قواعد عربی 2

عربی عمومی دوم دبيرستان

1

� لناه� ق�رءانا �ا أنز� �إن �ا ع�ربي�عق"لون... �م ت �ک لعل

ه اللبسم الذ�ی خل�ق

اسم را از نظر شناختن به دو نوع تقسيم مي كنند: اسم نكرهو اسم معرفه

: اسمي شناخته شده است كه بر فرد يا عرفهاسم مچيزمشخ�صي

شود. داللت مي كند و يا براي بار دوم در جمله تكرار مي: اسمي ناشناس است كه بر فرد يا چيز نامعلومي كرهاسم ناما

داللكند. مي

�ولد رأيت� : ديدم بازار را دريپسرديروز :مثال الس�وق" فـى اأمس".

نکره معرفه نکره معرفه3

� معرفه نشانه ندارد ولي نشانه ، در فارسي معموالنكره سه چيز است:

مثال: . ي +يك ی، ،يكي، يكمرد: معرفهمردي يك مرد نكره يك مردي

� نشانه نكره در عربي تنوين است ـPمعموال ـQ ــ : ـــ ــ

4

آيا اسم خاص داراي تنوين نكره است؟داشته باشد؛ نكره خير اسم خاص حتي اگر تنوين

نيست بلكه معرفهاست.� رسول� الله". مثال: أشه�د� أن] محم�دا

�«،در اين مثال معرفه است. »محمدا

5

اسم معرفه شش نوع است:، در زبان عربيانواع اسم معرفه:الذdئب: گرگ :« ال - اسم معرفه به »1هو، أنت": - ضمير2،: - علم3 Qبغداد��سوسن ناصر ،اسم ع�ل�م يعني اسم خاص. نامي كه مخصوص يك فرد، يك مكان و )

يا يك چيز(است

، الل - موصول:4 �ذين� �تـى، ال �ذى، ال ، ما ـات�ال kى، م�ن، هؤالء"، ذلك، تلك، أولئك - اشاره:5 ، هاتان" هذا، هذه، هذان"باب� الغ�رفة، محفظة� جوادP.:- اسم معرفه به اضافه6

)هر گاه اسمي به اسم معرفه اي ديگر اضافه شود؛ اسم او�ل از نكره بودن خارج شده

(معرفه مي گردد.

6

آيا به نظر شما »ال« و »تنوين« با هم در يك اسم مي آيند؟، نشانه نكره تنوين نشانه معرفه و الخير، زيرا

است و نمي شود با همبيايند.

مضاف » ال« و » تنوين« نمي گيرد.

7

ظاهریعالمت های اعراب محلی تقديری

ـP ــ ـQ ــ ـعالمت های اعراب، عبارتند از: ـــ ـــ ـــ ـــ ــبه اين عالمت ها اعراب ظاهري مي گويند.

هرگاه اعراب كلمه اي ظاهر شد؛ مي گوييم اعراب آن كلمه ظاهري است.

� در اين كلمات مي بينيم كه اعراب كلمات، ظاهر شده مثالپس اعراب آنها

ظاهري است.. 8القربة� ثقيلةQ للمرأة". يرسم� الطالب� صورة� جبلP علي اللوح"

او�ل با آن مبني است كه در كالس"اعراب محل�ي در كلماتايد. آشناشده

ضميرها، اسم هاي اشاره، اسم كدام كلمات مبني هستند؟ استفهام،

اسم موصول، فعل ماضي، فعل امر، دو صيغه جمع مؤنث در فعل

مضارع، حروف.

� اعراب جمله و شبه اعراب اسم هاي مبني، محلي است. ضمناجمله

نيز محل�ي است.

شبه جمله همان جار و مجرور است.شبه جمله چيست؟ 9

اعراب ظاهری اصلی فرعی

فرعيو اصلي اعراب ظاهري نيز دو نوع است:اعراب اصلي همان عالمت هاي معروف" اعراب است كه

عبارت است از:Q ـ ــ / رفع نصب P/ جر� ــ ــ ـ / جزمـ

ام�ا اعراب" فرعي، مطلب" جديدي است كه در اين درس با آن آشنا مي

شويم.

10

ـQگاهي عالمت اعراب ـP ــ نيست.ـــ ـــ ـــ ـــ ـــ ــاعراب فرعي در پنج مورد است:

�ي -1 اسم مثن�ر سالم -2 اسم جمع مذك

اسماء خمسه -3�ث سالم -4 اسم جمع مؤن

اسم غير منصرف -5 مضارع فعل -6

11

فهرست 12اعرابهای فرعی

فهرست اعرابهای فرعی

13

�ر سالم، حرف است. ون در وعالمت رفع" جمع مذك�رسالم ، حرف در یعالمت نصب و جر� جمع مذك

. استـينفهرست

اعرابهای فرعیفهرست

اعرابهای فرعی

اسماء خمسه:گانه و عبارتند: »اسماء خ�مس�ة« يعني اسم هاي پنج

أب: پدر/ أخ: برادر/ ذو: داراي/ ح�م: پدر شوهروخويشاوندان شوهر

ف�م: دهان ر كاربرد نيستند؛ صرف نظر فم و حماز� چون پ

مي كنيم.



مرفوعمنصوبمجروروأباأبیأبـوأخاأخیأخوذاذیذ

15

است. وعالمت رفع" اسماء خمسه حرف است. ا عالمت نصب" اسماء خمسه حرف اسماء خمسه حرف � است.یعالمت جر ي ، حرف� ان در الفعالمت رفع" مثن

است. در یعالمت نصب و عالمت جر، حرف

است.ـي>ن;فهرست



- جمع مؤنث 4مرفوعمنصوبمجرورسالم

Pكاتبة�كاتبةQة� "ب �ثكات مفرد مؤنPكاتباتPكاتباتQث كاتبات� جمع مؤن

سالم

16

�ث سالم، عالمت و نداردوجود نصب در جمع مؤن مي گيرد.كسرهحالت نصب، كلمه در



ن الصرف(- اسم غير منصرف )ممنوع5 : م;هستند. ام�ا اسم تنوين پذير بيشتر اسم ها منصرفند يعني

هايي كهتنوين پذير نيستند؛ در اصطالح غير منصرف ناميده مي شوند.

