แผน 2 ชุด 2 เรื่อง ระบบหมุนเวียนเลือด...

114

แผนการจดการเรยนรท 2

สาระการเรยนรวทยาศาสตรพนฐาน (ว 22101) ชนมธยมศกษาปท 2

หนวยการเรยนรท 1 รางกายมนษย เรองยอยท 1.2 ระบบหมนเวยนโลหต

(เวลา 3 ชวโมง)

ผสอน

นางเอเดยน คณาสทธ ต าแหนง คร วทยฐานะ ครช านาญการพเศษ

โรงเรยนบานกาเกาะระโยง ส านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาสรนทร เขต 1

อ าเภอเมองสรนทร จงหวดสรนทร

115

แผนผงสาระการเรยนรประจ าหนวยยอย

เรองยอย 1.2 ระบบหมนเวยนโลหต

Vao day nghe bai nay di ban http://nhatquanglan1.0catch.com

อตราการเตนของหวใจ

70 ครงตอนาท

การปองกนดแลอวยวะ ในระบบหมนเวยนโลหต

ระบบหมนเวยนโลหต

สวนประกอบของอวยวะในระบบหมนเวยนโลหต

1.น าเลอด

2.หลอดเลอด

3.หวใจ

การไหลเวยนของเลอด เรมจากเลอดด าซงมแกสคารบอนไดออกไซดสงจะเขาสหวใจหองบนขวา หวใจหองบนขวาจะบบตวเบา ๆ เพอใหเลอดผานลนหวใจลงสหวใจหองลางขวา หองลางขวาจะบบตวอยางแรงสงเลอดไปฟอกทปอดแลกเปลยนเอาแกสออกซจน เลอดทม ออกซเจนสงจากปอด จะเขาสหวใจหองบนซาย แลวผานลนหวใจเขาสหองลางซาย หวใจหองลางซายจะบบตวอยางแรงเพอสงเลอดไปเลยงรางกายตอไป

2.1หลอดเลอดด า 2.3 หลอดเลอดแดง

2.2 หลอดเลอดฝอย

http://nhatquanglan1.0catch.com/

116

1. สาระส าคญ

ระบบหมนเวยนโลหต เปนระบบทท าหนาทล าเลยงสารตาง ๆ ทมประโยชน ไปเลยง สวนตาง ๆ ของรางกาย และรบของเสยทรางกายไมตองการกลบเพอขบออกนอกรางกาย โดยอาศยการหมนเวยนของเลอดในหลอดเลอดผานหวใจ อวยวะทส าคญในระบบหมนเวยนโลหตประกอบดวย น าเลอด หลอดเลอดและหวใจ

2. มาตรฐาน/ตวชวด ว1.1 ม.2/1 อธบายโครงสรางและการท างานของระบบ ยอยอาหาร ระบบหมนเวยนเลอด ระบบหายใจ ระบบขบถาย ระบบสบพนธ ของมนษยและสตว รวมทงระบบประสาทของมนษย

3. จดประสงคการเรยนร

3.1 ระบชออวยวะและหนาทของอวยวะในระบบหมนเวยนโลหตได (K) 3.2 ทดลอง เปรยบเทยบ และค านวณหาคาเฉลยของอตราการเตนของชพจรกอนและหลง การออกก าลงกายได (P) 3.3 อธบายวธการปองกนและบ ารงรกษาอวยวะในระบบหมนเวยนโลหตใหท างานได อยางเปนปกตเพอการมสขภาพทดได (K) 3.4 นกเรยนมสขนสยทดในการดแลสขภาพและรกษาอวยวะในระบบหมนเวยนโลหตได (A) 3.5 นกเรยนมพฤตกรรมการท างานกลมทด (A)

แผนการจดการเรยนรท 2 สาระการเรยนรวทยาศาสตรพนฐาน (ว 22101) ชนมธยมศกษาปท 2 หนวยการเรยนรท 1 เรอง รางกายมนษย เวลา 25 ชวโมง เรองยอยท 1.2 ระบบหมนเวยนโลหต เวลา 3 ชวโมง

117

4. สาระการเรยนร ระบบหมนเวยนโลหต

4.1 อตราการเตนของชพจร

4.2 อวยวะและหนาทของอวยวะในระบบหมนเวยนโลหต 4.3 การปองกนและบ ารงรกษาอวยวะในระบบหมนเวยนโลหต

5. กระบวนการเรยนร

5.1 ขนสรางความสนใจ 5.1.1 ใหนกเรยนทกคนลองใชมอปดจมกทงสองขางเพอกลนหายใจ แลวถามนกเรยน วารสกเปนอยางไร เราสามารถกลนหายใจไดนานเพยงใด 5.1.2 ครซกถามความจ าเปนและความตองการอากาศในการหายใจวา ถารางกายเราหยดการหายใจจะเปนอยางไร 5.1.3 อวยวะทเกยวของกบระบบหมนเวยนโลหตในรางกายมอะไรบาง และอวยวะเหลานนท างานสมพนธกนอยางไร 5.2 ขนส ารวจและคนหา (ใชเทคนคจกซอว)

5.2.1 ใหแบงกลม ๆ ละ 3 – 5 คน คละเพศและความสามารถ เรยกกลมนวา กลมบาน ของเรา (Home Group)

5.2.2 เลอกประธาน รองประธานและเลขานการกลมแลวสงตวแทนรบซองกจกรรม 5.2.3 ใหประธานกลมท าหนาทเปนผด าเนนกจกรรมกลมดงน

1) แบงหวเรองยอยใหสมาชกในกลมไดศกษาคนควาเพอใหไดรายละเอยดของเรองทศกษาใหมากทสดคนละ 1 เรองยอย อาจใชวธจบฉลากหรอตามความสมครใจ เรองทแบงใหศกษา คอ บตรงานท 1 เรอง น าเลอด บตรงานท 2 เรอง หลอดเลอด บตรงานท 3 เรอง การท างานของหวใจ บตรงานท 4 เรอง อตราการเตนของหวใจ 2) ใหแยกกลมใหมโดยไปรวมกลมกบสมาชกในกลมอนทไดหวขอเรองเดยวกน ท าการศกษาคนควาตามหวขอเรองทไดรบมอบหมายจากมมหนงสอในหองเรยน โดยใหไดรายละเอยดในเรองนน ๆ มากทสดแลวรวมกนอภปรายเพอหาค าตอบตามประเดนปญหาทไดรบ เรยกกลมนวา กลมผเชยวชาญ (Expert Group) โดยท าใหเสรจภายในเวลา 30 นาท

118

5.3 ขนอธบายและลงขอสรป 5.3.1 ใหสมาชกลมผเชยวชาญกลบสบานของเรา (Home Group) ประธานกลม เปนผน าอภปรายโดยใหแตละคนสรปความรในเรองทไดศกษาใหแกสมาชกในกลมฟง โดยใช ใบความรท 1 เรอง ระบบหมนเวยนโลหต และหนจ าลองอวยวะภายในของมนษยเปนสอประกอบ

5.3.2 ใหนกเรยนเขยนสรปองคความรทไดลงในกจกรรมท 1 เรอง อวยวะและหนาทของอวยวะในระบบหมนเวยนโลหต 5.4 ขนขยายความร 5.4.1 สมาชกทกคนท ากจกรรมท 2 เรอง การวดอตราการเตนของชพจร เพอเพมพนความร โดยใชเวลา 1 ชวโมง

5.4.2 รวมอภปรายเกยวกบความแตกตางของอตราการเตนของชพจรของคนวา ขนอยกบ เพศ วย กจกรรมทท าและสภาพของรางกาย 5.5 ขนประเมนผล

5.5.1 ประธานกลมรบบตรเฉลย แลวแลกเปลยนกนตรวจภายในกลม 5.5.2 สรปผลการประเมน ใหแตละคนสรปคะแนนของตนเองน าคะแนนมารวมกนแลว

เฉลยเปนคะแนนกลม ทกคนจะไดคะแนนเทากนจากคะแนนเฉลย บนทกคะแนนลงในแบบบนทก กลมใดไดคะแนนสงสดจะไดรบรางวล

6. สอการเรยนร/แหลงเรยนร 6.1 หนจ าลองอวยวะภายในรางกายมนษย จ านวน 1 ตว 6.2 บตรงานท 1 เรอง น าเลอด จ านวน 1 ชด/กลม 6.3 บตรงานท 2 เรอง หลอดเลอด จ านวน 1 ชด/กลม 6.4 บตรงานท 3 เรอง หวใจ จ านวน 1 ชด/กลม 6.5 บตรงานท 4 เรอง อตราการเตนของหวใจและชพจร จ านวน 1 ชด/กลม 6.6 ใบความรท 1 เรอง ระบบหมนเวยนโลหต จ านวน 1 ชด/กลม

6.7 ใบกจกรรมท 1 เรอง อวยวะและหนาทของอวยวะในระบบ หมนเวยนโลหต จ านวนเทากบนกเรยน

6.8 ใบกจกรรมท 2 เรอง การวดอตราการเตนของชพจร จ านวนเทากบนกเรยน 6.9 หนงสอเรยนวทยาศาสตร ชนมธยมศกษาปท 2 จ านวนเทากบนกเรยน

119

7. การวดผลและประเมนผล

สงทตองการวด และประเมนผล

วธการวด และระเมนผล

เครองมอวดและประเมนผล เกณฑการประเมน

1. ระบชออวยวะและหนาทของอวยวะในระบบหมนเวยนโลหตได (K)

การตอบค าถามและเขยนชออวยวะในระบบหมนเวยนโลหตได

1.บตรงานท 1 เรอง น าเลอด 2. บตรงานท 2 เรอง หลอดเลอด 3. บตรงานท 3 เรอง การท างานของหวใจ 4. บตรงานท 4 เรอง อตราการเตนของหวใจ 5. ใบกจกรรมท 1 เรอง อวยวะและหนาท ของอวยวะในระบบหมนเวยนโลหต

ตอบค าถามไดถกตองในระดบ 3 (ด) ขนไป หรอรอยละ 80

2. ทดลอง เปรยบเทยบ และค านวณหาคาเฉลยของอตราการเตนของชพจรกอนและหลง การออกก าลงกายได (P)

1. รายงานผล การทดลอง ในใบกจกรรมท 1 2. สงเกตกระบวนการ ท างานกลม

1. แบบบนทกผลการการทดลองในใบกจกรรมท 2 เรอง การวดอตราการเตนของชพจร

2. แบบสงเกตพฤตกรรม การท างานกลม

1. ท าไดถกตอง รอยละ 80 ขนไป 2. ผลการประเมนไดคณภาพระดบ (3) ด ขนไป

3. อธบายวธการปองกนและบ ารงรกษาอวยวะ ในระบบหมนเวยน โลหตใหท างานได อยางเปนปกตเพอการมสขภาพทดได (K)

ผลการประเมนการท ากจกรรม ในใบกจกรรมท 2

กจกรรมท 2 เรอง การวดอตราการเตนของชพจร

1. ท าไดถกตอง รอยละ 80 ขนไป 2. ผลการประเมนไดคณภาพระดบ(3) ด ขนไป

120

สงทตองการวดและประเมนผล

วธการวดและประเมนผล

เครองมอวดและประเมนผล เกณฑการประเมน

4. นกเรยนมสขนสย ทดในการดแลสขภาพและรกษาอวยวะในระบบหมนเวยนโลหตได (A)

สงเกตพฤตกรรม การดแลรกษาสขภาพ

แบบสงเกตพฤตกรรม ผลการประเมนผานระดบคณภาพ (3) ด ขนไป

5. นกเรยนมพฤตกรรมการท างานกลมทด (A)

สงเกตพฤตกรรม การท างานกลม

แบบสงเกตพฤตกรรม การท างานกลม

ผลการประเมนไดระดบคณภาพ 3 (ด) ขนไป

8. ขอเสนอแนะ

……………………………………………………………………………………….……………… ……………………………………………………………………………………….………………

9. ความคดเหนของผบรหารสถานศกษา/ผไดรบมอบหมาย

……………………………………………………………………………………….……………… ……………………………………………………………………………………….……………… ……………………………………………………………………………………….……………… ……………………………………………………………………………………….……………… ……………………………………………………………………………………….……………… ……………………………………………………………………………………….………………

ลงชอ

(นายเกรยงศกด สขชพ) ต าแหนงผอ านวยการโรงเรยนบานกาเกาะระโยง วนท ..... เดอน ................. พ.ศ. …….

