-1881 -1881 : Atatrkn, Selanikte Kocakasm Mahallesi, Islahhane

Caddesindeki katl pembe evde dnyaya gelifli * (Ata-trkn babas Ali Rza Efendi **, annesi Zbeyde Hanm***dr). (K.A.M.M.T., s. 17-23; .A., s.719; A.A.K., s.51;A.H.E., s. 7;K.A., s. 72; Borak, s.11-12; A.B., s.13;A.Y., s.3; A.Y.A., s. 5; A.A.S., s.7).

-1886-1886 : Atatrkn, Selnikte ilk renimine bafllamas (Kk

Mustafa, ilk renimine bir sre annesinin arzusuna uyarakHafz Mehmet Efendinin mahalle mektebinde devam etti;fakat ok gemeden babasnn istei ile adafl eitim ya-pan fiemsi Efendi Mektebine geti ve ilkokulu burada bitir-di. fiemsi Efendi, yeni rencisinin yeteneklerini ve zeks-n takdir ettiinden, kk Mustafann kendi okulunda bu-lunmasndan son derece memnundu. Ali Rza Efendi deoluyla yakndan ilgileniyor, onun adafl eitim iinde ye-tiflmesinden byk mutluluk duyuyordu. Kk Mustafa, bu

1

* Atatrkn doduu ev, bugn Selnikte Apostolu Pavlu Sokanda 71 numaral ev olup,

Trkiye Konsolosluunun bahe snrlar iindedir ve mze haline getirilmifltir. Ali Rza Efendi,bu evi Atatrkn doumundan birka yl nce kiralamfl, son yllarn burada geirmiflti. Ozamanlar evin karflsnda, yetimler iin almfl Mithat Pafla Sanayi Mektebi bulunuyordu ve buokul, Islahhane olarak anlyordu. Ali Rza Efendinin lmnden sonra, Zbeyde Hanm, ocu-klaryla beraber bu evin bitifliindeki daha kk bir eve taflnmflt. Atatrk 1907 ylndaSelnike atannca, doduu ve ilk ocukluunu geirdii eski evi, annesi adna satn almfl, aile-ce tekrar buraya yerleflmifllerdi. Onun Selnikten ayrlmasndan sonra annesi ve kz kardefli, birsre daha bu evde oturmufllar, 1915 yl Mart sonlarnda ayrlarak stanbula gelmifllerdir. Bu evdaha sonra Lozan Antlaflmasna gre Yunan Hkmetine gemifl, Yunanl bir aileye satlmflt.Selnik Belediyesi, 29 Ekim 1933 tarihinde ald bir kararla 4 kasm 1933te evin dfl duvarna-Atatrkle iliflkisini gstermek zere- bir hatra levhas koydu. 12 fiubat 1937 tarihinde de evi,sahibinden satn alarak Atatrke armaan etti (A.E.A.M.,s.4).

** Atatrkn babas Ali Rza Efendi 1839 ylnda domufltu. Ailesi, Selnikin yerlilerindendi; uzakdedeleri Vidinden ayrlarak Serezde yerleflmifller, oradan da Selnike gelmifllerdi. Ali RzaEfendi 32 yafllarnda iken 1871 ylnda Zbeyde Hanmla evlendi. Uzun sre gmrk memur-luu yapan Ali Rza Efendi, daha sonra memuriyeti brakarak dkkn amfl, kereste ticareti ilemeflgul olmufltu. 1888 ylnda 49 yafllarnda iken ld.

*** Atatrkn annesi Zbeyde Hanm 1857 ylnda domufl, ocukluu ve ilk genlik yllar Lan-gazada gemiflti. Ailesi, soy olarak Anadoludan Rumeliye gemifl yrklerdendi ve Varye-mezoullar olarak tannyordu. Zbeyde Hanm 14 yafllarnda iken 1871 ylnda Ali Rza Efendiile evlendi. Ailenin, Atatrkn doumundan evvel Fatma, Ahmet ve mer adl ocuklardnyaya gelmiflse de bunlar hastalk nedeniyle lmfllerdi. Atatrkn en kk kardefli Naciyede gen kz iken lmflt. Bu suretle ailenin Mustafa ve Makbule olmak zere iki ocuklar hayat-ta kald. Zbeyde Hanm 66 yllk bir mr srerek 1923 ylnda ld.

okulda okurken bir sre sonra babas ld; artk kendisininyetifltirilmesi grevi, byk Trk kadn Zbeyde Hanmadflmflt. .A., s.719; A.H.E., s.8; Borak, s.12;A.Y., s.3).

