“Καλλικράτης”, Περιφέρεια, Οικονομική Κρίση, Τοπική Αυτοδιοίκηση, Ανάπτυξη. Σκόρπιες λέξεις; Έννοιες δίχως περιεχόμενο; Θεματολόγιο για δημοσιογραφικά άρθρα; Τετριμμένες διαδικασίες για κυβερνητικούς υπαλλήλους; Κατά τη δική μας άποψη, όχι. Σε αυτή την εργασία ασχολούμαστε με ένα ζωτικής σημασίας ζήτημα. Και αποδεικνύουμε πως με τον κατάλληλο σχεδιασμό, την πολιτική βούληση, την κοινωνική συναίνεση, μπορεί να υπάρξει ανάπτυξη και αναζωογόνηση της Περιφέρειας, και συγκεκριμένα της Ναυπακτίας, χρησιμοποιώντας τις δομές του “Καλλικράτη”, εν μέσω Οικονομικής Κρίσης.

Η ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ “ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗ” ΣΤΟ ΔΗΜΟ ΝΑΥΠΑΚΤΙΑΣ ΣΕ ΕΠΟΧΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ

ΣΧΟΛΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΕΜΠ - ΤΟΜΕΑΣ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ [Τ2]

ΕΙΔΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ 9ΟΥ

ΣΠΟΥΔΑΣΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ: ΒΑΓΙΟΝΑΚΗΣ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ, ΤΣΙΛΙΓΙΑΝΝΗΣ ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ: ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΤΟΥ ΕΛΙΖΑΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2011

I. ΥΠΟΘΕΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

II. ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΟΡΑΜΑi.ii.iii.iv.v.vi.vii.viii.ix.

III. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ & ΠΛΑΝΟ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ

IV. ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΣΥΝΑΙΝΕΣΗ & ΑΠΟΔΟΧΗ

V. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

VI. ΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΤΗΣ ΔΑΝΙΑΣ

VII. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

02

04040608101214161820

21

23

24

36

37

Κεντρική Πλατεία, Πλάτανος, Ορεινή Ναυπακτία

ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΜΕΘΟΔΟΣΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΑΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΑΣΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΝΑΥΠΑΚΤΟΥΟΡΕΙΝΗ ΝΑΥΠΑΚΤΙΑΠΕΔΙΝΗ & ΗΜΙΟΡΕΙΝΗ ΝΑΥΠΑΚΤΙΑΠΑΡΑΛΙΑΚΟ ΜΕΤΩΠΟΣΥΝΟΛΙΚΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ

1997 20252011

“ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ” “ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ”

Το Πρόγραμμα “Καλλικράτης” δεν ξεκινάει από “παρθένο έδαφος”. Καλείται να επιτύχει εκεί που απέτυχε το Σχέδιο “Καποδίστριας”. Η Ναυπακτία, που πλέον συγκεντρώνει όλο τον χώρο των 6 καποδιστριακών Δήμων, αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα αλλά προσφέρει και πολλές προκλήσεις. Πώς θα μπορέσει η νέα διοικητική και πολιτική δομή να φέρει την πολυπόθητη ανάπτυξη σε όλους τους τομείς, με ταυτόχρονη οικονομική ευρωστία και εκμηδενίζοντας τις κοινωνικές ανισότητες; Και πώς θα γίνουνε όλα αυτά εν μέσω Κρίσης; Για να γίνει δυνατό αυτό, θεωρούμε ότι θα πρέπει να συνδυαστούν οι δομές του “Καλλικράτη” με την εξασφάλιση βασικών κριτηρίων και την επίτευξη βασικών στόχων της εποχής μας σε 10 κρίσιμους τομείς, ώστε σε 14 χρόνια από σήμερα να μιλάμε για επιτυχία.

Από το 1997 μέχρι και τις αρχές του 2011, στα 14 χρόνια ισχύος του, το Σχέδιο “Καποδίστριας” κατάφερε να εκσυγχρονίσει σημαντικά τους Δήμους και να θέσει τους στόχους και τα θεμέλια για την αποκεντρωμένη αυτοδιοίκηση. Παρά τις εξαγγελίες όμως, δε μπόρεσε να εξασφαλίσει πληθυσμιακή αναζωογόνηση και κοινωνικοπολιτική ισότητα για τους κατοίκους των μικρών οικισμών σε σχέση με αυτόν της Ναυπάκτου. Στον αντίποδα, η αδιαφάνεια και ο υπερδανεισμός, οδήγησαν τον κεντρικό Δήμο Ναυπάκτου σε δυσχερή οικονομική θέση, ενώ οι επενδύσεις και η ανάπτυξη δεν ήρθαν ισόρροπα, ούτε οι πόροι κατανεμήθηκαν σωστά κι εκεί που έπρεπε.

02

κινητικότητα

ενέργεια

απορρίμματα

νερό

αγροτική παραγωγή

τουρισμός

παιδεία & πολιτισμός

υγεία

περιβάλλον

διοίκηση

Π ρ ό γ ρ α μ μ α“Καλλικράτης” + =

Α ν ά π τ υ ξ η

π α ρ α γ ω γ ι κ ή ο ι κ ο ν ο μ ι κ ή π λ η θ υ σ μ ι α κ ή

03

ΝΑΥΠΑΚΤΟΣ

ΑΝΤΙΡΡΙΟ

ΓΑΥΡΟΛΙΜΝΗ

ΓΑΛΑΤΑΣ

ΣΙΜΟΣ

ΠΛΑΤΑΝΟΣΑΝΩ ΧΩΡΑ

ΑΡΑΧΩΒΑ

ΤΡΙΚΟΡΦΟ

Κ. ΒΑΣΙΛΙΚΗ

ΠΙΤΣΙΝΕΪΚΑ

ΠΑΛΑΙΟΠΥΡΓΟΣ

ΠΟΚΙΣΤΑ

ΠΕΡΙΣΤΑ

ΝΕΟΧΩΡΙ

ΠΛΑΤΑΝΙΑΣ

ΑΓ. ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ

ΑΜΠΕΛΑΚΙΩΤΙΣΣΑ

ΚΡΥΟΝΕΡΙΑ

ΕΛΑΤΟΥ

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΝΗ

ΠΛΑΤΑΝΙΤΗΣ

Η περιοχή της Ναυπακτίας με την εφαρμογή του “Καλλικράτη” ενοποιείται σε έναν ενιαίο Δήμο. Αυτό όμως δε σημαίνει ότι πρόκειται για έναν χώρο με ομοιογενή χαρακτηριστικά, πληθυσμό και ανάγκες. Αντιθέτως, μετά από μελέτη αλλά και επιτόπου παρατήρηση των ιδιαιτεροτήτων του χώρου, προκύπτει ότι υπάρχουν τέσσερις βασικές χωρικές ενότητες: το Αστικό Κέντρο της Ναυπάκτου (κίτρινο χρώμα), η Ορεινή Ναυπακτία (καφέ χρώμα), η Πεδινή & Ημιορεινή Ναυπακτία (πράσινο χρώμα) και το Παραλιακό Μέτωπο (γαλάζιο χρώμα). Οι περιοχές με γκρι χρώμα είτε λόγω απουσίας σημαντικών οικισμών είτε λόγω δυσχερούς πρόσβασης, θεωρούνται χωρίς αναπτυξιακές προοπτικές.

Οι οικισμοί που θα κληθούν να “σηκώσουν” την ανάπτυξη, διακρίνονται σε πρωτογενή και δευτερογενή κέντρα ανάπτυξης, ενώ φαίνονται κα οι χωρικές σχέσεις εξάρτησης και αλληλεπίδρασης που σχηματίζουν μεταξύ τους.

ΧΩΡΙΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ & ΔΙΚΤΥΑ ΟΙΚΙΣΜΩΝ 04

Σίμος/Σίμη, Ημιορεινή Ναυπακτία

Είναι αυτονόητο ότι ούτε όλες οι χωρικές ενότητες θα αναπτυχθούν ισόρροπα, αλλά ούτε και όλοι οι οικισμοί σε αυτές θα μπορέσουν να ακολουθήσουν την ίδια αναπτυξιακή πορεία. Οι λόγοι είναι κυρίως οι μεγάλες διαφορές των χωρικών αυτών ενοτήτων, αλλά και το διαφορετικό είδος ανάπτυξης που μπορεί να ευδοκιμήσει σε καθεμία. Η ανάπτυξη θα είναι εφικτή μόνο σε ορισμένους αρχικά οικισμούς, οι οποίοι θα μπορέσουν να καταστούν σε κέντρα και φορείς της, μέσω της δημιουργίας ενός μεταξύ τους δικτύου. Τα κριτήρια επιλογής αυτών των οικισμών ως πρωτογενή κέντρα ανάπτυξης των χωρικών ενοτήτων έχουν να κάνουν με τον πληθυσμό, την ιστορική σημασία, τη σχετικά εύκολη πρόσβαση, καθώς και με την ήδη υπάρχουσα υποδομή τους σε διάφορους κρίσιμους τομείς. Σε δεύτερο χρόνο, ορισμένοι πάλι οικισμοί, δευτερευούσης σημασίας, ενδεχομένως να μπορέσουν να ακολουθήσουν την αναπτυξιακή αυτή τάση. Τα κριτήρια και σε αυτή την περίπτωση δε θα διαφέρουν πολύ από την προηγούμενη. Η υπάρχουσα ή και η εν δυνάμει υποδομή σχετικά με τους κρίσιμους τομείς που προαναφέραμε είναι ζωτικής σημασίας για την βιωσιμότητα αλλά και την ένταξη των οικισμών στο χωρικό δίκτυο.

Σε κάθε περίπτωση, το κέντρο βάρους του δικτύου θα είναι η Ναύπακτος. Η Ναύπακτος ήταν, είναι και θα είναι ο σημαντικότερος πόλος αναφοράς και συντονισμού για το σύνολο της περιοχής της Ναυπακτίας. Γι’αυτό δεν αρκεί μόνο η καλή λειτουργία του δικτύου σαν επικοινωνία των επιμέρους οικισμών μεταξύ τους, αλλά επιβάλλεται και η εξέταση της σχέσης της Ναυπάκτου με τους λοιπούς οικισμούς που συγκροτούν το δίκτυο.

Βεβαίως κάποια ζητήματα θα πρέπει να μελετηθούν και να επιλυθούν με συνολικό σχεδιασμό για όλη την έκταση του δήμου, όπως η κινητικότητα, η διαχείριση των απορριμμάτων και τα θέματα περιβάλλοντος, σε συνεργασία κυρίως με την Περιφέρεια και με την Κεντρική Διοίκηση.

ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

05

Θέα προς το Αντίρριο, Κάστρο Ναυπάκτου

Βασικός κανόνας για να υπάρξει ανάπτυξη σε έναν οικισμό και μία περιοχή γενικότερα είναι η διασφάλιση της κινητικότητας. Η εύκολη προσβασιμότητα ενός οικισμού με δημόσια ή ιδιωτικά μέσα είναι απαραίτητη προϋπόθεση για τη βιωσιμότητα και την περαιτέρω ανάπτυξή του. Δεν αρκεί όμως μόνο η κατασκευή συγκοινωνιακών υποδομών. Απαιτείται και η συντήρηση του δικτύου, καθώς και η ομαλή κυκλοφορία σε αυτό απρόσκοπτα καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους.

ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ

06

Επαρχιακή Οδός Κρυονέρια-Περδικόβρυση,

Ορεινή Ναυπακτία

ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΑΚΕΣ ΥΠΟΔΟΜΕΣ

Ιονία Οδός [Α5-Ε55]Η Ιονία Οδός είναι ο υπό κατασκευήν αυτοκινητόδρομος που διατρέχει την Ήπειρο και την Αιτωλοακαρνανία από βορρά προς νότο. Η νότια απόληξή της είναι η Γέφυρα Ρίου-Αντιρρίου όπου και ενώνεται με την Ολυμπία Οδό [Α8 - Ε65]. Το έργο έχει “βαλτώσει” λόγω υποχρηματοδότησης και πρέπει να εξασφαλιστεί η ολοκλήρωσή του.

Εθνική Οδός Αντίρριο-Ναύπακτος-Ιτέα [Ε.Ο.48-Ε65]Είναι ο εθνικός δρόμος που διατρέχει τη Ναυπακτία παράλληλα με την ακτογραμμή της και την ενώνει με την ανατολική Ελλάδα. Αποτελεί σημαντικό τουριστικό άξονα που καθιστά τη Ναύπακτο το κέντρο της διαδρομής Δελφών-Ολυμπίας. Η ολοκλήρωση του Περιφερειακού της Ναυπάκτου αποσυμφόρησε το κέντρο της από την υπερτοπική κίνηση. Πρέπει να διεκδικηθεί, ωστόσο, η αποδέσμευση εθνικών κονδυλίων για τη συντήρηση και βελτίωση του άξονα.