اين مي فتحه ،اسم ها همچنين بيشتر اوقات به جاي كسره

گيرند.اسم هاي غير منصرف عبارتند از:

�ث )نام زنان و دختران و شهرها و كشورها(- 1 :ع�ل�م مؤنسوسن� أمام� فريدة�./ هذه فاطمة�.

kري، التين و ....( ع�ل�م غير عربي- 2 ب :)نام هاي فارسي، ع" . . /هذا بهروز� جاء� إسماعيل� فهرست 17



. أفkع�ل: الله� وزنصفت بر- 3 �ر� kب م�ان/ أك �ون� الر� .، ل أحkم�ر�جمع مكس�ر بر وزن م�فاع"ل و م�فاعيل و يا شبيه اين دو وزن: - 4

« " ماء� الد�نيا ب �ا الس] ]ن ي آسمان جهان را با چراغهايي زينت « :م�صابيح�و� ز�داديم.

قاق"نا كثيرةQ.م�نازل�فـى ز��ث هستند نيز غير - 5 � نام اغلب شهرها و كشورها چون ع�ل�م مؤن ضمنا

منصرفند. kت� إل�ي .بغداد�ذ�ه�ب

� نامهاي غير عربي نام هاي غير عربي را چگونه تشخيص دهيم؟ معموالداراي

مثال:وزن يا حروف اصلي نيستند. إسماعيل، إبراهيم، داود، يعقوب، يوسف، بنيامين، آدم، ميكائيل،

�وب،دقيانوس، فرعون، شهربانو، شهرزاد .إسرافيل، يونس، مريم، أيفهرست 18



:فعل مضارع- 6إعراب مي آيد. در حالت" رفع، همراه" نون، فعل" مضارع

مانند: / تذهبان/ يذهبون� / يذهبان تذهبين�/ تذهبون�

ام�ا در حالت نصب و جزم اعراب آن فرعي مي شود يعني ،با حذف نون اعراب

مانند: منصوب يا مجزوم مي شود. "تذهبوا / ال تذهبا / لن يذهبوا /لم يذهبا ی أن تذهبـ/ ل



تا به حال با اعراب ظاهري و محلي آشنا شده ايم. حال نوبت تقديري است. اعراب

است.منقوص و اسم مقصوراعراب تقديري در اسم مهمترين كلماتي كه اعراب آنها تقديري است عبارتند از :

- اسم مضاف به ياي متكلم3- اسم منقوص2- اسم مقصور1ي kر� �ب عيس�ي مصطف�يك

موس�ي مرتض�يه�د�ياسم مقصور�ي �يف�ت �ب �ي مجت يحيعليا دنيا رضا



چه كسي مي تواند بگويد اسم مقصور چه عالمتي دارد؟ اسم مقصور، اسمي است

) ا- ي( باشد. گاهي كلمات الف كه آخرين حرف آني به مقصور مانند كبر�ي: شود صورت كبري� نوشته مي كبري� : كبر�

قاضی، باقی، حامی، هادی، ساعی، راعی، اسم منقوص: راضی، ماشی، متعدی

21

مرفوعمنصوبمجروراسم منقوص دارای القاضىالقاضى�القاضى

ال�يالف�ت�ي �يلف�ت اسم مقصور دارای الف�ت

ال

Pقاض� اسم منقوص بدون قاضPقاضياال

اسم مقصور بدون فتی�فتی�فتی�ال



چه كسي مي تواند بگويد كه اسم منقوص چه عالمتي دارد؟است. ـیاست كه آخرين حرف آن اسم منقوص، اسمي

"عراب تقديري نمايش داده صفحه قبلدرجدول مي شود. ، ا�م� . یالقاضح�ك العادل�

� مرفوع فاعل تقديرا�ر"م� . ی� القاضأحت العادل�

مفعول به منصوب�حن� بحاجة إل�ي .یالقاضن العادل"

� مجرور به حرف جر تقديرا



در حالت نصب، تقديري ،اعراب اسم منقوصديديد که است.ظاهري بلكه نيست

حال با اسم مضاف به ياي متكلم آشنا شويم:اسم مضاف به ياي متكلم اسمي است كه به ضمير متكلم

اضافه شود. )ی(وحده �يتـیمانند: ب Qمرفوعیصديقـحميد � : خبر، تقديرا

� منصوب ی: صديقـشاه�دkت� مفعولQ به، تقديرال]مت� ع�ل�ي �ی: صديقـس� ر به حرف جر و مجرتقديرا



24

- 4 - جار و مجرور3 - شناخت فعل الزم و متعد�ي2 - انواع فاعل1مفعول

�ه �ه – جمله اسمي انواع جمله: جمله فعلي�ه با فعل شروع مي شود. الربيع�.جاء�مثال:جمله فعلي

�ه با اسم جاء�.الربيع�مثال:شروع مي شود. جمله اسمي�ه فعل + فاعل )مرفوع( + مفعول )منصوب( + :اجزاي جمله فعلي

بقيه جمله �ه مبتدا + خبر )كه هر دو مرفوعند( :اجزاي جمله اسمي

�ه، هر گاه بعد از فعل، فاعل به در صيغه هاي غايب جمله ي فعلي اسمصورت

. مي آيدمفرد فعل به صورت ، باشدظاهر

پسرها خنديدند.: األوالد� ض�ح"ك� فاعل جمع فعل مفرد

�نات� ض�ح"ك�ت دخترها خنديدند. :البفاعل جمع فعل مفرد

فاعل نيامد باز هم فعل به صورت مفرد مي ،آيا اگر بعد از فعلآيد؟

خير طبيعي است كه چنانچه بعد از فعل، فاعل به صورت اسم اين،ظاهر نيايد

مثال:نكته ص"دقk نمي كند. به مدارس مي روند.: يذه�بون� إلي المدارس"ص�وتP مرتفع صداي بلند خنديدند. با: ض�ح"كوا ب

25

اسم ظاهرانواع فاعل ضمير بارز

ضمير مستترمثال: به فاعلي مي گويند كه كلمه مستقل�ي باشد. اسم ظاهر

ح�يحص�د� �.الفال المزرعة� ف"ى الخريف"همان ضمير متصل فاعلي است كه در درس ضمير بارز

شديم. ششم با آن آشنا�مذ�ه�بمثال: "رج"عت �خس�وا عند أصدقائكم. ا انر من المكتبة. ت

�يع." ف"ى الب

26

مثال:ضمير مستتر نيز در بعضي از صيغه ها مي باشد.

