1การเดนทางของสนตภาพทหลากหลาย

การเดนทางของความประหลาดใจ

กอนอนขอสวสดทานผอานครบผม กระผมมความรสกเปนเกยรตยงท

ครงหนงและครงแรกในชวตกบการทชอตนเองไดมโอกาสจารกเปนองคประกอบ

ของเลมหนงสอ สงทขอขอบคณเปนอนดบแรกเลยกคอพระผเปนเจาของมนษย

ทกคน (พระองคอลลอฮ ซบ.) ทเปนผมอบเรองราวนแกชวต รวมทงขอ

ขอบคณคณะทมงาน ไดแก TheCAP,DeepSouthWatch,CSCDทไววางใจ

มอบตำาแหนงบรรณาธการอนทรงเกยรตจนกระทงหนงสอเลมนไดแจงเกดและขอ

ขอบคณผเขยนบทความทกทานทรวมกนสงบทความตามการเชอเชญ

การเกดขนของหนงสอเลมนปฏเสธไมไดวาตนเองมความงนงงเปนอยาง

ยงวาสงนเกดขนมาไดอยางไร ทงทจดเรมตนมาจากการพดเชงเลนสนกสนานกน

เทานนวนนนวนท2เมษายน2560ในวงตมซำาทมตวกระผมและเพอนๆทกำาลง

เรยนคณะเภสชศาสตร4คนและคณะวทยาการจดการอก1คนรวมเปน5คน

ซงทกคนกำาลงเรยนอย ม.อ.หาดใหญ พวกเรานงลอมวงพดคยถงเรองทคอนขาง

ไรสาระ ขณะทมอหนงกใชสอมจวงแทงไปในตวตมซำาแลวหยบขนมาเอาเขาปาก

ใหซฟนไดทำาหนาทบดกอนเคลอนลงสหลอดอาหารไปสดทกระเพาะอาหาร ทนใด

นนประโยคจากคำาพดใครคนหนงไดหลดออกมาวาอยากจดเวทเสวนาเลก ๆ มการ

อธบายกนอยางโอเวอรวาในเวทนาจะเชญใครเจง ๆ สกคน ตอนนนผมเหลอบเหน

หนงสอเถอนเจดในกระเปาทคณวรรณสงห ประเสรฐกลเปนผเขยน แลวหนหนา

ไปยงเพอนพรอมกลาวออกไปอยางอารมณสนก ๆ อยางไมไดใสใจวาเอาคณวรรณ

สงห ประเสรฐกลมาดกวา ความงนงงเกดขนชวขณะ ตกใจไปกบคำาพดน ซงกเกด

คำาถามตอมาวากรณนมนเวอรเกนไปหรอไม คำาตอบของคำาถามนบอกวา ”เออมน

กเวอรจรงนนแหละคนทตวตนชางแสนเลกมากอยางพวกเราคงเปนเรองทยากทจะ

ทำาใหเปนจรง” แตความคดทอยากจดการเสวนากยงคงอย ซงวงนไดตกผลกแควา

หากอยากจดเสวนาคงจดเรองทเกยวกบอะไรกไดทเชอมโยงกบสนตภาพโดยในเวท

ใหเหลาคนรนใหมไดเปนตวละครหลกในการเสวนา วงตมซำาสนสดลง การดำาเนน

รเรมขนดวยพลงของ 3 องคกร ไดแก TheCAP,Deep SouthWatch, CSCD

เวลาไดผานเลยไปมอาจรถงจดสนสดเวทเสวนาทเตบโตตามกนมาเรมกลายเปนรป

เปนราง จนในทสดกสามารถเชอเชญ “คณวรรณสงห ประเสรฐกล” มาเปนผรวม

เสวนาไดอยางสำาเรจ ปรากฏการณนไดสรางความงนงงอยางใหญหลวงตอตวเอง

และทมงานวาเวทเสวนาลวงมาถงจดนไดอยางไร อะไรบลดาลใหการพดเชงลอเลน

ในตอนนนไดกลายเปนความจรงแนนอนวาคำาถามนกยงคงปรศนา

งานเสวนาทพฒนาตวเองจนไดกอเกดหนงสอเลมนไมอาจเกดขนไดหาก

ไมมการเกดขนถงความพยายาม หากเรากลาทจะพยายามถงแมวาในอนาคต

ขางหนาไมอาจมสงใดมายนยนอยางชดเจนวาในปลายทางคอความสำาเรจแตยง

คงดกวาการทไมมความพยายามทำาอะไรเพอใหมนเกดขน ถงสนสดแลวแมวาเรา

ไดพยายามแลวแตกลบพบความผดหวงในปลายทางกถอเปนความพยายามทไม

สญเปลาเพราะอยางนอยทานตองไดบทเรยนบางอยางทมคาพอแกสงทเรยกวา

ประสบการณทอยภายในไดเตบโตขนอยางแนนอนหากเราคดอยากทำาอะไรกขอให

ใชความพยายามขณะเดยวกนกขอใหเตมความหวงลงไปเสรม ความหวงคอเครอง

มอสำาคญใหความพยายามคงอยยาวนาน

สดทายนนบตงแตทตวอกษรตวแรกของหนงสอเลมนไดเขาสความทรง

จำาของผอานกขอใหมนเปนพลงทใหความสขไดผดขนมาทกทาย เปนพลงททาน

สามารถนำาไปใชประโยชนทงดานความคดและการนำาไปปฏบตตามบรบทของชวต

และขอใหสนตภาพไดกลายเปนสวนหนงในหวใจของทานครบ

อบกอร เปาะเดร

บรรณาธการเลม

สารบญ

วรรณสงห ประเสรฐกล : ความเกลยดชงทรวนดา

นพ.มฮมมดฟาหม ตาเละ : การเดนทางและสนตภาพ

รอมฎอน ปนจอร : เรมแรก

อมรอน ซาเหาะ : ค�ถามจากการเดนทาง

อาทตย ทองอนทร : การเดนทางของความรตอความรนแรงทางชาตพนธแบบสดโตง บทสรปความและสนทนากบ stuart J. Kaufman

ตวนอสกนดาร ดาโตะมลยอ : เมอสนตภาพเดนทาง

อาฎล ศรพธนะ : คชการ ฉนมาชาไป

สรวชญ เสรธวฒน : การเดนทางของสนตภาพ : บทเรยนเมอไดไปเยอนตวนแสลงและเจอกเอก

ยาสมน ซตตาร : การเดนทางความหลากหลายและความขดแยง

อยม อลอดรส : การเดนทางของสนตภาพทหลากหลาย

รอฮมะห เหะหมด : นราศ

ชานตยา จนา ดานชสกล

5

10

12

14

17

24

27

31

37

41

45

47

5การเดนทางของสนตภาพทหลากหลาย

ความเกลยดชงทรวนดา

วรรณสงห ประเสรฐกล

รวนดา ประเทศเลก ๆ ในแอฟรกากลาง สถานทเกดเหตของการฆาลาง

เผาพนธ ทโหดเหยมทสดครงหนงในประวตศาสตรมนษยชาต การเดนทางมา

แอฟรกาครงแรกในชวตผมพวกเราเรมตนจากเคนยา กอนจะบนขามทวปมาทกรง

คกาลเมองหลวงของรวนดา จากหนงสปดาหทมความสขมากทสดในชวต กบเรอง

ราวความประทบใจทไมมวนลม สการถายทำาอกหนงสปดาหกบเรองราวทมดมน

ทสดในชวตการทำางานสารคดเปนบทเรยนสำาคญบทหนงทไดจากการเดนทาง

รวนดาเปนประเทศเลก ๆ ทโดนขนาบขางดวยประเทศยกษใหญแหง

ทวปแอฟรกา คอแทนซาเนยทางตะวนออก และสาธารณรฐประชาธปไตยคองโก

ทางตะวนตก ผมมาทนเพอถายทำาเหตการณฆาลางเผาพนธ ทเคยเกดขนเมอ

ระหวางเดอนเมษายนถงเดอนกรกฎาคมป 1994 ในเหตการณมคนตายไป

ประมาณหาแสนถงหนงลานคนในชวงระยะเวลาเพยงแคประมาณรอยวน หรอคด

เปนประชากรประมาณยสบเปอรเซนของประชากรในประเทศ แตตวเลขทนา

ตกใจทสดในเหตการณครงนนไมใชจำานวนผตาย แตคอจำานวนผมสวนรวมในการ

ฆา ซงประเมนวามจำานวนตงแตหลายแสนคนไปจนถงหลกลาน และคนเหลานไม

ไดมแคทหารหรอกองทพ หากแตมประชาชนหรอคนธรรมดาจำานวนไมนอยทเขา

รวมดวยเมอคนกลมหนงหยบอาวธขนมาฆาคนอกกลมราวกบเปนแมลงหรอวชพช

คำาถามทเกดขนในใจตอคนทงโลกคอ “ทำาไม” การเดนทางครงนคอการเดนทาง

เพอทำาความเขาใจดานมดทสดของมนษยทำาความเขาใจ“ความเกลยดชง”