Βασικό Επαρχιακό Δίκτυο ΝαυπακτίαςΟι 3 βασικοί επαρχιακοί άξονες που καθιστούν εφικτή την προσβασιμότητα στην Ορεινή Ναυπακτία αλλά και θα εξασφαλίσουν την ανάπτυξη, βρίσκονται σε σχετικά μέτρια κατάσταση και χρειάζονται έργα συντήρησης σε συνεργασία με την Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδος. Πρόκειται για τους άξονες Ναύπακτος-Σίμος-Πλάτανος-Αράχωβα-Καρπενήσι, Ναύπακτος-Ευπάλιο-Άνω Χώρα-Κρυονέρια-Αράχωβα-Καρπενήσι και Ναύπακτος-Πιτσινέικα-Θέρμο-Πλάτανος. Σημαντικό είναι να λειτουργήσει σε αυτό το δίκτυο δημοτική συγκοινωνία που να εξυπηρετεί τους κατοίκους, πέρα από το ιδιωτικό ΚΤΕΛ.

Η Ναυπακτία αποτελεί συγκοινωνιακό κόμβο όντας κυριολεκτικά η ζεύξη μεταξύ Πελοποννήσου και Στερεάς Ελλάδας, αλλά και μεταξύ ανατολικής και δυτικής Στερεάς.

07

Εργοτάξιο Ιονίας Οδού, Εύηνος

Μία από τις κυριότερες και σημαντικότερες αρμοδιότητες των Δήμων, αλλά ταυτόχρονα και μεγάλο πρόβλημα του οποίου η λύση αποτελεί πρόκληση, είναι η διαχείριση των απορριμμάτων. Δεν αρκεί απλά η έγκαιρη και αποτελεσματική αποκομιδή τους, αλλά και η μετέπειτα διαχείρισή τους. Η καύση τους αλλά και η ταφή τους πλέον αντιβαίνουν στην ευρωπαϊκή νομοθεσία αλλά και στην κυβερνητική περιβαλλοντική πολιτική. Η προώθηση της ανακύκλωσης αλλά και η μετατροπή των ΧΥΤΑ σε ΧΥΤΥ αποτελεί πλέον μονόδρομο για όλους τους Δήμους.

ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΑ

08

Κάδοι σκουπιδιών, Ναύπακτος

ΧΥΤΑ - ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ/ΧΥΤΥ

Το 2008 ολοκληρώθηκε η κατασκευή του ΧΥΤΑ στη Βλαχομάνδρα ο οποίος θα καλύπτει την διαχείριση των απορριμμάτων όλης της Ναυπακτίας μέχρις ότου φτάσει τις 30000 πληθυσμό. Ο ΧΥΤΑ έβαλε τέλος και στην χωματερή στις εκβολές του Μόρνου όπου γινόταν ταφή και καύση των απορριμμάτων, αλλά και σε άλλες στην Ορεινή Ναυπακτία, οι οποίες ήταν περιβαλλοντικά επικίνδυνες και ακατάλληλες. Αυτό όμως, θα πρέπει να είναι μόνο η αρχή. Σε συντονισμό με την Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδος θα πρέπει να δρομολογηθεί και να ευδοκιμήσει το πρόγραμμα ανακύκλωσης απορριμμάτων, ώστε να καταλήγουν στον χώρο μόνο υπολείμματα και να μετατραπεί σε ΧΥΤΥ, όπως επιτάσσει και η αντίστοιχη κοινοτική και εθνική περιβαλλοντική νομοθεσία. Το ζήτημα της διαχείρισης των απορριμμάτων είναι ένα μεγάλο “στοίχημα” για τη δημοτική αρχή, αφού θα πρέπει να υπάρχει διαρκης και καθημερινός συντονισμός για την αποκομιδή και μετέπειτα διαχείρισή τους, σε έναν μεγάλο γεγραφικά και συχνά δυσπρόσιτο χώρο. Επίσης, απαιτείται διαρκής επικοινωνία και συνεργασία με τις περιφερειακές αρχές, ώστε να λειτουργεί σωστά το πρόγραμμα ανακύκλωσης, αφού η περιφερειακή μονάδα ανακύκλωσης λειτουργεί στην Πάτρα. Τέλος, πρέπει να υπάρξει και αντίστοιχος σχεδιασμός σχετικά με τη σωστή λειτουργία των σφαγείων, όπως ορίζει ο νόμος, αλλά και να υπάρξει μέριμνα για τη διαχείριση των οικοδομικών απορριμμάτων (μπάζα).

Ο Δήμος Ναυπακτίας βρίσκεται σε σχετικά καλό δρόμο σχετικά με τη διαχείριση των απορριμμάτων, αφού και κατασκευάστηκε πρόσφατα ΧΥΤΑ αλλά και δρομολογείται πρόγραμμα ανακύκλωσης.

09

ΧΥΤΑ Βλαχομάνδρας

Η διαφύλαξη του περιβάλλοντος και η προστασία των περιοχών περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος είναι ζωτικής σημασίας στην εποχή των κλιματικών αλλαγών που ζούμε. Η κοινή λογική αλλά και οι αρχές της αειφορίας και της βιώσιμης ανάπτυξης, που έχουν ενσωματωθεί στην ευρωπαϊκή και ελληνική νομοθεσία, επιτάσσουν ανάπτυξη που να σέβεται και να αναδεικνύει το περιβάλλον. Πέρα από το προφανές όφελος για τον φυσικό κόσμο και το βιοτικό επίπεδο των κατοίκων, η θέσπιση και η προστασία περιοχών φυσικού κάλλους μπορεί να προσελκύσει ήπιες χρήσεις και δράσεις, αποφέροντας και οικονομικό όφελος.

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

10

Ελατοδάσος, Καστανιά Ορεινή Ναυπακτία

ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ

Οι ορεινοί όγκοι της Βαράσοβας και της Κλόκοβας (Παλιοβούνα) φιλοξενούν οικοσυστήματα τα οποία χρήζουν προστασίας. Οι περιοχές αυτές αποτελούν ορειβατικούς προορισμούς και βρίσκονται σε πολύ εύκολα προσβάσιμο σημείο, δίπλα στη θάλασσα και τα αστικά κέντρα Ναυπάκτου, Μεσολογγίου και Πατρών. Ο σχεδιασμός του αυτοκινητοδρόμου Ιονία Οδός, οφείλει να λάβει υπόψη του τα ζητήματα περιβαλλοντικής φύσης που γεννώνται από τη διέλευση του άξονα από εκεί. Κατοικίσιμοι οικισμοί δεν υπάρχουν, οπότε μιλάμε για περιοχές που εύκολα μπορούν να τεθούν υπό καθεστώς προστασίας. Σε δεύτερο πλάνο, στην Ορεινή Ναυπακτία, στις αραιοκατοικημένες περιοχές της Αποδοτίας, στα πέριξ της Άνω Χώρας, η εγκατάλειψη της βοσκής και των ορεινών οικισμών έχει δώσει τη θέση της στην επέλαση της φύσης. Πεζοπορίες οργανώνονται σε συγκεκριμένα μονοπάτια μέσα στο καστανοδάσος και ανάμεσα στα αξιοθέατα περιλαμβάνονται και παραδοσιακά πέτρινα γιοφύρια, ένας θεσμός που μπορεί να αποτελέσει αφορμή τουριστικής προβολής. Τέλος, στο δυσπρόσιτο ακρότατο βόρειο άκρο του Δήμου, σε μικρή απόσταση από τον “ακριτικό” ορεινό οικισμό της Γραμμένης Οξυάς, βρίσκεται το περίφημο δάσος οξυάς το οποίο είναι το νοτιότερο του είδους σε όλη την Ευρώπη. Είναι αυτονόητη η τοποθέτηση του εν λόγω δάσους υπό καθεστώς προστασίας αλλά και η τουριστική προβολή του ως μοναδικού μνημείου της φύσης. Οι ενέργειες αυτές θα μπορούσαν να δρομολογηθούν από κοινού με το ΥΠΕΚΑ και την Πυροσβεστική Υπηρεσία, με σχετική ευκολία, αφού δεν απαιτούνται ιδιαίτερες ενέργειες πέρα από τη σωστή και σχεδιασμένη δασοφύλαξη και πυροπρόληψη. Μπορεί επίσης να γίνει η προβολή και των σημαντικών ιστορικών μοναστηριών στις παραπάνω περιοχές, συνδυάζοντας τον θρησκευτικό με τον περιβαλλοντικό τουρισμό.

Η Ναυπακτία και ιδίως το ορεινό της τμήμα είναι ένα παρθένο και ανέγγιχτο μέρος. Η διασφάλιση της ποιότητας του φυσικού κάλλους και η προβολή του θα αναβαθμίσει και τον τουρισμό.

11

Ελατοδάσος, Χάνι Λιόλιου, Ορεινή Ναυπακτία

Η πρώτη και η βασικότερη χωρική ενότητα είναι το Αστικό Κέντρο της Ναυπάκτου. Συγκεντρώνει την πλειοψηφία του πληθυσμού, καθώς και μεγάλο ποσοστό του παραγωγικού τομέα του συνόλου της Ναυπακτίας. Μπορεί εύκολα να αναπτυχθεί στη Ναύπακτο το λιανικό εμπόριο, οι υπηρεσίες και ο πολιτισμός, αξιοποιώντας τον αστικό της χαρακτήρα. Παράλληλα, και λόγω του μεγάλου ιστορικού και αισθητικού ενδιαφέροντος της πόλης, ευδοκιμεί και ο θερινός τουρισμός. Είναι υπαρκτή αξιόλογη τουριστική υποδομή, αλλά υπάρχουν περιθώρια περαιτέρω ανάπτυξής της. Τέλος, η μεταποίηση των πρώτων υλών που παράγει η υπόλοιπη Ναυπακτία, θα μπορούσε να αναπτυχθεί σαν ζωτικός παραγωγικός τομέας της ευρύτερης περιοχής, αξιοποιώντας και την κομβική θέση της Ναυπακτού, η οποία βρίσκεται σε απόσταση αναπνοής από το λιμάνι της Πάτρας και τους αυτοκινητοδρόμους Ιονία Οδό και Ολυμπία Οδό.

ΑΣΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΝΑΥΠΑΚΤΟΥ

12

Ενετικό Λιμάνι, Ναύπακτος

Στο Αστικό Κέντρο της Ναυπάκτου, η κατάσταση είναι λίγο έως πολύ παγιωμένη. Το σύνολο των οικισμών σε αυτή την ενότητα βρίσκεται ήδη σε καθεστώς πληθυσμιακής και παραγωγικής ανάπτυξης, λόγω του αστικού της χαρακτήρα. Η τόνωση της παραγωγικότητας και η εστίαση στα συγκριτικά πλεονεκτήματά της, θα μπορέσουν να ισχυροποιήσουν τη Ναύπακτο και τους περιαστικούς οικισμούς της σαν ένα ενιαίο υπερτοπικό-διαδημοτικό κέντρο. Άλλωστε, η Ναύπακτος θα είναι πλέον το κέντρο της λήψης αποφάσεων αλλά και του συντονισμού των δράσεων για όλη τη Ναυπακτία, κάτι που πρακτικά συνέβαινε μέχρι και σήμερα, μιας και συγκέντρωνε το σύνολο των υπηρεσιών και του λιανεμπορίου της Ναυπακτίας. Η προβολή της Ναυπάκτου ως καστρόπολης, ιστορικού και πολιτιστικού κέντρου, μπορούν να την καταστήσουν ελκυστικό τουριστικό προορισμό σε εθνικό και διεθνές επίπεδο. Η συγκοινωνιακή υποδομή είναι πολύ καλή, οι βασικές υποδομές βρίσκονται σε ικανοποιητικό βαθμό, ενώ έχουν κάνει την εμφάνισή τους και υποδομές αιχμής.

ΑΣΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΝΑΥΠΑΚΤΟΥ 13

Θέα προς Μόρνο, Κάστρο Ναυπάκτου

Παλιά πόλη, Ενετικό Λιμάνι Ναυπάκτου

Η δεύτερη και μεγαλύτερη σε έκταση χωρική ενότητα είναι η Ορεινή Ναυπακτία. Τις τελευταίες δεκαετίες παρατηρείται σημαντική μείωση του πληθυσμού και εγκατάλειψη των παραγωγικών δραστηριοτήτων. Ορισμένοι οικισμοί λόγω ιστορικών συγκυριών, αισθητικού κάλλους και μεγαλύτερου αρχικού πληθυσμού, καταφέρνουν να κρατηθούν ακόμα ζωντανοί. Είναι σαφές από την πρώτη ματιά, ότι μπορούν να αναπτυχθούν πλήθος παραγωγικών δραστηριοτήτων, και μάλιστα επικερδών. Δραστηριότητες πρωτογενούς τομέα σχετικές με τον ορεινό χαρακτήρα της περιοχής, όπως η μελισσοκομία, οι ορεινές καλλιέργειες και η ελεγχόμενη υλοτομία, μπορούν εύκολα να καρποφορήσουν. Η συγκεκριμένη χωρική ενότητα επίσης, αποτελεί ενεργειακό παράδεισο, με μεγάλο αιολικό και υδροηλεκτρικό δυναμικό, ενώ αποτελεί τον “υδροταμιευτήρα” όλης της περιοχής, γεγονότα που μπορούν να συμβάλλουν στην ενεργειακή και υδρολογική αυτονομία ή και κερδοφορία του συνόλου της Ναυπακτίας. Τέλος, το σε μεγάλο βαθμό παρθένο φυσικό περιβάλλον, και ένα σύνολο οικισμών σχετικού ενδιαφέροντος, μπορούν να καταστούν παράγοντες ανάπτυξης ορεινού τουρισμού, ο οποίος μπορεί να εξασφαλίσει ένα πεπερασμένο, πλην όμως σταθερό εισόδημα. Αναγκαία βεβαίως, κρίνεται και η προσέλκυση κόσμου, αφού τα μέσα και το δυναμικό από μόνα τους δε φέρνουν την ανάπτυξη.