�ه� �ب� واجب �ت �ه�.:ك �ب� )هو( واجب �ت ك

يارة" �ل�تk م"ن الس �ز� يارة". :ن �ل�تk )هى�( م"ن الس �ز� ن"ك� .: تدخ�ل� ف"ى غ�رفت "ك� ( ف"ى غ�رفت تدخ�ل� )أنت�

�عم�ل� بوظائف"نا �عم�ل� )نحن( بوظائف"نا. :ن ن

ألع�ب� )أنا( ف"ى الحديقة".: ألع�ب� ف"ى الحديقة"آيا امكان دارد در فعلي هر دو شكل جايز باشد يعني فاعل به صورت

اسم ظاهر و ضمير بيايد؟ مستتر

هم مي تواند به ، ماضي و مضارع، فاعل1آري در صيغه شماره مستتر صورت ضمير

رسالة�.المسافر�أرس�ل� مثال: و هم به صورت اسم ظاهر بيايد. 27

:فاعل به صورت اسم ظاهر( مستتر هو ضمير،أرس�ل� رسالة�. ) فاعل بعد از أرس�ل�

�تk م�ع� األسرة« معلوم كنيد: فاعل و نوع آن را در » ذ�ه�ببعد از فعل قرار مي گيرد. » ضمير مستتر هى� كه

�ين حرف" تدر فعل ماضي در دو صيغه للغائبة و للغائبتفاعل نيست و نشانه

�ث است. مثال: مؤن ( �یه مستتر ضمير ،ذ�ه�بتk إل�ي البيت. ) فاعل�تا( دراذ�ه�بتا ه�ناك� ) فاعل ضمير ذ�ه�ب

28

:مفعول بهكلمه اي در جمله است كه كار بر آن انجام شده و در تعريف مفعولQ به:

دستور فارسي به آن مفعول مي گويند.

ح� شجرة� � كاشت.را درختيكشاورز، :غ�ر�س� الفال�ظ]ف� الطفل� الغرفة� تميز كرد.را اتاقكودك، :ن

جاي مفعول كجاي جمله است؟ فعل + فاعل + مفعول + بقيه ي اجزاي جمله

:حروف جرـ" : با، به وسيله ع�ل�ي: بر، روي ف"ى : در م"ن: از ب

ـ� : مانند ع�ن: از، درباره ـ" :براي، دارد ك تا إلي : به، به سوي، ل الله"دين یلون� ف"�يدخمثال: به اسم بعد از حرف جر، مجرور مي گويند.

29

به مجموع » حرف جر و اسم بعد از آن« جار و مجرور مي گويند.ب �.إلي الحديقة"مثال: ذهب الطال

�ر: اشتباه نگيريد. م�ن را با م"نتذكkه�م: از آن هامثال: كيستند؟ م�نk ه�م: آن ها م"ن

فعل الزم فعلي است كه معني آن با فاعل كامل مي شود. حميدQ. ض�ح"ك�حميد خنديد: مثال:

ام�ا فعل متعد�ي فعلي است كه براي كامل شدن معني، عالوه بر فاعل به مفعول

هم احتياج دارد.�. أضkح�ك� حميد سعيد را خنداند.مثال: حميدQ سعيدا

30

:مبتدا و خبر

Qالله� رحيم� همان نهاد و گزاره فارسي هستند. مبتدا و خبر تقريبا

�همبتدا: مرفوعآيد و مي اسمي است كه در ابتداي جمله اسمياست يعني

Qعالمت دارد.ـــكلمه يا كلماتي است كه بعد از مبتدا مي آيد و همان طور خبر:

كه از اسمش مرفوعپيداست، خبري است كه درباره مبتدا گفته مي شود و

است يعنيQعالمت دارد.ـــ

31

�ر: در اين دو جمله كلمه » بهار« در هر دو جا تذكفاعل است.

.بهار آمد- 2. آمد بهار- 1 فعل فاعل فاعل فعل

� نيز آموخته ايم در عربي چنين ام�ا همان طور كه قبال� دو جمله باال نيست. مثال

به عربي چنين است..الربيع� جاء�- 2. جاء� الربيع�- 1

فعل فاعل مبتدا خبر

32

:انواع خبر� خبر به يكي از سه نوع زير است.انواع خبر: غالبا

"م� محترم� / العالمان : - خبر مفرد1 / العالمات� محترمان العالمحترمات�

�ه2 �لع�بان" الط�فل� يلع�ب�: - خبر جمله فعلي / الط�فلتان" ي�ظافة� م"ن� اإليمان: - خبر جار و مجرور3 . الن "الع�م�ل" / اإليمان� ب

است . به زبان جملهدر مقابل ،خبر مفرد در مفردمنظور از ،مفردساده تر

� مفرد نيست 1همان طور كه در مثال شماره » « مي بينيم واقعاخبر مفردبلكه

. استخبر غير جمله يعنينيز گفته مي شود.شبه جمله ،به جار و مجرور 33

اعراب محلي و اعراب ظاهري إعراب به دو شكل است: ـ) :إعراب ظاهري عبارت است از Qـ ـ Pـ (ـــــــــــهمه كلمه هاي مبني داراي إعراب ام�ا إعراب محل�ي چنين نيست.

هستند. محل�ي ضميرها، اسم موصول، اسم هاي اشاره، كلمه هاي پرسشي، مانند:

فعل هاي امرماضي. و

همان طور كه مي دانيم عالمت" حرف" آخر" كلمه هاي مبني بدون تغيير است.