121

10. บนทกผลหลงการจดการเรยนร

10.1 ผลการจดการเรยนร

……………………………………………………………………………………………………….

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….……………… ……………………………………………………………………………………….……………… ……………………………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………………….

……………………………………………………………………………………………………….

……………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………….. 10.2 ปญหา/อปสรรค

………………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………….

10.3 วธแกไขปญหา ………………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………….

ลงชอ………………………………………ผสอน

(นางเอเดยน คณาสทธ) ต าแหนงครช านาญการพเศษ

วนท …. เดอน .................... พ.ศ. ……

121

ผสอน

นางเอเดยน คณาสทธ ต าแหนง คร วทยฐานะ ครช านาญการพเศษ

โรงเรยนบานกาเกาะระโยง

ส านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาสรนทร เขต 1 อ าเภอเมองสรนทร จงหวดสรนทร

ชดท 2 เรอง ระบบหมนเวยนโลหต (เวลา 3 ชวโมง)

ใชประกอบแผนการจดการเรยนรท 2

ชดกจกรรมการเรยนรแบบรวมมอ สาระการเรยนรวทยาศาสตรพนฐาน (ว 22101)

หนวยการเรยนร เรอง รางกายมนษย ชนมธยมศกษาปท 2

122

ค าชแจง กจกรรมนใชเทคนค จกซอว โดยใหนกเรยนปฏบตกจกรรมตามล าดบดงน 1. ใหแบงกลม ๆ ละ 3 – 5 คน คละเพศและความสามารถ เรยกกลมนวา กลมบานของเรา

(Home Group) 2. เลอกประธาน รองประธานและเลขานการกลม แลวสงตวแทนรบซองกจกรรม 3. ใหประธานกลมท าหนาทเปนผด าเนนกจกรรมกลมดงน

3.1 แบงหวเรองยอยใหสมาชกในกลมไดศกษาคนควาเพอใหไดรายละเอยด ของเรองทศกษาใหมากทสดคนละ 1 เรองยอย อาจใชวธจบฉลากหรอตามความสมครใจ เรองทแบงใหศกษา คอ บตรงานท 1 เรอง น าเลอด บตรงานท 2 เรอง หลอดเลอด บตรงานท 3 เรอง การท างานของหวใจ บตรงานท 4 เรอง อตราการเตนของหวใจ ภายในเวลา 30 นาท 3.2 ใหแยกกลมใหมโดยไปรวมกลมกบสมาชกในกลมอนทไดหวขอเรองเดยวกน ท าการศกษาคนควาตามหวขอเรองทไดรบมอบหมายจากมมหนงสอในหองเรยน หองสมดโรงเรยนหรออนเทอรเนต โดยใหไดรายละเอยดในเรองนน ๆ มากทสดแลวรวมกนอภปรายเพอหาค าตอบตามประเดนปญหาทไดรบ เรยกกลมนวา กลมผเชยวชาญ (Expert Group) โดยท าใหเสรจภายในเวลา 1 ชวโมง 3.3 ใหสมาชกลมผเชยวชาญกลบสบานของเรา (Home Group) ประธานกลมเปนผน าอภปรายโดยใหแตละคนสรปความรในเรองทไดศกษาใหแกสมาชกในกลมฟง โดยใชใบความรท 1 เรอง ระบบหมนเวยนโลหต และหนจ าลองอวยวะภายในของมนษยเปนสอประกอบ ทกคนเขยนสรปความรโดยท ากจกรรมท 1 เรอง อวยวะและหนาทของอวยวะในระบบหมนเวยนโลหต 3.4 สมาชกทกคนท ากจกรรมท 2 เรอง การวดอตราการเตนของชพจร เพอเพมพนความร โดยใชเวลา 1 ชวโมง

3.5 ประธานกลมรบบตรเฉลย แลวแลกเปลยนกนตรวจภายในกลม ภายในเวลา 30 นาท

4. การประเมนผล ใหแตละคนสรปคะแนนของตนเองน าคะแนนมารวมกนแลวเฉลยเปนคะแนนกลม ทกคนจะไดคะแนนเทากนจากคะแนนเฉลย บนทกคะแนนลงในแบบบนทก กลมทไดคะแนนสงสดจะไดรบรางวล

ชดกจกรรมการเรยนรแบบรวมมอ ชดท 2 เรอง ระบบหมนเวยนโลหต (เวลา 3 ชวโมง)

123

บตรงานท 1 (ส าหรบกลม Expert Group) เรอง น าเลอด

จดประสงคการเรยนร ระบชออวยวะและหนาทของอวยวะในระบบหมนเวยนโลหตได (K) ค าชแจง

ใหศกษาคนควาเกยวกบ น าเลอด จากหนงสอเรยนวทยาศาสตรชนมธยมศกษาปท 2 หรอ จากอนเทอรเนต ในประเดนปญหาตอไปน 1. ในน าเลอดมสวนประกอบอะไรบาง ............................................................................................................................................................ 2. ฮโมโกลบน คออะไร ............................................................................................................................................................ 3. เซลลเมดเลอดแดงถกสรางจากอะไร เมดเลอดแดงทหมดอายจะถกก าจดอยางไร ............................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................ 4. เกลดเลอดมประโยชนอยางไร ............................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................

124

บตรงานท 2 (ส าหรบกลม Expert Group) เรอง หลอดเลอด


ใหศกษาคนควาเกยวกบ น าเลอด จากหนงสอเรยนวทยาศาสตรชนมธยมศกษาปท 2 หรอ จากอนเทอรเนต ในประเดนปญหาตอไปน 1. หลอดเลอดในรางกายเรามกชนด อะไรบาง ............................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................ 2. หลอดเลอด ทน าเลอดออกจากหวใจไปฟอกทปอด เปนหลอดเลอดชนดใด ............................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................ 3. หลอดเลอดทน าเลอดเขาสหวใจ เปนหลอดเลอดชนดใด ............................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................ 4. หลอดเลอดฝอย (capillary) มลกษณะอยางไร ............................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................

125

บตรงานท 3 (ส าหรบกลม Expert Group) เรอง หวใจ


ใหศกษาคนควาเกยวกบ น าเลอด จากหนงสอเรยนวทยาศาสตรชนมธยมศกษาปท 2 หรอ จากอนเทอรเนต ในประเดนปญหาตอไปน 1. หวใจ ท าหนาทอะไร ............................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................ 2. เลอดมการไหลเวยนผานหวใจ อยางไร ............................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................ 3. ลนหวใจ ท าหนาทอะไร ............................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................ 4. หลอดเลอดอารเทอรและหลอดเลอด เวน มความแตกตางกนอยางไร ............................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................ 5. ใหเขยนแผนภาพแสดงการไหลเวยนของเลอดผานหวใจ

126

บตรงานท 4 (ส าหรบกลม Expert Group) เรอง อตราการเตนของหวใจหรอชพจร


ใหศกษาคนควาเกยวกบ อตราการเตนของหวใจ จากหนงสอเรยนวทยาศาสตร ชนมธยมศกษาปท 2 หรอ จากอนเทอรเนต ในประเดนปญหาตอไปน 1. เลอดสามารถไหลเขาและออกจากหวใจไดเพราะเหตใด ............................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................ 2. เครองมอทใชในการวดอตราการเตนหวใจ คออะไร ............................................................................................................................................................ 3. การวดชพจร สามารถท าไดอยางไร ............................................................................................................................................................ 4. อตราการเตนของหวใจของคนทปกตเปนเทาใด ............................................................................................................................................................

127

จดประสงคการเรยนร 1. ระบชออวยวะและหนาทของอวยวะในระบบหมนเวยนโลหตได (K) 2. ทดลอง เปรยบเทยบ และค านวณหาคาเฉลยของอตราการเตนของชพจรกอนและหลง การออกก าลงกายได (P) 3. อธบายวธการปองกนและบ ารงรกษาอวยวะในระบบหมนเวยนโลหตใหท างานได อยางเปนปกตเพอการมสขภาพทดได (K) 4. นกเรยนมสขนสยทดในการดแลสขภาพและรกษาอวยวะในระบบหมนเวยนโลหตได (A) ค าชแจง ใหนกเรยนศกษาใบความรท 2 แลวรวมกนอภปรายภายในกลม จากนนจงท ากจกรรมท 1 และกจกรรมท 2 โดยตอบค าถามลงในแบบบนทกกจกรรม

ระบบหมนเวยนโลหต

ระบบล าเลยงเลอด เปนระบบทท าหนาทล าเลยงสารตาง ๆ ทมประโยชนตอรางกาย เชนสารอาหารและออกซเจน ไปเลยงสวนตาง ๆ ของรางกาย และรบของเสยทรางกายไมตองการ เชน แกสคารบอนไดออกไซดและอน ๆ กลบเพอขบออกนอกรางกาย ซงอาหารทผานการยอยแลว จะถกดดซมเขาสเสนเลอดทางล าไสเลก ระบบการหมนเวยนของเลอดจะล าเลยงสารอาหารทอย ในกระแสเลอด สงไปยงสวนตาง ๆ ของรางกายโดยอาศยการหมนเวยนของเลอดในหลอดเลอด ดงภาพ 2.1

ชดกจกรรมการเรยนร วชาวทยาศาสตร (ว22101) ใบความรท 1

(ส าหรบ Home Group)

หนวยท 1 รางกายมนษย

ชนมธยมศกษาปท 2 เวลา 25 ชวโมง

เรองยอยท 1.2 ระบบหมนเวยนโลหต (เวลา 3 ชวโมง)

128

ภาพ 2.1 ระบบหมนเวยนโลหตในรางกาย (ทมา : กระทรวงศกษาธการ. 2548 : 117)

สวนประกอบและหนาทของอวยวะในระบบหมนเวยนโลหต ระบบหมนเวยนโลหตประกอบดวยสวนส าคญ 3 สวน คอ 1. น าเลอด มลกษณะเปนของเหลว ท าหนาทล าเลยงสารอาหาร เอนไซม ฮอรโมน และแกสไปเลยงเซลลตาง ๆ ของรางกาย และล าเลยงของเสยตาง ๆ มาทปอด เพอขบออกจากรางกาย ในเลอดประกอบดวย เซลลเมดเลอดและเกลดเลอด ดงน 1.1 เซลลเมดเลอด มอย 2 ชนดคอ 1) เซลลเมดเลอดแดง มรปรางคอนขางกลมแบน เมอโตเตมทจะไมมนวเคลยส เซลลเมดเลอดแดง จะประกอบดวยสารประเภทโปรตน ทเรยกวา ฮโมโกลบน ซงมธาตเหลกเปน

