1. Na czym polega różnica między metafizycznym i dialektycznym rozumieniem zjawisk. Jak sięma ruch i zmienność form oraz rozwój owej zmienności do postrzeganego świata? Na czympolega dialektyka Heraklitejska wyrażona zwrotem „panta rei”?

Heraklit podążał drogą wytyczoną przez Talesa z Miletu, poszukując pierwszej zasady świata. W przekonaniu tego filozofa materia pierwotna powinna być na tyle dynamiczna, aby przy jej pomocy możliwym stało się wyjaśnienie zmienności wszystkich rzeczy. Heraklit wyznawał przekonanie, że w świecie wszystko podlega ciągłym zmianom, nie ma nic stałego, „nie można wejść dwa razy do tej samej rzeki”. Dlatego też pierwsza materia miała służyć wyjaśnieniu zmienności cechującej przyrodę. Heraklit za pierwszą materię uznał ogień, podobnie jak poprzedni filozofowie argumentował to zdolnością ognia do zmiany swojego stanu.Reasumując, stanowisko przedstawicieli materializmu naiwnego, można wyciągnąć następujące wnioski: W tej filozofii źródłem poznania świata są zmysły. Obserwacja zmysłowa natomiast nie

wymaga w tym przypadku dodatkowego uzasadnienia (stąd też pojęcie materializmu naiwnego).

Pojęcie materii rozumiane jest przez tych filozofów jako zbiór ciał zmysłowo postrzegalnych. Znaczeniowo jest to pojęcie zbliżone do materiału.

Według rozumienia tych filozofów wszystkie zjawiska przyrody miały być pochodnymi jednej pierwotnej materii, która była czystą substancją.

Metafizyczne rozumienie zjawisk Dialektyczne rozumienie zjawisk

- nienaukowa metoda ujmowania zjawisk przyrody i społeczeństwa, polegająca na traktowaniu ich jako odosobnionych, wzajemnie od siebie izolowanych i niezmiennych – a więc metoda przeciwstawna dialektyce. - w odróżnieniu od metafizyki ujmuje rzeczywistość jako dynamiczną całość, w której zjawiska i przedmioty są ze sobą wzajemnie powiązane i uwarunkowane, znajdujące się w ciągłym ruchu i rozwoju.

- rozwój jako forma ruchu układów w kierunku wyższego zorganizowania

- rozwój przechodzenia od form prostych, niższych do bardziej złożonych, wyższy dokonuje się wg praw

Filozofia Heraklita głosi, że ciągłe stawanie się i przemijanie jest najważniejszą cechą bytu. Byt nie ginie i nie powstaje, jedynie się zmienia - zaś stawanie się i przemijanie jest wynikiem nieprzerwanego ścierania się wyodrębnionych z bytu przeciwieństw, jak ciemność i jasność, zimno i ciepło (dialektyka ontologiczna). Wszelkie zdarzenia wynikają z napięcia powstającego między przeciwieństwami. Jego teorię zmienności nazywa się wariabilizmem lub herakliteizmem, a najlepszym jej obrazem jest rzeka – jej wody ciągle się zmieniają płynąc – panta rhei.

2. Co różni materializm od idealizmu subiektywnego i od idealizmu obiektywnego w rozumieniupodmiotu i przedmiotu poznawania oraz natury wiedzy? Które z tych stanowisk odegrałokluczową rolę w rozwoju metodologii nauk i dlaczego?

Materializm – pogląd, według którego istnieje tylko materia. Materializm jest pojęciem, które pozostaje w stałej opozycji do idealizmu. Zasadnicza różnica występująca pomiędzy obydwoma pojęciami opiera się na odmiennym stosunku myśli do materii. Materialiści twierdzą, że materia jest pierwotna w stosunku do przeżyć psychicznych, myśli, świadomości. W konsekwencji takiego założenia można wyciągnąć wniosek, że wszelka działalność duchowa człowieka jest jedynie wytworem rozwoju przyrody i społeczeństwa.

Idealizm subiektywny - pogląd, charakterystyczny zwłaszcza dla myśli filozoficznej George'a Berkeleya, wedle którego rzeczy istnieją tylko o tyle, o ile są postrzegane (zasada esse = percipi). Byty dane nam w doświadczeniu zewnętrznym są jedynie zespołami poszczególnych jakości zmysłowych, a wszystkie owe jakości są subiektywne. Berkeley argumentował to w ten sposób, iż np. jeśli mówię "książka istnieje", to nie znaczy to nic poza faktem, że mogę jej dotknąć, zobaczyć itp. Jeśli jednak ani ja, ani żaden inny umysł nie odbiera na jej temat żadnych wrażeń zmysłowych, to o książce tej nie można powiedzieć iż "istnieje". Pogląd ten jest mocno związany z immaterializmem.Mianem idealizmu obiektywnego określa się kierunki filozoficzne, gdzie idea głosi, że myśli i mądrość są pierwotne w stosunku do wszelakiego bytu. Przykładem takiego idealizmu jest idealizm stworzony w starożytnej Grecji przez Platona. Platon twierdził, iz wszystko "płynie" niczym rzeka Heraklita. Głosił, że świat realny nie jest jedyny. Aby zobrazować swą myśl, posługuje się alegorią jaskini. Po swoich obserwacjach otoczenia Platon wykrywa, że podobieństwa zjawisk w przyrodzie świadczą o ograniczonej liczbie form, które są "nad" i "za" tym, co widzimy. Natomiast owa idea stanowi specyfikę myśli. Do Platona odnosi się również stwierdzenie miłości platonicznej.

Materializm jest pojęciem, które pozostaje w stałej opozycji do idealizmu. Zasadnicza różnica występująca pomiędzy obydwoma pojęciami opiera się na odmiennym stosunku myśli do materii. Materialiści twierdzą, że materia jest pierwotna w stosunku do przeżyć psychicznych, myśli, świadomości. W konsekwencji takiego założenia można wyciągnąć wniosek, że wszelka działalność duchowa człowieka jest jedynie wytworem rozwoju przyrody i społeczeństwa. Zdaniem idealistów zależność jest odwrotna, to duch, świadomość i idee są pierwotne w stosunku do przyrody. Materialiści uważają, że nie ma bytowania niezależnego od świata; w tym poglądzie również uwidacznia się opozycja do koncepcji idealistycznych. Idealizm - przeciwstawny materializmowi kierunek, w/g którego duch (idea, myśl, świadomość) jest pierwotny, zaś materia (byt, substancja, rzecz) wtórna. W ontologii idealizm wyraża się w tezie, że przyczyną wszelkiego bytu jest duch myśl (świadomość), zaś materia jest bądź stworzona (np. w/g filoz. chrześ.), bądź w ogóle nie istnieje. Są dwa rodzaje: Obiektywny (metafizyczny) oraz subiektywny (teriopoznawczy).

