Ñ>²?

SW[ƒ K=Å`d†¨< ¾T>Ñv¨< SÖ” እ¾}cL ÃðìTM::

S) ’í“ ^e u^e Te}ÇÅ`

%w[ƒ Y^ TIu^ƒ ›vKA‰†¨< ¾T>qÖÖ\ª†¨<“ ¾T>S\ª†¨< ^e ›Ñ´“ ^d†¨<”

u^d†¨< ¾T>Áe}ÇÉ\ (^e Ñ´) É`Ï„‹ “†¨<:: eKJ’U S”ÓYƒ” ÚUa Ÿ¾ƒ—

¨<U É`σ (›"M) Ò` eUU’ƒ ¨ÃU ¨<M c=ðêS< ŸTIu\ ¨<ß ¾T>ј Ñ”²w”

KTIu\ Y^ SÖkU c=ðMÑ< U”Ñ>²?U u=J” ›vLƒ Ç=V¡^c=Á© uJ’ S”ÑÉ

¾T>¨e’<ƒ“ K=q×Ö\ƒ ¾T>‹K< J• uU”U ¯Ã’ƒ ^c<” u^c< ¾Te}ÇÅ` ^e Ñ´

vQ]¨<” ¾TÃg[i` SJ” ›Kuƒ::

W) ƒUI`ƒ' YMÖ““ S[Í SeÖƒ'

%w[ƒ Y^ TIu^ƒ ¨<Ö?ታT uJ’ G<’@ታ ›e}ªê* ÁÅ`Ñ< ²”É K›vLƒ' }S^ß

¨Ÿ=KA‹' Y^ ›eŸ=ÁЋ“ pØ` W^}™‹ }ŸታታÃ’ƒ ÁK¨< ƒUI`ƒ“ YMÖ“

SeÖƒ ›Kv†¨<:: Ÿ²=I u}ÚT] ›ÖnLà %w[}cw” u}KÃU ¨×~” c?„‹”“

¾%w[}cw S]­‹” cK %w[ƒ Y^ ê”c GXw“ ÖkT@ታ¨< S[Í SeÖƒ“ Ó”³u?

TeÁ´ ÃÖupv†ªM:: ÃIU %w[ƒ Y^ TIu^ƒ” uÖ”"^ SW[ƒ Là ¾T>Áì“

S`I eKJ’ ¾S`J­‹ S`I ÃvLM::

[) ŸK?KA‹ ›‰ %w[ƒ Y^ TIu^ƒ Ò` %w[ƒ SõÖ`'

›vLƒ u%w[ƒ Y^ ê’c HXw“ ዕc?„‹ LÃ }Se`}¨< ¾uKÖ }ÖnT> KSJ” TIu`

እ”ÅT>ÁslS< G<K< %w[ƒ Y^ TIu^ƒU u}SXXà G<’@ታ ¾›vLƒ” ØpU ¾uKÖ

KTdÅÓ“ wnታ†¨<” KTÑAMuƒ ŸK?KA‹ %w[ƒ Y^ TIu^ƒ Ò` %w[ƒ SõÖ`

ÃÖupv†ªM:: cKJ’U ŸSW[ታ© TIu^ƒ uS’dƒ u¡MM' u›Ñ` ›kõ' u›IÑ<`

›kõ“ u¯KU ›kõ Å[Í ›Å[ÍËታ†¨<” uTdÅÓ“ ¾Ó”–<’ƒ c”cKƒ uS²`Òƒ ¾uKÖ

}ÖnT> ÃJ“K<::

c) TIu^© GLò’ƒ/K›"vu= ²Lm MTƒ Ø[ƒ TÉ[Ó/

%w[ƒ Y^ TIu^ƒ ›vKA‰†¨< vìÅs†¨< þK=c=­‰†¨< ›T"Ø’ƒ KT>•\uƒ ›"vu=

²Lm MTƒ KTU׃ ¾›vLƒ” õLÑAƒ SW[ƒ ›É`Ѩ< uTIu^© Ñ<ÇÄ‹ Là Ãc^K<::

2.3 የኅብረት ሥራ ማኅበራት ዕሴቶች

ራስን በራስ መርዳት፣

የግል ኃላፊነትን መወጣት፣

ዴሞክራሲን ማስፋፋት፣

እኩልነት፣

ፍትሃዊነት፣

ወንድማማችነት ናቸው፡፡

የኅብረት ሥራ ማኅበራት አባላት የስነ-ምግባር እሴቶች

1) ታማኝነት፣

2) ግልፀኝነት፣

3) ማኅበራዊ ኃላፊነት፣

4) ለሌሎችን ማሰብ ናቸው፡፡

ክፍል ሶስት

3. የፋይናንስ ሥራ አመራር ፅንስ-ሃሳብ

የፋይናንስ ሥራ አመራር ማለት ህብረት ስራ ማህበራት ዓላማቸውን ለማሳካት የሚጠቀሙበት

የፋይናንስ አስተዳደር ስርዓት ሲሆን ይህም ገንዘባቸውን ማቀድን፣ መተንበይን፣ ማዘጋጀትን

(ማቅረብን) እና የገንዘብ አስተዳደር ደንቦች ማውጣትን ያካትታል።

ፋይናንስ ስንል በእጃችን ያለ ወይም የሚገኝ ገንዘብ ማለታችን ነው፡፡ ሆኖም ፋይናንስ ከዚህ ሰፋ

ያለ ትርጉም አለው ፡፡ ፋይናንስ ስንል ገንዘብና በገንዘብ ተለውጠው የሚገለጹ የኅብረት ሥራ

ማህበራት ሀብቶች ማለታችን ሲሆን እነዚህኑ የማስተዳደሩ ወይም በአግባቡ በተገቢው ተግባር ላይ

የማዋሉ ሥራም ተያይዞ ስለሚመጣ ይህንን ሰፊ ተግባር ለመግለፅ የፋይናንስ ሥራ አመራር

(ፋይናንሻል ማኔጅመንት) እንላለን፡፡ በአጠቃላይ የኅብረት ሥራ ማህበራት የፋይናንስ ሥራ

አመራር በገንዘብ ተለውጦ የሀብት አከመቻቸትን የእነዚህኑ አስተዳደርና የፋይናንስ ምንጭ

አፈላልጐ ማግኘትን ያጠቃልላል፡፡

ሀብት ስንል ግን የጥሬ ገንዘብ፣ የተሰብሣቢ ሂሣብ፣ የማምረቻ መሣሪያዎችና ሌሎች አላቂና ቋሚ

ዕቃዎች፣ የድርጅቱን የሰው ሀይል ወዘተ… ስብስብና የእነዚህ ሁሉ የገንዘብ ምንዛሪ ጥርቅምን

ማለታችን እንደሆነ ማጤን ይገባል፡፡

ገንዘብ ነክ በሆኑ እንቅስቃሴዎች ላይ ማናጀሩ ውሳኔ የሚሰጥበትና አጠቃላይ በሆነ መልኩ

የግለሰቦችን ፍላጎት ከተቋሙ ጋር በመለየት በፋይናንስ ላይ ውሳኔ መስጠት ማለት ነው፡፡

የóÓ”e አስተዳደር እንደ ሳይንስና አርት የባለሙያ የግል ችሎታን ከግንዛቤ ያስገባል፡፡

የፋይናንስ አስተዳደር እንደ ሳይንስ መርሆዎችን ለማሳካት በጥናትና ምርምር ላይ ሊመሰረት

ይገባል።

የፋይናንስ አስተዳደር ጽንሰ ሃሳብ በመሰረታዊ ጉዳዮች ላይ በሕዝባዊ ተቋማትና (በህብረት ስራ

ማህበራት) በግሉ ክፍለ ኢኮኖሚ አተገባበሩ ብዙም አይለያይም። ውጤታማና አስተማማኝ

የፋይናንስ አስተዳደርን ለማምጣት የሚገለገሉባቸው መርሆዎችና ስልቶች (ፋይናንስ አስተዳደር፣

ምርት አስተዳደር፣ ግብይትና የሰው ሃይል አስተዳደር) የማንኛውም ተቋም ዋና ዓላማ ምርት

በማምረትና በመሸጥ አገልግሎት በመስጠት ለአባላቱ ትርፍ ማምጣት ነው ፡፡ የፋይናንስ

አስተዳደር የብዙ ሃብት ማስገኛ ተግባራት አስተዳደር ስብስብ ሲሆን አንድ ድርጅት ዓላማውን

በተሳካ ሁኔታ እንዲያስፈጽም ያስችለዋል። በተጨማሪም የፋይናንስ አስተዳደር ገንዘብን በብዛትም

ሆነ በጥራት ማሰባሰብ ላይ ያተኩራል። ለዚህም ትኩረት የሚሰጥባቸው ተግባራት የሚከተሉት

ናቸው፡-

በቂ የገንዘብ ምንጮችን ያፈላልጋል፣

ውጤታማ አጠቃቀም ላይ ያተኩራል፣

ውስጣዊና ውጫዊ የገንዘብ ምንጮችን በማዋሀድ ስራ ላይ ያውላል

ትርፍ ማግኘትን ያቅዳል።

የፋይናንስ አስተዳደር ዓላማዎችና ግቦች

የፋይናንስ አስተዳደር ዋና ዓላማ ህብረት ስራ ማህበሩ (ዩኒየኑ) ያለውን ገንዘብ እና ከሌሎች

አካላት በተለያየ መንገድ የሚያገኘውን ገንዘብ በአግባቡ መጠቀም ሲሆን በዚህ ስር የሚከተሉት

አላማዎች ይኖሩታል፡፡

1. የተሻለ ገቢን ማስገኘት:-

¾Ñ”²w °Éу ›”É” ¾ኅw[ƒ Y^ TIu` (¿’>¾”) ¨<Ö?ታT ’¨<

K=ÁewK¨< ›Ã‹MU:: ’Ñ` Ó” u}sS< ¨<eØ ÁK¨<” Ñ”²w }ÖpV

¾}hK Ñu= TeÑ–ƒ ¾Ö”"^ óÓ”e ›e}ÇÅ` ¯LT SJ” ÃÑvªM::

የተሻለ የውጤታማ አስተዳደር መለኪያ በመሆኑ፣

የህብረት ስራ ማህበራት (ዩኒየን) ባፀደቁት ደንብ መሰረት ለአካባቢያቸው ዘላቂ

ልማት የሚሆን ተግባር ለማከናወን ትርፋማ መሆን ስላለባቸው፣

ስራቸውን ለማስፋፋትና ተጨማሪ አገልግሎቶችን ለመስጠት ተጨማሪ ገቢ

አስፈላጊ በመሆኑ እና የመሳሰሉት ናቸው፡፡

2. ከፍተኛ ገቢን ማስገኘት፡- የገቢ ከፍ ማለት ዋነኛው መንስኤ የትርፍ ከፍ ማለት

ሲሆን በገቢያችን ከፍ ማለት ምክንያት

የአባላቶቻችን፣

የቅጥር ሰራተኞቻችን፣

በአጠቃላይ የህብረተሰባችንን ፍላጎት ማሟላት ያስችለናል፡፡

3. ሃብትን ማሳደግ፡- Hwƒ” TdÅÓ ¾T>‰K¨< Ö”"^ ¾óÓ”e ›e}ÇÅ`

c=•` c=J”:: ÃI””U ለማሳካት፡-

ገቢን ከፍ ማድረግ እና ወጭን መቀነስ፣

አስተማማኝ የገንዘብ ምንጭ ማፈላለግ፣

ለአደጋ ተጋላጭነትን መቀነስ እና የመሳሰሉትን ተግባራት ማከናወን

ያስፈልጋል፡፡

የፋይናንስ ሥራ አመራር ተግባራት

የኅብረት ሥራ ማህበራት የፋይናንስ ሥራ አመራር ተግባራት ቀጥሎ የተመለከቱት ናቸው፡፡

ሀ/ ለሥራ ማንቀሣቀሻ አስፈላጊ የሚሆነውን ገንዘብ ከተለያዩ አማራጭ ምንጮች ማሰባሰብና

ማቅረብ

ለ/ ለሥራው አስፈላጊ የሆኑ አላቂና ቋሚ ንብረቶችን መግዛትና ማስተዳደር እንዲሁም የተሻለ

ወይም ከፍተኛ ጥቅም ሊያስገኙ በሚችሉበት ሁኔታ በሥራ ላይ ማዋል/እዚህ ላይ በግዥ

ወቅት በአነስተኛ ወጭ ለመግዛትና በአገልግሎት ወቅት ደግሞ ከፍተኛ ገቢ ወይም

አገልግሎት እንዲያስገኙ አቀነባብሮ የማከናወን ወይም የመጠቀም ጉዳይ ጉልህ ሆኖ

ይቀርባል/

ሐ/ ገቢና ወጪን መቆጠጠር(ገቢን ማሣደግና ወጭን በመቀነስ ውጤታማነትን ማሣደግ)

መ/ ውጤታማ መሆኑን በማረጋገጥ የኅብረት ሥራ ማህበሩን ተፈላጊነት ማረጋገጥ

ሠ/ የሚሰጥ አገልግሎት ወይም የሚከናወን ማህበራዊ ተግባር በብቃት በቅልጥፍናና ኢኮኖሚያዊ

በሆነ ሁኔታ ማረጋገጥ

ረ/ የሚሰጠው አገልግሎት ወይም የሚከናወነው ማህበራዊ አገልግሎት ወይም ተግባር በታቀደው

መሠረት መፈፀሙን መከታተልና ማረጋገጥ ናቸው፡፡ እነዚህ ተግባራት በጥቅሉ ሲታዩ

በተናጠልና የሂሣብ መረጃዎችንም ሣይጠቀሙ ሊከናወኑ ወይም ሊተገበሩ የሚችሉ

አይደሉም፡፡ ሁሉም የሂሣብ አያያዝ ሥራ ውጤቱ የሆኑ የፋይናንስ መረጃዎችን ይጠቀማሉ፡፡

3.1 የፋይናንስና የተግባር ዕቅድ ግንኙነት

በአንድ ኅብረት ሥራ ማኅበር ውስጥ የፋይናን/የበጀት ፍላጎት ዕቅድ መነሻው የኅብረት ሥራ

ማኅበሩ አጠቃላይ ዓመታዊ የሥራ/የተግባር ዕቅድ ነው ፡፡ ስለሆነም ኅብረት ሥራ ማኅበራት

ዓመታዊ የሥራ ዕቅዶቻቸውን በሚያዘጋጁበት ወቅት እያንዳንዱ የሥራ ዝርዝር መጠን ያላቸውን

የፋይናንስ አቅምና ምንጭ ያገናዘበ መሆኑን ማረጋገጥ ይጠበቅባቸዋል ፡፡

3.2 የኅብረት ሥራ ማህበራት የፋይናንስ ምንጮችና አስተዳደር

የህብረት ሥራ ማህበራት (ዩኒየን) በዋነኝነት የፋይናንስ ምንጫቸውን በሁለት አይነት መንገድ

ሊያሟሉ ይችላሉ፡፡ እነዚህም ውስጣዊና ውጫዊ የፋይናንስ ምንጮች ናቸው ፡፡

ውስጣዊ የፋይናንስ ምንጮች

ውስጣዊ የፋይናንስ ምንጭ ማለት ማህበራት በራሳቸው ከማህበሩ ከሚገኙ የተለያዩ ምንጮች

የሚያሟሉት የፋይናንስ አቅርቦት ነው፡፡ እነዚህም የፋይናንስ ምንጮች የሚከተሉት ናቸው፡-

የዕጣ ሽያጭ፦ አንድ ማህበር ስራውን ለመጀመር በቅድሚያ ለስራ የሚያስፈልገውን አጠቃላይ

ካፒታል ይወስናል። በዚህም መሰረት አንድ አይነት ዋጋ ያላቸውና ጠቅላላ ድምራቸው

ከሚያስፈልገው አጠቃላይ ካፒታል እኩል የሆኑ ዕጣዎችን ያዘጋጅና ለአባላት ለሽያጭ ያቀርባል።

የመጠባበቅያ ተቀማጭ፡- ህብረት ስራ ማህበራት(ዩኒየን) ለአባላቶቻቸው ከሚያቀርቧቸው ዕቃዎችና

አገልግሎቶች ከሚያገኙት የተጣራ ትርፍ ውስጥ 30% (ሰላሳ በመቶ) የሚሆነው የመጠባበቂያ

ተቀማጭ ነው። የመጠባበቂያ ተቀማጩ የሚቀነሰው የማህበሩን ካፒታል 30% እስከሚሆን ድረስ

ብቻ ነው፡፡ ይህም የመጠባበቂያ ተቀማጭ የሚያገለግለው የማህበሩን ካፒታል ለመጠበቅ ነው ፡፡

የውስጥ ብድር፡- ይህ ኅ/ሥ ማኅበሩ (ዩኒየኑ) የገንዘብ እጥረት በሚያጋጥመው ጊዜ ከአባላት

የሚበደረውና በአብዛኛው በሚደረጉ ስምምነቶች አነስተኛ ወለድ የሚከፈልበት የብድር አይነት

ነው፡፡

ከዚህ በተጨማሪም

የመግቢያ/የመመዝገቢያ/ ክፍያ

ከአባላት ከተሰጠ ብድር የተገኘ ወለድ

ከአባላት የሚሰበሰብ ቅጣት ገቢ

ከአባላት የሚሰጥ ድጎማ በኅ/ሥ ማኅበራት በውስጣዊ ፋይናንስ ምንጭነት ይጠቀሳሉ ፡፡

ውጫዊ የፋይናንስ ምንጮች

ውጫዊ የፋይናንስ ምንጭ ማለት ህብረት ሥራ ማህበራት (ዩኒየን) ከህብረት ሥራ ማህበሩ ውጪ

ከሆኑ ምንጮች የሚያሟሉት የፋይናንስ አቅርቦት ነው፡፡ እነዚህም የፋይናንስ ምንጮች

የሚከተሉት ናቸው፡-

ብድር፡ ማለት አንድ ህብረት ስራ ማህበር ኢኮኖሚያዊ ተግባር ለመጀመር ወይም

ለማስፋፋት የሚጠቀምበት በአጭር፣ በመካከለኛ ወይም በረጅም ጊዜ ስምምነት መሰረት

ከነአገልግሎቱ ክፍያ የሚከፍልበት ስርዓት ነው። በዚህም መሰረት ህብረት ስራ ማህበራት

እነዚህን ተግባራት ለማከናወን ከአበዳሪ ተቋማት ማለትም ከባንኮችና ከተለያዩ የገንዘብ

ተቋማት የብድር አገልግሎት ያገኛሉ።

አባል ላልሆኑ ሰዎች (ድርጅቶች) ከሚሸጣቸው ዕጣዎች- (የአዋጅ ማሻሻያ 402/1996

አንቀጽ 2(6) መሰረት)

ከመንግስታዊ (መንግስታዊ ካልሆኑ) ተቋማት የሚገኝ ተዘዋዋሪ ብድር (Revolving Loan)

ሥጦታ፡- ከግለሰብ፣ መንግስታዊ ወይም መንግስታዊ ካልሆኑተቋማት ለማኅበሩ እድገት

በማሰብ በማበረታቻ መልኩ የሚሰጠው የገንዘብ ወይም የቁሳቁስ ድጋፍ ነው፡፡

3.3 የበጀት ዝግጅት

በጀት ማለት የኅብረት ሥራ ማህበር (ዩኒየን) ያወጣቸውን በተወሰነ የጊዜ ገደብ የተቀመጡ

የተለያዩ ዕቅዶችን ወደ ተግባር ለመለወጥ እና ለማከናወን የሚያስፈልግ የገንዘብ መጠን ሲሆን

ይህም በስራ አይነቶችና በጊዜ ተወስኖ የታለመለትን ዓላማ ከግብ ለማድረስ በሚያስችል መልኩ

በዝርዝር ተዘጋጅቶ በአዋጅ 147/1991 አንቀጽ 21 ቁ 9 በሚያዝዘው መሰረት ለጠቅላላ ጉባኤ

ቀርቦ የሚጸድቅ የገንዘብ ፍላጎት ነው ፡፡ ይህ በጀት የህብረት ሥራ ማህበሩ (ዩኒየኑ)