ผมเดนอยในหองมด ๆ ทตงอยในอนสรณสถานเหตการณฆาลางเผา

พนธประจำากรงคกาล(KigaliGenocideMemorialCentre)ทนเปนเพยงหนงใน

หลาย ๆ อนสรณสถานทกระจดกระจายอยทวประเทศ เหตการณครงนไดสราง

ความทรงจำาอนเลวรายไวแทบทกแหงหนในรวนดา และดเหมอนวารวนดาเองก

ตงใจจะจำามนไวหมดทกการกระทำา ทกเรองราว ทกความโหดเหยม ถกบนทกไว

อยางชดเจนทกอยางเรมจากการแบงแยกระหวางเผาฮต(Hutu)กบเผาทตซ(Tut-

6 การเดนทางของสนตภาพทหลากหลาย

si) ทกอนหนานอยรวมกนทตอนนกลายเปนประเทศรวนดามาหลายรอยป สงท

บนทกไวอยางชดเจนกคอโครงสรางทางอำานาจของสงคมรวนดาทเผาทตซเปนชนก

ลมนอยมอำานาจเหนอฮตอยางชดเจนทตซถอเปนชนชนปกครองทถอกมอำานาจใน

รวนดาไวในขณะทฮตเปนเหมอนชนชนกรรมาชพทำาไรทำานาไมมสทธมเสยงอะไร

ในชวงป 1962-1990 เผาทตซโดนเอาคนจากฮตอยางสาหสทงในเชง

การเมอง เชงการเขนฆาลางแคน จนชาวทตซจำานวนมากตองอพยพออกไปอยใน

ประเทศเพอนบานและในขณะเดยวกนชาวฮตทโดนกดขมาจากประเทศเพอนบาน

กอพยพเขามาในรวนดามากขนเรอยๆ โดยชาวทตซทอพยพไปอยในอกนดากคอย

ๆ รวมตวกนตงกลมกบฏตอตาน รอวนเดนทพกลบเขามารวนดาเพอทวงแผนดน

ของพวกเขาคน

ครงหลงจากสงครามโลกครงทหนงทรวนดาหลดจากมอเยอรมนและตก

เปนของเบลเยยม กระทงป 1962 ทเบลเยยมออกไปจากรวนดา สงทตามมาคอ

สามสบปแหงการปลกปน สามสบปแหงความเกลยดชง สามสบปทนำาพาความคด

ของชาวฮตทกคนไปสจดทเตมไปดวยความโกรธเกลยด ความระแวง และความ

หวาดกลวการแกแคน จนในทสดชาวฮตกเรมมองอกฝงเปนเหมอนไมใชคน เปน

เพยงแมลงสาบหรอวชพชทตองกำาจด เปนปศาจรายทรอวนกลบมาลางแคน และ

ประเทศกกลายเปนระเบดเวลาแหงความโกรธเกลยดทรอวนประท

วนท 6 เมษายน 1994 ไมขดกานสดทายถกจดขน เมอเครองบนของ

ประธานาธบดชาวฮตโดนยงตก ดเหมอนวาเหตการณครงนความผดทงหมดจะไป

ตกทชาวทตซสงทตามมาคอรอยวนแหงความโหดเหยมทคนทนไมมวนลม

โบสถแหงหนงชอวาเอนทารามา (Ntarama) เปนทเกดเหตการณนาสย

ดสยองทสดเหตการณหนงในรอยวนแหงการเขนฆาทเคยเกดขนในประเทศเลก ๆ

แหงนในวนท15เมษายน1994เพยงแคไมกวนหลงจากการฆาลางเผาพนธเรมขน

ชาวทตซราวหาพนคนตดสนใจมาหลบภยทโบสถแหงน ททกอนหนานถอวาเปน

สถานทอนศกดสทธ และไมมใครกลาเขามากอเหตอะไร แตในวนนนกองกำาลงชาว

ฮตทเรยกตวเองวา Interahamwe Militia ไดบกเขามาในโบสถดวยการแงะกอน

7การเดนทางของสนตภาพทหลากหลาย

หนออกจากตวโบสถทละกอน กลายเปนรขนาดใหญบนกำาแพงทแมแตตอนนกยง

เหนรองรอยอยางชดเจน กระบองและมดพราคออาวธทใชเยอะทสด ผคนคอย ๆ

ถกฆาทละคนอยางโหดเหยม ศพคอย ๆ กองทบถมกนเปนภเขา เปนทงภาพท

สยดสยองและเปนทงหลมหลบภยใหหลายคนแอบซอนตวอยในกองศพจนรอดชวต

มาไดถงทกวนนผมมองบนกำาแพงรอยเลอดยงคงอยบนนน

แตสงทโหดรายกวาคอคนทมาฆาไมไดมเพยงกองกำาลงตดอาวธเทานน

แตมชาวบานธรรมดาๆรวมดวยชาวนาชาวไรขาราชการพอคาอาจารยทครง

หนงตางเคยเปนเพอนบานหรอเคยรจกกบคนทพวกเขากำาลงฟาดฟนใหดบดนนน

เปนอยางด พวกเขาตางเคยคย เคยเลน เคยกนขาวดวยกน มาวนนเขามองวาคน

เหลานนไมใชคนอกตอไปเปนเพยงแคสตวรายทตองกำาจดใหสนไปจากโลกใบน

รอบโบสถมเสอผาเปอนดนเปอนเลอดเกา ๆ แขวนอยไมตำากวาพนชด

กลนอบแหงความตายยงคงโชยมาจากทวทกทศ สงทโหดรายทสดหลงจากฆาทก

คนในโบสถเสรจสนแลวทาง“ผจดงาน”ไดขอบคณสมาชกทกๆคนทได“ชวยกน

ทำางานอยางแขงขน” และเลยงสงสรรคเฉลมฉลองกนอยางเอกเกรก ลมววเปนสบ

ๆ ตวใหเหลาฆาตกรไดกนกนอยางอมหนำา คนเหลานนนงดมนงกนแลกเปลยนพด

คยกนถงอนาคตทดกวาของรวนดาในวนขางหนา ไมมใครรสกผดกบสงททำาลงไป

ไมมความรสกวาสงทพวกเขาฆาเปน “คน” นอกโบสถมกองผาเกา ๆ ทถกทงไว

ตงแตตอนนน ทนคอททเหลาผฆาเอาไมแหลม ๆ เสยบทะลวงอวยวะเพศผหญง

และเอาเดกทารกฟาดกบเสานคอโฉมหนาของ“ความเกลยดชง”นคอหวงลกทสด

ของความชวรายทซอนอยในใจมนษย

ผมเดนออกมาขางนอก“NeverAgain”ปายกระดาษเลกๆแปะอยบน

ชอดอกไมแหงๆ ทวางอยบนสสานบอกความในใจของคนรวนดาทกๆ คน“ไมเอา

อกแลว” แตสำาหรบผมมนไมใชแควาไมใหมอกแลว แคมนเคยเกดขนกเปนเรอง

ทสดจะเชอ ความไรเหตผลของความตายทรสกไดในทกอณของบรรยากาศรอบตว

นทำาใหผมหยดคดกบตวเองไมไดทำาไมจงเปนแบบน

เหตการณทรวนดาไมใชครงแรกทเกดเรองเชนนขนบนโลก ไมใชครง

สดทาย และไมใชครงทรนแรงทสดในประวตศาสตรในรอบไมกพนปทสงคมมนษย

8 การเดนทางของสนตภาพทหลากหลาย

ขนาดใหญดำารงอย พวกเราหาเหตผลในการฆากนมาแลวทกรปแบบ ทงชาตพนธ

วฒนธรรม อดมการณ ศาสนา ไปจนถงสผว หากจะนบตามจำานวนผตาย การฆา

ลางเผาพนธทโหดรายทสดทเคยมมาเกดขนใกลๆประเทศไทยนเองนนคอการฆา

ลางเผาพนธในกมพชา ตลอดระยะเวลาสปทเขมรแดงเรองอำานาจ มคนตายไปถง

1.7-3ลานคนเกอบหนงในสามของประชากรทงประเทศ

“ความเกลยดชง” ผมเชอวาหากเราจะทำาความเขาใจความเกลยดชงเรา

คงจะตองทำาความเขาใจความเปนมนษยอยางลกซงเสยกอน

หลงจากเกดเหตการณฆาลางเผาพนธ ผ ทเขามาปกครองรวนดากคอ

รฐบาลทมาจากกองกำาลงชาวทตซพลดถนทบกเขามาควบคมสถานการณจาก

ประเทศอกนดาทมชอวาRwandaPatrioticFrontภายใตการนำาของพอลคากา

เม(PaulKagame)ผทยงคงดำารงตำาแหนงประธานาธบดจนถงปจจบนน

หลงจากเหตการณครงนน รฐบาลรวนดาดำาเนนนโยบายลดความขดแยง

พยายามสรางสงคมททกคนทกเผาอยรวมกนไดในขณะเดยวกนกดำาเนนเอาผดผ

กระทำาอยางจรงจง แตเนองจากจำานวนคดมเยอะมาก เปนหมนเปนแสนคด จงไม

สามารถเอาทกคดเขาสระบบตลาการตามปกตได สดทายเลยตองใชระบบศาล

ชมชนทเรยกกนวาระบบ Gacaca ทใหแตละชมชนมารวมตวกนตดสนตามพยาน

หลกฐานเทาทมนนแปลวายอมมผรายหลายคนทไมเคยถกดำาเนนคดและบางคนท

เคยเขาคกตอนนกออกมาใชชวตอยอยางปกตแลวใบหนาอนหลากหลายทอยรอบ

ตวพวกเขาในหมบานเลกๆแหงนนเราไมมทางรเลยวาใครทเคยฆาใครทเคยถกไล

ลาเราไมมทางรวาลกสดในใจพวกเขามสงใดเกบอย

ในการเดนทางครงน ผมพยายามทำาความเขาใจความเกลยดชง และ

ทำาความเขาใจตวเอง วาทำาไมความเกลยดชงอยางเขมขนถงไมเคยเกดขนในใจเรา

บาง ทำาไมผมถงไมเคยไปดาใครในโซเชยลเนตเวรก ไมเคยคดอยากใหคนกลมไหน

หมดไปจากโลกนไมเคยตดสนใครจากเชอชาตศาสนาภาษาถนฐาน

มนมความแตกตางกนอยางมหนต ระหวางการเรยนรเรองราวของใคร

ผานหนาหนงสอพมพ ตำาราเรยน ผานขาว ผานโทรทศน แมกระทงผานหนาจอโซ

เชยลในโทรศพทของคณกบการรจกใครสกคนจรงๆดวยการนงคยกบเขามองตา

9การเดนทางของสนตภาพทหลากหลาย

เขาฟงนำาเสยงเขาเขาใจเขาผานความเปนมนษยของเขา

การไดเดนทางคอความโชคดครงใหญทสดของผม ไมใชเพราะผมไดทอง

เทยวไปยงทแปลกๆหรอเหนววสวยๆเตมไปหมดหากแตเพราะมนสรางสะพาน

ใหผมรจกคนทมความแตกตางหลากหลายบนโลกใบนอยางจรงจง ผมไดนงลงกน

ขาวกบพวกเขา มองตาพวกเขา ไดเหนความรก และความหวาดกลวของพวกเขา

ไดสมผสความเปนคนของพวกเขา และเมอคณไดเขาใจคนอนมากพอ คณจะ

ยอมรบในสงทเขาเปนเพยงเพราะวาเขาเปนเชนนน

และเมอคณเขาใจและยอมรบผคนทแสนจะแตกตางกนเปนจำานวนมาก

พอถงตอนนนคณจะไมเหนความตางอกตอไปสงทเหลออยกเพยงแคความเปนคน

เหนสงทพวกเรามรวมกนไมมากไมนอยไปกวานนเลย

แตแนนอนเราไมอาจมชวตทไรความเกลยดชงกนไดทกคนคนสวนใหญม

โอกาสใชชวตอยแคในมมของพวกเขา ไมมโอกาสไดเชอมโยง สมผส รจกกบคนท

แตกตางจากพวกเขาความหางนำาไปสกำาแพงกำาแพงนำาไปสอคต และอคตนำาไปส

ความเกลยดชงนคอวงจรแหงสงครามและความขดแยงทเวยนวนไปพรอมกบสงคม

มนษยทเฟองฟและลมสลายมานานแสนนานแลวจะมวนทวงจรนจบสนลงหรอไม

10 การเดนทางของสนตภาพทหลากหลาย

การเดนทางและสนตภาพ

นพ.มฮมมดฟาหม ตาเละ

ในชวงวย20ตนๆของชวตผมผมไดอทศเวลาจำานวนมากในชวตในการ

ถกเถยงกบชมนมของผคนทงในโลกความจรงและโลกออนไลน ความหมกมนและ

มงหวงจะเอาชนะทางความคด เปนสงทเมอมองยอนกลบมาจากปจจบนแลวมนถก

นบเปนความกาวราว และไมนำาความสงบสนตสชวตจรง ๆ เสยเลย ผมมจดยน

ทางการเมองแบบอดมคตระดบหนง มจดยนทางความเชอศาสนาทตองเผชญหนา

กบคนเหนตางบอยครง ความเขมชดของระดบความเชอถาเทยบเปนเครองถาย

เอกสารแลวคงเปนรนขาวดำาแบบหมกผง ทถายภาพไดแคสองส และภาพทไดก

ไมไดชดเจนอะไรมากมากเสยดวย

ผมเรมออกเดนทางคนเดยว เพอทำาความเขาใจตวเองภายใน การมอง

ทองฟาตนไมรมทางทงหญาทะเลคนเดยวทำาใหตวผมนนเขาใจความสงบเงยบ

ของธรรมชาต การอยของธรรมชาตอยางสมดลเปนเรองทนาอจฉา แมในระบบ

นเวศเองจะมการรบราฆาฟนกนบาง แตหากไมมใครรบกวนสมดลของธรรมชาต

ทกอยางจะอยในรองในรอยของระบบททกสรรพสงอยรวมกนได ปาทมเสอจำานวน

พอดไมมากไมนอยเกนไปจะไมทำาใหกวางสญพนธกวางทมจำานวนพอดไมมากไม

นอยเกนไป จะไมทำาใหหญาหายไปจนหมดสน หญาทมพอด ไมมากไมนอยเกนไป

จะทำาใหดนและนำาอดมสมบรณ ดนและนำาทอดมสมบรณ กจะชวยใหปาเปนปาท

อดมสมบรณ ความสมดลเชนนคอผลกตะกอนทผานการปรบเปลยนหาจดรวมกน

ของสรรพสงมานานนบหมนนบแสนป

ผมเดนทางไปยงพนทตาง ๆ ในโลก เพราะสนใจจะคนหาคำาตอบบาง

อยางทเกดขนกบอดตของพนทเหลานน ซงอดตอยางหนงททกพนทมรวมกนคอ

สงครามและความขดแยง ผมไปทเขมร ซงกลนไอของสงครามกลางเมองยงพอม

หลงเหลอใหเหนบาง ความบาคลงในอมดมคตคอมมวนสตของพอล พต ทเรง

ปรบเปลยนทกอยางทมอยในสงคมใหเปนอดมคตคอมมวนสตในชวงเวลาสน ๆ

11การเดนทางของสนตภาพทหลากหลาย

คอการทำาลายสมดลของสงคมครงยงใหญ นำามาซงการฆา การนองเลอดของ

คนรวมชาตทไมเคยมความโกรธแคนใด ๆ กนมากอน และตามมาดวยภาวะขาด

กำาลงผลตของชาตททำาใหคนหลายลานคนตองตาย ผมเดนทางเขาไปในอหราน

เพอสำารวจความสญเสยของอารยธรรมทเคยเปนทหนงในโลก แตความนำาสมย

เช นนนเองทดงดดผ กล า นกรบจากทวสารทศเข ามาชงชยความเปนหนง

บาบโลนในอดตกอบโกยทกความเปนเลศในดนแดนของตวเอง ความมงคงของ

ทรพยสน สตรทงามกวาทใด ๆ ในโลก มาสวย ๆ เรอกสวนไรนาทมระบบ

ชลประทานทดเยยม นำาพานกรบตางชาตทมความกระหายและทะเยอทะยานเขา

มาพชตแดนน และสดทายอเลกซานเดอรมหาราช เจาผปกครองแควนเลก ๆ

ในกรกอยางมาซโดเนยคนทบาบนและชำานาญการรบกวาใครในยคนนเปนคนพชต

บาบโลนลงได เหตการณคลายกนนเกดขนกบอาณาจกรไบแซนไทน และผพชตคอ

กษตรยชาวเตกรทมอายเพยง20

การเดนทางของคนตวเลก ๆ แบบผมคงไมไดทำาใหโลกหลงการเดนทาง

ของผมเปลยนแปลงสกเทาไหรนก เมอเทยบกบคนตวใหญ ๆ ทเดนทางในนาม

สถาบนอนยงใหญในชวงศตวรรษท 14 -17 ครสโตเฟอร โคลมบสรอนแรมลอง

เรอเปนเดอนเพอคนหาทวปใหม และสดทายกเจอทวปอเมรกา และพบวาทนนม

ความเจรญทเทยบทานไมไดกบยโรปซงเปนททเขาจากมา การเอาขาวสารเรองดน

แดนใหมทกวางใหญไพศาลไปสยโรป นำามาซงการฆาลางเผาพนธมนษยของคน

ยโรปผวขาว ตอคนพนเมองผวแดง นำามาซงความตายของคนนบลานคน ตลอด

ชวงเวลารอยปแรกของการยดครองทวป นเปนอกขอพสจนหนงวาการเดนทางนน

ไมไดกอใหเกดสนตภาพเพยงอยางเดยว

ไมวาจะเดนทางรปแบบไหนกตาม จตของผเดนทางทดคอจตทมสมมา

คารวะตอความด ตอตวเอง ตอความเปลยนแปลงของบรบทในทกพน จตของการ

ไมฉวยโอกาสเอาเปรยบเพอนมนษยและสงแวดลอมทเราพบเจอ เรามโลกใบน

เพอใหเราเรยนรซงกนและกน วฒนธรรมและความเปนอยของเพอนมนษยทเราไม

เคยพบเหนพบเจอมากอน คอความเรงฤทยของนกเดนทาง ขอใหทกคนสนกกบ

การเดนทางและนำาสนตภาพกลบสตวเองกนนะครบ!!

12 การเดนทางของสนตภาพทหลากหลาย

เรมแรก

รอมฎอน ปนจอร

เมอเรมแรกหาความหมายของสงหนง คนเราไมนอยตงตนจากการมองหา

สงทอยตรงขาม ขาดหาย ยงไมมา หรอยงไมพบ เราจงเหนคณคาของชวตมากขน

เมอเผชญกบความตายเหนดาวแจมชดในฟาคนมดพบวานำาตาลมดเรมขนเมอเหน

จดดำา ๆ ในขวดโหล และเหนคณคาของสนตภาพในยามทเราพบเจอความรนแรง

รายลอมรอบ แตกคงเหมอนอกหลายสง สนตภาพในทซงเราขดแยงกนถงขนใช

กำาลงหำาหนกนนน มความหมายหลากหลาย ตางความหมาย ตางชวงชงตอรองซง

กนและกน

เราหางบานเราจงคดถงบานแตบานกไมตางกบสนตภาพเมอความหมาย

ของมนแตกตางกนไปตามทผคนจะใหรายละเอยด กระทงบางครง คนเราอยบาน

แตกไมไดรสกวาเปนบานของเราเอง

ทกวนนมคนคดถงบานไดหลายรปแบบ ผอพยพทตองลภยความรนแรงท

ซงตนไมไดกอ ตองจากถนเกด กไมแนใจนกวาบานเดมของตนกบบานใหมทไม

แนนอนขางหนานน ทไหนจะปลอดภยและอบอนมากกวากน ผพลดถนในเหตผล

ใกลเคยงกนกหางไกลจากบานเสยจนตองปลอบประโลมตนเองดวยการจนตนาการ

ถงสงทรอยแกใจวาไมไดเปนอยจรง ไมใชเรองแปลกอะไรทบรรดานกรบซงตอกร

ดวยเหตผลทงทตองการพทกษปกปองปตภมและกอบกยดคนมาตภมของตนเอง

นนจะมภาพทคาดหวงไมเหมอนกน นกเดนทางเองกมกเหนบานแตกตางกนไป แต

อยางนอยพวกเขากมทซงจะกลบไปแมวาบางครงจะไมไดกลบไปกตาม

เราจะเรมเหนสนตภาพจากทบานไดกเมอเดนทางพบเจอผคน เรยนรวธท

ผ คนคดและมองความเปนไปของโลกอยางเคารพ มองเหนความมหศจรรยของ

13การเดนทางของสนตภาพทหลากหลาย

พระผสรางผานเรองราวของผถกสรางบนหนาแผนดนอนกวางใหญ บานอาจถก

สรางขนไดระหวางการเดนทางทแสนยาวนานนน สำาคญคอผรวมทางทเราเกาะมอ

ยดกมเคยงค

และส�ำคญคอผทเรำใหก�ำเนดเพอจะสำนตอกำรเดนทำงตอไป

รอมฎอน-ฟารดา–อานาต

10ธนวาคม2016

ฮาโกเน(ญปน)