129

สวนประกอบทส าคญ ฮโมโกลบน จะท าหนาทในการรวมตวกบแกสออกซเจนเพอน าไปเลยงเซลล ตาง ๆ ทวรางกายและล าเลยงแกสคารบอนไดออกไซดจากเซลลกลบไปสปอดเพอท าการแลกเปลยนแกส เมดเลอดแดงมอายประมาณ 100 -120 วน หลงจากนนจะถกท าลายโดยตบและมาม แหลงสรางเซลลเมดเลอดแดง คอ ไขกระดก 2) เซลลเมดเลอดขาว ไมมส มนวเคลยส มรปรางกลมใหญกวา เมดเลอดแดง เซลลเมดเลอดขาวในรางกายมอยหลายชนด โดยมหนาทตอตานและท าลายเชอโรคหรอ สงแปลกปลอมทเขาสรางกาย เซลลเมดเลอดขาวมอายประมาณ 7-14 วน แหลงทสรางเซลล เมดเลอดขาว ไดแก มาม ไขกระดก ตอมน าเหลอง 1.2 เกลดเลอด มรปรางเปนรปไขและแบน มขนาดเลกมากไมมส ไมมนวเคลยส เปนสวนประกอบของเลอดทไมใชเซลล แตเปนชนสวนของเซลล ทชวยท าใหเลอดแขงตว เมอเลอดออกสภายนอกรางกาย โดยจะจบตวเปนกระจกรางแหอดรของหลอดเลอดฝอยจะชวยให เลอดหยดไหล เกลดเลอดจะมอายเพยง 4 วน กจะถกท าลาย แหลงทสรางเกลดเลอด คอไขกระดก

(ทมา : กระทรวงศกษาธการ. 2548 : 119)

2. หลอดเลอด หลอดเลอดมลกษณะเปนทอขนาดตาง ๆ ส าหรบใหเลอดไหลผานม 3 ชนด คอ 2.1 หลอดเลอดแดง (artery) เปนหลอดเลอดทน าเลอดออกจากหวใจไปสเซลล ตาง ๆ ของรางกาย มผนงหนา แขงแรง และไมมลนกนภายใน เลอดทอยภายในจะเปนเลอด ทมออกซเจนสง มสแดงสด ยกเวนหลอดเลอดแดงทออกจากหวใจไปฟอกทปอด เปนเลอดทมคารบอนไดออกไซดสง เรยกวา หลอดเลอดแดงปอด

ภาพ 2.2 สวนประกอบของเลอด

130

2.2 หลอดเลอดด า (Vein) เปนหลอดเลอดทน าเลอดจากสวนตาง ๆ ของรางกายกลบเขาสหวใจ มแกสออกซเจนต า มสแดงคล า ยกเวนหลอดเลอดด าทน าเลอดไปฟอกทปอดแลวกลบสหวใจ เรยกวา หลอดเลอดด าปอด 2.3 หลอดเลอดฝอย (Capillary) เปนหลอดเลอดขนาดเลกจ านวนมากทเชอมตอระหวางหลอดเลอดแดงและหลอดเลอดด าและแทรกอยใกล ๆ ทวทกเซลลของรางกาย 3. หวใจ ท าหนาทสบฉดเลอดใหไหลเวยนไปตามเหลอดเลอดทวรางกาย หวใจม 4 หอง คอ หวใจหองบนขวา หองลางขวา หองบนซาย และหองลางซาย ม ลนหวใจกนอยระหวาง หองบนและหองลางในดานเดยวกน ท าหนาทเปดและปดไมใหเลอดในหวใจไหลยอนกลบได ดงภาพ


จากภาพจะเหนวากลไกการไหลเวยนของเลอดเรมจาก เลอดด า ซงเปนเลอดทมแกสคารบอนไดออกไซดสง ซงมาจากสวนตาง ๆ ของรางกายจะเขาสหวใจหองบนขวา หวใจหองบนขวาจะบบตวเบา ๆ ใหเลอดไหลลงสหองลางขวาโดยผานลนหวใจ จากนนหวใจหองลางขวาจะบบตวอยางแรงเพอใหเลอดด าไหลไปทปอด เพอแลกเปลยนแกสออกซเจนและคารบอนไดออกไซด จนไดเลอดแดง ซงเปนเลอดทมแกสออกซเจนสง จากนนเลอดแดงจะกลบเขาสหวใจหองบนซาย

ภาพ 2.3 ระบบการไหลเวยนของโลหตในหวใจ

131

และลงสหองลางซายโดยผานลนหวใจ หวใจหองลางซายจะบบตวอยางแรงเพอสบฉดเลอดไปเลยงสวนตาง ๆ ของรางกายตอไป ดงแผนภาพจ าลองแสดงการไหลเวยนของเลอดดงน

แผนภาพ ระบบการไหลเวยนของโลหตผานหวใจ (ทมา : วรรณทพา รอดแรงคาและคณะ. 2548 : 23)

อตราการเตนของหวใจหรอชพจร

อตราการเตนของหวใจ การทเลอดสามารถไหลเวยนในหลอดเลอดและในสวนตาง ๆ ของรางกายไดจะตองม การบบตวและคลายตวของหวใจ โดยขณะทหวใจมการบบตวเลอดจะเกดแรงดนเพอออกจากหวใจ และขณะทหวใจคลายตวเลอดจะไหลเขาสหวใจ การบบและคลายตวของหวใจจะเกดขนเปนจงหวะตอเนองกนไป เรยกวา การเตนของหวใจ ซงความถของการเตนของหวใจในชวงเวลาหนง (จ านวนครงตอเวลา) เรยกวา อตราการเตนของหวใจ การวดอตราการเตนของหวใจ แพทยจะใชเครองมอฟงการเตนของหวใจทเรยกวา สเตทโทสโคป (Stethoscope) ชพจร ชพจร หมายถง อตราการหดตวและคลายตวของหลอดเลอดแดง ซงสมพนธกบการบบตวและคลายตวของหวใจ ดงนน การวดอตราการเตนของชพจรกคอ อตราการเตนของหวใจนนเอง

132

การวดชพจร สามารถท าไดโดยการนบจ านวนครงของการเตนของหลอดเลอดแดงทอย ตน ๆ ใกลผวหนงในเวลา 1 นาท บรเวณทสามารถวดไดมหลายแหง เชน ขอมอ ขาหนบ ซอกคอ ขอพบของศอก แตบรเวณทนยมวด คอ บรเวณขอมอ


อตราการเตนของชพจร หรออตราการเตนของหวใจ โดยปกตมคาประมาณ 70 – 80 ครงตอนาท แตอาจขนอยกบปจจยอน เชน 1. เพศ ซงเพศหญงจะมอตราการเตนของชพจรสงกวาเพศชายในวยเดยวกน 2. วย ในวยเดกจะมอตราการเตนของชพจรสงกวาวยผใหญ 3. กจกรรม เมอมการออกแรง หรอออกก าลงกาย อตราการเตนของชพจรจะสงกวาขณะพก

ความดนเลอด ความดนเลอด คอแรงดนทเกดจากการบบตวของหวใจ ซงมผลท าใหเลอดไหลไปตามหลอดเลอด คาความดนเลอดในหลอดเลอดตาง ๆ จะมคาไมเทากน โดยหลอดเลอดทน าเลอดออกจากหวใจ (หลอดเลอดแดงใหญ) จะมคาความดนเลอดสงและหลอดเลอดทน าเลอดเขาสหวใจ (หลอดเลอดด าใหญ) จะมคาความดนเลอดต า การวดความดนเลอด นยมวดทหลอดเลอดบรเวณแขน โดยใชเครองมอทเรยกวา สฟกโมมาโนมเตอร (Sphygmomanometer) คาความดนเลอดจะม 2 คา คอ คาความดนเลอดสงสดขณะทหวใจบบตวและคาความดนเลอดต าสดขณะทหวใจคลายตว ซงบอกเปนตวเลข 2 คา ดงน

120 / 80 มลลเมตรของปรอท ความดนเลอดสงสด ขณะหวใจบบตว

ความดนเลอดต าสดขณะหวใจคลายตว

ภาพ2.4 การวดชพจร

133

ภาพ 2.5 แพทยใชเครองมอ สฟกโมมาโนมเตอร (Sphygmomanometer) วดความดนเลอดคนไข

(ทมา : มนา โอวรารนท. 2546 : 111)

ความดนเลอดปกต เปนคาความดนเลอดของผใหญทมสภาพรางกายปกตจะเปนดงน 1. เพศชาย 120/80 มลลเมตรของปรอท 2. เพศหญง 110/70 มลลเมตรของปรอท คาความดนเลอดอาจเปลยนแปลงไดขนอยกบปจจยตาง ๆ เชน วย ขนาดของรางกาย อารมณ อรยาบถของรางกาย เปนตน

การปองกนและดแลรกษาอวยวะในระบบหมนเวยนโลหต หวใจ เปนอวยวะส าคญในระบบหมนเวยนโลหต ดงนนเราควรรจกวธการปองกนและดแลรกษาอวยวะในระบบหมนเวยนโลหตเพอการมชวตทยนยาว ดงน 1. ไมควรรบประทานอาหารจ าพวกไขมนมากเกนไป เนองจากไขมนจะไปอดตนใน เสนเลอด ท าใหเสนเลอดมพนทในการล าเลยงเลอดแคบลง หวใจอาจตองท างานหนกมากขน เพอสบฉดเลอดไปเลยงรางกาย 2. ไมควรสบบหร หรอเครองดมทมแอลกอฮอล รวมทงสารกระตน กดหรอบบ การท างานของหวใจ 3. ออกก าลงกายสม าเสมอและไมควรออกก าลงกายหกโหมเกนไป 4. ท าจตใจผอนคลาย ไมเครยดจนเกนไป และนอนหลบพกผอนใหเพยงพอ 5. รบประทานอาหารทมประโยชนตอรางกายและบ ารงหวใจ

134

จดประสงคการเรยนร 1. ระบชออวยวะและหนาทของอวยวะในระบบหมนเวยนโลหตได 2. ทดลอง เปรยบเทยบ และค านวณหาคาเฉลยของอตราการเตนของชพจรกอนและหลง การออกก าลงกายได 3. อธบายวธการปองกนและบ ารงรกษาอวยวะในระบบหมนเวยนโลหตใหท างานได อยางเปนปกตเพอการมสขภาพทดได 4. นกเรยนมสขนสยทดในการดแลสขภาพและรกษาอวยวะในระบบหมนเวยนโลหตได

ค าชแจง ใหนกเรยนศกษาใบความรท 1 เรอง อวยวะและหนาทของระบบหมนเวยนโลหต

แลวตอบค าถามตอไปน 1. อวยวะทส าคญในระบบหมนเวยนโลหตประกอบดวยอะไรบาง ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 2. จงอธบายหนาทของอวยวะในระบบหมนเวยนโลหต ตอไปน 1) หวใจ ท าหนาท ........................................................................................................................ 2) ลนหวใจ ท าหนาท ................................................................................................................... 3) หลอดเลอดแดง ท าหนาท ........................................................................................................ 4) หลอดเลอดด า ท าหนาท ........................................................................................................... 5) ปอด ท าหนาท ..........................................................................................................................

