จอมพล ป. พิบูลสงคราม (พ.ศ. 2495 – 2500)

จอมพล ป. พบลสงคราม(พ.ศ. 2495 – 2500)

(หนงสอจากจอมพล ป. พบลสงคราม ถงประธานกรรมการจดท�าหนงสอชมนมบณฑตรนแรก 2495. ลงวนท 23 กรกฎาคม พ.ศ. 2497)

“ ...ความเปนบณฑต ของทานนน

มใชจะเปนแตเพยงบณฑตของมหาวทยาลยธรรมศาสตรอนเปนทรกของเราเทานน

ในฐานะททานเปนประชากรของชาตจงนบไดวา ทานไดเปนบณฑตของประชาชนในชาตดวย... ”

จอมพล ป.พบลสงครามอธการบดในประวตศาสตรนพนธมหาวทยาลยธรรมศาสตร (พ.ศ. 2495 – 2500)ความยอนแยงของภาพจอมพล ป. พบลสงคราม

ณฐพล ใจจรง

“ชวประวตของมหาวทยาลยธรรมศาสตร” ในยคสงครามเยนตอนตน

อำจไมเปนกำรเกนจรงหำกจะกลำววำ “ชวประวตของมหาวทยาลยฯ” ในบรบทหลงสงครำมโลกครงท 2 อนรบรกนทวไปนนถกเขยนขนบนเงอนไข 2 ประกำร คอ ควำมส�ำนกทำงกำรเมองภำยหลง

กำรรฐประหำร พ.ศ. 2490 และกระแสควำมคดสงคมนยมทเผยแพรในขบวนกำรนกศกษำมหำวทยำลยฯ ในเวลำนน ดวยประสบกำรณภำยหลงกำรรฐประหำรและควำมรสกของนกศกษำทผกพนกบมหำวทยำลยวชำ ธรรมศำสตรและกำรเมองกบอำจำรยปรด พนมยงค ผประศำสนกำรฯ ไดน�ำไปสกำรกอส�ำนกรวมของเหลำนกศกษำในวำรสำรธรรมจกร ฉบบ พ.ศ. 2493 ทจดท�ำขนโดยสโมสรนกศกษำซงสะทอนควำมส�ำนกของนกศกษำในชวงเวลำนนวำ

“ครนเกดรฐประหารขนเมอวนท 8 พฤศจกายน 2490 ประมขของมหาวทยาลยตองลภยการเมองไปอยตางประเทศ อาจารยถกจบกมคมขง การสอบไลของนกศกษาในบางลกษณะวชาตองท�าการสอบกนใหม เนองจากกระดาษค�าตอบของนกศกษาถกใชเปนเปาส�าหรบการประลองความคมของดาบปลายปน ขณะนนเปนเวลาปดสมยการศกษาประจ�าป ซงโดยปกตมหาวทยาลยกเงยบเหงาอยแลวแตโดยเฉพาะอยางยงในขณะนน

บรรยากาศเตมไปดวยความเศราและทบทะมน แมนดวงอาทตยจะแจมกระจางประการใดกตาม แตนกศกษาทยางเขาไปในมหาวทยาลยในขณะนน กรสกประหนงดวงอาทตยนนไรแสง เพราะยอดโดมทเคยตระหงาน ทกทายเมฆดคลายประหนงวาจะพลอยเศราไปกบนกศกษาดวย เพราะเขาเหลานนรสกไปโดยสญชาตญาณวา ตงแตบดนเปนตนไป วาระทเขาจะตองกดฟนเผชญกบมรสมและพายรายไดมาถงแลว”

ประกอบกบอทธพลและแนวกำรวเครำะหของกระแสควำมคดสงคมนยมในสงคมไทยทเผยแพรในชวงตนทศวรรษ 2490 ทไดเสนอแนววเครำะหสภำพกำรณของไทยวำ สงคมไทยอยในภำวะทเรยกวำ “กงเมองขน” โดยกระแสควำมคดดงกลำวอยำงงำนของอรญญ พรหมชมภ ใน พ.ศ. 2493 เสนอทำงออกแกสงคมไทยวำ “เราจะตองโคนลมลทธจกรวรรดนยม จ�าเปนตองสกบลกสมนของมน ปจจบน คอ ลทธฟาสซสต พบลตลอดกาล” กระแสควำมคดนเสนอกำรปลดปลอยไทยออกจำกภำวะดงกลำวดวยกำรตอตำนจกรวรรดนยมอเมรกนและเรยกขำนรฐบำลจอมพล ป. พบลสงครำมวำรฐบำล “ฟาสซสต” ควำมคดแบบนมผลกระทบตอขบวนกำรนกศกษำมหำวทยำลยฯ ในเวลำตอมำภำยใตบรบทของชวงตนสงครำมเยน (Cold War) เปนอยำงยง

เมอขบวนกำรนกศกษำปกซำยกอตวขนในมหำวทยำลยในชวงตนทศวรรษ 2490 ไดเคลอนไหวตอตำนรฐบำลจอมพล ป. อยำงเขมขนกอใหเกด ควำมส�ำนกเชอมโยงกำรตอสทำงกำรเมองของขบวนกำรนกศกษำเขำกบงำนเขยนควำมเปนมำของมหำวทยำลยฯ เรมปรำกฏขนในวำรสำรธรรมจกร (พ.ศ. 2491 – 2495) และวำรสำรธรรมศาสตร (พ.ศ. 2495 – 2500) วำรสำรระดบมหำวทยำลยฯ ทงสองฉบบตำมทปรำกฏในงำนวจยประวตมหำวทยำลยทจดท�ำโดย ชำญวทย เกษตรศรและคณะ ใน พ.ศ. 2535 นนระบวำ อย ภำยใตกำรจดท�ำโดยคณะกรรมกำรนกศกษำทมควำมคด โนมเอยงไปในทำงสงคมนยม นอกจำกนงำนเขยนในลกษณะนยงปรำกฏแพรหลำยในวำรสำรในระดบคณะดวย เชน นตศาสตร (คณะนตศำสตร) รฐศาสตร (คณะรฐศำสตร) และ เอองฟา (คณะพำณชยศำสตรและ กำรบญช) ทออกในชวงเวลำนนอกดวย งำนเขยนเหลำนไดผลกใหภำพกำรรบรของจอมพล ป. กลำยเปนปรปกษกบมหำวทยำลยฯ และขบวนกำรนกศกษำในเวลำตอมำ

70 ผประศาสนการและอธการบดมหาวทยาลยธรรมศาสตร (พ.ศ. 2477–2556) : ประวตชวต ความคด และการท�างาน

กำรเขยน “ประวตศาสตรมหาวทยาลยฯ” จงเทำกบกำรเขยนประวตศำสตรกำรตอสของประชำชนและกำรเขยนแบบนไดรบกำรตอกย�ำอยำงตอเนองในวำรสำรของมหำวทยำลยฯ และวำรสำรของคณะในชวงเวลำนน โดยเฉพำะอยำงยงวำรสำรนตศำสตร รวมไปจนถงงำนเขยนรนหลงเรอง ขบวนกำรสนตภำพของ ชลธรำ สตยำวฒนำและคณะใน พ.ศ. 2545 จนกลำยเปนจดเรมตนของประวตศำสตรนพนธมหำวทยำลยฯ ทสรำงภำพคขดแยงระหวำงนกศกษำผเปนตวแทนประชำชนกบภำพของจอมพล ป. พบลสงครำม ในฐำนะนำยกรฐมนตร (พ.ศ. 2491 – 2500) และอธกำรบด (พ.ศ. 2495 – 2500) ผเปนเผดจกำร “ฟาสซสต” ทตองถกตอตำน

แตกำรเคลอนไหวตอส ของขบวนกำรนกศกษำปกซำยในชวงทศวรรษ 2490 ทตองกำรเปลยนแปลงสงคมไทยใหมกลบตองเผชญหนำอปสรรคจำกรฐบำลจอมพล ป. ประกอบกบทศนะของเหลำนกศกษำปกซำยทมตอรฐตำมควำมคดสงคมนยมซงมองวำ รฐ คอ กลไกกดขทำงชนชน สงผลใหส�ำนกในกำรเขยน “ประวตศาสตรมหาวทยาลยฯ” ของขบวนกำรนกศกษำ ในชวง พ.ศ. 2490 – 2500 ทงมรดกของควำมส�ำนกและโครงเรองงำนเขยนชวประวตมหำวทยำลยฯ ทผลกใหเกดกำรรบร เชงลบตอจอมพล ป. ในฐำนะอธกำรบดกลำยเปนผเผดจกำรแตเพยงดำนเดยวและเบยดขบกำรประเมนบทบำทจอมพล ป. ในดำนอนๆ ออกไปจำกประวตศำสตรนพนธมหำวทยำลยฯ ในเวลำตอมำ

“ประวตศาสตรมหาวทยาลยฯ” ในชวงทศวรรษ 2490 ถกสบทอดและผลตซ�ำตอมำโดยนกศกษำภำยหลงกำรโคนลมรฐบำลเผดจกำรของจอมพลถนอม กตตขจรในเหตกำรณ 14 ตลำคม พ.ศ. 2516 ซงดประหนงเปนกำรเชอมตอเจตนำรมณของขบวนกำรนกศกษำในชวงทศวรรษ 2490 ทตอตำนรฐบำลจอมพล ป. เชน กำรผลตซ�ำงำนเขยนของ สมำน สวรรณโชต นกศกษำปกซำยในบทควำม เรอง “ประวตการตอสของนกศกษามธก.” ทเคยถกตพมพใน พ.ศ. 2500 กลบมำพมพใหมอกครงใน พ.ศ. 2517 กำรผลตซ�ำดงกลำวยอมมผลท�ำใหภำพของจอมพล ป. ถกรบรผนวกรวมเขำกบรฐบำลเผดจกำรทหำรคนอนๆ ดวย

ในชวงเวลำเดยวกน เกดกระแสกำรแสวงหำบคคลผสรำงแรงบนดำลใจในหมนกศกษำอยำงส�ำคญ กลำวคอ เรมเกดควำมสนใจอำจำรยปรด ในฐำนะ

71จอมพล ป. พบลสงคราม

ผน�ำทำงควำมคดสงคมนยมและผประศำสนกำรมหำวทยำลยในหมนกศกษำพรอมไปกบกำรเตบโตขนของกระแสควำมคดสงคมนยมในหมนกศกษำขณะนน อยำงไรกตำมกำรขยำยตวของกระแสควำมคดสงคมนยมในชวงปลำยทศวรรษ 2510 กลบถกปรำบปรำมอยำงรนแรงดวยก�ำลงทหำรในเหตกำรณ 6 ตลำคม พ.ศ. 2519 และกำรรฐประหำรในเยนวนท 6 ตลำคมนนเอง ไมนำนจำกนน เกดกำรรฐประหำรซ�ำอกในวนท 20 ตลำคม พ.ศ. 2520 ยงเปนกำรผลกใหภำพของจอมพล ป. พบลสงครำม ผเปนทหำรดไมนำอภรมยมำกยงขนส�ำหรบนกศกษำ จนอำจกลำวไดวำ สภำพกำรณทำง กำรเมองดงกลำวท�ำใหสถำนะทำงประวตศำสตรของจอมพล ป. กลำยเปนสวนเกนของประวตศำสตรมหำวทยำลยฯ แทบจะสมบรณแบบ

อยำงไรกตำมในชวงปลำยทศวรรษ 2530 เปนตนมำ เรมมงำนวชำกำรทเสนอกำรตควำมบทบำทจอมพล ป. ในทำงกำรเมองใหม เชน กอบเกอ สวรรณทต – เพยร พ.ศ. 2538 นครนทร เมฆไตรรตน พ.ศ. 2538 และชำญวทย เกษตรศร พ.ศ. 2540 เปนตน งำนตควำมบทบำทจอมพล ป.ใหมเหลำนเปดทำงใหกบควำมเปนไปไดในกำรประเมนขอจ�ำกดของบรบท ขอจ�ำกดของหลกฐำน และแนวทำงกำรใชแหลงเอกสำรชดใหมใน กำรท�ำควำมเขำใจบคคลทำงประวตศำสตรทหลำกหลำยแงมมมำกยงขน เสมอนกำรคนชวตใหกบบคคลทำงประวตศำสตรทเคยมบทบำทสำมำรถถกตควำมใหมไดมำกแบบ แทนทกำรตควำมแตเพยงแบบเดยวอยำง ทเคยเปนมำ