14 การเดนทางของสนตภาพทหลากหลาย

ค�าถามจากการเดนทาง

อมรอน ซาเหาะ

ตลอดชวงเวลาเกอบ29ปทผานมาผมมโอกาสเดนทางไปยงตางประเทศ

เพยงไมกประเทศเทานน มาเลเซยฟลปปนสและตรก เปนสามประเทศทผมเดน

ทางไปเยอน มนนาแปลกตรงทการเดนทางของผมมกจะไมคอยเปนไปเพอการทอง

เทยวสกเทาไหร แตไปพรอมกบภารกจทจะไดเรยนรสงคมหรอเรองราวทอยใน

สงคมนนๆทในทสดแลวจะตองมาเชอมโยงกบบานเกดของผมเองประเทศทผมไป

บอยทสดแนนอนวาผ อานยอมเดาไดไมยากวาคงเปนประเทศเพอนบานอยาง

มาเลเซย การเดนทางไปยงมาเลเซยของผมกดวยหลายๆ เหตผล ไมวาจะเปนถก

เชญไปรวมงานแตงงาน เทยว ประชม อบรม ดงาน ทำาขาว เกบขอมลวจย ฯลฯ

และจากบทบาทผสอขาวและผชวยนกวจยใหกบนกวจยทศกษาเรองทเกยวกบ

ขบวนการตอสเพอปลดปลอยปาตานหรอทเรยกกนสนๆวา“ญแว”ทำาใหมโอกาส

ไดพบเจอกบแกนนำาและสมาชกของหลายขบวนการหรอหลายพรรคทปจจบนไมได

อยในพนทชายแดนใต/ปาตานแลว ซงนบไดวาเปนประสบการณทแปลกใหมและ

นาสนใจสำาหรบผม กอนเจอกแอบเกรง ๆ และกลว ๆ เนองจากสอทำาใหพวกเขา

กลายเปนอะไรทนากลวไมเหมอนคนปกตทวไปเมอไดพบเจอแลวผมพบวาภายใต

ตวตนทถกสรางขนมาพวกเขากเปนคนธรรมดาๆอยางเราๆนแหละหลายๆคน

กจบการศกษาในระดบสงเปนหมอเปนอาจารยเปนอสตาซทถาอยในพนทกจะได

รบการนบถอและไววางใจจากชาวบานเปนอยางสง ดไดจากผลการวจยเชงสำารวจ

ความเหนของประชาชนหลายครงทผานมา

หลงจากทไดพบเจอและพดคยกบพวกเขา คำาถามทผดขนมาภายในใจก

คอทำาไมคนทมการศกษาสงหรอคนทถกจดใหอยในประเภทของคนเกงหรอคนดจง

ไมปฏบตตามกฎหมายหรอกฎระเบยบของสงคม หรอวาเปนเพราะกฎนนมปญหา

หรอยงมจดบกพรองหรอไมดพอทจะทำาใหสงคมดขนหรอไม?คำาถามจงอยตรงทวา

เมอคนเกงและคนดไมยอมทำาตามกฎแลวปญหาจรงๆอยทคนหรออยทกฎ?และ

15การเดนทางของสนตภาพทหลากหลาย

เมอพดถงเรองหลกการตาง ๆ โดยเฉพาะหลกการหรอแนวทางทยดถอเปนแนว

ปฏบตในการเคลอนไหวของพรรคตาง ๆ ของพวกเขากบหลกการของศาสนา

อสลาม เหนไดชดวาไมไดขดกนในเชงหลกการ ทวาสวนทางกบปรากฏการณทเกด

ขนในพนทชายแดนใต/ปาตานทหลาย ๆ เหตการณขดกบหลกการของศาสนา

คำาถามคอ แลวเกดความผดพลาดในสวนใดของหลกการ เปนไปไดวามสมาชกของ

พรรคไมไดทำาตามหลกการของพรรคหรอวาสงทขดกบหลกการเหลานนพวกเขาไม

ไดทำา?แตหากไมไดทำา เพราะเหตใดจงไมเคยเหนทาทการออกมาปฏเสธเลยวาไม

ไดทำา?เหลานยงคงเปนคำาถามทยงคงคางคาใจกนตอไป

สงทไดจากการเดนทางเรยนรกบพวกเขากคอการเหนเจตนารมณในการ

เคลอนไหวของพวกเขาทตองการใหสงคมในบานของพวกเขาดขนโดยการอยภาย

ใตโครงสรางทางสงคมทด ซงการจะไดโครงสรางทางสงคมทด พวกเขาคดวาจะ

ตองมอำานาจเหนอดนแดนเสยกอนจงจะจดการโครงสรางใหดขนเพอสรางสงคมทด

ขนมาได ทวาหลาย ๆ คนไดพดในเชงยอมรบความเปนจรงวาการจะไดอำานาจ

เหนอดนแดนปาตานยอมเปนเรองทเกดขนไดยาก จงจำาเปนทจะตองหาหนทาง

อน ๆ ทมโอกาสมากกวาในการทำาใหสงคมดขนมาไดโดยไมตองมอำานาจเหนอดน

แดนกได อยางทหลายๆกลมหลายๆฝายทกำาลงพยายามทำาใหสงคมดขนไดโดย

ไมตองมอำานาจเหนอดนแดนใด ๆ แตใชพลงของความรเปนอำานาจแทน ทสำาคญ

กลมอนๆสามารถพฒนาบานเกดของตวเองไดพรอมกบใชชวตตามปกตในแผนดน

เกดได ตางจากพวกเขาทกลบมาใชชวตในแผนดนเกดไมได แววตาของพวกเขามน

ฟองวาพวกเขาอยากกลบบาน

ผมไดเรยนรจากการเดนทางอกสองทซงทำาใหผมมองยอนกลบมาทบทวน

เรองราวทบาน ทแรกคอหมเกาะมนดาเนาของประเทศฟลปปนส ซงมปญหาความ

ขดแยงและความรนแรงคลาย ๆ กบพนทชายแดนใต/ปาตานบานเรา แตตางกนท

กระบวนการสนตภาพระหวางขบวนการทตองการปลดปลอยมนดาเนาอยาง

MILF กบรฐบาลฟลปปนสไปไกลมากแลว โดยพนททางการเมองในพนทมนดาเน

าเปดวางมาก ตวอยางเชน องคกรภาคประชาสงคมในพนทมนดาเนาสามารถเปด

เผยตอสาธารณะไดวาพวกเขาเปนสวนหนงของขบวนการตอสกลมไหนหรอพรรค

16 การเดนทางของสนตภาพทหลากหลาย

ไหนเปนตนบทเรยนของมนดาเนาอยางหนงทเราควรคดคอกอนหนานMILFไม

เหนดวยกบกระบวนการสนตภาพระหวางMNLFกบรฐบาลฟลปปนส กวาจะเหน

ดวยและเขารวมกระบวนการสนตภาพกใชเวลารวมกวาสบป จากทเคยคดคาน

และตอตานกระบวนการสนตภาพ สดทายกตองเขารวมกระบวนการสนตภาพ

เพราะแนนอนวาทกคนตางกตองการสนตภาพ แตอกไมนานคาดวาเราคงจะม

โอกาสไดเหนสนตภาพเกดขนในมนดาเนา

ททสองคอตรกซงกมหลายประเดนทนาสนใจ เพราะตรกเปนประเทศท

พฒนาไปไกลและมมสลมเปนประชากรสวนใหญของประเทศ หลายอยางเปนแบบ

อยางใหเราได อยางเรองความสะอาดทพวกเขามระบบการจดการทดมาก ในททม

คนมาตงวงทานอาหารเปนรอยเปนพนคน กลบไมพบขยะสกชนบนพนใหเราเหน

เรองนตางจากบานของเราเปนอยางมาก และทเหนควรเปนแบบอยางกคอองคกร

การกศลของเขากระจายออกไปใหความชวยเหลอกบผคนทวโลก ไมเวนแมกระทง

ในบานเราทจะเหนคนตรกมาใหความชวยเหลออยางเปนประจำา โดยเฉพาะการ

ใหความชวยเหลอแกเดกกำาพราในพนทชายแดนใต/ปาตาน

ความขดแยงในพนทชายแดนใต/ปาตานเรมเขาสกระบวนสนตภาพทเปด

เผยตอสาธารณชนกวาสปมาแลว หลายคนเรมเหนความหวงวาอยากจะเหน

กระบวนการสนตภาพทเดนไปขางหนาเหมอนมนดาเนาทวาสงทเราทกคนตองการ

จรง ๆ กคอ “สนตภาพ” ไมใช “กระบวนการสนตภาพ” ทอาจตองใชเวลา

ยาวนาน เพราะสดทายแลวเรากอยากเหนกระบวนการสนตภาพชายแดนใต/ปา

ตานเดนหนาเหมอนในมนดาเนาเพอใหไดมาซงสนตภาพโดยเรว เพราะสงคมจะ

พฒนาไดรวดเรวนนยอมตองอยในสภาวะทสงคมมสนตภาพเทานนเพราะทายทสด

แลวเรากอยากเหนบานของเราพฒนาเหมอนกบตรกและสามารถออกไปชวยเหลอ

พนองของเราในพนทอนๆทวโลกตอไปไดคำาถามทนาคดทงทายตรงนสำาหรบผมก

คอเราตองการสนตภาพจรงๆหรอไมและหากจรง สนตภาพหนาตาแบบไหนกน

ทเราตองการใหเกดในพนทชายแดนใต/ปาตานแหงน

17การเดนทางของสนตภาพทหลากหลาย

การเดนทางของความรตอความรนแรงทางชาตพนธแบบสดโตง:

บทสรปความและสนทนากบ Stuart J. Kaufman

อาทตย ทองอนทร

วทยาลยรฐกจ มหาวทยาลยรงสต

ขอเขยนชนนเปนบทสรปความและสนทนากบงานของ Stuart J.

KaufmanเรองSymbolicPoliticsorRationalChoice:TestingTheoriesof

ExtremeEthnicViolenceโดยผเขยนเลงเหนวางานชนนของKaufmanเปน

เสมอน“แผนทนำาทาง” ชนดใหกบการเดนทางของนกทองเทยวเชงภมทศนความ

รเกยวกบความรนแรงทางชาตพนธแบบสดโตง

การทำาความเขาใจรากเหงาของความรนแรงทางชาตพนธแบบสดโตงเปน

ประเดนทสรางความยงยากใจใหกบผสนใจศกษาการเมองมาอยางยาวนาน ทผาน

มา มงานวชาการจำานวนมากพยายามใหคำาอธบายตอปรากฏการณดงกลาว โดย

งานในระยะแรก มแนวโนมใหนำาหนกไปทบทบาทของ “ความเกลยดชงจากยค

บรรพกาล” (ancient hatreds) สวนงานในระยะตอมาไมคอยเหนดวยนก ดวย

มองวา ทศนคตและอตลกษณของผคนนนไมไดหยดนง แตมนผนแปรไปตามกาล

เวลาอยตลอดเวลา

แนววเคราะหทเปนทนยมอยในปจจบนยนพนอยบนทฤษฎทางเลอกทสม

เหตสมผล(rationalchoicetheory)ซงเขาสการวเคราะหประเดนนโดยผสานอย

กบชดความคดของนกทฤษฎสายสจนยมในเรองสภาวะกลนไมเขาคายไมออกทาง

ความมนคง(securitydilemma)แนววเคราะหนมแนวโนมจะอธบายโดยยนยนถง

ความสมเหตสมผลของพฤตกรรม แมจะเปนพฤตกรรมสดโตงอยางการฆาลางเผา

พนธกปรากฏขนจากการคดอยางสมเหตสมผลบางประการ สวนแนววเคราะหท

ตรงขามกบทาทขางตน คอ สำานกคดสงคมจตวทยา (social-psychological

school) ซงเสนอใหพจารณาปจจยทจบตองไมไดแตมความสำาคญในการกอตวของ

ความรนแรง เช น สถานะ และแรงขบทางอารมณ/ความร สก เปนตน

18 การเดนทางของสนตภาพทหลากหลาย

แมจะปรากฏงานวชาการจำานวนมากพยายามอธบายความรนแรงทาง

ชาตพนธแบบสดโตงดงทไดกลาวไปขางตน จนกระทงการจะเดนทางออกทองภม

ทศนความรในเรองนอาจทำาใหเราเดนสะเปะสะปะมากพอสมควรแตKaufmanก

จดทำาแผนทออกมาวา อนทจรงแลว มงานนอยชนเทานนทเปนงานเชงทฤษฎโดย

สมบรณ (complete theories)สำาหรบการอธบายปรากฏการณดงกลาว โดยเขา

สรปวามเพยง3ตวแบบ(models)เทานนและนนคอ3พนททเราควรไปสำารวจ

ตรวจสอบภมทศนของมน

ตวแบบท1:ThePureUncertaintySecurityDilemmaModel

ตวแบบนตงตนวา แมสองกลมชาตพนธคขดแยงจะมไดตองการไปไกลถง

ขนทำาสงครามกนแตความไมแนนอน(uncertainty)และความไมมนคง(insecu-

rity) จะเปนปจจยทสามารถผลกดนใหสงครามปะทขนมาได เหตผลหลกคอเรอง

ของความลมเหลวทางขอมล(informationfailure)อาททงสองฝายไมแนใจเกยว

กบเจตนาของกนและกน ซงพวกเธอ/เขาอาจจะประเมนความเปนปฏปกษทฝาย

ตรงขามมตอตนเองสงเกนความเปนจรง อนสงผลใหความขดแยงขยายตวบาน

ปลาย หรอการทพวกเธอ/เขายงอาจไมแนนอนตอผลลพธทเปนไปไดของความขด

แยง ซงฝายทเปนไปไดวาจะพายแพมอาจรถงการหลกเลยงหายนะโดยการยอม

ออนขอตงแตแรก เปนตน และยงไปกวานน ปฏบตการทางการทหารเพอโจมต

กอน/ตดไฟแตตนลม (preemptive military action) จากผลของการประเมน

(ผด) ดงกลาว เพอตอบสนองความมนคง กอาจกลายเปนสงททำาใหเกดปญหาตอ

ความมนคงอยรอดไปเสยเอง (หรอทเรยกวา securitydilemma) ดวยการแพร

กระจายความรนแรงอนเปนสงททงสองฝายไมไดประสงคตองการ

ตวแบบท2:TheElite-PredationModel

ตวแบบนแมจะยนพนอยบนแนววเคราะหทางเลอกทสมเหตสมผลเหมอน

ตวแบบแรกแตกเหนวาภาวะกลนไมเขาคายไมออกดานความมนคง(securitydi-

lemma) เพยงอยางเดยวไมเพยงพอตอการอธบายเงอนไขทพวกผนำาหรอกลมยอย

สายเหยยวประสบความสำาเรจในการระดมการสนบสนนจากผฟงสาธารณชนซง

โดยปกตแลวนยมสนตภาพมากกวาความรนแรง ดวยเหตน ตวแบบท 2 ซงวาง

19การเดนทางของสนตภาพทหลากหลาย

อยบนสมมตฐานวา“มวลชนไมไดตองการความรนแรงแตชนชนนำาตองการ”จงได

เสนอเสรมจากตรรกะวาดวยความไมแนนอนโดยสมบรณ (pure-uncertainty)