يعني نه در حالت فاعلي، مرفوع مي شوند و نه در حالت مفعولي، منصوب.

34

همان طور كه مي دانيد مبتدا و خبر نيز هر دو مرفوع هستند.1 -Q2 / العلم� نور Qمؤد]ب Q3 / - سعيدQفريدة� عالمة -

حال اگر يك كلمه مبني در جاي مبتدا يا خبر قرار بگيرد؛ در گوييم: اصطالح مي

� مرفوع � مرفوعيا مبتدا محال .خبر محالQسعيد Qهو� . مؤد]ب . Qمؤد]ب

� مرفوع مبتدا مرفوع خبر مرفوع خبر مرفوع مبتدا محال است.محل�يإعراب »جمله« و » شبه جمله« )جار و مجرور(

�حری ف" الحوت� .عليكم السالم� ." الب� مرفوع � مرفوع مبتدا مرفوع خبر محال مبتدا مرفوع خبر محال

. بهار آمد- 2. آمد بهار- 1 :جاء الربيع�فعل فاعل فعل فاعل فعل فاعل

35

� � آموخته ايم در عربي چنين نيست. مثال ام�ا همان طور كه قبالدو جمله باال به عربي چنين است:

.الربيع� جاء�- 2. جاء� الربيع�- 1 فعل فاعلخبر مبتدا

�ث �ر به مؤن :تبديل اسم مذك�ث مي شوند(ة)برخي صفات و مشتق�ات با تاي مدو�ره .، مؤن

طالبةQ طالبQمانند: �ث می شوند؟أ و أصغ�راما مشتق�اتی مانند حمر، چگونه مؤن

36

�ث بر وزن ،صغرأ اسم تفضيل است و اسم تفضيل مؤن��ي مي باشد. مثال:ف�عkل

ي: أصغ�ر �رص�غkر� ي: أكب kر� �ب ط�ول�ي: أطو�لك�ي: أحس�نع�ظkم�ي: أعظ�م ج�مkل�ي: أجم�ل ن kع�لح�سkأف( :

ف�عkل�ي(�ث آن بر و سرخ به معني أحم�ر �هه است و مؤن صفت مشب

وزن ف�عkالء مي آيد. مثال:وkداء: أسو�دح�مراء: أحم�ر kضاء: أبي�ضس� �ي بقاء: أزر�قص�فkراءر: أصف�خ�ضkراء: أخض�ر kر ف�عkالء(: )أفع�ل ز�

37

(طالبة) » تاي مدو�ره« ة �ث )کبری( » المقصوره« ا ي، عالئم مؤن

)زهراء( » الف ممدوده« اء �ث سه چيز است تاي مدو�ره ، الف مقصوره و :عالئم مؤن

الف ممدوده.در الف ممدوده و الف مقصوره خوب است بدانيم

صورتي كه پس از سه حرف�ث به شمار مي روند. اصلي قرار گيرند از عالمت هاي مؤن

وkداءمانند: كبري، س�

38

:فعل دو وجهيبعضي از فعل ها گاهي الزم و گاهي متعدي هستند. به اين

فعل دوفعل ها گفته مي شود. وجهي

توجه كنيد: به اين مثال ها

39

.پختغذا پخت: فعل الزم.پختغذا را مادر پخت: فعل متعد�ي.ريختآب ريخت: فعل الزم

.ريختآب را كودك ريخت: فعل متعد�ي

فعل هايي مانند پخت ، ريخت، سوخت و شكست دو وجهي هستند. در عربي نيز

چنين فعل هايي وجود دارد.به فعل جاء در اين دو آيه توج�ه كنيد:

�م﴿ قد جاء� "الحق الر�سول� ك : فعل متعد�ي جاء﴾بفاعل مفعول به

: فعل الزم جاء﴾و زهق الباطل� الحق�﴿ جاء� فاعل

�م« مفعولQ به است. اما فاعل" »جاء« در آيه اول متعدي است زيرا » كاين فعل در آيه

دوم الزم است. فعل الزم و به معني" ايستاد به معني"و�ق�ف�نيز چنين است. و�ق�ف� فعل

فعل ايستانيد 40متعدي است.

اـزيبــ ""گــل : الجميلة� الوردة�صفت موصوف صفت موصوف

اين ترکيب، وصفی است. يعنی موصوف و صفت دارد.

خانـه "ديوار : بيت"ال جدار�مضافQ اليه ضافم مضافQ اليه ضافم

اين تركيب اضافي است. يعني مضاف و مضاف اليه دارد.

41

:راه تشخيص موصوف و صفت را از مضاف و مضاف اليه ، اضافه كنيم. اگر معني بدهدتراين است كه به آخر تركيب ، يك راه

موصوفديوار ، تر گل زيبا: و گرنه مضاف و مضاف اليه است؛و صفت است

ترخانه جزء دوم يعني ،راه ديگر اين است كه بدانيم در موصوف و صفت

صفت بهوجود خارجي ندارد ام�ا در مضاف و مضافQ اليه جزء دوم يعني تنهايي

مضاف اليهبه تنهايي وجود خارجي دارد.