ใบกจรรมท 1 (ส าหรบกลม Home Group) เรอง อวยวะและหนาทของอวยวะในระบบหมนเวยนโลหต

135

3. ใหนกเรยนดแผนภาพตอไปนแลวตอบค าถาม 4. เลอดในรางกายของคนเรามสวนประกอบส าคญอะไรบาง …………………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………………….. 5. โรคความดนโลหตสง เกดจากสาเหตใดบาง และมวธปองกนรกษา อยางไร …………………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………………… 6. นกเรยนมวธการปองกนและบ ารงรกษาอวยวะในระบบหมนเวยนโลหตใหท างานไดอยางเปนปกตไดอยางไร ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

1) A , B , C และ D หมายถง หวใจหองใด ตามล าดบ .......................................................... 2) E ท าหนาทอะไร ......................................... ........................................................................... 3) เลอดทออกจาก F จะไหลไปยงทใด ............. ........................................................................... 4) เลอดทเขาส E เปนเลอดประเภทใด ............... ........................................................................... 5) อวยวะ F คอ อะไร.........................................

F

136

จดประสงคของกจกรรม 1. ทดลองและเปรยบเทยบอตราการเตนของชพจรกอนและหลงออกก าลงกายได 2. ค านวณหาคาเฉลยของอตราการเตนของชพจรได 3. อธบายความสมพนธของอตราการเตนของชพจรกบอตราการท างานของหวใจได ค าชแจง ใหนกเรยนท ากจกรรมและตอบค าถามตอไปน อปกรณการทดลอง พนทส าหรบการวงออกก าลงกาย ค าถามกอนท ากจกรรม 1. นกเรยนคดวาเราจะมวธการอยางไรเพอหาอตราการเตนของหวใจ ......................................... ............................................................................................................................................................ 2. ถานกเรยนวง และเดน อตราการเตนของหวใจจะเปนอยางไร และรไดอยางไร....................... ............................................................................................................................................................. วธท าการทดลอง

1. จบชพจรโดยใชนวชและนวกลางแตะขอมอขางหนงของตนเองตรงบรเวณทมความรสกวา มการเตนของชพจร นบจ านวนครงภายใน 1 นาท ท า 3 ครง หาคาเฉลย แลวบนทกผล 2. เดนไปมา 5 รอบ แลวท าซ าขอ 1 บนทกผล ท าการทดลองซ าแตเปลยน เปนกระโดดและวง ตามล าดบ

ภาพ แสดงตวอยางการจบชพจรบรเวณขอมอ

ใบกจรรมท 2 (ส าหรบกลม Home Group) เรอง การวดอตราการเตนของชพจร

137

ตารางบนทกผลการทดลอง

เพศ สภาพของรางกาย การวดชพจร (ครงตอนาท)

ครงท 1 ครงท 2 ครงท 3 เฉลย

สภาพปกต เดนไปเดนมา กระโดด วง

สรปผลการทดลอง .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. ค าถามทายกจกรรม 1. อตราการเตนของชพจร ในครงท 1 , 2 และ 3 เหมอนหรอตางกนอยางไร .............................................................................................................................................................. 2. คาเฉลยของอตราการเตนของชพจรเปนเทาไร การหาคาเฉลยมประโยชนหรอไม อยางไร .............................................................................................................................................................. 3. อตราการเตนของชพจรมความสมพนธกบอตราการท างานของหวใจหรอไม อยางไร .............................................................................................................................................................. 4. สภาพรางกายทปกต อตราการเตนของชพจรของนกเรยนเฉลยประมาณ กครงตอนาท .............................................................................................................................................................. 5. หญงและชายมอตราการเตนของชพจรในสภาพปกตเหมอนกนหรอไมอยางไร .............................................................................................................................................................. 6. การท ากจกรรมตางกน เชน การเดนไปเดนมา การกระโดด และการวง อตราการเตนของชพจร เปนอยางไร.......................................................................................................................................

7. อตราการเตนของชพจรจะมากหรอนอยขนอยกบปจจยใดบาง ...................................................... .............................................................................................................................................................. 8. เครองมอทางการแพทยทใชฟงการเตนของหวใจ คออะไร ..............................................................................................................................................................

138

โรงเรยนบานกาเกาะระโยง ส านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาสรนทร เขต 1

อ าเภอเมองสรนทร จงหวดสรนทร

ชดท 2 เรอง ระบบหมนเวยนโลหต (เวลา 3 ชวโมง)

ใชประกอบแผนการจดการเรยนรท 2

เฉลยชดกจกรรมการเรยนรแบบรวมมอ สาระการเรยนรวทยาศาสตรพนฐาน (ว22101)

หนวยการเรยนรเรอง รางกายมนษย ชนมธยมศกษาปท 2

139

เฉลยบตรงานท 1 (ส าหรบกลม Expert Group) เรอง น าเลอด

จดประสงค ระบชออวยวะและหนาทของอวยวะในระบบหมนเวยนโลหตได ค าชแจง ใหศกษาคนควาเกยวกบ น าเลอด จากหนงสอเรยนวทยาศาสตรชนมธยมศกษาปท 2 หรอ จากอนเทอรเนต ในประเดนปญหาตอไปน 1. ในน าเลอดมสวนประกอบอะไรบาง

(น าเลอด มสวนประกอบ คอ เซลลเมดเลอดและเกลดเลอด) 2. ฮโมโกลบน คออะไร

(ฮโมโกลบน เปนสารประเภทโปรตน ซงมธาตเหลกเปนสวนประกอบทส าคญ ฮโมโกลบน จะท าหนาทในการรวมตวกบแกสออกซเจนเพอน าไปเลยงเซลล ตาง ๆ ทวรางกายและล าเลยงแกสคารบอนไดออกไซดจากเซลลกลบไปสปอดเพอท าการแลกเปลยนแกส) 3. เซลลเมดเลอดแดงถกสรางจากอะไร เมดเลอดแดงทหมดอายจะถกก าจดอยางไร (เมดเลอดแดงสรางจากไขกระดก มอายประมาณ 100 -120 วน หลงจากนนจะถกท าลายโดย ตบและมาม) 4. เกลดเลอดมประโยชนอยางไร

(เกลดเลอดชวยท าใหเลอดแขงตวเมอเลอดออกสภายนอกรางกาย โดยจะจบตวเปนกระจก รางแหอดรของหลอดเลอดฝอย จะชวยใหเลอดหยดไหล เกลดเลอดจะมอายเพยง 4 วน)

140

เฉลยบตรงานท 2 (ส าหรบกลม Expert Group) เรอง หลอดเลอด

จดประสงคการเรยนร ระบชออวยวะและหนาทของอวยวะในระบบหมนเวยนโลหตได ค าชแจง

ใหศกษาคนควาเกยวกบ น าเลอด จากหนงสอเรยนวทยาศาสตรชนมธยมศกษาปท 2 หรอ จากอนเทอรเนต ในประเดนปญหาตอไปน 1. หลอดเลอดในรางกายเรามกชนด อะไรบาง หลอดเลอดม 3 ชนด คอ 1. หลอดเลอดแดง 2. หลอดเลอดด า เปนหลอดเลอดทน าเลอดเขาสหวใจ เลอดในหลอดเลอดด าสวนใหญมแกสออกซเจนต า มสแดงคล า ยกเวนหลอดเลอดด าทน าเลอดไปฟอกทปอดแลวกลบสหวใจ เรยกวา หลอดเลอดด าปอด 3. หลอดเลอดฝอย เปนหลอดเลอดขนาดเลกจ านวนมากทเชอมตอระหวางหลอดเลอดแดงและหลอดเลอดด า และแทรกอยใกล ๆ ทวทกเซลลของรางกาย เปนททมการแลกเปลยนระหวางเลอดกบเซลล 2. หลอดเลอด ทน าเลอดออกจากหวใจไปฟอกทปอด เปนหลอดเลอดชนดใด (หลอดเลอดแดงปอด) 3. เปนหลอดเลอดทน าเลอดจากปอดเขาสหวใจ เปนหลอดเลอดชนดใด (หลอดเลอดด าปอด) 4. หลอดเลอดฝอย (capillary) มลกษณะอยางไร (เปนหลอดเลอดขนาดเลกจ านวนมากทเชอมตอระหวางหลอดเลอดแดงและหลอดเลอดด า และแทรกอยใกล ๆ ทวทกเซลลของรางกาย เปนททมการแลกเปลยนระหวางเลอดกบเซลล)

141

เฉลยบตรงานท 3 (ส าหรบกลม Expert Group) เรอง การท างานของหวใจ

จดประสงคการเรยนร ระบชออวยวะและหนาทของอวยวะในระบบหมนเวยนโลหตได ค าชแจง ใหศกษาคนควาเกยวกบ น าเลอด จากหนงสอเรยนวทยาศาสตรชนมธยมศกษาปท 2 หรอ จากอนเทอรเนต ในประเดนปญหาตอไปน 1. หวใจ ท าหนาทอะไร

(หวใจท าหนาทสบฉดเลอดใหไหลเวยนไปตามเหลอดเลอดทวรางกาย) 2. เลอดมการไหลเวยนผานหวใจ อยางไร

(การไหลเวยนของเลอดเรมจาก เลอดทมแกสคารบอนไดออกไซดสง ซงมาจากสวนตาง ๆ ของรางกายจะเขาสหวใจหองบนขวา ผานลนหวใจสหองลางขวา แลวไปทปอด เพอแลกเปลยน แกส จนไดเลอดทมแกสออกซเจนสง จากนนเลอดแดงจะกลบเขาสหวใจหองบนซาย และลงสหองลางซายโดยผานลนหวใจ หวใจหองลางซายจะบบตวอยางแรงเพอสบฉดเลอดไปเลยงสวนตาง ๆ ของรางกายตอไป) 3. ลนหวใจ ท าหนาทอะไร (ลนหวใจท าหนาท ปดเปดเพอใหเลอดไหลผานเขาและออกจากหวใจแลวไมใหไหลยอนกลบ) 4. หลอดเลอดอารเทอร (Artery) และหลอดเลอดเลอด เวน (Vein) มความแตกตางกนอยางไร

(หลอดเลอด อารเทอรร (Artery) เปนหลอดเลอดทมออกซเจนสง มสแดงสด ยกเวนหลอดเลอดแดงปอด สวนหลอดเลอด เวน(Vein) มแกสออกซเจนต า มสแดงคล า ยกเวนหลอดเลอดด าปอด) 5. ใหเขยนแผนภาพแสดงการไหลเวยนของเลอดผานหวใจ

แผนภาพ แสดงการไหลเวยนของเลอดผานหวใจ

142

เฉลยบตรงานท 4 (ส าหรบกลม Expert Group) เรอง อตราการเตนของหวใจและชพจร

จดประสงคการเรยนร ระบชออวยวะและหนาทของอวยวะในระบบหมนเวยนโลหตได ค าชแจง

ใหศกษาคนควาเกยวกบ อตราการเตนของหวหวใจ จากหนงสอเรยนวทยาศาสตร ชนมธยมศกษาปท 2 หรอ จากอนเทอรเนต ในประเดนปญหาตอไปน 1. เลอดสามารถไหลเขาและออกจากหวใจไดเพราะเหตใด (หวใจมการบบตวและคลายตวท าใหเกดความดนเลอด เลอดจงไหลเขาและออกจาก หวใจได) 2. เครองมอทใชในการวดอตราการตนหวใจ คออะไร