Idealizm obiektywny - kier. w/g którego pierwiastek idealny istnieje w świecie obiektywnie, samoistnie i niezależnie; przedstawiciele: Platon, Hegel i Leibniz.

Idealizm subiektywny - kier. w/g którego rzeczywistość jest treścią świadomości (konstrukcją myślową, zespołem wrażeń) podmiotu (umysłu) poznającego. Przedstawiciele:Hume, Bergson.

3. Na czym polega „darwinizm społeczny”? Czym różni się od ewolucjonizmu Darwina? Cołączy „darwinizm społeczny” z rasizmem i nazizmem? Poddaj analizie i krytyce poglądy„darwinizmu społecznego”.

Darwinizm społeczny (socjodarwinizm) – pogląd w socjologii i myśli społecznej wedle którego życie społeczne opiera się na walce między jednostkami, rasami czy narodami w podobny sposób jak ujmuje to teoria ewolucji Darwina. Pod tą nazwą często rozumie się różnego typu poglądy w socjologii, zwłaszcza spotykane u różnych myślicieli w XIX wieku, którzy często opacznie interpretowali teorię ewolucji. Forsowany był przez zwolenników postępu społecznego. Wykorzystywany był też dla przedstawiania własnego narodu jako wyższego na początku XX wieku (np. przez polityków niemieckich jako ideologiczne uzasadnienie działań zmierzających do unicestwienia narodu żydowskiego).

Darwinizm społeczny (socjodarwinizm) – pogląd w socjologii i myśli społecznej wedle którego życie społeczne opiera się na walce między jednostkami, rasami czy narodami w podobny sposób jak ujmuje to teoria ewolucjiDarwina. Pod tą nazwą często rozumie się różnego typu poglądy w socjologii, zwłaszcza spotykane u różnych myślicieli w XIX wieku, którzy często opacznie interpretowali teorię ewolucji. Forsowany był przez zwolenników postępu społecznego. Wykorzystywany był też dla przedstawiania własnego narodu jako wyższego na początku XX wieku (np. przez polityków niemieckich jako ideologiczne uzasadnienie działań zmierzających do unicestwienia narodu żydowskiego

teoria darwina - wyjaśnia mechanizm zmian oraz powstawania nowych organizmów na przestrzeni lat, no a ten darwinizm społeczny bazuje na tej teorii przede wszystkim na tym ze zmiany ewolucyjne są wynikiem doboru naturalnego, darwinizm społ. mówi, że prawa są niezmienne, tak więc kto mądry i inteligentny w tej teorii odnosi sukces społeczny, a kto głupi i leniwy porażkę :P no ale jak wiadomo tak do końca nie jest, bo nie zawsze tylko od nas zależy sukces, ale też od środowiska, Polska nie jest idealnym krajem

4. Dlaczego ani idealizm ani materializm nie mogą być uznane ze ostatecznie prawdziwe? Gdybybyło inaczej, co stałoby się z poglądami zwolenników stanowiska przeciwnego?

Materializm – pogląd, według którego istnieje tylko materia. Jednym z odmiennych poglądów od materializmu jest idealizm ontologiczny. Materializm jest pojęciem, które pozostaje w stałej opozycji do idealizmu. Zasadnicza różnica występująca pomiędzy obydwoma pojęciami opiera się na odmiennym stosunku myśli do materii. Materialiści twierdzą, że materia jest pierwotna w stosunku do przeżyć psychicznych, myśli, świadomości. W konsekwencji takiego założenia można wyciągnąć wniosek, że wszelka działalność duchowa człowieka jest jedynie wytworem rozwoju przyrody i społeczeństwa.

Zdaniem idealistów zależność jest odwrotna: to duch, świadomość i idee są pierwotne w stosunku do przyrody. Materialiści uważają, że nie ma bytowania niezależnego od świata; w tym poglądzie również uwidacznia się opozycja do koncepcji idealistycznych.

Idealizm - przeciwstawny materializmowi kierunek, według którego duch (idea, myśl, świadomość) jest pierwotny, zaś materia (byt, substancja, rzecz) wtórna. W ontologii idealizm wyraża się w tezie, że przyczyną wszelkiego bytu jest duch myśl (świadomość), zaś materia jest bądź stworzona, bądź w ogóle nie istnieje. Idealizm - pogląd, wedle którego świat dostępny ludzkim zmysłom nie jest całością rzeczywistości. Prócz tego wymiaru poznawczego istnieją bowiem byty niematerialne, które są wieczne i niezmienne. Są one dostępne człowiekowi poprzez poznanie drogą rozumowania.

czytam to i cały czas chińszczyzna!

bo wg materializmu pierwotne są przedmioty itp, a wg idealizmu to myśli itp. a nie mogą być uznane ostatecznie za prawdziwe, bo wykluczają istnienie pierwotnie idealizm- materii, materializm- ducha, no a świat nie jest nigdy czarno-biały

nie wiem nie rozumiem tego za bardzo, może ktoś bardziej to czai wg mnie też chodzi właśnie o to. Nie można tylko postrzegać świata przez pryzmat materializmu, gdyż wtedy pomijamy sprawy duchowe, i odwrotnie. Teorie te wzajemnie się uzupełniają i zajmują się nieco odmiennymi aspektami poznania. Gdyby zrezygnować całkowicie z jednej z nich nie można by poznać świata.

5. Jakie znasz stanowiska filozoficzne w sprawie rozumienia relacji między psyche i ciałem? Jakrozwiązywano problem ich natury oraz ich powiązania? Na czym polega rola psyche wkierowaniu działaniami jednostki?

stanowiska:

Dualizm (łac. dualis) - stanowisko w filozofii umysłu. Według dualistów umysł (mind) i ciało (body) są od siebie całkowicie odrębne i niezależne.