پروينكيف كوچككيف به تنهايي وجود دارد ی نداردبه تنهايي وجود خارج

42

صفت از چهار نظر مانند موصوف خودش است: ج�ل� :- عدد1 حان" المؤمن� الر] � الجنود�شيطان"نال الفال

األقوياء�ي مفرد مفرد جمع جمع مثني مثنالصغيرة� التلميذة� الصغير� التلميذ� - جنس: 2

�ث مذكر مذكر �ثمؤن مؤن البحر. ی فـ الصغيرة� السفينة�- اعراب: 3صفت تابع موصوف خودشمبتدا مرفوع

.صغيـــرة� سفينــة�شاه�دkنا صفت تابع موصوف خودش مفعول به منصوب

شجرةQ باسقةQ /الشجرة� الباسقة� - معرفه و نك"ره: 443

� براي جمع" غير انسان، يك نكته: دق�ت داشته باشيدكه معموال�ث صفت مفرد مؤن

مي آيد. �تــب� مثال: ]ظيفـــة� الد]فاتـــر� .المفيدة� الك .الن�ث �ث جمع مكسر مفرد مؤن جمع مكسر مفرد مؤن

:حال با ويژگي هاي مضاف و مضاف اليه آشنا شويد ال نمي گيرد

تنوين نمي گيرد ويژگي هاي مضاف�ي و جمع نمي گيرد نون مثن

44

».Qما در درس سوم عربي كالس اول خوانديم » الشمس� م�حر"قة�ث را ندارد، شمس ام�ا �ث است هيچ يك از عالمت هاي مؤن با اينكه مؤن

چرا؟�ث هستند. اين �ث )ة، اء، ي( مؤن بعضي اسم ها بدون داشتن عالمت مؤن

اسم هايبي قاعده عبارتند از:

�فkس:خود، جان/ : زمينأرض /: خورشيدشمس /ريح: باد /نار: آتش /ندار: خانه

�د: دست /ع�ين: چشم ) اغلب اعضاي زوج بدن /بئر : چاه / ر"جkل : /ي� /پا ذ�ن: ا

(گوش�ث ها �ث معنوي ،به اين مؤن گفته مي شود.مؤن

45

Qح"ب�ع"ندي صديق� ]ة� ي ل بسكتبال . دوستي دارم كه كرة� الس].دوست دارد

صديقاسم نكره در اين عبارت كدام است؟ يد و آن اسم نكره را مي آره جمله اي " بعد از اسم نك،گاه

توضيح مي دهد و وصف �ه مي كند. به چنين جمله هايي گفته مي شود.جمله وصفي

�عامة �دخ"ل� �رأيت� ن �نزت مال. القناعة� ك dحت� الر� ها ت ال رأس��نف� .د�ي

46

:مضاف ومضاف اليه ديوار كتابخانه: المكتبة جدار

اليه مضافQ مضاف به اسم اول مضاف و به ،اگر دو اسم به هم اضافه شوند

اسم دوم مضافQ اليه گفته ديوار كتابخانه": المكتبة�جدار: مثلمي شود.

به عالمت هاي خاص� اسم توجه كنيد: پذيرفتن ال

عالمت های خاص اسم پذيرفتن تنوين مضاف واقع شدن

47

پذيرفتن ال و تنوين و مضاف واقع شدن از عالمت هاي خاص اسم است و اين

ند.آيعالئم با هم نمي � اسم ها، .نمي شوند نيز مجزومضمنا

�ي و جمع و تنوين، ال ،مضاف نمي گيرد.نون مثنه ك dد:نيبه اين مثال ها توج

حون� + القرية� =1 �حو القرية" - فال �حون� القرية فال �فال"ك� صديقا= - ص�ديقان" + ك� 2 صديقاك ن�ه� - البيت� + ه� = 3 �يت �ه� الب بيتباب المدرسة باب� المدرسة" - بابQ + المدرسة� =448

ده شده چيست؟ينقش و اعراب كلمات خط کشأت� القرآنكتاب�، مقد�سQ. هذا، القرآن كتاب� . أنظ�ر� إلي القرآنكتاب� . ق�ر�

. القرآن "كتاب

مجرور منصوب ومفعول به خبر مرفوع مبتدا و مرفوع حرف جر به

آخرين مطلب اينكه در زبان عربي مضاف اليه بر صفت مقدم مي شود.

اجة� حامدP: دوچرخه ي حامد �دراجـة� :حامد زيبــايدوچرخه ي � .الجميلة� حامــــدP در

اليه مضاف مضاف اليه مضاف صفت مضاف صفت

49

:مضارع مرفوع است. يعني پيش از مرفوع در حالت عادي ،فعل مضارع

فعل مضارع، حروفناصبه يا جازمه نباشد.

در اين درس با حروف ناصبه و در درس بعدي با حروف جازمه آشنا خواهيم شد.

توج�ه كنيد: فعل مضارع مرفوع حال به عالمت رفع"

50

آن است.آخ"ر ضم�ه ،عالمت رفع مضارع در پنج صيغه، نفعل� ، أفعل� يفعل� ، تفعل�

آن است نون آخ"ر" ام�ا عالمت فعل مضارع در هفت صيغه، ، كه در اصطالح

"عراب يا عوض" رفع نون ناميده مي شود.نون ا نتفعال ، ن، تفعالن�، تفعلون�تفعليـ، ن�، يفعلو نتفعال ، نيفعال

�ث )يفعلن و تفعلن( معرب نيستند ؛ام�ا دو صيغه جمع مؤنبلكه مبني هستند و

�صل فاعلي نون آخ"ر آنها نيز �فkع�لkن�: استضمير مت �فkع�لkن� ي

51

حال با مضارع منصوب آشنا شويد::مضارع منصوب

فعل ، هنگامي كه يكي از حروف ناصبه بر سر فعل مضارع بيايدمضارع منصوب:كه، أن: حروف ناصبه عبارتند از: ساخته مي شود. kن� هرگز ل

�)ی ك ،.ـ..نخواه "ك ،(یل�ي ـ"تا، تا اينكه، : حت براي اينكه: ل

به نحوه ساختن مضارع منصوب توجه كنيد:

kم�ع� أن kس� م�ع� أن= + ي kس� �نk ي kذ"بونل �ك kذ"بوا ل�ن = + ي �ك ي� �غف"ر� یك �ست �غkف"ر�یك=+ ت �ست ت

52

به صرف چهارده صيغه مضارع منصوب دق�ت كنيد:

53

:معدود عددهاي يك تا دوازدهبه كلماتي كه شمرده مي شوند معدود گفته مي شود.معدود يعني چه؟