ของตวแบบท1วาการทำาความเขาใจความรนแรงทางชาตพนธแบบสดโตงจำาเปน

ตองอธบายจากมมของ 2 ปจจย คอ ชนชนนำาทมงกำาจดลางบาง (predatory

elites)กบความไมแนนอนของมวลชน(massuncertainty)กลาวคอผนำาทกลว

จะสญเสยอำานาจอาจเลอกเลนเกมเสยงโดยใชวธกำาจดลางบางเพอรกษาฐาน

อำานาจตนเองไว ผานการทการกำาจดทกลาวถงเปนการปลกปนความขดแยงทาง

ชาตพนธเพอเปลยนวาระของชาตไปสประเดนทเออตอการรกษาอำานาจของเธอ/

เขา ในขณะทมวลชนซงสงเกตเหนความรนแรงแตไมทราบแนชดวาใครยวยปลก

ปนขนกจะมแนวโนมอยางสมเหตสมผลวาพวกเธอ/เขาจะกงวลวตกกลมอน(the

other group) วาเปนภยนตราย และจงสนบสนนอยางสมเหตสมผลตอนโยบายท

นำาไปสสงครามหรอการฆาลางเผาพนธ ดวยคำานวณแลววาตนทนของความรนแรง

จากสงครามนอยกวาตนทนของการเผชญภยคกคามจากความรนแรงทไมอาจ

เตรยมการรบมอ

ตวแบบท3:TheSymbolistModelofEthnicWarandGenocide

ตวแบบนตางออกไปจาก 2 ตวแบบแรก คอ มไดยนพนอยบนสมมตฐาน

ทางเศรษฐศาสตร หากแตเปนสงคมศาสตร ทฤษฎของตวแบบท 3น ตระหนกวา

ธรรมชาตของอตลกษณทางชาตพนธเปนสงทมากกวาประเภทหรอการจดประเภท

ทางสงคมทถกครอบงำาจดการโดยชนชนนำา แตละกลมชาตพนธถกนยามขนโดย

ระบบทซบซอนของสญลกษณและชดคตความเชอ ซงเปนตวทำาหนาทระบองค

ประกอบของวฒนธรรมทแชรรวมกน รวมไปถงการตความประวตศาสตรทมงโอบ

กอดสมาชกกลมเขาไวดวยกนและจำาแนกแยกกนใหตางไปจากกลมอน ดวยเหตท

ระบบทซบซอนของสญลกษณและชดคตความเชอนลงรากอยในวฒนธรรมและ

ประวตศาสตร “ผประกอบการวฒนธรรม” (cultural entrepreneur) ผสงเสรม

การตความอตลกษณของชาตพนธจงมกมใชบคคลคนเดยวกบนกการเมองทใชสอย

มน และมากกวานนคอ ศกยภาพของนกการเมองในการใชความเปนชาตพนธใน

ฐานะเครองมอ(อนเปนขอถกเถยงสำาคญของตวแบบท2)กถกจำากดโดยบรบททาง

20 การเดนทางของสนตภาพทหลากหลาย

วฒนธรรมทพวกเขาปฏบตการอยภายใน

การประกอบสรางชดคตความเชอของกลม นอกจากจะฉายภาพของการ

เอาชาตพนธตนเปนศนยกลาง (ethnocentrism) แลว ยงมงเนนวาดภาพกลมอน

ใหเปนศตรของกลมตนดวย ขอนเองนำามาสสมมตฐานหลกประการแรกของทฤษฎ

สญลกษณ คอ ยงระบบทซบซอนของสญลกษณและชดคตความเชอของกลมพง

เปาความเปนปฏปกษไปยงกลมศตรอยางเฉพาะเจาะจงมากเทาใด ความเปนไป

ไดทจะเกดการปะทะความรนแรง และความเขมขนของความรนแรงตอกลมศตร

นน กยงจะมากตามไปเทานน

ทฤษฎการเมองสญลกษณพฒนาขนจากขอคนพบทางประสาทวทยา

(neuroscience) ทวา การกระทำาของมนษยไมไดถกขบดวยการคำานวณอยางสม

เหตสมผลหากแตเปนอารมณความรสกนอกจากนอารมณ/ความรสกยงทำาหนาท

ขบดนใหมนษยจดลำาดบความสำาคญระหวางเปาหมายในชวตตาง ๆ เชน ความ

หวาดกลว เปนสาเหตใหผคนจำานวนหนงเลอกทจะใหความสำาคญลำาดบแรกกบ

ความมนคงมากอนคณคาอนอยางความมงคง เปนตน และงานศกษาสวนหนงก

สะทอนวา ทศนคตทถกกอรปขนจากความรสกดงทยกตวอยางมาน “จะทำางาน

ตอบสนอง”กบสงเราทางอารมณ/ความรสกมากกวาสงเราทางปญญาเหตผล

ตรงนเอง ทฤษฎการเมองสญลกษณเสนอวา ผคนทวไปจะเลอกคานยม

และผ นำาอยางใชความร สกโดยตอบสนองกบสญลกษณทชวนระลกถงภาพ

เหตการณตาง ๆ ซงเคยปรากฏนำาเสนอตอพวกเขาเอง สญลกษณจงเปนสงทม

พลง ดวยมนอางองอยกบผลประโยชนและมายาคตอนกอปรดวยอารมณความรสก

บางอยาง และมกตกรอบใหภาพความขดแยงของผลประโยชนในภาพของการตอส

กบปฏปกษ ปศาจราย หรอพลงอำานาจทตำาตมกวาความเปนคน ซงสญลกษณทาง

ชาต และชาตพนธกมพลงมหาศาลจากบรบทลกษณะดงกลาวน อนเปดทางให

นกการเมองสามารถตความใหมเกยวกบความขดแยงทางผลประโยชนไปใหเหนใน

ภาพของการตอสเพอความมนคง สถานะ และอนาคตของกลม ทงน การใช

สญลกษณเพอปลกตนความรสก คอ แนวทางทนกการเมองใชจงใจผสนบสนนให

กระทำาการบางอยางนนเอง

สวนธรรมชาตของความขดแยงทางชาตพนธนน ตวแบบท 3 กมองตาง

21การเดนทางของสนตภาพทหลากหลาย

ออกไปจากตวแบบท1และ2โดยมองวาผลประโยชนของปจเจกหรอกลมมใชขอ

พจารณาหลกในความขดแยงทางชาตพนธหากแตขอพจารณาหรอประเดนศนยดล

หลกวางอยในการตอสเพอคณคาของกลม ซงมใชคณคาเชงสมบรณในตวเอง หาก

แตเปนคณคาในเชงสมพทธ หรอเปรยบเทยบกบกลมทตอสขดแยงดวย (relative

groupworth)

จากทกลาวมาแลวนน Kaufman จงชทางเดนของความรขยายออกไป

วาเงอนไขเบองตนของสงครามทางชาตพนธและการฆาลางเผาพนธ กอปรขนจาก

อฐ 3 กอน คอ (1) ชดคตความเชอของกลมทใหเหตผลกบความเปนปฏปกษ อน

เปนเงอนไขแรกเรมของความขดแยงทางชาตพนธทใชความรนแรงตอกน อฐกอนน

วางเปนฐานตงขนมากอนหนานกการเมองจะหยบจบฉวยใชเสยดวยซำา (2) ความ

หวาดกลววาการดำารงอยของกลมกำาลงถกคกคาม ซงขอนนบเปนเงอนไขเบอง

ตนทางความรสกและ(3)โอกาสทางการเมองซงหมายถงการมพนททางการเมอง

ทกวางพอทจะระดมรวมหมมวลชนและเขาถงการใชกลไกสถาบนของกลมในการ

ปฏบตการ และการมฐานทางเขตอาณาในเชงกายกายภาพ (territorial base)

เงอนไขเบองตนดงกลาว สามารถพาไปสสงครามทางชาตพนธหรอการฆา

ลางเผาพนธไดโดยผานกระบวนการ3จงหวะคอ(1)ความเปนปฏปกษของมวลชน

(2) การระดมรวมหมทางการเมองแบบคลงชาต และ (3) ภาวะกลนไมเขาคายไม

ออกดานความมนคง(securitydilemma)ซงทงสามจงหวะนจะทำางานปฏสมพนธ

กนสรางเกลยวหมน (spiral)ของการขยายความขดแยงรนแรงใหเขมขนขนไปบน

บรบททเงอนไขเบองตนกอตวขนเรยบรอยแลว

ทงน ประเดนทนาสนใจพจารณา คอ ความสมพนธระหวางเกลยวหมน

ของความขดแยงทขยายลกลามดงกลาว กบภาวะกลนไมเขาคายไมออกดานความ

มนคง(securitydilemma)กลาวคอในมมของsecuritydilemmaนนอนทจรง

จะม2แบบแผนดวยกนเมอมองจากประเดนเรองเปาหมายการกำาจดกวาดลางของ

ชนชนนำาคอ(1)แรงจงใจทจะกำาจดฝายตรงขามกลายเปนสาเหตแรกเรมของความ

หวาดกลวและความไมมนคงเสยเองหรอ(2)ในทางกลบกนความหวาดกลวและ

ความไมมนคงเปนเหตใหตองดำาเนนนโยบายกำาจดกวาดลางฝายตรงขาม ความ

สำาคญอยตรงทวา เมอชนชนนำาดำาเนนนโยบายกำาจดกวาดลางนน เธอ/เขากระทำา

22 การเดนทางของสนตภาพทหลากหลาย

ดวยแรงขบทางความมนคงหรอความโลภกระหายอำานาจกนแน ในประเดนน นก

ทฤษฎสายการเมองสญลกษณเสนอวา ในกรณของสงครามกลางเมองระหวาง

ชาตพนธนน แรงขบดานความโลภ (greed) กบดานความมนคง เปนอะไรทแยก

จากกนไดยาก โดยเฉพาะในกรณทกลมมากกวาสองกลมขนไปรสกจำาเปนตอง

ครอบงำาเหนอดนแดนเขตเดยวกนผลลพธกจะเปนเรองของภาวะกลนไมเขาคายไม

ออกดานความมนคง(securitydilemma)

อยางไรกตามตวแบบของKaufmanยงคงมจดทนาวพากษสำาคญอยตรง

ทการพงเปาความสนใจไปทบทบาทของชนชนนำาเปนสำาคญ เพราะแททจรงแลว

มวลชนไมไดไรเดยงสา เปนเปาทถกชกใยโดยสญลกษณเพยงฝายเดยว มวลชนเอง

มศกยภาพทจะใชสอยและประดษฐสญลกษณขนตอสตอรองดวยเชนกน นยนยน

ใหเหนวาวฒนธรรมในฐานะโยงใยความเชอความหมาย (webofmeaning)นน

ยงเหยงพอสมควร และไมไดเปนแบบแผนเชงกลไกชดเจนราวเครองจกร หากแต

มนษยวางตวเองไวใน“หลายweb”แลว“Pick&Choose”อยางแตกตางกนใน

บรบทตางๆ

งานของNancy Bermioดจะเขามาชวยถกทอบทสนทนาตรงนไดดมาก

เธอเสนอวาแททจรงแลวมวลชนนนไมไดแตกแยกแบงขวกนขนาดนนแตถกทำาให

รสกเชนนนขนอยางจงใจและบดเบอนดวยยทธศาสตรของชนชนนำา หรอเปนการ

แบงขวเทยมๆ ทถกขยายผลทรรศนะตรงนสอดคลองกบKaufmanเชนกนทมอง

วา อตลกษณรวมระหวางกลมตางๆ นนมไดตางกนมากขนาดทเรารสก แตเดนชด

ผานการไฮไลทความเหมอนภายในกลม และขบเนนความแตกตางไปจากภายนอก

การเมองวฒนธรรมจงควรถกปฏบตในฐานะปฏสมพนธเชงยทธศาสตรทมวลชน

มนใจในตนเองทจะเลอกสลายเสนแบง กาวขามกำาแพง และเชอมตออยางหลาก

หลาย รมรวย เพอเปดพนทความเปนไปไดทางการเมองใหกวางขวาง รองรบและ

โอบกอดความแตกตางหลากหลายเขามารวมสวนในพนททางการเมอง แทนท

การเมองแบบแบงขวผานการทำางานของสญลกษณอนประดษฐสรางขนเพอ

ประโยชนของการเผชญหนา

23การเดนทางของสนตภาพทหลากหลาย

…

หากมใชมากอนกาล กหวงวา แผนทนำาการเดนทางของความรอยาง

สงเขปชนน..จะมาทนกาลนะครบ

--------------------------------------------

24 การเดนทางของสนตภาพทหลากหลาย

“เมอสนตภาพเดนทาง”

ตวนอสกนดาร ดาโตะมลยอ

(Prince Alessandro)

หากถามถงความตองการพนฐานของมนษยทกคน ใชวาปจจยสจะเปน

ตวเลอกทถกตอง “ทสด” เสมอไป เพราะประวตศาสตรไดชใหเราเหนวา สงท

มนษยโหยหามากทสดกวาไดคอ“ความมนคง”ของชวตทสงผลกระทบตอเนองไป

ยงความมนคงของกลมและขยายไปยงสงคมทใหญขนจนถงระดบประเทศภมภาค

ทวปหรอความมนคงของโลกในปจจบนทยงคงพยายามกนอย

ปฏเสธไมได ว าความมนคงทยงยนนนมคณคาและความหมายของ

“สนตภาพ” เปนรากฐานสำาคญอย ดงนนหนงในรากแกวของความตองการมนษย

นน“สนตภาพ”ยอมเปนสงทตอบสนองเบองลกภายในจตใจเปนทนเดมนอกจาก

อานสงสของสนตภาพทครอบคลมถงความปลอดภยทางรางกาย ความสขทาง

อารมณแลว สนตภาพยงสามารถกอรากสรางนวตกรรมและสรางอารยธรรมทยง

ใหญเตมความสามารถของมนษยเชนเดยวกน

พระผเปนเจาไดสรางมนษยคแรกนามวา“อาดม”และ“พระนางฮาวา”

บนสรวงสวรรค และทงคไดชวตรวมกนอยางมความสขบนดนแดนแหงสนตภาพ

จวบจนพระองคไดสง “อาดม” และ “พระนางฮาวา” บรษและสตรทานแรกของ

มวลมนษยมาบนโลกในพนททหางไกลกนและอาดมนนกไมตางจากพระนางฮาวา

ทไดคะนงหาถงชวงเวลาแหงความรกความสนตจงไดเพยรพยายามทกวถทางทจะ

พานพบกนใหได จนประสบความสำาเรจในการเจอหนากนครงแรกของโลก ภาย

หลงผานความเหนดเหนอยและความรนแรงของความเดยวดายมา ความพยายาม

ของทงคนนบเปน การเดนทางเพอหาสนตภาพ “ครงแรก” ของประวตศาสตร

มนษย

ภายหลงจากการหวนคนถงชวงเวลาแหงรก ปรารถนาแหงสนตภาพแลว

ครอบครวอาดมกไดขยายพงศพนธกวางขวางขนจนถงระดบหลายพนลานชวตท

25การเดนทางของสนตภาพทหลากหลาย

เรยกวามนษยในปจจบนอยางไรกดการเดนทางของลกหลานอาดมฮาวาทงหลาย

นนกลบเตมไปดวยชวงเวลาแหงความสขและความทกขคละเคลากนไป บางกเกด

ความขดแยง บางกเกดความรนแรงถงขนทำารายฆาฟน หรอบางกเปนประตสการ

เรยนรซงกนและกน บางกรวมมอกนพฒนาคณภาพชวตรวมกน เหลานไดกลาย

เปนบรบททมความหลากหลายอนอยบนรากฐานของเวลาสถานทอนแตกตางกน

นาสนใจทการเดนทางของบรรดาลกหลานอาดมในหลายพนทนนมกนำา

มาซงประสบการณอนนาตนเตนเสมอ เราพบวาบรรดานกเดนทางเหลานนไดมมม

มองและทศนคตทแตกตางจากบรรดาผทไมมประสบการณการเดนทาง แนนอน

วาการเดนทางเปนสอในการนำาพาซงคณคาหลายประการไปจากทหนงสอกทหนง

เปนตนวาวฒนธรรมความเชอประเพณภาษาวทยาการตางๆเหลานยอมสอให

เหนไดวา คณคาของชวตทเรยกวาสนตภาพ กยอมแพรขยายไปดวยการเดนทาง

เชนเดยวกน

การนำาตวเองเดนทางไปยงสถานททไมคนเคย ยอมนำามาซงประสบการณ

ทไมเคยสมผสนบเปนการเรยนรทดอยางหนงการเปดใจกวางในการเรยนรจารตท

ไมคนชน กนอาหารทไมคนปาก ยอมสรางความเขาใจในการใชชวตนมากขน แม

กระทงการทกทายตอผคนทไมรจกกถอวาเปนการเปดโลกทศนเลก ๆ อยางหนง

อนนำาไปสการสรางสมพนธใหมทมผลทำาใหทศนคตมมตหลากรปแบบขน หรอการ

ตอนรบผคนตางถนตางภาษาหากเปนดวยอธยาศยไมตรอนดงามแลวยอมเพมพน

มตรภาพจากแดนไกลสรางความรสกใหมๆใหกบคนเดนทางใหเรยนรคณคาของ

ชวตตอยอดภารกจแหงสนตภาพไดไมนอย

พนธสญญาของพระเจา หรอทกศาสนาความเชอ มกจะชใหเราเหนถง

บนปลายของชวตทผคนปรารถนาเปนพนทแหงความสขพนทแหงความสงบพนท

ทมนษยไรซงศตรใด ๆ เราเขาใจกนทวกนวาเปน “สรวงสวรรค” และนนกเปนคำา

จำากดความทดถง“พนทสนตสข”ซงผใดตองการเดนทางเขาไปในพนทนนจำาตอง

ยดหลกการอนถกตอง และดำารงตนอยในสต ทไมเปนปฏปกษตอความหมาย

สนตภาพใด ๆ คงจะแปลกไมนอยหากผคนทยงประกาศตนเปนนกเดนทางส

สนตภาพกลบกลายเปนการเดนหนหลงจากสนตภาพเสยเอง เมอเราเชอในหลก

26 การเดนทางของสนตภาพทหลากหลาย

ศรทธาธรรมแลว ยอมมอาจหลงใจไดเลยวาบรรดาผไมหวงซงมตรภาพจะเปนผช

ทางไปยงสนตภาพได

นบตงแตวนททานอาดมและพระนางฮาวาลงมาสโลกใบเดยวกบทเรา

อาศยอยจนถงวนน “สนตภาพ” ไมเคยหยดเดนทาง บางชวงเวลาอาจจะเปนการ

แตกหนอของสมพนธภาพใหเปนการเดนทางรวมกน อยางไรกดไมวาสนตภาพจะ

เดนทางไปยงทใด หวใจของบรรดาผคนแหงธรรมทลวนแตสถาปนาอาณาจกรแหง

สนตสขยอมไมหยดทจะเรยนรในคณคาและความหมายของสนตไปจนตราบชวตจะ

เดนทางไปยงอกภพหนงตอไป

“สนตภาพ” ไมเคยจากไปไหนไกลเกนกวาเราตองการ เปนความเมตตา

อกภาคหนงของพระผสรางทแมนเวลาผนผานไปเทาใด มนกยงคงมอย และพรอม

ตอนรบบรรดาผทรกษามนอยางดตลอดมา...