የሚተዳደርበትን የገንዘብ አጠቃቀም ደንብ እና ስትራቴጂ መሰረት የሚደረግ ሲሆን የበጀት

አዘገጃጀት ስርዓቱም ኃላፊነትን፣ ውጤታማነትን ከግንዛቤ ያስገባ መሆን ይኖርበታል።

በዚህ መሰረት፡-

በተወሰነ የጊዜ ገደብ ውስጥ የሚከናወን የስራ ዝርዝርን ማቅረብ፣

የተለያዩ ክፍሎችን እና ተግባራትን በማቀናጀት ኅብረት ሥራ ማኅበሩ (ዩንየኑ)

በአነስተኛ ወጭ ምክንያታዊ ትርፍ የሚያገኝበትን አሰራር ማመላከት፣

ሁሉም ሰራተኞች ኅብረት ሥራ ማኅበሩ (ዩንየኑ) እቀድ ከግብ ለማድረስ

እንዲሰሩ ማስቻል፣

ሁሉም ኅብረት ሥራ ማኅበሩ (ዩንየኑ) ስራ አስፈጻሚ፣ ቦርድ እና ቅጥር

ሰራተኞች በስራቸው ተጠያቂነትን በማወቅ ኃላፊነታቸውን መወጣት እንዲችል

ማድረግ እና

ኅብረት ሥራ ማኅበሩ (ዩንየኑ) በዕቅድ እንዲመሩ፣ ስህተቶች ሲከሰቱ የሚወሰዱ

የእርምት እርምጃዎችን ስልት ማስቀመጥ እና የመሳሰሉት በበጀት ዝግጅት

ወቅት የሚከናወኑ ዋና ዋና ተግባራት ናቸው ፡፡

መሰረታዊ የበጀት ባህርያት

የህብረት ሥራ ማህበራት (ዩኒየኖች) በጀታቸውን በሚያዘጋጁበት ወቅት የሚዘጋጀው በጀት

የሚከተሉትን መሰረታዊ ባህርያቶች ያሟላ መሆን ይኖርበታል

በቁጥር (በገንዘብ) ሊገለጽ የሚቻል መሆን አለበት፣

ለተወሰነ የጊዜ ገደብ ብቻ የተዘጋጀ መሆኑ፣

ማህበራት (ዩኒየኖች) በፈለጉበት ወቅት ሊቀያየር የሚችል መሆን አለበት፣

የሚሰራው ተግባር ከመሰራቱ በፊት ቀደም ብሎ መዘጋጀት መቻል አለበት፣

አሳታፊ ፣ ሁሉን አቀፍ እና የተቀናጀ ዕቅድ መሆን አለበት፤

የግብ ውጤቱ በግበረ መልስ መሰጠት የሚችል፣

ኅብረት ሥራ ማኅበሩ (ዩንየኑ) የትግበራና የሀብት ዕቅድ መሆን ይኖርበታል፣

የወደፊት ትግበራና በተወሰነ ጊዜ ውስጥ ተፈጻሚነቱ የተረጋገጠ መሆን አለበት፡

የበጀት አይነቶችና የበጀት አዘገጃጀት ቅደም ተከተል

ኅብረት ሥራ ማኅበራት (ዩንየኖች) በአመት አንድ ጊዜ አመታዊ በጀታቸውን ማዘጋጀት

ይኖርባቸዋል፡፡ ይህም የበጀት ዝግጅት በአመቱ ምን ያህል ገቢ እንደሚያገኙ አስቀድመው

እንዲገምቱና ምን ያህል ወጪ እንደሚያወጡ ሚያሳውቃቸው ሲሆን ይህንም ወጪ በተቻለ

መጠን መቀነስ የሚችሉበትን ሁኔታ እንዲያመቻቹ ያስችላቸዋል፡፡ ስለሆነም ማንኛውም ህብረት

ሥራ ማህበር (ዩኒየን) በአመቱ መጀመሪያ ላይ በአመቱ ሊሰበስበው የሚችለውን ገቢና ሊያወጣው

የሚችለውን ወጪ በማጠጣም ያዘጋጃል፡፡

የበጀት ዓይነቶች

በጀት በሚሰጠው ሽፋን ፣ በሚኖረው ጥንካሬ፣ በተፈለገበት ዓላማ እና በቆይታ ጊዜው ሁኔታ

ሊከፋፈል የሚችል ሲሆን የበጀት ዓይነቶች በዋናነት የመደበኛና የካፒታል በጀት ተብለው በሁለት

ይከፈላሉ ፡፡

ነገር ግን በአብዛኛው ተቋማት የሚጠቀሙባቸው የበጀት አይነቶች የሽያጭ በጀት፣ የማምረቻ

በጀት፣ የምርምርና ስርጸት በጀት፣ የስልጠና በጀት፣ የስራ ክፍሎች ኮስት በጀት፣ የጥሬ ገንዘብ

በጀት ናቸው፡፡

የበጀት አዘገጃጀት ቅደም ተከተልና ደረጃዎች

የበጀት ዝግጅት ቅደም ተከተል

ኅብረት ሥራ ማኅበሩ (ዩንየኑ) በጀትን ለማዘጋጀት የሚያስችሉ የሚከተሉት ቅደም ተከተሎች

አሉት እነሱም፡-

በጀትን ማዘጋጀት

በአንድ ኅብረት ሥራ ማህበር ሥራ አስኪያጅ ብቻ የሚታቀድ በጀት ብቻውን ተፈላጊውን ውጤት

በተሟላ መልክ ማምጠት አይችልም ፡፡ የበጀት ዝግጅት የቡድን ሥራ እንጂ በአንድ ሥራ

አስኪያጅ ብቻ የሚታቀድ ስላልሆነ የበጀት ዝግጅቱ በየሥራ ክፍሉ ያሉ ሃላፊዎችና ሠራተኞች

እንደዚሁም የሥራ አመራር ቦርድ አባላት የተሳተፉበት መሆን ይገባዋል፡፡

ኅብረት ሥራ ማኅበሩ (ዩንየኑ) እንደሚሰጡት አገልግሎት አይነትና አቅማቸው አላማቸውን

ለማስፈጸም ሲሉ የተለያዩ የስራ ክፍሎች ሊኖራቸው ይችላል፡፡ እነዚህ ክፍሎች በኃላፊዎቻቸው

አማካይነት ለስራቸው የሚያስፈልጋቸውን በጀት በማቀድ ለኅብረት ሥራ ማኅበሩ (ዩንየኑ) ስራ

አስኪጅ በማቅረብ ከተዘጋጀ በኋላ ስራ አስኪጁ አጠቃላይ የሁሉንም ክፍሎች በጀት በማጠቃለል

ለሥራ አስፈፃሚ (ቦርድ) ያቀርባል፡፡

በጀት ማፅደቅ

ስራ አስኪያጁ ያቀረበውን የተጠቃለለ የበጀት ዕቅድና ድልድል የኅብረት ሥራ ማኅበሩ (ዩንየኑ)

ስራ አስፈጻሚ ኮሚቴ (ቦርዱ) በጥልቀት ከመረመረና ካጠናቀረ በኋላ ለጠቅላላ ጉባኤ ለውሳኔ

አቅርቦ ያፀድቃል፡፡

የበጀት ትገበራ

ኅብረት ሥራ ማኅበሩ (ዩንየኑ) ያፀደቀውን በጀት እና የበጀት ድልድል በየስራ ክፍሎቹ በታቀደው

እቅድ መሰረት ተግባራዊ እንዲሆን ይደረጋል፡፡

የበጀት አዘገጃጀት ደረጃዎች

በበጀት ዝግጅት ወቅት የሚከተሉትን ደረጃዎች እንከተላለን

ደረጃ 1. የዳሰሳ ጥናት

በዚህ የበጀት ዝግጅት ደረጃ

ያለፈው ዓመት የሥራ ሂደታችን እና የበጀት አፈፃፀም መገምገም

በበጀት ዕቅድና አፈፃፀሙ መካከል ልዩነት አለ?

ስለተፈጠረው ልዩነት በቂ ምክኒያት አለ?

የበጀት ዕቅዱ የማህበሩን ግብ አሟልቷል?

ከላይ የተጠቀሱት ጥያቄዎች መልስ ከተገኘ በኃላ የማህበሩ ውጫዊና ውስጣዊ ሁኔታዎች

ይገመገማሉ፡፡

ውስጣዊ ሁኔታዎች

ውስጣዊ ሁኔታዎች በማህበሩ ውስጥ ያሉና ማህበሩ ሊቆጣጠራቸው የሚችላቸውና በማህበሩ

የሥራ እንቅስቃሴ ላይ ሊያደርሱ የሚችሉትን ተፅዕኖ ሊቀንሣቸው የሚችላቸው ናቸው፡፡

ለምሣሌ፡- የማህበሩን ጠንካራና ደካማ ጐኖች መገምገም እንደዚሁ ማህበሩ መልካም አጋጣሚዎች

መለየትና ሊኖሩ የሚችሉ ሥጋቶች መገምገምና ማወቅ ያጠቃልላል ፡፡

ማህበሩ የሚያስተዳድራቸውን ሠራተኞች ብቃት የመገምገም

የማህበሩ የፋይናንስ ይዞታ፣

የአባላት ፍላጐት መለየት፣

የአባላት የቁጠባ ባህል፣

የአባላት የገቢ ሁኔታ፣

የአባላት የንግድ ክህሎትና ችሎታ ወዘተ…

ውጫዊ ሁኔታዎች

የውጫዊ ሁኔታ ግምገማ የሚያካትተው የአካባቢውን ሁለንተናዊና ነባራዊ ሁኔታዎች ሲሆን

እነዚህ ሁኔታዎች በማህበሩ ቁጥጥር ወጪ ሆነው በማህበሩ የሥራ እንቅስቃሴ ላይ ግን ተፅዕኖ

የሚያደርሱ ናቸው፡፡ ለምሣሌ ለምንሰራው ሥራ ያለው የህግ ማዕቀፍ(አዋጆች ፖሊሲዎች) የህዝብ

ዕድገት/ የገቢ መጠናቸው ባህላቸው ወዘተ/ የዋጋ ግሽበት፣ ሌሎች የፋይናንስ ተቋማት

ተወዳዳሪነት የሀገሪቱ የፖለቲካ ፣ የኢኮኖሚና ማህበራዊ ሁኔታዎች የሀገር ውስጥና የውጭው

ዓለም እንቅስቃሴዎች በሥራችን ላይ ሊኖራቸው የሚችለውን ተፅዕኖ ማወቅና ለወደፊቱም

መገመት

ደረጃ 2. ግብ መወሰን (develop goad)

የማህበሩ በጀት ለማህበሩ ሥራዎች የሚደለድለው በማህበሩ ዓላማዎችና ግቦች ላይ በመመሥራት

መሆን አለበት፡፡ የኅብረት ሥራ ማህበሩ የሥራ አመራር ቦርድና ሥራ አስኪያጅ የማህበሩን ግብ

የመወሠን ሀላፊነት አለባቸው፡፡ ይህ ግብ ግልፅ፣ የሚለካና በቀላሉ ማንኛውም ሰው ሊረዳው

የሚችል፣ እውነተኛ እና የግቡ የመጨረሻ ውጤት ምን እንደሆነ መግለፅ ይኖርበታል፡፡

ምሣሌ፡-

ከአባላት የሚሰበሰበው የበቆሎ ምርት መጠን ካለፈው ጋር ሲነጻጸር በ10% ማሣደግ፣

ለአባላት የሚቀርቡት የተለያዩ የሰብል ግብዓቶች መጠን ካለፈው ጋር ሲነጻጸር በ5%

ማሣደግ፣

አንድ የበቆሎ ምርት ግብይት መዳረሻ ጥናት ማካሄድ

ግልጽና ሊተገበሩ የሚችሉ ግቦች በዚህ ዓይነት ሁኔታ በዝርዘር ከተቀመጡ በኋላ እያንዳንዱ ግብ

ከሚያስከትለው ወጪና ከሚያመጣው ውጤት አንፃር ይገመገማል፡፡

ደረጃ 3. በጀት ማዘጋጀት (Develp working budget)

በዚህ ደረጃ በጀቱ የሚታቀደው የማህበሩ ሥራ እና ግብ መሠረት በማድረግ ነው፡፡ በጀት በአሃዞች

ይገለፃል፡፡ ይህም በጀት የማህበሩን ግብና የሥራ እንቅስቃሴ ማስፈፀሚያ ሆኖ ያገለግላል፡፡

በመሆኑም ለእያንዳንዱ የማህበሩ እንቅስቃሴ ማስፈፀሚያ የገንዘብ መጠን ይመደብለታል፡፡ ይህም

ማህበሩ ለአባላት ምርት መሰብሰብ፣ ለኢንቨስትመንት፣ ለንብረት ግዥ ወዘተ በማለት ይወሰናል፡፡

ከዚያም በገንዘብ መጠን ወደ ሀብትና ዕዳ እና የትርፍና ኪሣራ መግለጫዎች እንዲተላለፍ

ይደረጋል፡፡ በጀቱም እንደገና ማጤን፣ መከለስና ስህተቶች ካሉበት ወዲያው ተስተካክሎ የማህበሩ

በጀት ሆኖ ይቀርባል ፡፡

ደረጃ 4. የመጨረሻ በጀት መወሰን፣

በዚህ ደረጃ የሥራ አመራር ቦርድ የቀረበለትን በጀት ይሰርዛል ወይም ያሻሽላል፡፡ የሥራ አመራር

ቦርድ የተዘጋጀውን በጀት እውነተኛና የማህበሩን ግብ ሊያሣካ የሚችል ስለመሆኑ ይገመግማል፡፡

በመጨረሻ ማሻሻያ የተደረገበት የገቢና የወጪ የሂሣብ አርዕስቶች ላይ ክለሣ ተደርጎ ለሥራ

አመራር ቦርድ ይቀርባል፡፡

የተዘጋጀውን በጀት የሚያፀድቀው በማህበሩ በጀት ማፅደቅ (Approval of the budget) ጉዳዬች

ከፍተኛ ውሣኔ ሰጪ አካል የሆነው ጠቅላላ ጉባኤው ነው፡፡ የጠቅላላ ጉባኤው አባላት በአመታዊ

ጉባኤው የቀረበውን በጀት የማፀደቅ የመሠረዝ ወይም ደግሞ የማሻሻል ስልጣን አላቸው፡፡

በመጨረሻም ጠቅላላው ጉባኤ ያደርገው ዕርምት እና ማሻሻያ ታክሎበት በጀቱ ይፀድቃል፡፡

ደረጃ 5. በጀቱን በሥራ ላይ ማዋል (Implementation of the budget)

