Муса ҖәлилМуса Җәлил Татар халкының бөек улы, Татар халкының бөек улы,

герой шагыйрь Муса Җәлил герой шагыйрь Муса Җәлил (Муса Мостафа улы Җәлилов) (Муса Мостафа улы Җәлилов) 1906 елның 15 февралендә 1906 елның 15 февралендә элекке Оренбург губернасы элекке Оренбург губернасы (хәзерге Оренбург өлкәсе (хәзерге Оренбург өлкәсе Шарлык районы) Мостафа Шарлык районы) Мостафа авылында крестьян авылында крестьян гаиләсендә алтынчы бала гаиләсендә алтынчы бала булып дөньяга килә.булып дөньяга килә. 1913 1913 елда Мусаның әтисе Мостафа елда Мусаның әтисе Мостафа абзый, ишле гаиләсен ияртеп, абзый, ишле гаиләсен ияртеп, Оренбург шәһәренә күчә һәм Оренбург шәһәренә күчә һәм вак-төяк сату эшләре белән вак-төяк сату эшләре белән шөгыльләнә башлый.шөгыльләнә башлый.

Муса Җәлилнең гаиләсеМуса Җәлилнең гаиләсе

Мусаның уку елларыМусаның уку еллары Муса Муса 66 яшеннән авыл яшеннән авыл

мәктәбенә укырга керә, мәктәбенә укырга керә, гаилә шәһәргә күчкәч, укуын гаилә шәһәргә күчкәч, укуын «Хөсәения» мәдрәсәсендә «Хөсәения» мәдрәсәсендә дәвам иттерә. Мәдрәсә дәвам иттерә. Мәдрәсә елларында (1914—1917) елларында (1914—1917) матур әдәбият әсәрләрен матур әдәбият әсәрләрен яратып укый, Тукай, яратып укый, Тукай, Дәрдмәнд, С. Рәмиев Дәрдмәнд, С. Рәмиев иҗатлары белән яыннан иҗатлары белән яыннан таныша, шулар тәэсирендә таныша, шулар тәэсирендә үзе дә шигырьләр язып, үзе дә шигырьләр язып, аларны мәдрәсәдәге аларны мәдрәсәдәге кулъязма журналга кулъязма журналга урнаштыра бара.урнаштыра бара.

Рабфакта уку елларыРабфакта уку еллары

1922 елның көзендә М. Җәлил Казанга килә. Башта ул «Татарстан» газетасы редакциясендә эшли, ә 1923 елдан Татрабфакта укый башлый. Рабфакта төрле фәннәрнең нигезләре белән танышу, алдынгы яшьләр, язучылар арасында кайнау М. Җәлилнең фикри үсешенә һәм иҗат активлыгына уңай йогынты ясый.

Муса Җәлил Коммунистлар Муса Җәлил Коммунистлар партиясендәпартиясендә

1929 елда Мәскәү университеты партия оешмасы студент Муса Җәлилне Коммунистлар партиясе сафына кабул итте.

Муса Муса Җәлил кызы Чулпан беләнҖәлил кызы Чулпан белән

Сугыш елларыСугыш еллары1941 елның июль аенда М. Җәлил армиягә алына. Башта ул Казан гарнизоны хәрби частендә рядовой кызылармеец булып хезмәт итә, аннары Курск өлкәсендәге политработниклар әзерли торган алты айлык курсларга укырга җибәрелә. Курск өлкәсенә фашист гаскәрләре якынлашкач, курслар Татарстанның Минзәлә шәһәренә эвакуацияләнә. 1941 елның декабрендә курсларны тәмамлагач, өлкән политрук М. Җәлил Мәскәү аша фронтка китә.

Тоткынлыкта Тоткынлыкта

1942 елның июнендә Волхов юнәлешендә барган канлы сугышлар вакытында, аларның часте чолганышта калып, М. Җәлил каты яраланган хәлендә дошман кулына эләгә.

Соңгы елларСоңгы еллар

Мәскәу, Столешников тыкрыгы, 11. Муса Җәлилнең соңгы еллардагы (1935 – 1941) квартирасы шунда иде.

«Моабит «Моабит дәфтәрләре”дәфтәрләре”

БерБеренче дәфтәрдә 60 шигырь, енче дәфтәрдә 60 шигырь,

икенче дәфтәрдә 50 шигырь икенче дәфтәрдә 50 шигырь тупланган. тупланган.

Җилләр Җилләр , җилләр, сез җитез, Сез исәсез нинди тиз!Тик бер сорау бирергә,Зинһар, рөхсәт итегез!Җир йөзендә шундый тук, Шундый иркен тормышлы,Шундый киң һәм шундый нык, Шундый матур күренешлеТагын берәр ил бармы?Җилләр, җилләр әйттеләр:- Мондый ил тик бер генә;Чәчәк кенә, гөл генәБезнең туган ил генә.

Сандугач һәм Чишмә.Таң атып, нурларыҮпкәндә кырларныЧишмәләр, күлләрне Һәм калын урманны Сандугач, уянып, Канатын кагына. Ул якын серләше Чишмәне сагына. Таң кошын юксынып, Чишмә дә зарыга. Чишмә тын, ул көлми, Тибрәнми, селкенми, Акбүз ат өстендә Тамчылар сикерми.

ВәхшәтҮзем күрдем, үз күзләрем белән,Үкреп акты ничек елгалар,Балалар күк ничек үкси-үксиЯшен түкте, ярсып, Җир-ана.Үзем күрдем, ничек моңлы кояшБолыт аша җиргә сузылып,Үксеп үпте үксез балаларынСоңгы кабап кысып, суырып.Нәфрәтеннән, йөрәк ачысыннанКөзге урман шашып шаулады.Ишетелде калын бер имәннең, Авыр сулап җиргә ауганы.

Муса Җәлилнең һәйкәлеМуса Җәлилнең һәйкәле

«Муса Җәлил музее»«Муса Җәлил музее»Муса Җәлил музее ике янәшә квартирны биләп тора. Беренче квартирда мемориаль музей, икенче квартирда күргәзмәләр залы һәм әдәбият салоны урнаштырылган.

Музей фонды составында: М.Җәлил тормышы һәм иҗат юлына багышланган басмалар, М.Җәлилнең басма әсәрләре,

шагыйрьнең шәхси фотографияләре, хатлары, Советлар Союзы һәм Ленин премиясе лауреаты

грамоталары саклана.Һәр елны 15 февраль көнне М.Җәлилнең

фашистларда пленда булган чакта язылган “Моабит дәфтәрләре” тәкъдим ителә.