(สเตทโทสโคป (Stethoscope)) 3. การวดชพจร สามารถท าไดอยางไร

(การวดชพจร สามารถท าไดโดยการนบจ านวนครงของการเตนของหลอดเลอดแดงทอย ตน ๆ ใกลผวหนงในเวลา 1 นาท บรเวณทสามารถวดไดมหลายแหง เชน ขอมอ ขาหนบ ซอกคอ ขอพบของศอก แตบรเวณทนยมวด คอ บรเวณขอมอ) 4. อตราการเตนของหวใจของคนทปกตเปนเทาใด

(อตราการเตนของชพจร หรออตราการเตนของหวใจ โดยปกตมคาประมาณ 70 – 80 ครงตอนาท)

143

จดประสงคการเรยนร 1. ระบชออวยวะและหนาทของอวยวะในระบบหมนเวยนโลหตได 2. ทดลอง เปรยบเทยบ และค านวณหาคาเฉลยของอตราการเตนของชพจรกอนและหลง การออกก าลงกายได 3. อธบายวธการปองกนและบ ารงรกษาอวยวะในระบบหมนเวยนโลหตใหท างานได อยางเปนปกตเพอการมสขภาพทดได 4. นกเรยนมสขนสยทดในการดแลสขภาพและรกษาอวยวะในระบบหมนเวยนโลหตได (A) ค าชแจง ใหนกเรยนศกษาใบความรท 1 เรอง อวยวะและหนาทของอวยวะในระบบหมนเวยนโลหต แลวตอบค าถามตอไปน 1. อวยวะทส าคญในระบบหมนเวยนเลอดประกอบดวยอะไรบาง (หวใจ ปอด หลอดเลอด) 2. จงอธบายหนาทของอวยวะในระบบล าเลยงเลอด ตอไปน 1) หวใจ ท าหนาท (หวใจ รบเลอดแดงจากรางกายไปฟอกทปอดและสงเลอดดไปเลยงรางกาย) 2) ลนหวใจ ท าหนาท (ปดเปดใหเลอดทไหลผานหวใจไมไหลยอนกลบ) 3) หลอดเลอดแดง ท าหนาท (ล าเลยงเลอดดไปเลยงรางกาย) 4) หลอดเลอดด า ท าหนาท ( ล าเลยงเลอดเสยไปฟอกทปอด) 5) ปอด ท าหนาท (ปอดจะฟอกเลอดทเปนเลอดเสย หรอเลอดทมคารบอนไดออกไซดสง ใหเปนเลอดด หรอเลอดทมแกสออกซเจนสง)

เฉลยใบกจรรมท 1 (ส าหรบกลม Home Group) เรอง อวยวะและหนาทของอวยวะในระบบหมนเวยนโลหต

144

1) A , B , C และ D หมายถง หวใจหองใด (หองบนขวา ,ลางขวา , บนซาย,ลางซาย) 2) E ท าหนาทอะไร (ปด เปดเลอดใหผานแลวไมไหลยอนกลบ) 3) เลอดทออกจาก F จะไหลไปยงทใด (ไปยงหวใจหองบนซายเพอสงไปเลยงรางกาย) 4) เลอดทเขาส E เปนเลอดประเภทใด (เลอดทมออกซเจนต า) 5) อวยวะ F คอ อะไร (ปอด)

3. ใหนกเรยนดแผนภาพตอไปนแลวตอบค าถาม 4. เลอดในรางกายของคนเรามสวนประกอบส าคญอะไรบาง

( เกลดเลอด, น าเลอด, สารอาหาร, หลอดเลอด, เซลลเมดเลอดขาว, เซลลเมดเลอดแดง) 5. โรคความดนโลหตสง เกดจากสาเหตใดบาง และมวธปองกนรกษา อยางไร

(เกดจากหลอดเลอดมไขมนมากเกนไปท าใหเลอดไหลไมสะดวก ควรออกก าลงกายสม าเสมอ) 6. นกเรยนมวธการปองกนและบ ารงรกษาอวยวะในระบบหมนเวยนโลหตใหท างานไดอยางเปนปกต ไดอยางไร

(งดสบบหรหรอเครองดมทมแอลกอฮอล ออกก าลงกายสม าเสมอ ไมเครยด)

เกณฑการใหคะแนนผลการตอบค าถามในใบงานท 1

รายการประเมน ระดบคณภาพ 1. ตอบไดถกตองตรงประเดนมากทสดและตอบถก 5 - 6 ขอ 4 2. ตอบถกตองตรงประเดนและตอบถก 4 ขอ 3 3. ตอบไดแตมสวนถกนอย และตอบถก 3 ขอ 2 4. ตอบได 1 - 2 ขอและตองใหความชวยเหลอมาก 1

145

จดประสงคของกจกรรม

1. ทดลองและเปรยบเทยบได 2. ค านวณหาคาเฉลยของอตราการเตนของชพจรได 3. อธบายความสมพนธของอตราการเตนของชพจรกบอตราการท างานของหวใจได ค าชแจง ใหนกเรยนท ากจกรรมและตอบค าถามตอไปน

อปกรณการทดลอง พนทส าหรบการวงออกก าลงกาย 1. นกเรยนคดวาเราจะมวธการอยางไรเพอหาอตราการเตนของหวใจ (จบชพจร) 2. ถานกเรยนวง และเดน อตราการเตนของหวใจจะเปนอยางไร และรไดอยางไร (ชพจรจะเตนเรวขน) วธท าการทดลอง

1. จบชพจรโดยใชนวชและนวกลางแตะขอมอขางหนงของตนเองตรงบรเวณทมความรสกวา มการเตนของชพจร นบจ านวนครงภายใน 1 นาท ท า 3 ครง หาคาเฉลย แลวบนทกผล 2. เดนไปมา 5 รอบ แลวท าซ าขอ 1 บนทกผล ท าการทดลองซ าแตเปลยน เปนกระโดด และวง ตามล าดบ

ภาพ แสดงตวอยางการจบชพจรบรเวณขอมอ

เฉลยใบกจรรมท 2 (ส าหรบกลม Home Group) เรอง การวดอตราการเตนของชพจร

146

ตารางบนทกผลการทดลอง (บนทกขอมลตามททดลองได)

เพศ สภาพของรางกาย การวดชพจร (ครงตอนาท)

ครงท 1 ครงท 2 ครงท 3 เฉลย

สภาพปกต เดนไปเดนมา กระโดด วง

สรปผลการทดลอง (อตราการเตนของชพจรคออตราการท างานของหวใจ การวง จะท าใหอตราการเตนของหวใจสงกวา และเพศชายจะมอตราการเตนของหวใจสงกวาหญงซงวดไดโดยการจบชพจร) ค าถามทายกจกรรม 1. อตราการเตนของชพจร ในครงท 1 , 2 และ 3 เหมอนหรอตางกนอยางไร (ตางกน) 2. คาเฉลยของอตราการเตนของชพจรเปนเทาไร การหาคาเฉลยมประโยชนหรอไม อยางไร (ตอบตามทวดได) 3. อตราการเตนของชพจรมความสมพนธกบอตราการท างานของหวใจหรอไม อยางไร (ม ถาหวใจเตนเรวอตราการเตนของชพจรจะเรว) 4. สภาพรางกายทปกต อตราการเตนของชพจรของนกเรยนเฉลยประมาณ กครงตอนาท ( ชพจรปกตเฉลย 72 ครง/นาท) 5. หญงและชายมอตราการเตนของชพจรในสภาพปกตเหมอนกนหรอไมอยางไร (ไมเหมอนกน หญงจะเรวกวาชาย) 6. การท ากจกรรมตางกน เชน การเดนไปเดนมา การกระโดด และการวง อตราการเตนของชพจรเปนอยางไร (การวงชพจรจะเตนเรวกวา รองลงมา คอ การกระโดดและการเดนไปเดนมา ตามล าดบ)

7. อตราการเตนของชพจรจะมากหรอนอยขนอยกบปจจยใดบาง (เพศ วย และกจกรรมทท า) 8. เครองมอทางการแพทยทใชฟงการเตนของหวใจ คออะไร (สเตทโทสโคป)

147

เกณฑการใหคะแนนผลการท ากจกรรมและตอบค าถามในใบงานท 2

รายการประเมน ระดบคณภาพ 1. ท าการทดลองไดถกตองตามขนตอนและตอบค าถามไดถกตองตรงประเดนมากทสดและตอบถก 7 - 8 ขอ

4

2. ท าการทดลองไดถกตองตามขนตอนไดท าการทดลองและตอบถกตอง ตรงประเดนและตอบถก 5 - 6 ขอ

3

3. ท าการทดลองไดถกตองผดบางขนตอน ตองชวยเหลอและตอบค าถามได แตมสวนถกนอย หรอตอบถก 3 - 4 ขอ

2

4. ทดลองไดบาง ตองคอยบอกตลอดเวลา ตอบค าถามได 1 - 2 ขอ และตองใหความชวยเหลอมาก

1

148

แบบสงเกตพฤตกรรมการท างานกลม เรอง/กจกรรมทประเมน ................................................................................ กลมท .................ชอกลม ........................ ชนมธยมศกษาปท ....../...............

สมาชก คอ .…………………………….……………………………………………………… ค าชแจง ใหท าเครองหมายถก () ในชองทตรงกบความจรง

รายการประเมนพฤตกรรม ผลการประเมน

ดมาก (4)

ด (3)

พอใช (2)

ปรบปรง (1)

1. มการปรกษากนกอนท างานในคณะท างาน 2. มการแบงหนาทและท างานตามหนาททกคน 3. มการปฏบตงานตามขนตอน 4. มการใหความชวยเหลอซงกนและกน 5. มผลงานตรงตามวตถประสงคทก าหนด 6. ผลงานเสรจทนตามเวลา 7. ผลงานมความคดสรางสรรค 8. ผลงานแสดงถงการน าความรทไดมา

ประยกตใช สามารถใหค าแนะน ากลมอนได

9. การจดเกบวสดอปกรณเรยบรอยหลงเลกปฏบตงาน

10. ผลงานมความถกตองสมบรณทกกจกรรม เกณฑการใหคะแนน 1. พฤตกรรมหรอผลงานชดเจนดมาก ปฏบตไดทกครง ถอวา ดมาก ให 4 คะแนน 2. พฤตกรรมหรอผลงานชดเจนด ปฏบตไดบอยครง ถอวา ด ให 3 คะแนน 3. พฤตกรรมหรอผลงานไมชดเจนปฏบตไดบางครง ถอวา พอใช ให 2 คะแนน 4. พฤตกรรมหรอผลงานไมชดเจนตองเตอนบอย ๆ ถอวา ควรปรบปรง ให 1 คะแนน

40 100

ไดคะแนน

ระดบคณภาพ รอยละ 80 ขนไป ให ดมาก รอยละ 70 – 79.99 ให ด รอยละ 60 – 69.99 ให พอใช ต ากวารอยละ 60 ให ปรบปรง

สรปผลการประเมน ............................................. ลงชอ.....................................................ผประเมน (...................................................) ................./.............../..................

149

สรปคะแนนชดกจกรรมท 2 เรอง ระบบหมนเวยนโลหต

เลขท ชดกจกรรมท 1 พฤตกรรม

กลม (4) บตรงาน (4)

บตร กจกรรมท 1 (4)

บตร กจกรรมท 2 (4) รวม(12)

กลมท .......1

2

3

4

5

กลมท .......1

2

3

4

5

กลมท ......1

2

3

4

5

กลมท .......1

2

3

4

5

รวม

เฉลย

S.D.