Każdy dualizm w filozofii umysłu jest filozoficznym dualizmem antropologicznym.

Funkcjonalizm, którego twórcą jest Hilary Putnam. Stanowisko to zakłada, że stany mentalne mogą być realizowane przez odpowiednio skomplikowane struktury fizyczne. Współcześnie funkcjonalizm przyjmuje wiele form. Jedną z nich jest silna wersja sztucznej inteligencji (strong artificial ingelligence), według której umysł jest formalnym programem czy wręcz systemem operacyjnym „zainstalowanym” w mózgu.

Psyche– tchnienie, dusza, psychika, w filozofii pierwiastek życia, decydujący o tym, że osoba ludzka, zwierzę i roślina są bytami żywymi. W antropologii filozoficznej najczęściej przyjmuje się, że dusza rozumna jest, obok materialnegociała, jednym z dwóch konstytutywnych elementów struktury bytu człowieka (dualizm ontologiczny). Według Sokratesa to dusza jest właściwym człowiekiem, jego "ja". To ona odróżnia go bowiem od świata zwierząt[3]. Każdy człowiek jest wyposażony w indywidualną duszę, która jest siedzibą cnót. Sokratejskie hasło, by "poznać samego siebie" wskazywało, że należy odejść od problematyki jońskiej filozofii przyrody i zwrócić się ku problematyce antropologicznej. Głównym zagadnieniem miał się stać człowiek i jego dobro. Nowe znaczenie pojęcia psyche oznaczało więc także początek etyki. Człowiek powinien dbać przede wszystkim o cnotę i dobro duszy. Dobra materialne są znacznie mniej istotne.

Jest oddzielna od ciała, niezależna. Dusza i ciało, choć zespolone są w człowieku, istnieją wzajem niezależnie. Złączenie z ciałem nie jest dla duszy niezbędne. dusza jest niezłożona. Jeśli człowiek stanowi jedność, to dzięki swej duszy, a nie ciału. Dusza jest doskonalsza od ciała. Dusza (oczywiście tylko rozumna) poznaje idee i upodabnia się do nich; przez to jest źródłem prawdy, dobra i wszystkiego, co cenne w człowieku. Z wyższości duszy nad ciałem wynika, że złączenie ich jest dla duszy niekorzystne. Byłaby lepsza i szczęśliwsza, gdyby była wolna od ciała; ciało jest dla niej więzieniem. Dusza w przeciwieństwie do ciała jest nieśmiertelna. Istnienie jej nie ma końca, a także nie ma początku; jest nie tylko nieśmiertelna, ale i odwieczna, ponieważ zaś życie wyklucza śmierć, więc i dusza wyklucza śmierć. Dusza posiada wiedzę wrodzoną, musiała więc zdobyć ją przed urodzeniem, istniała zatem przed urodzeniem. Dusza istniała pierwotnie bez ciała, zaciążył na niej grzech, dla odkupienia została złączona z ciałem.

Pytanie o cielesny wymiar ludzkiej egzystencji jest wpisane w każdą filozoficzną refleksję nad człowiekiem, który w tym świecie jawi się zawsze jako żywe ciało. Dzięki „fenomenowi” cielesności odkrywamy siebie, ale także innych ludzi, różnych od nas samych. To dzięki ludzkiemu ciału możemy orzekać o kimś, że znajduje się w takim czy innym miejscu, że jest stary czy młody, że pochodzi z takiej czy innej części świata, że ma jakąś historię. Stąd fakt powstawania i rozwoju ludzkiego ciała jest elementem nierozerwalnie złączanym z ludzkim życiem. Nie można życia konkretnego człowieka poddać refleksji, nie uwzględniając jego wymiaru fizycznego. Dlatego też pytanie o cielesność, jako element współkonstytuujący człowieka, stanowi istotny składnik każdej wiedzy o człowieku, tym bardziej w refleksji filozoficznej. Na przestrzeni wieków historia myśli filozoficznej dostarczyła bardzo różnych sposobów rozumienia ludzkiej cielesności. Od skrajnie materialistycznych czy spirytualistycznych ujęć monistycznych po różne teorie dualistyczne czy też teorie identyczności lub neutralizmu. Jedne fenomen ludzkiego ciała deprecjonowały, inne absolutyzowały. Jedne skupiały się na pozytywnych funkcjach ludzkiej cielesności, inne akcentowały negatywne jej ograniczenia, które – jak cierpienie, choroba czy śmierć – stawiały trudne pytania o sens ludzkiej egzystencji. Inne wreszcie starały się znaleźć złoty środek; odcinając się od deformujących ujęć ludzkiej cielesności, wskazywały na cielesność jako integralny i istotny czynnik jedności psychofizycznej człowieka.

6. Jak Demokryt rozumiał atom a jak to pojęcie rozumiał Bohr. Co łączy a co różni poglądy obumyślicieli? W jakim zakresie użycie przez Bohra nazwy atom jest słuszne?

Według Demokryta prawdziwe poznanie wychodzi od zmysłów, ale da się osiągnąć tylko umysłem, który odróżnia złudne własności zmysłowe, od właściwej poza nimi leżącej istoty. Ten byt sam w sobie nie jest

jednością w spoczynku, jak u Parmenidesa, ale ilością cząsteczek, pozostającą w ciągłym ruchu. Jest to wielość drobnych niepodzielnych cząsteczek zwanych atomami. Są to najmniejsze cząsteczki jakie istnieją w przyrodzie, są niepodzielne. Mają one różny kształt i wirują w pustej przestrzeni - w próżni. Z ich połączeń i różnych kombinacji powstają poszczególne ciała i światy, których istnieje nieskończenie wiele. O połączeniu się pewnych atomów w jedną całość decyduje ich podobieństwo. Najdelikatniejsze, najgładsze atomy tworzą duszę, która wskutek tego może przenikać całe ciało, niemniej jednak jest materialna i podlega rozkładowi. Atomy duszy rozsiane są w powietrzu i człowiek wciąga je wraz z oddechem. Człowiek rozwija się w istotę kulturalną stopniowo ze stanu zwierzęcego.