በጀቱን በሥራ ላይ ማዋል የሥራ አስኪያጁ ዋና ተግባር ነው፡፡ ሥራ አስኪያጅ ከሠራተኞቹ ጋር

በመሆን ወደ ተግባር ይለውጠዋል፡፡ አፈፃመሙን በየጊዜው ሪፖርት ማቅረብ አለበት ፡፡

3.4 የሂሳብ አያያዝ

የሂሳብ አያያዝ ማለት የሂሳብ መረጃ መሰብሰብን፣ ማጠቃለልን፣ መተንተንን፣ መመዝገብንና

የተላ መረጃ መስጠት የሚያስችል ሪፖርት ማዘጋጀትን የሚያጠቃልል ሲሆን ዓላማው ኅብረት

ሥራ ማህበራቱ የሚያደርጉትን ማናቸውንም የስራ እንቅስቃሴ ገቢና ወጪ ሂሳብ በወቅቱ

በመመዝገብ፤ በመተንተንና በማደራጀት በአባላቱና በባለድርሻ አካላት ዘንድ ተዓማኒነት እንዲኖር

ለማድረግና በግብይት ተሳትፎአቸውም ሆነ በሌሎች ስራዎች በሀገር ደረጃ የሚያደርጉትን

የኢኮኖሚ ተሳትፎ ድርሻ ለይቶ ለማወቅና ለአባላቱም ሆነ ለአመራሩ ቀልጣፋና ወቅታዊ መረጃ

በመስጠት ለወደፊት ዕቅድና ተግባር ውሳኔዎችን መስጠት እንዲያስችል ለማድረግ ነው፡፡

የሒሳብ ምዝገባ

ማንኛውም የህብረት ሥራ ማህበር (ዩኒየን) ስራውን በአግባቡ ለመፈጸም እና ግልጽ የሆነ

አሰራርን ለመከተል፣ መልካም አስተዳደርን ለመተግበር እና እንዲሁም ተጠያቂነትን ለማስፈን

ተገቢ የሆኑ የተለያዩ የሒሳብ ሰነዶችን በማሳተም በስራ ላይ ማዋል ይጠበቅበታል።

ለተፈጻሚነቱም አስተዳደሩ የዕለት ከዕለት ክትትል ማድረግ ይጠበቅበታል፡፡

የኅብረት ሥራ ማኅበራት የሒሳብ ምዝገባ ለሥራ እንቅስቃሴ ገንዘብ ወጪ በተደረገበት

ወይም ከሥራ እንቅስቃሴ የገንዘብ ገቢ በተገኘበት ዕለት አግባብነት ባላቸው የሂሳብ ሰነዶች

ላይ ኃላፊነት በተሰጠው አካል ይካሄዳል ፡፡

የምዝገባ ጠቀሜታ

ምዝገባ የተቋም ባለቤቶች፡-

ስለሚሰራው ሥራ የረጅም ጊዜ የአፈጻጸም ታሪክ እንዲያውቁ፣

የሚሰራው ሥራ የዝርዝር ሥራዎችና የፋይናንስ አፈጻጸም እንዲዳስሱ፣

በተሰጠው የዕቅድ ጊዜ ውስጥ የሥራው ዕድገት እንዲዳስሱ፣

ለኢንበስትመንት የሚሆን ገንዘብ ለመበደር በሚፈልጉበት ጊዜ የምክር አገልግሎት

እንዲመቻችላቸው፣

የሚሰሩት ሥራ ሕጋዊ ግዴታ - ለምሳሌ የታክስ ክፍያ- እንዲወጡ ያስችላቸዋል ፡፡

የሂሳብ አያያዝ ዑደት /The Accounting cycle/

ተቀባይነት ባለው የሂሳብ አያያዝ ሥርዓት መሰረት የሂሳብ አያያዝ ዑደት ከዚህ በታች

የተዘረዘሩትን ነጥቦች ያጠቃልላል ፡፡

1. ልውውጥ /Occurence /

2. የሰነድ ዝግጀት /Document Preparation /

3. በመዝገብ መመዝገብ /Journalizing /

4. ወደ ቋት ማስተላለፍ /Posting /

5. ማሰተካከያ ያልተሰራለት የሂሳብ ሙከራ ማመዛዘኛ/Unadjusted Trial Balance /

6. የሂሳብ ማስተካከያ ምዝገባና ወደ ቋት ማሰተላለፍ /adjusting Entries and Posting /

7. የተስተካከለ የሂሳብ መሞከሪያ ሚዛን ማዘጋጀት

8. የሂሳብ መግለጫ ዝግጀት /Financial statmant Priparation /

9. የመዝጊያ ምዝገባ /closing intry/

ልውውጥ / Occurence /

ልውውጥ ማለት የሂሳብ አያያዝ የመጀመሪያ ክፍል ሲሆን ከኅብረት ስራ ማህበራት የስራ

እንቅስቃሴ ጋር በተያያዘ በገንዘብና በዓይነት ሊገለጽ የሚችል የመሸጥ፣ የመለወጥ፣ የመግዛትና

በስጦታ ወይም በብድር የመቀበል ወይም የመስጠት ክንውን መፍጠር ማለት ነው፡፡

ለምሳሌ ፡- ዕቃ/አገልግሎት/ በጥሬ ገንዘብ በመሸጥ ወይም በመግዛት ፣ ከአበዳሪ ድርጅቶች

በመበደር፤ ስጦታ መቀበልና ልዩ ልዩ ወጪዎችን በመክፈል /የመብራት፣ የውሃ፣ የስልክ፣ የቤት

ኪራይ ወዘተ… ሊገለጽ የሚችል የክንውን ክስተት ነው፡፡

በኅብረት ሥራ ማህበሩ የሥራ እንቅስቃሴ የተደረጉ ልውውጦችን በመዝገብ ላይ ከመስፈሩ

በፊት በመነሻነት የተመደበው ሀብት፣ ዕዳና ካፒታል መለየት ይኖርበታል፡፡ በመቀጠል በሀብትና

ዕዳ መግለጫ ብሎም በቋሚ መዝገብ ላይ ይሰፍራል ፡፡

የሰነድ ዝግጅት/Document preparation/

አንድ ኅብረት ሥራ ማኅበር በሥራው እንቅስቃሴ ምክንያት የሚፈጠርን ገቢና ወጪ በማስረጃነት

መዝግቦ ለመያዝ የሚያስችል ሰነድ ማዘጋጀት ይጠበቅበታል ፡፡ የሚዘጋጁት ሰነዶች ዓይነት

መጠን፣ የውስጥ ይዘትና የኮፒ ብዛት እንደ ኅብረት ሥራ ማኅበሩ የሥራ ባህሪና እንደ ሥራ

ኃላፊዎች የመረጃ ፍላጎት የሚለያይ ቢሆንም በአብዛኛው ሥራ ላይ ውለው ከሚታዩት የሰነድ

ዓይነቶች ጥቂቶቹ የገቢ መሰብሰቢያ ደረሰኞች፣ የሽያጭና የግዥ ደረሰኞች፣ የባንክ ቼኮች፣ የባንክ

ገቢ ደረሰኝ፣ ወዘተ ናቸው፡፡ በአብዛኛው ኅብረት ሥራ ማህበራት የሚጠቀሙባቸው መሟላት

የሚገባቸው ሰነዶችና ቅጾች እንደሚከተለው ተዘርዝረዋል ፡፡

የገንዘብ መቀበያ ደረሰኝ

የእጅ በእጅ ሽያጭ ደረሰኝ

የዱቤ ሽያጭ ደረሰኝ

የወጪ ማዘዣ

የንብረት ገቢ ደረሰኝ

የንብረት ወጪ ማድረጊያ ሰነድ

ፋክቱር ለማይሰጡ መክፈያ ቅጽ

የደመወዝ መክፈያ ቅጽ

የውሎአበል መክፈያ ቅጽ

የመጋዘን ገቢና ወጪ መቆጣጠሪያ

በዚህም መሰረት አንድ የኅብረት ሥራ ማህበር ትክክለኛ ማስረጃዎችን በተደራጀ መልኩ ለመያዝ እነዚህን

ሰነዶች አሟልቶ ሥራውን ማከናዎን ይጠበቅበታል፡፡

በመዝገብ መመዝገብ /Journalizing /

በመዝገብ መመዝገብ ማለት ማናቸውንም የኅብረት ስራ ማህበረት የገንዘብ ነክ እንቅስቃሴዎች

የሆኑ ልውውጦች በተዘጋጀላቸው የገቢ መሰብሰቢያና የወጪ ማዘዣ ደረሰኞች መሰረት ቋሚ ወደ

ሆነው መዝገብ መመዝገብ ማለት ነው፡፡ በሂሳብ አያያዝ ህግ መሰረት ተቀባይነት ያላቸው

የልውውጥ ክሰተቶቸች የሚመዘገቡባቸው ሁለት የመዝገብ አይነቶች አሉ፡፡

እነርሱም፡-

ሀ. አጠቃላይ መዝገብ /General Journal /

ከመዝገቡ ራስጌ ክፍል የመዝገቡ አይነት አጠቃላይ መዝገብ ሲጻፍ፣ በሰተቀኝ ጠርዝ በኩል

ደግሞ የገፅ ቁጥር ይጻፋል፡፡ ይህ የገጽ ቁጥር በተከታታይ በስራ ላይ የዋለውን የመዝገብ ብዛት

አመላካች ነው ፡፡ የመዝገቡ ውስጣዊ ክፍል ድግሞ የጊዜ፣ የመግለጫ፣ የማጣቀሻ ሂሳብ መደብ

ዴቢትና ክሬዲት አምዶች ይኖሩታል፡፡

የጊዜ አምድ ልውውጥ የተካሄደበትና ሰነድ የተዘጋጀበት ቀን፣ ወርና ዓ/ም የሚሰፍርበት አምድ

ነው፡፡

የመግለጫ አምድ በልውውጥ ክሰተት የተካተቱ የመንትያ ሂሳብ አርዕሰቶች የሚሰፍሩበት

አምድ ነው፡፡

የማጣቀሻ አምዕድ እያንዳንዱ የሂሳብ ርዕስ ወደ የትኛው የቋት ቁጥር እንደተላለፈ የሚገልጽበት

አምድ ነው፡፡

የገንዘብ መጠን መመዝገቢያ በልውውጥ ሂደት አማካኝነት እያንዳንዱ የሂሳብ ርዕስ የሚኖረው

የገንዘብ መጠን የሚያርፍበት ነው፡፡

የልውውጥ ክሰተቶች መዝገብ ላይ ከመስፈራቸው በፊት በሀብትና ዕዳ መግለጫ ላይ የሰፈሩት

የመነሻ ሂሰብ እዳና ካፒታል በቅድሚያ በቋሚ መዝገብ ላይ መስፈር ይኖርባችዋል፡፡

አመዘጋገቡም በተለይ ለኅበረት ስራ ማህበረት መሰረታዊ የሂሳብ አያያዝ ቀመር ማለትም፡-

ሀብት = ዕዳ + ካፒታል የሚለውን የተከተለ መሆን ስላለበት የጥንድዮሽ የሂሳብ አመዘጋገብ

ሁኔታ በዴቢትና ክሬዲት ተለይቶ እኩል አኩል መሆኑ እየተረጋገጠ መመዝገብ ይኖርበታል፡፡

ለ. ልዩ መዝገብ /Spacial Journals/

ይህ መዝገብ ተደጋጋሚ ባህሪ ያለውና አንድ አይነት የልውውጥ ክስተት ብቻ የሚመዘገብበት

የመዘገብ አይነት ነው ፡፡ የግዥ መዝገብ፣ የሽያጭ መዝገብ፣ የጥሬ ገንዘብ መዝገብ ከልዩ መዝገብ

ዓይነቶች ውስጥ ጥቂቶቹ ናቸው ፡፡

ወደ ቋት ማስተላለፍ /Posting /

የሂሳብ ቋት የራሱ ባህሪ ያለው የንብረት፣ የገቢና ወጪ ዓይነት ለየብቻ በሂሳብ ርዕሱ ተለይቶ

የሚመዘገብበት መዝገብ ማለት ነው ፡፡

በአጠቃላይ ወይም በልዩ መዝገብ የተመዘገበው እያንዳንዱ የገቢና የወጪ ሂሳብ ርዕስ ለየብቻ ወደ

ተከፈተለት የሂሳብ ቋት እያለፈ ይሰበሰባል ፡፡ ይህ አጠቃላይ ወይም ከልዩ መዝገብ ወደ ቋት

የማስተላልፍ ሂደት ፖስቲንግ ወይም የማወራረስ ሂደት ይባላል ፡፡ የሂሳብ ቋት እንደ አጠቃላይ

ወይም ልዩ መዝገብ ሁሉ የቀን ዝርዝር፣ የማጣቀሻ እንቅሰቃሴ ዴቢት ክሬዲትና የሚዛን ዴቢት

ክሬዲት አምዶች ይኖሩታል፡፡

ያልተስተካከለ ሂሳብ ሚዛን መሞከሪያ /Unadjusted Trial Balance /

እያንዳንዱ የሂሳብ ርዕስ በግል ቋት ላይ የሚኖረው የመጨረሻ ሚዛን በዴቢትና ክሬዲት ተለይቶ

ከተመዘገ በኋላ የሁለቱም ጎን ምዝገባ ጠቅላላ ድምር እኩል መሆኑን ለማረጋገጥ የሚሰራ

ማመዛዘኛ ሲሆን የሚመዘገበውም ማስተካከያ ሂሳብ ከሚባሉት ማለትም የአገልግሎት ተቀናሽ፣

ወለድ፣ የመጨረሻ ቆጠራ፣ የመሳሰሉትን ሂሳቦች ሳያካትት የሚመዘገብ ማለት ነው፡፡

የሂሳብ ማስተካክያ ምዝገባና ወደ ቋት ማሰተላለፍ /adjusting Entries and

Posting /

የህበረት ስራ ማህበራቱ በበጀት ዘመኑ የስራ ሂደት ውሰጥ ማስተካክያ የሚያስፈልጋችው የወጪ

ወይም የገቢ ክስተቶች መፈጠር አይቀሬ ነው፡፡ እነዚህም ክስተቶች እንደ አላቂ የጽህፈት

ማሳሪያዎች፣ ኢንሹራንስ፣ ተሰበሰሳቢ ሂሳቦች፣ የእርጅና ወጪ፣ ያልተሸጡ የሽያጭ ዕቃዎች

ወዘተ… ካላቸው ልዩ ባህሪ እስከ ሂሳብ ዘመኑ መጨረሻ ድረስ ይቆያሉ፡፡ በመጨረሻም በአመቱ

ሂሳብ ውሰጥ ለማከተት እንዲቻል የሂሳብ ማስተካክያ በወርክሽት ይሰራላቸውና ቋሚ መዝገብ

ላይ በማስፈር ወደ ሚመለከታቸው ቋቶች እንዲተላለፉ ይደረጋል፡፡ ወርክሽት እያንዳንዱ የሂሳብ

ርዕሰ ከሂሳብ ማስተካክያ በፊት፣ በኃላና በማስተካክያ ምዝገባ ወቅት የሚኖረውን ሚዛን እንዲሁም

የሂሳብ መግለጫዎችን በዝርዝር አካቶ የሚያሳይ ሰንጠረዥ መልክ ያለው ጊዜዊ የስራ መተንተኛ

ወረቀት ነው ፡፡

የሂሳብ ማስተካክያ የሚያስፈልጋቸው ሂሳቦች

የንበረት ቆጠራዎች ወይም ያልተሸጡ የሽያጭ ዕቃዎች ዋጋ /Inventories/

አስቀድሞ የተሰበሰበ ገቢ/deferred Revenue/Unearned revenue/

አስቀድሞ የተከፈለ ወጭ /ቅደሚያ ክፍያዎ / Prepaid expensess/

ያልተመዘገበ ወጪ መለየት /Unrecorded expensess/

የቅድሚያ ሀብት ምዘገባዎችን በሀብትና ወጪ መለየት

የእርጅና ተቀናሽ/Depreciation/

ቋሚ ዕቃዎችን ማስወገድ /Removing Plant Assets/

የተሰብሳቢዎች የዋጋ ልኬታ /valuation of Receivables /

የተስተካከለ ሂሳብ ሚዛን መሞከሪያ ማዘጋጀት

የሂሳብ ማስተካከያ ሂሳቦች ወደ ሂሳብ ቋት መዝገብ ማስተላለፍ/ፖስቲንግ/ ማድረግ ማለት ነው፡፡

የሂሳብ መግለጫ ምዝገባ

ከትርፍና ኪሳራ የሂሳብ ምዝገባ ጀምሮ እስከ ሃብትና እዳ ሂሳብ ምዝገባ ያለውን የሂሳብ አመዘጋገብ ሂደት

የሚሰራበት ማለት ነው፡፡

የሂሳብ መዝጊያ ምዝገባ

በበጀት ዘመኑ መጨረሻ የትርፍና ኪሳራ መግለጫ ተሰርቶ የትርፍ ወይም ኪሳራው መጠን ሲታወቅ

በጊዚያዊ የሂሳብ መደቦች ላይ የሚታየው ሚዛን ወደሚቀጥለው በጀት ዘመን እንደመነሻ በሚያገለግለው

የእያንዳንዱ ቋሚ የሂሳብ ርዕሶች የገንዘብ መጠን በዝርዝር ይታያል፡፡ እነዚህም ጊዚያዊ የሂሳብ መደቦች

በራሳቸው የማጠናቀቂያ ሂሳብ ምዝገባ ከተካሄደ በኋላ የማይዘጉ ወይም ቋሚ ሂሳቦች ለሚቀጥለው ዓመት

ማዘጋጃ ምዝገባ በማካሄድ ወደ ሚቀጥለው ዓመት እንዲተላለፉ ይደረጋል፡፡

የሂሳብ አያያዝ ዑደት

3.5 የኅብረት ሥራ ማህበራት ንብረት፣ ዕዳና ካፒታል አስተዳደር

የቋሚ ንብረት አስተዳደር

የቋሚ ንብረት አስተዳደር ማለት ለማህበራት ከአንድ ዓመት በላይ አገልግሎት የሚሰጡ፤ ማህበሩ

ሊቆጣጠራቸው የሚችሉ፣ ለማህበሩ ወደፊት ኢኮኖሚያዊ ጠቀሜታ ሊያስገኙ የሚችሉ ንብረቶችን

ያጠቃልላል፡፡

ለምሳሌ፡- የማህበሩ ህንጻዎች፣ የቢሮ ዕቃዎችና መገልገያ ቁሳቁሶች፣ ኮምፒዩተርና ተዛማጅ

ዕቃዎች፣ የማምረቻ ማሽነሪና ልዩልዩ ተሽከርካሪዎች፣ ባዮሎጅካል (ህይወት ያላቸው) ንብረቶች፣

የመሬት ሊዝ፣ ቦንድ፣ የረጅም ጊዜ ኢንቨስትመንት የመሳሰሉት ናቸው፡፡

ተንቀሳቃሽ ንብረት የምንላቸው በህብረት ሥራ ማህበሩ ውስጥ ያሉ ከአንድ አመት በታች

ወይንም በአጭር ጊዜ ውስጥ ወደ ጥሬ ገንዘብ ወይም ከጥሬ ገንዘብ እኩልነት ወደአላቸው ነገሮች

1. የሂሳብ ልውውጥ

3. ወደ መዛግብት መመዝገብ

6. የሂሳ.ማስተካከያ ምዝገባ በማካሄድ ወደ ሂሳብ ቋት ማስተላለፍ

8. የሂሳብ መግለጫ ምዝገባ

ማድረግ

4. ወደ ሂሳብ ቋት ማስተላለፍ

2. የሠነድ ዝግጅት

5.ያልተስተካከለ ሂሳብ መሞከሪያ ሚዛን ማዘጋጀት

9. የሂሳብ መዝጊያ ምዝገባ ማካሄድ

7. የተስተካካለ ሂሳብ መሞከሪያ ሚዛን ማዘጋጀት

መቀየር የሚችሉ እና በማህበሩ ሙሉ በሙሉ የሚተዳደሩ በወቅቱ ያሉ እና ወደፊት አኮኖሚያዊ

ጠቀሜታ የሚያስገኙና ሊያስገኙ የሚችሉ ንብረቶች ናቸው፡፡

ምሳሌ፡-ጥሬ ገንዘብ በእጅ፣ ጥሬ ገንዘብ በባንክ፣ተሰብሳቢ ገንዘቦች፣ የአጭር ጊዜ ኢንቨስትመንት፣

ለሽያጭና ለማምረት ተግባር የተዘጋጁ በመጋዘን ያሉ ንብረቶች(ጥሬ ዕቃ፣ የሚቆጠር

ያልተጠናቀቀ ምርት፣ የተጠናቀቀ ምርት) እና ከነዚህ ጋር ተመሳሳይነት ያላቸውን ተንቀሳቃሽ

ንብረቶችን በሙሉ ያጠቃልላል፡፡

ከዚህ በላይ የተዘረዘሩትን ተንቀሳቃሽ ንብረቶች በሙሉ በተገቢው መንገድ መዝግቦ መያዝ

ያስፈልጋል፡፡

የጥሬ ገንዘብ አስተዳደር

የኅብረት ሥራ ማህበሩ (የዩኒየኑ) ገንዘብ የሆነ በእጅ እና በባንክ ያለን ገንዘብ የማስተዳደር

ተግባር ነው፡፡ ለጥሬ ገንዘብ አስተዳደርና ቁጥጥር አስፈላጊ ከሆኑት መካከል የሚከተሉት

ይገኙበታል፡-

በኅብረት ሥራ ማህበሩ (ዩኒየኑ) የገቢ ደረሰኝ ተሰብስቦ ወደ ማህበሩ የገባን ገንዘብ

ቢቻል በዕለቱ ካለተቻለም በማግስቱ ባንክ ማስገባት፣

ለኅብረት ሥራ ማህበሩ (ዩኒየኑ) ገንዝብ የሚከፍሉ ማህበራት፣ ድርጅቶች ወይንም

ግለሰቦች ከተቻለ ክፍያውን በማህበሩ አካውንት በባንክ ቢፈፅሙ፣

የኅብረት ሥራ ማህበር (ዩኒየን) የወጪ ክፍያዎችን ከባንክ በቼክ መክፈል፤ በምንም

አይነት መንገድ ክፍያዎችን በማህበሩ ካዝና ከሚገኝ ገንዘብአለመክፈል፣

ኅብረት ሥራ ማህበር (ዩኒየን) የተጠናከረ የገንዘብ ቤት እና ካዝና እንዲኖር ማድረግ፡፡

የተሰባሳቢ ገንዘብ አስተዳደር

ተሰብሳቢ ገንዘብ የሚባለው ኅብረት ሥራ ማህበሩ (ዩኒየኑ) በዱቤ ከሸጠው፣ ከሰጠው አገልግሎት

እና በሌሎች ሁኔታዎች ከድርጅቶች፣ ከማኅበራት ወይንም ከግለሰቦች ወደፊት የሚሰበስበው

ገንዘብ ነው፡፡ ምሳሌ፡- ተሰብሳቢ ገንዘብ ከሽያጭ፣ ተሰብሳቢ ገንዘብ ከጉድለት፣ ተሰብሳቢ ገንዘብ

ከብድር፣ ተሰብሳቢ ገንዘብ ከተጨማሪ እሴት ታክስ፣ ወዘተ.

ኅብረት ሥራ ማህበራት (ዩኒየን) በተሰብሳቢ ገንዘብ የተያዘውን ገንዘብ በወቅቱ ሰብስቦ ገቢ

ለማድረግ የተጠናከረ የተሰብሳቢ ገንዘብ አስተዳደር እና ቁጥጥር ያስፈልገዋል፡፡

በተለይ በዱቤ ሽያጭ አማካኝነት የሚመጣ ተሰብሳቢ ሽያጩ እንደተካሄደ መመዝገብና በወቅቱ

ገንዘቡ እንዲመለስ የእለት ከእለት ክትትል ያስፈልገዋል፡፡ በተሰብሳቢ የተያዘ ገንዘብ ከመጨረሻ

የመመለሻ ቀን በኋላ ባሉት እያንዳንዱ ቀናት ያለመመለስ አደጋው ከፍተኛ እየሆነ ነው

የሚሄደው፡፡በአብዛኛው ኅብረት ሥራ ማህበራት (ዩኒየን) ውስጥ ለብዙ አመታት ሲንከባለል የመጣ

የተሰብሳቢ ገንዘብ ሂሳብ ያለ በመሆኑ እነዚህ ገንዘቦች የሚሰበሰቡበትን መንገድ የማመቻቸት ስራ

የኅብረት ሥራ ማህበሩ (ዩኒየኑ) የፋይናንስ አስተዳደሩ ዋነኛ ተግባር ሲሆን በፋናንስ አስተዳደሩ

ሊመለስ አይቻልም ተብሎ ውሳኔ የተደረሰበትን ተሰብሳቢ ሂሳብ ለጠቅላላ ጉባዔ አስቀርቦ ውሳኔ

ማሰጠት አለበት፡፡

የኅብረት ሥራ ማህበራት ዕዳ አስተዳደር

የተከፋይ ገንዘብ አስተዳደር

ተከፋይ ገንዘብ የሚባለው ኅብረት ሥራ ማህበሩ (ዩኒየኑ) በዱቤ ከገዛው ዕቃ፣የተበደረው ገንዘብ፣

ከተሰጠው አገልግሎት እና ከመሳሰሉት ሁኔታዎች ከማህበራት፣ ከድርጅቶች፣ ከግለሰቦች እና

ከመሰል አበዳሪዎች ወደፊት ለመክፈል ኅብረት ሥራ ማህበሩ (ዩኒየኑ) በተስማማው ስምምነት

መሰረት የሚከፈል ገንዘብ ነው፡፡

ሳሌ፡- ተከፋይ ገንዘብ ለግዢ፣ ተከፋይ ገንዘብ ለብድር፣ ተከፋይ ገንዘብ ለግብር፣ ተከፋይ ገንዘብ

ለተጨማሪ እሴት ታክስ ወዘተ. ኅብረት ሥራ ማህበራት (ዩኒየን) በተከፋይ ገንዘብ የተያዘውን

ገንዘብ በአግባቡ ተመዝግቦ በወቅቱ ለአበዳሪዎች ለመክፈል እንዲቻልና ከአበዳሪዎች ጋር ያለውን

መልካም ግንኙነት ቀጣይ እንዲሆን የተከፋይ ገንዘብ አስተዳደርና ቁጥጥር ስራ መጠናከር

አለበት፡፡

በተለይም ኅብረት ሥራ ማህበሩ (ዩኒየኑ) በብድር የገዛቸውን ንብረቶች በወቅቱ መመዝገብ

ይኖርበታል፡፡ ይህም የኅብረት ሥራ ማህበሩን (የዩኒየኑን) ትርፍ እና ኪሳራ በትክክል ለማመላከት

ይረዳል፡፡

የአጭር ጊዜ ዕዳ አስተዳደር

የማኅበራት/ዩኒየን የአጭር ጊዜ ዕዳ የምንላቸው ከአንድ ዓመት በፊት መከፈል ያለባቸው፣ ማህበሩ

ግዴታ የገባለቸውና ወደ ፊት ሙሉ በሙሉ በማህበሩ ላይ ኢኮኖሚያዊ ወጪ የሚያስከትሉበት

ሆነው ሲገኙ ነው፡፡

ለምሳሌ፡- የንግድ ተከፋይ፣ የትርፍ ክፍፍል ተከፋይ፣ የወለድ ተከፋይ፣ የደመወዝ ግብር

ተከፋይ፣ የአጭር ጊዜ የባንክ ብድር ተከፋይ፣ የጡረታ ተከፋይ፣ የሠራተኛ አገልግሎት ተከፍይና

ሌሎች ተከፋዮችን ያጠቃልላል ፡፡

የረጅም ጊዜ ዕዳ አስተዳደር

የማህበራት/ዩኒየኖች የረጅም ጊዜ ዕዳ የምንላቸው ከአንድ ዓመት በላይ ዘግይተው የሚከፈሉ፣

ማህበሩ ግዴታ የገባላቸውና ወደ ፊት ሙሉ በሙሉ በማህበሩ ላይ ኢኮኖሚያዊ ወጪ

የሚያስከትሉ እና መከፈል ያለባቸውን የወጪ አይነቶችን በሙሉ አጠቃሎ የያዘ ማለት ነው፡፡

ለምሳሌ፡- የረጅም ጊዜ የንግድ ተከፋይ፣ዕጣ አባል ላልሆኑ ተከፋይ (Preferd Stock Payable)