เฉลยรอยละ

เขาสบทเรยน

โดย นางเอเดยน คณาสทธ

ออก

บทเรยนคอมพวเตอรชวยสอน เรอง ระบบหมนเวยนโลหต

ขอบคณ เจาของผลงานนางเพญจนทร รตนาภรณวงศ โรงเรยนสวนกหลาบวทยาลย รงสต

สพท.ปทมธาน เขต 1

บทน า

การหมนเวยนของเลอด

มาตรฐานตวชวด

สวนประกอบและหนาทของเลอด

แบบทดสอบ

บทเรยน

เรอง ระบบหมนเวยนโลหต (Circulatory System)

ออก

ว1.1ม.2/1 อธบายโครงสรางและการท างานของระบบ

ยอยอาหาร ระบบหมนเวยนเลอด ระบบหายใจ ระบบขบถาย ระบบสบพนธ ของมนษยและสตว รวมทงระบบประสาทของมนษย ว1.1ม.2/2 อธบายความสมพนธของระบบตางๆ ของ มนษยและน าความรไปใชประโยชน ว1.1ม.2/1 อธบายโครงสรางและการท างานของระบบ ยอยอาหาร ระบบหมนเวยนเลอด ระบบหายใจ ระบบขบถาย ระบบสบพนธ ของมนษยและสตว รวมทงระบบประสาทของมนษย

มาตรฐานตวชวด

ออก บทเรยน

เรอง ระบบหมนเวยนเลอด (Circulatory System)

บทเรยน

บทน า

ออก

ระบบหมนเวยนโลหต เปนระบบทน าสารตาง ๆ ไปยงเซลลทวรางกาย เชน สารอาหาร แกสตาง ๆ เกลอแร ฮอรโมน และรบของเสยสงออกนอกรางกายโดยล าเลยงไปตามเสนเลอด

ระบบหมนเวยนเลอด (Circulatory System)

บทเรยน ออก

สวนประกอบและหนาทของเลอด

http://basketman06.igetweb.com/index.php?mo=3&art=18834

สวนทเปนของเหลว 55 %

สวนทเปนของแขง 45 %

เรยกวา พลาสมา หรอน าเลอด

ประกอบดวย น า 91 % สารตาง ๆ เอนไซม ฮอรโมน แกส ของเสย ไดแก ยเรย CO2

เมดเลอดแดง(Red blood cell )

เมดเลอดขาว (White blood cell )

เกลดเลอด(Platelet)

สวนประกอบของเลอด


เปนสารประกอบโปรตน ลกษณะคอนขางกลม มสแดง ตรงกลางเวา เมอโตเตมทไมมนวเคลยส มสารสแดง เรยกวา ฮโมโกลบน มธาตเหลกเปนองคประกอบ มอาย 110 - 120 วน สรางท ไขกระดก ท าลายท ตบ ในเดกสรางท ตบ มาม และไขกระดก หนาท ของเซลลเมดเลอดแดง ล าเลยง O2 เซลล ล าเลยง CO2 ปอด

1 mm3 มเซลลเมดเลอดแดงประมาณ 5 ลานเมด รป เซลลเมดเลอดแดง

ทมา http://www.med.cmu.ac.th/dept/vascular/human/lesson/lesson2.php บทเรยน ออก

ฮโมโกลบน + O2 ออกซฮโมโกลบน (Oxyhemoglobin)

เซลลเมดเลอดแดง (Red blood cell)

http://basketman06.igetweb.com/index.php?mo=3&art=18834

ลกษณะ กลม ไมมส มนวเคลยส ขนาดใหญกวา เมดเลอดแดงสรางท ไขกระดก มาม และตอมน าเลอง อาย 7 - 14 วน เมดเลอดขาวท าหนาท ท าลายเชอโรค และสงแปลกปลอม

1 mm3 มเซลลเมดเลอดขาวประมาณ 4,000- 10,000 เมด

ทมา : http://www.med.cmu.ac.th/dept/vascular/human/lesson/lesson2.php

รป เซลลเมดเลอดขาว


เซลลเมดเลอดขาว (White blood cell )

เพลตเลต หรอ เศษเมดเลอด เกลดเลอด แผนเลอดไมใชเซลล เปนชนสวนของเซลล ไมมส ไมมนวเคลยสมรปรางไมแนนอนขนาดเลกกวาเมดเลอดแดงเกอบ 4 เทา มอาย 4 วน ท าหนาทชวยในการแขงตวของเลอด ในขณะทเสนเลอดฉก

เพลตเลต (Platelet)



กระบวนการแขงตวของเลอด (blood clotting)

โพทรอมบนในเลอด + แคลเซยม ทรอมบน (วตามน K เปนตวเรงปฏกรยาในการสราง) ไฟบรน ไฟบรโนเจน (เสนใยละเอยดสานปดบาดแผล)

เอนไซมทรอมโบพลาสตน

เกลดเลอดสราง


ทมาของภาพ : สสวท. ชววทยาเลม 2 : 88

กระบวนการแขงตวของเลอด


โครงสรางภายในของหวใจ

ภายในหลอดเลอดจะถกควบคมโดย หวใจ ซงท าหนาทเหมอนเครองสบฉด เพอ

ท าใหเกดแรงดนทสามารถจะดนใหเลอดไหล ไปตามหลอดเลอดตาง ๆ ทอย ทวรางกาย และสามารถไหลกลบเขาสหวใจได ผคนพบเปน

คนแรกไดแก นกวทยาศาสตร ชาวองกฤษ

ชอ วลเลยม ฮารวย


ทมา : http://www.thailabonline.com/section31.htm

รป การหมนเวยนของเลอด


http://www.thailabonline.com/section31.htm




หวใจ (Heart)

หวใจอยระหวางปอดทง 2 ขาง คอนไปทางซายเลกนอย ท าหนาทสบฉดเลอดใหไหล ตามหลอดเลอดไปยงสวนตาง ๆ ของรางกาย แลวไหลกลบคนสหวใจ

หวใจประกอบ ดวยกลามเนอพเศษทเรยกวา กลามเนอหวใจม 4 หอง แบงออกเปน หองบน 2 หอง เรยกวา เอเตรยม (Atrium) หองลาง 2 หอง เรยกวา เวนตรเคล(Ventricle) ระหวางหองบนซาย-ลางซาย

จะมลน ไบคสพด (bicuspid valve) คนอยและหองบนขวา-ลางขวา จะมลน ไตรคสพด (tricuspid valve) คนอย ลนหวใจท าหนาท

ปองกนไมใหเลอดไหลยอนกลบ

ทมาของภาพ : สสวท. แบบเรยนชววทยาเลม 2 : 75 บทเรยน ออก



วงจรเลอด เลอดจากสวนตาง ๆ ของรางกาย

เอเตรยมขวา ผานลนไตรคสพด

เวนตรเคลขวา

ปอด

เวนตรเคลซาย

เอเตรยมซาย ผานไบคสพด

http://www.med.cmu.ac.th/dept/vascular/human/lesson/lesson2.php#heart

ภาพเคลอนไหวการไหลเวยนของเลอด

สงเกต การไหลเวยนของเลอดผานหวใจตามลกศร

ทมาของภาพ: http://www.med.cmu.ac.th/dept/vascular/human/lesson/lesson2.php บทเรยน ออก

หลอดเลอด

หลอดเลอด ท าหนาทล าเลยงเลอดจากหวใจไปยงอวยวะสวนตาง ๆ ทวรางกาย และเปนเสนทางใหเลอดจากอวยวะตาง ๆ ทวรางกายกลบเขาสหวใจ หลอดเลอดในรางกายม 3 ชนด ไดแก 1. หลอดเลอดแดง (Artery) 2. หลอดเลอดด า (Vein) 3. หลอดเลอดฝอย (Capillary)


หลอดเลอดแดง เปนหลอดเลอดทน าเลอดออกจากหวใจไปยงเซลลตาง ๆ ของรางกาย มผนงหนาแขงแรง เพอใหมความทนทานตอแรงดนเลอดทถกฉดออกไป ไมมลนกนภายใน เลอดทอยในหลอดเลอดแดง มปรมาณแกสออกซเจนมาก เรยกวา “ เลอดแดง ” ยกเวนหลอดเลอดแดงทน าเลอดออกจากหวใจไปยงปอดภายในเปนเลอดทมปรมาณ แกสคารบอนไดออกไซดมาก เรยกวา “ เลอดด า ”

1. หลอดเลอดแดง (Artery)


หลอดเลอดด า เปนหลอดเลอดทน าเลอดจากสวนตาง ๆ ของรางกายเขาสหวใจ หลอดเลอดด ามผนงบางกวาหลอดเลอดแดง มลนกนภายในเพอปองกนเลอดไหลยอนกลบ เลอดทไหลอยภายในหลอดเลอดมปรมาณแกสคารบอนไดออกไซดมาก ยกเวน หลอดเลอดด าทน าเลอดจากปอดเขาสหวใจ จะเปน เลอดแดง

2. หลอดเลอดด า (Vein)


ทมา : www.siamcomic.com/scboard/view.php?scbID=29341

รป โครงสรางของหลอดเลอดแดง และหลอดเลอดด า


http://www.siamcomic.com/scboard/view.php?scbID=29341




3. หลอดเลอดฝอย (Capillary)

หลอดเลอดฝอย เปนหลอดเลอดทเชอมตอระหวางหลอดเลอดแดงและหลอดเลอดด า สานเปนรางแหแทรกอยตามเนอเยอตาง ๆ ของรางกาย มขนาดเลกละเอยด เปนฝอย

มผนงบางมาก ประกอบดวยเซลลเพยงชนเดยว เปนแหลง ทมการแลกเปลยนแกสและสารตาง ๆ ระหวางเลอดกบเซลลของรางกาย

ทมา : http://www.npschool.ac.th/~pollaglove/3.html

รป หลอดเลอดฝอย


http://www.npschool.ac.th/~pollaglove/3.html



รป หลอดเลอดฝอย

ความดนเลอด (Blood pressure)

คอ ความดนทเกดจากการบบตวและคลายตวของหวใจ ขณะหวใจบบตวเลอดจะถกดนออกไปตามหลอดเลอดแดงดวยความดนสงท าใหเลอดเคลอนทไปตามสวนตาง ๆ ของรางกาย และในขณะทหวใจคลายตวเลอดจะไหลกลบเขาสหวใจตามหลอดเลอดด าดวยความดนต า ความดนเลอดมหนวยเปน มลลเมตรของปรอทมคาตวเลข 2 คา เชน 120 / 80 มลลเมตรของปรอท


120 = คาความดนเลอด ขณะหวใจบบตวใหเลอดออกจากหวใจ (Systolic pressure) 80 = คาความดนเลอด ขณะหวใจคลายตวรบเลอดเขาสหวใจ (Diastolic pressure)

ปกตความดนเลอดสงสดขณะหวใจบบตว มคา 100 + อาย ความดนเลอด ขณะหวใจรบเลอดไมควรเกน 90 มลลเมตรของปรอท เครองมอวดความดนเลอด เรยกวา มาตรความดนเลอด (Sphygmomanometer) ใชคกบหฟงหรอ สเตทโทสโคป (Stethoscope) วดความดนทหลอดเลอดแดงทตนแขน

ความรเพมเตม

เครองมอวดความดนเลอด


1. อาย ผสงอายมความดนเลอดมากกวาเดก เนองจากผนงหลอดเลอดมความยดหยนลดลง

2. เพศ ปกตเพศหญงมความดนเลอดต ากวาเพศชาย ยกเวนหญงทก าลงจะหมดประจ าเดอน

3. ขนาดของรางกาย คนทรางกายใหญโตหรอคนอวนจะมความดนเลอดสงกวาคนผอม 4. อารมณ คนทเครยด วตกกงวล โกรธ หรอตกใจ จะมความดนเลอดสงกวาคนอารมณ