กำรเขยนประวตจอมพล ป. พบลสงครำมในฐำนะอธกำรบดกบมหำวทยำลยธรรมศำสตรในครงน จงไมจ�ำกดเพยงใชหลกฐำนกำรคนควำจำกงำนเขยนในวำรสำรของมหำวทยำลยฯ ทถกจดท�ำโดยนกศกษำปกซำยเทำนน แตจะใชหลกฐำนจำกงำนเขยน และควำมรสกนกคดของนกศกษำกลมอนๆ ในมหำวทยำลยอนปรำกฏอยในแหลงอน เชน หนงสอรน และหนงสอทระลกวนประสำทปรญญำบตร เปนตน เพอชใหเหนถงควำมหลำกหลำยของทศนะของนกศกษำขณะนนทมตอบทบำทอธกำรบดของจอมพล ป. รวมทงเปดมมมองใหมททำทำยกำรประเมนบทบำทของจอมพล ป. ในฐำนะอธกำรบดทเคยถกตควำมดำนเดยวอนเกดจำกขอจ�ำกดทำงบรบทและอดมกำรณทำงกำรเมองควบคไปดวย


จากเดกชาวสวนสนายทหาร

ในชวงแหงกำรกำวสยคสมยใหมของสยำม ในศตวรรษท 25 ทอ�ำนำจทำงกำรเมองถกรวมกลบเขำสกษตรย ระบบรำชกำรสมยใหมถกสรำงทดแทนระบบขนนำงแบบเดม เพอสถำปนำควำมมนคงใหกบรฐสมยใหม ทเรยกวำ “รฐสมบรณาญาสทธราชย” (Absolutist State) นน กอใหเกดควำมตองกำรขำรำชกำรจ�ำนวนมำกอยำงตอเนองเพอท�ำหนำทกลไกของรฐชนดใหมทมภำรกจและอำณำบรเวณของกำรจดกำรทกวำงขวำงขนสงผลใหระบบกำรถวำยตวรบใชของลกหลำนขนนำงทด�ำรงมำแตเดมไมอำจตอบสนองควำมขำดแคลนของบคลำกรไดทนนน เปดโอกำสใหกบกำรเลอนสถำนะทำงสงคมของสำมญชนใหกลำยเปนสวนหนงของกลไกรฐททวจ�ำนวนเพมมำกขน ขำรำชกำรทมำจำกสำมญชนเหลำนบำงสวนเรมมควำมส�ำนกและจนตภำพถงอนำคตของสยำมทแตกตำงไปจำกชนชนน�ำ ปรำกฏกำรณกำรเลอนชนทำงสงคมในชวงเวลำนเปนพลงของกำรเปลยนแปลงทำงกำรเมองอยำงส�ำคญในเวลำตอมำ

ชวประวตสวนตวและครอบครวของจอมพล ป. พบลสงครำม ( พ.ศ. 2440 – 2507) จำกหนงสอจอมพล ป. พบลสงครำมเลมแรกทพมพ พ.ศ. 2540 เขยนไววำ เรมตนเมอกวำศตวรรษทแลว ณ คลองบำงเขนเกำ ทสองฝงคลองเตมไปดวยเปนเรอกสวนของจงหวดนนทบร เสยงเดกทำรกแผดรองดงออกจำกบำนหลงคำมงจำกหลงหนงในสวนทเรยนรมคลองนน เมอวนท 14 กรกฎำคม พ.ศ. 2440 มำรดำของทำรกนน คอ นำงส�ำอำง ภรยำของนำยขต ไดใหก�ำเนด เดกชำยแปลก ผเปนบตรชำยคนทสองในหมพนอง 5 คน ของครอบครว “ขตตะสงคะ” นำงส�ำอำงไดเลำใหครอบครวฟงในเวลำตอมำวำ เดกชำยแปลก เปนเดกเลยงยำก ตงแตเกดจนถงอำย 3 เดอน รองไหไมหยด จนกระทงมำรดำตองยกใหเจำอำวำสวดปำกน�ำชวยเลยง ชวยไกวเปล เดกชำยแปลกจงยอมนอนหลบได

ดวยเหตทกำรท�ำสวน คอ อำชพหลกของครอบครวขตตะสงคะ ดงนนทกวนในเวลำเชำ เดกชำยแปลกจงไดเหนบดำและมำรดำพำยเรอเขำไปในสวนแตเชำตรเพอเกบทเรยนและผกผลไมจำกสวน พำยเรอบำยหนำกลบไปยงเรอนแพทปำกคลองบำงเขนเกำในยำมพลบค�ำ เมอรวบรวมทเรยนและพชผกบนเรอนแพไดมำกพอกจะขนพชผกผลไมเหลำนนลงเรอส�ำป น


จนเตมล�ำเรอ โดยมำรดำรบหนำทพำยเรอน�ำทเรยนและผกไปขำยทตลำดบำงล�ำพตงแตเชำมดกวำจะกลบเรอนแพปำกคลองบำงเขนเกำกค�ำ รำยไดจำกกำรท�ำสวนทเรยนและคำขำยพชผกผลไมเพยงพอตอกำรเลยงดสมำชกหลำยคนในครอบครวไดอยำงไมล�ำบำกนก

เมอเดกชำยแปลกเตบโตขนพอและแมพำเขำไปฝำกเรยนหนงสอกบ วดแกวฟำจฬำมณ ปำกคลองบำงซอ และตอมำเขำไดไปเรยนตอทโรงเรยนวดเขมำภรตำรำม เดกชำยแปลกมสตปญญำทดและรกในกำรเรยน แตเขำยงคงชวยเหลองำนของครอบครวทตองดแลสวนผลไมอยำงสม�ำเสมอ ณ โรงเรยนวดเขมำภรตำรำม เดกชำยแปลกเรมคดอยำกเปนนำยทหำร บดำจงพำเขำไปฝำกเขำเรยนทโรงเรยนนำยรอยชนปฐมและมธยมตำมทเขำปรำรถนำ

ใน พ.ศ. 2458 ร.ต. แปลก ไดออกประจ�ำกำรเมออำย 18 ป ในเหลำทหำร ปนใหญ ตอมำเขำถกสงไปประจ�ำกำรทจงหวดพษณโลก ณ ทแหงนเอง เขำไดพบรกและแตงงำนกบละเอยด ครสำววย 15 ป แหงโรงเรยนมชชนนำรประจ�ำจงหวดพษณโลก จำกนนเขำถกสงมำศกษำตอทโรงเรยนทหำรปนใหญทบำงซอ เมอจบหลกสตรเขำถกยำยไปประจ�ำกรมทหำรปนใหญท 1 รกษำพระองค ตอมำเมอเขำมยศ ร.ท. ไดรบคดเลอกใหเขำศกษำทโรงเรยนเสนำธกำรทหำรบก ดวยผลกำรสอบในล�ำดบท 1 ทโรงเรยนเสนำธกำรฯ นเอง เขำไดรบทนใหไปศกษำตอวชำกำรทหำรปนใหญทฝรงเศสใน พ.ศ. 2467

ณ กรงปำรส ฝรงเศส (พ.ศ. 2467 – 2470) ร.ท.แปลก ไดศกษำและดงำนวทยำกำรทำงทหำรปนใหญในฝรงเศส เขำไดพบกบนกเรยนไทยหลำยคนทกรงปำรส ใน พ.ศ. 2469 เมอเขำมอำย 29 ป ไดรวมตวกบนกเรยนไทยอก 6 คน ซงม อำจำรยปรด พนมยงค ร.ท.ประยร ภมรมนตร ร.ต.ทศนย มตรภกด นำยตว ลพำนกรม หลวงสรรำชไมตร และนำยแนบ พหลโยธน รวมตกลงกนถงเจตนำรมณทส�ำคญยงในกำรเปลยนแปลงกำรปกครองของสยำม และเรยกกลมของพวกตวเองวำ “คณะราษฎร” เมอพวกเขำจบกำรศกษำไดทยอยกลบส สยำม เพอรอเวลำทเหมำะสมในกำรท�ำใหเจตนำรมณเปนจรง


ใน พ.ศ. 2470 ร.ท.แปลก กลบมำประจ�ำกรมจเรทหำรปนใหญ และท�ำหนำทบรรณำธกำรทหำรปนใหญ ซงเปนวำรสำรวชำกำรของทหำรปนใหญ เขำไดท มเทกำรเขยน ถำยทอดวทยำกำรทหำรเฉพำะทำงอยำงมงมน ดวยควำมสำมำรถและทมเทในกำรท�ำงำน ท�ำใหเขำไดเลอนยศขนเปน พ.ต.หลวงพบลสงครำม แมเขำจะมควำมกำวหนำในต�ำแหนงรำชกำร แต พ.ต.หลวงพบลสงครำม ไดซอนควำมปรำรถนำอนยงใหญไวภำยใตสหนำทเรยบเฉย ซงตอมำเขำเปนสมำชกผหนงในกำรรวมผลกดนควำมเปลยนแปลงอนส�ำคญทสดในประวตศำสตรกำรเมองไทยสมยใหมนน คอ “การปฏวต 2475”

จากนายทหาร “คณะราษฎร” สนายกรฐมนตร

“การปฏวต 2475” ไดเรมตนในเชำตรของวนท 24 มถนำยน พ.ศ. 2475 ทเปนกำรปดฉำกระบอบสมบรณำญำสทธรำชยและเรมตนสถำปนำระบอบประชำธปไตย ในวนนน พ.ต.หลวงพบลสงครำม มอำย 35 ปแต ตองแบกรบภำรกจส�ำคญทเสยงภยยง คอ กำรเปนหนงในคณะนำยทหำร “คณะราษฎร” ชดคมก�ำลงไปจบกมสมเดจพระเจำบรมวงศเธอ กรมพระนครสวรรควรพนต ผ รกษำพระนครเมอครำวพระบำทสมเดจพระปกเกลำฯ เสดจฯ พระรำชวงไกลกงวล ทงนสมเดจพระเจำบรมวงศเธอ กรมพระนครสวรรควรพนต เปนเจำนำยทมอ�ำนำจมำกทสดและเปนทย�ำเกรงของเหลำทหำรมำกทสดในขณะนน

ภำยหลง “การปฎวต 2475” ชวตทำงกำรเมองของ พ.ต.หลวงพบลสงครำมเรมตนขนอยำงรวดเรว เขำไดเขำด�ำรงต�ำแหนงสมำชกสภำผแทนชวครำวใน พ.ศ. 2475 และสมำชกสภำผแทนประเภทท 2 ประเภทแตงตง (พ.ศ. 2475 – 2489) เมออำย 36 ป ตอมำเกดกำรโตกำรปฏวต พ.ศ. 2475 จำกกล มกษตรยนยมเขำไดรบกำรแตงตงใหเปนผ บงคบกองผสมใน กำรปรำบปรำมกบฏบวรเดช ใน พ.ศ. 2476 จนส�ำเรจ กลำวไดวำ ชวตทำงกำรเมองของ พ.ต.หลวงพบลสงครำม มบทบำทอยำงส�ำคญใน กำรพทกษระบอบประชำธปไตยจำกกลมกษตรยนยม สงผลใหเขำตกเปนเปำหมำยในกำรลอบท�ำรำยหลำยครง เชน ถกลอบสงหำรททองสนำมหลวง พ.ศ. 2477 ถกลอบสงหำรในกรมทหำรปนใหญบำงซอในเดอนพฤศจกำยน พ.ศ. 2481 ถกลอบวำงยำพษในอำหำรในเดอนธนวำคม พ.ศ. 2481


แตทกครงเขำกรอดชวตไดอยำงปำฏหำรย ดวยควำมโดดเดนและแขงกรำวกบกำรโตปฏวต ท�ำใหสภำผแทนรำษฎรมควำมเชอมนและเลอกเขำขนด�ำรงต�ำแหนงนำยกรฐมนตรระหวำง พ.ศ. 2481 – 2487 ดวยวยเพยง 41 ป นอกจำกนเขำยงไดด�ำรงต�ำแหนงทำงกำรเมองส�ำคญ เชน รฐมนตรวำกำรกระทรวง กลำโหม มหำดไทย ตำงประเทศ และศกษำธกำร รวมทงเขำยงมควำมกำวหนำทำงทหำรอยำงรวดเรว

พลงของ “การปฏวต 2475” ยงคงด�ำเนนกำรสรำงภำวะสมยใหมใหกบสงคมไทยตอไป แมอำจำรยปรด พนมยงค มตรผรวมเปนรวมตำยใน “คณะราษฎร” ไมประสบควำมส�ำเรจในสรำงควำมเสมอภำคทำงเศรษฐกจใหสงคมไทยดวยกำรเสนอแนวควำมคดผำนรำง “พระราชบญญตวาดวยประกนความสขสมบรณ” และรำง “พระราชบญญตวาดวยการประกอบเศรษฐกจ” เนองจำกแนวคดของปรดถกตอตำนจำกกลมอนรกษนยม แตอำจำรยปรดยงคงผลกดนกำรสรำงควำมเสมอภำคทำงกำรศกษำดวยกำรเสนอ “พระราชบญญตมหาวทยาลยวชาธรรมศาสตรและการเมอง” ทมวตถประสงคส�ำคญในกำรขยำยควำมเสมอภำคในกำรศกษำแกพลเมองเขำสคณะรฐมนตรทมพระยำพหลพลพยหเสนำ (พจน พหลโยธน) เปนนำยกรฐมนตร และสภำผแทนรำษฎร จนสำมำรถจดตงมหำวทยำลยวชำธรรมศำสตรและกำรเมองไดส�ำเรจใน พ.ศ. 2477