27การเดนทางของสนตภาพทหลากหลาย

คชการ ฉนมาชาไป

อาฎล ศรพธนะ ในวยเดก คณพอไดเลาเรองราวเกยวกบมสลมกลมหนงทไมคอยเปนท

รจกกลางทะเลทรายทางตอนเหนอของจน เปนดนแดนทเปนทางผานของหลาย

อารยธรรมในอดต กอใหเกดการผสมผสานและออกดอกออกผลทางวฒนธรรม

และกรรมพนธอนเปนเอกลกษณ มนเปนภาพความโรแมนตกทตราตรงในหวใจ

ของผม และกลายเปนความฝนวาซกวนหนงผมจะตองไปเทยวเขตปกครองซน

เจยงอยกรในสาธารณรฐประชาชนจนใหได

เมอเวลาผานไป ความโรแมนตกเหลานนกลบกลายเปนความรสกทถกฝง

อยลกเกนไป ผมในวนน ไมใชผมคนเดมอก ผมเดนทางไปซนเจยงครงแรก ไมไดม

เปาหมายในใจเพอไปพบปะพนองรวมศาสนาเหมอนทเคยคดไว แตมแรงบนดาลใจ

จากการถายภาพทองเทยวธรรมชาตเปนหลก ผมไปเพอเกบภาพดอกแอปรคอ

ตบานตนฤดใบไมผลทเรยกไดวาสวยทสดในโลก โดยสรปแลวทรปครงน เปนทรป

ททำาใหผมไดภาพงามๆ เยอะพอสมควร ผมไดนงรถชมววเทอกเขา คาราโครมสด

อลงการ ผมไดถายภาพตลาดปศสตวของชาวอยกรทหาทไหนไมไดในโลก ไดเทยว

เมองโบราณและไดดอกแอปรคอตรมทางอยในภาพถายมากมายแตทรปนกลบไม

ใชทรปททำาใหผมไดเตมเตมความฝน แตกลบเปนทรปทลากผมลงมาสความขมขน

ของความเปนจรงใชสภาพอากาศในปนผดคาดผมไปมากอากาศหนาวเกนไปทก

แหลงทองเทยวดดอกแอปรคอตดง ๆ ทผมอยากเหนเปนหมะหมด ไมมทไหน

ออกดอกเลย นอกจากรมทางไมกแหงเทานน เคยมย ไมวาเราจะฝนอยางไรกตาม

ในชวตของเรา แตโลกของความจรงมนกจะกระชากเราลงมาตบหนารบชะตากรรม

ทเราไมมทางหนจากมนไดในโลกกายภาพแหงน เปลาเลย ผมไมไดพดถงสภาพ

อากาศแตผมกำาลงพดถงสงทมสลมตองเผชญภายใตการปกครองของจน

กลาวกนโดยสรปคอรฐจนไมใหเกยรตไมเคารพและเหนความสำาคญ

ใดๆตอสถาบนศาสนาใดๆ ไมไดเหนความสวยงามของความหลากหลายทางเชอ

ชาตและวฒนธรรมของมนษยชาตแตอยางใด ประสบการณการมาซนเจยงครงน

28 การเดนทางของสนตภาพทหลากหลาย

ของผม ทำาใหผมเขาใจอกมมหนงของความสดโตงของมนษย นนคอความสดโตง

เหนศาสนาเปนเชอโรค เปนมะเรงรายของมนษยชาต และการตงตวเปนศตรกบ

ศาสนกในระดบทเรยกวาตายกนไปขางหนงเลยทเดยว

ทกครงทครอบครวของผมตองผาน ตม. สำาหรบการบนภายในประเทศ

เจาหนาทของจนจะสนกกบการบงคบใหภรรยาของผมตองถอดฮญาบออกจากหว

เธอทกครง ทกครงเราจะพยายามประทวงอยางถงทสด แตมนไมเปนผล และเรา

ทราบดถงความรายแรงของการโตเถยงกบเจาหนาของประเทศทขาดคณคาความ

เปนมนษยแหงน

จรงๆแลวเมอเทยบกบชาวอยกรสงทครอบครวผมตองเจอนนยงนอย

มาก การคลมฮญาบในเขตซนเจยงอยกรนนผดกฎหมาย ผชายไวเคราไมไดจนกวา

จะมอาย 50 ปขนไป ผชายอายตำากวา 18 ปถกหามเขามสยด สำาหรบผหญงนน

ลมไปไดเลยถาจะไปมสยด สงทใกลเคยงกบฮญาบมากทสดทพวกเธอใสได คอผา

บางๆทเหนเสนผมและเปดคอ ณ ดนแดนแหงน ไมมบานหลงไหนทสามารถเปน

เจาของหนงสอศาสนาและคมภรอลกรอานทไมผานการแสตมปจากรฐบาลได

เดก ๆ สามารถโดนจบเขาคกหากพบวามการดาวนโหลดหนงสอหรอแอพท

เกยวของกบอสลาม รฐแบนการตงชอเดกเกดใหมเปนภาษาอาหรบ การตงชอ

อาหรบจะสงผลใหบคคลคนนนไมสามารถเขาเรยนโรงเรยนรฐและไมสามารถเขา

ถงสาธารณสขไดพาสปอรตของชาวซนเจยงอยในมอของรฐไมสามารถเดนทางเขา

ออกนอกประเทศไดเวนแตการอนมตจากรฐ คนหนมไมมสทธทจะไปทำาฮจญ และ

คนแกบางคนรอทงชวตเพอเขาควรายชอทจะไดไปทำาฮจญ

คชการทผมใฝฝนจะพบเจอตงแตวยเยาว บดนถกทำาลายจตวญญาณของ

ความเปนคชการไปหมดแลว เมองเกาอนโดงดงของคชการ ตอนนถกรฐบาลจนทบ

ทงจนหมดแลว ดวยขออางเรองการกอการรายและอาชญากรรม รอบเมองคชการ

นนถกลอมรอบดวยเมองใหมราง ๆ ทรฐบาลจนมาสรางไว พรอมกบปาย

โฆษณาชวนเชอรอบ ๆ เมองวา “จากปกกงสซนเจยงเพอความอดมสมบรณมงคง

ของพนทและประชาชน “เปนทนาแปลกใจอยางยง วาความมงคงทพดถงนน

หมายถงหากชาวคชการตองการออกนอกเมอง ตองผานดานตรวจทแสนจะยาก

29การเดนทางของสนตภาพทหลากหลาย

ลำาบากทกๆ คนตองลงจากรถเพอเดนผานเครองตรวจโลหะผหญงทกคนตองถอด

ผาคลมทแทบจะไมไดคลมอะไรอยแลวเมอผานดานเหลาน และดานเหลานตงอย

ทก ๆ ไมเกนรอยกโลเมตร และเราตองลงจากรถไปใหเจาหนาทสอบสวนทกครง

โดยเฉพาะภรรยาของผมทคลมฮญาบตามแบบทถกตอง ตลอดการเดนทางของผม

และครอบครว เราตองพบกบความกดดนซำาแลวซำาอกจากเจาหนาทดานเหลาน ท

ตองการใหภรรยาของผมถอดฮญาบออก โชคดทไกดอยกรทองถนของเรานน ยน

หยดเคยงขางโตเถยงใหเราทกครงวาเราไมใชชาวอยกร รฐตองไมใชกฎหมายแบบ

เดยวกนกบพวกเรา

ตลอดระยะเวลาการเดนทางรอบ ๆ ซนเจยงของพวกเรา เราไดเหนรอง

รอยและบรรยากาศการกวาดลางทศาสนาและวฒนธรรมอยางตอเนอง ถาหากใคร

ไปเทยวคชการกจะไดเหนคนเฒาคนแกนงพนอยตรงลานขางถนนรายลอมไปดวย

ทหารและตำารวจ ซงเปนมาตรการหนงของทางรฐใหมารายงานตวและรบฟง

นโยบายทประชาชนตองปฏบตตาม เมอเดนไปในเมอง เรากมกจะเหนการจบกม

ผคนตามซอกซอยขางถนน โดยเฉพาะคนหนมชาวอยกร เราไมรหรอก วาพวกเขา

ทำาผดอะไรเรารเพยงวารฐบาลจนขยนขนแขงเปนอยางมากในการจบกมใหไดมาก

ทสด ทก ๆ ปในแตละเมอง ทางรฐบาลจนจะสงทหารเขามาฝกซอม และเดน

พาเหรดกนกลางเมองอยากอกทก เปนการเตอนสำาทบตอประชาชนชาวอยกรทก

คนวาอยาหอ ผมไดเหนทงหมดนนดวยตาตวเอง แมยามคำาคน ผมมองลงมาจาก

หองของโรงแรม กจะเหนรถตำารวจมาพรอมไซเรนทำาการดกลอมจบกมชาวอยกร

ในบานเกาๆทยงไมยอมสรางใหมทงหลายมนเปนภาพซำา ๆ ทตอกยำาความยาก

ลำาบากในการเกดมาเปนอยกรภายในระยะเวลาแคไมถงสปดาห

ในขณะเดยวกน ภายใตบรรยากาศแหงการกดข และความพยายาม

กวาดลางทางวฒนธรรมอยางเปนระบบ ผมกไดเหนอารยะขดขนของชาวอยกรไป

พรอมๆ กน ไกดของเราแตละคนนน เรามกจะไดฟงพวกเขาถกกนในเรองศาสนา

เชนกรอานฮะดษในรถระหวางเดนทางเสมอ เราไดเหนภาพคนแกๆชาวอยกร

ออกมาอาบนำาละหมาดหนาบานอยางไมแยแสตอกฎหมาย เหนมสลมะฮหลายคน

ทคลมฮญาบอยางมดชด แมเสยงโดนจบ เราไดเหนความตงใจของไกดของเราทจะ

30 การเดนทางของสนตภาพทหลากหลาย

สงลกหลานตวเลก ๆ ของเขาเขาสเมองใหญหรอแมแตตางประเทศ เพอใหบตร

หลานไดมโอกาสเรยนศาสนา ในการกดข ผคนกลบแสวงหาตนธารของแกน

ศาสนามากขนไปอก อำานาจทเปนเผดจการยอมพยายามในการทำาลายวฒนธรรม

อนหลากหลาย แตนนกหมายความวา จตวญญาณแหงการตอสยนหยดรกษาราก

ทางประวตศาสตรของผคนกถกปลกขนมาดวย โลกเราจะยงคงดำาเนนไปพรอม ๆ

กนระหวางสองสงนเสมอ

ผมเองใชชวตอยในซาอดอาระเบย และดวยความเปนมสลม ไมไดรสก

อดอดเลยกบกฎหมายทแนนอน กดขผทไมใชมสลม มนกคงไมตางกบคนจนฮน ท

ไมรสกวากฎหมายของตวเองกดขตนเอง มนนำามาสการตงคำาถามทงทายทนาสนใจ

วา “มนแตกตางกนมากนกหรอ การกดขเพอไมใหคนนบถอศาสนา กบการกดข

เพอใหคนเชอในหนงศาสนา?”