Model budowy atomu Bohra – model atomu wodoru autorstwa Nielsa Bohra. Bohr przyjął wprowadzony przez Ernesta Rutherforda model atomu, według tego modelu elektron krąży wokół jądra jako naładowany punkt materialny, przyciągany przez jądro siłami elektrostatycznymi. Przez analogię do ruchu planet wokół Słońca model ten nazwano "modelem planetarnym atomu".

hm no bohr rozumiał atom jako byt zbudowany z elektronow protonow i jądra, a demokryt jako coś już niepodzielnego

7. Na czym polega wolność i jak ją pogodzić z determinizmem? Dlaczego wolność nie możepolegać na dowolności w wyborze celów i sposobów działania. Czy swoboda pokrywa się zwolnością?

Wolność - brak przymusu, sytuacja, w której można dokonywać wyborów spośród wszystkich dostępnych opcji. Wolność może oznaczać brak osobistego zniewolenia (więzienie, niewolnictwo, praca przymusowa, porwanie), brak ograniczeń ze strony władz (wolność słowa, wolność zgromadzeń) i innych jednostek (szef, bank, szkoła, rodzina), a także zwyczajów społecznych i warunków naturalnych. Politycznie pojmowaną wolność dzieli się często na wolność od i wolność do. Wolność od (wolność negatywna) oznacza brak przymusu (wolność od prześladowań, wolność od strachu, wolność od głodu), wolność do (czy też prawo do; wolność pozytywna) natomiast rzeczywistą możliwość podejmowania wyborów.

Determinizm, w filozofii i nauce - pogląd głoszący, że fakt, moment i miejsce zajścia każdego zdarzenia oraz jego przebieg określone są jednoznacznie przez zdarzenia, które je poprzedziły w czasie i które z nimi współwystępują. Przeciwieństwo indeterminizmu. Determinizm wyklucza przypadek jako zjawisko obiektywne: poczucie losowości jest wyłącznie stanem subiektywnym wynikającym z niedoboru informacji. Z drugiej strony, ponieważ związek przyczynowo - skutkowy dotyczy także zjawisk psychicznych i zachowania człowieka, determinizm neguje istnienie klasycznie rozumianej wolnej woli. O ile rygorystyczny determinizm zupełnie odrzuca to pojęcie, umiarkowani determiniści radykalnie zmieniają jego sens: przyznają człowiekowi "wolną wolę" w decydowaniu o działaniach jednocześnie zastrzegając, że sama "wolna wola" jest zdeterminowana przez przeszłe stany (mając określoną przeszłość nie mogę chcieć czegoś innego). W ten sposób oba nurty zgadzają się, że działanie ludzkie jest determinowane przez przeszłe stany, a zatem różnica między oboma nurtami jest czysto semantyczna.

Tak czy inaczej, wolność nigdy nie może być absolutna. Całkowita nieobecność kontroli nie jest wolnością, lecz samowolą. Pojęcie wolności daje się doskonale pogodzić z istnieniem restrykcji dotyczących naszego zachowania. Prawdziwym problemem jest to, jaki rodzaj restrykcji można usprawiedliwić.

Główną kwestią teoretyczną, która się pojawia w państwach demokratycznych, jest problem wzrostu znaczenia cenzury. W społeczeństwach niedemokratycznych wolność wypowiedzi nie jest tolerowana, a to, co dozwolone, określają autokratyczne władze. Autorytety dowodzą zazwyczaj, że potrafią one, czy też ich powiernicy, jak Kościół, stwierdzić, które zachowania są niemoralne i szkodliwe dla społeczeństwa lub grup wiekowych, i dlatego też można takie zachowania wykluczyć mocą rozporządzenia tych władz. Natomiast w społeczeństwach demokratycznych a priori stwierdza się, że żadna wolna dyskusja nie powinna być krepowana, aby ludzie równie nieskrępowanie mogli sami wybrać sposób życia.

8. Przedstaw model eksperymentalnego sprawdzania wiedzy. Czy potwierdzona w eksperymenciewiedza jest już wystarczająco prawdziwa? Czy w matematyce można sprawdzać wiedzęmetodą eksperymentu? Uzasadnij swoje stanowisko.

Metoda eksperymentalna - jedna z metod badań naukowych, charakteryzuje się innym niż w obserwacji stosunkiem osoby badanej do zjawiska badanego. Obserwując nie zmienia się badanego zjawiska. Natomiast eksperyment naukowy polega na czynnej modyfikacji zjawiska stanowiącego przedmiot badania, dążąc do poznania zależności przyczynowych pomiędzy składnikami lub warunkami przebiegu badanego zjawiska. Dzięki eksperymentom powstała większa część odkryć w fizyce, chemii, biologii i innych dziedzinach naukowych.

Metoda ta najlepiej nadaje się do badań nad zjawiskami powtarzającymi się w warunkach przynajmniej częściowo takich samych. Nadaje się więc także do badań nad zjawiskami społecznymi – zjawiskami politycznymi lub gospodarczymi.

9. Co jest istotą rewolucji? Jak odróżnić rewolucję od buntu? Jaką rolę w życiu społecznympełnią bunty i rewolucje? Dlaczego do nich dochodzi i kiedy?

Bunt jest to odmowa – jednostkowa lub zbiorowa – poprzez którą ludzie przeciwstawiają się robione im niesprawiedliwości i autorytetowi (władzy), który im się narzuca, W swym eseju „Człowiek zbuntowany” Albert Camus odróżnia od siebie bun

Co to jest?..

Rewolucja (z łaciny revolutio odwrócenie, odwrót), w szerokim znaczeniu – całkowita, fundamentalna i szybka zmiana w określonej dziedzinie życia społecznego, intelektualnego czy kulturalnego (np. rewolucja naukowo-techniczna, rewolucja kulturalna, rewolucja obyczajowa). Rewolucja różni się od przewrotu czy zamachu stanu (buntu), które zwykle są bezideową walką o partykularne interesy oraz prowadzą jedynie do zmiany rządzących elit, pozostawiając nienaruszona strukturę społeczną. U podstaw rewolucji leży zazwyczaj ideologia, która dostrzega niesprawiedliwość istniejącego systemu oraz głęboką niechęć rządzących elit do zmian.

10. Co to jest społeczeństwo masowe i jak ono powstało? Jaką rolę w jego ukształtowaniuodegrało pojawienie się i rozwój nauk przyrodniczych i techniki oraz gospodarki rynkowej?