የባንክ ብድር ተከፋይ፣ የመንግስት ልማት ፈንድ ተከፋይ፣ ተዘዋዋሪ ብድር (Revolving loan)፣

መንግስታዊ ላልሆኑ ተቋሞች ብድር ተከፋይ እና የመሳሰሉትን ያጠቃልላል፡፡

የኅብረት ሥራ ማህበራት ካፒታል አስተዳደር

የተጣራ ሃብት አስተዳደር (Equity Management) ማለት ማህበሩ/ዩኒየኑ ያለውንየተጣራ

ሃብት/ካፒታል የሚያስተዳድርበት መንገድ ማለት ነው፡፡ ይህም ማለት ለማህበሩ/ዩኒየኑ የስራ

እንቅስቃሴ ዋናኛ የገንዘብ ምንጭ ነው፡፡ በዚህ ውስጥ የሚካተቱት ዕጣ የአባላት፣ የመጠባበቂያ

ተቀማጭ፣ ያልተከፋፈለ ትርፍና የካፒታል ስጦታ ናቸው፡፡

3.6 የሂሳብ መግለጫ ዓይነቶችና ዝግጅት

የሂሳብ መግለጫዎች ማለት ያለፉትን የኅብረት ሥራ ማህበሩን (የዩኒየኑ) የፋይናንስ

እንቅስቃሴዎች ሁኔታ ከተዘጋጁ የሂሳብ መዝገቦች ላይ በመውሰድ በማጠቃለያነት የምናዘጋጃቸው

ሰነዶችና ወደፊት ልንሰራ ያቀድነውን የሚጠቁሙ የሂሳብ መገለጫዎች ናቸው፡፡ እነዚህ

መግለጫዎች የኅብረት ሥራ ማህበሩ (የዩኒየኑ) ያለፉ የፋይናንስ እንቅስቃሴዎች እና የፋይናንስ

አጠቃቀም እንዲሁም የኅብረት ሥራ ማህበሩ (ዩኒየኑ) አሁን ያለበትን ወቅታዊ ሁኔታና

የወደፊቱን የፋይናንስ እንቅስቃሴዎች ያሳያሉ፡፡

የሂሳብ መግለጫዎች ዉስጣዊ እና ውጫዊ ለሆኑ በኅብረት ሥራ ማህበሩ (ዩኒየኑ) ዙሪያ ዉሳኔ

ለሚሰጡ አካላት ጠቃሚ የመረጃ ምንጭ በመሆን ያገለግላሉ፡፡

የሂሳብ መግለጫዎች ሲዘጋጁ የአሁኑ አመት ካለፈው አመት ጋር በንፅፅር (Comparative) በሆነ

መንገድ መቅረብ አለበት፡፡በንፅፅር የቀረበ የሂሳብ መግለጫ ወቅታዊውን የኅብረት ሥራ ማህበሩን

(የዩኒየን)አቋም በአግባቡ ባግባቡ ለመረዳት ያስችላል፡፡

የሂሳብ መግለጫዎች የኅብረት ሥራ ማህበሩን (ዩኒየኑን) የፋይናንስ አቋም፣ የፋይናንስ አፈጻጸም፣

እንዲሁም የጥሬ ገንዘብ ፍሰት ትክክለኛውን የሂሳብ አሰራር ሂደት ተከትለው በመዘጋጀት በአግባቡ

ማሳየት አለባቸው፡፡

ምንም እንኳን የተላያዩ ተጠቃሚዎች የተለያዩ የመረጃ ፍላጎት ቢኖራቸውም ሁሉም የሂሳብ

መግለጫዎች ሲዘጋጁ የሚከተሉትን መስፈርቶች ማሟላት አለባቸው፡፡

ከሂሳብ ስሌት ስህተት የፀዱ፣

ተአማኒነት ያላቸው፣

በቀላሉ መረጋገጥ የሚችሉ፣

በተገቢ ጊዜ ተዘጋጅቶ የቀረበ እና

አዋጭ መሆን

አጭር፣ ገላጭ በቁጥር የሚገለጽና የተቋሙ ኤኮኖሚያዊ አቋም የሚገልፅ መሆን

አለበት፡፡

በዋናነት የሂሳብ መግለጫዎች ተጠቃሚ አካላት ሥራ አስኪያጆች፣ አበዳሪ አካላት፣ ባለሀብቶችና

የሥራ ኃላፊዎች ናቸው ፡፡

በህብረት ስራ ማህበራት ሊዘጋጁ የሚችሉ አምስት አይነት የሂሳብ መግለጫዎች አሉ፡፡ እነሱም፡-

1. የማህበሩ የፋይናንስ አቋም መግለጫ (Statement of Financial Position)

2. የማህበሩ የትርፍና ኪሳራ መግለጫ (Income Statement)

3. የማህበሩ የተጣራ ሀብት ለውጥ መግለጫ (Statement of Change in Equity)

4. የማህበሩ የጥሬ ገንዘብ ፍሰት መግለጫ (Statement of Cash Flow)

5. የማህበሩ ሂሳብ መግለጫ አባሪ ማብራሪያዎች (Notes)

የፋይናንስ አቋም/የሀብትናዕዳ (Balance Sheet) መግለጫ

የሂሳብ መግለጫ ተተንትኖና ተጠቃሎ በሀብት፣ በዕዳና በካፒታል ተከፋፍሎ በተጠቀሰው ጊዜ

መጨረሻ ላይ ሲቀርብ የፋይናንስ አቋም መግለጫ ተብሎ ይጠራል፡፡የፋይናንስ አቋም መግለጫ

የኅብረት ሥራ ማህበሩን (ዩኒየኑን)ትክክለኛ የሂሳብ አቋም ያሳያል፡፡ኅብረት ሥራ ማህበሩ

(ዩኒየኑ)ያለውን የተጣራ ሀብት እና የኢንቨስትመንት መጠን ያመለክታል፡፡ ይህ የፋይናንስ አቋም

መግለጫ ለጠቅላላ ጉባኤ፣ ለአበዳሪ ድርጅት፣ ለመንግስት እና ለሌሎች ውሳኔ ሰጭ ለሆኑ አካላት

በመረጃ ላይ የተመሰረተ ትክክለኛ ውሳኔ ለመስጠት ያስችላቸዋል፡፡የፋይናንስ አቋም መግለጫ

የሚከተለዉን ቀመር ይከተላል፡፡

ሀብት = ዕዳ + ካፒታል (ASSET = LIABILITY + EQUITY)

የትርፍና ኪሳራ መግለጫ (Income Statement)

የትርፍ እና ኪሳራ መግለጫ የኅብረት ሥራ ማህበሩ (ዩኒየኑ)የገቢ እና ወጪ ሁኔታ መግለጫው

በሚያጠቃልለው ጊዜ ዉስጥ ምን እንደሚመስል የሚያሳየን የሂሳብ መግለጫ ክፍል ነው፡፡

መግለጫው በሚያጠቃልለው ጊዜ ዉስጥ የተመዘገበዉን ገቢ እና ወጭ እንዲሁም ኅብረት ሥራ

ማህበሩ (ዩኒየኑ)ቀጥተኛ እና ቀጥተኛ ያልሆነን ስራን በመመዘን (በማቀናነስ) የተገኘን የተጣራ

ትርፍ ወይም ኪሳራን ያሳያል፡፡ ኅብረት ሥራ ማህበሩ (ዩኒየኑ) ያሰገባው ገቢ ካወጣው ወጭ

ሲበልጥ ትርፍ ይባላል፡፡ በተቃራኒው ኅብረት ሥራ ማህበሩ (ዩኒየኑ) Á¨×¨<ወጪካስገባው ገቢ

ከበለጠ ኪሳራ ይባላል፡፡

ገቢ - ወጭ = ትርፍ /ኪሳራ

ገቢ ሲባል ኅብረት ሥራ ማህበሩ (ዩኒየኑ) መደበኛ እና መደበኛ ካለሆኑ የስራ እንቅስቃሴ

የሚያስገባው ገቢ ነው፡፡

ምሳሌ፡- ከሽያጭ፣ ከአገልግሎት፣ ከወለድ፣ ከኮሚሽን ወዘተ.

ወጪ ኅብረት ሥራ ማህበሩ (ዩኒየኑ) መደበኛ እና መደበኛ ላልሆኑ የስራ እንቅስቃሴ

ያወጣው ወጪ ነው፡፡ ምሳሌ፡- ለዕቃ ግዢ፣ ለደመወዝ፣ ለወለድ፣ ለቤት ኪራይ ወዘተ.

የትርፍ እና ኪሳራ መግለጫ ለባለ ድርሻ አካሎች ከሚሰጡት ጥቅሞች ዋና ዋናዎቹ

የሚከተሉት ይጠቀሳሉ፡-

በተለያየ ጊዜ የተዘጋጁ ሁለት የተለያዩ የፋይናንስ አቋም መግለጫዎች መካከል

ያለዉን የትርፍ እና ኪሳራ ልዩነት ያሳያል፣

በሂሳብ ዘመኑ የተገኘውን ትርፍ እና ኪሳራ በምን መንገድ እንደተገኘ ያሳያል፣

አበዳሪ ተቋማት የማህበሩን የፋይናንስ አቋም እንዲያውቁ ያግዛል፣

የማህበሩን ጠንካራ እና ደካማ ጎነ ለመለየት ይርዳል፡፡

ከሽያጭ ገቢ - የተሸጡ ዕቃዎች ወጪ = ጥቅል ትርፍ

ጥቅል ትርፍ - የሥራ ማስኬጃ ወጪዎች = ከሥራ እንቅስቃሴ የተገኘ ገቢ

ከሥራ እንቅስቃሴ የተገኘ ገቢ +/- የሥራ እንቅስቃሴ ገቢ/ወጪ ያልሆኑ = ከታክስ በፊት ገቢ

ከታክስ በፊት ገቢ - የገቢ ግብር = የተጣራ ገቢ

የማህበሩ የካፒታል ለውጥ መግለጫ

የሀብት ለውጥ መግለጫ ማለት የኅብረት ሥራ ማህበሩ (የዩኒየኑ)መግለጫው በተዘጋጀበት አመት

የተገኘውን የተጣራ ትርፍ ወይንም የተጣራ ኪሳራ ወደ ተጣራ ሃብት (ካፒታል) ውስጥ

የምናስገባበት (ካፒታላይዝ የምናደርግበት) መግለጫ ነው፡፡ በዚህ መግለጫ የምንደምረው ወይንም

የምንቀንሰው የሂሳብ አርዕስት የመጠባበቂያ ተቀማጭ እና ያልተከፋፈለ ትርፍ ነው፡፡ የኅብረት

ሥራ ማህበሩን (የዩኒየኑ)የተጣራ የጥሬ ገንዘብ እንቅስቃሴ ለመገምገም ይረዳል፡፡

የጥሬ ገንዘብ ፍሰት መግለጫ

የመነሻ የመጠባበቂያ ካፒታል ሚዛን + የተጣራ ገቢ - ዲቪደንድ = የመጨረሻ የመጠባበቂያ ካፒታል ሚዛን

ሦስት ክፍል አለው፡፡ እነርሱም፡-

ከስራ እንቅስቃሴ (Operational Activitieies) ከኅብረት ሥራ ማህበሩ (ዩኒየኑ) መደበኛ ስራ

የዕለት ከዕለት እነቅስቃሴ ጋር ቀጥተኛ ግንኙነት ያለው የጥሬ ገንዘብ ገቢ እና ወጪ

የሚመዘገቡበት የገንዘብ ፍሰት ክፍል ነው፡፡ ምሳሌ፡- ገቢ ከሽያጭ፣ ከአገልግሎት፣ ከኮሚሽን

ወዘተ. ወጪ ለሸቀጥ ግዢ፣ ለደመወዝ፣ ለወለድ፣ ወዘተ.

ከመዋዕለ ንዋይ እንቅስቃሴ (InvestmentActivitieies) ከኅብረት ሥራ ማህበሩ (ዩኒየኑ)

የመዋዕለ ንዋይ እንቅስቃሴ ተንቀሳቃሽ ያልሆኑ ንብረቶችን በመግዛትእና በመሸጥ፣ ለአጭር

እና ለረዥም ጊዜ ትርፍ ወይም ገቢ ሊያሰገኙ በሚችሉ ኢንቨስትመንት ላይ ገንዘብን ወጪ

በማድረግ ትርፍ እንዲያገኙ ያግዛል፡፡ከመዋዕለ ንዋይ የሚገኝ ጥሬ ገንዘብበሚከተሉት

መንገዶች ሊወጣና ሊገባ ይችላል፡፡ ኢንቨስትመንት፣ ቋሚ ንብረት ግዢና ሽያጭ፣ የመሬት

ሊዝ፣ ወዘተ.

ከፋይናንስ እንቅስቃሴ (FinancingActivitieies)የኅብረት ሥራ ማህበሩን (የዩኒየኑን) የጥሬ

ገንዘብ መውጣት እና መግባትን ያሳያል፡፡ ይህ ሁኔታ ከሌሎች የገንዘብ እንቅስቃሴዎች

የሚለየው በራሱ በጥሬ ገንዘብ ገቢ እና ወጪ ላይ የተመሰረተ ነው፡፡ ምሳሌ፡- ያለ ስራ

የተቀመጠን ገንዘብ ባንክ በማስገባት ወለድ ማግኘት፣ ገንዘብ መበደርም ሆነ ማበደር፣ ቦንድ

መግዛት ሆነ መሸጥ፣ ወዘተ.

የኅብረት ሥራ ማህበር (የዩኒየን) የጥሬ ገንዘብ ፍሰት በሚዘጋጅበት ጊዜ አስፈላጊ የሆኑ

መረጃዎችን ከኅብረት ሥራ ማህበሩ (ዩኒየኑ) ትርፍና ኪሳራ መግለጫ እና የፋይናንስ አቋም

መግለጫ ማግኘት ይቻላል፡፡

ይህም ዝግጅት የሚከተሉት ሂደቶች አሉት፡-

ጥሬ ገንዘብ እና ከጥሬ ገንዘብ ጋር ተዛማጅነት ባላቸው ነገሮች ላይ ያለውን የተጣራ

ጭማሬ ማሳየት፣

በፋይናንስ አቋም መግለጫ ላይ የታየውን ለውጥ መግለጽ፣

በፋይናንስ አቋም መግለጫ ላይ የታየውን የለውጥ ምክንያት መግልጽ፣

የመጨረሻ ባላንሱ የስራ እንቅስቃሴ፣የመዋዕለ ንዋይ እንቅስቃሴ ወይም የፋይናንስ

እንቅስቃሴ መሆኑን መግልጽ፡፡

የገንዘብ ፍሰት አወንታዊ (Positive) ወይም አሉታዊ (Negative) ሊሆን ይችላል፡፡ አዎንታዊ

የገንዘብ ፍሰት የምንለው በተለያዩ ምክንያቶች ወደ ኅብረት ሥራ ማህበሩ (ዩኒየኑ) የሚገባው

ገንዘብ ከኅብረት ሥራ ማህበሩ (ዩኒየኑ) ከሚወጣው ገንዘብ በሚበልጥበት ጊዜ ሲሆን በተቃራኒው

አሉታዊ የገንዘብ ፍሰት የምንለው ደግሞ የሚገባው ገንዘብ ከሚወጣው ገንዘብ ሲያንስ ነው፡፡

አሉታዊ የገንዘብ ፍሰት ሊከሰት የሚችለው ደካማ የሆነ የገንዘብ አሰባሰብ ዘዴ ሲኖር& እንዲሁም

ለሽያጭ የቀረበ ዕቃ በመጋዘን ሲከማች ነው፡፡ በዚህ ጊዜ ኅብረት ሥራ ማህበሩ (ዩኒየኑ)

ገንዘብከባንክ ወይንም ከሌሎች አበዳሪዎች ካላገኘ የገንዘብ እጥረት ሊያጋጥመው ይችላል ፡፡

የገንዘብ ፍሰት መስከረም ጥቅምት ኅዳር ታኅሳስ ጥር የካቲት

ወደ ውስጥ የገንዘብ ፍሰት 130 100 120 110 90 140

ወደ ውጭ የገንዘብ ፍሰት 90 90 90 90 100 90

የተጣራ የገንዘብ ፍሰት 40 10 30 20 -10 50

የተጠራቀመ የተጣራ የገንዘብ ፍሰት 40 50 80 100 90 140

3.7 የፋይናንስ ምጥጥን ትንተና (Financial Ratio Analysis)

ከሂሳብ መግለጫዎች የአፈጻጸም መለኪያዎች ሊዘጋጁ ይችላሉ ፡፡ እነዚህ የአፈጻጸም መለኪያዎች

የፋይናንስ ምጥጥን የሚባሉ ሲሆን ባለሀብቶችን ለማሳመን፣ የመዋዕለ-ንዋይ ውሳኔ ለማሳለፍና

የብድር ትንተና ለማካሄድ የሚጠቅሙ ናቸው ፡፡

እነሱም፡-

1. የትርፋማነት መለኪያ/ Profitability ratio/ - የሀብት ውጤታማነት(Return On Asset)

= የተጣራ ትርፍ/ጠቅላላ ሀብት

- ከፍተኛው - 18%, ዝቅተኛው - ከባንክ

የቁጠባ ወለድ በላይ

- የዕጣ ውጤታማነት(Return On Equity)