31การเดนทางของสนตภาพทหลากหลาย

การเดนทางของสนตภาพ :บทเรยนเมอไดไปเยอนตวนแสลงและเจอกเอก

สรวชญ เสรธวฒน

กอนทจะพาทกทานเดนทางไปดการเดนทางของสนตภาพในบทความน

ผมขอสวสดผอานทกทาน ผมไดรบเชญจากคณะใหรวมเขยนบทความในหนงสอ

“การเดนทางของสนตภาพทหลากหลาย” ในตอนแรกผมตงใจวาจะเขยนสนตภาพ

ของปาตาน(สามจงหวดชายแดนภาคใต)แตพจารณาในเลมนคงมหลายคนพดถงท

นและอกทงในความเหนของผมสนตภาพของปาตานนนยงไมสะเดดนำากลาวคอยง

ไมถงจดสนสดหรอจดลงตวของสนตภาพอยางแทจรง ยงคงตองเดนทางไปอกยาว

ไกลและในชวงทรฐไทยหรอบางทานเรยกขานวาเจาอาณานคมสยามนนยงจดการ

เรองดลยภาพของสมพนธภาพทางอำานาจยงไมเรยบรอยกคงจะตองคงสถานการณ

ทนไวอยางนในความเหนของเขาเอาละครบผมคงตองเขาเรองในเมอไมพดถงเรอง

รฐไทยหรอปาตาน ผมกคงขอพาทกทานไปดการเดนทางของสนตภาพอนหลาก

หลายในตางประเทศไมตองไปกนไกลครบประเทศเพอนบานอยางพระราชอาณา

จกรกมปเจยหรอกมพชา

ประเทศกมพชาถาหากจะเรยกใหถกตามทเขาเรยกตวเองกคอกมป

เจย ซงตงอยทางทศตะวนออกของประเทศไทย ณ ราชธานพนมเปญ เมองหลวง

ของกมพชาน มสถานททองเทยวทพลาดไมไดอยสองแหงทชวนใหสลดหดหและ

รำาลกถงประวตศาสตรความรนแรงเทาทมนษยจะกระทำาตอกนไดนนคอพพธภณฑ

การฆาลางเผาพนธตวนแสลง (The Tuol Sleng GenocideMuseum) และทง

สงหารเจอกเอง (Choeung Ek) กอนทไปสเรองราวนน ผมตองขอเกรนนำา

ประวตศาสตรทคอนขางยาวนานของกมพชาอยางสงเขปเปนอยางแรก ใน

ประวตศาสตรของกมพชานนถาถามหาเรองสนตภาพคงไมตองถงตงแตยครฐ

โบราณหลงจากยคองกอรหรอพระนครอนยงใหญและร งโรจนสนสดลง (หลง

32 การเดนทางของสนตภาพทหลากหลาย

ศตวรรษท 13) กมพชาอยภายใตไฟสงครามของการขยายอทธพลทงสยาม

(อาณาจกรอยธยา,ธนบร,รตนโกสนทร)และเวยดนามจนในทสดตองขอเปน“เมอง

ใตสองแผนฟา”กลาวคอขอเปนเมองขนทงสยามและเวยดนาม เพอยตสงครามอน

ยาวนานลงไป ตอมาในยคจกวรรดนยมลาอาณานคม ประมาณ1890กถกผนวก

เปนรฐอารกขาของฝรงเศส ภายใตการเปนสวนหนงของ โคชนไชนา ซงตอมาเปน

ทมาของคำาวาอนโดจนทหลายคนคนเคยในชวงสงครามโลกครงท2กมพชากได

พยายามดนรนในการตอสเพอใหไดอสรภาพ จนกระทงในป 1953 กเปนอสรภาพ

จากฝรงเศสแตหลงจากไดรบอสรภาพแลวนน สนตภาพกหาไดเกดขนในกมพชา

และภมภาคอนโดจนไม เพราะในทสดกไดเกดอภมหาสงครามครงใหญคอ

“สงครามเวยดนาม” ทนำาโดยสหรฐอเมรกาในการยบยงอทธพลของสทธ

สงคมนยมคอมมวนสต ซงในขณะนนขยายตวมาในประเทศจนและเวยดนามเหนอ

ตามการคาดการณของทฤษฎโดมโน ทลทธสงคมนยมคอมมวนสตจะขยายตวไป

ทวเอเชย ทำาใหสหรฐอเมรกาและชาตพนธมตรหนงในนนมประเทศไทย ไดรวม

กนระดมสรรพกำาลงถลมเวยดนามเหนอและยบยงการขยายตวของพวกเวยดกง

และคอมมวนสตกมพชาในชวงเวลาทอยภายใตการปกครองของสมเดจพระนโรดม

สหน ซงเปนกษตรยทสละราชบลลงกลงมาเลนการเมองเพอบรหารประเทศ ได

เลอกทจะใหกมพชาประกาศนโยบายความเปนกลางไมฝกใฝฝายใด เสมอนกบวา

กมพชาจะเปนสวตเซอรแลนดแหงเอเชย แตไฟสงครามรอบนกมพชาไมสามารถ

หลกหนพนผลกระทบของสงครามได แมจะชอวาสงครามเวยดนาม แตผลกระทบ

กบลงกบกมพชาอยางเตมเหนยว ภายใตสงครามการเลอกขางระหวางโลกเสร

ประชาธปไตยและสงคมนยมคอมมวนสต กมพชาไมไดรบสทธทจะเลอกบทบาท

ของตนในการเลอกความเปนกลางในสงครามเยน และเจาสหนเองกถกมองวาม

ความเอนเอยงไปทางจนแดงทำาใหสหรฐอเมรกาโดยCIAกบนายพลลอนนอลและ

เจาสรมาตกไดวางแผนโคนลมอำานาจของเจาสหนในป1969และประกาศจดตงสา

ธารณรฐขแมร ในป1970ผมขอเกรนภาพรวมประวตศาสตรกมพชาตอไปคงจะ

ไดกลาวถงปญหาความขดแยงและสนตภาพนนจะเดนทางตอไปอยางไร

ถาจะวาไปนนปญหาความขดแยงทนำาไปสสงครามกลางเมองของกมพชา

33การเดนทางของสนตภาพทหลากหลาย

(1970-1991) นอกจากปญหาจากผลกระทบของสงครามเวยดนามและอทธพล

ของการเมองโลกในยคสงครามเยนดงทไดกลาวในเบองตน ปจจยภายในนนก

ถอวามสวนสำาคญกมพชาในชวงกอนป1970นนแมในเมองหลวงอยางพนมเปญ

จะดเปนเมองททนสมยมความเจรญถงขนาดในชวงป1965ลกวนยนายกรฐมนตร

สงคโปร ถงกบตองมาเยยนกมพชาเพอดงานการจดการระบบระบายนำาใน

พนมเปญ แตพอออกไปนอกพนมเปญแลว กชางมความตางราวฟากบดน สงคม

สวนใหญยงเปนชนบท ระบบเศรษฐกจขนอยกบการเกษตรกรรมทลาหลงและ

อตสาหกรรมอยางงาย ๆ ปญหาความเหลอมลำาและความยากจนขนแคนทมอย

ชนบท บอยครงมการออกมาประทวงของชาวนาในตามเมองใหญ เชน เมองพระ

ตะบอง ซงสดทายกจบลงดวยการปราบปราบและเขนฆาผประทวง ผรอดชวตบาง

คนกถกตามไลลาจนตองหนเขาปา ความยากจนขนแคนประกอบกบการกวาดลาง

ประชาชน ทำาใหเกดการขยายตวของพรรคคอมมวนสตกมพชาในป 1962 และ

หลงจากการโคนลมอำานาจของเจาสหนในป1969-1970การปราบปรามประชาชน

กดำาเนนการไปอยางเขมขนดวยกองกำาลงของสหรฐทเขามาชวยจดการ เพราะ

พรรคคอมมวนสตกมพชาใชวธการเดยวกบพรรคคอมมวนสตจน คอยทธการปา

ลอมเมอง สรางการจดตงจากเกษตรกร ยงการปราบปรามเขมขนและประกอบ

คำาขวญชวนเชอของคอมมวนสตในการสรางสงคมทเสมอภาคเทาเทยม กยงทำาให

ขบวนการพรรคคอมมวนสตขยายตวไปทวประเทศ จนกระทงในป 1975 รบบาล

แหงสาธารณรฐขแมรเหลอฐานทมนแคเพยงกรงพนมเปญ ทถกรายลอมดวย

ขบวนการคอมมวนสตทเรยกนวา Khmer Rouge หรอรจกกนในนามวา “เขมร

แดง”ซงเปนทมาของตวนแสงและทงสงหารเจอกเอก

“เจยโยๆดรอปปรำาปเมซาโจกเจย(ชโยๆ17เมษาโชคชยชนะ)”นคอ

หนงในเนอรองของเพลงชาตของเขมรแดง วนท 17 เมษายน 1975 กองทพของ

เขมรแดงกบกเขายดพนมเปญไวไดนนหมายความวา พวกเขาสามารถยดกมพชาได

ทงประเทศแลว สงแรกทเขมรทำาคอ การไลคนกวาสองลานออกจากพนมเปญ

1ชอชนชาตหรอชาตพนธทถกตองของประชาชนในกมพชาคอKhmer(ขแมร)เขมรนนเปนการเรยกโดยความหมายเชงเหยยด

34 การเดนทางของสนตภาพทหลากหลาย

ภายใน24ชวโมงเพราะเขมรเหนวาเมองทเตบโตเดยวอยางพนมเปญนนคอเมอง

หลกทดงดดทกอยางมารวมไวทน และตามมาดวยการยกเลกระบบเงนตรา เพราะ

เงนตราเหลานคอสงททำาใหคนไมเทาเทยมกนทำาใหเกดคนรวยคนจนอยางทเคยม

มา และตามมาดวยการสงหารคนในรฐบาลของสาธารณรฐขแมรและชนชนสง ซง

ถอเปนการเรมระบายความแคนทตนถกกดขในความไมเทาเทยมกน ซงทงหมดน

เขมรแดง ถอวาเปนการประกาศศกราชทศนยของกมพชา อารยธรรมขแมร(เขมร)

สองพนปถอเปนอนสนสดและแบงประชาชนออกสองกลม กลมแรกคอประชาชน

ฐาน หมายถง เกษตรกร ซงเปนฐานรากสำาคญพนฐานของสงคมกมพชา ซงเปน

ผ คนทอย ในชนบท ซงจะถกใหรวบรวมจดตงสหกรณนารวม คอการผลต

เกษตรกรรมรวมกน แบบจดสรรปนสวนกน สวนกลมทสองนนคอประชาชนใหม

หมายรวมทง คนทอยในเมอง เปนนายทน เปนคนทำางานในเมอง เปนขาราชการ

ซงคนกลมนถาโชคดกถกนำาเขาสกระบวนการปรบทศนคตเพอใหเปนประชาชน

ฐาน แตสวนใหญมกจะถกฆาอยางโหดรายทารณ ในกระบวนการศนยกกขงความ

มนคงทมอยทวประเทศแตททมชอเสยงมากทสดคอศนยกกขงความมนคง(Secu-

rity prison S-21) ซงปจจบนคอพพธภณฑการฆาลางเผาพนธตวนแสลง ทนจะม

การกกขง ซอมทรมานดวยวธทพสดาร กอนททกคนจะถกนำาไปสงหารททงสงหาร

เจอกเอก ซงอยนอกเมองออกไป เฉพาะคนทถกซอมทรมานและสงหารจากจดนม

ไมตำากวา 20,000 คน ซงศนยกกขงและทงสงหารเหลานมอยทวประเทศทกเมอง

ตลอดระยะเวลา 3 ปกวา(17เมษายน1975-7มกราคม1979)ภายใตการ

ปกครองของเขมรแดงมคนถกสงหารตายไปกวา1.7ลานคนประชากรในป1975

คอ7ลานคนนนเทากบวา1ใน7ของประชาชนตองถกฆาตายไปในระบอบการ

ปกครองน ถอเปนระบอบการปกครองทโหดรายทารณเปนอยางมาก ซงนมกจะ

เปนบทสรปของผคนในยคหลงการปกครองของเขมรแดงนอกจากการฆาแลวยงม

การใชแรงงานอยางทารณภายใตระบบสหกรณนารวมอกดวย ในความเหนของผม

นนผมกเหนวาการปกครองของเขมรนนโหดรายทารณอยางแนนอนผมไดไปทงทต

วนแสลงและทงสงหารเจอกเอกทงสน 3 ครง ผมรบรทงความโหดรายทารณและ

ความทกขทรมานของผคนทจบชวตทนนทกคนทออกมาจากสถานทสองแหงนตอง

35การเดนทางของสนตภาพทหลากหลาย

รสกถงความสลดหดหอยางบอกไมถก แตการสรปแคนนเราคงจะไมเหนปญหา

อยางแทจรง ในบรบทความขดแยงทางการเมองของโลกในยคสงครามเยนคอ

สาเหตสงครามกลาง แตอะไรเหลานคอสาเหตสำาคญททำาใหเกดการฆากนตาย

ขนาดมโหฬารไดขนาดนน การแยงชงอำานาจทางการเมองนนจะทำาใหเกดตายได

ขนาดนหรอ โดยทวไปนนจะมการเรยกเหตการณน “การฆาลางเผาพนธของเขมร

แดง”แตปญหาของความขดแยงนคอนยยะของชนชนคนทถกฆาตายนนโดยสวน

ใหญจะเปนคนทอยในเมองขาราชการคนมการศกษานายทนแมกระทงคนทใส

แวนตากจะถกสงหาร และกระบวนการทารณและสงหาร จะถกดำาเนนการโดยคน

ของเขมรแดงทเปนประชาชนฐาน มาจากคนในชนบท เกษตรกรบาง คนทเคย

ถกกระบวนการกวาดลางทางการเมองของรฐบาลกอน คนทไดรบผลกระทบจาก

การกวาดลางคอมมวนสต บวกกบความเหลอมลำาและความยากจนขนแคน ซง

พวกเขามองวาคนเหลานคอทมาของปญหาเหลานคนพวกนกดขและเหยยดหยาม

มาในอดตตกตวงผลประโยชนและความเจรญเอาไวแตในเมองหรอในชนชนสงและ

กลาง ปลอยในคนในชนบทตองลำาบาก เหลานคออคตทางชนชนทถกหลอเลยงมา

ในสงคม จนวนหนงเหยอจากกระบวนการพฒนาอยางไมเสมอภาค เหยอจาก

ความเหลอมลำาในชนบทจำานวนหนง ซงเปนสวนสำาคญในการเขาสอำานาจและ

รกษาอำานาจของเขมรแดง จะกลายมาเปนผสงหารมนษยชาตทนาสพรงกลวใน

หนาประวตศาสตรกมพชาและประวตศาสตรโลก

บทสรปและเสนทางสสนตภาพ

ในทสดระบอบการปกครองอนโหดรายอนเปนมาจากความเหลอมลำาทาง

สงคมกถงจดสนสด ในวนท 7 มกราคม 1979 เมอกองกำาลงกชาตและกองทพ

เวยดนามไดบกยดพนมเปญดวยเหตผลในเรองสทธมนษยชนกองกำาลงเขมรแดงก

ถอยรนมายงบรเวณชายแดนไทย จนกระทงมการจดตงรบบาลใหมชอว า

สาธารณรฐประชาชนกมปเจยนำาโดย เฮงสมรนและฮนเซน ภายใตการคมครอง

ของกองกำาลงเวยดนามในป1979จนถงป1991ไดมการเจรจาทเรยกวา“การ

เจรจาเขมร 4 ฝาย”เพอยตสงครามกลางเมอง ประกอบดวยเขมรเสรนำาโดย ซอน

36 การเดนทางของสนตภาพทหลากหลาย

เซนเขมรฝายเจาสหนเขมรฝายรฐบาลเฮงสมรน,ฮนเซนและเขมรแดงดวยตอมา

ประชาคมโลกไดตระหนกถงการฆาลางเผาพนธของเขมรแดงวาเปนอาชญากรรม

ตอมวลมนษยชาตทำาใหเขมรแดงตองออกไปจากเวทเจรจาเหลอแค3ฝายลงนาม

สนตภาพในป1991และสหประชาชาตในชอวาUNTACไดเขาจดการและบรหาร

ในชวงเปลยนผาน จนถงป 1993 สภานตบญญตแหงชาตไดลงมตใหกมพชา

ปกครองแบบราชาธปไตยภายใตรฐธรรมนญมการจดการเลอกตงอยางประเทศเสร

ประชาธปไตย แตเขมรแดงซงตกเวทเจรจาและเปนอาชญากรตอมวลมนษยชาต ก

ยงคงปะทะสรบกบรฐบาลกมพชาจนกระทงป1999ฐานทมนสดทายถกรฐบาลยด

ได มกระบวนการนำาเหลาผนำาเขมรขนศาลพเศษของสหประชาชาต และจดการ

เรองทดนและเครองมอทำากนใหกบเหลาทหารนกรบของเขมร เปนกระบวนเปลยน

นกรบใหกลบไปเปนประชาชน ถอเปนการสนสดสงครามกลางเมองและการฆาลาง

เผาพนธทโลกตองจดจำาเปนบทเรยน

บทความนตองการชวนทกทานพนจมองดจากสถานทสองแหงคอตวนแสง

และทงสงหารเจอกเอกอนเปนอนสรณถงความโหดรายทารณของระบบเขมร

สำาหรบผมมนคออนสรณของความขดแยงทางการเมองและอนสรณความขดแยง

ทางชนชนอกดวย ปจจยทสำาคญของสนตภาพ อาจจะตองหมายรวมถง การกน

อยดของประชาชน การไมมหรอการลดความเหลอมลำาทางสงคม อคตทางชนชน

ท ควรปราศจากออกไปจากส งคม เหล าน อาจไม ใช สา เหตสำ าคญของ

สงครามกลางเมองหรอปจจยทจะถกมองวาเปนปจจยสำาคญของสนตภาพ แตมน

กไดพสจนใหเหนแลววาความขดแยงทางการเมองเมอบวกกบความขดแยงทาง

ชนชน เปนสงนำามาซงการทำาลายลางมนษยชาตขนาดไหน และสงทจะนำาไปส

สนตภาพ คงมใชแคการวางอาวธเพอหยดสรบเทานน แตยงตองหมายถง การ

ทำาใหประชาชนมอยมกน และยนหยดศกดศรความเปนมนษย หรอยนหยดอต

ลกษณ อดมการณ ความคดทหลากหลาย และสดทายคอสงคมทไมมความเหลอม

ลำาจนถงจดผ อดทนไมได นละครบมนจะเปนการทาทาย การเดนทางของ

สนตภาพทหลากหลาย วาจะเปนอยางไร และมวลมนษยชาตจะสรปบทเรยนน

อยางไร?

37การเดนทางของสนตภาพทหลากหลาย

การเดนทาง ความหลากหลาย และความขดแยง

ยาสมน ซตตาร

“The more I travel the more I realized that fear makes strangers of

people who should be friends.”