Społeczeństwo masowe – typ współczesnego społeczeństwa biernych odbiorców kultury masowej. Powstaje jako skutek oddziaływania negatywnych procesów związanych z industrializacją i urbanizacją. Następuje dezintegracja tradycyjnych struktur społecznych wraz z ich wartościami, normami i kontrolą społeczną, upadek religii, zmiana stylu pracy na zmechanizowaną i monotonną. Społeczeństwo masowe jest zatomizowane. Określenie, które niezależnie pojawiło się u XX-wiecznych krytyków społeczeństw przemysłowych: Ortegi y Gasseta, Mannheima, Jaspersa, H. Arendt; zdaniem Ortegi y Gasseta społeczeństwo masowe miał charakteryzować: zanik elit i pojawienie się "człowieka - masy" (którego najlepszym przykładem był specjalista), jednostki, która przypisując sobie prawa nie poczuwa się do obowiązków; Arendt powstanie społeczeństwa masowego wiąże z eliminacją różnorodności, utratą autentycznych więzi i podatnością na udoskonalone przez nowoczesną technikę mechanizmy propagandy; koncepcja społeczeństwa masowego w intencji jego krytyków miała być diagnozą ogólnego kryzysu kultury współczesnej i przestrogą przed niebezpieczeństwem totalitarnym (Arendt wręcz twierdziła, że to masy go umożliwiają). W teoriach społeczeństwa masowego pojęcie masy nie było utożsamiane z konkretną klasą czy grupą społeczną. Koncepcje społeczeństwa masowego były szczególnie popularne w latach 60. i stanowiły konkurencyjną wobec marksizmu krytyczną teorię społeczną.

11. Dlaczego nauki społeczne (socjologia i ekonomia) pojawiły się dopiero w XIX i XX wieku?Dlaczego nauki te odrzucają redukowanie zjawisk społecznych do zjawisk fizycznych czychemicznych?

Pod koniec XIX wieku następowały gwałtowne przemiany w łonie europejskich społeczeństw preindustrialnych. Doprowadziły do powstania społeczeństwa industrialnego. Obecnie mówi się o początkach ery społeczeństw postindustrialnych. Narodziny socjologii wiążą się z tymi gwałtownymi zmianami społecznymi, stąd wielu teoretyków uważa, że głównym przedmiotem badań socjologii są nowoczesność i społeczeństwo przemysłowe. Na pojawienie się socjologii miał wpływ jeszcze jeden czynnik a mianowicie rewolucja francuska - przyspieszyła ona rozwój systematycznego, naukowego myślenia o świecie społecznym. Socjologia powstała tak późno, gdyż do połowy XIX wieku uważano, że człowiek tak się zachowuje, bo na straży stoi kościół i prawo oraz ponieważ brakowało metod badania społeczeństwa.

12. Jaką rolę w analizie natury świata i rzeczy odgrywa pojęcie materii? Przedstaw sposobyrozumienia materii w ciągu historii myśli ludzkiej. Co różni pojęcie pierwiastków od pojęciaatomów? Dlaczego w XX wieku fizyczne definicje materii zostały zastąpione definicjąfilozoficzną?

Materia, w filozofii - jedna z podstawowych kategorii, stanowiąca często o podziale filozofii na kierunki, szkoły i nurty. Rozważania o materialności świata i o materii stanowiły przejście od mitologii do nauki, od religii do filozofii.

Zapoczątkowali je greccy myśliciele na przełomie VII i VI w. p.n.e., rozwinęli: Parmenides i eleaci, usystematyzował Arystoteles.

Pierwsi filozofowie nie używali jeszcze terminu "materia", zajmowali się nią w znaczeniu zbioru konkretnych ciał. Empedokles poszukiwał prostych "pierwiastków" materii i w ten sposób przygotował podstawę rozważań natury chemicznej. Demokryt z Abdery i atomiści stworzyli koncepcję atomistycznego ustroju materii, która z czasem stała się podstawą rozwoju istotnego kierunku w fizyce.

Dla Arystotelesa materią jest to, co istnieje odwiecznie, lecz o sobie nie orzeka, czyli to, co w substancji nie jest formą. Twierdził on, że materia, tak samo jak idee, nie istnieje samodzielnie, jest jedynie abstrakcją - kategorią, pojęciem, którym posługuje się filozofia i nauka. Naprawdę wg niego istnieją jedynie konkretne zespoły materii i formy. Taki pogląd nazwano hilemorfizmem. Przez Filona z Aleksandrii materia była rozumiana jako czynnik zła, takim też pozostała w rozważaniach teologicznych.

Nowoczesne pojęcia pierwiastka chemicznego powstało dopiero w XX wieku i było związane z poznaniem budowy atomu. Początkowo wystarczająca wydawała się definicja, według której pierwiastkiem nazywamy zbiór takich samych atomów. Jednak w skład jądra atomowego obok dodatnio naładowanych protonów wchodzą również obojętne elektryczne neurony. Atomy danego pierwiastka mogą różnić się liczba neuronów, muszą mieć jednak taką samą liczbę protonów. Dlatego też współczesna definicja pierwiastka chemicznego brzmi: pierwiastek to zbiór atomów o takiej samej liczbie atomowej, czyli jednakowej liczbie protonów w jądrze. Odmiany pierwiastka różniące się liczbą neutronów nazywamy izotopami.

W rezultacie krytyki metafizyki zaproponowanej przez Immanuela Kanta oraz Da\ida Hume'a w XVIII wieku i podejmowanej w obecnej dobie w najrozmaitszych formach, wielu filozofów zaakceptowało twierdzenie głoszące, że rodzaj wiedzy, jakiego poszukuje metafizyka, jest nieosiągalny. Rozwinęli oni krytykę Hume'a w nowożytną formę pozytywizmu (zob. s. 229--232), utrzymując, że metafizyka jest chorobą, którą należy leczyć, a nie dziedziną wiedzy, w ramach której można prowa¬dzić badania; inni, postępując w kierunku wytyczonym

przez Kanta, twierdzili, iż nasza wiedza nie jest w stanie wyjść poza kategorie, które stosujemy, myśląc o naszym doświadczeniu. Dlatego niektórzy z tych nowoczesnych myślicieli sugerowali (tak jak robił to Kant w Krytyce czystego rozumu), że powinno się porzucić tradycyjne badania i przekształcić dociekania metafizyczne w “analizę kategorialną", studia nad koniecznymi warunkami zawartymi w procesie poznawania przedmiotów. Niektórzy jednak odmówili porzucenia pościgu za metafizyczną prawdą, za wiedzą na temat “rzeczywistej natury" rzeczy. Istnieją wciąż myśliciele metafizyczni odrzucający krytykę skierowaną przeciwko ich przedsięwzięciom i proponujący nieprzerwanie nowe rozwiązania dla starych pytań. (Jednym z najbardziej znanych w XX wieku takich filozofów jest Alfred North Whitehead.) Jednak, ogólnie rzecz biorąc, zainteresowania metafizyczne zanikają w ramach myśli współczesnej, wykazując jedynie nieznaczne znaki życia w obrębie tradycji anglojęzycznej.