ΟΡΕΙΝΗ ΝΑΥΠΑΚΤΙΑ

14

Ποκίστα, Ορεινή Ναυπακτία

Στην Ορεινή Ναυπακτία, τα περιθώρια είναι πολύ πιο περιορισμένα. Βάσει των τριών σημαντικότερων κριτηρίων επιλογής των βασικών οικιστικών κέντρων (πληθυσμός-προσβασιμότητα-τουριστικό ενδιαφέρον), μόλις τρεις οικισμοί καταφέρνουν να ενταχθούν σε αυτή την κατηγορία. Η Άνω Χώρα και ο Πλάτανος, πρώην έδρες καποδιστριακών δήμων, καθώς και η Αράχωβα.

Η Άνω Χώρα έχει αναπτύξει σημαντική υποδομή ορεινού τουρισμού και είναι ο πιο γνωστός τουριστικός προορισμός της περιοχής. Σε αυτό βοήθησαν βεβαίως τα ευρωπαϊκά κονδύλια αλλά και η επιχειρηματικότητα των κατοίκων. Ο οικισμός διαθέτει βασικές υποδομές ικανές να κρατήσουν έναν επαρκή πληθυσμό ακόμα και τη δύσκολη περίοδο του χειμώνα, ενώ απέχει μόλις 40 λεπτά από την πόλη της Ναυπάκτου. Επίσης, στο νέο καλλικράτειο Δήμο θα είναι η έδρα της δημοτικής ενότητας Αποδοτίας (πρώην καποδιστριακού Δήμου). Δευτερευόντως θα μπορούσαν να αναπτυχθούν οι οικισμοί της Αμπελακιώτισσας (με το ομώνυμο ιστορικό μοναστήρι), των Κρυονερίων (με σημαντικό αρχιτεκτονικό χαρακτήρα) και της Ελατούς.

Ο Πλάτανος, αν και διαθέτει μικρότερη τουριστική υποδομή από την Άνω Χώρα, έχει αναχθεί σε σημαντικό κέντρο παραθεριστικής κατοικίας. Αποτελεί τον μεγαλύτερο πληθυσμιακά οικισμό της χωρικής ενότητας, καθώς και τον πιο σημαντικό από αρχιτεκτονικής και ιστορικής απόψεως. Κι εδώ έχουν βοηθήσει τα ευρωπαϊκά κονδύλια στην αποκατάσταση σημαντικών κτηρίων και στην ανάπλαση του χωριού. Διαθέτει κι αυτός ικανοποιητικές υποδομές και ως πρώην έδρα καποδιστριακού Δήμου, είναι η έδρα της ομώνυμης καλλικράτειας δημοτικής ενότητας. Απέχει μόλις 35 λεπτά από τη Ναύπακτο. Δευτερευόντως, θα μπορούσαν να αναπτυχθούν οι οικισμοί της Περίστας και της Ποκίστας ως κυνηγετικά κέντρα.

Τέλος, η Αράχωβα, αποτελεί μια ιδιαίτερη περίπτωση. Ακριβώς πάνω από την Ευηνολίμνη, μια περιοχή ιδαίτερου φυσικού κάλλους, μπορεί να προσελκύσει τουρίστες όλες τις εποχές του χρόνου. Βρίσκεται στη μέση της διαδρομής Ναυπάκτου-Καρπενησίου και αποτελεί τον τελευταίο οικισμό πριν κανείς συνεχίσει προς τους οικισμούς της Ευρυτανίας. Η κομβική θέση του οικισμού μπορεί να αναδείξει τον χαρακτήρα του ως τουριστικό πέρασμα. Βελτίωση χρειάζονται οι συγκοινωνιακές υποδομές. Δευτερευόντως, θα μπορούσαν να αναπτυχθούν οι οικισμοί του Νεοχωρίου και του Αγίου Δημητρίου.

ΟΡΕΙΝΗ ΝΑΥΠΑΚΤΙΑ 15

Η τρίτη, αλλά ζωτικής σημασίας χωρική ενότητα, είναι η Πεδινή & Ημιορεινή Ναυπακτία. Η συγκεκριμένη χωρική ενότητα κατάφερε να αναστείλει τη τάση πληθυσμιακής και παραγωγικής πτώσης. Έχουν γίνει φιλότιμες προσπάθειες για την ανάπτυξη των βιολογικών καλλιεργειών, καθώς και για την ανάπτυξη του αγροτουρισμού. Η απορρόφηση σχετικών ευρωπαϊκών κονδυλίων, ενώ και ο συμβουλευτικός ρόλος της Αιτωλικής Αναπτυξιακής έχουν βοηθήσει. Μένουν παρά ταύτα πολλά να γίνουν ακόμα για να αξιοποιηθεί πλήρως το δυναμικό της Ναυπακτίας προς αυτή την κατεύθυνση. Τα γεωργικά προϊόντα της περιοχής, σε συνδυασμό με μια σοβαρή προσπάθεια μεταποίησης και προώθησής τους, θα μπορούσαν να κάνουν τη Ναυπακτία ευρύτερα γνωστή και να τονώσουν τον τουρισμό. Τέλος, η συγκεκριμένη χωρική ενότητα έγινε προσφάτως γνωστή και λόγω των ιαματικών λουτρών της, ενός πολλά υποσχόμενου και προσοδοφόρου τομέα τουριστικής ανάπτυξης. Και σε αυτή την περίπτωση, τα περιθώρια ανάπτυξης είναι πολλά, υπάρχει όμως το πληθυσμιακό απόθεμα και η εγγύτητα με την πόλη της Ναυπάκτου, που μπορούν να εξασφαλίσουν την επιτυχία του εγχειρήματος.

ΠΕΔΙΝΗ & ΗΜΙΟΡΕΙΝΗ ΝΑΥΠΑΚΤΙΑ

16

Κάμπος Σίμου, Πεδινή Ναυπακτία

Στην Πεδινή & Ημιορεινή Ναυπακτία, διακρίνουμε δύο ενότητες οικισμών που μπορούν να καταστούν βασικά κέντρα ανάπτυξης. Το βάρος εδώ πέφτει στην πρωτογενή παραγωγή αγροτικών προϊόντων βιολογικής καλλιέργειας και στην αξιοποίηση του αγροτικού χαρακτήρα της περιοχής.

Η πρώτη οικιστική ενότητα αποτελείται από τον ημιορεινό οικισμό του Σίμου, πρώην έδρας του καποδιστριακού Δήμου Πυλλήνης, και την προέκτασή του στον κάμπο που φτάνει μέχρι τον Εύηνο και τα όρια του Δήμου. Υπάρχει εδώ αξιόλογη υποδομή βιοκαλλιεργειών και αγροτουρισμού. Τα παραγόμενα προϊόντα τυποποιούνται και συσκευάζονται υπό την καθοδήγηση της Αιτωλικής Αναπτυξιακής με το brand name “Αιτωλική Γη”. Υπάρχουν ακόμα, πολλές δυνατότητες στο συγκεκριμένο τομέα, αφού με σοβαρή μεταποιητική επεξεργασία των προϊόντων και κατάλληλο μάρκετινγκ, μπορεί να γίνει ευρύτερα γνωστή συνολικά η Ναυπακτία. Πρόσφατα, άρχισε να αξιοποιείται και η λουτροπηγή της περιοχής, αναδεικνύοντας τις δυνατότητες του λουτροτουρισμού. Ο Σίμος διατηρεί μέρος του αρχικού πληθυσμού του, λόγω της καλής συγκοινωνιακής σύνδεσης αλλά και της εγγύτητάς του με την πόλη της Ναυπάκτου. Δευτερευόντως, θα μπορούσε να αναπτυχθεί και ο οικισμός του Πλατανιά ως αγροτουριστικού κέντρου, ο οικισμός του Παλαιόπυργου για ημιορεινές καλλιέργειες, καθώς και ο οικισμός της Ελευθεριανής, που λόγω της εγγύτητάς του με το μοναστήρι της Αγίας Κυριακής προσελκύει πλήθος επισκεπτών το καλοκαίρι. Ο οικισμός του Σίμου διαθέτει τις βασικές υποδομές και είναι η έδρα της δημοτικής ενότητας Πυλλήνης.

Η δεύτερη οικιστική ενότητα αποτελείται από το δίπολο Γαυρολίμνης-Γαλατά. Η πρώτη αποτελεί την έδρα της δημοτικής ενότητας Χάλκειας (πρώην καποδιστριακού δήμου), ενώ ο δεύτερος είναι ο μεγαλύτερος πληθυσμιακά οικισμός της περιοχής. Παρατηρείται σημαντική αγροτική παραγωγή η οποία μπορεί να μεταφερθεί και να πωληθεί εύκολα στις κοντινές αγορές της Ναυπάκτου και του Μεσολογγίου. Οι οικισμοί βρίσκονται στο μέσον της διαδρομής Ναυπάκτου-Μεσολογγίου, ενώ σύντομα θα έχουν πρόσβαση και στον αυτοκινητόδρομο Ιονία Οδό. Ωστόσο, υπάρχει μεγάλη υστέρηση στο τομέα των βιολογικών προϊόντων, ενώ η παραγωγή δεν τυποποιείται. Πολλά μπορούν να γίνουν υπό την καθοδήγηση της Αιτωλικής Αναπτυξιακής, εάν η περιοχή υπαχθεί υπό μία ενιαία αγροτική πολιτική, μαζί με αυτή του Σίμου. Οι συγκοινωνιακές υποδομές είναι άριστες, ενώ οι βασικές υποδομές είναι εύκολα προσβάσιμες.

ΠΕΔΙΝΗ & ΗΜΙΟΡΕΙΝΗ ΝΑΥΠΑΚΤΙΑ 17

Η τέταρτη, τέλος, χωρική ενότητα είναι το Παραλιακό Μέτωπο. Μετά το 2004, χρονιά κατά την οποία ολοκληρώθηκε η Γέφυρα Ρίου-Αντιρρίου “Χαρίλαος Τρικούπης”, αλλά και χρονιά κατά την οποία η οικοδομική δραστηριότητα γνώρισε μεγάλη άνθιση σε όλη την επικράτεια, το παραλιακό μέτωπο της Ναυπακτίας κατέστη θερινός τουριστικός και παραθεριστικός προορισμός. Η εγγύτητα με το αστικό κέντρο της Ναυπάκτου, αλλά και με αυτό της Πάτρας, οδήγησε σε ραγδαία οικοδομική και τουριστική ανάπτυξη, καθώς και σε κατακόρυφη αύξηση των αξιών γης. Η τάση αυτή ακολούθησε σημαντική πτώση, παράλληλη με αυτήν που συντελέστηκε και στην υπόλοιπη χώρα, μετά το 2009. Τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της χωρικής ενότητας αυτής είναι η ύπαρξη μεγάλων συγκοινωνιακών έργων, η εγγύτητά της σε αστικά κέντρα και η ύπαρξη καθαρής θάλασσας, καθιστώντας μάλιστα το παραλιακό μέτωπο της Ναυπακτίας ως το μόνο αξιόλογο για θερινό τουρισμό σε ολόκληρη την Αιτωλοακαρνανία. Έχουν υπάρξει επίσης, προτάσεις για δημιουργία συνεδριακού-ερευνητικού κέντρου στην απόληξη της Γέφυρας στο Αντίρριο, ποσελκύοντας έτσι το ενδιαφέρον ξένων επενδυτών.

ΠΑΡΑΛΙΑΚΟ ΜΕΤΩΠΟ

18

Βαράσοβα και Κλόκοβα (Παλιοβούνα), Παραλιακό Μέτωπο

Στο Παραλιακό Μέτωπο της Ναυπακτίας, ηγεμονική θέση κατέχει το Αντίρριο. Αποτελεί τον δεύτερο πολυπληθέστερο οικισμό στη Ναυπακτία, μετά την ίδια τη Ναύπακτο. Είναι πρώην έδρα του ομώνυμου καποδιστριακού Δήμου και νυν έδρα της ομώνυμης δημοτικής ενότητας. Βρίσκεται ακριβώς στην απόληξη της Γέφυρας “Χαρίλαος Τρικούπης” και αποτελεί συγκοινωνιακό κόμβο υπερτοπικής εμβέλειας και πέρασμα από και προς τη βορειοδυτική Ελλάδα.

Ο οικισμός έχει αναπτύξει παραθαλάσσια τουριστική υποδομή ενώ παρατηρείται μεγάλη ανάπτυξη και στην παραθεριστική κατοικία. Τους καλοκαιρινούς μήνες εκτός των άλλων, διοργανώνονται συναυλίες, θεατρικές παραστάσεις και πολιτιστικά δρώμενα στο φρούριό του, βάζοντάς το έτσι και στον πολιτιστικό χάρτη. Μεγάλα πλεονεκτήματά του αποτελούν η στρατηγική του θέση μεταξύ Ναυπάκτου και Πάτρας, η προφανής εγγύτητά του με το λιμάνι της Πάτρας και ο χαρακτήρας του ως πέρασμα, λόγω των μεγάλων συγκοινωνιακών έργων. Ο οικισμός διαθέτει όλες τις βασικές υποδομές, καθώς και υποδομές αιχμής. Εκτός αυτού, έχει ανεγερθεί ήδη αθλητικό/πολιτιστικό κέντρο στο κέντρο του οικισμού, ενώ δρομολογείται από την κεντρική διοίκηση η κατασκευή διεθνούς συνεδριακού και εμπορικού κέντρου στην έκταση που κατελάμβανε το εργοτάξιο της Γέφυρας με τη μέθοδο fast track. Το Αντίρριο μπορεί να λειτουργήσει συμπληρωματικά της Ναυπάκτου στον τομέα του θερινού τουρισμού, αφού οι αποστάσεις είναι ελάχιστες και το προσφερόμενο τουριστικό προϊόν διαφορετικό.