ยงฉนเดนทำงมำกขน ฉนยงตระหนกไดวำควำมกลวนนท�ำใหคนทควรจะเปนเพอนกน

กลบกลำยเปนคนแปลกหนำตอกน

- Shirley MacLaine, Don’t Fall Off the Mountain (1970) –

ทกการเดนทางทผานมาของชวต ตวฉนมกจะมคำาถามหนงทตดตามไป

ดวยเสมอ นนคอ อะไรกนททำาใหคนเราสามารถพดคยกนได ฉนพบเหนดวงตาท

ตางกนไปเมอคนจองมองมาทฉนในทกแหงของการเดนทาง บางทฉนเหมอนเปน

พวกเดยวกนกบผคน บางทฉนสมผสไดถงความสงสยในดวงตา ในอกบางทฉนถก

มองผาน และในอกหลายแหงทดวงตาของพวกเขาเหมอนจะเกลยดและกลวฉน

นาแปลกใจทความรสกของคนทถกถายทอดออกมาในแตละทนนตางกนตอฉนทมก

จะเดนทางไปทกแหงดวยการแตงกายทเปนอตลกษณแสดงออกชดเจนวาฉนคอผ

หญงมสลม

ทามกลางกระแสอสลาโมโฟเบยทเพมขนอยางชดเจนหลงจากเหตการณ

9-11 ณ สหรฐอเมรกา สงทเราตางมองวาไกลตวเรา แตมนกลบสงผลตอตวเรา

อยางทเราคาดไมถง ในการเดนทางของฉนบอยครงเหลอเกนทฉนรสกเหมอนเปน

คนแปลกหนา นบตงแตการเดนทางไปศกษาตอในเมองหลวงของประเทศบานเกด

ตนเอง ทมจำานวนมสลมไมมากนก ฉนพบเจอคำาถามและการตอบสนองทตางกน

ตลอด 4 ป เมอเรมออกเดนทางแมจะไปยงประเทศทมจำานวนมสลมมากทสดใน

เอเชยตะวนออกเฉยงใตอยางอนโดนเซย ฉนกพบเจอกบคำาถามตออตลกษณของ

ฉนเสยมากมายเมอฉนเดนทางไปยงยโรปฉนเรมทจะเหนคำาถามอกชดทตางกนแต

มอยสองททฉนอยากจะเลาถงเพราะสองทนเองททำาใหฉนตระหนกไดวา การกาว

38 การเดนทางของสนตภาพทหลากหลาย

ขามผานอคต อยกบความหลากหลายของผคน และเขาใจในความขดแยงทม จะ

ทำาใหการเดนทางมความสขและสามารถเรยนรกบทเหลานนไดอยางนาตนเตน

“อนเดย” ความทรงจำาทแสนสนกคอทแรกทฉนจะกลาวถง อยางท

ทราบกนดวาประเทศอนเดยนบไดวาเปนแหลงทรวมความแตกตางของโลกใบน

มากมาย ทงความเชอสผวชาตพนธภาษาหรอแมแตฐานะของผคนความหลาก

หลายของอนเดยทำาใหเปนหองเรยนชนดทฉนสามารถเรยนรหากจะบอกวาอนเดย

เปนประเทศตวอยางของพหวฒนธรรมทสามารถอยดวยกนได แลวไมเตมคำาวา

“อยางสนต” ตามมา ฉนกออกจะเหนดวยเลยทเดยว สองปกบอนเดยททงศกษา

เลาเรยนและเดนทางไปรอบ ๆ ฉนพบวามนยากเหลอเกนทจะทำาใหความตางอย

รวมกนโดยปราศจากความขดแยง มนดเหมอนกบเปนเรองทเพอฝนและพดให

สวยหรไปเพยงเทานน ในความเปนจรง แมกระทงภาษาทจะใชเปนภาษา

ราชการยงเปนทตกลงกนไมได และยงคงยดใชภาษาองกฤษตอไป แมวาจะเปน

ของเจาอาณานคมทคนอนเดยไมปลมกตามท หรอการปะทะกนทางความเชอของ

ชาวฮนดและมสลมชาวฮนดและซกขชาวซกขและชาวมสลมกยงคงมเรอยมาการ

ปกครองทเขตเลกนอยหาโอกาสทจะเปนอสระทางการเมอง หรอแมแตความขด

แยงระหวางกลมชาตพนธตางๆกยงคงเปนสงทอนเดยตองเผชญตอไปแตอยางไร

กตามกมความพยายามในการรกษาผลประโยชนแกคนทไดเปรยบนอยกวาหรอ

ชนกลมนอยในประเทศ เชน การสงวนทนงพเศษในทางการเมองหรอในระบบการ

ศกษาไวใหกลมคนเหลาน แนนอนวาภายใตระบอบประชาธปไตยทอนเดยมกจะ

อางตวเองเสมอวาเปนประเทศประชาธปไตยทใหญทสด คนสวนมากยอมมสทธม

เสยงมากกวา คนกลมนอยกจะไดสทธบางประการ ทเสมอนกบวาจะสรางความ

ยตธรรมและความเทาเทยมใหเกดขนทงๆทอาจจะไมสามารถเปนจรงไดกเปนได

สำาหรบฉนแลวอนเดยทำาใหฉนพบวา บทสนทนากบคนทตางกนกจะเหนมมทตาง

กนแมแตตอวรบรษของประเทศเชนคานธกยงมหลากหลายมมมองทไมใชแคเชง

บวกแตเปนเชงลบดวยเชนกน ฉะนนมนจงไมแปลกเลยเชนกนทคนเลก ๆ อยาง

ตวเราเอง กจะมคนทมองเราดวยสายตาทตางกน และขณะเดยวกน เรากมกจะ

พบวาคนทตางกนกจะมปฏกรยาตอบทสนทนากบตวเราทตางกนไป เมอพดคยกบ

39การเดนทางของสนตภาพทหลากหลาย

คนทนยมในแนวทางฮนด กออกจะไมคอยอยากสนทนากบเราทแสดงอตลกษณ

ความเปนมสลมออกมาชดเจนเทาไหรนกและเมอสนทนากบคนทมความรกชาต

มาก เมอเราลองบอกความจรงทวาบรรพบรษของเรานนมาจากปากสถาน เรากจะ

พบทาททเปลยนไปทนท ซงมแมกระทงคนทไมคยกบเราอกเลยนบตงแตร มนจง

ทำาใหเราเหนวาอคตทสรางภาพของความตางใหมพลง มนสงผลระยะยาวและ

ตอเนองได แมเราจะยงไมรจกกนแตเราอาจพรอมหำาหนกนเมอรบรวาอกฝายคอ

“พวกอน”

“ตรก” เปนอกประเทศทคงจะไมกลาวถงไมได เพราะใชชวตอยกบความ

เปนตรกมาเกอบหาปสงทตรกทำาใหเราเหนในมมทตางไปจากอนเดยกคอ ไมใชแค

ความตางทมากมายจะมอทธพลตอความขดแยง แมแตความตางทมจดรวมบาง

ประการมนกทรงพลงตอการกระตนความขดแยงในใจมนษยไมตางกน ตรกนบวา

เปนประเทศทมประชากรทนบถอศาสนาอสลามจำานวนมาก มคนสวนใหญเปนชาว

เตรก แตความเขาใจในประเดนศาสนา ประกอบกบความตางทางอดมการณ

ทางการเมองทำาใหคนตรกเองตองเผชญกบภาวะทมความขดแยงตลอดมาชนกลม

นอยเลก ๆ อยางเครดทมความขดแยงตอกนกลวนเปนปญหาในทางการเมอง

แมวาจะมจดรวมทเหมอนกนกไมไดรบประกนไดวาจะทำาใหไมขดแยง แตสงท

สำาคญนนคอ เราจะสนทนากบความขดแยงทมอยอยางไร เมอยงพดคยกบคนท

แตกตางในตรก จะพบวาเรองทจะทำาใหชาวตรกหลาย ๆ คนมอารมณรวมกบบท

สนทนานนคอเรองการเมองแมวาเราจะชนชมในฝายหนงฝายใดแตการทเราแสดง

ตนเลอกฝายอยางชดเจนอาจไมใชจดเรมตนทดนก มตรภาพอาจจะพงทลายเพยง

แคเหนวาใครสงกดอดมการณทางการเมองแบบใด และขณะเดยวกนหากม

อดมการณแบบเดยวกนกพรอมจะใหทกอยาง สงนเปนเรองทจะเกดระหวางคน

ตรกดวยกนแตอาจจะเปนขอดของชาวตรกทจะตองดแลแขกของตนอยางดฉะนน

แลวเราในฐานะชาวตางชาตกเสมอนแขกของพวกเขา ทำาใหไมพบเจอกบปญหา

เหลานนก แตดวยกบอตลกษณทมาพรอมฮญาบซงเปนอกประเดนออนไหวทผาน

การถกเถยงและการตอสทยาวนานของคนตรกระหวางคนทมองวาฮญาบคอสทธ

เสรภาพทางศาสนา ในขณะทบางสวนมองวาฮญาบเปนสงทจะทำาลายความเปน

40 การเดนทางของสนตภาพทหลากหลาย

เซคควลารของตรกไป เมอตวเรามอตลกษณรวมบางประการกบชดความขดแยง

ในสงคมหนง ๆ กไมแปลกทเรากมกจะถกนบรวมเขาไปเปนพวกเดยวกบอต

ลกษณนน ๆ ซงกนบวาเปนเรองทนาสนใจไมนอย

อนเดยและตรก ทำาใหเรยนรไดวา ถงจดหนงแลว เราไมสามารถหลกหน

กบความขดแยงได และเราเองกอาจไมสามารถหลบเลยงจากการถกตตราและ

ตดสนจากอตลกษณของเราเอง การเดนทางพบเจอผคนทยงหลากหลายมากเทา

ไหร เรากจะยงเหนวาโลกนยงมอกหลายมมมองนกทรอใหเราออกเดนทางคนหา

และเรยนรมน อยากลวทจะกาวและเรยนร แตจงคนหาจนเหนถงความสวยงามท

ซอนอยภายใตความตางและความขดแยงหยบสมดสกเลมพรอมกลองถายรปแลว

เรมแบกเป ออกไปเรยนรอกหลาย ๆ หนาตาทอยบนโลกกนเถอะ ......

“โลกนกเหมอนกบหนงสอและผทไมไดเดนทำงกเสมอนกบไดอำนหนงสอเพยงหนำเดยว”

(St. Augustine)

41การเดนทางของสนตภาพทหลากหลาย

การเดนทางของสนตภาพทหลากหลาย

อยม อลอดรส

ฉนจำาไดขนใจวาครงวยเยาวฉนไดบอกเลาความฝนใหกบเพอนๆ ความฝน

ของฉนไดถกบรรจงเขยนลงในกระดาษทตกแตงดวยลวดลายการตนสวยงาม สงท

เดกในวยของฉนนยมและรจกกนดในนามของสมดเฟรนดชพ ฉนไมสามารถจำาราย

ละเอยดของทกอยางทเขยนลงไดแตทฉนจดจำาไดขนใจกคอประโยคใจความกระชบ

ทฉนเขยนกรอกลงไปในเสนตรงยาวๆหลงขอความ‘ความใฝฝนในชวต’วา“ฉน

อยากเดนทางไปทองเทยวรอบโลก” ซงฉนอาจจะเขยนลงไปตามประสาเดกวยสบ

สองปไมไดคำานงเลยวาสงนจะกลายไปเสนทางทฉนจะเลอกเดนในภายภาคหนามน

อาจจะเปนสงทจตใตสำานกของฉนพรำาบอกกบสมองเสมอมาเสรมสรางเปนตวฉนท

มบคลกหลงใหลและชนชอบการเดนทางไปยงสถานทแปลกใหมฉนชอบพาตวเองไป

สมผสกบสถานทไมคนเคยตงแตเดก ซงเปนสงทอาจจะเกดขนไดนอยมากในเดกวย

เดยวกน

นยามคำาวา‘ชพจรลงเทา’นาจะเปนคำาสนๆ ทเหมาะสำาหรบการบรรยาย

ชวตของฉนไดเปนอยางดเพราะกราฟชวตของฉนมนไมเคยหยดนงเลยเรมตงแตเมอ

กาวเขาอายสบปฉนกไดตดสนใจมาอยบานคณปาทจงหวดปตตานยายมาเรยนตอ

มาใชชวตแบบชนบททมความเรยบงายสามญธรรมดามาเรยนรวถชวตแบบมลาย

มาเรยนรภาษาและวฒนธรรมซงสำาหรบฉนแลวสงนเปนความสดใหมอกทงกระตน

ตอมความใครรซะเหลอเกนแตเนองจากเหตการณความไมสงบทเกดขนทางบานฝาย

คณแมเลยออนวอนใหลาออกจากโรงเรยนกลางคนในชวงประถมศกษาปท6ฉนจง

ตองกลบไปอยกบคณตาคณยายและเขาเรยนตอโรงเรยนเดมทเคยยายมากอนหนา

น อำาเภอหาดใหญจงหวดสงขลาจนกระทงจบชนมธยมศกษาปท 3ฉนตองการ

ออกเดนทางไปเรยนรชวต ทสำาคญสดคอฉนตองการอยในสภาพแวดลอมทเออตอ

การเรยนรและซมซบภาษาตางประเทศอยางภาษาองกฤษ เลยวางแผนขอเงนจาก

คณพอและทำาการเดนทางไปเรยนตอทโรงเรยนนานาชาตรฐปนงประเทศมาเลเซย

42 การเดนทางของสนตภาพทหลากหลาย

ซงเปนการเดนทางดวยตวเองจดการดำาเนนการธระตางๆ ไมวาจะเปนหาทพกหรอ

สมครเรยนดวยตวเองเชนกน ชวงเวลานถอวาเปนจดเรมตนของการมาใชชวตโดย

ลำาพงกวาได เปนจดเรมตนของการออกจากบานมาใชชวตดวยตวคนเดยวครงแรก

และในวยสบหาปกคงจะดเปนวยทวฒภาวะยงนอยอยมากถงกระนนประสบการณ

ไดสอนใหฉนบอกตวเองเสมอวาเราตองมความคดแบบผใหญนนคอคดรอบคอบและ

มสตอยเสมอเปนเวลาราวสองปในการใชชวตอยในตางแดนครงแรกหลงจากนนไม

นานชวตกไมหยดนงตามสเตปมรสมชวตทำาใหตองกลบมาเรยนตอทประเทศไทยยง

ไปกวานนคอการทตองกลบมายงพนททครงหนงเคยเอาตวเองหนออกมาเพราะ

เหตการณความไมสงบ แตคราวนดนเลอกกลบไปอก นนคอจงหวดปตตาน ครงน

อาศยอยนานกวาครงแรก เปนระยะเวลากวา 4 ป ในการใชชวตอยในพนทแหงน

เรยกไดวามความผกพนและเขาใจวถชวตของคนในพนทไดดระดบหนง เมอจบการ

ศกษาชนมธยมศกษาปท 6 แรกเรมสามารถสอบเขาศกษาตอไดทจฬาลงกรณ

มหาวทยาลยคณะนตศาสตรเปนนสตไดชวงเวลาหนงกมจดหมายตอบรบผานการ

คดเลอกทนการศกษาเตมจำานวนเพอไปศกษาตอทประเทศตรก ไมตองสงสยเลยวา

เดกทหลงใหลในการเดนทางอยางฉนจะตดสนใจแบบไหน แนนอนฉนเลอกทจะทำา

ตามเสยงเรยกรองจากกนบงของหวใจคอ ออกเดนทางไปเรยนรสงทสายตาไมเคย

เหนหวใจไมเคยสมผส’

เมอเครองบนลงจอดสทาอากาศยานนานาชาตอตาเตรก ผานการบนขาม

นำาขามทะเลขามทวปมายงปลายสดของทวปยโรปผานเสนทางหลายพนไมลหวใจ

ดวงนอยดวงนกเตนไมเปนจงหวะเทาไหรนกความรสกในตอนนนมทงความสขความ

ตนเตนและกงวลถาโถมมาพรอมๆ กนมนคอการไปรอดเอาดาบหนาดๆ นเองแมวา

ทผานมาจะเคยออกไปใชชวตในตางประเทศเปนเวลาสน ๆ แลวกตาม แตดวยกบ

ความทเปนประเทศเพอนบาน วฒนธรรมเลยใกลเคยงโดยไมตองปรบตวอะไร

มากมายนกแตนมนเปนประเทศคนละโซนใจกเลยหวนๆอยบางทำาไดเพยงให

กำาลงใจตวเองและคดในแงดไวกอนชวตในประเทศตรกชวงแรกๆ ไมไดงายดงใจคด

การเรยนรทจะปรบตวคอวชาเอกในการเอาชนะบททดสอบในครงนตรกเปนประเทศ

ทมความหลากหลายมความผสมผสานทางวฒนธรรมทางความคดทสงเขมขนเอา

43การเดนทางของสนตภาพทหลากหลาย

เสยมากๆ โดยเฉพาะเมอฉนไดมาอยตรงใจกลางระหวางทวปยโรปและเอเชยซงเคย

เปนอดตครสตจกรตะวนออกทเคยรงเรองอยาง ‘กรงคอนสแตนตโนเปล’ ถายโอน

มาสยคทองชวงอาณาจกรออตโตมนของอสลามทรจกกนดในนามปจจบนวานครอส

ตนบลความหลากหลายนเองเปนเสนหทสำาคญมากของพนทแหงนการดำารงอยของ

ความเปนอสลามในระบบเซคควลาร(secularism)และชาตนยมขวาจดของคนตรก

ยงทำาใหฉนไมเคยเบอเลยทจะเรยนรแนวคดของผคนทงทางตรงและทางออมอยาง

การพดคยและอานหนงสอ ชวตกวาหนงปเตมในพนทแหงนไดสอนบทเรยนในการ

ใชชวตและมมมองตอชวตใหฉนอยางมาก ทสำาคญทสดคอ การเรยนรทจะรบฟง

แนวคดทหลากหลายเปดใจใหกวางยอมรบในสงทคนอนเปนโดยปราศจากซงอคต

และการตดสน ฉนไดมโอกาสพดคยกบเพอนและอาจารยทมแนวคดหลากหลายไม

วาจะเปนเรองการเมองหรอศาสนาทำาใหฉนไดเหนมมมองทแตกตางและเขาใจไดวา

“คนบนโลกใบนมความหลากหลายในเรองความเชอ แนวคดทศนคต ในการดำารง

ชวต” หากเรามองเขาเพยงแคดานเดยวผานมตเดยวความขดแยงคงอยไมไกลนก

สงเดยวทจะผสานความแตกตางเหลานไดคอการยอมรบในความตางเปดใจเรยนร

ทจะยอมรบในความเปนเขาเปนเรา

หลงจากใชชวตไดไมนานนกเหตการณไมคาดฝนกเกดขนเมอระหวางวนท

15-16กรกฎาคมพ.ศ.2559ไดเกดความพยายามทำาการรฐประหารในประเทศตรก

ขนอางวาเหตการณครงนมาจากการวางแผนของกลมทหารกลมหนงในกองทพตรก

กลมทหารดงกลาวไดออกมายดอำานาจในชวงทประธานาธบดเรเจปไตยปแอรโดอน

(RecepTayyipErdoğan)อยระหวางการพกรอนโดยไดนำากองกำาลงรถถงและ

เฮลคอปเตอรเขายดสถานทสำาคญเชนสถานโทรทศนทาอากาศยานสะพานตางๆ

ในกรงองการาและนครอสตนบลเหตการณนเกดขนชวงเวลาราวเทยงคนฉนอาศย

อยฝงเอเชยของประเทศตรกซงไมใกลไมไกลจากตวสะพานทเกดเหตมากนกในตอน

นนกำาลงจะไดเวลาเขานอนกรสกแปลกใจทเฟสบคไมสามารถใชงานไดเปนททราบ

กนดวาเมอไหรกตามทเฟสบคหรอทวตเตอรใชงานไมได กเตรยมตวไวเลยวาตองม

เหตการณไมคาดคดอยางการกอการรายการลอบวางระเบดหรอเหตการณความไม

มนคงเกดขน และครงนกเชนกน ฉนไดยนเสยงเฮลคอปเตอรบนตำาในระยะทหของ

44 การเดนทางของสนตภาพทหลากหลาย

ฉนไมสามารถรบฟงเสยงรอบตวใดๆไดไมนานนกไฟกดบมเสยงปะทะยงกนเปน

ระยะๆถงแมวาฉนจะเคยอยในเหตการณรฐประหารรวมถงปฏวตในประเทศบาน

เกดแตดวยกบความทเปนชาวตางชาตในพนทนเหตการณเลยเพมระดบความรนแรง

ทวคณ ความรสกไมมนคงในการใชชวตอยทประเทศแหงนเรมมเขามาในสมอง ไม

นานเมอประธานาธบดไดประกาศผานสอเรยกรองใหประชาชนออกมารวมตวกนตาม

ทองถนนเพอตอตานรฐประหารฝงมวลมหาประชาชนพรอมเพรยงกนเดนขบวนออก

มาตะโกนเสยงดง ธงชาตตรกโบกสะบดตามทองถนน เสยงแตรรถดงเคลาเปนชวง

จงหวะทำานองรนแรงสดคอการปะทะตอสกบเจาหนาทอยางดดนดงทเหนในสอขาว

นานาชาตวาประชาชนไดปนไตขนไปบนรถทหารเพอตอสดวยมอเปลาเหมอนใน

ภาพยนตรเพยงแคสงนเปนเรองราวทเกดขนจรง ซงตอเนองยาวนานหลายสปดาห

และเหตการณครงนกสอนบทเรยนทสำาคญใหฉนอกครงนนคอ “ความแนนอนคอ

ความไมแนนอน” ชวตไมเคยมอะไรทแนนอนตามทเราคาดเดาไดนนเอง และดวย

กบความไมมนคงในประเทศตรกทำาใหฉนตดสนใจยายประเทศไปทำาการศกษาตอท

ประเทศโปแลนด ซงตอนนกยงคงทำาการศกษาอย และใชชวตอยทประเทศนอยาง

ปกตสขถงแมจะมเรองราวใหตองเรยนรปรบตวแตประสบการณทเคยสะสมมากอน

หนานกทำาใหสงนงายดายไปโดยปรยายและฉนเชอวาเสนทางชวตของฉนคงมเรอง

ราวนาตนเตนใหเรยนรอกมาก ตราบเทาทฉนยงคงไมหยดทจะออกเดนทาง....