አማካይ የገንዘብ ፍሰት(ወደ ውስጥ ) – አማካይ የገንዘብ ፍሰት(ወደ ውጭ) = +/- አማካይ የተጣራ ጥሬ ገንዘብ

= የተጣራ ትርፍ/የአባላት ዕጣ

2. የጥሬ ገንዘብ ሁኔታ ምጥጥን/Liquidity ratio/

ወቅታዊ ምጥጥን/Current ratio/ = ወቅታዊ ሀብት/ወቅታዊ ዕዳ፡- 2 ፡1

3. ፈጣን ምጥጥን/Quiqe ratio/

ወቅታዊ ሀብት - የተቆጠረ ንብረት/ወቅታዊ ዕዳ፡- 1፡1

3.8 የማያተርፍ የማያከስር መለያ ወሰን/Break Even Point/

የማያተርፍ የማያከስር መለያ ወሰን፡- ገቢውና ወጪው እኩል የሚሆንበት የትርፋማነት

መለኪያ መሣሪያ ነው፡፡

ብዙውን ጊዜ ጥቅም ላይ የሚውሉት/የሚታወቁት ሦስት ዓይነት መለያ ወሰኖች ናቸው፡፡

1. የሽያጭ የማያተርፍ የማያከስር መለያ ወሰን - መጠን በብር

ይህ መለያ ወሰን ምንም ዓይነት ትርፍ ወይም ኪሳራ የሌለበት የሽያጭ ዋጋ መጠን

ነው፡፡

ከዚህ ወሰን በላይ የሚመረት ምርት/ሽያጭ ትርፍ ያስገኛል፡፡ በአንጻሩ ከዚህ ወሰን

በታች ያለ ቅናሸ ምርት ኪሳራ ያስከትላል፡፡

2. የምርት የማያተርፍ የማያከስር መለያ ወሰን - መጠን በኩንታል፣ በኪ.ግ፣ ወዘተ…

ይህ ወሰን ምንም ዓይነት ትርፍ ወይም ኪሳራ የማይታይበት የምርት መጠን(ኩንታል፣

ኪ.ግ) የሚያሳይ ነው፡፡

ከዚህ ወሰን በላይ የሚመረት ምርት ትርፍ ያስገኛል፡፡ በአንጻሩ ከዚህ ወሰን በታች

ያለው ወይም መመረት ሲገባው ያልተመረተ ምርት ኪሳራን ያስከትላል፡፡

3. በፐርሰንት የማያተርፍ የማያከስር መለያ ወሰን

በዚህ ወሰን ላይ ለማምረት ከታቀደው የተመረተው ምርት በፐርሰንት ትርፍም

ሆነ ኪሳራ አያመጣም፡፡

ከዚህ ፐርሰንት በላይ የሚመረት ምርት ትርፍ ያስገኛል፡፡ በአንጻሩ ከዚህ

ፐርሰንት በታች ያለው ወይም መመረት ሲገባው ያልተመረተ ምርት ኪሳራን

ያስከትላል፡፡

የማያተርፍ የማያከስር መለያ ወሰን አሰላል

ከላይ ለተገለጹት መለያ ወሰን ዓይነቶች የእያንዳንዱን ለመወሰን ወይም ለማወቅ የሚከተሉትን

የሂሳብ ቀመሮች መጠቀም ይቻላል ፡፡

1. የሽያጭ የማያተርፍ የማያከስር መለያ ወሰን = የዓመቱ ሽያጭ X የዓመቱ ቋሚ ወጪ

የዓመቱ ሽያጭ - የዓመቱ ተለዋዋጭ ወጪ

2. የምርት የማያተርፍ የማያከስር መለያ ወሰን =የምርት ሽያጭ የማያተርፍ የማያከስር መለያ ወሰን

የአንድ ዓይነት ምርት ነጠላ የሽያጭ ዋጋ

3. በፐርሰንት የማያተርፍ የማያከስር መለያ ወሰን = የዓመቱ ቋሚ ወጪ X

100%

የዓመቱ ሽያጭ - የዓመቱ ተለዋዋጭ ወጪ

ምሳሌ፡- የዓመቱ የቦቆሎ ምርት ሽያጭ, 31,752,000 ብር፣ የዓመቱ ቋሚ ወጪ, 523,730

ብር፣ የዓመቱ ተለዋዋጭ ወጪ, 29,624,000 ብር ቢሆን፡-

1. የሽያጭ የማያተርፍ የማያከስር መለያ ወሰን = 31,752,000X523,730

31,752,000 - 29,624,000

= 7,814,602.89 ብር

2. የምርት የማያተርፍ የማያከስር መለያ ወሰን = 7,814,602.89

1,134

= 6,891.18 ኩ/ል የአንድ ዓይነት ምርት

3. በፐርሰንት የማያተርፍ የማያከስር መለያ ወሰን = 523,730 X 100%

31,752,000-29,624,000

= 24.6%

3.9 የገንዘብ አስተዳደር (Cash Management) ጽን-ሃሳብ

¨Å e^ እ”penc? KT>ÑvU ሆነ ue^ Là LK K›”É ኅብ[ƒ Y^ TIu` (ዩኒየኑ) Ñ”²w

u×U ›eðLÑ> ’¨<:: ምክንያቱም አዲስ የሚቋቋመውም ሆነ ተቋቋሞ እንቅስቃሴ ውስጥ ያለ

ኅብረት ሥራ ማኅበር (ዩኒየኑ) በይበልጥ እንቅስቃሴያቸውን ለማስፋፋት እና አባሎቻቸውን

ተጠቃሚ አድርገው እራሳቸውም ተፎካካሪ ሆኖ ለመቆየት ገንዘብ ወሳኝ አስፈላጊ ነው፡፡

’Ñ` Ó” ¨<ጤታማ፣ Ö?“T እና ትርፋማ Y^ ¾T>Sר<ኅብረት ሥራ ማህበሩ (ዩኒየኑ)ባለው

ብዙ Ñ”²w w‰ dÃJ” Áለውን Ñ”²w በአግባቡ ›e}ÇÉa የኅብረት ሥራ ማህበሩ (ዩኒየኑ)

በአቀደው ዕቅድ መሰረት ሥራዎችን በማከናወን የተፈለገው ግብ ላይ መድረስ መቻሉ

ነው፡፡eKJ’U ›”É” Hwƒ ›cvex KSÖkU ¾Ñ”²w ›e}ÇÅ` e`¯ƒ S•`” ›eðLÑ>’ƒ

ÁÔLªM:: u›”É•ኅw[ƒ Y^ ማህበር(ዩኒየኑ) Ö”"^ ¾J’ ¾Ñ”²w ›e}ÇÅ` ›K KTKƒ:-

¾Ñ”²w õLÔƒ SŠ ' ¾ƒ“ KU” እ”ÅT>ÁeðMÓ T¨p፣

}ÚT] ¾Ñ”²w U”ß ¾T>јuƒ” TSLŸƒ S‰M“

¾Ñ”²w õLÔƒ” KTTELƒ Ÿ›uÇ]­‹ Ÿv”¢‹ Ò` Ø\ ¾J’ Ó”–<’ƒ SõÖ`

c=‰M ’¨<::

¾ኅw[ƒ Y^ ማህበር (ዩኒየኑ) የገንዘብ አስተዳደሩ ሲጠናከር፡-

የቀን ተቀን የገንዘብ እንቅስቃሴውን ለመቆጣጠር እና ወጪዎችን ለመቀነስ

ያስችለዋል፣

በወሩ መጨረሻ የሚከፈሉትን ክፍያዎች ቀድሞ ለማቀድ ያስችለዋል፣

ደረቅ ቼኮች እንዳይፃፉ ይከለክላል፣

የመጋዘን ዕቃ ብልሽቶችን ለመቀነስ ያስችላል፣

የሰራተኞችን የደመወዝ ወጪ አከፋፈል ምክኒያታዊነት ይገልፃል፣

ክፍያዎችን ለአበዳሪዎች በጊዜው ለመክፈል ያስችላል፤ ተጨማሪ ብድርም ለማግኘት

ይረዳል፡፡

የፒቲ ካሽ (Petty Cash) አያያዝና አስተዳደር

ú+ "i SÖ’< uÖpLL Ñ<v›? uT>¨c’¨< SW[ƒ Ÿv”¡ ¨Ø„ ú+ "i uT>Á”kdpe

c¨<እጅ }kUÙ uHLò እየታዘዘ ለኅብረት ሥራ ማህበሩ (ዩኒየኑ) ›’e}— ¨Ü­‹ ¾T>ŸðM

Ñ”²w ’¨<::

ÃI Ñ”²w uSËS]Á c=Sc[ƒ Ñ”²u<” እ”Ç=ô u}ðkÅ c¨< ›T"˜’ƒ Ÿማህበሩ (ዩኒየኑ)

uÑ”²w TSMŸ‰ ተጠይቆ ¾T>¨× Ñ”²w ’¨<::Ñ”²u<ለታለመለትአላማ ከዋለ በኋላ እ”Ç=}"

ØÁo ¾T>k`u¨< ¾}¨c’¨< ¾ú+"i ´p}— ¾SÖ¾mÁ SÖ” Ò c=Å`e ’¨<:: Ñ”²u<

uT>}"uƒ Ñ>²? ¾¨×¨< ¨Ü u›”É Là Te}"ŸÁ }c`„Kƒ uN=dw S´Ñw ÃS²ÑvM::

በወጣው ወጪ ልክም ገንዘቡ እንዲተካለት ይደረጋል፡፡

የማህበራት ግብር (ታክስ) አስተዳደር

ኅብረት ሥራ ማህበራት(ዩኒየን) በኅብረት ሥራ ማህበራት አዋጅ ቁጥር 147/1991 አንቀጽ 31

ቁጥር 1(ሀ) መሰረት ከሚያገኙት ገቢ ከገቢ ግብር ነፃ ያደርጋቸዋል፡፡ ሆኖም አባላት ከሚያገኙት

የዕጣ ድርሻ (Dividend) የገቢ ግብር እንደሚከፍሉ ይደነግጋል፡፡ በዚህ መሰረት ኅብረት ሥራ

ማህበራት(ዩኒየን) ከሚያገኙት ገቢ በስተቀር ሌሎችየሚመለከቷቸውን የግብር አይነቶች የመክፈል

ግዴታ አለባቸው፡፡

ምሣሌ፡- የትርፍ ክፍፍል (Dividend) ግብር፣ ከመቀጠር የሚገኝ ገቢ ግብር፣ የጡረታ ዋስትና

ግብር፣ ተጨማሪ እሴት ታክስ፣ ወዘተ.

ማንኛውም ኅብረት ሥራ ማህበር(ዩኒየን) የሰበሰበውን ወይንም ቀንሶ ያስቀረውን ግብር በወቅቱ

ለግብር አስገቢው ባለስልጣን ገቢ ማድረግ አለበት፡፡

ለምሳሌ፡- ከመቀጠር የሚገኝ ገቢ ቀንሶ የስቀረውን ግብር ከእያንዳንዱ ወር መጨረሻ አንስቶ ባሉት

30 ቀናት፣ የትርፍ ክፍፍል (Dividend) ግብር ከፋዩ ቀንሶ ያስቀረውን ግብር ከእያንዳንዱ ወር

መጨረሻ አንስቶ ባሉት 15 ቀናት፣ ተጨማሪ እሴት ታክስ ከእያንዳንዱ ወር መጨረሻ ባሉ 10

ቀናት፣ የጡረታ ዋስትና መዋጮ በእንዳንዱ ወርመጨረሻ አንስቶ ባሉት 30 ቀናት፣ ወዘተ.