Σε δεύτερο χρόνο, θα μπορούσε να αναπτυχθεί και ο οικισμός της Κάτω Βασιλικής, ένα γραφικό ψαροχώρι, το οποίο πέρα από καθαρές ακτές τις οποίες διαθέτει, βρίσκεται δίπλα στον προστατευόμενο ορεινό όγκο της Βαράσοβας, ο οποίος προσελκύει πεζοπόρους και ορειβάτες από όλη την επικράτεια.

ΠΑΡΑΛΙΑΚΟ ΜΕΤΩΠΟ 19

Αντίρριο, Παραλιακό Μέτωπο

20Κινητικότητα-Ιονία Οδός [Α5 - Ε55]

-Εθνική Οδός Αντίρριο-Ναύπακτος-Ιτέα [Ε.Ο.48 - Ε65]

-Βασικό Επαρχιακό Οδικό Δίκτυο: Ναύπακτος-Σίμος-Πλάτανος-Αράχωβα-

Καρπενήσι, Ναύπακτος-Ευπάλιο-Άνω Χώρα-Κρυονέρια-Αράχωβα-Καρπενήσι και

Ναύπακτος-Πιτσινέικα-Θέρμο-Πλάτανος

Ενέργεια-Αιολικά Πάρκα: ΗΛΕΚΤΡΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΕΥΗΝΟΣ ΑΒΕΕ [Όρος Κοκκινιάς-13],

ΞΗΡΟΒΟΥΝΙ ΠΛΑΤΑΝΟΥ ΑΕ [Όρος Ξεροβούνι-10], ΜΑΚΡΥΝΟΡΟΣ ΑΕ [Όρος

Μακρυνόρος-19], ΘΕΜΕΛΗ ΑΕ [Όρος Προφήτης Ηλίας-8], ΤΕΡΝΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ

ΑΒΕΤΕ [Όρος Ριγάνι-11 & Όρος Σκοπιά-12]

-Μικρά Υδροηλεκτρικά: Ρέμα Φονιορέματα [2], Μέγα Ρέμα [2], Ρέμα Τερψιθέας [2],

Ρέμα Ξηρόρεμα [2], Πηγή Κότσαλου [2], Ρέμα Κότσαλος & Ρέμα Δρακόβρυση [3]

Απορρίματα-ΧΥΤΑ Βλαχομάνδρας

Νερό-Υδροταμιευτήρας Ευήνου

-Υδροληψίες: Ρέμα Φονιορέματα [1], Μέγα Ρέμα [1], Ρέμα Τερψιθέας [1], Ρέμα

Ξηρόρεμα [1], Πηγή Κότσαλος [1], Ρέμα Κότσαλου & Ρέμα Δρακόβρυση [2]

Αγροτική Παραγωγή-Κάμπος Σίμου, Κάμπος Γαλατά, Τρίκορφο, Πιτσινέικα, Παλαιόπυργος

Τουρισμός-Ετήσιος: Ναύπακτος

-Ορεινός: Άνω Χώρα, Πλάτανος, Αράχωβα, Ελατού, Αμπελακιώτισσα, Κρυονέρια

-Θερινός: Αντίρριο, Πλατανίτης, Κάτω Βασιλική

Παιδεία & Πολιτισμός-Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση: Ναύπακτος, Άνω Χώρα, Πλάτανος, Αράχωβα, Σίμος,

Αντίρριο, Γαλατάς, Γαυρολίμνη

-Δευτεροβάθμια & Τριτοβάθμια Εκπαίδευση: Ναύπακτος

-Δημοτικό Θέατρο: Ναύπακτος

Υγεία-Κέντρο Υγείας: Ναύπακτος

-Περιφερειακά Ιατρεία: Άνω Χώρα, Πλάτανος, Αράχωβα, Σίμος

Περιβάλλον-Προστατευόμενη Περιοχή Βαράσοβας & Κλόκοβας (Παλιοβούνας)

-Καστανοδάσος & Ελατοδάσος Αποδοτίας

-Δάσος Οξυάς Γραμμένης Οξυάς

Διοίκηση-Δημαρχείο & Ειρηνοδικείο: Ναύπακτος

-Τοπικά Δημοτικά Συμβούλια & ΚΕΠ: Ναύπακτος, Άνω Χώρα, Πλάτανος, Σίμος,

Αντίρριο, Γαυρολίμνη

ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ

Η υλοποίηση της Ανάπτυξης στο νέο καλλικράτειο Δήμο Ναυπακτίας, όπως περιγράφεται παραπάνω, θα συμπορευθεί και θα υποστηριχθεί από ένα εν πολλοίς νέο οικονομικό μοντέλο, το οποίο πάντως εμπεριέχει και αξιοποιεί δυνατότητες και πτυχές του απερχόμενου καποδιστριακού συστήματος Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Η νέα, ενιαία Διοίκηση, λαμβάνοντας υπόψη της τις ιδιαιτερότητες της κάθε υπαγόμενης σε αυτή περιοχής, θα πρέπει να παραθέσει κάποιες συντονισμένες δέσμες δράσεων και ενεργειών προς την κατεύθυνση της υλοποίησης αναπτυξιακών προγραμμάτων, τομέα που αποτελεί τη μόνη διέξοδο από την οικονομική και αναπτυξιακή κρίση που μαστίζει ιδιαίτερα την Περιφέρεια, αλλά και την χώρα.

Πιο συγκεκριμένα, ο τουρισμός και η αγροτική παραγωγή είναι δύο αμιγώς παραγωγικοί τομείς και παραδοσιακά αποτελούσαν τη ραχοκοκκαλιά της ελληνικής οικονομίας, ιδίως στην Επαρχία όπου και ευδοκιμούσαν. Η Ναυπακτία, διαθέτοντας σε ικανοποιητικό βαθμό υποδομές τόσο αγροτικές όσο και τουριστικές, μπορεί να μεθοδεύσει τη σταδιακή βελτιστοποίησή τους μέσα από την άντληση τόσο ευρωπαϊκών όσο και κρατικών κονδυλίων (ΕΣΠΑ, Πρόγραμμα «ΕΛΛΑΔΑ»), ενέργεια που θα της αποφέρει σημαντικά οικονομικά και κοινωνικά οφέλη. Έτσι, κρίνεται απαραίτητη η δημιουργία κινήτρων και η υποστήριξη των δράσεων για την περαιτέρω εκμετάλλευση της αγροτικής γης, τον εκσυγχρονισμό των μέσων, τις βιολογικές καλλιέργειες, την τυποποίηση και το μάρκετινγκ των προϊόντων. Παράλληλα, πρέπει να τονωθεί με κάθε μέσο και η επιχειρηματική δραστηριότητα που αφορά στον τουρισμό -είτε θερινό, είτε ορεινό, και προς αυτή την κατεύθυνση να εισρεύσουν κεφάλαια με τη μορφή επενδύσεων.

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ & ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΠΛΑΝΟ

21

Γέφυρα “Χαρίλαος Τρικούπης”, Αντίρριο, Παραλιακό Μέτωπο

Σημαντική κρίνεται σε αυτό το σημείο και η ανάληψη της ιδιωτικής πρωτοβουλίας, αλλά και η δυνατότητα σύμπραξης Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα, ειδικότερα όταν αναφερόμαστε στην αναβάθμιση των βασικών υποδομών ώστε να πληρείται η προϋπόθεση της απρόσκοπτης κινητικότητας-προσβασιμότητας στις διάφορες υπηρεσίες, αξιοθέατα κλπ. Κατά τη διεκδίκηση και το μερισμό των κονδυλίων, δε θα πρέπει να λησμονείται και η ενδυνάμωση της ανάπτυξης στην Ορεινή-«Ακριτική» Ναυπακτία, η οποία κατέχει μεν τα σκήπτρα στην παραγωγή αιολικού και υδροηλεκτρικού δυναμικού, πληθυσμιακά όμως διαρκώς φθίνει. Ο Δήμος, με τη δυνατότητά του να διεκδικεί απευθείας πρόσβαση σε αντίστοιχα κοινοτικά προγράμματα, μπορεί να επωφεληθεί από αυτά και να εξασφαλίσει τόσο την οικονομική ανάπτυξη της Ορεινής Ναυπακτίας, όσο και την ενεργειακή αυτάρκεια ολόκληρου του Δήμου. Για την αντιμετώπιση του φαινομένου της πληθυσμιακής ερήμωσης που παρατηρείται στην περιοχή, είναι επιτακτική η δημιουργία κοινωνικών υποδομών (σχολεία, κέντρα υγείας) σε επιλεγμένα σημεία με αναπτυξιακές προοπτικές, που θα προσελκύσουν νοικοκυριά και θα καταστήσουν δυνατή την παραμονή τους στην περιοχή, θα συγχρηματοδοτηθούν δε από εθνικούς και ευρωπαϊκούς πόρους.

Στο σημείο αυτό πρέπει να σημειωθεί και ο ενεργός ρόλος που αναλαμβάνει η αναπτυξιακή εταιρεία που έχουν από καιρό συστήσει οι παρακείμενοι συνεργαζόμενοι ΟΤΑ, η «Αιτωλική Αναπτυξιακή». Στις αρμοδιότητές της εμπίπτει η κάθε είδους γνωμοδοτική ή τεχνική προς το Δήμο Ναυπακτίας υποστήριξη, όπως η στοχοθέτηση επωφελών για την περιοχή αναπτυξιακών προοπτικών, αλλά και ο συντονισμός και υλοποίηση των δράσεων που απαιτούνται (από κοινού σύνταξη μελετών, αιτιολογικών εκθέσεων για διεκδίκηση κονδυλίων, εκθέσεων συνεπειών κλπ).

Είναι σαφές πως, με δεδομένη την πολιτική βούληση, τη -σε μεγάλο βαθμό- διοικητική αυτοτέλεια και την κατάλληλη οικονομική υποστήριξη, όπως προβλέπονται, πρέπει να ληφθούν σοβαρά υπ’ όψιν οι προαναφερθείσες τοπικές ιδιαιτερότητες και να αξιοποιηθούν τα συγκριτικά πλεονεκτήματα κάθε χωρικής ενότητας κατά την κατεύθυνση-διάθεση των πόρων και δράσεων, ώστε να μπορούμε να μιλάμε για ολοκληρωμένη προσπάθεια ισόρροπης ανάπτυξης. 22

Φράγμα Αγίου Δημητρίου & Ευηνολίμνη, Ορεινή Ναυπακτία

Για να ευοδωθεί το εγχείρημα της διαρθρωτικής αυτής μεταρρύθμισης, και να επιτευχθεί η εγκαθίδρυση μιας αναπτυξιακής πορείας στη Ναυπακτία είναι αδήριτη ανάγκη η συσπείρωση της κοινωνίας και των τοπικών πολιτικών παραγόντων, ή τουλάχιστον μια σύμπλευση δράσεων και νοοτροπίας. Οι τελευταίοι πρέπει να επιδείξουν σοβαρότητα και αποφασιστικότητα και με διαφανείς και αιτιολογημένες δράσεις -κάτι που άλλωστε προβλέπεται από τις διοικητικές και νομοθετικές δομές του «Καλλικράτη», να υλοποιήσουν το έργο που τους ανατέθηκε. Πρέπει, με άλλα λόγια, να πείσουν την τοπική κοινωνία για την αναγκαιότητα των ενεργειών τους, καθώς και για το θετικό αποτέλεσμα το οποίο αναμένεται οι ενέργειες αυτές να επιφέρουν. Ειδικά σε μια περίοδο που μεσουρανεί η οικονομική και πολιτική κρίση, και έχει ήδη κάνει την εμφάνισή της μια γενικευμένη κρίση εμπιστοσύνης και αξιών, τα παραπάνω φαντάζουν επιβεβλημένα. Προς την κατεύθυνση, λοιπόν, της διάψευσης των φωνών αντίδρασης και διαμαρτυρίας πολιτών και πρώην ηγεσιών κατηργημένων δήμων, πρέπει η νέα τοπική και περιφερειακή ηγεσία να εργασθεί εντατικά, ώστε το σύνολο της κοινωνίας να αισθανθεί ότι το νέο εγχείρημα θα πιάσει τόπο. Μόνο αν η αντιπροσώπευση όλων τον τοπικών κοινωνιών, μέσω των τοπικών συμβουλίων, είναι αυτή που ο «Καλλικράτης» ευαγγελίζεται, θα υπάρξει ουσιαστική συναίνεση, οι πολίτες θα συναισθανθούν το ζωοποιό ρόλο της αυτοδιοίκησης και θα αγκαλιάσουν την προσπάθειά της.