ตอมำเขำไดกำวขนด�ำรงต�ำแหนงนำยกรฐมนตรระหวำง พ.ศ. 2481 – 2487 จนกระทงไดรบต�ำแหนงสงสดทำงกำรทหำร คอ จอมพล ในสมยท จอมพล ป. เปนนำยกรฐมนตร เขำไดเรมตนโครงกำร “สรางชาต” ไปสควำมเปนสมยใหม เชน กำรสงเสรมสถำนภำพสตร กำรสงเสรมกำรศกษำผใหญ กำรสงเสรมสขภำพพลเมอง และประกำศรฐนยม 12 ฉบบ ทมงหมำยสงเสรมใหวถชวตของคนไทยมควำมกำวหนำ เชน กำรเปลยนชอประเทศ กำรเคำรพเพลงชำต กำรผลตและบรโภคสนคำไทย กำรสงเสรมกำรศกษำ กำรแบงเวลำในชวตประจ�ำวน กำรชวยเหลอเดก คนชรำและคนทพพลภำพ เปนตน ดงปรำกฏในรำยละเอยดจำกงำนวจยและวทยำนพนธหลำยเลม เชน นนทรำ ข�ำภบำล พ.ศ. 2530 กองสกล กวนรวกล พ.ศ. 2545 และ ชำญวทย เกษตรศร และคณะ พ.ศ. 2545


เมอสงครำมโลกครงท 2 เรมเคลอนเขำสภมภำคเอเชยตะวนออกเฉยงใต ประกอบกบกระแสชำตนยมทกอตวขนในประเทศภำยหลงกำรปฏวต พ.ศ. 2475 ซงมงหวงแกปญหำทไทยเคยเพลยงพล�ำตอมหำอ�ำนำจตะวนตก ในอดต สงผลใหเกดกำรเรยกรองดนแดนคนจำกมหำอ�ำนำจตะวนตกตงแตกอนทจอมพล ป. จะกำวขนมำเปนนำยกรฐมนตร ตอมำชวง พ.ศ. 2482 – 2483 รฐบำลจอมพล ป. เดนหนำนโยบำยเรยกรองดนแดนบำงสวนของอนโดจนจำกฝรงเศส ในชวงเวลำแหงควำมขดแยงนนนกศกษำและนกเรยนเตรยมมหำวทยำลยวชำธรรมศำสตรและกำรเมองมสวนส�ำคญในกำรเคลอนไหวเรยกรองดนแดนจำกอนโดจนฝรงเศสใน พ.ศ. 2483 อนมสวนส�ำคญในกำรสนบสนนด�ำเนนนโยบำยของรฐบำลขณะนนดวยเชนกนและใน พ.ศ. 2483 นนเองทมหำวทยำลยฯ แตงตง จอมพล ป. เปนศำสตรำจำรยวสำมญประจ�ำมหำวทยำลยฯ ทงนควำมสมพนธอนดระหวำงจอมพล ป. กบมหำวทยำลยฯ แนบแนนถงขนำดทจอมพล ป. เคยคดสนบสนนใหบตรคนแรกเขำศกษำทมหำวทยำลยฯ ในชวงกลำงทศวรรษ 2480 ดงปรำกฏในค�ำสมภำษณของจรวสส พบลสงครำม (28 มถนำยน พ.ศ. 2555)

เมอกองทพญปนยกพลขนบกทประเทศไทยเพอขอน�ำกองทพผำนไปยงพมำและอนเดยในป พ.ศ. 2484 และไทยไดกลำยเปนพนธมตรกบญปนและอกษะ ตลอดจนกำรประกำศสงครำมตอฝำยสมพนธมตรของไทยปลำยป พ.ศ. 2484 สงผลใหเกดควำมแตกแยกในรฐบำลระหวำงฝำยจอมพล ป. และนำยปรด ซงรวมรฐบำลเดยวกน จนน�ำไปสกำรกอตงขบวนกำรเสรไทยของกลมนำยปรดเพอตอตำนญปนและรฐบำลจอมพล ป. เมอสถำนกำรณสงครำมในฝงยโรปและเอเชยทฝำยอกษะเรมเพลยงพล�ำตอฝำยสมพนธมตร สงผลใหกำรขยำยตวของขบวนกำรเสรไทยไดสรำงแนวรวมขนอยำงกวำงขวำง โดยมศนยกลำงกำรประสำนงำนอยทมหำวทยำลยฯ อยำงลบๆ ดงท สรศกด งำมขจรกลกจ ไดศกษำไวใน พ.ศ. 2532

ในชวงปลำยสงครำม คอ พ.ศ. 2487 รฐบำลจอมพล ป. กำวลงจำกอ�ำนำจเนองจำกไมไดรบกำรสนบสนนจำกสภำผแทนรำษฎร รฐบำลพลเรอนทไดรบกำรสนบสนนจำกนำยปรดไดขนมำบรหำรประเทศแทน ตอมำเมอญปนยอมรบควำมพำยแพในสงครำมโลกครงท 2 แตสหรฐอเมรกำในฐำนะแกนน�ำของฝำยสมพนธมตรยอมรบกำรประกำศใหค�ำประกำศสงครำม


ของไทยตอฝำยสมพนธมตรเปนโมฆะและยอมรบวำ ไทยมควำมเคลอนไหวของขบวนกำรเสรไทยตอตำนญปน สงผลใหไทยรอดพนจำกกำรเปนผแพสงครำมไปได สภำพกำรณดงกลำวมผลกระทบอยำงมำกตอเกยรตภมของกองทพทลดลง ในขณะทสงคมไทยกำรยอมรบขบวนกำรเสรไทยเพมสงขน

แมวำสถำนกำรณบำนเมองของไทยภำยหลงสงครำมโลกครงท 2 ประสบกบปญหำขำดแคลนสนคำ เงนตรำตำงประเทศ ปญหำอำชญำกรรมทเพมสงขน แตกำรเมองไทยกลบมบรรยำกำศของเสรภำพทำงกำรเมองสงภำยใตรฐบำลอำจำรยปรดและกลม ภำยหลงกำรประกำศใชรฐธรรมนญ พ.ศ. 2489 ท�ำใหเกดกำรเลอกตงทวไปทน�ำไปสกำรแขงขนทำงกำรเมอง และทำมกลำงกำรแขงขนทำงกำรเมอง เหตกำรณทไมคำดคดไดเกดขน เมอพระบำทสมเดจพระเจำอยหวอำนนทมหดลสวรรคตใน พ.ศ. 2489 และกำรสวรรคตของพระองคกลำยเปนประเดนทฝำยคำนใชท�ำลำยลำงฝำยรฐบำลในระหวำงกำรเลอกตง จนน�ำไปสสภำวกำรณระส�ำระสำยทำงกำรเมองและเกดกำรรฐประหำรในเดอนพฤศจกำยน พ.ศ. 2490

มหาวทยาลยฯ กบความปนปวนทางการเมอง จากภายนอก – ใน

ภำยหลงกำรรฐประหำร พ.ศ. 2490 ส�ำเรจลงดวยควำมรวมมอกนระหวำงกลมทหำรและกลมกษตรยนยมในกำรขบไลรฐบำลอำจำรยปรดและกลมออกไปจำกกำรเมองนน เงำทะมนทำงกำรเมองไดเคลอนเขำบดบงมหำวทยำลยวชำธรรมธรรมศำสตรและกำรเมอง แมขณะนนมหำวทยำลยยงมไดรบผลกระทบตอกำรเปลยนแปลงผบรหำรระดบสงของมหำวทยำลยโดยทนท เวนแตอำจำรยปรด พนมยงค ผประศำสนกำรและอดตนำยกรฐมนตรทตองลภยออกนอกประเทศภำยหลงกำรรฐประหำร

ภำยหลงกำรถกรฐประหำร อำจำรยปรดและกลมไดตอบโตรฐบำลจอมพล ป. กลบดวยก�ำลงในเหตกำรณ “กบฏวงหลวง” เมอวนท 26 กมภำพนธ พ.ศ. 2492 นบเปนจดเรมตนทสงผลกระทบตอผบรหำรระดบสงของมหำวทยำลยทเปนของกลมอำจำรยปรด อยำงเดอน บนนำค และวจตร ลลตำนนททถกกดดนใหพนจำกต�ำแหนง ดวยเหตทองคำพยพหลำยสวนของมหำวทยำลยฯ


เชน นกศกษำ พนกงำน อำจำรยจ�ำนวนหนงมควำมเกยวของกบกำรตอตำนรฐบำลในเหตกำรณ “กบฏวงหลวง” ท�ำใหรฐบำลมองวำ มหำวทยำลยฯ คอ ฐำนก�ำลงทำงกำรเมองของอำจำรยปรด ผเปนคแขงทำงกำรเมองกบคณะรฐประหำร พ.ศ. 2490 ดงนนรฐบำลจงมนโยบำยเขำควบคมมหำวทยำลยอยำงรวดเรวและใกลชด

ปลำยเดอนมนำคม พ.ศ. 2492 หรอเพยงรำว 1 เดอน ภำยหลงเหตกำรณ “กบฏวงหลวง” รฐบำลผลกดนรำง “พระราชก�าหนดมหาวทยาลยกรงเทพ” ซงก�ำหนดใหมกำรเปลยนชอมหำวทยำลยฯ เปน “มหาวทยาลยกรงเทพ” และใหมกำรจดตงคณะตำงๆ ขน 4 คณะ กลำวคอ 1. คณะนตศำสตร 2. คณะรฐศำสตร 3. คณะเศรษฐศำสตร และ 4. คณะพำณชยศำสตรและกำรบญช พรอมยกเลกต�ำแหนงผประศำสนกำร โดยใหรฐมนตรวำกำรกระทรวงศกษำธกำรควบคมมหำวทยำลยฯ อยำงใกลชดแทนควำมมอสระทมหำวทยำลยฯ เคยมมำนบแตกำรสถำปนำมหำวทยำลยเมอ พ.ศ. 2477

ไมเพยงแตเงำทะมนทำงกำรเมองจะเคลอนเขำครอบง�ำมหำวทยำลยฯเทำนน แตภำวะควำมขดแยงภำยในองคกรเองกมสวนส�ำคญทท�ำใหมหำวทยำลยมอำจมเอกภำพจำกภำยในทจะยนหยดตำนทำนเงำทะมนจำกภำยนอกองคกรได คอ ขณะนนเกดควำมขดแยงภำยในมหำวทยำลยอยำงรนแรงจำกกำรชวงชงกำรน�ำองคกรระหวำงคน 2 กลม คอ กลม ผบรหำรเดมทนำยปรดไววำงใจ อยำงเดอน บนนำค และวจตร ลลตำนนท กบขนประเสรฐศภมำตรำ (จรญ จนทรสมบรณ) ผเปนพนกงำนมหำวทยำลย ในต�ำแหนงผ บรรยำยและหวหนำหนวยงำนในระดบกลำงทท�ำงำนในมหำวทยำลยฯ มำตงแตตน แตกลบไมไดรบควำมกำวหนำในต�ำแหนง

...ปลายเดอนมนาคม พ.ศ. 2492 หรอเพยงราว 1 เดอน ภายหลงเหตการณ “กบฏวงหลวง” รฐบาลผลกดนราง “พระราชก�าหนดมหาวทยาลยกรงเทพ” ซงก�าหนดใหมการเปลยนชอมหาวทยาลยฯ เปน “มหาวทยาลยกรงเทพ”...