ለግብር አስገቢው ባለስልጣን ገቢ የማድረግ ግዴታ አለባቸው፡፡

በተጨማሪም በገቢ ግብር አዋጅ አንቀጽ 53 ቁጥር 1-3 ከተከፋይ ሂሳቦች ላይ ግብር ቀንሶ

ስለማስቀረት በሚደነግገው መሰረት የሚኒስተሮች ምክር ቤት በሚያወጣው ደንብ ግብር ተቀንሶ

ቀሪ እንዲደረግለት ከተወሰነ ማናቸውም ክፍያ ላይ ግብርን ቀንሰው ማስቀረት አለባቸው፡፡ ቀሪ

የሚደረገውም ግብር ከጠቅላላ ተከፋይ ሂሳብ 2% (ሁለት በመቶ) ይሆናል፡፡ ይህንንም ቀንሰው

ያስቀሩትን ግብር ከወሩ መጨረሻ ቀን አንስቶ ባሉት 10 ቀናት ውስጥ ለግብር አስገቢው

ባለስልጣን ገቢ ማድረግ አለባቸው፡፡

3.10 የንብረት አስተዳደር ጽንሰ-ሃሳብ

ለኅብረት ሥራ ማህበሩ (ዩኒየኑ) ለሽያጭ፣ ለማምረትና አገልግሎት ለመስጠት የሚያገለግሉ ጥሬ

ዕቃዎች፣ አላቂ ዕቃዎችና በግዢም ሆነ በስጦታ የተገኙ ንብረቶችን አስፈላጊውን ክትትልና ቁጥጥር

ካለተደረገባቸው ለታቀደላቸው አላማ ከመዋል ይልቅ ለጉድለት፣ ለብልሽት፣ ለመሰረቅና ለመጥፋት

ከመጋለጣቸው በተጨማሪ ኅብረት ሥራ ማህበሩን (ዩኒየኑን) ለኪሳራ ይዳርጉታል፡፡ በዚህ መሰረት

የፋይናንስ አመራሩ ለአጠቃላይ ለኅብረት ሥራ ማህበሩ (ዩኒየኑ) ንብረቶች ደንብና መመሪያን

በተከተለ መንገድ አስተዳደሪያዊ አመራሮችን በመስጠት እና ክትትል በማድረግ ንብረቶቹ

ለታለመላቸው ሥራ እንዲውሉ ማድረግ ይገባዋል፡፡

ንብረትን በአግባቡ ማስተዳደር- የንብረት ግዢ ቅድመ ሁኔታዎች

ለኅብረት ሥራ ማህበሩ (ዩኒየኑ) ለሽያጭም ሆነ አገልግሎት ላይ የሚውሉ ንብረቶችን ለመግዛት

በቅድሚያ መሟላት የሚገባቸውን ቅድመ ሁኔታዎች መከናወን ይገባቸዋል፡፡ የሚገዙት ንብረቶች

ቋሚ ዕቃዎች ከሆኑ፡-

በቅድሚያ በጀት የተያዘለት እና በጠቅላላ ጉባዔ ወይንም በሚመለከተው አካል የፀደቀ

መሆኑን፣

የኅብረት ሥራ ማህበሩ (የዩኒየኑ) የፋይናንስ አቅም ግዢውን ለመፈጸም ማሰቻሉ፣

ቋሚ ንብረቱ ለኅብረት ሥራ ማህበሩ (ዩኒየኑ) ወቅታዊ አስፈላጊነት፣

የግዢው ቅድመ ሁኔታ መሟላቱ (ግዢው በቀጥታ ግዢ፣ ፕሮፎረማ በመሰብሰብ፣

በጨረታ፣ ከአንድ አቅራቢ ወይንም ከመንግስት)፣

ቋሚ ንብረቶችን አገልግሎት ላይ ለማዋል ሁኔታዎች የተመቻቹ መሆንን የመሳሰሉት፡፡

ለሽያጭ የሚውሉ ዕቃዎች ከሆኑ፡-

ዕቃው እንዲገዛ በመጋዘን ያለው የዕቃው መጠን ዝቅተኛ መጠየቂያ መጠን ላይ

መድረሱን፣

ዕቃው ለአባላት ያለው ተፈላጊነት፣

ሀላፊዎች ዕቃው እንዲገዛ በአስፈላጊ ቅፆች ላይ በመፈረም መፍቀዳቸው፣

የሚገዛውን ዕቃ ለማስቀመጥ በቂ ቦታ መኖሩንና የመሳሰሉትን፡፡

አላቂ የቢሮ፣ የፅዳት እና የመገልገያ ዕቃዎች ከሆኑ፡-

ዕቃውን ለመግዛት በጀት መያዙን፣

ሀላፊዎች ዕቃው እንዲገዛ በአስፈላጊ ቅፆች ላይ በመፈረም መፍቀዳቸው፣

የግዢው ቅድመ ሁኔታ መሟላቱ (ግዢው በቀጥታ ግዢ፣ ፕሮፎረማ በመሰብሰብ፣

በጨረታ፣ ከአንድ አቅራቢ ወይንም ከመንግስት)፣

የተጠየቁት ዕቃዎች በመጋዘን ውስጥ በበቂ ሁኔታ አለመኖራቸውን ማረጋገጥ እና

የመሳሰሉት በቅድመ ግዢ ወቅት በስራ ሃላፊዎች መረጋገጥ ይገባቸዋል፡፡

ከላይ የተጠቀሱት ሁኔታዎች መሟላታቸን ካረጋገጥን በኋላ የግዢ ስርዓቱ በኅብረት ሥራ

ማህበሩ (ዩኒየኑ) የንብረት ግዢ መመሪያ መሰረት መፈፀም አለበት፡፡

የንብረት አጠቃቀምና አያያዝ/አስተዳደር

የኅብረት ሥራ ማህበራት (ዩኒየን) አገልግሎት ላይ የሚውሉ ማናቸውንም ንብረቶች የአስተዳደሩ

ክፍል ስለ አያያዛቸውና አጠቃቀማቸው መመሪያዎችን በማዘጋጀት ክትትል እና ቁጥጥር ማድረግ

አለበት፡፡ የኅብረት ሥራ ማህበሩ (ዩኒየኑ) ንብረቶች ተገዝተውወይንም በሌላ መንገድ ወደ መጋዘን

ሲገቡ ከአቀማመማቸው ጀምሮ አገልግሎት ላይ እሰከሚውሉ ድረስ ስረዓትን የያዘ መንገድ

መከተል አለባቸው፡፡ በተለይም የሚቆጠሩ የሽያጭ በአመቱ መጨረሻ መጋዘኑ ታሽጎ የኅብረት

ሥራ ማህበሩ (ዩኒየኑ) የቆጠራ ኮሚቴዎች ቆጠራ ተካሂዶ ልዩነትም ካለ አስተዳደራዊ እርምጃ

መወሰድ አለበት፡፡ ይህም ማለት ልዩነቱ ጉድለት ከሆነ መተማመኛ መውሰድ ትርፍም ከሆነ ወደ

ኅብረት ሥራ ማህበሩ (ዩኒየኑ) አስገብተን መመዝገብ ይገባናል፡፡

የቋሚ ንብረት አጠቃቀምና አያያዝ/አስተዳደር

የኅብረት ሥራ ማህበራት (ዩኒየን) አስተዳደር ማናቸውንም ቋሚ ንብረቶች በየአገልግሎታቸው

ተለይተው (የቢሮ ዕቃ፣ መገልገያ፣ ማሽነሪ፣ ህንፃ፣ ወዘተ.) ለእያንዳንዱ ንብረት መለያ ቁጥር

ተሰጥቶት በቋሚ ንብረት መመዝገቢያ መዝገብ መዝግቦ መያዝ ይገባዋል፡፡

ቋሚ ንብረቶች ተገዝተው ወይም በስጦታ ወደ ኅብረት ሥራ ማህበሩ (ዩኒየኑ) ገብተው

አገልግሎት ላይ ከዋሉበት ቀን አንስቶ እስከሚወገዱበት ጊዜ ድረስ የአገልግሎት ዘመን

ይኖራቸዋል፡፡ የቋሚ ንብረቶች የአገልግሎት ዘመን በሚመለከተው የመንግስት አካል በንብረቶቹ

አጠቃላይ ስያሜ መሰረት ጠቅላላ የሚቆዩበት ዘመን ተገምቶላቸዋል፡፡ ለምሳሌ፡- ህንፃ 20 ዓመት

(5%)፣ የቢሮ ዕቃ 10 ዓመት (10%)፣ ኮምፒውተሮች እና ሶፍት ዌሮች 4 ዓመት (25%)፣

ወዘተ. ቋሚ ንብረቶቹ የአገልግሎት ማብቂያ ዘመን ቢኖራቸውም በመጨረሻ አመታቸው 0

የመዝገብ ዋጋ ወይንም የተወሰነ መጠን የውራጅ ዋጋ (Salvage Value) በመያዛቸው አገልግሎት

ከመስጠት ይወገዳሉ ማለት ሳይሆን አገልግሎት እየሰጡ ከሆነ 0 የመዝገብ ዋጋ ወይም የውራጅ

ዋጋ በመያዝ አገልግሎታቸውን ይቀጥላሉ ማለት ነው፡፡ ከ 0 ወይንም የውራጅ ዋጋ ላይ በኋላ

ግን ለቋሚ ሐብቱ የእርጅና ተቀናሽ ወጪ አይሰራላቸውም፡፡

አነስተኛ መገልገያ እቃዎች ሆነው ከአንድ አመት በላይ የሚያገለግሉን ቋሚ ዕቃዎች ከሌሎች

አነስተኛ ዋጋ ካላቸው ዕቃዎች ጋር በመደመር የአገልግሎት ዘመን ይያዝላቸዋል፡፡ የእርጅናም

ተቀናሽ ይሰራላቸዋል፡፡

የቋሚ ንብረት አወጋገድ አስተዳደር

ቋሚ ንብረቶች በሦስት አይነት መንገድ ከኅብረት ሥራ ማህበሩ (ዩኒየኑ) ንብረትነት ሊወገዱ

ይችላሉ፡፡

ቋሚ ንብረቱ ሲጠፋ

ቋሚ ንብረት የአገልግሎት ዘመኑን ጨርሶም ሆነ ሳይጨርስ በመቃጠል፣ በመጥፋት፣

በመውደም፣ በመሰረቅ ወይንም በሌሎች መንገዶች ከኅብረት ሥራ ማህበሩ (ዩኒየኑ) ንብረትነት

ሊወገድ ይችላል፡፡ የአገልግሎት ዘመኑን ሳይጨርስ የተወገደ ቋሚ ንብረት በተወገደበት ጊዜ ያለው

የመዝገብ ዋጋ (Book Value) የኅብረት ሥራ ማህበሩ (ዩኒየኑ) ወጪ ሆኖ ይመዘገባል፡፡

ቋሚ ንብረቱ ሲሸጥ

ቋሚ ንብረት በመሸጥ ከኅብረት ሥራ ማህበሩ (ዩኒየኑ) ንብረትነት ሊወገድ ይችላል፡፡ በዚህ

አይነት መንገድ የተወገደ ቋሚ ንብረት፡-

የመዝገብ ዋጋው (Book Value) ከተሸጠበት ዋጋ ሲበልጥ ኪሣራ ስለሚያስከትል

በወጪ ይመዘገባል፡፡

የመዝገብ ዋጋው (Book Value) ከተሸጠበት ዋጋ እኩል ሲሆን ትርፍም ሆነ ኪሣራ

ስለሌለው ምንም ገቢም ሆነ ወጪ አይመዘገብም፡፡

የመዝገብ ዋጋው (Book Value) ከተሸጠበት ዋጋ ሲያንስ ትርፍ በመሆኑ በገቢ

ይመዘገባል፡፡

ቋሚ ንብረቱ በሌላ ሲለወጥ

ቋሚ ንብረት በተመሳሳይ ወይንም በሌላ ቋሚ ንብረት በመለወጥ ተመዝግቦ የነበረውን ቋሚ

ንብረት ከኅብረት ሥራ ማህበሩ (ዩኒየኑ) ንብረትነት ሊወገድ ይችላል፡፡ በዚህ ሂደት ውስጥ

ተለውጦ የመጣው ቋሚ ንብረት ተለውጦ በመጣበት ዋጋ ይመዘገባል፡፡ የቋሚ ንብረት ልውውጥ

በሚደረግበት ጊዜ ትርፍ ወይንም ኪሣራ ሊመጣ ይችላል፡፡ ትርፉ በገቢነት ኪሣራው ደግሞ

በወጪነት በኅብረት ሥራ ማህበሩ (ዩኒየኑ) መዝገብ ይመዘገባል፡፡

3.11 የንብረት ቆጠራና የአገልግሎት ተቀናሽ የሂሳብ አሰራር

የንብረት ቆጠራዎች ወይም ያልተሸጡ የሽያጭ ዕቃዎች ዋጋ /Inventories/

ሀ. የንብረት ቆጠራ መቼ ይካሂዳል ?

ንብረት ቆጠራ መካሄድ ያለበት በማናቸውም ዓይነት ገቢና ወጪ በማይደረግበት ስአት መሆን

መቻል አለበት፡፡ ነገር ግን በትላልቅ የኅብረት ስራ ማህበራት ውሰጥ ሁልጊዜ የንበረቶች ዝውውር

ወይም አዲሶችን ማስገባትና የተሸጡትን የማስወጣቱ ሂደት ተከታታይነት ያለው ክሰትት ሆኖ

ይገኛል ፡፡ ስለዚህ ኅብረት ስራ ማህበራት ይህን ችግር ለማስወገድ ለተወሰኑ ቀናት ኅብረት

ሥራ ማኅበሮቻቸውን ለቆጠራ ዘግተው በውሰጥ ያለቸውን ንብረት ቆጠራ በትክክል ማካሄድ

አለባቸው፡፡

ለ. የንበረት ቆጠራ እንዴት ይካሄዳል ?

ምንም እንኳን እንደየ ኅብረት ስራ ማህበራቱ ስፋትና ጥበት የሚለይ ቢሆንም የንብረት

ቆጠራዎች በሚካሂዱበት ወቅት በትላልቅ ኅብረት ስራ ማህበራት ዘንድ በሁለት ቡድኖች

መከናወን አለበት ፡፡ አንደኛው ቡድን በኅብረት ስራ ማህበራቱ ውሰጥ ያሉትን ንብረቶች

የሚቆጥር፣ የሚለካ ወዘተ… ሲሆን ሁለተኛው ቡድን ደግሞ አንደኛው ቡድን የቆጠራቸውንና

የለካቸውን ንብረቶች በቆጠራ ፎርሙ የሚያሰፍር መሆን አለበት፡፡

ማንኛውም ቆጠራ በምናካሂደበት ወቅት፡-

በFOB Distention የተሸጡ እቃዎች በግዥው እቃ ቆጠራ እሰካልደረሱ ድረስ

በግዥው ቆጠራ ላይ ሳይሆን በሻጩ የንብረት ቆጠራ ወሰጥ መካተት ያለባቸው ሲሆን

በ FOB Shipping Point የተሸጡ እቃዎችን ግን ምንም እንኳን በግዥው ንበረት

ቆጠራ ወቅት ወደ መጋዘኑም ባይደርሱም ልክ እንደደረሱ ተቆጥሮ ንብረት ቆጠራው

አብሮመያዝ እንዳለበት መዘንጋት የሌለበት ጉዳይ ነው፡፡

ሐ. በመጋዘን ያለ ንብረት ዋጋ

በመጋዘን ያለ ንብረት ዋጋ ሊሆን የሚገባው የኅብረት ስራ ማህበረቱ ንብረቱን ለመረከብ ወይም

ባለቤትነቱን ለማረጋገጥ ያወጣቸውን ወጪዎች በሙሉ ለምሳሌ የግዥ ዋጋ፣ ትራንሰፖረት ዋጋ/

Undre FOB shipping case /፣ ለኢንሹራንስና የመሳሰሉት ወጭዎችን ያካትታል ፡፡

መ. የጋራ ወጪዎች/Joint costs/

የጋራ ወጪዎች የሚባሉት የሚገዙት ዕቃዎች በዓይነት የተለያዩ ሆነው ለምሳሌ ንብረት ሀ፣ለና

ሐ ሆነው ነገር ግን እነዚህን እቃዎች ለማጓጓዝ ወይም የባለቤትነት መብት ለማግኘት በጋራ

የሚከፈል ወጪ ማለት ሲሆን የወጪ አከፍፈሉም /Cost Allocation/ በዕቃዎች የዋጋ ቅድም

ተከተል ፣ እንደ እቃዎች ክብደት /Weight/ እንደ ዕቃዎች መጠን/size/ የሚከፋፈል ይሆናል፡፡

ሠ. ጥቃቅን ወጪዎችን በተመለከተ

እቃዎች ተገዝተው እሰከ መጋዘኑ ድረስ የሚወጡ ጥቃቅን ወጪዎች ይኖራሉ፡፡ እነዚህም

ውጪዎች እንደ ሁኔታው እየታዩ በተቆጣሪው ንብረት/ዕቃ /ላይ በሚደርሳቸው መጠን መሰረት

አብሮ ይደመራል፡፡

ረ. የግዥ ቅናሽ /Purchase Discount/

የግዥ ቅናሸ ማለት ገዥው በተወሰነ የጊዜ ገደብ ውስጥ ለመክፈል ተዋወሎ በዱቤ ለገዛው

ንብረት/ዕቃ / በወሉ መሰረት መክፈል ከሚገባው ቀን ቀደም ብሎ በመክፈሉ የሚያገኘው የዋጋ

ቅናሽ ሲሆን ይህም በሻጪና በገዥ መካከል በሚኖር ስምምነት መሰረት የሚፈጸም ነው፡፡

የኅብረት ስራ ማህበሩ የሚጠቀምባቸውን ንብረቶች ወይም እቃዎች/ Merchandise Inventory/

በተለያዩ ቀናት ነገር ግን በተመሳሳይ ዋጋ ቢገዛቸው ፣በቆጠራ ወቅት ንብረቶቹ /ዕቃዎቹ/

በየትኛውም አይነት የቆጠራ ዘዴ ቢቆጠሩ ምንም አይነት ልዩነት አያመጣም፡፡

በሂሳብ አመዘጋገብ ስረዓት መሰረት በአንድ ሂሳብ ዘመን ውሰጥ ለሽያጭ የሚቀርቡ እቃዎች

አብዛኛውን ጊዜ ሲገዙ ግዥ ሲሆን ሲሸጡ ደግሞ ሸያጭ በሚል የሂሳብ ርዕስ ስር እንዲመዘገቡ

ደደረጋል፡፡ ነገር ግን በሂሳብ ዘመኑ ማብቂያ ላይ ለሸያጪ የቀረቡት እቃዎች ሙሉ ለሙሉ

ሳይሸጡ በመጋዘን ውሰጥ በተራፊነት የሚገኙ የሸያጪ እቃዎች ሊኖሩ ይችላሉ፡፡ በዚህ ጊዜ

የሽያጪ እቃው አስቀድሞ ሲገዛ በሀብትነት ስላልተመዘገበ በሂሳብ ዘመኑ ውሰጥም በሀብትነት

ያለው ሂደት ክትትል ስላልተደረገበት በዘመኑ/ በዓመቱ/መጨረሻ ያለውን ትክክለኛ ዋጋ ማወቅ

አሳቸጋሪ ይሆናል ፡፡

ስለዚህ በሂሳብ አያያዝ ህግ መሰረት ተቀባይነት ያለቸውን ዘዴዎች በመጠቀም ዋጋው ተወስኖ

በዘመኑ ሂሳብ ውስጥ እንዲካተት መደረግ አለበት፡፡ በመሆኑም ያልተሸጡ እቃዎች ዋጋ

ከሚወሰንባቸው ዘዴዎች ዋናዎቹ ስልቶች የሚከተሉት ናቸው ፡፡ እነርሱም፡-

ወቅታዊ የአያያዝ ስልት/Periodic Inventory system /

በተወሰነ የጊዜ ልዩነት በአብዛኛው በአመቱ መጨረሻ በእጅ ያሉት እቃዎች መቁጠርን

የሚያመለክት ነው፡፡

ተከታታይ የአያያዝ ስልት /Perpetual Inventory System/

በየጊዜው እቃች ሲገቡ ገቢ፣ ወጪ ሲደረጉ ደግሞ በወጪ እየያዙ ማመዛዝንን ያመለክታል፡፡

ይህኛው ስልት አፈጻጸሙ ብዙ የሰው ኃይል እና ወጪ የሚጠይቅ በመሆኑ በአብዘኛው

አንጠቀምበትም፡፡ በእጅ ያለን ያልተሸጠን ሽጪ እቃ ዋጋን በትክክል መወሰን አሰቸጋሪ ቢሆንም

ወቅታዊ የአያያዝ ስልት ወጭን የሚቀንስ በመሆኑ በተወሰነ የጊዜ ልዩነት በእጅ ያለው እቃ

ይቆጠርና የሚከተሉትን ታሰቢዎች መሰረት በማድረግ የእቃው ዋጋ ይወሰናል፡፡

ቅድሚያ የገባ ቅድሚያ ይወጣል / First-In-first- Out /FIFO/

እንደ ነዳጅ እና ቶሎ ሊበላሹ የሚችሉት አትክልት እና ፍራፍሬ ወጤቶች ለመሳሰሉት ከስር

ከስሩ ለሚሸጡ እቃዎች ተመራጪነት አለው፡፡

መጨረሻ የገባ ቀድሞ ይወጣል /Last-In-First- Out /LIFO/

ፋሽናቸው ቶሎ ቶሎ ለሚለዋወጡ እቃዎች ለምሳሌ የኢሌክተሮኒክስ ውጤቶች፣ የኮምፒዩተር

ሶፍት ዊሮች ሲሰተሞች፣ ቪዲዮ፣ ካሜራ የተለያዩ የጫማና የልብስ ሞዴሎች ለመሳሰሉት

ተመራጪነት አለው፡፡

የተመዘነ አማካኝ የዋጋ አወሳሰን / Weighted Average/

በእቃዎች ብዛት እና ዋጋ የተባዛ አማካኝ የተመዘነ ዋጋ የመውሰድ ስልት ሲሆን በአብዘኛው

ለማናቸውም ዓይነት በመጋዘን ለተገኙ እቃዎች የምንጠቀምበት ስልት ነው፡፡

3.12 የቋሚ ንብረቶች እርጅና ተቀናሽ /Depreciation/

እርጅና ቅናሽ /Depreciation/ ማለት ቋሚ ሀብቶች ወይም ንብረቶች የሚሰጡት የኢኮኖሚ

አገልግሎት ወይም ጠቀሜታ መቀነስ ማለት እንጂ የዕቃዎች የገበያ ዋጋ ማነስ ማለት እንዳልሆነ

በዘርፉ አንዳንድ ባለሙያዎች ያስረዳሉ፡፡ በዚህም መሰረት እርጅና/እልቀት/ በሁለት ክፍሎች

ሊከፈል ይችላል፡፡

1. አካላዊ እርጅና/Physical depreciation/

2. የአገልግሎት እርጅና /Functional depreciation/

አካላዊ እርጅና/Physical depreciation/

አካላዊ እርጅና የሚባለው ቋሚ ሀብቶች ወይም ንብረቶች በአካሎቻቸው ላይ በሚደርሰው አካላዊ

መሰበር ወይም መቀደድ ወይም መበላሸት ምክንያት መስጠት ከሚገባቸው አገልግሎት ሊቀንሱ

ይችላሉ ተብሎ የሚገመተው መጠን ለመቀነሳቸው የሚሰጠው ስያሜ ነው፡፡

የአገልግሎት እርጅና /Functional depreciation/

የአገልግሎት እርጅና በመባል የሚታወቅ ቅናሽ ደግሞ በብቃት ማነስ /Inadequacy/ እና በማርጀት

/ጊዜው ያለፈበት በመሆኑ /Obsolescence/ ምክንያት የተነሳ ያሉት መሳሪያዎች

የሚያመርቷቸው የፋብሪካ ውጤቶች ለሌላ መሳሪያ ከተመረቱ ተመሳሳይ የፋብሪካ ውጤቶች ጋር

በዋጋና በጥራት ተወዳዳሪ ሳይሆኑ ሲቀሩ መሳሪያዎች ስለማርጀታቸው የሚሰጠው ስያሜ ነው፡፡

ስለዚህ ቋሚ ሀብቶች/ንብረቶች/ ከላይ በተጠቀሰው በአንድ ወይም በጣምራ ምክንያቶች አገልግሎት

ለመስጠት ብቁ አይደሉም ተብለው ሊወገዱ ይችላሉ፡፡

1. በመሆኑም እያንዳንዱ ቋሚ ሀብት ከተገዛበት ጊዜ ጀምሮ በተወሰኑ ዓመታት ውስጥ

እቃዎችን ለመግዛት የወጣውን ወጪ መሸፈኛ የሚሆን ገንዘብ እየተቀነሰ እንዲቀር

ይደረጋል፡፡ ማናቸውም የእርጅና ቅናሽ የሚታሰብላቸው ቋሚ ሀብቶች ሶስት ነገሮችን

አሟልተው መገኘት አለባቸው፡፡ እነርሱም የእቃው መነሻ ዋጋ /Historical Cost/ የእቃው

አገልግሎት ዘመን /Economy Life/ እና የእቃው የመዝገብ ዋጋ ወይም በየዓመቱ

ይቀነሳል ተብሎ የሚታሰበው ምጣኔ /Percentage Rate/ ናቸው፡፡

2. አንድ ቋሚ እቃ የእርጅና ቅናሹ እንዲታሰብለት ቢያንስ አንድ ወር የሞላው መሆን

ሲኖርበት ወሩ በገባ አስከ 15ኛው ቀን ድረስ የተገዛው ዕቃ ልክ በወሩ መጀመሪያ ቀን

እንደተገዛ ተቆጥሮ ሙሉ ወር የእርጅና ቅናሽ የሚያዝለት ሲሆን ወሩ በገባ ከ16ኛው ቀን

ጀምሮ የተገዙ እቃዎች ግን በዚያው ወር ውስጥ እንዳልተገዙ ተቆጥሮ ከሚቀጥለው ወር

ጀምሮ ለእቃው እርጅና ቅናሽ ይታሰብላቸዋል፡፡

3. የቋሚ ሀብት /ንብረት ወይም መሳሪዎች ዋጋ የሚያጠቃልለው እቃውን በሚገዛበት ወቅት

ኅብረት ሥራ ማበሩ ያወጣቸው፡-

ዕቃው የተገዛበት ዋጋ

የትራንስፖርት ክፍያ

የኢንሹራንስ ክፍያ /ንብረቱ ከተገዛበት አስከ ስራው ከሚሰራበት ቦታ ድረስ

ለማድረስ የተከፈለው ብቻ/

እቃውን ለመትከል ወይም ስራ ለማስጀመር ያወጣቸውን ወጪዎች

የሽያጭ ታክስ/ሻጩ እቃውን በሚሸጥበት ወቅት/

የባንክ ወለድ /ኅብረት ሥራ ማኅበሩ የመጀመሪያ የማምረት ሥራ እስኪጀምር

ድረስ ባለው ብቻ/

4. የቋሚ ዕቃዎች ዋጋ ላይ የማይካተቱ ወጪዎች

የዋጋ ቅናሽ/Purchase Discount/

በሠራተኞች አያያዝ ጉድለት ወይም በአደጋ ለተሰበረ ዕቃ የጥገና ወጪዎች

የእርጅና ቅናሽ የሚደረግለትን ንብረት ሀብት ለማግኘት፣ ለማሻሻል፣ ለማደስና

መልሶ ለመገንባት የተደረገ ወጪ

የባንክ ወለድ/ኅብረት ሥራ ማኅበሩ የማምረት ሥራውን ከጀመረ በኋላ የወጣ

ከሆነ/

መሳሪዎቹ ከተተከሉ በኋላ ላለው ዋስትና የተከፈለ የኢንሹራንስ ክፍያ

እርጅና ቅናሽ የሚደረገው ግዝፋዊ ሀልዎት ባላቸው ሀብቶች እና ግዙፋዊ ሀልዎት በሌላቸው

ሀብቶች ላይ ነው፡፡

ግዝፋዊ ሀብቶች ያላቸው /Tangible Assets/ የሚባሉት በእጅ ሊዳሰሱ የሚችሉ ለተወሰኑ

ዓመታት ለዚያ ስራ አገልግሎት እንዲውሉ ታስበው የተገዙ ነገር ግን ለሽያጭ ያልተገዙ ንብረቶች

ሲሆኑ ግዝፋዊ ሀብቶች የሌላቸው/Intangible Assets/ የሚባሉት ደግሞ በእጅ ሊዳሰሱ የማይችሉ

እንደ መልካም ዝና /Good Will/፣ የመለያ ምልክቶች/Identify MArk/፣ የፈጠራ መብት

ባለቤትነት/Copy Right/ የመሳሰሉት ሀብቶች ናቸው::