ปกต 5. การท างาน ท างานหนกและการออกก าลงกาย จะมความดนเลอดสง 6. สภาพรางกาย เชน หลอดเลอดตบ ระดบไขมนในเลอดสงจะท าใหความดนเลอดสง

ปจจยทมผลตอความดนเลอด


1. ความดนเลอดเฉลยปกตของหญงในวยหนมสาว คอ 110 / 70 มลลเมตรปรอท

2. ความดนเลอดเฉลยปกตของชายในวยหนมสาว คอ 120 / 80 มลลเมตรปรอท

3. โรคความดนเลอดสงจะพบมากในผสงอาย ผทโกรธงาย และผทมจตใจอยในภาวะเครยดเปนประจ า สาเหตของโรคทส าคญ คอ การตบตนของหลอดเลอด

4. อารมณ เชน ขณะโกรธรางกายจะผลตสารชนดหนงออกมา ซงสารนจะมผลตอการ บบตวของหวใจ

ความรเพมเตม


ชพจรคอ จงหวะการบบตวและคลายตวของ

ผนงเสนเลอดตามจงหวะการเตนของหวใจ โดยปกต

หวใจเตนเฉลยประมาณ 72 ครง ตอ 1 นาท และอตรา

การเตนของชพจรในเพศชายจะสงกวาเพศหญง

การวดชพจรจะวดจากเสนเลอดแดงบรเวณขอมอ

และขอศอก

รป การวดชพจรท ขอมอ ขอศอกและซอกคอ

ชพจร (pulse)


การหมนเวยนของแกส ในรางกายจะเกดควบคกบการหมนเวยนของเลอด โดย สวนใหญแลวเปนการหมนเวยนของแกสทส าคญ 2 ชนด คอ แกสออกซเจน และ แกสคารบอนไดออกไซด

อวยวะส าคญทเกยวของกบการหมนเวยนของแกส คอ ปอด โดยปอดจะท าหนาท ในการแลกเปลยนแกสระหวางแกสภายในรางกายกบแกสทอยภายนอกรางกาย

การหมนเวยนแกส


รป การแลกเปลยนแกสกบการล าเลยงแกส

ทมาของภาพ : สสวท. ชววทยาเลม2 : 50 บทเรยน ออก

วธท าแบบทดสอบ

„ คลกเพอแสดงโจทยตวเลอก

„ คลกเลอกขอทถกทสด

„ โปรแกรมจะแสดงผลใหทราบวาถกหรอผด


แบบทดสอบหลงเรยน เรอง ระบบหมนเวยนโลหต

1. สวนประกอบของเลอดทมปรมาณมากทสดคอขอใด

ข. เกลดเลอด ค. เมดเลอดแดง ง. เมดเลอดขาว

ก. พลาสมา


2. ถา A คอ เมดเลอดแดง B คอ เมดเลอดขาว ขอใดเปรยบเทยบระหวาง A และ B ไดถกตอง

ข. B มจ านวนมากกวา A ค. A มนวเคลยส แต B ไมม ง. B มอายนอยกวา A

ก. A มขนาดใหญกวา B


3. เซลลเมดเลอดประกอบดวยโปรตน X ซงท าหนาทล าเลยงแกส Y ไปยงสวนตาง ๆ ของรางกาย โปรตน X และแกส Y คออะไร

ข. โพรทรอมบน, แกสออกซเจน ค. เฮโมโกลบน, แกสคารบอนไดออกไซด ง. โพรทรอมบน, แกสคารบอนไดออกไซด

ก. เฮโมโกลบน, แกสออกซเจน


4. ความดนเลอดของผใหญเพศชายตามปกตมคาเฉลยประมาณกมลลเมตร ของปรอท

ข. 110 / 70 มลลเมตรของปรอท ค. 120 / 80 มลลเมตรของปรอท ง. 130 / 90 มลลเมตรของปรอท

ก. 90 / 60 มลลเมตรของปรอท


5. หลอดเลอดในขอใดทมความดนเลอดสงสด

ข. หลอดเลอดทน าเลอดออกจากหวใจ ค. หลอดเลอดทน าเลอดเขาสปอด ง. หลอดเลอดทน าเลอดออกจากปอด

ก. หลอดเลอดทน าเลอดเขาสหวใจ


6. ขอความตอไปนขอใดไมถกตอง

ข. ภายในหลอดเลอดด ามลนกน สวนหลอดเลอดแดงไมม ค. ผนงของหลอดเลอดด าหนามากกวาผนงของหลอดเลอดแดง ง. เลอดในหลอดเลอดแดงมแกสออกซเจน สงกวาหลอดเลอดด า

ก. หลอดเลอดแดงมความดนเลอดสงกวาหลอดเลอดด า


7. การแลกเปลยนสารอาหาร แกส และสงตาง ๆ ระหวางเลอดกบเซลลเกดขน บรเวณใด

ข. หลอดเลอดแดง ค. ผนงหลอดเลอดฝอย ง. หลอดเลอดแดงฝอย

ก. หลอดเลอดด า


8. หลอดเลอดด ามลนกนภายในเพออะไร

ข. ปรบความดนเลอดใหคงท ค. กนไมใหเลอดไหลยอนทาง ง. โบกใหเลอดไหลไปทางเดยวกน

ก. กนไมใหเลอดไหลปนกน


9. เลอดทใชแลวจากสวนตาง ๆ ของรางกายจะเขาสหวใจทใด

ข. หองเอเตรยมซาย

ค. หองเวนตรเคลขวา

ง. หองเวนตรเคลซาย

ก. หองเอเตรยมขวา



10. อวยวะทท าหนาทสรางเมดเลอดแดงของคนวยผใหญคออวยวะใด

ข. มาม ค. ไขกระดก ง. ตบ มาม และ ไขกระดก

ก. ตบ



ลองท าใหมนะคะ

ตอบผดคะ !


พยายามอก

ท าขอตอไปคะ

++ ถกตองนะคะ ++


เกงมาก




เกงมาก

LOGO

ระบบหมนเวยนโลหตในรางกายมนษย

คณครเมลดา ยมจนดา

ระบบหมนเวยนโลหต คอระบบทหวใจบบตว

และสงเลอดไปเลยงสวนตางๆของรางกาย

อยางเปนระบบ

ระบบหมนเวยนโลหตของเรา ประกอบดวย

เลอด หวใจ และเสนเลอด โดยเลอดจะเปน

ของเหลวทไหลไปตามเสนเลอดทแผกระจาย

ทวรางกาย มหวใจท าหนาทสบฉดใหเกด

แรงดนดนเลอดใหไหลไปตามเสนเลอด

เลอด

เลอดมลกษณะเปนของเหลวสแดง ในรางกายคนท

โตเตมทจะมเลอดอยประมาณรอยละ 7 – 10 ของน าหนกตว

หรอประมาณ 5 ลตร ม pH = 7.35 - 7.45

เครองปนเลอด เมอน าเลอดมาเขาเครองปน จะเหนวาเลอดสวนประกอบไปดวย 2 สวน

1. สวนทเปนของเหลวม 55% ไดแก น าเลอด หรอพลาสมา

เลอด

2. สวนทเปนของแขงม 45% ไดแก - เซลลเมดเลอดแดง- เซลลเมดเลอดขาว- เกลดเลอด

น า 91%

สารอาหาร

เชน โปรตน วตามน แรธาต เอนไซมและกาซ

ของเสยตางๆ

เชน ยเรย กาซคารบอนไดออกไซด

Add Your

Title

น าเลอด จงมหนาทล าเลยงอาหาร กาซ ฮอรโมน เอนไซม และของเสยตางๆ

- เปนเซลลทมรปรางกลมแบน ตรงกลางบม

เนองจากสลายนวเคลยสทงไป

- มรงควตถสแดง เรยกวา ฮโมโกลบน ซงเปน

โปรตนทมธาตเหลกเปนองคประกอบ

-ในผชายมเซลลเมดเลอดแดงประมาณ 5 ลาน

เซลลตอ 1 ลกบากศกมลลเมตร-ในผหญงมเซลลเมดเลอดแดงประมาณ 4.5-5ลานเซลลตอ 1 ลกบากศกมลลเมตร

แหลงทสราง

- ทารกในครรภ แหลงสรางคอ ตบ มาม ไขกระดก

- วยผใหญ แหลงสรางคอ ไขกระดกแหลงท าลาย

เซลลเมดเลอดแดงจะมอายประมาณ

100 - 120 วน หลงจากนนจะถกสงไปท าลายทตบ และมาม

เมดเลอดแดงทถกสรางข นใหมๆ จะมนวเคลยส เมอม

อายมากข น เมดเลอดแดงจะสลายนวเคลยสทงไปเพอเปน

การเพมพ นทผวสมผสในการจบกบออกซเจน

หนาท

1. ล าเลยงกาซออกซเจนไปสงยงเนอเยอตางๆ

2. ชวยล าเลยงกาซคารบอนไดออกไซด (30%)ไปก าจดทงทปอด

• เปนเซลลมนวเคลยส ไมมส

• รปรางกลม มขนาดใหญกวาเซลล เมดเลอด

แดง

• คนปกต มประมาณ 7,500 เซลลตอลกบาศก

มลลเมตร

• เมอมเช อโรคหรอสงแปลกปลอมเขาสรางกาย

รางกายจะสรางเมดเลอดขาวเพมข นอยาง

มากมาย

แหลงสราง

• ไขกระดก มาม ตอมน าเหลองมอาย 7-12 วนแหลงท าลาย

• มามและตอมน าเหลอง

มหนาท ปองกนและท าลายสงแปลกปลอม ทเขาสรางกาย

1

เซลลเมดเลอดขาวฟาโกไซต

2

เซลลเมดเลอดขาวลมโฟไซต

เปนพวกทท าหนาทสรางสาร

ข นมาตอตานสงแปลกปลอมหรอ

เช อโรค สารทถกสรางขนเรยกวา

แอนตบอด ซงเปนสารประเภท

โปรตน

- เกลดเลอด [pletette] คอเปนช นสวนของเซลลทมรปรางเปนแผนเลกๆ ปนอยในน าเลอด

- เกลดเลอดจะมอายอยไดประมาณ 4 วน - ในรางกายมเกลดเลอดมประมาณ 250,000 เกลดตอลกบาศกมลลเมตร

แหลงสราง ไขกระดก

หนาท

ชวยใหเลอดแขงตว โดยท างานรวมกบวตามน K และแคลเซยม

เลอดทไหล

ในรางกาย

เลอดทมปรมาณ

กาซออกซเจนสง

เชน เลอดทไหล

ผานปอดและรบ

กาซออกซเจนมา

จากปอดแลว

เลอดทมปรมาณกาซ

ออกซเจนต า และ

มปรมาณกาซ

คารบอนไดออกไซด

สง

Text

Text

เลอดแดงและเลอดด า สามารถเปลยนสภาพไปมาไดขนอยกบกาซทเลอดไดรบ

เลอดด ำ

เลอดแดง

ปอดเลอดด ำ

หวใจเซลล

หลอดเลอด (Blood vessel) คอทอทท าหนาทล าเลยงเลอดไปยงสวนตางๆ ของรางกาย

แบงได 3 ประเภท

น าเลอดออกจากหวใจ

ผนงหนาไมมลนกน

เลอดขางในเปนเลอดแดง

ยกเวนหลอดเลอดแดง

ทน าเลอดออกจากหวใจ

ไปฟอกทปอด

น าเลอดเขาสหวใจ

ผนงบาง มลนกน

เลอดขางในเปนเลอดด า

ยกเวนหลอดเลอดด า

ทน าเลอดจาก

ปอดเขาสหวใจ

ขนาดเลกสด

และผนงบางมาก

จนเปนบรเวณทม

การแลกเปลยน

สารตางๆ

1. หลอดเลอดแดง ( Artery ) เปนเสนเลอดทน าเลอดออกจากหวใจ สวนใหญบรรจเลอดทมออกซเจนสง (เลอดแดง) ยกเวนเสนเลอดแดงพลโมนารอาเตอรร