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΣΥΝΑΙΝΕΣΗ & ΑΠΟΔΟΧΗ 23

Πλατεία Φαρμάκη, Ναύπακτος

24

I. ΣΧΕΔΙΟ “ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ”i. ii.iii.iv.

II. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ “ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ”i. ii.iii.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

2525262728

30303435

Ηλικιωμένη βοσκός, Κάτω Χώρα, Ορεινή Ναυπακτία

ΓΕΝΙΚΑΕΦΑΡΜΟΓΗ & ΣΤΟΧΟΙ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣΔΙΑΠΙΣΤΩΣΕΙΣ & ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

ΣΤΟΧΟΙ, ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ & ΕΦΑΡΜΟΓΗΣΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΣΥΝΑΙΝΕΣΗ & ΑΠΟΔΟΧΗ

ΣΧΕΔΙΟ “ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ” - ΓΕΝΙΚΑ

ΣΤΟΧΟΙ

α) Παροχή ισοδύναμων υπηρεσιών στους κατοίκους των πόλεων και των χωριών.

β) Εκσυγχρονισμός του τοπικού πολιτικού και διοικητικού συστήματος.

γ) Διοικητική και οικονομική αυτοτέλεια των ΟΤΑ

δ) Διαφάνεια στη διαχείριση των πόρων και κοινωνικός έλεγχος της τοπικής εξουσίας. ε) Συντονισμός των τοπικών δημοσίων επενδύσεων για έργα τεχνικής υποδομής και κοινωνικού εξοπλισμού.

στ) Αναβάθμιση του ανθρώπινου δυναμικού και ενίσχυση του “ενδογενούς” δυναμικού της ελληνικής περιφέρειας.

Η κατάργηση των Κοινοτήτων και η αντικατάστασή τους με μεγαλύτερους Δήμους θα φέρει την ανάπτυξη και τον εκσυγχρονισμό.

Το 1997 τέθηκε σε ισχύ το Σχέδιο ή Νόμος “Καποδίστριας”, το οποίο ίσχυσε μέχρι και το τέλος του 2010. Το Σχέδιο προέβλεπε την κατάργηση των κοινοτήτων (πλην ελαχίστων εξαιρέσεων) και τη συνένωσή τους σε δήμους. Οι Δήμοι θεωρούνταν ισότιμοι μεταξύ τους, ενώ βρίσκονταν υπό την επίβλεψη και τη χρηματοδότηση των Νομαρχιών και της Κεντρικής Διοίκησης. Ο “Καποδίστριας” θεωρήθηκε το πρώτο βήμα για την ισχυροποίηση της αποκεντρωμένης Τοπικής Αυτοδιοίκησης.

25

Το 1997, το Σχέδιο “Καποδίστριας” βρήκε την άλλοτε Επαρχία Ναυπακτίας να έχει 6 νέους Δήμους, στη θέση δεκάδων Κοινοτήτων και 6 μικρότερων Δήμων. Οι Δήμοι αυτοί, αποτέλεσμα συνενώσεων των 6 αρχικών Δήμων με τις γύρω τους κοινότητες, τυπικά και διοικητικά, θεωρούνταν ισότιμοι. Ανάλογα με τον πληθυσμό και την τοποθεσία τους, δικαιούντο αντίστοιχα κονδύλια από την Κεντρική Διοίκηση, καθώς και από τη Νομαρχία Αιτωλοακαρνανίας στην οποία υπήγοντο. Βεβαίως, τα δημογραφικά στοιχεία της απογραφής του 2001, δείχνουν ότι ο Δήμος Ναυπάκτου συγκέντρωνε λίγο παραπάνω από το 60% του πληθυσμού της περιοχής. Συνεπώς, αν και το Σχέδιο φιλοδοξούσε και οι 6 Δήμοι να αναπτυχθούν ισότιμα, οικονομικά και πληθυσμιακά, η πραγματικότητα τους έθετε εξ αρχής σε διαφορετικό σημείο εκκίνησης. Το στοίχημα του εκσυγχρονισμού και της ανάπτυξης είχε τεθεί. Θα μπορούσε να αναζωογονηθεί και να αναπτυχθεί ισότιμα όλη η περιοχή;

ΕΦΑΡΜΟΓΗ & ΣΤΟΧΟΙ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ

ΝΑΥΠΑΚΤΟΣ - Δ. ΝΑΥΠΑΚΤΟΥ

ΑΝΤΙΡΡΙΟ - Δ. ΑΝΤΙΡΡΙΟΥ

ΓΑΥΡΟΛΙΜΝΗ - Δ.ΧΑΛΚΕΙΑΣ

ΣΙΜΟΣ - Δ. ΠΥΛΛΗΝΗΣ

ΠΛΑΤΑΝΟΣ - Δ. ΠΛΑΤΑΝΟΥΑΝΩ ΧΩΡΑ - Δ. ΑΠΟΔΟΤΙΑΣ

26

ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ “ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑ”

Γρήγορα έγινε φανερό ότι οι Δήμοι δεν ήταν ισότιμοι, παρά τις εξαγγελίες και τους στόχους του Σχεδίου. Η Ναύπακτος, ως το μόνο αστικό κέντρο της περιοχής, σε μεγάλη εγγύτητα με τα αστικά κέντρα της Πάτρας και του Μεσολογγίου, ήταν ο σημαντικότερος πόλος. Σε αυτή την περίοδο αναδείχθηκε, όπως ήταν αναμενόμενο, σε κέντρο της ευρύτερης περιοχής. Οι πεδινοί και παραθαλάσσιοι οικισμοί σε Αντίρριο και Χάλκεια δε γνώρισαν μεγάλες αλλαγές ως προς τη σημασία τους. Λόγω τοποθεσίας, ανάμεσα σε αστικά κέντρα, αλλά και λόγω εύκολης προσβασιμότητας, κατάφεραν να βρεθούν σε μια ικανοποιητική κατάσταση, και θα έλεγε κανείς ότι λειτούργησαν σα δευτερεύοντες πόλοι δορυφορικά της Ναυπάκτου. Οι ορεινοί οικισμοί του Πλατάνου, της Αποδοτίας και της Πυλλήνης είδαν τη σημασία τους να μειώνεται ολοένα και περισσότερο. Οι οικισμοί αυτοί πλέον κατοικούνταν μόνο το καλοκαίρι, με λιγοστούς μόνιμους κατοίκους, και με τους εργαζόμενους σε αυτούς ακόμα και στις δημοτικές τους υπηρεσίες, να πηγαινοέρχονται στην πόλη της Ναυπάκτου. Η δυσκολία στην προσβασιμότητα, αλλά και η έλλειψη παροχής αντίστοιχων υπηρεσιών με της Ναυπάκτου, όπως φιλοδοξούσε το Σχέδιο, επέτειναν το φαινόμενο αυτό.Η εξάρτηση από τη Ναύπακτο είναι πια ορατή και θα επηρεάσει τόσο οικονομικά όσο και δημογραφικά τους Δήμους.

ΝΑΥΠΑΚΤΟΣ - Δ. ΝΑΥΠΑΚΤΟΥ

ΑΝΤΙΡΡΙΟ - Δ. ΑΝΤΙΡΡΙΟΥ

ΓΑΥΡΟΛΙΜΝΗ - Δ.ΧΑΛΚΕΙΑΣ

ΣΙΜΟΣ - Δ. ΠΥΛΛΗΝΗΣ

ΠΛΑΤΑΝΟΣ - Δ. ΠΛΑΤΑΝΟΥ ΑΝΩ ΧΩΡΑ - Δ. ΑΠΟΔΟΤΙΑΣ

27

ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΕΙΣ & ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Ψάχνοντας τα στοιχεία των Δήμων της περιοχής, διαπιστώνει κανείς ότι τα 12 χρόνια που εφαρμόζεται ο “Καποδίστριας”, οι Δήμοι Χάλκειας και Αντιρρίου παρουσίασαν οριακή μείωση ή σταθερότητα πληθυσμού, καθώς και οριακή αύξηση στα οικονομικά και στις επενδύσεις, δείχνοντας μια σταθερότητα στη γενικότερη κατάστασή τους, όπως προαναφέρθηκε. Οι Ορεινοί Δήμοι Αποδοτίας, Πυλλήνης και Πλατάνου, επωφελήθηκαν στο έπακρο των ευρωπαϊκών και εθνικών προγραμμάτων με πρωτοφανή άνθιση των οικονομικών τους και των επενδύσεων, αλλά αυτή η τάση όχι μόνο δεν ακολουθήθηκε και στο δημογραφικό τομέα, αλλά παρουσιάστηκε πληθυσμιακή μείωση στους εν λόγω δήμους της τάξης του 35% έως και 50%. Στον αντίποδα, στον μεγάλο Δήμο της Ναυπάκτου, ο οποίος παρουσίασε αύξηση πληθυσμού (απορροφώντας μέρος της πληθυσμιακής μείωσης των Ορεινών Δήμων), υπήρξε πολύ μικρή σχετικά επενδυτική κίνηση (αντίστοιχα με το μέγεθος του Δήμου) και τεράστια μείωση στα οικονομικά του. Αυτές οι στρεβλώσεις που παρατηρούνται μέσα σε αυτά τα 12 χρόνια εφαρμογής του Σχεδίου, δείχνουν και την αποτυχία του θεσμού να συγκρατήσει ανθρώπινο δυναμικό στους μικρούς οικισμούς και να κατανείμει σωστά τους οικονομικούς πόρους εκεί που χρειάζονται. Ο εκσυγχρονισμός και η διοικητική οργάνωση επετεύχθησαν σε ικανοποιητικό βαθμό, αλλά τα μέσα χωρίς το ανθρώπινο δυναμικό, καθώς και το αντίστροφο, δείχνουν ότι δε μπορούμε να κάνουμε λόγο για υγιή και βιώσιμη ανάπτυξη στην περιοχή με αυτό το σύστημα. Σημαντικό είναι να προβληματιστούμε και ως προς ζητήματα διαφάνειας και εκπροσώπησης των τοπικών κοινωνιών, καθώς και για το ρόλο και τον παρεμβατισμό Κράτους και Νομαρχίας στα των Δήμων.

κόκκινο: πληθυσμός / γαλάζιο: οικονομικά / πράσινο: επενδύσεις

ΝΑΥΠΑΚΤΟΣ - Δ. ΝΑΥΠΑΚΤΟΥ

ΑΝΤΙΡΡΙΟ - Δ. ΑΝΤΙΡΡΙΟΥ

ΓΑΥΡΟΛΙΜΝΗ - Δ.ΧΑΛΚΕΙΑΣ

ΣΙΜΟΣ - Δ. ΠΥΛΛΗΝΗΣ

ΠΛΑΤΑΝΟΣ - Δ. ΠΛΑΤΑΝΟΥ

ΑΝΩ ΧΩΡΑ - Δ. ΑΠΟΔΟΤΙΑΣ

28

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

ΝΟΜΑΡΧΙΑ ΑΙΤΩΛΟΑΚΑΡΝΑΝΙΑΣ

ΔΗΜΟΣ ΑΝΤΙΡΡΙΟΥΔΗΜΟΣ ΑΠΟΔΟΤΙΑΣΔΗΜΟΣ ΝΑΥΠΑΚΤΟΥΔΗΜΟΣ ΠΛΑΤΑΝΟΥΔΗΜΟΣ ΠΥΛΛΗΝΗΣΔΗΜΟΣ ΧΑΛΚΕΙΑΣ

(ΕΝΙΑΙΟΣ) ΔΗΜΟΣ ΝΑΥΠΑΚΤΙΑΣ

ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

739118

222984

23752598

18231177520102863

29852

-17577

-3892

-62 -1238

+28 -614 -831-295

-3012

721541

219092

23131360

18259116111792568

26840

-02,4%

-01,7%

-02,6%-47,7%

+00,2%-34,6%-41,3%-10,3%

-10,1%

ΠΕΡΙΟΧΗ ΑΠΟΓΡΑΦΗ 2001

Α Π Ο Λ Υ Τ ΗΜΕΤΑΒΟΛΗ

ΕΚΤΙΜΗΣΗ 2010

ΠΟΣΟΣΤΙΑΙΑΜΕΤΑΒΟΛΗ

ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΑΝΩ ΤΩΝ 100 ΚΑΤΟΙΚΩΝ ΑΝΑ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΔΗΜΟ

ΔΗΜΟΣ ΑΝΤΙΡΡΙΟΥ: Αντίρριο [1108], Πλατανίτης [368], Μακύνεια [310], Μολύκρειο [231], Ρίζα [162]

ΔΗΜΟΣ ΑΠΟΔΟΤΙΑΣ: Άνω Χώρα [Μεγάλη Λομποτινά] [404], Τερψιθέα [Βετολίστα] [333], Αμπελακιώτισσα [Κοζίτσα] [231], Καταφύγιο [Αμόρανη] [195], Ελατού [Ελετσού] [153], Γραμμένη Οξιά [Σιτίστα] [138], Ασπριά [136], Κρυονέρια [Κουτ(ο)λίστια] [122], Ελατόβρυση [Βοϊτσά] [108]

ΔΗΜΟΣ ΝΑΥΠΑΚΤΟΥ: Ναύπακτος [12924], Λυγιάς [1171], Κάτω Δάφνη [569], Σκάλα [536], Ξηροπήγαδο [477], Κάτω Αφροξυλιά [429], Κάτω Μαμουλάδα [353], Ριγάνι [252], Δάφνη [210], Πιτσιναίικα [139], Βλαχομάνδρα [137], Βελβίνα [124], Βομβοκού [120]