เทำทควร และตอมำเมออำจำรยปรดลภยจำกกำรรฐประหำร พ.ศ. 2490 เดอน บนนำค จงไดรกษำกำรต�ำแหนงผประศำสนกำร (19 สงหำคม พ.ศ. 2492 – 12 สงหำคม พ.ศ. 2493) และดวยสำเหตเรองควำมกำวหนำในองคกร อำจวเครำะหไดวำ ขนประเสรฐศภมำตรำหนเหออกไปจำกอำจำรยปรด ดวยกำรแสวงหำกลมใหมทจะใหกำรสนบสนนใหเขำมควำมกำวหนำนนคอ คณะรฐประหำร พ.ศ. 2490 และรฐบำลจอมพล ป. พบลสงครำม

ทำมกลำงควำมพยำยำมเขำควบคมมหำวทยำลยฯ ของรฐบำล ประกอบกบควำมขดแยงในกำรแยงชงอ�ำนำจกำรบรหำรองคกร เอกสำรหอจดหมำยเหตแหงชำต ชดทบวงมหำวทยำลย พ.ศ. 2492 ไดเปดเผยใหเหนถงกำรประชมคณะกรรมกำรมหำวทยำลยครงหนงในเดอนเมษำยน พ.ศ. 2492 อนเปนชวงเวลำทรฐบำลก�ำลงผลกดนรำง “พระราชก�าหนดมหาวทยาลยกรงเทพ” เพอควบคมมหำวทยำลยฯ ขนประเสรฐศภมำตรำเข ำร วมประชมคณะกรรมกำรมหำวทยำลยดวย ในฐำนะเปนผแทนของกระทรวงศกษำธกำรซงรฐมนตรวำกำรกระทรวงศกษำธกำรด�ำรงต�ำแหนงนำยกคณะกรรมกำรมหำวทยำลยโดยต�ำแหนง

ขนประเสรฐศภมำตรำมทำทใหกำรสนบสนนนโยบำยของรฐบำลในกำรออก “พระราชก�าหนดมหาวทยาลยกรงเทพ” เพอควบคมมหำวทยำลยฯ โดยใหเหตผลวำ หำกไมมกำรเปลยนแปลงมหำวทยำลยจะไมมอำจำรยมำสอนสงผลใหนกศกษำจะเสยโอกำสกำรเรยนท�ำใหเกด “ภยพบต” ตอกำรศกษำ ประกอบกบรฐบำลแถลงกำรณวำมหำวทยำลยฯ เปนแหลงจลำจล น�ำไปส ควำมไมปลอดภยแกสำธำรณะ ดงนนรฐบำลจงสำมำรถออกพระรำชก�ำหนดฯ ดงกลำวเพอปองกนภยพบตนอกสมยประชมสภำฯ ได อยำงไรกตำมคณะกรรมกำรมหำวทยำลยวชำธรรมศำสตรและกำรเมองหลำยคนเวลำนน เชน พระยำนตศำสตรไพศำลย พระยำเลขวณชธรรม วทกษ และนำยพชำญ บลยง ทปรกษำ ไดรวมกนท�ำควำมเหนแยงวำรฐบำลไมมอ�ำนำจออกพระรำชก�ำหนดฯ ดงกลำว เนองจำกเหตกำรณ ดงกลำวไมใชภยพบต สดทำยแลวควำมตองกำรของรฐบำลในกำรควบคมมหำวทยำลยฯ อยำงรวดเรวโดยผำน “พระราชก�าหนดมหาวทยาลยกรงเทพ” จงไมสำมำรถบรรลผลได


ไมแตเพยงแรงกดดนจำกกำรเมองภำยนอกทมตอมหำวทยำลยฯ เทำนน แตควำมขดแยงภำยในองคกรกมผลตอกำรเปลยนแปลงคณะผบรหำรองคกรในชวง พ.ศ. 2493 ดวยเชนกน ดงกรณทรฐบำลแตงตงให หลวงวจตรวำทกำรด�ำรงต�ำแหนงรกษำกำรผประศำสนกำรระหวำง 14 สงหำคม พ.ศ. 2493 – 12 มนำคม พ.ศ. 2494 แทนทอำจำรยเดอนทพนจำกต�ำแหนงไปนน แมวำกำรควบคมมหำวทยำลยฯ ของรฐบำลจะรำบรนขน แตกลบสรำงควำมขดแยงภำยในระหวำงหลวงวจตรวำทกำรกบขนประเสรฐศภมำตรำ เลขำธกำรมหำวทยำลยคนใหม กำรประลองอ�ำนำจในกำรบรหำรไดเรมตนขน ดงเหนไดจำกกำรประชมคณะกรรมกำรมหำวทยำลยฯ ครงหนงในตน พ.ศ. 2494 เมอหลวงวจตรวำทกำรขอเปลยนแปลงวำระกำรประชม แตขนประเสรฐศภมำตรำไมยอมรบและวจำรณหลวงวจตรวำทกำรวำ ไมมอ�ำนำจเปลยนวำระกำรประชมแตทประชมกรรมกำรมหำวทยำลยฯ เหนชอบตำมหลวงวจตรวำทกำรกลบสงผลใหขนประเสรฐศภมำตรำไมพอใจและใหสมภำษณหนงสอพมพโจมตหลวงวจตรวำทกำร เปนผลใหตอมำหลวงวจตรวำทกำรเสนอใหทประชมกรรมกำรมหำวทยำลยฯ ในกำรประชมเมอ 2 มนำคม พ.ศ. 2494 พจำรณำลงโทษขนประเสรฐศภมำตรำ

ทำยทสด ปญหำยตลงเมอหลวงวจตรวำทกำรไดลำออกจำกรกษำกำร ผประศำสนกำรเมอ 12 มนำคม พ.ศ. 2494 ตอมำขนประเสรฐศภมำตรำไดท�ำหนงสอถงรฐมนตรวำกำรกระทรวงศกษำธกำร 21 มนำคม พ.ศ. 2494 ตำมทปรำกฏในเอกสำรหอจดหมำยเหตธรรมศำสตร รหส มธ (2) 2.14.3 ปกท 2 เสนอชอ พลโท สวสด ส. สวสดเกยรต รองหวหนำคณะรฐประหำร พ.ศ. 2490 และรฐมนตรวำกำรกระทรวงศกษำธกำร มำด�ำรงต�ำแหนงรกษำกำรผประศำสนกำรคนใหม 5 เมษำยน พ.ศ. 2494 – 18 มนำคม พ.ศ. 2495

ทำทของพลโท สวสด รกษำกำรผประศำสนกำรคนใหมทมตอกำรบรหำรงำนและกจกรรมภำยในมหำวทยำลยฯ เหนไดชดเจนจำกค�ำกลำวในกำรรบต�ำแหนงวำ “กระผมไดเรยนตงแตตนวา ทนเปนสถานศกษาการเมอง แตไมใชทเลนการเมอง จะสอนการเมองแกลกศษยได แตอยาเลนการเมอง มหาวทยาลยไมใชทเลนการเมองของใครๆ นกศกษากเหมอนกน เขามหนาทแตจะมาเรยนเทานน ...” ทศนะดงกลำวสงผลใหกำรด�ำเนนกำรบรหำร


มหำวทยำลยในชวงสมยของพลโท สวสดจงมลกษณะแขงกรำวกบนกศกษำปกซำยทเคลอนไหวทำงกำรเมองในเวลำตอมำ

พลโท สวสด ส. สวสดเกยรต กบ การลบชอนกศกษา

ในชวงตนทศวรรษ 2490 เปนจดเรมตนของสงครำมเยน ซงเปนควำม ขดแยงทำงอดมกำรณกำรเมองและเศรษฐกจทแตกตำงกนระหวำงกลม “โลกเสร” ทมสหรฐอเมรกำเปนแกนน�ำกบกลม “โลกคอมมวนสต” ทมสหภำพโซเวยตเปนผน�ำ ประกอบกบชวงเวลำดงกลำวไดเกดกำรสถำปนำสำธำรณรฐประชำชนจน พ.ศ. 2492 และเกดสงครำมเกำหลในป พ.ศ. 2493 – 2497 ดวยเหตนสหรฐอเมรกำในฐำนะแกนน�ำของกลม “โลกเสร” จงมนโยบำยปดลอมคอมมวนสตในภมภำคเอเชยอนกอใหเกดควำมตงเครยดขนในภมภำคน ส งผลใหแนวรวมและองคกรบงหนำระหวำงกล ม “โลกคอมมวนสต” เคลอนไหวผำนกำรเรยกรองสนตภำพกำรในระดบโลกเพอคดคำนกำรแทรกแซงของ “โลกเสร” ตอกำรตดสนชะตำชวตของประเทศอนๆ โดยแนวรวมดงกลำวไดมกำรเคลอนไหวปฏบตกำรเรยกรองสนตภำพขนในสวนตำงๆ ของโลก

ในขณะนนรฐบำลจอมพล ป. พบลสงครำม ด�ำเนนนโยบำยตำงประเทศสนบสนน “โลกเสร” และสนบสนนนโยบำยปดลอมคอมมวนสตดวยกำรสงทหำรไทยเขำรวมสงครำมเกำหลใน พ.ศ. 2493 กำรด�ำเนนนโยบำย ตำงประเทศในลกษณะดงกลำวของไทยสงผลใหรฐบำลถกวพำกษวจำรณจำกสำธำรณชนไทยและมกำรเคลอนไหวตอตำนบทบำทของ “โลกเสร” และรฐบำลจอมพล ป. พบลสงครำมทแทรกแซงกจกำรภำยในของประเทศอน ภำยใตปฏบตกำรของขบวนกำรเรยกรองสนตภำพในไทย

กำรเคลอนไหวของขบวนกำรสนตภำพในไทยนนตำมทปรำกฏอย ใน กำรศกษำของ สมศกด เจยมธรสกล พ.ศ. 2545 ระบวำ อยภำยใตกำรน�ำของพรรคคอมมวนสตแหงประเทศไทยและกลมแนวรวมตำงๆ ทประกอบดวย สมำชกหลำยฝำย เชน ชำวนำ พระสงฆ ปญญำชน นกหนงสอพมพ และนกศกษำปกซำย จำกเอกสำรหอจดหมำยเหตมหำวทยำลยธรรมศำสตร หมวด สบ3.8/3 – 4 ระบวำ ตอมำรฐบำลด�ำเนนกำรจบกมสมำชกท


เคลอนไหวเรยกรองสนตภำพ ส�ำหรบกำรเคลอนไหวในระดบมหำวทยำลยฯ นน สโมสรนกศกษำมหำวทยำลยฯ ไดประกำศแตงตงคณะกรรมกำรสนตภำพ โดยพวกเขำเคลอนไหวดวยกำรปดโปสเตอรเรยกรองสนตภำพบนก�ำแพงดำนนอกของอำคำรเรยนเพอลำรำยชอผสนบสนน กำรเคลอนไหวดงกลำวน�ำไปสกำรด�ำเนนกำรทำงวนยกบนกศกษำกลมนในเวลำตอมำ

พลโท สวสด รกษำกำรผประศำสนกำร และคณะกรรมกำรมหำวทยำลยฯ ไดเรมตนสอบสวนนกศกษำทเปนคณะกรรมกำรสนตภำพในเดอนมถนำยน พ.ศ. 2494 ในทสดคณะกรรมกำรสอบสวนควำมผดนกศกษำดวยกำรตงขอกลำวหำตอกำรประชมเรยกรองสนตภำพและปดโปสเตอรใกลสโมสรนกศกษำวำเปนกำรตอตำนรฐบำล ท�ำใหมหำวทยำลยฯ อำจถกเขำใจผดจำกรฐบำลและประชำชน มหำวทยำลยฯ อำจถกมองวำเลนกำรเมองตำงประเทศ ตอมำในวนท 14 สงหำคม พ.ศ. 2494 พลโท สวสด มค�ำสง เรองหำมมใหนกศกษำทเกยวของเขำฟงค�ำสอนมก�ำหนด 1 ป กำรพจำรณำโทษในกรณดงกลำวนไดเขำสกำรประชมคณะกรรมกำรมหำวทยำลยฯ ครงพเศษ ครงท 1/2494 เมอวนท 8 กนยำยน ทประชมลงมตวำ ใหมหำวทยำลยฯ มค�ำสงใหลบชอนกศกษำ 5 นำย ออกจำกทะเบยนนกศกษำ ประกอบดวย นำยอำทร พทธสมบรณ นำยทวป วรดลก นำยประจวบ อมพะเศวต นำยปรญญำ ลละศร และนำยลวละลอง บนนำค

อยำงไรกตำมพลโท สวสด ท�ำหนำทรกษำกำรผ ประศำสนกำรตำม พระรำชบญญตมหำวทยำลยวชำธรรมศำสตรและกำรเมอง พ.ศ. 2477 เปนคนสดทำย เขำไดพนจำกต�ำแหนงเมอพระรำชบญญตมหำวทยำลยธรรมศำสตร พ.ศ. 2495 มผลประกำศใชเมอ 18 มนำคม พ.ศ. 2495

จอมพล ป. พบลสงคราม : อธการบดคนแรก กบการศกษาของมหาวทยาลยธรรมศาสตร

ภำยหลงกำรประกำศใชพระรำชบญญตมหำวทยำลยธรรมศำสตร พ.ศ. 2495 ทก�ำหนดใหมต�ำแหนง “อธการบด” เปนต�ำแหนงสงสดในกำรบรหำรมหำวทยำลยฯ นน จอมพล ป. พบลสงครำม จงไดด�ำรงต�ำแหนงอธกำรบดเปนคนแรก พ.ศ. 2495 – 2500 ตำมพระรำชบญญตดงกลำว อยำงไรกตำมดวยภำรกจในต�ำแหนงนำยกรฐมนตรทตองบรหำรรำชกำรแผนดนใน