13. Na czym polegają poglądy finalizmu. Jak się mają do siebie kauzalizm i finalizm. W jakichwarunkach cel może być racją powstawania rzeczy i zjawisk?

Finalizm (teologizm) – kierunek filozoficzny przyjmujący, że świat urządzony został celowo - teza: świat jest zamierzonym dziełem istoty myślącej i chcącej urzeczywistnić swoją wolę, skonstruowany w pewnym celu. (Stwórca – Bóg). Wiele szczegółów w przyrodzie powstało dzięki istocie inteligentniejszej i potężniejszej w jakimś konkretnym celu.

Kauzalizm – przeciwieństwo finalizmu. Kierunek filozoficzny polegający na wskazaniu przyczyny wyjaśnianego zjawiska. „Model dobrego wyjaśniania”, polegający na wyprowadzeniu dedukcyjnego twierdzenia zgodnego z pewnymi prawami ogólnymi i warunkami wyjściowymi – prawa teoretyczne + warunki początkowe opisujące przyczynę zjawiska dają pewną konkluzję (skutek). Zasada przyczynowo – skutkowa. Najpierw jest „przyczyna” a potem „skutek”. Kopnę piłkę (przyczyna) – rozjebałem szybę (skutek).

Finalizm – „teologiczne” podejście do sprawy; Kauzalizm – naukowe podejście do sprawy.

Jeżeli coś powstało i odbiega od normy – nie da się tego wytłumaczyć racjonalnie i powstało to „coś” dając komuś lub czemuś korzyść obiekt ten, czy zjawisko powstało dzięki celowości działania istoty życzliwej.

Finalizm - w filozofii historii pogląd, że dzieje stale zmierzają do określonego z góry celu, który jako realizacja wszystkiego, co w nich zalążkowo zawarte, stanowi ich rozwiązanie i zakończenie oraz nadaje im sens. Często analogicznie do finalizmu historiozoficznego sądzi się, że ten sam cel mają przed sobą także natura i świat jako całość.

Finalizm ukształtował się przede wszystkim na gruncie chrześcijaństwa - największe znaczenie miał tu św. Augustyn, który sformułował filozoficznie nową, liniową koncepcję czasu, wywodzącą się z dogmatów chrześcijańskich. Stoi ona w opozycji do koncepcji przedchrześcijańskiej czasu cyklicznego, w której nie występuje pojęcie celu dziejów.

Kauzalizm jest to pogląd przeciwstawny finalizmowi, według którego bieg zdarzeń należy rozumieć jako łańcuch przyczyn, nie zaś jako dążenie do jakiegoś celu.

Za dowód celowego urządzenia świata uważają jednak finaliści przede wszystkim ustrój istot organicznych i ich niezwykłe przystosowanie do warunków życia. Na niezliczonych przykładach pokazuje się, jak niezwykle skomplikowanym, subtelnym i zharmonizowanym aparatem jest każdy organizm, pokazuje się dalej, jak niezwykle mądry jest ten aparat, tzn. pokazuje się, że organizm jest dzięki swej strukturze przystosowany znakomicie do zmiennych warunków życia, dzięki czemu może się utrzymać przy życiu i przekazać to życie potomstwu, dopóki okoliczności zewnętrzne nie staną się dlań katastrofalne. Otóż zwolennicy finalizmu sądzą, iż tak kunsztowne i tak bardzo do warunków zewnętrznych przystosowane aparaty nie mogły powstać wskutek

przypadku, lecz muszą być dziełem Stwórcy, który im umyślnie nadał tak mądrą budowę, aby mogły żyć i utrzymać swój gatunek.

14. Co to jest wojna, na czym polega wojna totalna, kiedy wojna jest sprawiedliwa. Jak można jejzapobiec? Dlaczego współczesne wojny są tak krwawe? Czym się zajmuje polemologia?

Wojna jest to akt przemocy, przy pomocy którego jeden naród dąży do narzucenia własnej woli drugiemu narodowi. Obecna przez całą historię ludzkości wojna przybrała dziś postać jednocześnie wojny ideologicznej i technologicznej. W obronie jakiejś sprawy czy jakichś zasad mobilizuje się całe zasoby ludzkie i techniczne narodu. Wobec tego bezgranicznego zagrożenia ludzkość nie ma innej alternatywy jak mieć nadzieję na jego opanowanie.

Wojna totalna – wojna prowadzona przy pełnym zaangażowaniu społeczeństwa i pełnym poświęceniu środków gospodarczych, zmierzająca do eksterminacji wroga lub uczynienia go niezdolnym do samoobrony.

Polemologia- to obszar badań nad wojnami. Studium zajmuje się wyjaśnianiem przyczyn, źródeł, uwarunkowań wojen i konfliktów zbrojnych.

Głównym założeniem metodologicznym tej dyscypliny naukowej jest głęboka wiara w to, iż poznanie wojny (konfliktów) wiedzie bezpośrednio do poznania pokoju. Zalicza się do Badań nad Pokojem (Peace Research), a jej zadaniem jest badanie rytmów wojowniczości. Badania polemologiczne opierają się na wielu dziedzinach między innymi demografii, ekonomii, socjologii,etnografii czy stosunkach międzynarodowych

15. Co różni poglądy materializm od idealizmu w dziedzinie ontologii? Jaki problem leży za tymipoglądami? Na czym idealiści opierają swoją krytykę poglądów materialistów?

Materializm – „istnieją tylko substancje materialne, czyli tylko ciała są substancjami”– substancję duchowe są urojeniem. Kierunek filozoficzny przyjmujący świat takim jaki on jest, badaniu tego, co zaszło, tego, co się narodziło i rodzi, poznawaniu rozwoju świata takim jaki był.