(Pulmonary Artery ) ทน าเลอดด าจากหวใจหองลางขวาไปฟอกทปอด เสนเลอดแดงทมขนาดใหญทสด มชอวา เสนเลอดเอออรตาร

( Aorta ) เปนเสนเลอดทน าเลอดออกจากหวใจหองลางซาย โคงไปดานหลงทางซาย และทอดผานชองอกและชองทอง ขนาดใหญทสดมเสนผานศนยกลาง

1 นว มแรงดนเลอดสงมาก สวนทโคงเรยกวา ขวหวใจ

หลอดเลอดแดง หรอเลอดอารเตอร มลกษณะดงน

1. มผนงหนาประกอบไปดวยเนอเยอ 3 ชน คอ เนอเยอชนในสดเปนเนอเยอบผว ชนกลางเปนเนอเยอทสามารถยดหยนได เนอเยอชนนอกสดเปน

เนอเยอเกยวพนทยดหยนได

2. ผนงมความยดหยนดมาก เพราะประกอบไปดวยเนอเยอชนกลามเนอ และเนอเยอเกยวพนท าใหสามารถขยายตวเพอรบแรงดนเลอด

คอนขางสงทเกดจากการบบตวของหวใจ

2. หลอดเลอดด ำ ( Vein ) หรอเสนเลอดเวน เปนเสนเลอดทน าเลอดเขาสหวใจ เลอดภายในเสนเลอดด าเปนเลอดทมออกซเจนนอย(เลอดด า) ยกเวน

เสนเลอดด าทน าเลอดจากปอด กลบเขาสหวใจหองบนซาย

เสนเลอดเวนไดแก

- ซพเรยเวนาคาวา ( Superior vena cava )เปนเสนเลอดด าทเลอดจากสวนบนของรางกาย เชน

หว อก แขน กลบเขาสหวใจ

- อนฟเรย เวนาคาวา ( Inferior vena cava ) เปนสนเลอดทน าเลอดจากสวนตาง ๆ ทอยใตกระบงลม

กลบเขาสหวใจ

หลอดเลอดด า หรอหลอดเลอดเวน มลกษณะดงน

1. มผนงบางประกอบดวยเนอเยอ 3 ชน เชนเดยวกบอารเตอรแตบางกวา

2. ผนงมความยดหยนไดนอย เพราะมเนอเยอกลามเนอและเนอเยอเกยวพนนอย

3. มลนกน เพอปองกนไมใหเลอดไหลยอนกลบ

โครงสรางของเสนเลอด โครงสรางของเสนเลอดด าและเสนเลอดแดง (vein and artery) ประกอบดวยเนอเยอ 3 ชน คอ

1.1 เนอเยอชนนอก (tunica externa) ประกอบดวยเนอเยอ (connective tissue) ทเรยงตวกนอยางหลวมๆ ภายในเนอเยอมทอน าเหลองและเสนประสาท ท าใหเสนเลอดเลกลง

และใหญข นไดตามความตองการของรางกาย

1.2 เนอเยอชนกลาง (tunica media) เปนเนอเยอชนทมความหนามากทสด เปน muscle layer ทประกอบดวยกลามเนอเรยบ และเนอเยอเกยวพนประเภท elastic tissue และม collagen fiber ท าใหมความเหนยวและแขงแรง ในเสนเลอดแดงจะมเนอเยอชนกลางหนากวาเสนเลอดด า

1.3 เนอเยอชนใน (tunica interna) เนอเยอชนในสดประกอบดวยเนอเยอendothelium และเนอเยอเกยวพนพวก elastic tissue ชวยเพมความแขงแรง

3. หลอดเลอดฝอย(Capilaly) เสนเลอดฝอยมทงเสนเลอดแดงฝอย เสนเลอดด าฝอย มเนอเยอบางมาก มขนาดเสนผานศนยกลาง 7 ไมโครเมตร ประกอบดวยเซลลเพยงชนเดยว มหนาทเปนแหลงส าหรบแลกเปลยนกาซและ

สารตาง ๆ ระหวางเลอดกบเซลลของรางกาย

เสนเลอดฝอยในรางกายมจ านวนมาก เพราะเปนสวนทตองแยกไปส

สวนตาง ๆ ของรางกาย และแทรกไปตามเซลล

หลอดเลอดแดง หลอดเลอดด า หลอดเลอดฝอย

ความหนาของผนง หนาสด หนา บาง

ความจ มากกวา นอยกวา -

ความยนหยน ยดหยนมาก ยดหยนนอย ยดหยน

แรงดน มากสด นอย ปานกลาง

ลน ไมม ม ไมม

วลเลยม ฮาว นายแพทยชาวองกฤษเปนผคนพบการ

หมนเวยนของเลอด และชใหเหนวาเลอดมการไหลเวยนไปในทาง

เดยวกน กลาวคอ เลอดจะถกดนออกจากหวใจไปทวรางกาย แลว

กจะไหลกลบเขาหวใจอก โดยไมมการยอนกลบ

หวใจท าหนาทสบฉดโลหต ตงอยในชอง

อก อยระหวางปอดทงสองขาง โดยมกระดก

หนาอกและกระดกซโครงคอยปองกนอย

สวนลางของหวใจมกระบงลมรองรบอย หวใจ

เปนมดกลามเนอมความแขงแรงเปนพเศษ ม

ขนาดพอ ๆ กบก าปนของเจาของ ขนาดหวใจ

ของคนโตเตมวยมขนาดยาว 12.5 เซนตเมตร กวาง 9 เซนตเมตร หนา 5 เซนตเมตร มน าหนกประมาณ 300 กรม

-หองบนซาย ( Left Atrium ) ท าหนาทรบเลอดแดงจากปอด

-หองบนขวา ( Right Atrium ) ท าหนาทรบเลอดด าจากสวน

ตาง ๆ ของรางกาย

- หองลางซาย ( left Ventricle ) ท าหนาทสงเลอดแดงไปยงสวน

ตาง ๆ ของรางกาย

- หองลางขวา ( Right Ventricle ) ท าหนาทสงเลอดด าไปยงปอด

ลนประกอบดวยเนอเยอเกยวพน ท าหนาทเหมอนประตรปรางคลายถงกนไมใหเลอด

ไหลยอนกลบมาทางเดม

ลนหวใจม 4 ลน คอ1. ลนไตรคสพด

( Tricuspid valve ) อยระหวางหองบนขวากบหองลางขวา มลกษณะเปน 3 แผน

2. ลนไบคสพด ( Bicuspid valve ) อยระหวางหองบนซายกบหองลางซาย ลนมลกษณะเปน 2 แผน

Bicuspid valve

3. ลนพลโมนาร เซมลนาร ( Pulmonary semiluna valve ) อยบรเวณโคนของเสนเลอดพลโมนาร อารตอร มลกษณะเปนถงรปพระจนทรครงเสยว 3 ใบชนกนไมยดตดดวยกลามเนอ ลนกนไมใหเลอดไหลกลบสหองลางขวา

4. ลนเอออรตก เซมลนาร ( Aortic semiluna valve ) อยบรเวณโคนเสนเลอดเอออรตาท าหนาทกนไมใหเลอดไหลกลบสหองลางซาย

วงจรของระบบหมนเวยนเลอด

การเตนของหวใจ เกดจากการทกลามเนอหวใจหดตวและคลายตว ซงจะเปนจงหวะ

สม าเสมอกน หวใจของคนเตนตงแตอยในครรภมารดา จนกระทงตาย อตราการเตนของหวใจ

แตกตางกนตาม

เพศ

ผหญงจะมอตราการเตน

ของหวใจมากกวาชาย

(ผหญง 74 ครง/นาท ผชาย 70 ครง/นาท) โดยเฉลยอตราการเตนของ

หวใจคนประมาณ 72 ครงตอนาท

อาย

วยทารกจะมการ

เตนของหวใจ

มากทสด

อารมณ

เมอตนเตน ตกใจ

อตราการเตน

ของหวใจจะสง

กจกรรมตางๆ

ขณะออกก าลง

กาย อตราการ

เตนของหวใจจะ

สงกวาปกต

ชพจร เกดจากหลอดเลอดแดงขยายและหดตว ซงตรงกบการเตนของหวใจ

ต าแหนงชพจรของรางกายทสมผสชพจรไดจาย ไดแก

-บรเวณขอมอทางดานนวหวแมมอของฝามอ-ทขมบ -ขอพบแขนขา-ขางๆล าคอ-หลงเทา-ขาหนบ

แตทนยมจบชพจร คอ บรเวณขอมอ

ความดนเลอด หมายถง แรงดนของเลอดทไปดนผนงเสน

เลอดเกดจากหวใจบบและคลายตวดนเลอดออกไป ความดนเลอดมก

วดจากเสนเลอดอารเตอร

ความดนเลอดแบงเปน

- ความดนซสโทลก (Systolic pressure)คอ ความดนสงสดขณะทหวใจบบตวสงเลอดออก

- ความดนไดแอสโทลก (Diastolic pressure)คอ ความดนต าสดขณะหวใจคลายตวรบเลอดเขามา

เครองมอทใชวดความดนโลหต คอ sphygmomanometerมหนวยเปนมลลเมตรของปรอท โดยวดจากเสนเลอดแดงตรงแขนดานบนซงความดน

เลอดในเสนเลอดขนาดตาง ๆ จะแตกตางกนข นอยกบระยะทหางจากหวใจ

คาความดนเลอดจะมคาตวเลข 2 คา เชน 118/78มลลเมตรปรอท

คาตวเลขหนา

เลข 118 แสดงคาความดนเลอดสงสดขณะหวใจบบตวใหเลอดออกจาก

หวใจ เรยกวา ความดนระยะบบตว

(Systolic Pressure)

สวนตวเลขหลง

เลข 78 แสดงความดนเลอดขณะหวใจคลายตวเพอรบเลอดเขาสหวใจเรยกวา ความดน

ระยะหวใจคลายตว (Diastolic Pressure)

คาความดนเลอดเฉลย

- ผชาย 120 / 80 มลลเมตรของปรอท- ผหญง 110/70 มลลเมตรของปรอท

- ความดนปกตขณะหวใจบบตว หาไดจาก

เชน อาย 30 ป ความดนโลหตขณะหวใจบบตว = 100 + 30 = 130 มลลเมตรของปรอท

- ส าหรบความดนเลอดขณะหวใจรบเลอดไมควรเกน 90 มลลเมตรของปรอท

คาความดนโลหต = 100 + อายของคนนน ๆ

ปจจยทมผล

เพศอาย

ขนาดของรางกาย

อารมณ

อรยาบถ

การออกก าลงกาย

แผน 2 ชุด 2 เรื่อง ระบบหมุนเวียนเลือด...

Science