ภำพรวม ท�ำใหจอมพล ป. มไดเขำประชมสภำมหำวทยำลยฯ อยำงตอเนอง ประกอบกบอ�ำนำจในกำรบรหำรงำนองคกรในเชงธรกำรสวนใหญนนอยภำยใตกำรดแลของเลขำธกำรมหำวทยำลย กระนนกดตลอดระยะเวลำทด�ำรงต�ำแหนงอธกำรบด จอมพล ป. พบลสงครำมไดผลกดนเรองส�ำคญๆ ใหกบมหำวทยำลยฯ ดงตอไปน

การกอตงคณะใหมใหกบมหาวทยาลย ดวยพระรำชบญญตมหำวทยำลยธรรมศำสตร พ.ศ. 2495 น�ำไปสกำรบญญตใหมคณะวชำจ�ำนวน 4 คณะอยำงเปนทำงกำร จำกเดมทมหำวทยำลยวชำธรรมศำสตรและกำรเมองประสำทปรญญำบตรเดยว คอ ธรรมศำสตรบณฑต น�ำไปสกำรจดตงคณะวชำขนใหม ดงน 1. คณะนตศาสตร 2. คณะพาณชยศาสตรและการบญช 3. คณะรฐศาสตร และ 4. คณะเศรษฐศาสตร กำรใหมคณะตำงๆ ขนใน

จอมพล ป. พบลสงคราม นายกรฐมนตร และอธการบดมหาวทยาลยในชดครยรฐศาสตรดษฎบณฑตกตตมศกด


มหำวทยำลยธรรมศำสตรมผลตอกำรขยำยตวขององคควำมรทกวำงขวำงมำกขน โดยเฉพำะอยำงยงกำรผนวกเพมวชำกำรสบสวนกำรปองกนอำชญำกรรมในคณะรฐศำสตร และวชำกำรหำเลยงชพในคณะเศรษฐศำสตร มผลใหบณฑตมทกษะวชำชพเพม ท�ำใหในเวลำตอมำคณะรฐศำสตรไดมอบปรญญำรฐศำสตรดษฎบณฑตกตตมศกดแกจอมพล ป. พบลสงครำมในฐำนะนำยกรฐมนตร ในปกำรศกษำ 2495

ดวยเหตทรฐบำลจอมพล ป. มนโยบำยมงกจกรรมดำนสงคมสงเครำะห จอมพล ป. พบลสงครำมจงเลงเหนควำมจ�ำเปนเรงดวนในกำรสงเสรม กำรจดกำรประชำสงเครำะหและกำรผลตบคลำกรใหกบสงคมไทย ในเดอนมกรำคม พ.ศ. 2497 จอมพล ป. ในฐำนะนำยกรฐมนตรจงผลกดนใหรฐบำลมมตคณะรฐมนตรเสนอใหมหำวทยำลยธรรมศำสตรจดตง คณะสงคมสงเคราะหศาสตร ขนและรฐสภำผำนพระรำชบญญตจดตงคณะสงคมสงเครำะหศำสตรขนในมหำวทยำลยธรรมศำสตรเปนคณะล�ำดบท 5 โดยมจอมพล ป. เปนคณบดคนแรกในกำรก�ำหนดทศทำงกำรด�ำเนนงำนของคณะใหมน

ใน พ.ศ. 2498 จอมพล ป. ในฐำนะอธกำรบดยงเหนชอบใหจดตง คณะรฐประศาสนศาสตร ขนตำมควำมชวยเหลอทำงวชำกำรของสหรฐอเมรกำซงเปนควำมรวมมอระหวำงมหำวทยำลยฯ กบมหำวทยำลยอนเดยนำ เปนกำรจดกำรเรยนกำรสอนในระดบปรญญำโทเพอฝกอบรมขำรำชกำรในกำรปรบปรงกำรบรหำรภำครฐใหม ทงนมหำวทยำลยอนเดยนำไดสนบสนนกำรจดตงหองสมดคณะขน รวมทงกำรสงนกวชำกำรมำชวยเหลอจ�ำนวนหนง โดยรฐบำลสหรฐอเมรกำมอบเงนชวยเหลอจ�ำนวน 13,000,000 บำท และมหำวทยำลยฯ ออกเงนสมทบจ�ำนวน 7,000,000 บำท ตอมำคณะ

...“จอมพล ป. ไดยกรายไดสวนตวใหแกมหาวทยาลยเดอนละ 9,000 บาท ใหเปนทนการศกษาแกผเรยนดและนกศกษาทยากจน ไมแตเพยงเทานน ทกคราวทมงานภายในมหาวทยาลย ปรากฏวาทานไดอทศเงนสวนตวเพอเปนทนคราวละหลายพนบาท”...


ดงกลำวไดแยกออกไปรวมกบกำรจดตงสถำบนบณฑตพฒนบรหำรศำสตร (นดำ)

ทนพบลสงคราม ไมนำนหลงจำกจอมพล ป. รบต�ำแหนงอธกำรบด เขำไดเสนอแนวคดจดตง “ทนพบลสงคราม” ขน ในกำรประชมสภำ มหำวทยำลยฯ เดอนตลำคม พ.ศ. 2495 ทนนจดตงขนจำกเงนคำสมนำคณทมหำวทยำลยมอบใหแกผ ด�ำรงต�ำแหนงอธกำรบดเดอนละ 9,000 บำท แตเนองจำก จอมพล ป. ปฏเสธรบเงนดงกลำวและประสงคมอบเงนจ�ำนวนดงกลำวคนแกมหำวทยำลยฯ เพอจดตงเปนกองทนซงมวตถประสงคดงน 1. ชวยเหลอนกศกษำทขำดแคลนทนทรพย 2. สมทบทนแกนกศกษำและพนกงำนของมหำวทยำลยฯ ทเดนทำงไปตำงประเทศ และ 3. เปนทนสวสดกำรใหแกนกศกษำและพนกงำนของมหำวทยำลยฯ กำรบ�ำรงกำรศกษำและกจกรรมพเศษอนๆ ของมหำวทยำลยฯ

เงนจำก “ทนพบลสงคราม” ท�ำใหนกศกษำทยำกจนสำมำรถเลำเรยนตอไปไดหลำยคน พบค�ำกรำบบงคมทลในงำนพธพระรำชทำนปรญญำบตร พ.ศ. 2499 ในกำรอบรมบณฑตธรรมศำสตรเมอวนท 27 มถนำยน พ.ศ. 2496 นำยอำรย พกรมสข ผแทนบณฑตไดสะทอนควำมรสกของเขำตอจอมพล ป. ในฐำนะอธกำรบดวำ “จอมพล ป. ไดยกรายไดสวนตวใหแกมหาวทยาลยเดอนละ 9,000 บาท ใหเปนทนการศกษาแกผเรยนดและนกศกษาทยากจน ไมแตเพยงเทานน ทกคราวทมงานภายในมหาวทยาลย ปรากฏวาทานไดอทศเงนสวนตวเพอเปนทนคราวละหลายพนบาท...” ทงน มหำวทยำลยฯ มรำยงำนใน พ.ศ. 2499 วำ ตงแตกอตง “ทนพบลสงคราม” ระหวำง พ.ศ. 2495 – 2499 นน มหำวทยำลยฯ ไดใชจำยเงนจำก “ทนพบลสงคราม” ไปแลว จ�ำนวน 394,962.55 บำท ทนนสนสดลงใน พ.ศ. 2500 เมอจอมพล สฤษด ธนะรชต กอกำรรฐประหำรลมลำงรฐบำลจอมพล ป.

การใหมหาวทยาลยจดบรการชดครยใหกบบณฑต ดวยเหตจำกกำรกอตงคณะและมชอปรญญำใหม จงมกำรก�ำหนดครยวทยฐำนะขนใหมตำมพระรำชบญญตมหำวทยำลยธรรมศำสตร พ.ศ. 2495 และพระรำช-กฤษฎกำวำดวยครยวทยฐำนะและเขมวทยฐำนะของมหำวทยำลยธรรมศำสตร พ.ศ. 2496 ทออกตำมควำมพระรำชบญญตขำงตนไดสรำงผลกระทบ คำใชจำยทเพมสงขนใหกบบณฑตหรอผส�ำเรจกำรศกษำของ


จอมพล ป. พบลสงคราม

ขณะรบมอบครย และปรญญารฐศาสตร

ดษฎบณฑต พ.ศ. 2495

มหำวทยำลยธรรมศำสตรรนใหม จอมพล ป. ในฐำนะอธกำรบด เลงเหนถงปญหำในชวงเปลยนผำนจงจดหำเงนจ�ำนวน 60,000 บำทใหแกมหำวทยำลยฯ เพอตดชดครยใหบรกำรแกบณฑตธรรมศำสตรรนแรกทจบกำรศกษำจำกคณะนตศำสตร คณะพำณชยศำสตรและกำรบญช คณะรฐศำสตร และคณะเศรษฐศำสตร จ�ำนวน 137 คน เพอใชในงำนวนประสำทปรญญำทจะมขนในเดอนพฤศจกำยน พ.ศ. 2496

การระงบการขนคาธรรมเนยมการศกษา แนวโนมรำยจำยของมหำวทยำลยธรรมศำสตรในกำรจดกำรศกษำตงแตทศวรรษ 2490 เพมสงขนสงผลใหสภำมหำวทยำลยธรรมศำสตร ซงมพลเอก มงกร พรหมโยธ รฐมนตรวำกำร


กระทรวงศกษำธกำรและในฐำนะนำยกสภำมหำวทยำลยมมตประกำศขนคำธรรมเนยมกำรศกษำในเดอนพฤศจกำยน พ.ศ. 2496 เชน คำธรรมเนยมกำรเปนนกศกษำจำกเดม 10 บำท เปน 100 บำท คำสมดประจ�ำตวจำกเดม 1 บำท เปน 10 บำท คำขนทะเบยนนกศกษำของปรญญำตรจำกเดม 40 บำท เปน 100 บำท คำธรรมเนยมวทยำนพนธปรญญำโทจำกเดม 40 บำท เปน 300 บำท กำรขนคำธรรมเนยมของมหำวทยำลยฯ มผลกระทบตอนกศกษำจ�ำนวนหนง กลมนกศกษำจ�ำนวนหนงจงไดรองเรยนผำนหนงสอพมพกตตศพทรายวน ตงแต 16 พฤศจกำยน – 1 ธนวำคม พ.ศ. 2496 อนมเนอหำสงเขปวำ มหำวทยำลยฯ ก�ำลงเปลยนสภำพจำกตลำดวชำเปน “ตลาดมด” มแตนกศกษำมงคงเทำนนทจะสำมำรถช�ำระคำธรรมเนยมตำงๆ ได

ควำมเดอดรอนของนกศกษำจำกกำรขนคำธรรมเนยมกำรศกษำของ มหำวทยำลยฯ ท�ำใหประธำนคณะกรรมกำรนกศกษำ พ.ศ. 2496 ไดท�ำจดหมำยรองเรยนตอจอมพล ป. ในฐำนะอธกำรบดใหทบทวนกำรขนคำธรรมเนยมกำรศกษำ เมอจอมพล ป. รบทรำบควำมเดอดรอนของนกศกษำ จงสงกำรใหมหำวทยำลยฯ ระงบกำรขนคำธรรมเนยมกำรศกษำ โดยระบใหมหำวทยำลยฯ คงอตรำคำธรรมเนยมเดม ในทสดสภำมหำวทยำลยฯ มมตใหระงบประกำศกำรขนคำธรรมเนยมกำรศกษำและใหกลบไปใชอตรำคำธรรมเนยมเดม ทงนควรบนทกดวยวำ มหำวทยำลยฯ ไมมประกำศขนคำธรรมเนยมกำรศกษำอกจวบกระทงถง พ.ศ. 2502

การเรงรดการประกาศผลการสอบ นบตงแตกำรกอตงมหำวทยำลยฯ มำตงแต พ.ศ. 2477 มหำวทยำลยมคณำจำรยประจ�ำไมมำกนกท�ำใหกำรจดกำรเรยนกำรสอนทผำนมำ ตองพงพำผบรรยำยทเปนขำรำชกำรสงกดหนวยงำนภำยนอก ดวยเหตทผบรรยำยเหลำนนมงำนประจ�ำสงผลให กำรตรวจขอสอบของนกศกษำทมจ�ำนวนมำกเปนไปอยำงลำชำตำมไปดวย สภำพดงกลำวสรำงปญหำใหกบนกศกษำมำอยำงตอเนองยำวนำน โดยเฉพำะอยำงยงกำรประกำศผลสอบในภำคเรยนกอนกระชนชดกบ กำรสอบไลในภำคเรยนใหม ท�ำใหนกศกษำทเตรยมสอบวชำในภำคเรยนใหมเกดควำมพะวกพะวงถงผลกำรสอบในรำยวชำในภำคเรยนกอนหนำ