پس از معدود مي آيد و براي تأكيد بكار مي رود و ،عدد 2 و 1در اعداد به اعراب

از معدود خود پيروي مي كند..Qواحد Qطالب .Qواحدة Qطالبتان . اثنان"طالبان طالبة

. تان�اثن�ث بودن، ، 10 تا 3در �ر يا مؤن بكار بر عكس معدود" خودعدد از نظر مذك

رود و مي جمع و مجرور مي آيد. ،معدود

Pثالثة� طالب ، Pثالث� طالبات

54

ا معدود توجه كنيد:بحال به كاربرد اعداد يازده و دوازده ر� �أح�د� ع�ش� ج�ال ة� ر� ر� kأة�إحد�ي ع�ش ر� امر� "ثنا ع�ش� �ا ولدا

ة� ر� kتا ع�ش� "ثن �ا kتا "ن باست. منصوب ومفرد ،مي بينيم كه معدود" يازده و دوازده

حال به اعراب عدد توجه كنيد: : از جهت اعراب تابع ماقبل خودش است2و1

"رميلQ واحدQ. قرأت� رسا �انفجر ب �ت � ان"يـل .يـثنت ن": متناسب با نقش خود، اعراب مي گيرد10 تا 3

ج�ع� ثالثة .ر� حين� �ل]مت� ع�ل�ي ثالثة فال .;س� حين� �شاه�دkنا فال. ثالثة حين� �فال

55

. متناسب با نقش خود اعراب مي گيرد11 بنابراين اعراب آن در هر .است بر فتح يمبنام�ا هر دو جزء آن

محل�ي ،سه حالتاست.

ر� جاء� �.أح�د� ع�ش� ة� جاء�تk مهندسا ر� kد�ي ع�شkمهندسة�.إح� فاعل/ � فاعل/ مرفوع محال مرفوع محال

�ظ�رت� إلي ر� ن �. أح�د� ع�ش� ة� نظرت� إلي مهندسا ر� kد�ي ع�شkمهندسة�. إح� مجرور به حرف جر � مجرور به حرف جر محال محال

kنا أي ر� ر� �. أح�د� ع�ش� kنا مهندسا أي ة� ر� ر� kد�ي ع�شkمهندسة�.إح� منصوب � منصوب مفعول به/ محال مفعول به/ محال

56

متناسب با نقش خود اعراب مي گيرد. 12است.بر فتح مبني ، و جزء دوممعرب ،ام�ا جزء او�ل

راذ�ه�ب� اثن �. ع�ش� �ت اثنت ولدا ةاذ�ه�ب ر� kع�ش .� "نتا ب

� نا إلي اثن kظ�ر� رین �. ع�ش� � ولدا �ت نا إلي اثن kظ�ر� ةین ر� kع�ش .� بنتاریـ�شاه�دkنا اثن �. ع�ش� ـ� ولدا �ت ةیشاه�دkنا اثن ر� kع�ش .� بنتا

57

�مk ابتدا ادوات جزم را بشناسيد: ـ" ، ال ل ، م�نk ، ما ، إنk ، ل صيغه فعل مضارع مجزوم توجه كنيد:14به صرف

58

ادوات جزم، فعل مضارع چه تغييراتي مي د با آمدنيتوضيح دهكند؟

كه ) به سكون ( رفع استشكه عالمت) مضارع " فعل"ضمه آخر(عالمت جزم است

تبديل مي شود./ نفعل� يفعل� / تفعل� / أفعل�

... kأفعل kإن / kتفعل" �مk يفعلk / ل ...(/ )ل kما نفعل: اعراب حذف مي شود و يا نون

تفعلن تفعلين/ يفعلون / يفعالن / تفعالن/(ا ال تفعلو /ـیال تفعل إن يفعلوا .../ /لتفعال ) لم يفعال/

59

به ترجمه ادوات جزم توجه كنيد:�م : ) ـ� ... / ل ـ" : ن اگر : إنkبراي ساختن فعل نهي / ال : بايد / ل

/ : kهر كس م�نهر چه(ما : ـ"و ل�م فعل مضارع را مجزوم مي كنند. يك فقط ل

فعل مضارع را مجزوم مي كنند.دو ما و م�نk ، إنkولي حال به كاربرد ادوات جزم توجه كنيد:

: : مثال: ماضي ساده يا نقلي منفي مي سازد. لم> kه�بkذ� �مk ي لنرفت، نرفته است.

60

�ذه�بk ل هستند. نرفت هر دو به معنيما ذ�ه�ب� و �مk ير� : شكست / مثال بيشتر: �س� ر� ك �س� رk وما ك kس" �ك ،لم ي

نشكست. لوا : فرستادند / لوا أرس� لواو ما أرس� �رس" نفرستادند.،لم ي

صيغه 6ناميده مي شود و بر سر الم امر ،در اصطالح :لـ; صيغه2ي غايب و

متكل�م مي آيد.�نف"قوا: بايد انفاق كنند / مثال: "ي �نظ�رk = بايد نگاه كند / ل "ي ل

�ذهبk : بايد برويم. "ن ل

61

يعني سازنده فعل نهي است و اگر بر سر ،الي ناهيه همان ،المنظور از ال: فعل

مي شود:نبايد غايب و متكل�م بيايد، به معني: نبايد برود kنرو ال يذهب : kال تذهب

نوا: نبايد ناراحت شوند. �حز� ال تقلقي: نگران نشو ال ي، ما: ، من> ادوات شرط هستند و داراي فعل شرط و جواب شرط مي إن>

باشندهر دو فعل نيز مجزوم مي شوند. كه

kإنkر"بkض� �أم]لkنk �: اگر بزني مي زنم. مأضkر"بk ت �ت �الم؛ ي �مk ق�بل� الك ل kس� ي:الخ�طأ م"ن�

جواب شرط فعل شرط جواب شرط فعل شرط هر كس قبل از سخن گفتن فكر كند؛ از خطا در امان مي ماند.

62

�مkه� الله� �عkل ىءP ي �نف"قوا م"نk ش� كه انفاق كنيد، هر چيزي :و ما تخدا از آن با خبر است.