-1888-

1888 : Atatrkn babas Ali Rza Efendinin lm (Ali Rza Efen-di ld zaman kk Mustafann, isimleri Makbule veNaciye olmak zere kendisinden kk iki kz kardefli bu-lunuyordu. Bu sralarda kk Mustafa yedi, Makbule biryafln henz doldurmufltu; Naciye ise krk gnlkt. Ali R-za Efendinin lm zerine, Zbeyde Hanm ocuu ilebir sre, Selnik yaknlarndaki Rapla iftliinde subafllkyapan kardefli Hseyin Efendinin yanna yerleflti. iftlikhayat nedeniyle kk Mustafann renimi ister istemezbir sre aksamflt. Fakat ok gemeden Selnike dnenMustafa, halasnn yannda, brakt yerden reniminedevam etti. B.K.A., Y.., 12.1.1953- 14.1.1953; A.H.E. s.8;K.A.M.M.T., s.21).

-1893-

1893 : Atatrkn, Selnik Asker Rfltiyesine girifli (Kk Mus-tafa, fiemsi Efendi lkokulundan sonra bir sre SelnikMlkiye Rfltiyesine devam etti ise de Kaymak Hafz adlmatematik retmeninin kendisine haksz yere sopa ilevurmas zerine ayn yl bu okuldan ayrld ve kendi istekve karar ile Asker Rfltiyeye baflvurarak renimine bu-rada devam etti. Mustafa bu okulu gerekten sevmiflti. Ar-kadafllar arasnda zeks ve stn yetenekleri ile ksa za-manda kendisini gsterdi ve retmenlerinin sevgisini ka-zand. Bu okulda matematik retmenlii yapan YzbaflMustafa Efendi, gen rencisinin stn yetenekleri ve ze-ks karflsnda onu, snftaki dier Mustafalardan ayrt et-mek zere adnn sonuna Kemal ismini ilve etti. Artkgen renci, Mustafa Kemal olmufltu. B.K.A., Y.., 14.2.1953; K.A.M.M.T., s.37; A.A.K., s.51; .A., s.719; A.H.E.,s.8; K.A., s.867;A.Y., s.4).

-1896-

1896 : Atatrkn, Manastr Asker dadsine girifli (Atatrk, Sel-nik Asker Rfltiyesini bitirdikten sonra 1896 ylnda Ma-

2

nastr Asker dadsine girdi. Burada -Bursa Asker dad-sinden gelen- mer Naci ile de arkadafllk etti. lerde nlbir hatip olarak tannacak olan bu kifli, Mustafa Kemalin hi-tabet ve edebiyat sevgisinde etkin rol oynad. Gen Musta-fa Kemal, asker reniminin yan sra yabanc dil reni-mini de ihmal etmiyor; yazlar izinli olarak Selnike dnd- zaman Franszca dersleri alyordu. A.A.K., s.51; S.A.A.,s.8; H.T.M.K., s.39; A.H.E., s.9; K.A., s.867; Borak, s.21).

- 1898 -

Kasm 1898 : Atatrkn, Manastr Asker dadsinden ikincilikle mezunoluflu (S.A.A., s.9; Borak, s.21;A.Y.A., s.7).

- 1899 -

13 Mart 1899 : Atatrkn, stanbulda Harp Okulunun piyade snfna ya-zlfl (Gen Mustafa Kemal, Manastr Asker dadsini bitir-dikten sonra stanbula gelerek Harp Okuluna girdi ve 3 se-nelik baflarl bir renimden sonra bu okulu bitirerek HarpAkademisine devam etti. K.A.M.M.T., s.48, 617; .A.,s.719; S.A.A., s.13; H.T.M.K. s.39; K.A., 867; Borak, s.27;A.Y., s.5). (Bu tarihi, baz kaynaklar 14 Mart 1899 olarakgstermektedir: A.H.E., s.9;A.A.K., s.51;A.Y.A., s.7; A.B.,s.13; K.A.B.K.., s.97).

- 1902 -

10 fiubat 1902 : Atatrkn, temen rtbesiyle Harp Okulunu bitirifli ve -renimine Harp Akademisinde devam etmesi (K.A.M.M.T.,s.53, 617; Borak, s.38; A.Bi., s.13). (Baz kaynaklar bu ta-rihi, gn ve ay belirtmeksizin 1902 olarak vermifllerdir: .A.,s.720; S.A.A., s.38; K.A., s.867; A.Y.A., s.7).

-1903-

1903 : Atatrkn, Harp Akademisinin ikinci snfna geifli ve s-temen oluflu (A.A.K., s. 51; A.H.E., s.12; A.B., s.13).