พ.ศ. 2497 มหำวทยำลยไดท�ำบนทกรำยงำนปญหำควำมลำชำใน กำรประกำศผลสอบซงมผลกระทบตอผลประโยชนของนกศกษำจ�ำนวนมำก เสนอตออธกำรบด จอมพล ป. จงสงกำรใหมหำวทยำลยมหนงสอเวยนถงผบรรยำย จ�ำนวน 107 คน เพอทรำบถงปญหำควำมเดอดรอนของนกศกษำและขอรองใหผบรรยำย “เรงรดตรวจขอสอบเพอประโยชนของนกศกษา”

การสนบสนนการสรางหอประชมใหญ ควรบนทกดวยวำกำรขยำยตวขนของจ�ำนวนนกศกษำของมหำวทยำลยฯ ตลอดชวงทศวรรษ 2490 เพมสงขนอยำงตอเนอง สงผลใหเกดปญหำส�ำคญ คอ หองเรยนและเกำอฟงบรรยำยมไมเพยงพอ นกศกษำจงไดน�ำปญหำเรองสถำนทเรยน สถำนทจดประชม และกจกรรมของนกศกษำ รองเรยนตอจอมพล ป. เพอใหอธกำรบดจดหำงบประมำณสรำงหอประชมใหกบมหำวทยำลยฯ เพอแกปญหำดงกลำว

จอมพล ป. ตอบสนองตอปญหำของนกศกษำดวยกำรใหรฐบำลจดสรร งบประมำณใหกบมหำวทยำลยฯ ตอมำเมอมกำรวำงศลำฤกษหอประชมใหญใน พ.ศ. 2497 นกศกษำบนทกควำมยนดตอกำรทอธกำรบดตอบสนองควำมตองกำรของพวกเขำและเธอ ดงทปรำกฏในหนงสอธรรมศำสตรบณฑตชมนม พ.ศ. 2495 วำ “หอประชมมหาวทยาลยธรรมศาสตร สถานศกษาชนสงยอมจะตองมสถานหนงเปนสถานส�าหรบประกอบพธกรรมตางๆ ซงในพธกรรมนนยอมหมายถงการรวมกนในทแหงเดยวกน ซงสถานทรวมอนเปนเสมอนเครองแสดงถงศกดศรเชดชสถานศกษาและเปนมงมงคลแดการทเปนกคอ ‘หอประชม’ มหาวทยาลยธรรมศาสตรขาด ความส�าคญนมานาน และดวยความร�ารองประกอบกบความเมตตากรณาซงทานผ ใหญในมหาวทยาลยอนเขามาเพอจรรโลงความเจรญใหแกมหาวทยาลย คอ ฯพณฯ จอมพล ป. พบลสงคราม มหาวทยาลยของเราจง

...“แมเสยชวตลง วญญาณของขาพเจา กจะยงคงปกปองมหาวทยาลยน”...


ไดรบอนมตงบประมาณเพอสรางหอประชม ดงไดประกอบพธวางศลาฤกษเมอ 27 มถนายน 2497” ในวำระเดยวกนนน จอมพล ป. ในฐำนะอธกำรบด ไดกลำวขอควำมในกำรเปนประธำนกำรวำงศลำฤกษหอประชมใหญไวเชนกนวำ “แมเสยชวตลง วญญาณของขาพเจากจะยงคงปกปองมหาวทยาลยน” อยำงไรกตำมหอประชมใหญมหำวทยำลยนใชเวลำกอสรำงนำนหลำยปและใชงบประมำณมำก จนกระทงป พ.ศ. 2503 หอประชมดงกลำวจงเสรจสนลงได โดยหอประชมแหงนกลำยเปนหอประชมททนสมยทสดในประเทศไทยเปนเวลำนำนหลำยสบป ทส�ำคญรปแบบสถำปตยกรรมของอำคำรยงด�ำรงรกษำไวซงศลปสถำปตยกรรมแบบคณะรำษฎรและชำตนยมจอมพล ป. ไวอยำงสมบรณ แมวำอำคำรจะกอสรำงเสรจในสมยจอมพลสฤษด นนคอยงคงมเสำ 6 ตน ซงหมำยถงหลก 6 ประกำร ของคณะรำษฎรและรกษำอตลกษณชำตนยมจอมพล ป. ทศวรรษ 2490 ทน�ำรปแบบศลปกรรมไทยประเพณมำตกแตงเครองหลงคำหนำจวดวยวสดคอนกรต

แมกระนนกดในขณะทกำรด�ำเนนกำรกอสรำงหอประชมใหญทมงแกไขปญหำควำมไมเพยงพอของสถำนทในกำรจดกำรเรยนกำรสอนยงไมแลวเสรจ หนงสอพมพรำยวนอยำง สยำมนกร ฉบบ 2 มถนำยน พ.ศ. 2498 ยงคงพำดหวขำวปญหำกำรจดกำรเรยนกำรสอนของมหำวทยำลยฯ วำ “ธรรมศาสตรไมมทเรยน นกศกษายนฟงค�าสอนนอกหอง” แตส�ำหรบทศนะในหมนกศกษำปกซำยขณะนนอยำงสวทย เผดมชต พวกเขำยงคงมองบทบำทของอธกำรบดในกำรพฒนำมหำวทยำลยฯ ดวยควำมระแวดระวงวำ “จอมพล ป. จะมาชวยสรางสรรคธรรมศาสตรแทนททานปรด พนมยงค”

อธการบดกบกจกรรมนกศกษา

ในขณะทสำยตำของนกศกษำปกซำยในมหำวทยำลยฯ มองบทบำทของจอมพล ป. ผเขำมำบรหำรงำนมหำวทยำลยฯ ดวยควำมกงวล แตส�ำหรบนกศกษำทวไปแลว พวกเขำสวนหนงกลบมควำมรสกผกพนใกลชดกบจอมพล ป. ดงกรณทคณะธรรมศำสตรบณฑตสมยแรก พ.ศ. 2495 ทงชำยและหญงไดมอบกระเชำดอกไมใหกบอธกำรบด พรอมค�ำกลำวอวยพรวนคลำยวนเกดของอธกำรบด ในวนท 14 กรกฎำคม วำ “ในวนคลายวนเกด ของ ฯพณฯ จอมพล ป. พบลสงคราม อธการบดมหาวทยาลย


ธรรมศาสตร ซงเปนเสมอนหนงผใหญในครอบครว อนนกศกษาแหงมหาวทยาลยธรรมศาสตร เคารพทานประดจบดา ฉะนนในวาระอนเปนวนมงคลของทาน พวกเราซงเปนบตรจงน�ากระเชาดอกไม ไปแสดงความรก เคารพและอ�านวยพรแดทาน ขอใหคณพอจงอายมนยนนาน มสรระรางกายแขงแรงงดงามตามแบบฉบบของทาน เพอจะไดบรหารประเทศใหเจรญรงเรอง ทงเปนทยดมนของเหลาลกธรรมศาสตรในอนทจะดลบนดาลใหมหาวทยาลยธรรมศาสตร เปนสถาบนการศกษาทเจรญและรงเรองและจรงยงยน คประเทศไทยสบไปชวกาลนาน เทอญ” โดยจอมพล ป. อธกำรบดไดกลำวตอบคณะผแทนนกศกษำ ผมอบกระเชำดอกไมอวยพรในครงนนวำ “รกนกศกษาเหลานเหมอนลกเหมอนหลาน”

ในชวงเวลำเดยวกน กจกรรมของนกศกษำปกซำยในมหำวทยำลยธรรมศำสตรขยำยตวเพมขน และเพมระดบกำรแสดงออกในกำรวพำกษวจำรณกำรบรหำรของรฐบำลมำกยงขน กจกรรมของนกศกษำฝำยซำยสรำงควำมหนกใจใหกบมหำวทยำลยฯ อยำงมำก ดงรำยงำนของฉตร ศรยำนนท เลขำธกำรมหำวทยำลย ขณะนนทมไปถงจอมพล ป. เรองควำมดอรนของนกศกษำในกำรจดงำนวนธรรมศำสตรสำมคคเมอวนท 5 พฤศจกำยน พ.ศ. 2497 วำนกศกษำจดงำนแสดงกำรละคร และจดพมพหนงสอทมเนอหำประนำมวงกำรรำชกำร วจำรณกำรเมอง มกำรน�ำบทควำมวพำกษวจำรณและเสยดสกำรเมองทถกหำมมใหตพมพในหนงสอของมหำวทยำลยฯ ไปลงในวำรสำรของคณะตำงๆ แมกระทงในสจบตรของงำนบนเทง ทงนเลขำธกำรมหำวทยำลยเคยกลำวตกเตอนแกนกศกษำปกซำยกลมนวำ หำกนกศกษำไมเชอฟงเขำจะลำออกจำกเลขำธกำรมหำวทยำลย และในควำมเปนจรงในขณะทฉตรเปนเลขำธกำรมหำวทยำลยนน เขำให กำรสนบสนนกจกรรมนกศกษำเปนอยำงด

จอมพล ป. ได บนทกควำมเหนท ำยรำยงำนดงปรำกฏในเอกสำร หอจดหมำยเหตแหงชำต ชดทบวงมหำวทยำลย 4.1.1 กลองท 3/37 ถงปญหำกำรดอรนของนกศกษำปกซำยและควำมหนกใจของเลขำธกำรฯ ทสะทอนใหเหนถงควำมยดหยนตอเสรภำพกำรแสดงออกของนกศกษำวำ “ผมเหนใจคณฉตรมาก แตยงไมเหนสมควรจะออกคราวน เมอเราทวง ไมฟง ควรสอบสวนลงโทษกนไปตามวนยของมหาวทยาลย และควรพจารณาทางดชววา การพดเขยนวพากษของนกศกษาท�าได แตหากออกนอกขอบเขต


เรากลงโทษฐานเปนครอาจารยกนไป ยงไมเชอกฎหมายกลงโทษกนไปเอง ใครอยากพดกพดกนไป …”

เหนไดวำ ตลอดชวงเวลำทจอมพล ป. บรหำรงำนมหำวทยำลยฯ นน เขำมไดมทำทแขงกรำวกบนกศกษำปกซำยอยำงทพลโท สวสด ปฏบตมำกอน แตกลบใชนโยบำยประนประนอมและสนบสนนกจกรรมนกศกษำทงกลมนกศกษำทวไปและกลมนกศกษำปกซำยในมหำวทยำลย เชน กำรอดหนนเงนในกำรจดพมพหนงสอธรรมศำสตรบณฑตชมนม พ.ศ. 2495 จ�ำนวน 17,500 บำท หรอแมกระทงกำรใหเงนอดหนนในกำรจดท�ำหนงสอของนกศกษำปกซำยจ�ำนวน 30,000 บำท ในกำรด�ำเนนกำรจดพมพหนงสอทระลกเกยวกบงำนฉลองกงพทธกำล (พ.ศ. 2500) หรอวำรสำรนตศาสตร รบศตวรรษใหม ทหนำกวำ 500 หนำ อนเปนวำรสำรทมชอเสยงอยำงมำก โดยบทควำมทตพมพนนเปนบทควำมมแนวโนมไปในทำงสงคมนยมจ�ำนวนมำกและหนงในบทควำมทมชอเสยงจนถงปจจบน คอ บทควำมของจตร ภมศกด เรอง “โฉมหนาของศกดนาไทยในปจจบน”

หำกพจำรณำกำรเมองไทยในภำพกวำงแลวเปนททรำบกนดวำ ตงแตตนทศวรรษ 2490 รฐบำลจอมพล ป. ตงอยบนกำรค�ำยนอ�ำนำจจำกกลมทหำรหลำยกลม เชน กลมรำชคร (จอมพลผน ชณหะวณ และพล.ต.อ. เผำ ศรยำนนท) และกลมสเสำเทเวศร (จอมพล สฤษด ธนะรชต) ในขณะเดยวกนในชวงปลำยทศวรรษ 2490 กลมทหำรทงสองกแยงชงอ�ำนำจในกำรน�ำรฐบำลเชนกน มผวเครำะหอยำงสธำชย ยมประเสรฐ ในงำนเขยน พ.ศ. 2555 และควำมเหนของผเขยนเองไดวำ ส�ำหรบจอมพล ป. ผคร�ำหวอดอยกบกำรเมองไทยมำนำนยอมตระหนกวำ กำรสรำงควำมมนคงใหกบรฐบำลทวำงอยบนทหำรทงสองกลมมใชทำงเลอกทดส�ำหรบรฐบำลและสงคมไทยเอง ดงนนกำรแสวงหำกำรสนบสนนจำกประชำชนอยำงกวำงขวำงอำจเปนค�ำตอบทปรำกฏขนในใจของจอมพล ป.