45การเดนทางของสนตภาพทหลากหลาย

นราศ

รอฮมะห เหะหมด

“การเดนทางของฉนและเธอคอการเรยนร การเรยนรของเราสองคนคอ

ความเขาใจ เธอเขาใจและฉนเขาใจกทำาใหเรามนใจ” ขอยกบทเพลงของ คณชาต

เดอะวอยสมากลาวเทาความกอนวาทอนนมความตรงกบความคดตวเองเกยวกบ

การเดนทางพอสมควร ซงฉนเองกคดไวอยางนนวา การเดนทางมนคอการทเราได

ออกไปแตะสงคมอกสงคมหนงทเราไมเคยไดสมผส ไมวามนจะไกล หรอ จะใกล

มนกคอสงคมใหมในมตทเราไมเคยไดสมผส ไมวาจะสมผสดวยความชอบ ความรก

ความตองการ หรอแมกระทงดวยหนาทการงานกตาม แตทงหมดทงมวลของ

เหตผลทไปสมผสสงคมเหลานน มนกกอใหเกดการเรยนร การเขาใจ การยอมรบ

การถอมตนจากสงทไดเรยนรฉนไมรวาเหลานกเดนทางจะเปนเหมอนกนไหมวา

พอเวลาทเราเอาตวเองออกจากกรอบทขดรอบตว เราจะกลายเปนคนตวเลกทนท

ทำาใหไมกลาทผยองในสงทตวเองร ถอมตนมากขน สามารถทจะผลกดนตวเองให

กลาทจะยมใหกบผคนทเราไมรจก กลาทจะพดคยกบคนแปลกหนาทอยขาง ๆ

ระหวางรอรถ กลาทจะเปดใจยอมรบทกสงอยางทเขามาทกทายระหวางเดนทาง

หรอเปลา

ฉนเองกเชนเดยวกน การเดนทางของฉนเรมตนดวยการออกไปทำาหนาท

ของบณฑตอาสาตางจงหวดดวยตวคนเดยวเอาจรงๆแลว“ตรง”ไมไดไกลเทาไร

มากนกจากสามจงหวด แตเชอดวา เดกสาวจากปตตานอยางฉนทไมเคยออกไป

อาศยตางจงหวดเปนแรมปคนเดยวกตองมกลวกนบาง ยงชวงทไปมทงความรอน

แรงในพนทสามจงหวดทงความรอนแรงของกระแสอสลามโมโฟเบย(โรคหวาดกลว

อสลาม)อยดวยมนกตองมเกรงมกดดนกนบางแหละยงเอกลกษณการแตงกายม

ลกษณะเดนคอ“ฮญาบ”และมนมทวคณความตนเตนทกครงเมอขนรถตตรงแลวม

เพยงเราทใส “ฮญาบ” อยคนเดยว ทกสายตาจะโฟกสมาทเรา แตกไมสามารถทำา

อะไรไดมากนอกจาก การยมใหแลวชวนคยกบคนขาง ๆ เพอบรรเทากำาแพงของ

ความกดดนเหลานนไดบาง

46 การเดนทางของสนตภาพทหลากหลาย

“มาจากโนนพาระเบดมาไหมนหสาว”พกแซวแรงไปคงไมไดสวนคำาตอบอะไรมากมาย นอกจากยมดวยความบรสทธใจและความเปนมตรเทานน แตมนกแปลกดมนไมใชความรสกทเปนลบแตมนกลบกลายเปนสงททาทายกบฉนเปนอยางมากการไปอาศยในพนททไมคนเคยของฉนครงนยงเจอความทาทายมากยงขนเมอตองทำางานในชมชนทมไทยพทธหนงรอยเปอรเซนต ยงทาทาย ยงตองพสจน ยงตองการใจของพวกเขามากขนทกอยางจะสอสารผานการกระทำาและพฤตกรรมของเราเหลานนและสงหนงทฉนเชอความจรงใจความตงใจจรงจะสอใหทกคนทรจกเราเองวา เราทำาไปดวยการเฟคหรอตงใจจรง ซงแรกเรมฉนเขาไปดวยการเปนครอาสาสอนเดก ๆ ในชมชนเพราะเชอวาถาเราเอาใจเดกอยพอแมผปกครองของเดกเรากจะไดใจพวกเขาโดยปรยาย การพสจนทกสงอยางทเจอระหวางเดนทาง ระหวางการทำางาน มนกลบเปนแรงผลกดน แรงบนดาลใจ เหมอนมนมพลงบางอยางททำาใหฉนหลงรกในเสนทางของการเดนทางสายน “ฮญาบ”มนกลายเปนเอกลกษณคใจสำาหรบฉนมนไมไดเปนอปสรรคแตมนกลบกลายเปนเครองพสจนใจของเราตางหากวาเราจะสามารถนำา“ฮญาบ”ผนนเดนทางไปทวทกสารทศไดหรอไม สำาหรบฉน“การเดนทางมนคอการดะวะห(การเผยแพร)สงดๆใหกบทกคนผานการทำาความด ผานพฤตกรรมทเราปฏบตโดยไมแยกวาจะเปนศาสนาไหน(อาจจะดโลกสวย)แตฉนคดอยางนนจรงๆหนงคนททำาดตอเพอนมนษยอกคนมนสามารถทจะลบทศนคต อคต กบคนมสลมไดแลวหนงคน แลวคดวาถาทำาอยางนตอ ๆ ไป มนกจะสามารถลดกระแสอสลามโมโฟเบยลงไปเรอย ๆ โดยทเราไมจำาเปนตองบอกเขาดวยวาจาเลยวา“อสลามไมไดนากลวอยางทคดขอใหคณตดสนคนแคคนๆ เดยวอยาเหมารวม”ซงความคดเหลานทำาใหฉนอยากทจะเดนทางตอๆ ไป และแนนอนวา ผลพลอยไดของการเดนทางมนคอการ คนหาแรงบนดาลใจการไดเรยนรสงใหม ๆ การไดมตรภาพใหม ๆ ระหวางเดนทาง แตสงทตระหนกเสมอคอ การมมนษยสมพนธทดและชวยเหลอเพอนมนษยดวยกนตลอดการเดนทาง ถอเปนผลพลอยไดระยะยาวและเพมเสนหใหเราหลงรกการเดนทางมากขนเรอยๆจนไมมวนสนสด....

47การเดนทางของสนตภาพทหลากหลาย

ชานตยา จนา ดานชสกล

เรองราวเกอบ 2 เดอนกบการเดนทางคนเดยวเพอไปเปนอาสาสมครใน

ฟารมออรแกนคณประเทศฝรงเศสครงนคงจะกลายเปนแคอกหนงความทรงจำาดด

ทเกดขนไดทวๆไปหากมนเปนไปตามทเราอยากจะใหเปนหากมนดำาเนนไปตาม

แผนการคราวๆทวางไวและหากเราเปนคนชอบวางแผนทหาขอมลมาอยางรดกม

มากกวาน ประสบการณทรวมเอาทกอารมณไวเขาดวยกนในคายกกกนครงนกคง

ไมเกดขน

เราถกกกตวไวทสนามบนกอนจะเดนทางตอไปอตาลเพยงไมกนาท เจา

หนาทพดภาษาองกฤษสำาเนยงฝรงเศสในประโยคทเขาใจไดวา“วซาหมดอาย”แต

ทเราไมเขาใจคอ วซาจะหมดอายไดอยางไรในเมอในหนาวซาทขอไวยงเหลอเวลา

อกตงหนงเดอน แตไมวาจะเจรจาอยางไร เจาหนาทคนเดมกยนยนเสยงแขงวาเรา

ไมสามารถเดนทางไปตอไดและจะตองถกกกตวไวจนกวาททางการจะตดตอทาง

สายการบนเพอสงตวเรากลบไปยงประเทศทเราบนมาซงมนกนเวลาถงสามวนสอง

คน...

‘รามซ’ เปนชายชาวมสลมทเขามาทกเราเปนคนแรกในบายวนแรก ณ

สถานทแหงน เขาและพชายเปนชาวลเบยทเดนทางรอนแรมไปยงทตาง ๆ ตามแต

ชวงเวลาของจงหวะชวตทดำาเนนไป พวกเขาเคยอพยพไปอาศยอยในอนโดนเซยถง

6ปจากนนกอพยพไปอยประเทศยเครนอก2ปทงคไมไดเดนทางในลกษณะของ

นกเดนทางทแสวงหาความหมายของบางสงบางอยางหรอเพอตองการทจะเปนนก

สำารวจโลกใบน แตเพราะสถานการณอนเลวรายรวมถงสงครามทเกดขนภายใน

ประเทศลเบยทบบบงคบในสองพนองตองทงสถานททตนเกดและโตมาสถานทท

พวกเขาเคยเรยกมนวา‘บาน’

‘อาล’ เปนเพอนใหมในวนทสองทเดนเขามาทกทาย เขาอพยพมาจาก

ประเทศเลบานอน ซ ง เป นประเทศทอย ระหว างปาเลสไตน และซ เรย

สงครามกลางเมองทเกดขนภายในเกดจากการทรฐบาลและคนในประเทศตองการ

48 การเดนทางของสนตภาพทหลากหลาย

ทจะแบงประเทศออกเปนสองฝายคลายๆกบปญหาทเกดขนในประเทศไทย

เรามโอกาสไดกลาวทกทาย พดคย และทำาความรจกกบผคนเหลาน ใน

สถานทซงเราเรยกไวอยางกบหนงนาซวา ‘คายกกกน’ ถงแมวามนจะเปนแคการ

กกตวชวคราว แตความรสกอดอดจากการททกคนจะโดนยดอปกรณอเลกทรอนค

ทกอยาง จะตองอยในบรเวณทถกกำาหนดไวและไมสามารถออกไปขางนอกได

นอกจากสวนเลก ๆ ในพนทแหงนน อาหารในแตละมอจะมแคนำา ทนากระปองท

เยนชด และขนมปงบาแกตตแบบฝรงเศสทโคตรแขง ซงในแตละวนทกคนจะถก

เรยกวนละ 3 เวลา เชา เทยง เยน ใหไปรบอาหารเหลานทถกผกรวมไวในถง

พลาสตกซงมลกษณะคลาย ๆ กบถงยงชพเวลานำาทวม ผสมปนเปไปกบการทเรา

ตองอยเฉย ๆ ใหเวลาผานไปและรอใหเจาหนาทประกาศเรยกชอผานลำาโพงเพอท

จะสงตวไปยงสนามบนซงกไมรจะเกดขนตอนไหน แตระหวางทกำาลงนงพดคยและ

รบฟงเรองราวจากเพอนใหมในสถานทแหงน เรากลบรสกวาตวเองโชคดเหลอเกน

ทวซามปญหา โชคดเหลอเกนทมโอกาสไดมารจกกบคนเหลาน โชคดทไดมารบร

เรองราวทเราอาจจะไมสามารถหาอานไดจาก google หรอรบฟงจากสอกระแส

หลกทวไปทเราเสพกนมา สงทดทสดทเกดขน ณ สถานทแหงน คงเปนการทคน

แปลกหนาจากตางสถานท พดคยกนอยางเปดใจและเขาใจความรสกของกนและ

กน

เราเชอวาทก ๆ คนในทแหงนตางตองการทเดนทางกลบไปเจอหนาพอ

แม ญาตพนอง หรอแมแตเพอนฝงของตนเองทยงมชวตรอดจากเหตการณเลวราย

ตาง ๆ ทเกดขน เราเชอวาทงรามซและพชายตางกไมไดตองการทจะเดนทางไป

อยางคนเรรอนทไมไดวางแผนจะปกหลกณทหนงทใดบนโลกใบนหากแตมนเปน

เพยงสงเดยวทพวกเขาเลอกได และยอนกลบมาทตวเราซงเปนหนงในอกหลาย ๆ

คนทยงปกหลกอยทงในปตตาน ยะลา และนราธวาส ทถงแมวาเหตการณในสาม

จงหวดบานเราจะไมไดรนแรงเทากบทพวกเขาเผชญ และสงเดยวทดเสมอนวาทก

คนณทแหงนจะทำาไดคอการภาวนาและหวงใหเหตการณตางๆมนดขนในสกวน

49การเดนทางของสนตภาพทหลากหลาย

“คณอยำกกลบบำน เพรำะทนนคณยงมพอแม มเตยงนม ๆ มตส�ำหรบใสเสอผำ

มทกอยำงทใหควำมรสกอบอน

แตส�ำหรบผม ทก ๆ อยำงมนกลำยเปนแคเศษฝนและพนดนทไมเหลออะไร

นนเปนเหตผลวำท�ำไมผมถงตองมำอยทน”

คำาพดทรามซเคยพดไวกอนจะจากกน คอสงเดยวททำาใหเรารบรวาแทท

จรงแลวเขาคดถงประเทศของตนเองมากแคไหน และทกครงทคำาพดเหลานนดงขน

ซำา ๆอยในใจมนทำาใหเราเขาใจอยางถองแทวาทำาไม

“คนในสำมจงหวดชำยแดนใตถงไมทงบำนของพวกเขำไวใหเปนเพยง

อกภำพของควำมทรงจ�ำ”

ผเขยน :ชานตยาจนาดานชสกล

Contacts:

เพจ:https://www.facebook.com/jinasjournal/

Instagram:https://www.instagram.com/jinasjournal/

ลงคภาพผเขยน:https://www.dropbox.com/s/0qlbjgpwqt063o3/

IMG_3398.jpg?dl=0

การเดนทางของสนตภาพทหลากหลาย

หนงสอทระลกในงานเสวนา “กระเปาเปและแวนตา” การเดนทางของ

สนตภาพทหลากหลาย

รวบรวมโดย : อบกอร เปาะเดร

บรรณาธการ : อบกอร เปาะเดร

ออกแบบปก : รซก มะสะนง

ออกแบบเลม : สชาดา หะยสมาแอ

ตรวจทานอกษร : ซตรซไซณ กอและ, เฟองลดดา ศร, วนฮายาต กาซอ,

อบกอร เปาะเดร, อมรอน ซาเหาะ

พมพครงท 1 จ�านวน 600 เลม (สงหาคม 2017)

พมพท : บยตลพรนตง อ.หาดใหญ จ.สงขลา โทร. 074235163

สนบสนนสมทบทนโดย : สรจต เพชรจอม, วชาญ สขสง, สวรา แกวนย,

สถานวจยความขดแยงและความหลากหลายทางวฒนธรรมภาคใต (CSCD)