ات شرط بر سر فعل هاي ماضي بيايند؛ آن واگر اد: 1نكته ي فعل ماضي، معناي

مضارع مي يابد.�ج�ح� : �ه�د� ن ت kق مي شود.م�ن اج�هر كس تالش كند؛ موف

وجود دارند:ماو م�نk نوعدق�ت كنيد كه سه: 2نكته يجازم، موصول ،استفهام

؟ ما هذا؟ م�نk أنت�اين چيست؟ تو چه كسي هستي؟ :استفهام )پرسشي(

63

kمd .م�نع�ل �م� "عم�لk ال يعل .ما با ]مkت� �ع�ل ت

به كسي كه نمي داند به آنچه آموخته اي عمل كن. )هر دو، موصول(بياموز.� ساكن فـ� ، و�الم امر پس از حروف : 3نكته ي معموال

خوانده مي شود.ب] هذا البيتkف�ل �دوا ر� �عkب پس بايد صاحب اين خانه را :ي

بپرستند.

64

فعل از نظر مشخ�ص بودن و نبودن فاع"ل آن دو نوع است: فعل معلوم و فعل مجهول.

به، در عربيکه و مشخ�ص است معلومفعلي است كه فاع"ل آن فعل معلوم: مي گويند. للمعلوم یمبنآن

در که و نا مشخ�ص است مجهولفعلي است كه فاعل" آن فعل مجهول: به،عربي

مي گويند. للمجهول یمبن آن كمك ميشددر زبان فارسي براي تبديل فعل معلوم به مجهول از فعل

گيريم. جايزه اي گرفته شد. پروين جايزه اي گرفت.مثال:

(ماضي)(مضارع)يك كاردستي ساخته مي شود. كورش يك كاردستي مي سازد.

65

ام�ا در زبان عربي براي تبديل فعل معلوم به مجهول ، وزن فعل را تغيير مي دهيم.

: انجام داد : انجام داده شد.( فعل ماضي: )ف�ع�ل� ف�ع"ل�

66

حال به نحوه ساختن فعل مضارع مجهول توجه كنيد:: انجام مي دهد �فkع�ل� : انجام داده مي شود( فعل مضارع: )ي �فkع�ل� ي

: مي نويسد �ب� kت �ك : نوشته مي شود. ي �ب� kت �ك ي: مي فرستد س"ل� kر� : فرستاده مي شود. ي س�ل� kر� ي

�ع�ل]ق�: آويزان مي شود. �ع�لdق�: آويزان مي كند. ي يدر اين مثال به نحوه ي تبديل جمله ي داراي فعل معلوم به جمله

ي داراي فعل مجهول دق�ت كنيد:

ـــع� ـ� � حسيـــنQ ص�ن �رسيــــا ــــع�. ك ـ" �رس ص�ن .یQكنايب فعل مجهول مفعول فاعل فعل معلوم

فاعل67

:در تبديل معلوم به مجهول اين تغييرات صورت گرفت - فاعل حذف شد.1نايب فاعل تغيير يافت. - مفعول به جاي فاعل آمد و نامش به2 مرفوع ، مفعول و منصوب بود(،- نايب فاعل )كه در اصل3

شد.نايب فاعل مانند فاعل به سه صورت مي آيد.انواع نايب فاعل:

�ه اسم ظاهر: -1 �م"عوا ل ت kإذا ق�ر"ئ� الق�رآن� ف�اس �- ضمير بارز: 2 "لوا فـى سبيل" الله أمواتا �ذين� ق�ت �ن] ال ب �حس� و ال ت"ق�تk -ضمير مستتر: 3 ل "ل" كيف خ� �نظ�رون� إل�ي اإلب أف�ال ي

"ق�تk در یهضمير مستتر ل است.خ�68

يك بار ديگر به مجهول كردن فعل ها توجه كنيد:

69

د براي تبديل ماضي" معلوم به ماضي" مجهول چه يتوضيح ده- عين الفعل را 1 تغييراتي در حركات" آن ايجاد مي شود؟

كسره مي دهيم. ف�خ�ل�ق� �ش� kت "ك اكتش"ف خل"ق ا

ك" ماقبل" عين الفعل را مضموم مي 2 �- حرف يا حروف متحركنيم.ف�خ�ل�ق� �ش� kت "ك ل"ق� ا �ش"ف� خ� kت �ك ا

: بود / كان� : افعال ناقصه عبارتند از: �ح� : نيست / ل�يس�: شد / صار� شد.أصkب : هموارهمازال: تاوقتي كه ، مادامي كه / مادام�

كه درحرف الي نفس جنس و حروف مشبهةQ بالفعل همراه ،افعال ناقصهجمع ناسخه ، نواسخ ناميده مي شوند. نواسخدرس دهم خواهيم خواند،

است يعنيباطل كننده ها.

�ه )مبتدا و خبر( مي آيند و موجب افعال ناقصه بر سر جمله ي اسميتغييراتي �يـس�. مريــضQ جـوادQ مي شوند. � جـوادQ ل .مريــضا

خبر ليساسم ليس مرفوع فعل ناقص .خبر مرفوع مبتدا مرفوع منصوب

70

�يــن" التلميـذتـان كانـت . م�ج"د]تـان التلميــذتان .م�جد]ت �خبر كاناسم كان مرفوع فعل ناقص ع خبر مرفو مبتدا مرفوع

منصوبمبتدا تغيير نام مي دهد ولي -2فعل ناقص، بر سر مبتدا و خبر مي آيد. - 1

اعرابخبر، منصوب مي شود.- 3 تغيير نمي كند. آن

اسم افعال ناقصه نيز مانند فاعل سه نوع است:� :- اسم ظاهر1 مؤمن راستگو مي باشد.: يكون� المؤمن� صادقا�م شاك"رين� :- ضمير بارز2 �حkت سپاسگزار شديد.:أصkب�: - ضمير م�ستتر3 �يس� وحيدا .تنها نيست:ل

خبر افعال ناقصه در صورتي كه شبه جمله )جار� و مجرور( باشد؛ گاهي جلوتر از اسم ) در اصطالح مي گويند :خبر، مقد�م مي شود.( آيد. مي

71

�يـس� .تلميذQ المدرسـة یفـ�يس� ل المدرسـة" یفـ لQلميـذ" .ت

�يس� منصوب فعل ناقص اسم مؤخ�ر خبر مقد�م اسم خبر لليس مرفوع

دق�ت كنيد.كانبه معاني وكاربردهاي متفاوت كان� + مضارع= ماضي استمراري و ماضي مستمر.