ΔΗΜΟΣ ΠΛΑΤΑΝΟΥ: Πλάτανος [405], Κλεπά [301], Αράχωβα [250], Νε(ο)χώρι [153], Άγιος Δημήτριος [134], Αχλαδόκαστρο [Αρτοτίβα] [126], Περίστα [117], Χώμορη [105]

ΔΗΜΟΣ ΠΥΛΛΗΝΗΣ: Παλαιόπυργος [Βελβίτσαινα] [317], Ελευθεριανή [Λευτέριανη] [212], Σίμος/Σϊμη [154], Πλατανιάς [149], Ποκίστα [144], Ανθόφυτο [Γρανίτσα] [142], Δορβιτσά [130]

ΔΗΜΟΣ ΧΑΛΚΕΙΑΣ: Γαλατάς [1090], Τρίκορφο [440], Γαβρολίμνη [363], Κάτω Βασιλική [261], Περιθώριο [210], Άνω Βασιλική [177], Κρυονέρι [122]

29

Κεντρική οδός, Άνω Χώρα, Ορεινή Ναυπακτία

Η νέα αρχιτεκτονική της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και του Κράτους φαίνεται να αποτελεί τη μεγαλύτερη αναπτυξιακή πρωτοβουλία των τελευταίων δεκαετιών. Μέχρι σήμερα, ο δημόσιος τομέας αποτελούσε τροχοπέδη στις επιχειρησιακές ή αναπτυξιακές πρωτοβουλίες. Το σημαντικότερο πλεονέκτημα της νέας αρχιτεκτονικής είναι ότι δημιουργεί ισχυρούς αναπτυξιακούς θεσμούς σε πρωτοβάθμιο και δευτεροβάθμιο επίπεδο, τέτοιους που μπορούν να δημιουργήσουν προστιθέμενη αξία. Η συγκρότηση και η λειτουργική και οικονομική αυτοδυναμία των νέων Δήμων και Περιφερειών τους καθιστά ικανούς να λαμβάνουν τοπικές αναπτυξιακές πρωτοβουλίες, να μοχλεύουν κεφάλαια, να προσελκύουν νοικοκυριά και επιχειρήσεις, να καταστούν ο βασικός συντελεστής της τοπικής και περιφερειακής ανάπτυξης.

Οι υφιστάμενες 13 Διοικητικές Περιφέρειες της χώρας μετατρέπονται σε Αυτοδιοικούμενες Περιφέρειες, με αιρετά όργανα, νέες αρμοδιότητες και πόρους. Σε αυτή την φάση κρίθηκε ότι δεν θα ήταν σκόπιμο ούτε επωφελές να υπάρξουν μεταβολές στον χάρτη των Περιφερειών της χώρας. Οι Διοικητικές Περιφέρειες της χώρας, 24 χρόνια μετά τη θεσμοθέτησή τους, έχουν αποκτήσει μια διοικητική λειτουργία που τις καθιστά χρήσιμες και αποτελεσματικές στην τοπική και περιφερειακή ανάπτυξη. Στην διατήρηση των 13 Περιφερειών κατατείνει και η ανάλυση κόστους-οφέλους σε μια σειρά από ενδεχόμενες αλλαγές τους. Επιπλέον, οι Περιφέρειες έχουν υλοποιήσει μέχρι σήμερα πολλά περιφερειακά προγράμματα από τα οποία έχει αποκτηθεί τεράστια εμπειρία. Η αλλαγή των Περιφερειών

“ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ” - ΣΤΟΧΟΙ, ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ

θα δημιουργούσε προβλήματα στην απρόσκοπτη υλοποίηση των περιφερειακών προγραμμάτων του Εθνικού Στρατηγικού Πλαισίου Αναφοράς (ΕΣΠΑ). Αυτό έπρεπε να αποφευχθεί εν μέσω μιας μεγάλης οικονομικής κρίσης, καθώς η απρόσκοπτη υλοποίηση των περιφερειακών προγραμμάτων αποτελεί ζωτική συνθήκη για την οικονομία των Περιφερειών της χώρας.

Όμως, η μετατροπή των υφιστάμενων Περιφερειών σε βαθμίδα Αυτοδιοίκησης δημιούργησε την ανάγκη σύστασης νέων αποκεντρωμένων δομών κρατικής διοίκησης. Για το λόγο αυτό, δημιουργήθηκαν επτά Αποκεντρωμένες Διοικήσεις, ο αριθμός των οποίων τεκμηριώνεται τόσο με την ανάλυση των οικονομικών, κοινωνικών, χωροταξικών και γεωγραφικών δεδομένων των Περιφερειών, όσο και από την συγκριτική αξιολόγηση του κόστους και οφέλους με βάση όλα τα εναλλακτικά σενάρια. Με τις 7 Αποκεντρωμένες Κρατικές Διοικήσεις εξασφαλίζονται ισχυρές διοικητικές ενότητες στην περιφέρεια και αποκεντρώνεται περισσότερο η κρατική λειτουργία. Η κρατική διοίκηση αναλαμβάνει μεγαλύτερο εύρος αρμοδιοτήτων που παρέχονται πλέον πιο κοντά στον πολίτη. Οι Αποκεντρωμένες Κρατικές Διοικήσεις παρέχουν ουσιαστικά το σημείο συνάντησης και συνεργασίας της αποκεντρωμένης κρατικής διοίκησης, της περιφερειακής αυτοδιοίκησης και της πρωτοβάθμιας αυτοδιοίκησης. Αυτό εξασφαλίζεται με την λειτουργία του Συμβουλίου Περιφερειακής Διοίκησης. Το Συμβούλιο αυτό αποτελείται καταρχήν από τον Γενικό Γραμματέα της Αποκεντρωμένης Κρατικής Διοίκησης, τους εκλεγμένους Περιφερειάρχες και τους Γενικούς Διευθυντές των Περιφερειών και εκπροσώπους των Περιφερειακών Ενώσεων των Δήμων. Το Συμβούλιο αυτό έχει γενική αρμοδιότητα σε ζητήματα σχεδιασμού στην γεωγραφική ενότητα αναφοράς του.

Η Αποκεντρωμένη Κρατική Διοίκηση, η Περιφέρεια και η Πρωτοβάθμια Τοπική Αυτοδιοίκηση συνιστούν αυτοτελή συστήματα διοίκησης με ξεχωριστές αρμοδιότητες και λειτουργίες.

30

Η Ναυπακτία από τον δορυφόρο

Η δημιουργία μιας ενιαίας και συνεκτικής δομής κρατικής διοίκησης σε περιφερειακό επίπεδο, εξασφαλίζει ευρύτερη αποκέντρωση αρμοδιοτήτων, καλύτερο συντονισμό των υπηρεσιών των διαφόρων υπουργείων και ενότητα της διοικητικής λειτουργίας του Κράτους. Παράλληλα, οι αρμοδιότητες της Αυτοδιοίκησης διευρύνονται, εξασφαλίζονται νέοι πόροι και παρέχονται νέα εργαλεία για την διεκπεραίωση του ρόλου και των λειτουργιών της. Άλλωστε, η συμπληρωματικότητα και συνοχή των λειτουργιών της κρατικής διοίκησης με την τοπική αυτοδιοίκηση ευαγγελίζονται ένα κοινό σκοπό -την προαγωγή της κοινωνικής ευημερίας, της ισόρροπης οικονομικής ανάπτυξης και της κοινωνικής συνοχής. Για το λόγο αυτό, κάθε διοικητικό επίπεδο καταρτίζει αναπτυξιακό σχέδιο, στο πλαίσιο του δημοκρατικού προγραμματισμού και της αρχής της επικουρικότητας.

Ουσιαστικά το Σχέδιο «Καλλικράτης» αποσκοπεί στην εξοικονόμηση πόρων των φορολογούμενων πολιτών μέσω του περιορισμού του αριθμού των ΟΤΑ και των νομικών τους προσώπων, καθώς και στην εξορθολογισμένη διαχείριση. Ταυτόχρονα, τίθεται σαν βασικό στοίχημα η αναπτυξιακή πορεία που θα διαγράψουν οι νέες αποκεντρωμένες διοικήσεις και εν τέλει η χώρα στο σύνολό της. Η αυτοδυναμία των νέων ΟΤΑ θα τους καταστήσει ικανούς να διευκολύνουν, να ενθαρρύνουν και να στηρίζουν την ανάληψη τοπικών πρωτοβουλιών, να καταστούν, δηλαδή, βασικός συντελεστής της τοπικής ανάπτυξης. Πρόκειται για μια ανάπτυξη νέου τύπου που τα κύρια χαρακτηριστικά της βασίζονται στην αξιοποίηση των τοπικών και περιφερειακών συγκριτικών πλεονεκτημάτων, στο σεβασμό στο περιβάλλον και στην ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής. Οι νέοι Δήμοι όσο και

ο νέος δεύτερος βαθμός Αυτοδιοίκησης, οι Περιφερειακές Αυτοδιοικήσεις, αποκτούν ένα νέο σύστημα διακυβέρνησης, το οποίο αποφεύγει την υπερβολική συγκέντρωση εξουσίας σε ένα όργανο, θεσμοθετεί την συλλογική λειτουργία των εκτελεστικών οργάνων, διασφαλίζει την αποσυμφόρηση των αιρετών συμβουλίων, ενισχύει τον πολιτικό έλεγχο, την διαφάνεια και την λογοδοσία, ενώ αναβαθμίζει το ρόλο και την συμμετοχή της Αντιπολίτευσης. Παράλληλα, επιχειρείται η ενίσχυση της εσωτερικής αποκέντρωσης, συγκροτούνται νέοι θεσμοί διαβούλευσης και διαμεσολάβησης, ενώ εκλογικεύεται αποφασιστικά το σύστημα ειδικευμένης διοίκησης και δράσης μέσω των νομικών προσώπων και των επιχειρήσεων των Δήμων και των Περιφερειών.

Οι νέοι καλλικράτειοι Δήμοι αναλαμβάνουν νέες αρμοδιότητες που μεταξύ άλλων, αφορούν σε πολεοδομικές εφαρμογές και δυνατότητα έκδοσης οικοδομικών αδειών, στους τομείς της γεωργίας, της κτηνοτροφίας και της αλιείας. Επιπρόσθετα αναλαμβάνουν τη μέριμνα και για θέματα που άπτονται της εκτέλεσης έργων και συγκοινωνιακών υποδομών, της προστασίας της δημόσιας υγείας, της κοινωνικής πρόνοιας και της παιδείας (δια βίου μάθηση, υποστήριξη σχολικών εγκαταστάσεων και υποδομών κτλ.). Οι Περιφέρειες αναλαμβάνουν το σύνολο των αρμοδιοτήτων που αφορούν στον αναπτυξιακό περιφερειακό προγραμματισμό και φιλοδοξούν να αποτελέσουν το θεσμικό πλαίσιο της Πράσινης Ανάπτυξης.

Όσον αφορά στο οικονομικό σκέλος του σχεδίου “Καλλικράτης”, η νέα δομή των Δήμων, και των Περιφερειών τους δίνει τη δυνατότητα να συγκροτήσουν οργανωμένες υπηρεσίες και επιχειρήσεις, να αξιοποιήσουν εμπειρίες και δεξιότητες και κυρίως να διεκδικήσουν

κονδύλια και προγράμματα από κοινοτικούς και εθνικούς πόρους, τα οποία μέχρι τώρα δε μπορούσαν να προσεγγίσουν. Ακόμη επιδιώκεται η βελτίωση της παραγωγικότητας των νέων Δήμων. Αυτό θα επιτευχθεί μέσω της καλύτερης αξιοποίησης του ανθρώπινου δυναμικού –και άρα της σημαντικής μείωσης των δαπανών, καθώς και μέσω της αύξησης των εσόδων λόγω βελτίωσης των εισπρακτικών μηχανισμών και αποτελεσματικότερης λειτουργίας. Επιπρόσθετα, οι νέοι Δήμοι έχουν τη δυνατότητα να διατυπώσουν, διεκδικήσουν, ωριμάσουν και υλοποιήσουν περισσότερα και καλύτερης ποιότητας έργα, ενώ η αυξημένη παραγωγικότητά τους περιορίζει την ανάγκη των Κεντρικών Αρχών για χειρισμούς και παρατάσεις της προγραμματικής περιόδου.

31Δημαρχείο, Ναύπακτος

Συγκεκριμένα, για τους νέους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης (Δήμους και Περιφέρειες), τίθεται σαν βασική προτεραιότητα η ουσιαστική οικονομική στήριξη και των δύο βαθμίδων Αυτοδιοίκησης με σύνδεση των πόρων τους με το Φόρο Εισοδήματος Φυσικών και Νομικών προσώπων (20% των συνολικών ετησίων κρατικών εσόδων για τους Δήμους, 2,40% για τις Περιφέρειες), τον Φόρο Προστιθέμενης Αξίας (12% και 4% αντίστοιχα) και το Φόρο Ακίνητης Περιουσίας (50% για τους Δήμους). Τα παραπάνω συνιστούν τους Κεντρικούς Αυτοτελείς Πόρους (ΚΑΠ) των Δήμων και των Περιφερειών που προέρχονται από τον Κρατικό Προϋπολογισμό. Τα κριτήρια, ο τρόπος και η διαδικασία κατανομής των ΚΑΠ γίνεται από το Υπουργείο Εσωτερικών, Αποκέντρωσης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης και το Υπουργείο Οικονομικών, αφού έχει διατυπώσει τη γνώμη της η ΚΕΔΚΕ, τόσο στο σκέλος του Τακτικού Προϋπολογισμού όσο και του Προϋπολογισμού Δημοσίων Επενδύσεων. Κριτήρια αποτελούν σειρά δημογραφικών, γεωμορφολογικών, διοικητικών, οικονομικών, κοινωνικών, περιβαλλοντικών και πολιτιστικών στοιχείων των Δήμων.