ดงนนในชวงปลำยรฐบำลจอมพล ป. จงเรมเหนถงกำรเปลยนแปลงอยำงมนยส�ำคญหลำยประกำร ดงปรำกฏในงำนวจยของศรญญ เทพสงเครำะห พ.ศ. 2553 และบนทกผลงำนของจอมพล ป. ในทศวรรษ 2490 เชน กำรเรมกระบวนกำรสรำงประชำธปไตย ระหวำง พ.ศ. 2498 – 2500 กำรอนญำตใหมกำรปรำศรยทำงกำรเมอง กำรม พ.ร.บ.พรรคกำรเมอง


พ.ศ. 2498 พ.ร.บ.แรงงำน พ.ศ. 2499 กำรมวนแรงงำน พ.ศ. 2499 วนเดก พ.ศ. 2499 กำรพยำยำมปฏรปทดน พ.ศ. 2500 กำรสงเสรมกำรดแลสวสดกำรใหกบคนชรำ เดก และสตร กำรจดตงโรงเรยนและทพกอำศยในแหลงคนยำกจน เชน บำนพกคนชรำบำงแค แฟลตดนแดง เปนตน และกำรคนอ�ำนำจใหกบประชำชนในกำรเลอกตงทวไป พ.ศ. 2500

ในตน พ.ศ. 2500 บรรยำกำศทำงกำรเมองแบบเปดไดสรำงควำมคกคกใหกบสงคมไทยและเมอกำรเลอกตงใกลเขำมำ แผนกปำฐกถำและโตวำท คณะนตศำสตร เชญจอมพล ป. ในฐำนะหวหนำพรรคเสรมนงคศลำ ซงเปนพรรครฐบำลมำแสดงปำฐกถำเรอง “นโยบายตางประเทศและเศรษฐกจ” ณ หองประชมมหำวทยำลยฯ ทตกโดม จอมพล ป. ไดตอบรบค�ำเชญจำกนกศกษำดวยด โดยเขำกลำววำ “ใครจะเชญ ยนดไป ทไหน – ไปทงนน” ดงปรำกฏเผยแพรในหนงสอพมพสยามนกร วนท 19 – 20 มกรำคม พ.ศ. 2500 และในวนท 4 กมภำพนธ พ.ศ. 2500 จอมพล ป. ปรำกฏตวทหองประชมตกโดม เขำไดปรำศรยแนวนโยบำยของรฐบำลตอหนำกลมนกศกษำผสนใจกำรเมอง เขำไดกลำวย�ำถงสำระส�ำคญของแนวนโยบำยของรฐบำลทมแนวโน มไปในทำงสงคมนยม และนโยบำยยกเลกพระรำชบญญตกำรกระท�ำอนเปนคอมมวนสต พ.ศ. 2495 กำรแสดงนโยบำยดงกลำวน มควำมเปนไปไดทเขำตองกำรแสวงหำกำรสนบสนนจำกกลมนกศกษำปกซำย รวมทงเขำไดเรยกรองใหนกศกษำทวไปใหเขำมสวนรวมทำงกำรเมองเพอรกษำระบอบประชำธปไตย และรกษำหลกวชำและเหตผลในกำรวจำรณรฐบำล มใชโจมตรฐบำลโดยปรำศจำกหลกวชำเหมอนกบพรรคประชำธปตยในขณะนน อยำงไรกตำมบนทกค�ำปรำศรยแนวนโยบำยของรฐบำลจอมพล ป. ทปรำกฏชดเจนในทสด เขำกลำวถงอนำคตของกำรเมองไทยแกนกศกษำ ซงสร เปรมจตต บนทกไวในหนงสอประวตศำสตรไทยในระบอบประชำธปไตย 30 ป วำ “เราไมควรไปถงขนคอมมวนสต หากไปในรปสงคมนยมกพอ”

จอมพล ป. และนกศกษากบการเปดไมตรกบจนและ

ฟนฟไมตรกบอาจารยปรด

ควรบนทกดวยวำ นบแตตนทศวรรษ 2490 เปนตนมำ กำรทรฐบำลจอมพล ป. มนโยบำยตำงประเทศทใกลชดกบสหรฐอเมรกำไดสรำงปญหำ


กำรตอตำนรฐบำลจำกปญญำชนนกศกษำอยำงยำวนำน ท�ำใหรฐบำลสญเสยควำมชอบธรรมในสำยตำประชำชนลง ประกอบกบกำรเตบโตทำงกำรเมองของกลมกษตรยนยมทขยำยตวมำกขน ท�ำใหจอมพล ป. มแนวควำมคดในกำรปรบเปลยนนโยบำยรฐบำลใหมเพอรบมอกบสภำพกำรณทำงกำรเมอง ทงในระดบนโยบำยตำงประเทศและนโยบำยกำรเมองภำยใน กลำวคอ ดำนหนงรฐบำลจอมพล ป. พยำยำมถอยหำงออกจำกอทธพลของสหรฐอเมรกำโดยรฐบำลจะรกษำนโยบำยตำงประเทศทเปนกลำง ดวยกำรมควำมสมพนธทดกบทง “โลกเสร” และ “โลกคอมมวนสต” โดยเฉพำะอยำงยงจน เพอลดระดบกำรวพำกษวจำรณวำรฐบำลเปนสนบสนนแต “โลกเสร” อนอำจมผลใหกำรตอตำนรฐบำลจำกสำธำรณชนภำยในประเทศใหลดลง และดำนทสอง คอ กำรลดอทธพลทำงกำรเมองของกลมกษตรยนยมลงดวยกำรพยำยำมฟนฟควำมสมพนธกบอำจำรยปรดใหเดนทำงกลบไทย เพอใหรฐบำลไดรบกำรสนบสนนอยำงกวำงขวำง

ส�ำหรบควำมพยำยำมเปดไมตรกบจนและฟนฟไมตรกบอำจำรยปรดนน จอมพล ป. ด�ำเนนกำรควบคกน โดยเรมตนจำกกำรสนบสนนคณะทตใตดนลกลอบไปจนเพอพยำยำมเปดควำมสมพนธตอกนหลำยชด จนสำมำรถลงนำมในบนทกชวยจ�ำระหวำงไทย – จน ใน พ.ศ. 2498 ทจะเรมตนกำรสถำปนำควำมสมพนธอยำงเปนทำงกำรตอไป โดยหนงในคณะทตใตดนหลำยชดนน มสวฒน วรดลก อดตนกศกษำธรรมศำสตรปกซำย หวหนำคณะศลปนไทยเดนทำงไปแสดงทจน และคณะนกกฬำบำสเกตบอล “เหลองแดง” จำกมหำวทยำลยธรรมศำสตรทรบภำรกจทตไมตรของบคคลส�ำคญมงตรงจำกไทยไปยงจนดวย

ดประหนงวำ จอมพล ป. หวงใหชำวธรรมศำสตรทง 2 คณะเปนทตไมตรฟนฟมตรภำพระหวำงจอมพล ป. กบอำจำรยปรด ผทนกศกษำและผแทนรำษฎรจ�ำนวนหนงใหกำรยอมรบนบถอ ซงขณะนนอำจำรยปรดยงพ�ำนกทจนใหกลบคนมำไทยทำมกลำงปญหำทรมเรำรฐบำลจอมพล ป. อยำงหนก โดยจอมพล ป. กลำวขออนญำตผำนหนำหนงสอพมพใหอำจำรยปรดซงลภยอย ท เมองจนเดนทำงกลบมำส คดทปรดถกกลำวหำวำมควำมเกยวของกบกำรสวรรคตของพระบำทสมเดจพระเจำอยหวอำนนทมหดล โดยคณะทตไมตรทงคณะนกบำสเกตบอล “เหลองแดง” ซงเดนไปรวม


แขงขนเชอมไมตรตำมหวเมองใหญของจน และคณะศลปนไทยมโอกำสพบอำจำรยปรดและครอบครวมำชมกำรแสดงของคณะศลปนไทยทกวำงโจว โดยสวฒน วรดลก ไดบนทกควำมทรงจ�ำครงนนไวในงำนเขยนของตนเองวำ เมอแตรวงบรรเลงเพลงชำตไทยนนอำจำรยปรดไดยกผำเชดหนำขนซบน�ำตำ

ควรบนทกดวยวำ ขณะนนไทยและจนยงมไดสถำปนำควำมสมพนธระหวำงกนอยำงเปนทำงกำร ดงนนกำรเดนทำงไปจนของคณะศลปนไทยจงไปในฐำนะเอกชน เมอถงครำวตองเดนทำงกลบจงประสบปญหำเมอคณะศลปนไทยขอกลบผำนฮองกง แตรฐบำลฮองกงขององกฤษไมอนญำต พวกเขำจงเปลยนแผนขอผำนโซเวยตไปยงยโรปแตรฐบำลโซเวยตปฏเสธอก เนองจำกรฐบำลโซเวยตไมตองกำรขดแยงกบรฐบำลไทย ท�ำใหคณะศลปนไทยชดนตองเปดกำรแสดงตอไปเพอรอโอกำสกลบไทย ไมนำนหลงจำกนนอำจำรยปรดไดเรยกสวฒนมำพบและกลำววำ วทยอเมรกำไดประกำศวำ รฐบำลสหรฐอเมรกำผอนปรนใหนกหนงสอพมพอเมรกนเดนทำงมำจนได ดงนนคณะศลปนไทยมโอกำสกลบไทยได โดยอำจำรยปรดกลำวถงลกษณะส�ำคญของจอมพล ป. ทเขำรจกมำยำวนำนวำ “ตาแปลก [จอมพล ป.] คงรบฉวยโอกาสชวยศลปนไทย เพราะหมอนดอยหนอย [คอ] เปนคนรกชาตรกพวกพอง” หลงจำกนนรฐบำลจอมพล ป. ไดสงเรอไปรบคณะทตไมตรชดนเดนทำงกลบมำยงไทยไดในทสด

กำรเดนหนำประนประนอมกบกลมควำมคดสงคมนยม และกลมปรด พนมยงค ของรฐบำลจอมพล ป. เพอตอส กบกลมกษตรยนยมในทำง กำรเมองนนผลกดนใหเกดพระรำชบญญตกำรนรโทษกรรมในวำระแหงกำรเฉลมฉลอง 25 พทธศตวรรษ อนมผลท�ำใหนกเคลอนไหวทำงกำรเมองทถกจบกมกรณตำงๆ โดยเฉพำะอยำงยงกล มสงคมนยมไดรบกำร ปลดปลอยเปนอสระ หนงในนนคอ ปำล พนมยงค บตรชำยของอำจำรยปรด ตอมำปำลไดมำขอขมำลำบวชกบจอมพล ป. ในเดอนมถนำยน พ.ศ. 2500 นน จอมพล ป. ไดกลำวสงสญญำณผำนปำลไปยงมตรเกำหรออำจำรยปรดวำ รฐบำลอนญำตใหอำจำรยปรดกลบมำไทยได

ดวยนโยบำยของจอมพล ป. ทมตออำจำรยปรด พนมยงค ไดสรำงควำมหวำดวตกใหกบกลมอนรกษกษตรยนยมเปนอนมำก ประกอบกบ


จอมพล สฤษดมทำทไมสนบสนนรฐบำลมำกขน เนองจำกมควำมมนใจในกำรไดรบกำรสนบสนนจำกกลมกษตรยนยม ท�ำใหกำรเมองในชวงสดทำยของรฐบำลจอมพล ป. แบงออกเปน 2 ขว คอ ขวจอมพล ป. พล.ต.อ. เผำ ศรยำนนท และกลมสนบสนนนำยปรด กบขวจอมพลสฤษด กล มกษตรยนยมและสหรฐอเมรกำทไมพอใจรฐบำลกำรเปลยนแปลงนโยบำยตำงประเทศไปมควำมสมพนธกบ “โลกคอมมวนสต” จน

อยำงไรกตำมควำมพยำยำมฟนฟไมตรระหวำงจอมพล ป. และอำจำรยปรด กำรลดบทบำทกลมกษตรยนยมออกไปจำกกำรเมอง กำรเดนหนำสรำงประชำธปไตยใหกบสงคมและกำรถอยหำงออกจำกอทธพลของสหรฐอเมรกำทเกดขนในชวงปลำยรฐบำลจอมพล ป. ไมอำจส�ำเรจไดเนองจำกเกดกำรรฐประหำรลมรฐบำลจอมพล ป. โดยควำมรวมมอระหวำงจอมพลสฤษด ธนะรชต กลมกษตรยนยม และสหรฐอเมรกำในวนท 16 กนยำยน พ.ศ. 2500

แมจอมพล ป. จะพนจำกอ�ำนำจไปดวยกำรรฐประหำร และไดลภยไปยงกรงโตเกยวแลวกตำม แตยงคงมควำมเพยรพยำยำมจำกคนใกลชดของจอมพล ป. ทจะประสำนงำนใหจอมพล ป. พบกบอำจำรยปรดผเปนมตรเกำ ดงทปรำกฏในหนงสอของ ร งมณ เมฆโสภณ ใน พ.ศ. 2555 วำเปนทนำเสยดำย ทจอมพล ป. ไดถงแกอสญกรรมเสยกอนดวยวย 67 ปทชำนกรงโตเกยวเมอ พ.ศ. 2507

สดทำยแตไมทำยทสดงำนเขยนนขอจบลงดวย ค�ำกลำวของจอมพล ป. ทมอบใหกบบณฑตธรรมศำสตรใน พ.ศ. 2496 ซงปรำกฏในหนงสอ ชมนมบณฑตรนแรก พ.ศ. 2495 ซงเหลำบณฑตทก�ำลงจะออกไปสรำงตวและสรำงสงคมไทยใหมควำมกำวหนำ อนสะทอนใหเหนถงควำมคดพนฐำนของจอมพล ป. ทเชอมนในควำมสำมำรถของมนษยวำ “ถาหากเรามความเจรญ ชาตกเจรญ และเมอเราไปโดยขาของเราแลว พระเจาหรอสงศกดสทธทงหลายกยอมจะมาชวยเราภายหลง...”