مي شنيد، داشت مي شنيد.كان يسم�ع� : كان� + قد + ماضي = ماضي بعيد.

م"ع�يا ع� "كان� ق�د س�م . می باشداستكان� به معني : شنيده بود: كان� س�� هوقا ه�ق� الباط"ل�� إن] الباطل� كان� ز� جاء� الحق� و ز�

باطل نابود شدني است. حق آمد و باطل از بين رفت زيرا72

�هةQ بالفعل عبارتند از: حروف مشب

"ن] �يت� / كه، اينكه أن] : /ولي ، لكن لك"ن] :/همانا، به راستي كه : إ لكاش:

�أن] : �ع�ل] :/ گويا، مثل اينكه ك شايد، اميد است. ل� بر عكس افعال ناقصه عمل مي كنند. افعال حروف مشبهه دقيقا

ناقصه خبر را �هه اسم را منصوب مي كنند. منصوب مي كردند ام�ا حروف مشب

ــــه� �ـ ــــــه�و� كان� .غ�فورQ رحيمQ و الل �ـ � الل غ�فورا� .رحيما

خبر كان اسم كان مرفوع خبر مرفوع مبتدا مرفوع منصوب

73

ــــــه� إن] �ـ ــيـــت� .غ�فورQ رحيــــــمQ الل ـ� ل الــــــحــــق]

"ن] مرفوع اسم إن] منصوب �هة بالفعخبر إ ل حرف مشباسم ليت منصوب

Qمنصور .خبر ليت مرفوع

�أن] .ذاه"بQ الحار"س� ك.خبر كأن� مرفوع اسم كأن] منصوب حرف مشبهة بالفعل

74

�هة نام دارند و بر سر جمله هاي �ها« حروف مشب » إن] و أخوات�ه مي آيند و اسمي

عالوه بر تغيير معناي جمله، »مبتدا« را به »اسم« تغيير نام مي دهند و اعراب آن

را منصوب مي كنند. ام�ا خبر را همچنان بدون تغيير مي گذارند.

� العالمإن] .محترمQ � العالم Qمحترم.

اسم إن منصوب خبر مرفوع مبتدا مرفوع خبر إن مرفوع

75

انواع اسم و خبر حروف مشبهة بالفعل:"الع�دkل" و االحسان:اسم ظاهر إن] الله� يأم�ر� ب

اسم �عق"لون� :ضمير �م ت ]ك �ع�ل � ل �ا بي � ع�ر� kناه� قرآنا ل kز� �ا أن إن

.مفرد: �مين� محترمون� إن] المعل"الع�دل" و االحسان جمله: خبر إن] الله� يأم�ر� ب

� فـشبه جمله: �أن] جوادا .یك dالص]ف

76

چرا به حروف مشبهة بالفعل اين نام را داده اند؟شبيه خوب است بدانيم به اين عل�ت به اين حروف، مشبهةQ بالفعل يعني

فعل � آخرين حرف فعل مي گويند كه ظاهر" آن ها شبيه فعل است. معموال

ماضي فتحه حرف هم فتحه دارد. از طرف ديگر بيشتر" آنها نيز 6دارد. آخر اين

معنايي شبيهفعل دارند.

(:ال النافية للجنس)الي نفي جنس ي نفي جنس ، همان طور كه از نامش پيداست وجود جنسي را الحرف نفي

مي كند.

77

مي باشد. «هيچ ... نيست »الي نفي جنس به معني ج�ل� فـى الد�ار هيچ مردي در خانه نيست. :ال ر�

�وdنPال خير فـى و�دd امkرئ �ل هيچ خيري در دوستي" فرد دورو نيست. : م�ت�هةQ بالفعل خيلي شبيه الي نفي جنس كار است.حروف مشب

نكره و مبني بر ، دارد . ام�ا اسم آنخبر و اسمالي نفي جنس نيز ؛استفتح

�هةQ بالفعل مرفوع ،درحالي كه خبر آن درست مثل خبر حروف مشباست.

�ة� ال �لـــــــي هيچ باليي سخت تر از )م"ن� الج�هkل.أصعـــــب� ب(ناداني نيست.

مرفوع،خبر ال اسم الي مبني بر فتح 78

به انواع »ال« دقdت كنيد::- الي ناهيه )يعني الي نهي(1

: kخ"ب� �نت انتخاب نكنال ت : kأم]ل� �ت درنگ نكنالت

:- الي نافيه )يعني الي نفي(2 : �خ"ب� �نت انتخاب نمي كنيال ت : �أم]ل� �ت درنگ نمي كنيال ت

kج"نس )يعني الي نفي جنس(3 "ل :-الي نافيةQ ل :Qهيچ كسي نيست.ال أح�د� موجود

79

ما ،براي منحصر كردن مفهوم خبر براي مبتدا، مي توان به إن] و أن] افزود كه

يعني بازدارنده گفته مي شود .ماي كاف�ه ،مابه اين ماي كاف�ه گفته مي شود؟ ، ماچرا به اين

مي شود.أن] وإن] چون مانع عمل �ه بيايد. �ه و يا جمله ي فعلي بعد از ماي كاف�ه ممكن است جمله ي اسمي

مثال:ــــــــــــ ـ] إخــــــوةQ المـــــــومنون مــــاـــــــــــإن

خبر و مرفوع مبتدا و مرفوع ماي كاف�ه از حروف مشبهة بالفعل ــــــــــــ ـ] ـريد� مــــا ـــــــــــإن ـ� ـه� ي �ـ �م الرجس� أهل� الــل �ذه"ب� ع�نك "ي ل

�يت" البفاعل و مرفوع فعلماي كاف�ه از حروف مشبهة بالفعل 80

قواعد عربی 2

Documents