Idealizm – Kierunek filozoficzny. Polega na uważaniu, że obecnie zastana rzeczywistość to odstępstwo od ideału (rzeczywistość jest wypaczona czynnikami, które nie pozwoliły rozwinąć się jej idealnie. Założenia: Trzeba przywrócić stan idealny, po przez eliminacje czynników zakłócających!.

Idealizm uważa rzeczywistość za kompletną fikcję i złudzenia w sensie dosłownym – „widzę stół” – mam halucynację bo tego stołu tak naprawdę nie ma jest to tylko obraz wytworzony przez mój umysł. Natomiast w materializmie jeśli widzę stół to nie jest twór mojej wyobraźni bo on rzeczywiście jest przede mną i złożony jest z materii (czyli powiedzmy jest realną częścią rzeczywistości). Idealizm twierdzi, że BYTEM jest idea, a czynnik materialny jest wtórny. Materializm twierdzi, że czynnikiem pierwotnym jest element materialny, zaś czynnikiem wtórnym – idea (narodziny odwiecznego sporu).

Idealiści opierają swoją krytykę na tym, że pewne sprawy np. aksjomaty – są wyrazem poznania świata idealnego powstającego niezależnie od nas, niemożna ich dobierać dowolnie, dostępne są poprzez wgląd w istotę. Stąd uważają iż myślenie materialistów jest błędne, które mówi o tym iż pewne sprawy przyjmowane są umownie, ponieważ są pewną odmianą powstałych już definicji.

Idealizm - istnienie bytów polega na tym, że są one postrzegane. (esse =percipi - istnieć=być postrzeganym - G. Berkley)

Materializm - istnienie polega na “byciu substancją materialną, fizyczną”.

Za tymi poglądami leży zagadnienie sposobu istnienia przedmiotów fizycznych. Idealiści krytykują materializm, ponieważ nie możemy być pewni istnienia żadnych przedmiotów fizycznych. Jedyne dostępne nam informacje to “wrażenia zmysłowe”. Nie możemy być pewni, czy pochodzą one od czegoś “z zewnątrz” naszego ciała, czy np. jesteśmy specjalnie “stymulowani” przez złośliwego “boga”, by myśleć,że one istnieją lub nasz mózg sam wytwarza sobie takie wrażenia . 16. Jak się mają do siebie pojęcia materii i formy. Jaką rolę pełnią w procesie opisu i poznawaniaświata przedmiotowego? Czy można je realnie od siebie oddzielić?

Forma i materia.

Forma jest cechą substancji kształtującej się i trwającej. Może podlegać zniszczeniu (jak np. z chwilą strzaskania posągu), materia zaś jest niezniszczalna.

Materia to byt rozciągający się w przestrzeni i w czasie, chociaż położenie obiektów materialnych nie musi być jednoznacznie określone. (atomy, cząstki elementarne)

Zatem Materia jest to substancja, cząstka elementarna, atom, elektron czyli wszystko co z czego się składa się przyroda czy przedmioty na poziomie elementarnym. Natomiast forma to nadanie kształtu danej materii np. tworzenie z ciekłego metalu pręta (ciekły metal na poziomie elementarnym to materia, a wytworzony z niego kształt (całość) to forma).

Rozróżnienie tych dwóch pojęć pozwala nam zrozumieć dwa podstawowe sposoby kontaktu ze światem. Pierwszy polega na przyswajaniu materii, drugi – form. Przy czym przy przyswajaniu form kluczowa rolę odgrywa umysł – za jego pomocą poznajemy świat przedmiotowy rozróżniając różne formy. Przykład – wpierdalanie kaczki. Jak ją gotujemy, gryziemy, trawimy to pozbawiamy kaczkę formy, a jej materię rozkładamy na „czynniki pierwsze”. Kaczka tracą swą formę przestaje istnieć, natomiast materia, poddając się mojej formie „zasila” mnie. Jak jest w przypadku gdy patrzymy na ta pierdoloną kaczę biegającą jak pedofil po przedszkolu na podwórku. – Materia kaczki zostaję nietknięta, natomiast mój umysł przyswaja jej formę (umysłowe odzwierciedlenie formy kaczki).

Można wysnuć stąd jeden wniosek – Materia i forma wzajemnie się uzupełniają, ponieważ istnieją razem w zespole bez materii nie ma formy oraz formy bez materii.Materia, w filozofii - jedna z podstawowych kategorii, stanowiąca często o podziale filozofii na kierunki, szkoły i nurty. Rozważania o materialności świata i o materii stanowiły przejście od mitologii do nauki, od religii do filozofii.

Zapoczątkowali je greccy myśliciele na przełomie VII i VI w. p.n.e., rozwinęli: Parmenides i eleaci, usystematyzował Arystoteles.

Pierwsi filozofowie nie używali jeszcze terminu "materia", zajmowali się nią w znaczeniu zbioru konkretnych ciał. Empedokles poszukiwał prostych "pierwiastków" materii i w ten sposób przygotował podstawę rozważań natury chemicznej. Demokryt z Abdery i atomiści stworzyli koncepcję atomistycznego ustroju materii, która z czasem stała się podstawą rozwoju istotnego kierunku w fizyce.

Dla Arystotelesa materią jest to, co istnieje odwiecznie, lecz o sobie nie orzeka, czyli to, co w substancji nie jest formą. Twierdził on, że materia, tak samo jak idee, nie istnieje samodzielnie, jest jedynie abstrakcją - kategorią, pojęciem, którym posługuje się filozofia i nauka. Naprawdę wg niego istnieją jedynie konkretne zespoły materii i formy. Taki pogląd nazwano hilemorfizmem. Przez Filona z Aleksandrii materia była rozumiana jako czynnik zła, takim też pozostała w rozważaniach teologicznych.

Forma, pojęcie filozoficzne wprowadzone w filozofii Arystotelesa, który uznając, że materia obejmuje wszystko co nie jest formą, lecz zjawiskiem nieokreślonego podłoża, "ponieważ o sobie nie orzeka", utworzył nowe pojęcie "formy".

Treść pojęcia substancja utożsamił z formą, jaką uzyskiwała w rozwoju. Forma jest cechą substancji kształtującej się i trwającej. Może podlegać zniszczeniu (jak np. z chwilą strzaskania posągu), materia zaś jest niezniszczalna.