-1905-

11 Ocak 1905 : Atatrkn, kurmay yzbafl rtbesiyle Harp Akademi-sinden mezun oluflu (K.A.M.M.T., s.56, 617; .A. s.720;K.A., s.867; Borak, s.46; A.B., s.13; A.Y., s.8; A.Y.A., s.7;A.A.S., s.8; A.N.M., s.175). (Baz kaynaklar bu tarihi Aralk1904 olarak gstermektedir: Erden, s.9; S.A.A., s.70;

3

A.H.E., s.1O, 11; A.H.H., T. 14.6.1949; A.A.K., s.51). (Ata-trk, Harp Okulunda ve Harp Akademisinde de zeks,yetenekleri ve stn kiflilii ile kendisini arkadafllarna vehocalarna tantmfl, onlarn iten sevgi ve saygsn kazan-mflt. Askerlik derslerine byk ilgisi yannda matematie,edebiyata ve gzel sz sylemeye karfl da merak ve ei-limi vard. Harbiyede ve Harp Akademisinde, memleket vemillet davalar ile ilgilenmesi, dflncelerini cesaretle ifade-den ekinmemesi sebebiyle aydn ve inklp bir subayolarak tannmflt. Devir, istibdat dnemi idi ve bu davranfl-lar aleyhine olabilirdi; ancak evresince gerekten ok se-vilifli, dflncelerinde samim oluflu, onun herhangi bir ter-tibe kurban gitmesini nlemiflti. Bununla beraber Harp Aka-demisinden mezuniyetini izleyen gnlerde, istibdat ve pa-diflahlk rejimi aleyhindeki dflnceleri ve durumu flpheekerek ksa bir sre stanbulda tutuklu kald; sonra Suri-ye blgesine, fiama atand. Kzm zalp hatralarnda,Atatrkn tutuklanma sebebini flyle aklamaktadr: Ata-trk, Harp Akademisinin nc snfnda iken arkadafllararasnda bir yardm sand kurdular. Arkadafllarndan ihti-yac olanlara az bir faizle sandktan para verirlerdi. Snfla-rndan bir hafiye, menfaat temin etmek amacyla Jn Trk-lere yardm iin bir sandk kurulduunu jurnal etmifl. He-men tahkikat bafllad. Sandk datld. Bu esnada Atatrk,renimini bitirmifl, kurmay yzbafl olmufltu. Bu sandkiflinde nayak olduu zannyla Harbiye Nezaretinde Be-kiraa Blne gtrld ve oradan 5. Orduya atama ilefiama gnderildi. .A.A., M. 10.11.1969).

5 fiubat 1905 : Atatrkn kurmaylk staj iin, fiamda 5. Ordu emrineatanmas (Burada 30. Svari Alaynda greve bafllamfltr.A.A.K., s. 52; S.A.A., s.85; K.A., s. 867; Borak, s.53; A.Y.,s.9). (Baz kaynaklarda Atatrkn fiama atanma tarihi,Harp Akademisini bitirifl tarihi ile birlefltirilerek 11 Ocak1905 olarak gsterilmifltir: K.A.B.K.., s.97).

10 fiubat 1905 : Atatrkn, fiama gitmek zere stanbuldan hareketi (Atave ., s.34).

11 Mart 1905 : Atatrkn, fiamda staj yapmakta olduu svari alayylaberaber Drz harektn bastrmak zere Havrana gidifli(Atatrk burada 4 ay kalarak tekrar fiama dnmfltr.A..M..H.R., s.340,344; V. ve H., s.289,297).

4

Temmuz 1905 : Atatrkn Drz harektnn bastrlmasn takiben Hav-randan fiamda dnfl (A..M..H.R., s.340).

Ekim 1905 : Atatrkn, fiamda baz arkadafllar ile gizli olarak Vatanve Hrriyet Cemiyetini kuruflu (Atatrk, fiamda 5. Or-dunun emrinde kald yl iinde Suriyenin hemen heryerini grevle dolaflmfl, memleket idaresindeki aksaklkla-r, ordunun eitimindeki eksiklikleri daha da yakndan gr-mflt. Atatrk, burada Dr. Mustafa [Cantekin], Mfit [z-defl] ve dier baz arkadafllaryla gizli olarak Vatan ve Hr-riyet Cemiyetini kurdu. Bu arkadafllaryla beraber Beyrut,Yafa ve Kudste, kurduklar cemiyeti geniflletti. Bir ara Ya-fadan gizli olarak Selnike geip, burada da Vatan veHrriyet Cemiyetinin bir flubesini at ve Yafaya dnd.Atatrk Yafadan sonra bir sre daha fiamda kalarak ktastajn tamamlad. K.A.M.M.T., s.78,89,617; V. ve H.,s.297, 298; M.T., s.605, 610; V. ve H..T., s.619, 622; .A.,s.720; A.A.K., s.52; S.A.A., s.90,91; A.H.E., s.16; K.A.,s.77; Borak, s.58; S.A.A., s.95; A.Y., s.9, 11;A.Y.A., s.8).(Vatan ve Hrriyet Cemiyetinin fiamda kurulufl tarihi, he-men btn kaynaklarda Ekim 1906 olarak gsterilmifltir.Oysa ki Faik Reflit Unatn arafltrmas, sz konusu tarihinEkim 1905 olmas gerektiini gstermektedir. Biz de olay-larn sey