የእርጅና አቀናነስ ዘዴን በተመለከተ በሂሳብ አያያዝ ህግ መሰረት ተቀባይነት ያላቸው 5 ዓይነት

የእርጅና አቀናነስ ዘዴዎች አሉ፡፡ እነዚህም ከዚህ በታች እንደተመለከተው ቀርበዋል፡፡

1. ቀጥተኛ የእርጅና አቀናነስ ዘዴ /Straighet Line Depreciation Method/

2. በተመረተው ምርት መሰረት የሚደረግ የእርጅና አቀናነስ ዘዴ /Unit of production

Depreciation Method/

3. በየዓመቱ እየቀነሰ የሚሄድ የእርጅና አቀናነስ ዘዴ/Yearly loss Depreciation

Method/

4. የዓመታት ዲጂት ድምር ዘዴ /Sum of Years dijits Depreciation Method/

5. ጥቅል የእርጅና ቅናሽ ዘዴ /Composite of pooling rate Depreciation Method/

ቀጥተኛ የእርጅና አቀናነስ ዘዴ /Straighet Line Depreciation Method/

የዚህ ዓይነት የእርጅና አቀናነስ ዘዴ ንብረቱ በተገዛበት ዋጋ፣ አገልግሎት ላይ በሚውልበት ዓመት

እና በመጨረሻ ንብረቱ ይኖረዋል ተብሎ በሚገመተው የመዝገብ ዋጋ መነሻ የማስላት ዘዴ ነው፡፡

ምሳሌ፡- አንድ መሰረታዊ የገበሬዎች ኅብረት ሥራ ማኅበር ለማኅበሩ ስራ የሚጠቀምበት ቤት ብር

8000.00 የሚያወጣ ቢሆን እና ይህ ቤት የሚያገለግለው ለ20 ዓመት ነው ተብሎ ቢታሰብ

ቀጥተኛ የአገልግሎት ተቀናሽ = ጠቅላላ የቋሚ እቃ የግዥ /የግንባታ ዋጋ/

ቋሚ እቃው አገልግሎት የሚሰጥበት ዘመን

= 8000.00

20

= 400.00 የአንድ ዓመት የእርጅና ቅናሽ ወጪ

ይኖረዋል ማለት ነው፡፡

አመዘጋገቡም፡-

ሰኔ 30 ቀን 2007

የእርጅና ቅናሽ ወጪ 400.00

የተጠራቀመ የእርጅና ወጪ 400.00 በሚል ይሆናል፡፡

ይህንንም መጠን /400.00 ብር ለሚቀጥሉት 20 ዓመታት በተመዘገበው የአመዘጋገብ ዓይነት

ይመዘግበዋል ማለት ነው፡፡ በመሆኑም የገነት መሰረታዊ የገበሬዎች ኅብረት ሥራ ማኅበር እርጅና

ቅናሽ በየዓመቱ ብር 400.00 ይሆናል ማለት ነው፡፡

በተመረተው ምርት መሰረት የሚደረግ የእርጅና አቀናነስ ዘዴ /Unit of production

Depreciation Method/

ይህ እርጅና አቀናነስ ዘዴ በአብዛኛው በአገልግሎት ላይ የሚውለው ለሞተር፣ ለማሽኖች ወዘተ

ሲሆን በአብዛኛው መኪና፣ የማዕድን መቆፈሪያ ማሽን፣ የነዳጅና የውሃ መሳቢያ ሞተር ወዘተ

በዚህ የእርጅና አቀናነስ ስሌት መሰረት ወጪአቸው ሊሰላ ይችላል፡፡

ምሳሌ፡- አንድ መሰረታዊ የገበሬዎች ኅብረት ሥራ ማኅበር ለሰብል መውቂያ እና ማበጠሪያ

አገልግሎት የሚውል ማሽን ብር 100000.00 ቢገዛና በመጨረሻ ይኖረዋል ተብሎ የሚገመተው

ዋጋ ብር 10000.00 እንዲሁም በጠቅላላው ለ200000 ስዓታት ይሰራል ተብሎ ቢገመትና

በመጀመሪያው ዓመት 5000 ሰዓታት ሰርቷል ተብሎ ቢታሰብ በተመረተው ምርት የእርጅና ቅናሽ

ስሌት ስልት መሰረት፡-

የእርጅና ቅናሽ በስዓት = የማሽኑ ዋጋ - የመዝገብ ዋጋ

ማሽኑ አገልግሎት በሚሰጠው መለኪያ

= 100000.00 – 10000.00 = 0.45 ሳንቲም ነው

200000

የመጀመሪያው ዓመት የእርጅና ቅናሽ = 5000 ስዓታት x 0.45 ሣ = ብር 2250.00 ሲሆን

አመዘጋገቡም ሰኔ 30 ቀን 2007 ዓ.ም

የእርጅና ቅናሽ 2250.00

የተጠራቀመ የእርጅና ቅናሽ 2250.00

የዚህ ዓይነት የእርጅና አቀናነስ ዘዴ በየዓመቱ ይለያያል፡፡ ምክንያቱም ከላይ በተሰጠን ምሳሌ

መሰረት ማሽኑ ስራ ይሰራል ተብሎ የሚታሰበው ወይም በተግባር ሊሰራባቸው የሚችላቸው

ስዓታት ሊለያይ ስለሚችል በየዓመቱ የተለያየ የእርጅና ቅናሽ ሊኖረው የመቻሉ አጋጣሚ በጣም

የሰፋ በመሆኑ ነው፡፡

በየዓመቱ እየቀነሰ የሚሄድ የእርጅና አቀናነስ ዘዴ /Yearly loss Depreciation Method/

የዚህ ዓይነት የእርጅና አቀናነስ ዘዴ የሚጠቅመው የማሽኖቹ ወይም የቋሚ ሀብቶች ባህሪ

በመጀመሪያ ዓመት ላይ ይቀንሳል ተብሎ የሚገመተው መጠን ከፍተኛ ሆኖ ሲገኝና በቀጣይ

ዓመታት ይቀንሳል ተብሎ የሚገመተው መጠን ደግሞ እየቀነሰ ለሚሄዱ ማሽኖች/መሳሪያዎች/

ብቻ የምንጠቀምበት ዘዴ ነው፡፡

ምሳሌ፡- አንድ መሰረታዊ የገበሬዎች ኅብረት ሥራ ማኅበር አንድ አዲስ ወፍጮ በብር 20000.00

ገዛ :: ይህ ማሽን ከአስር ዓመት በኋላ ብር 2000.00 የመዝገብ ዋጋ ያሳያል ብንል አገልግሎት

ይሰጣል የተባለውን ዓመት፡-

1. በመጀመሪያ በፐርሰንቴጁ ማስቀመጥ = 10 ዓመት = 10%

2. የተገኘውን ውጤት በሁለት ማባዛት = 10% x 2 = 20%

3. የዓመቱ የዕርጅና ቅናሽ = በሁለት የተባዛው ውጤት የእቃው ወይም

የሀብቱ ስሌት እንዲሚከተለው በሠንጠረዥ መልክ ቀርቧል፡፡

ዓመታት መነሻ ዋጋ

/የመጀመሪያ ዋጋ

የተጠራቀመ

እርጅና

የመዝገብ

ዋጋ/የመጀመሪያ/ ምጣኔው/Rate/

እርጅና ቅናሽ

የመዝገብ ዋጋ

የመጨረሻ

ዋጋ

1 20000.00 - 20000.00 20% 4000.00 16000.00

2 20000.00 4000.00 1600.00 20% 3200.00 12800.00

3 20000.00 7200.00 12800.00 20% 2560.00 10240.00

4 20000.00 9760.00 10240.00 20% 2048.00 8192.00

5 20000.00 11808.00 8192.00 20% 1638.40 6553.60

6 20000.00 13446.4 6553.60 20% 1310.72 5242.88

7 20000.00 14757.12 5242.88 20% 1048.60 4194.28

8 20000.00 15805.72 4194.28 20% 838.85 3355.43

9 20000.00 16644.57 3355.43 20% 671.10 2684.33

10 20000.00 17315.67 2684.33 20% 536.86 2000.00

ከላይ ከተጠቀሰው ምሳሌ ላይ ኅብረት ሥራ ማሀበሩ የገዛው ዕቃ ከአስር ዓመት በኋላ የመዝገብ ዋጋ

ብር 2000.00 እንደሚሆን በግልጽ ተቀምጧል፡፡ ሆኖም ግን ዕቃው አስር ዓመት እስኪሞላው ድረስ

በእርጅና ቅናሽ የተያዘለት ብር 17315.67 + 536.86 = 17852.53 ይሆናል፡፡ የመዝገብ ዋጋው ብር

2000.00 በመሆኑም ጠቅላላ የማሽኑ ዋጋ 2000.00 + 17852.53 = 19852.53 መሆኑን

ከምሳሌው ለመረዳት ይቻላል፡፡

ሆኖም ግን ብር 147.47 በአስረኛው ዓመት መጨረሻ ላይ በእርጅና ቅናሽ ያልተያዘ በትርፍነት

ይታያል፡፡

ይህም ሂሳብ ከብር 1000.00 በታች በመሆኑ በበጀት ዓመቱ እንደ አስተዳደራዊ ወጪዎች ሊያዝ

ይገባል፡፡

የዓመታት ዲጂት ድምር ዘዴ /Sum of Years dijits Depreciation Method/

የዚህ ዓይነት የእርጅና አቀናነስ ዘዴ ከዚህ በላይ እንደተጠቀሰው በመጀመሪያ ዓመት ከፍተኛ

የእርጅና ቅናሽ የሚመዘግብና በተቀሩት ዓመታት ደግሞ እርጅና ቅናሹ እየቀነሰ የሚሄድ ዓይነት

ሆኖ የእርጅና ቅናሽ በአንድ ዓመት የሚቀነስለት ከዚህ በላይ እንደተገለጸው እቃው በተገዛበት ዋጋ

ላይ ሳይሆን እቃው ከተገዛበት ዋጋ ላይ የመዝገብ ዋጋውን በመቀነስ በሚቀረው መጠን ላይ

የሚሰላ የእርጅና ቅናሽ ዘዴ ነው፡፡

ምሳሌ፡- አንድ ኅብረት ስራ ማኅበር በብር 7000.00 የገዛው ኮምፒውተር ከሦሥት ዓመት በኋላ

ብር 1000.00 የመዝገብ ዋጋ እንደሚያሳይ የተረጋገጠ ንብረት ቢኖረው ይህ የተጠቀሰው ንብረት

በየዓመቱ ምን ያህል የእርጅና ቅናሽ እንደሚያስመዘገብ እንደሚከተለው ቀርቧል፡፡

እርጅና ቅናሽ = አገልግሎት ይሰጣል ተብሎ የተገመተው ዓመት x ለእርጅና የተጋለጠው መጠን

የዓመት ድምር

= 3 x 6000 = 18000 = 3000.00 /የመጀመሪያው ዓመት

3+2+1 6

በእያንዳንዱ ዓመት እንዴት እንደሚሰራ ደግሞ ቀጥሎ ባለው ሠንጠረዥ እንመልከት

ዓመት

Year

ዋጋ

Depreciable

Amount

ምጣኔ rate የእርጅና ወጪ

Depreciation expense

የተጠራቀመ እርጅና

Accumulated Depreciation

የመዝገብ ዋጋ

Book Value

1 6000 3/6 3000 3000 4000

2 6000 2/6 2000 5000 2000

3 6000 1/6 1000 6000 1000

ጥቅል የእርጅና ቅናሽ ዘዴ /Composite of pooling rate Depreciation Method/

ጥቅል የእርጅና አቀናነስ ዘዴ የሚጠቅመው የእርጅና ቅናሽ የሚታሰብላቸው ቋሚ እቃዎች

በመካከላቸው የጋራ የሆነ የስሪት ባህሪ /Common characteristics/ ላላቸው እንደ ኮምፒውተሮች

የመረጃ ስርዓቶች፣ የሶፍት ዌር ውጤቶችና የመረጃ ማከማቻ መሳሪያዎች 25% /ሃያ አምስት

በመቶ/ እና ሌሎችም ማናቸውም ተመሳሳይ ባህሪይ ያላቸው ሀብቶች 20% /ሃያ በመቶ/ የእርጅና

ቅናሽ የሚሰላበት ዘዴ ነው፡፡

ለምሳሌ፡- አንድ ኅብረት ሥራ ማኅበር ከዚህ በታች የተዘረዘሩ የዕቃ ዓይነቶች መነሻ ዋጋ፤

የመዝገብ ዋጋና የአገልግሎት ዘመን ተገልጾ ሰኔ 30 ቀን 2008 ቢቀርብልን የጥቅል እርጅና ቅናሽ

ወጪው እንደሚከተለው ይሰራል፡፡

የእቃው ዓይነት Items ዋጋ

Historical cost

የመዝገብ ዋጋ

Book value

የአገልግሎት ዘመን

Economic Life

የእርጅና ቅናሽ

Depreciation

expends

ኮምፒውተሮች 10000 1000 9 ዓመት 1000

የመረጃ ስርዓት 12000 2000 10 ዓመት 1000

የሶፍት ዌር ዉጤቶች 20000 5000 7 ዓመት 2141.2

ድምር 42000 4141.2

ከላይ በተሰጠው ምሳሌ መሰረት የጥቅል እርጅና አቀናነስ ዘዴው እንደሚከተለው ይሰራል፡፡

ጥቅል የእርጅና አቀናነስ ምጣኔ = የዓመቱ ጠቅላላ የእርጅና ቅናሽ x 100%

ጠቅላላ የጥቅል ዋጋ

= 4142.8 x 100% = 9.86%

42000

ጥቅል የእርጅና ምጣኔ = 9.86%

የእርጅና ቅናሽ ወጪ = ጥቅል የእርጅና ምጣኔ x የጥቅል ጠቅላላ ዋጋ

= 9.86% x 42000 = 4141.2

አመዘጋገቡም

ሰኔ 30 ቀን 2008

የጥቅል ሀብት እርጅና ቅናሽ 4141.2

የተጠራቀመ እርጅና ቅናሽ 4141.2

በአጠቃላይ ተቀባይነት ባለው የሂሳብ አያያዝ ህግ መሰረት የእርጅና ቅናሽ ዘዴዎች ለመመልከት

የተቻለ ሲሆን የኅብረት ሥራ ማኅበራት የሚጠቀሙበት የቅናሸ ዘዴ ግን የፌዴራል ኅብረት ሥራ

ኤጀንሲ በ1996 ባወጣው የሂሳብ አያያዝ መመሪያ መሰረት ቀጥተኛ የእርጅና አቀናነስ

ዘዴ/Straighet Line Depreciation Method/ መጠቀም እንዳለበት የተቀመጠ ሲሆን ማንኛውም

የኅብረት ሥራ ማኅበር የቋሚ ንብረት መዝገብ መያዝ ይኖርበታል፡፡

ለእያንዳንዱ የኅብረት ሥራ ማኅበሩ ቋሚ ንብረት የአገልግሎት ተቀናሽ በየዘመኑ ተሰልቶ ለዚሁ

በተከፈተ ሂሳብ ተለይቶ መቀመጥ ይኖርበታል፡፡

የአገልግሎት ተቀናሽ ወጪ ለየቋሚ ንብረት ዓይነት ቀጥሎ በተዘረዘረው መሰረት መሆን

ይኖርበታል ፡፡ /ፌዴራል ኅብረት ሥራ ኤጀንሲ በ1996 እንዳወጣው መመሪያ መሰረት/ከላይ

በተገለጸው መሰረት የሚሰላ ይሆናል ማለት ነው፡፡

ተ/ቁ የቋሚ ንብረት ዓይነት የአገልግሎት ተቀናሽ, % ምርመራ

1 ህንጻዎች 5

2 ለትራንስፖርት መኪናዎች 20

3 ለመጋዘንና ጽ/ት ቋሚ ዕቃዎች 10

4 ኮምፒውተሮችና ሶፍትዌሮች 25

5 ለእርሻ መሳሪያዎች 16 ለመጀመሪያ ዓመት

6 ለእርሻ መሳሪያዎች 12 ለሚቀጥሉት ዓመታት

7 ለእርሻ መኪና/ትራክተር 20

8 ለቡልዶዘር ግሬደር 20

9 ለአፈር/ድንጋይ መዛቂያ 20

10 ለእርሻ እንስሳት 33

11 ለእህል ጎተራ 20

12 ለሎሚ፣ ብርቱካንና ለማንጎ ተክሎች 3

13 ለመንደሪን ተክል 4

14 ለፓፓያ ተክል 25

15 ለሙዝ ተክል 16

16 ለወይን ተክል 4

17 ለቃጫ ተክል 13

18 ለመስኖ ቦይ 2.5

3.12 የትርፍ ክፍፍል አስተዳደር ጽንሰ-ሃሳብ

የትርፍ ክፍፍል (Dividend) በአዋጅ ቁጥር 402/1996 የኅብረት ሥራ ማህበራት አዋጅ

147/1991 ማሻሻያ አዋጅ አንቀጽ 4 በተደነገገው መሰረት ማህበራት ካገኙት የተጣራ ትርፍ ላይ

ሠላሳ በመቶ (30%) የመጠባበቂያ ተቀማጭ ተቀንሶ የሚቀረው ትርፍ ነው፡፡ ይህም ከተገኘው

ጠቅላላ የተጣራ ትርፍ ሰባ በመቶ (70%) ይሆናል፡፡

የትርፍ ክፍፍል ተፈፃሚ ማድረግ

የመጠባበቂያ ተቀማጭ 30% ከተቀነሰ በኋላ የሚገኘው የተጣራ ትርፍ በአባላት ጠቅላላ ጉባኤ

እስከሚወሰን ድረስ ሂሳቡን በሚያዘጋጀው ክፍል አማካኝነት በኅብረት ሥራ ማህበሩ (ዩኒየኑ)