หอจดหมายเหตแหงชาต ทบวงมหาวทยาลย. ทม 4.1.1.16 กลอง 1 รายงานการประชมสภา

มหาวทยาลยธรรมศาสตร ครงท 11/2495 วนท 30 กนยายน 2495.

. ทม 4.1.1.16 กลอง 1 รายงานการประชมสภามหาวทยาลยธรรมศาสตร ครงท 12/2495

ตลาคม 2495.

. ทม 4.1.1.16 กลอง 1 รายงานการประชมสภามหาวทยาลยธรรมศาสตร ครงท 1/2497

วนท 8 มกราคม 2497.

. ทม 4.1.1.16 กลอง 1/3 รายงานการประชมสภามหาวทยาลยธรรมศาสตร ครงท 2/2498

วนท 18 เมษายน 2498.

. ทม 4.1.1 กลอง 3/36 “ขอความรวมมออาจารยคณะตางๆ ของมหาวทยาลยประกาศผล

สอบไล 9 – 24 พฤษภาคม 2497”.

. ทม 4.1.1 กลอง 3/37 “ความดอดงของนกศกษาในการจดงานวนธรรมศาสตรสามคค”.

หอจดหมายเหตธรรมศาสตร. (2) มธ. 2.1.1.1 กลองท 1 “แตงตงบคคลตางๆ เปนผรกษาการแทน

ผประศาสนการมหาวทยาลย (8 สงหาคม 2478 – 5 เมษายน 2494)”.

. (2) มธ.2.14.3 ปกท 2 ขนประเสรฐศภมาตรา (พ.ศ. 2494 – 2514).

. สบ3 8/3 – 4 “เหตการณการสอบสวนนกศกษา 9 นาย ในกรณคณะกรรมการสนตภาพ

พ.ศ. 2494”.

ศลปากร, กรม . (2500). บนทกผลงานของรฐบาลจอมพล ป. พบลสงคราม ระหวาง พ.ศ. 2491 – 2499.

พระนคร: ศวพร.

กองสกล กวนรวกล. (2545). การสรางรางกายพลเมองในสมยจอมพล ป. พบลสงคราม พ.ศ. 2481

– 2487. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต. ภาควชามานษยวทยา คณะสงคมวทยาและมานษยวทยา

มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

ป. พบลสงคราม, จอมพล. (2505). ค�าปราศรยเรองแนวนโยบายของรฐบาล 4 กมภาพนธ 2500 ณ

มหาวทยาลยธรรมศาสตร, ใน สร เปรมจตต, ประวตศาสตรไทยในระบอบประชาธปไตย 30 ป.

พระนคร: เกษมบรรณกจ.

จรวสส พบลสงคราม ปนยารชน. สมภาษณ, 28 มถนายน 2555.

ชาญวทย เกษตรศร. (2527). ธรรมศาสตร 50 ป. กรงเทพฯ: คณะอนกรรมการเอกสารและหนงสอท

ระลกในคณะกรรมการ กงศตวรรษธรรมศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

ชาญวทย เกษตรศร และคณะ, บรรณาธการ. (2540). บนทกการสมมนาจอมพล ป. กบการเมองไทย

สมยใหม. กรงเทพฯ : มลนธโครงการต�าราสงคมศาสตรและมนษยศาสตร.

. (2535). ส�านกนน ธรรมศาสตรและการเมอง พ.ศ. 2477 – 2511. กรงเทพฯ: ดอกหญา.

ชมนมบณฑตรนแรก พ.ศ. 2495. (2497). กรงเทพฯ: ไทยเขษม.

ธรรมศาสตรบณฑตชมนม พ.ศ. 2495. (2498). กรงเทพฯ: โรงพมพพระจนทร.

ณฐพล ใจจรง. (2551). “คว�าปฏวต – โคนคณะราษฎร: การกอตวของระบอบประชาธปไตยอนม

พระมหากษตรยเปนประมข.” ใน ฟาเดยวกน 6, 1 (มกราคม – มนาคม 2551).

. (2548). “เดอน บนนาคมหาวทยาลยวชาธรรมศาสตรและการเมอง”. ใน จลสาร

หอจดหมายเหตธรรมศาสตร 8 (มถนายน 2547 – พฤษภาคม 2548).

เอกสารประกอบการคนควา


. (2550). “มองคดการลบชอนกศกษากรณกบฏสนตภาพผานเอกสารศาสตราจารย วจตร

ลลตานนท”. ใน จลสารหอจดหมายเหตธรรมศาสตร10 (มถนายน 2549 – พฤษภาคม 2550).

. (2551). ความสมพนธไทย – จน กบความขดแยงทางการเมอง : “การทตใตดน” (พ.ศ.

2498 – 2500) ของจอมพล ป.พบลสงคราม. ใน รฐศาสตรสาร 28, 2551 (พเศษ).

. (2552). การเมองไทยสมยรฐบาลจอมพล ป. พบลสงครามภายใตระเบยบโลกของ

สหรฐอเมรกา 2491 – 2500. วทยานพนธระดบดษฎบณฑต, คณะรฐศาสตร จฬาลงกรณ

มหาวทยาลย.

เทยน ประทปเสน. (2507). จอมพล ป. ขนศกผไรแผนดน. กรงเทพฯ: พฒนาการพมพ.

นครนทร เมฆไตรรตน. (2538) “ประวตศาสตรนพนธ จอมพล ป. พบลสงครามขอสงเกตเบองตน”.

ใน เอเชยปรทศน ปท 16 เลมท 1

นนทรา ข�าภบาล. (2530). นโยบายเกยวกบผหญงไทยในสมยสรางชาตของจอมพล ป. พบลสงคราม

พ.ศ. 2481 – 2487. วทยานพนธระดบมหาบณฑต, ภาควชาประวตศาสตร คณะศลปศาสตร


นตศาสตร ตอนรบศตวรรษใหม. (2500). พระนคร: คณะกรรมการนกศกษาคณะนตศาสตร.

ประจวบ อมพะเศวต. (2543). พลกแผนดนประวตการเมองไทย 24 มถนายน 2475 – 14 ตลาคม

2516. กรงเทพ: สขภาพใจ.

ปรยาภรณ กนทะลา. (2555). “บางสวนของความทรงจ�าในจดหมายลบจากจอมพล ป. ถงปรด”. ใน

จลสารหอจดหมายเหตมหาวทยาลยธรรมศาสตร 16 (มถนายน 2555 – พฤษภาคม 2556).

ป. พบลสงคราม. (2540). จอมพล ป. พบลสงคราม เลม 1. กรงเทพฯ: ตระกลพบลสงคราม.

พรเลศ พนธวฒนา. (2521). โครงการยายเมองหลวงจากกรงเทพฯ ไปเพชรบรณของรฐบาล

จอมพล ป. พบลสงคราม. วทยานพนธระดบมหาบณฑต, สาขาวชาประวตศาสตรเอเชยตะวนออก

เฉยงใต ภาควชาประวตศาสตร บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร.

พนศข พนมยงค. (2525). “ชวตของลกปาล”. ใน อนสรณนายปาล พนมยงค. กรงเทพฯ: อมรนทร

การพมพ.

พ.ณ. สโขทย. (2493). ทางออกสงคมไทย. กรงเทพฯ: ส�านกพมพมหาชน.

รเธยร ปญญาธรรม. (2494). “การเคลอนไหวของเยาวชนสากล”. ใน นตศาสตร (2494).

รงมณ เมฆโสภณ. (2555). อ�านาจ 2 ตอสกชาต เอกราษฎร อธปไตย. กรงเทพฯ: บานพระอาทตย.

วรรณไว พธโนทย. (2519). โจวเอนไหล ผปลกสมพนธไทย – จน. กรงเทพฯ: ศนยการพมพ.

วชต ไชยวงศ. (2496). “ชวตนกศกษา”. ใน นตศาสตร 2.

ววฒน คตธรรมนตย. (2539). กบฏสนตภาพ. กรงเทพฯ: โครงการจดพมพคบไฟ.

ศรญญ เทพสงเคราะห. (2553). กระบวนการก�าหนดนโยบายทดนในประเทศไทยระหวาง

พ.ศ. 2475 – 2500. วทยานพนธระดบมหาบณฑต, ภาควชาประวตศาสตร คณะศลปศาสตร


สมาน สวรรณโชต. (2517). ประวตการตอสของนกศกษาธรรมศาสตรและการเมอง. กรงเทพฯ:

ฝายวชาการสมาคมรฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

สมศกด เจยมธรสกล. (2545). พรรคคอมมวนสตแหงประเทศไทยกบกบฏสนตภาพ. ใน ชลธรา

สตยาวฒนา (บรรณาธการ), กงศตวรรษขบวนการสนตภาพ. กรงเทพฯ: ส�านกพมพเมฆขาว.

สรศกด งามขจรกลกจ. (2532). ขบวนการเสรไทยกบความขดแยงทางการเมองภายในประเทศไทย

ระหวาง พ.ศ. 2481 – 2492. กรงเทพฯ: สถาบนเอเชยศกษา จฬาลงกรณมหาวทยาลย.


สงวร สวรรณชพ. (2516). “เกดมาแลวตองเปนไปตามกรรมคอกฎธรรมชาต”. ใน อนสรณงาน

พระราชทานเพลงศพ พลเรอตรสงวรยทธกจ. กรงเทพฯ: ชวนพมพ.

สวฒน วรดลก. (2540). “บนทกค�าอภปราย จอมพล ป. ทขาพเจารจก วนท 24 มถนายน 2536 เวลา

10.15 – 12.30 น.”. ใน ชาญวทย เกษตรศร และคณะ (บรรณาธการ), บนทกการสมมนาจอมพล

ป. กบการเมองไทยสมยใหม. กรงเทพฯ: มลนธโครงการต�าราสงคมศาสตรและมนษยศาสตร.

สรลกษณ จนทรวงศ. (2545). “ขบวนการสนตภาพ: พราบหญงม.ธ.ก.ร�าลก”. ใน ชลธรา สตยาวฒนา

(บรรณาธการ), กงศตวรรษขบวนการสนตภาพ. กรงเทพฯ: ส�านกพมพเมฆขาว.

. (2517). ชวตความทรงจ�า. กรงเทพฯ: กลมวรรณกรรมเพอชวต.

. (2517). ชวตความทรงจ�าเลม 2 : ใตดาวแดง คนสองคก. กรงเทพฯ: กลมวรรณกรรม

เพอชวต.

หนงสอทระลกวนพธพระราชทานปรญญาบตรและประกาศนยบตร พทธศกราช 2499. (2499).

กรงเทพฯ: โรงพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร.

อดลย กอวฒนา. (2518). การลาออกของรฐบาลจอมพล ป. พบลสงคราม เมอ 24 กรกฎาคม

2487. กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

อรญญ พรหมชมพภ. (2493). ไทยกงเมองขน. พระนคร: มหาชน.

อทยวรรณ จลเจรญ. (2540). การศกษาค�าขวญตามแผนนโยบายสรางชาตของจอมพล ป.

พบลสงครามในระหวางพทธศกราช 2485 – 2487. วทยานพนธระดบมหาบณฑต, บณฑตวทยาลย

มหาวทยาลยมหดล.

Daniel Fineman. (1997). A Special Relationship : the United States and Military

Governmentin Thailand 1947 – 1958. Honolulu, Hawaii : University of Hawaii

Press, pp. 237.

Kobkua Suwannathat – Pian. (1995). Thailand’s Durable Premier : Phibun through three

Decades, 1932 – 1957. Kuala Lumpur : Oxford University Press.


จอมพล ป. พิบูลสงคราม (พ.ศ. 2495 – 2500)

Documents