Εκτός από τις προαναφερθείσες τακτικές πηγές εσόδων, στους νέους ΟΤΑ δίνεται η δυνατότητα απευθείας διεκδίκησης των Ευρωπαϊκών κονδυλίων μέσω των Κοινοτικών Πλαισίων Στήριξης, κάτι που πλέον εμπίπτει στις νέες διευρυμένες αρμοδιότητές τους. Επαφίεται δηλαδή πλήρως στη διακριτική και διαχειριστική ευχέρεια των ΟΤΑ να εκπονούν μελέτες και να συντάσσουν αιτιολογικές εκθέσεις βάσει των οποίων θα διεκδικούν και θα απορροφούν τα Κοινοτικά Κονδύλια, όπως θα γίνεται άλλωστε και για την απορρόφηση των ΚΑΠ (βλ. κριτήρια κατανομής ΚΑΠ ανά Δήμο / Περιφέρεια παραπάνω) αλλά και για τη διάθεση στους

ΟΤΑ πόρων του Έκτακτου Προϋπολογισμού, προκειμένου να χρηματοδοτηθούν τα απαραίτητα αναπτυξιακά έργα και υποδομές.

Παράλληλα και συμπληρωματικά με τους παραπάνω τρόπους συγκέντρωσης πόρων, για την υποστήριξη των νέων Δήμων και των Περιφερειών, την ενίσχυση της τοπικής και περιφερειακής ανάπτυξης και την άμβλυνση των περιφερειακών ανισοτήτων, καθώς και την προώθηση της διαπεριφερειακής, διαβαθμιδικής και διαδημοτικής συνεργασίας, καταρτίζεται το πρόγραμμα Ελληνική Αρχιτεκτονική Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης «ΕΛΛΑΔΑ». Ένας από τους άξονες του προγράμματος αυτού (που ουσιαστικά παίρνει τη σκυτάλη από το πρόγραμμα «ΘΗΣΕΑΣ») είναι αυτός του Εθνικού Αναπτυξιακού Προγράμματος Αυτοδιοίκησης που λειτουργεί συμπληρωματικά με το ΕΣΠΑ και χρηματοδοτεί ιδίως μη επιλέξιμα από το τελευταίο έργα και δράσεις.

32

Ανεμογεννήτριες, Ριγάνι, Ορεινή Ναυπακτία

Ανδριάντας Θερβάντες, Ναύπακτος

διατηρείται και στην παρούσα ρύθμιση, βάση της οποίας οι Περιφέρειες (ή ακόμα και δίκτυα αποτελούμενα από όμορες Περιφέρειες) μπορούν να προβαίνουν στη σύσταση μιας επιχείρησης η οποία θα έχει τη μορφή της αναπτυξιακής ανώνυμης εταιρείας. Αντικειμενικός σκοπός της εκάστοτε αναπτυξιακής εταιρείας είναι να συντονίζει δράσεις από κοινού με τους περιφερειακούς αλλά και δημοτικούς παράγοντες, αλλά και να παράσχει σε αυτούς κάθε μορφής επιστημονική και τεχνική υποστήριξη, ώστε να επιτευχθεί η προώθηση της επιχειρηματικής, οικονομικής και γενικότερα βιώσιμης ανάπτυξης της Περιφέρειας και ως εκ τούτου, των υπαγόμενων σε αυτήν Δήμων. Στην εξεταζόμενη περιοχή δραστηριοποιείται η «Αιτωλική Αναπτυξιακή» , η οποία ήδη από το 2006 αποτελούσε τον διανομαρχιακό και διαπεριφερειακό αναπτυξιακό φορέα της ευρύτερης περιοχής, καθώς υπό την αιγίδα του τελούσαν Δήμοι των νομών Αιτωλοακαρνανίας, Φωκίδας και Ευρυτανίας.

Θετικές στοχεύεται να υπάρξουν οι επιπτώσεις και στα μακροοικονομικά και δημοσιονομικά μεγέθη της Εθνικής Οικονομίας. Πιο συγκεκριμένα, μειώνεται το σύνολο των χρηματορροών προς την πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια Αυτοδιοίκηση, ενώ η κοινωνική διαφάνεια και συμμετοχή, οι κανόνες και οι έλεγχοι που τίθενται σε εφαρμογή θα συμβάλλουν τόσο στην αποφυγή φαινομένων υπερδανεισμού των Δήμων και των Περιφερειών όσο και στον επανακαθορισμό σε υγιείς βάσεις των σχέσεων δημοσίου και ιδιωτικού τομέα.

Επιπρόσθετα, οι Δημόσιοι Φορείς εξακολουθούν να έχουν τη δυνατότητα σύμπραξης με νομικά πρόσωπα του ιδιωτικού τομέα (Σύμπραξη Δημοσίου Ιδιωτικού Τομέα-ΣΔΙΤ), για την εκτέλεση έργων ή και την παροχή υπηρεσιών, όταν οι υπάρχοντες πόροι των πρώτων κρίνονται ανεπαρκείς για την υλοποίηση των έργων αυτών. Ο Ιδιωτικός Φορέας εξασφαλίζει τη χρηματοδότηση της εκτέλεσης του έργου ή της παροχής των υπηρεσιών, ή μέρος τουλάχιστον της χρηματοδότησης αυτής. Ο Δημόσιος Φορέας ή οι τελικοί χρήστες του έργου ή των υπηρεσιών δεν καλούνται να καταβάλλουν τίμημα παρά μόνον αφού αρχίσει η λειτουργία του έργου ή η παροχή των υπηρεσιών. Δεδομένου ότι η εμπλοκή του Ιδιωτικού Φορέα που έχει επιλεγεί για τη συμμετοχή σε Σύμβαση Σύμπραξης είναι εξ ορισμού μακροχρόνια, διασφαλίζεται η δυνατότητα στον αρμόδιο Δημόσιο Φορέα που έχει τη γνώση και το άμεσο ενδιαφέρον να πραγματοποιεί αποτελεσματική παρακολούθηση του έργου καθ’ όλη τη διάρκεια των εργασιών.

Τέλος, οι Δήμοι και οι Περιφέρειες μπορούν να συνομολογούν δάνεια με αναγνωρισμένα πιστωτικά ιδρύματα ή χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς της Ελλάδας και του εξωτερικού, αποκλειστικά για τη χρηματοδότηση επενδύσεων, κάτω από συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Και σε αυτή την περίπτωση πρέπει να υπάρχει προκαταρκτική μελέτη ή προμελέτη ή οριστική μελέτη των έργων ή των προμηθειών, για τα οποία θα συνομολογηθεί το δάνειο, που να έχει συνταχθεί και εγκριθεί από τα αρμόδια όργανα.

Προκειμένου οι παραπάνω δράσεις να υλοποιηθούν προς την κατεύθυνση της Ανάπτυξης, αρωγός του εκάστοτε ΟΤΑ είναι ο αντίστοιχος τοπικός αναπτυξιακός φορέας. Ο τελευταίος είναι κληροδότημα της απερχόμενης ρύθμισης του Σχεδίου «Καποδίστριας», που

33Ξενώνας, Άνω Χώρα, Ορεινή Ναυπακτία

“ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ” - ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ & ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ

Οι διαρθρωτικές αλλαγές που προωθούνται από τη νέα ρύθμιση δε θα μπορούσαν να καταστούν προσοδοφόρο για την περιφέρεια πεδίο ανάπτυξης αν δε συνοδεύονταν από ένα ρεαλιστικό πλάνο εφαρμογής και παρακολούθησης του όλου εγχειρήματος και διαχείρισης των συνεπειών που αυτό θα επιφέρει.

Έτσι τέθηκε σε εφαρμογή αρχικά ένα επιχειρησιακό σχέδιο που θα εξομάλυνε τη μετάβαση από τον «Καποδίστρια» στον «Καλλικράτη», το οποίο αποτελεί προπαρασκευαστικό στάδιο εφαρμογής της Νέας Αρχιτεκτονικής και καλύπτει ένα χρονοδιάγραμμα από το Μάιο του 2010 ως το τέλος περίπου του 2011. Το υποστηρικτικό αυτό σχέδιο προέβλεπε αφενός την αποτύπωση των οικονομικών στοιχείων και του έμψυχου και άψυχου δυναμικού της Αυτοδιοίκησης σε ηλεκτρονικές βάσεις δεδομένων, και αφετέρου την εκπόνηση προγραμμάτων επιμόρφωσης, ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των νέων αιρετών και των εργαζομένων. Επιπρόσθετα, το σχέδιο περιελάμβανε μεταξύ άλλων και τη δημιουργία χιλίων περίπου νέων ηλεκτρονικών Κέντρων Εξυπηρέτησης Πολιτών (e-ΚΕΠ), καθώς και τη λειτουργική ενοποίηση των πληροφοριακών συστημάτων όλων των Δήμων, Περιφερειών και Αποκεντρωμένων Διοικήσεων.

Ακολούθως έχει προβλεφθεί ένα πλάνο ελέγχου και παρακολούθησης της εφαρμογής των προβλεπόμενων από το σχέδιο δράσεων, το οποίο προβλέπεται να εφαρμοστεί από εδώ και στο εξής και να διασφαλίσει την αντιστοιχία των προθέσεων της ρύθμισης με την τελική εφαρμογή της επί του πρακτέου. Προς την κατεύθυνση, λοιπόν, της εξασφάλισης της απαρέγκλιτης

τήρησης των διατάξεων του «Καλλικράτη» αναμένεται να συμβάλλει η θεσμοθέτηση τόσο του ελέγχου που θα πραγματοποιεί το Ελεγκτικό Συνέδριο σε όλους τους Δήμους και Περιφέρειες όσο και των Αυτοτελών Υπηρεσιών Εποπτείας των ΟΤΑ. Το Ελεγκτικό Συνέδριο προβλέπεται να διενεργεί κάθε είδους προληπτικό, κατασταλτικό και προσυμβατικό έλεγχο, καθώς και έλεγχο είσπραξης εσόδων και ουσιαστικά θα συνιστά την εποπτεία του Κράτους επί του τρόπου με τον οποίο οι ΟΤΑ απορροφούν και διαθέτουν τους πόρους που λαμβάνουν. Οι Αυτοτελείς Υπηρεσίες Εποπτείας των ΟΤΑ συστήνονται στην έδρα κάθε μίας από τις 7 Αποκεντρωμένες Διοικήσεις και είναι αρμόδιες για τον έλεγχο νομιμότητας των πράξεων των ΟΤΑ καθώς και για τον πειθαρχικό έλεγχο των αιρετών. Διαρθρώνονται σε διευθύνσεις Γενικών, Οικονομικών και Τεχνικών Υποθέσεων, ενώ οργανώνονται σε επίπεδο λειτουργικής αυτοτέλειας απεξαρτημένες από κάθε δυνατότητα κρατικής παρέμβασης. Τέλος στα πλαίσια της αναγκαιότητας διαφανούς, ελέγξιμης και αποτελεσματικής διακυβέρνησης, υποχρεούνται οι ΟΤΑ να αναρτούν τα πεπραγμένα τους στο διαδίκτυο, κάτι που μεν θα λειτουργεί προς όφελος της ευρυθμίας των ΟΤΑ, αλλά και θα παρουσιάζει μια σαφή και αναλυτική εικόνα στον πολίτη, για θέματα που άπτονται άμεσα των ενδιαφερόντων του (προσλήψεις, έργα, συμβάσεις, οικονομικά στοιχεία κλπ.).

34

Δημαρχείο & ΚΕΠ Πυλλήνης, Σίμος/Σίμη, Ορεινή Ναυπακτία

“ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ” - ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΣΥΝΑΙΝΕΣΗ & ΑΠΟΔΟΧΗ

Η βασική σύλληψη της νέας δομής της τοπικής αυτοδιοίκησης και της αποκεντρωμένης διοίκησης αποτελεί τον καρπό μιας μακράς διαδικασίας δημοσίου διαλόγου, επιστημονικής προεργασίας και προβληματισμού, όπου συμμετείχαν οι συλλογικοί φορείς της αυτοδιοίκησης και το Ινστιτούτο Τοπικής Αυτοδιοίκησης, πανεπιστήμια και άλλοι επιστημονικοί φορείς, τα πολιτικά κόμματα αλλά και πολλές σημαντικές προσωπικότητες του δημόσιου βίου και της επιστημονικής κοινότητας της χώρας. Μέσα από αυτή τη διαδικασία, η οποία αξιοποίησε τόσο τις εγχώριες μεταρρυθμιστικές εμπειρίες όσο και τα παραδείγματα άλλων ευρωπαϊκών χωρών, συγκροτήθηκε συναίνεση σε ικανοποιητικό βαθμό και διαμορφώθηκαν ορισμένες κοινές, εν πολλοίς, παραδοχές σχετικά με την βασική δομή της τοπικής αυτοδιοίκησης και της αποκεντρωμένης διοίκησης στην χώρα μας.