የሂሳብ መግለጫዎች የፋይናንስ አቋም መግለጫ (ሐብትና ዕዳ መግለጫ) ውስጥ በተጣራ ሐብት

(ካፒታል) (Equity) ያልተከፋፈለ ትርፍ ተብሎ ይቀመጣል ፡፡

በኅብረት ሥራ ማህበሩ (ዩኒየኑ) መደበኛ ጠቅላላ ጉባኤ (አዋጅ ቁጥር 147/1991 አንቀጽ 22

ቁጥር 1 መሰረት) ላይ ኦዲት ሪፖርቱ ከፀደቀ በኋላ አባላት እንዲከፋፈል ውሳኔ የሰጡበት

(Declare ያደረጉት) ያህል መጠን ተቀንሶ አባላት ለኅብረት ሥራ ማህበሩ (ዩኒየኑ) ባደረጉት

አስተዋፅኦ (በተሳትፎ፣ በገዙት ዕጣ፣ በቆጠቡት ገንዘብ፣ እና በመሳሰሉት) ወይም የትርፍ

ክፍፍልን አስመልክቶ በመተዳደሪያ ደንቡ ውስጥ በተቀመጠው መሰረት የትርፍ ክፍፍሉ ይካሄዳል

፡፡

ለምሳሌ፡- እንዲከፋፈል ከወሰኑት ገንዘብ 50% ለዕጣ፣ 30% ለተሳትፎ፣ 20%ለቁጠባ ብለው

ውሳኔ ሊሰጡበት ይችላሉ፡፡ እስከሚከፋፈሉት ድረስ በእዳ (Liablities) በአጭር ጊዜ እዳ ተከፋይ

ያልተከፋፈለ ትርፍ ተብሎ ይቀመጣል፡፡ ለአባላት ክፍያ በተፈፀመበትጊዜ 10% ከዕያንዳንዱ አባል

ተከፋይ ላይ በመቀነስ ለገቢ አስገቢው ባለስልጣን ገቢ መደረግ አለበት፡፡ የማሻሻያ አዋጅ

402/1996 አንቀጽ 4 ቁጥር 3 መሰረት አባላት ከሚያገኙት የተጣራ ትርፍ ውስጥ ተጨማሪ ዕጣ

ሊገዙበት ይችላሉ፡፡ ሆኖም አባላት ዕጣ ቢገዙበትም የትርፍ ክፍፍል ግብር ይከፍላሉ፡፡

ክፍል አራት

4. የፋይናንስ/የበጀት ቁጥጥር

የበጀት ቁጥጥር ትርጉም

የበጀት ቁጥጥር ማለት አንድን ዓላማ ለማስፈፀም የተዘጋጀውን የገንዘብ ዕቅድ በህብረት ሥራ

ማህበሩ (ዩኒየኑ) በሚከተለው የገንዘብ አሰተዳደር መሰረት ስራ ላይ መዋሉን ለመከታትል

የሚያስችል የቁጥጥር ስርዓት ነው፡፡

በዚህም የበጀት ቁጥጥር ጊዜ የታቀደው በጀት ከበጀት አፈጻጸሙ ጋር ተወዳደሮ የበጀት ልዩነቱ

(Budget variances) ከታወቀ በኃላ ልዩነቱ የተፈጠረበትን ትክክለኛ ምክንያት በመለየት የበጀት

ቁጥጥር ሃላፊነትን የወሰደው አካል የበጀት ክለሳ ማድረግ ይጠበቅበታል፡፡

በጀት በቀጥታና በቀላሉ ሲተረጐም የአንድ ግለሰብ፣ ቤተሰብ፣ ድርጅት በተወሰነ ወቅት ማለት

በወር/ዓመት/ በሁለት ዓመት ወዘተ… የገቢና የወጪን ግምት ዝርዝር የሚያሣይና ግብንም

የሚያመላክት የአሠራር ዘዴ ነው፡፡

አንድ ግለሰብ ወይም ድርጅት ወዘተ… በተወሰነ ጊዜ (የበጀት ጊዜ) ውስጥ ሊያከናውን ላቀዳቸው

ተግባራት ወጪ ለመፈፀም አገኛለሁ ብሎ የገመተውን ገቢ በቅድምያ ተከተል ሲደረደር /ሲያዘጋጅ

ለሥራው መመሪያ እንዲሆነው የተጠቀመበት ዘዴ በጀት ነው ለማለት ይቻላል፡፡

በአጠቃላይ በጀት ማለት የኅብረት ሥራ ማህበሩ ለሚያከናውነው የሥራ እንቅስቃሴ በቅድሚያ

የሚያዘጋጀው ዝርዝር ኘላን ነው፡፡ ይህም በጀት

በቅድሚያ የሚዘጋጅና ወደፊት በሚተገበር ድርጊት ላይ የተመሠረተ

ማህበሩ ወደፊት በሚትገብራቸው ዓላማዎች ላይ የተመሠረተ

በማህበሩ ፖሊስና ዓላማ ላይ በመመሥረት በሥራ ዝርዝርና በገንዘብ የተዘጋጀ ነው፡፡

በጀት የማህበሩን ሠራተኞችና ሥራ አመራር ቦርድን የሚያነቃቃ መሣሪያ ከመሆኑም በላይ

አቅጣጫ የሚያሣይና አፈፃፀሙን ለመመዘን ያስችላል ውጤታማ በጀት ቀደም ብሎ የሚዘጋጅ

ሲሆን የማህበሩን ሠራተኞችና የሥራ አመራር ቦርድ የጋራ ጥረትና ውሣኔ ይጠይቃል፡፡

ቁጥጥር ሲባል በፀደቀውና በተግባር ላይ በዋለው በጀት መካከል ያለውን ልዩነት ማነፃፀሪያ

መሣሪያ ነው፡፡ በሁለቱ መካከል ያለውን ልዩነት መገምገም እንደዚሁም አስፈላጊ ሆኖ ሲገኝ

የእርምት እርምጃዎችን ለመውሰድ መቻል የበጀት ቁጥጥር ድርሻ ይሆናል፡፡ መረጃው የሚገኘው

ሂሣቡ ከተዘጋ በኋላ ነው፡፡

በጀት በዕቅድ መልኩ ሲታይ የአለውን ውስን ሀብት ለመጪው ጊዜ አብቃቅቶ መደልደልን/

ማስተዳደርን ሲያመለክት በሌላ በኩል ቁጥጥር ዳግም ሥራ ላይ በዋለው (በወቅቱ) ሥራ ላይ

አፈፃፀምን በመመዘን ላይ ያተኮረ ይሆናል ፡፡ የሥራ መሪው ለሚቀጥለው ኘላንና በጀት ዝግጅት

የዕርምት እርምጃዎችን ሊወሰድ የሚችለው ከቁጥጥሩ ሪፖርት ውጤት ነው፡፡

ብዙውን ጊዜ ኅብረት ሥራ ማኅበሩ (ዩንየኑ) የበጀት ቁጥጥር ባለማድረጋቸው ምክንያት ያላቸውን

ውስን ሃብት ከእቅዳቸው ውጪ አገልግሎት ላይ ሲያውሉ ይስተዋላል፡፡ በዚህ ምክንያት ኅብረት

ሥራ ማኅበሩ (ዩንየኑ) ለብክነት እና ለኪሳራ ይጋለጣሉ፡፡ ስለሆነም በየደረጃው ያሉ አስፈጻሚ

አካላት ስለ በጀት ቁጥጥር ጥቅሞች ማወቅ እና መተግበር ይጠበቅባቸዋል፡፡

በአግባቡና በጊዜው የበጀት ቁጥጥር ማድረግ የሚከተሉት ጥቅሞች ይኖሩታል፡-

የህብረት ሥራ ማህበሩን (ዩኒየን) ተግባራት ለማስተባበር ያስችላል፡

የህብረት ስራ ማህበራትን (ዩኒየኖችን) ቅጥር ሰራተኞችን ለመከታተል ይረዳቸዋል፣

በተለያዩ የስራ ዘርፎች መካከል ትብብርን ይፈጥራል (ምርት፣ ግብይት፣ አስተዳደር)

በተለያየ የእርከን ደረጃ ባሉ የስራ አስኪያጆች፣ሰራተኞች እና አባላት መካከል ትብብር እና

መግባባት እንዲፈጠር ያደርጋል፣

የማህበራትን (ዩኒየን) የስራ ውጤት ለመገምገም እንደ መነሻ ሆኖ ያገለግላል፣

የተለያዩ ችግሮች በሚከሰቱበት ጊዜ የመትሄ እርምጃ ለመውሰድ ያስችላል፣

የህብረት ሥራ ማህበሩ (ዩኒየኑ) ሰራተኞች በበጀት ዝግጅት ወቅት መሳተፍ እንዲችሉ

ያግዛል፣

የህብረት ሥራ ማህበሩ (ዩኒየኑ) ያላቸውን ውስን ሀብት በአግባቡ መድበው እንዲጠቀሙ

ይረዳቸዋል፣

ከሚሰሩት ስራዎች ውስጥ የህብረት ስራ አስኪያጅ በማህበሩ (ዩኒየኑ) ከፍተኛ ልዩነት

ያለባቸውን እቀድ እና ትግበራዎች ንጽጽር ቅድሚያ ሰጥቶ እንዲተገብር ይረዳዋል።

በአጠቃላይ በጀትን በአግባቡ ለመቆጣጠር የሚከተሉትን ቅደም ተከተሎች መጠቀም ተገቢ

ነው፡፡

የበጀቱን ዓላማ መለየት

የበጀት አጠቃቀም መመሪያ እና የተቀናጀ የበጀት አጠቃቀም ማንዋል ማዘጋጀት

ሃላፊነትን ለይቶ ማስቀመጥ

የየወቅቱን የበጀት አጠቃቀም ለይቶ ማስቀመጥ

የፋይናንስ ቁጥጥር ዓይነቶች

ውስጣዊ የፋይናንስ ቁጥጥር

የውስጥ ኦዲተር

የቁጥጥር ኮሚቴ

¾lØØ` ¢T>‚ YM×”“ }Óv`

1. ¾Y^ ›S^` ¢T>‚ GLò’~” uƒ¡¡M S¨×~” ßታ}LM'

2. ¾ኅብረት ሥራ T%u\ Ñ”²w“ ”w[ƒ uƒ¡¡M Y^ Là SªK<”

Ãq×Ö^M'

3. ¾ኅብረት ሥራ T%u\ M¿ M¿ እ”penc?­‹ uT%u\ S}ÇÅ]Á“

¨<eÖÅ”w SW[ƒ SŸ“¨“†¨<” ßታ}LM'

4. uÖpLL Ñ<v›? ¾T>cÖ<ƒ” K?KA‹ }Óv^ƒ ÁŸ“¨<“K<

5. eKY^¨< እ”penc? KÖpLL Ñ<v›? ]û`ƒ Ák`vM'

ውጫዊ የፋይናንስ ቁጥጥር

በአደራጅ መ/ቤት- የሂሳብ ምርመራና የኢንስፔክሽን ድጋፍ

ዕውቅና ባላቸው አዲተሮች

የበጀት ቁጥጥር ትግበራ ችግሮች

የበጀት ቁጥጥር የተሟላ ወይም የተዋጣለት ስልት ነው ማለት አይቻልም።

በተወሰነ ደረጃ እጥረቶች ሚታዩበት መሆኑ።

የግለሰቦችን ውጤታማና ደካማ አሰራርን መለየት የሚያስችል በመሆኑ ከተለያዩ

አካላት ተቃውሞና ስርዓቱን ላለመቀበል የመቋቋም ችግር መከሰቱ፣

በየወቅቱ በሚከሰተው የገንዘብ ግሽበትና ምጣኔ ሃብታዊ አለመረጋጋት ሲኖር

በጀትንና የመንግስትን የኢኮኖሚ ፖሊሲዎችን በተፈለገው መልኩ መለዋወጥ

አለመቻል፣

የበጀት አጠቃቀም ቁጥጥር በአጭር ጊዜ ወደ ተዋጣለት አሰራር ማምጣት

አለመቻሉ

በጀት እንደ መገልገያ መሳርያ እንጂ አስተዳደራዊ ስራን መተካት አለመቻሉ

በህብረት ስራ ማህበራት የበጀት ቁጥጥር ስራ መተባበርንና የቡድን ስራን

መጠየቁ

5. የፋይናንስ ሪፖርት

የፋይናንስ ሪፖርት፡-

በቅጥር ሂሳብሰራተኛ ቅጥር ሂሳብሰራተኛ በሌለበት በኅብረት ሥራ ማኅበሩ ፀኃፊ

ሊዘጋጅ ይችላል፣

በየወሩ፣ በሩብ ዓመት፣ በግማሽ ዓመትና በዓመት ይዘጋጃል፣

ማናጀር ባለበት ለማናጀሩ፣ ማናጀሩ ለሥራ አስፈጻሚ ኮሚቴ ሥራ አስፈጻሚ

ኮሚቴው ለጠ.ጉባኤ(ዓመታዊ ሪፖርት) ያቀርባሉ፣

የሪፖርቶች ይዘት - ሀተታዊ፣ ከዓመታዊ ቢዝነስ ፕላን ዝርዝር ሥራዎች ዕቅድ

ጋር የተዛመዱ የሂሳብ መግለጫዎች፣ Y°L© SÓKÝ ¨Ã”U Ó^õ ሊሆኑ

ይችላሉ

¾TIu^ƒ” ¾}Óv`“ ¾óÓ”e °pÊ‹” እ”Ç=G<U ¾H>Xw“ ¾*Ç=ƒ Y`¯ƒ”

SW[ƒ uTÉ[Ó ÑLß ]þ`ƒ W`„ Tp[w ÃJ“M ::

ዕዝሎች °´M 1

¾ ኃ/¾}/ ¾ኅw[ƒ Y^ TIu`

lØ`

k”

¾Ñ”²w SkuÁ Å[c˜

Cash Receipt Voucher ¾Ÿóà eU

¾Ñ”²u<M¡ u›ሃ´

uòÅM

¾}ŸðKuƒ U¡’>Áƒ

¾¡õÁ¨< ¯Ã’ƒ :- uØ_ Ñ”²w uŠ¡ ¾Š¡ lØ`

¾H>dw lØ` ¾H>dw ›`°cƒ Ç=u=ƒ ¡_Ç=ƒ

H>du<” Á²Ò˨< H>du<” Á[ÒÑÖ¨< ¾Ñ”²w }kvÃ

YU YU YU

ò`T ò`T ò`T

k” k” k”

e`߃ :- ÃI ¾Ñu= Å[c˜ ufeƒ ¢ú òÒÍM ¾SËS]Á¨< ¢ú KÑ”²w Ÿó¿ Ãc×M'G<K}—¨< ¢ú

ŸÑ”²w TÖnKÁ Ò` }Áõ ¨Å H>dw ¡õM ÃL"M'fe}—¨< ¢ú ŸØ^²< dÃLkp ÃkS×M::

°´M 2

¾ ኃ/¾}/ ¾�w[ƒ Y^ TIu`

lØ`

k”

¾Ñ”²w ¨Ü T²¹

Cash Payment Voucher ¾}ŸóÃ eU

¾Ñ”²u< M¡ u›G´

uòÅM

¾}ŸðKuƒ U¡’>Áƒ

¾¡õÁ¨< ¯Ã’ƒ :- uØ_ Ñ”²w uŠ¡ ¾Š¡ lØ`

¾H>dw lØ` ¾H>dw ›`°cƒ Ç=u=ƒ ¡_Ç=ƒ

H>du<” Á²Ò˨< H>du<” Á[ÒÑÖ¨< ¾Ñ”²w }kvÃ

YU YU YU

ò`T ò`T ò`T

k” k” k”

e`߃ :- ÃI ¾¨Ü T²¹ ufeƒ ¢ú òÒÍM ¾SËS]Á¨< ¢ú ŸÑ”²w SÖ¾mÁ TSMŸ‰ Ò`

}Áõ ¨Å H>dw ÃL"M'G<K}—¨< ¢ú °n¨< }Ñ´„ ¨Ã”U ›ÑMÓKA~ }ј„ Ñ”²u< ¾}ŸðKuƒ Å[c˜

¨Ã”U Te[Í c=k`w Ÿ¡õÁ c’Æ Ò` }Áõ ¨Å H>dw ¡õM ÃL"M'fe}—¨< ¢ú ŸØ^²< dÃLkp

ÃkS×M::

°´M 3

lØ`

k”

¾N=dw Te}"ŸÁ (Journal Voucher)

¾N=dw lØ`

¾N=dw ›`e°ƒ

Èu=ƒ

¡_Ç=ƒ

U¡”Áƒ

°´M 4

¾ ኃ/¾}/ ¾ኅw[ƒ Y^ TIu`

lØ`

k”

¾Æu? iÁß Å[c˜

Credit Sales Invoice ¾Å”u—¨< eU SKÁ lØ` ¡MM

µ” (¡õK Ÿ}T) kuK? ¾u?ƒ lØ`

eM¡ lØ` þeታ dØ” lØ`

ÖpLL ¡õÁ pÉT>Á ¡õÁ

k] ¡õÁ ¡õÁ ¾T>ðìUuƒ Ñ>²?

¾¡õÁ¨< G<’@ታ

}/l

´`´` (SÓKÝ)

SKŸ=Á

w³ƒ

Á”Æ ªÒ

ÖpLL ªÒ

U`S^

H>du<” Á²Ò˨< H>du<” Á[ÒÑÖ¨< ¾Å”u—¨< (Ѹ)¾hß

YU YU YU YU

ò`T ò`T ò`T ò`T

°´M 5

¾ ኃ/¾}/ ¾ኅw[ƒ Y^ TIu`

lØ`

k”

¾°n ¨Ü SÖ¾mÁ

Store Requisition ¾ÖÁm¨< eU ¾Y^ ¡õM

SKÁ lØ` ¾Y^ É`h

¾}Ö¾kuƒ U¡”Áƒ

}/l

¾°n¨< ¯Ã’ƒ u´`´`

VÈM

w³ƒ

¾}Ökc¨< °n

u´„ u=ј HLò¨<

¾TÁhiMuƒ ¯UÉ

U`S^

ÖÁm¨< ÁìÅk¨< (¾ðkŨ<) HLò

YU YU

ò`T ò`T

k” k”

°´M 6

¾ ኃ/¾}/ ¾ኅw[ƒ Y^ TIu`

lØ`

k”

¾°n Ó¸ SÖ¾mÁ

Purchase Requisition ¾ÖÁm¨< eU ›É^h

¾T>c^uƒ ¡õM SKÁlØ`

¾Ö¾kuƒ U¡”Áƒ

}/l

¾°n¨< ¯Ã’ƒ

e„¡

"`É

lØ`

SKŸ=Á

w³ƒ

¾Ó¸ ªÒ uSÒ²” ¾SÒ²”

W^}—

ò`T Á”Æ ÖpLL ÁK ¾K?K

Ñ”²w ÖÁm¨< Á[ÒÑÖ¨< ÁìÅk¨< (¾ðkŨ<)

YU YU YU

ò`T ò`T ò`T

k” k” k”

°´M 7

¾ ኃ/¾}/ ¾ኅw[ƒ Y^ TIu`

lØ`

k”

¾°n Ñu= TÉ[Ñ>Á

Goods Receiving Voucher (GRV) ¾›p^u= É`σ /ÓKcw eU ¾Ó¸ SÖ¾mÁ lØ` ¾Ö¾k¨<¡õM

¾}Ö¾kuƒ k” ¾}["u=¨< SÒ²” ›É^h ¾}["u=¨< SÒ²” SKÁ lØ`

¾SŸ=“¨<•`Ò lØ`

}^

lØ`

¾°n¨< ¯Ã’ƒ

SKŸ=Á

¾}Ö¾k¨<

w³ƒ

¾}[Ÿu¨<

w³ƒ

¾›”Æ ªÒ

ÖpLL ªÒ

U`S^

ÖpLL ÉU`

›e["u= }["u= ›îÇm¨< HLò

YU YU YU

ò`T ò`T ò`T

k” k” k”

°´M 8

¾ ኃ/¾}/ ¾ኅw[ƒ Y^ TIu`

lØ`

k”

¾°n ¨Ü TÉ[Ñ>Á

Goods Issuing Voucher K ›É^h ¾}["u=¨< eU

¾°n¨< SKÁ lØ` ¾°n¨< ›Ã’ƒ ¾°n¨< ¾N=dw (Account) lØ` °n¨< ¨Ü ¾J’uƒ U¡”Áƒ

}.l

¾°n¨< ¯Ã’ƒ

¾e„¡

"`É

lØ`

SKŸ=Á

w³ƒ

¾°n¨< ¾SÓ¹ ªÒ ¾°n¨< ¾SgÝ ªÒ

U`S^ Á”Æ

ªÒ

ÖpLL

ªÒ

Á”Æ

ªÒ

ÖpLL

ªÒ

Á²Ò˨< ÁìÅk¨< ”w[~” ¾}[Ÿu¨<

YU YU YU

ò`T ò`T ò`T

k” k” k”

°´M 9

k”

¾ ኃ/¾}/ ¾ኅw[ƒ Y^ TIu`

¾°Kƒ (°n) iÁß TÖnKÁ

¾°Kƒ iÁß c^}— eU

¾e^ Ñ>²? ð[n (iõƒ)

Ÿ°Kƒ iÁß Å[c˜ (+Ÿ?ƒ) lØ` Ÿ እeŸ

}/l

¾Ñu=¨< ›`°cƒ

SKŸ=Á

w³ƒ

¾›”Æ ªÒ

¾›”Æ ªÒ

SgÝ

U`S^

H>du<” Á²Ò˨< H>du<” Á[ÒÑÖ¨< ¾°Kƒ ¾Ñ”²w }kvÃ

YU YU YU

ò`T ò`T ò`T

°´M 10

¾N=dw sƒ (General Ledger)

¾N=dw ›`°eƒ ¾N=dw lØ`

}/l

k”

SÓKÝ

Èu=ƒ

¡_Ç=ƒ

T>³”

°´M 11

¾"`É lØ`

Ñî

¾SÒ²” ”w[ƒ Sq×Ö]Á (u=”) "`É

Bin Card ¾”w[~ ›Ã’ƒ SKÁ lØ`

SKŸ=Á SÅ`Å]Á lØ`

k”

¾°n Ñu=

Å[c˜

kØ`

¾°n ¨Ü

Å[c˜

kØ`

Ñu=

¨Ü

k] vL”e

S´Òu=

ò`T

U`S^

የኅብረት ሥራ ማኅበራት የፋይናንስ ሥራ አመራር ኅዳር 2008 ዓ.ም

62

°´M 12

¾N=dw S´Ñw

ቀ”

´`´`

¾z¨<†`

lØ`

¾Š¡

lØ` Ø_ Ñ”²w uእጅ v”¡ ulÖv v”¡ u}”kdni sT> ”w[ƒ °× (g?`)

Èu=ƒ ¡_Ç=ƒ Èu=ƒ ¡_Ç=ƒ Èu=ƒ ¡_Ç=ƒ Èu=ƒ ¡_Ç=ƒ Èu=ƒ ¡_Ç=ƒ

°´M 13

¾"`É lØ`

Ñî

¾SÒ²” ”w[ƒ ¨Ü“ Ñu= SŸታ}Á "`É

Stock Card

¾”w[ƒ (¾gkØ) ¯Ã’ƒ ¾°n¨< (¾gkÖ<) SKÁ lØ` u=” "`É lØ`

¾SÅ`Å]Á lØ` ´p}— ¾¡U‹ƒ SÖ” Ÿõ}— ¾¡U‹ƒ SÖ”

°n¨< (gkÖ<) ¾T>јuƒ SÒ²” lØ` (eU) ¾°n¨< ¾H>dw lØ` (Account Number)

k”

°n Ñu=

Å[c˜

lØ`

°n

¨Ü

Å[c˜

lØ`

Ñu= ¨Ü k] T>³”

¾S´Òu= ò`T

U`S^

w³ƒ

’ÖL

ªÒ

ÖpLL

ªÒ

w³ƒ

’ÖL

ªÒ

ÖpLL

ªÒ

w³ƒ

ªÒ