Σε γενικές γραμμές το σχέδιο «Καλλικράτης» συναντά απήχηση και χαίρει σχετικής αποδοχής, υπό την προοπτική ότι απελευθερώνει τις αναπτυξιακές δυνάμεις της Περιφέρειας, οι οποίες επί δεκαετίες καταπνίγονταν από τον παραδοσιακό συγκεντρωτισμό.

Από την άλλη, όπως άλλωστε φάνηκε και από την ανοικτή διαδικτυακή διαβούλευση που πραγματοποίησε το Υπουργείο Εσωτερικών, Αποκέντρωσης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης στο στάδιο ακόμη του προσχεδίου της νέας ρύθμισης, δεν έλειψε και ο σκεπτικισμός. Οι πολίτες είτε ως ιδιώτες είτε ως οργανισμοί εργαζομένων είτε ως στελέχη της τοπικής αυτοδιοίκησης, διατύπωσαν τις θέσεις τους για θέματα που αφορούσαν σε μεγάλο βαθμό

Δήμο Ναυπάκτου, τακτοποιημένα οικονομικά και μηδενικό χρέος. Αντί της προτεινόμενης συνένωσης και των 6 Δήμων σε έναν ενιαίο, αντιπροτάθηκε η δημιουργία δύο νέων Δήμων, ενός αμιγώς Ορεινού, που θα περιελάμβανε τους πρώην Δήμους Αποδοτίας, Πυλλήνης και Πλατάνου και ενός Πεδινού-Παραλιακού από τη συνένωση των Δήμων Ναυπάκτου, Αντιρρίου και Χάλκειας. Υπήρξε μάλιστα και προσφυγή του Δήμου Αποδοτίας κατά του υπουργού Εσωτερικών Γ. Ραγκούση στο ΣτΕ, ζητώντας να ακυρωθεί ως αντίθετη στην Ευρωπαϊκή νομοθεσία και το Σύνταγμα η απόφασή του, με την οποία ορίζεται ο αριθμός των μελών των δημοτικών συμβουλίων, σύμφωνα με το σχέδιο «Καλλικράτης». Στην προσφυγή αναφέρεται ακόμα εμφατικά ότι η κατάργηση του Ορεινού Δήμου και η συγχώνευσή του με τους υπόλοιπους, με έδρα τη Ναύπακτο, είναι αντίθετη στο άρθρο 102 του Συντάγματος που δεν επιτρέπει την ενσωμάτωση ορεινών περιοχών σε ευρύτερης έκτασης Ο.Τ.Α., όταν η έδρα του τελευταίου βρίσκεται εκτός της περιοχής αυτής και μάλιστα σε γεωγραφικό σημείο που απέχει τόσο, ώστε να καθίσταται αντικειμενικά αδύνατη η πρόσβαση –σε εύλογο χρόνο– των κατοίκων της στις υπηρεσίες του νέου Δήμου. Το παραπάνω αίτημα απορρίφθηκε, αφενός μεν επειδή κρίθηκε πως η απόσταση δεν θα αποτελούσε ανυπέρβλητο εμπόδιο, αφετέρου δε επειδή το σχέδιο «Καλλικράτης» προέβλεπε εξαρχής τη μετατροπή των πρώην δημαρχείων σε ΚΕΠ και άρα οι πολίτες θα μπορούσαν να εξυπηρετούνται και από εκεί.

τον αυστηρότατο έλεγχο των οικονομικών των ΟΤΑ και την ενίσχυση των μηχανισμών λογοδοσίας. Σε αρκετές περιπτώσεις ζητήθηκε να υπάρχουν εκτός από πολιτικές και ποινικές ευθύνες, οι συνεδριάσεις των Δημοτικών και Περιφερειακών Συμβουλίων να είναι δημόσιες και να υπάρχει το δικαίωμα ακροάσεων. Το θέμα της εκλογικής Περιφέρειας των συμβούλων και της εξασφάλισης της αντιπροσώπευσης των κατοίκων των καταργούμενων Δήμων και Νομαρχιακών Αυτοδιοικήσεων απασχόλησε επίσης αρκετά όσους συμμετείχαν στη διαβούλευση. Μεγαλύτερες υπήρξαν οι αντιδράσεις ορισμένων εκ των ηγεσιών των προς κατάργηση/απορρόφηση Δήμων, οι οποίες αναγνώρισαν μεν την αναγκαιότητα της διοικητικής μεταρρύθμισης, αλλά για ευνόητους λόγους αντιτέθηκαν στην κατάργηση του εκάστοτε Δήμου.

Στην υπό εξέταση περιοχή, έντονες ήταν οι αντιδράσεις κάποιων από τους ορεινούς πρώην Δήμους, που με την παρούσα ρύθμιση ενσωματώθηκαν στον ενοποιημένο Δήμο Ναυπακτίας. Ειδικότερα ο πρώην Δήμος Αποδοτίας με απόφαση της ολομέλειας του Δημοτικού Συμβουλίου του αποδοκίμασε τον τρόπο συνένωσης και των έξι πρώην Δήμων, διατυπώνοντας την ανησυχία πως η ενσωμάτωση αυτή θα είχε ως αποτέλεσμα των περιθωριοποίηση των ορεινών περιοχών, με εξαιρετικά δυσάρεστες συνέπειες για το κοινωνικό και οικονομικό τους μέλλον. Μεταξύ άλλων παρατέθηκε και το επιχείρημα πως ο Δήμος Αποδοτίας, όπως και οι υπόλοιποι ορεινοί προς κατάργηση Δήμοι, παρουσίαζαν δείγματα οικονομικής ανάπτυξης και πάντως, αντίθετα με τον χρεωμένο κατά 7.000.000 ευρώ

35

Η Δανία αποτελεί το κυριότερο ίσως παράδειγμα χώρας της ΕΕ που προχώρησε, το χρονικό διάστημα 2002-2007, σε αλλαγές στο Αυτοδιοικητικό της Σύστημα. Αν και ως μοντέλο ανάπτυξης η χώρα αυτή διαφέρει αισθητά από την Ελλάδα καθώς είναι σε μεγάλο βαθμό αποκεντρωμένη και καλύτερα οργανωμένη , εντούτοις τα προβλήματα που οδήγησαν στην πρόσφατη διοικητική μεταρρύθμιση εμφανίζουν πολλές ομοιότητες ανάμεσα στις δύο χώρες.

Η εν λόγω χώρα αντιμετωπίζει, όπως και οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, τεράστιες προκλήσεις. Η έξαρση του φαινομένου της Παγκοσμιοποίησης και της οικονομικής φιλελευθεροποίησης της αγοράς, τα νέα κοινωνικά δεδομένα -γήρανση του πληθυσμού, υπογεννητικότητα, εισροή μεταναστών- ασκούν εντονότατες πιέσεις στο σύστημα κοινωνικής πρόνοιας, το οποίο είναι κατεξοχήν αρμοδιότητα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Επανεξετάζοντας λοιπόν τη λειτουργία του συστήματος Τοπικής και Περιφερειακής Αυτοδιοίκησης, το οποίο είχε ήδη διανύσει περίπου 30 χρόνια ζωής, διαπιστώθηκε ότι το μικρό μέγεθος των διοικητικών δομών των Δήμων, ο μη ξεκάθαρος καταμερισμός των αρμοδιοτήτων και η ύπαρξη επικαλύψεων ανάμεσα στα τρία διοικητικά επίπεδα καθιστούσαν το σύστημα δαπανηρό και αναποτελεσματικό. Η μέχρι τότε διαίρεση των αρμοδιοτήτων θεωρήθηκε ότι δεν ήταν οικονομικά συμφέρουσα ενώ το μέγεθος των Περιφερειών και των Δήμων δεν ήταν ικανό να συμβάλλει στην αποτελεσματική άσκηση των αρμοδιοτήτων.

Το έμβλημα της διοικητικής μεταρρύθμισης της Δανίας αποτυπώθηκε στην φράση «Αποτελεσματικότερος και Απλούστερος Δημόσιος Τομέας». Έτσι, μετά την ολοκλήρωση της μεταρρύθμισης, οι 14 Κομητείες αντικαταστάθηκαν από 5 Περιφέρειες (β΄ βαθμός αυτοδιοίκησης), ενώ οι 275 Δήμοι (α΄ βαθμός αυτοδιοίκησης) μειώθηκαν σε 98. Μετά την μεταρρυθμιστική προσπάθεια το μέγεθος των Δήμων αυξήθηκε και μεταφέρθηκαν περαιτέρω αρμοδιότητες στους ΟΤΑ, οι μεγάλοι Δήμοι έθεσαν τις βάσεις για μια πιο ξεκάθαρη κατανομή αρμοδιοτήτων - γεγονός που δημιούργησε μια διοικητική δομή με μεγαλύτερη διαφάνεια, ενώ ενισχύθηκε ο ξεκάθαρος καταμερισμός των αρμοδιοτήτων. Δημιουργήθηκαν έτσι οι προϋποθέσεις για την αύξηση του δημοκρατικού ελέγχου και την ιεράρχηση των προτεραιοτήτων των αρμοδιοτήτων, ενώ τα πρώτα αποτελέσματα της προσπάθειας «συμμαζέματος» του Δημοσίου Τομέα έγιναν αντιληπτά, δοθείσας της αποφασιστικότητας της χώρας να εφαρμόσει και να διεκπεραιώσει απαρέγκλιτα τη νέα ρύθμιση, αξιοποιώντας τις οργανωμένες δομές που διαθέτει.

ΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΤΗΣ ΔΑΝΙΑΣ

36

Η Δανία από τον δορυφόρο

ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

-Υπουργείο Εσωτερικών, Αποκέντρωσης & Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης: http://www.ypes.gr/el/-Υπουργείο Ενέργειας & Κλιματικής Αλλαγής: http://www.ypeka.gr/-Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας: http://www.pde.gov.gr/gr/index.php-Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Αιτωλοακαρνανίας: http://www.aitnia.gr/Default.aspx?id=289-Αιτωλική Αναπτυξιακή: http://www.aitoliki.gr/index.php/gr/frontpage/wellcome-Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας: http://www.rae.gr/site/portal.csp;jsessionid=c3fb777930d954d14f29d42140998bfff472e34ab2ef.e38OchqPa34Na40Tb-NeNaxePbxf0n6jAmljGr5XDqQLvpAe-Κέντρο Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας: http://www.cres.gr/kape/index.htm-Δήμος Ναυπακτίας: http://www.nafpaktos.gr/-Δήμος Αντιρρίου: http://www.antirio.gov.gr/-Δήμος Αποδοτίας: http://www.apodotia.gr/-Δήμος Πλατάνου: http://www.dimosplatanou.gr/-Δήμος Πυλλήνης: http://www.dimospilinis.gr/%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%81%CE%AF%CE%B1/-Δήμος Χάλκειας: http://www.xalkeia.gov.gr/-Nafpaktia.com: http://www.nafpaktia.com/-Κλεπά Ναυπακτίας blog: http://klepanafpaktias.blogspot.com/-Οι Φίλοι των Ποταμών: http://greekriverfriends.blogspot.com/-Νόμος+Φύση: http://www.nomosphysis.org.gr/

ΕΝΤΥΠΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

-Μ. Αγγελίδης, “Χωροταξικός Σχεδιασμός και Βιώσιμη Ανάπτυξη” (Α’ Έκδοση), εκδ. Κριτική, Αθήνα 2000.-Γ. Καυκαλάς, “Ζητήματα Χωρικής Ανάπτυξης: Θεωρητικές Προσεγγίσεις και Πολιτικές” (Α’ Έκδοση), εκδ. Κριτική, Αθήνα 2004.-Σ. Κυβέλου, “Από τη Χωροταξία στη Χωροδιαχείριση: Η Έννοια του Στρατηγικού Χωρικού Σχεδιασμού και της Εδαφικής Συνοχής στην Ευρώπη” (Α’ Έκδοση), εκδ. Συμμετρία, Αθήνα 2010.-Α. Αραβαντινός, “Πολεοδομικός Σχεδιασμός: Για μια Βιώσιμη Ανάπτυξη του Αστικού Χώρου” (Β’ Έκδοση), εκδ. Συμμετρία, Αθήνα 2007.-Π.Μ. Ευστρατίου, “Κώδικας Βασικής Πολεοδομικής Νομοθεσίας” (Α’ Έκδοση), εκδ. Σάκκουλα, Αθήνα 2001-Δ.Κ. Μέλισσας, “Οι Χρήσεις Γης στο Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο” (Α’ Έκδοση), εκδ. Σάκκουλα, Αθήνα 2007.-Α. Γοσποδίνη, Η. Μπεριάτος, “Τα Νέα Αστικά Τοπία και η Ελληνική Πόλη” (Α’ Έκδοση), εκδ. Κριτική, Αθήνα 2006.-Christian Norberg-Schulz, “Genius Loci - Το Πνεύμα του Τόπου” (Α’ Έκδοση), Πανεπιστημιακές εκδ. ΕΜΠ, Αθήνα 2009.-Alex Lehnerer, “Grand Urban Rules” (Α’ Έκδοση), εκδ. 010 publishers, Rotterdam 2009.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ37

Αποθήκες, Κάστρο Ναυπάκτου