Po Arystotelesie pojęciu formy jest nadawane różne znaczenie, np.:

1) u stoików forma była pojmowana jako czynny, ale materialny pierwiastek bytu, źródło ruchu i życia,

2) u Tomasza z Akwinu forma jest pojmowana jako modele konkretnych przedmiotów istniejące przed rzeczami w boskim umyśle,

3) w filozofii I. Kanta pojęcie formy nabrało szczególnego znaczenia, jako "aprioryczne formy oglądu" dane umysłowi.

17. Podaj klasyczną definicję prawdy i jak ją stosować wobec naszej wiedzy. Jaką rolę odgrywaprawda w ludzkim działaniu. Czym jest prawda absolutna i dlaczego jest nieosiągalna?

Prawda jest to zgodność naszych sądów o rzeczywistości z samą rzeczywistością. Wiedza wspiera się na pojęciu prawdy. Teoria prawdy poszukuje kryteriów zgodności, za pomocą których możemy określić co jest prawdą. Sceptycy twierdzą iż nie wiadomo czy nasze myśli są zgodne z kryteriami prawdy tak więc nie możemy o niczym zdobyć uzasadnionej wiedzy. Tak więc jak używać prawdy wobec naszej wiedzy? Aby jakieś twierdzenie uzasadnić (podstawa naszej wiedzy) to żeby do niego dojść(czy jest prawdziwe czy nie) to musimy zastosować jakieś wiarygodne kryterium (ale nie musimy wiedzieć czy rzeczywiście jest ono wiarygodne, ponieważ wiedza o tym jest tylko potrzebna do tego czy dane twierdzenie się uzasadniło). Zajebista zasada: grunt to uzasadnić jakieś twierdzenie, a co innego wiedzieć, że się je uzasadniło. Wiedze da Co to jest kurwa

prawda absolutna? Jest to prawda ostateczna, absolutna, noumenalna przeciwstawiona konwencjonalnej, względnej prawdzie świata fenomenalnego. Dlaczego jest to nieosiągalne? Ponieważ następują sprzeczności.

1. Jeżeli stwierdzimy, że nie ma prawdy absolutnej jesteśmy tego absolutnie pewni stąd następuje sprzeczność a więc pojęcie prawdy absolutnej jest stwierdzeniem fałyszym

2. Człowiek posiada ograniczoną wiedzę i jego umysł jest ograniczony stąd nie może twierzyć absolutnie negatywnych stwierdzeń. „Nie ma Boga” by to stwierdzić trzeba posiadać wiedze absolutną i znać cały wszechświat od początku do końca.

3. Nie można jednoznacznie określić co jest prawdą absolutną bo każda jednostka ma inne doświadczenia i inaczej postrzega „prawdziwy świat”.

Klasyczna definicja prawdy:

“Prawda jest to zgodność z rzeczywistością”

Klasyczna koncepcja wiedzy:

x wie, że A wtw, gdy:

1. zdanie jest prawdziwe ( w sensie klasycznym)

wyżej, że, odrzucając zróżnicowanie kulturowe, społeczność dana ryzykuje zamknięcie się w sobie i zubożenie. Historia, co więcej, ukazuje wiele przykładów na to jak etnocentryzm otwiera drogę do wydania na śmierć czy zniewolenia innego. Od podboju Ameryki przez Hiszpanów aż po kolonializm wszelkiej maści europejska pewność siebie co do posiadania prawdy i wcielania w pełni wartości ludzkich obfitowała niezliczonymi zbrodniami i masakrami. Właściwa postawa polega więc nie na tym, by pozostawić wolną drogę spontanicznemu etnocentryzmowi, który w nas żyje, ale odwrotnie, na wyrwaniu się z niego i wyrwaniu się z naszych przesądów. Takie zadania stawia przed sobą nowoczesna etnologia. Ucząc nas poznawania i

rozumienia odmiennych kultur, prowadzi nas do odkrycia arbitralności części uznawanych przez nas wartości i do odkrycia ewentualnej zasadności wartości regulujących życie ludzi na innych kontynentach.

18. Wyjaśnij istotę etnocentryzmu. Na czym polegają zalety, racje pozytywne i ograniczenia tejpostawy.Etnocentryzm – stawianie własnego narodu lub grupy etnicznej w centrum zainteresowania i wywyższanie go ponad inne. Działania takie mogą doprowadzić do nacjonalizmu czy izolacjonizmu. Pogląd ten manifestuje się w działalności jednostek czy organizacji, które koncentrują się wokół własnego narodu i zwracaniem uwagi na interesy jedynie własnej grupy etnicznej. Etnocentryzm jest to afirmacyjny stosunek do własnej kultury, jednocześnie deprecjonujący inne.

Wyrazem etnocentryzmu jest nauczanie szkolne nastawione wyłącznie na problematykę własnego państwa, nierzadko własnego narodu, z pominięciem innych narodów czy też prowadzenie polityki międzynarodowej zgodnie tylko z własnymi interesami narodowymi. Z drugiej strony zdrowy etnocentryzm wynika z powinności wobec własnego narodu i państwa, może być rozumiany jako postawa patriotyczna.

„Etnocentryzmem” nazywamy postawę, która polega na wynoszeniu wartości społeczeństwa, do którego należymy, ponad inne i uważaniu ich za powszechnie obowiązujące dla całego rodzaju ludzkiego. Etnocentryzm jest więc odrzuceniem różnic kulturowych i naiwną wiarą w wyższość własnej kultury. Postawa taka jest oczywiście godna potępienia. Jest ona synonimem zubożenia i ograniczoności. Naprawdę możemy siebie poznać tylko poprzez porównanie z innymi. Zasada ta obowiązuje nie tylko wobec jednostek, ale również wobec zbiorowości. Oto w zwierciadle, które dzierży inny, społeczeństwo odkrywa rysy składające się na jego własny wizerunek przedtem dla niego niewidoczny. Poznanie siebie samego jest więc nagrodą za poznanie innego. Choćby etnocentryzm był najbardziej spontaniczną z postaw, to nie oznacza jeszcze, żeby był najbardziej uzasadnioną. Wręcz przeciwnie. Podkreślono to już

19. Jaka jest różnica między filozofią rozumianą potocznie a filozofią uprawianą przez filozofów?Jakie warunki muszą być spełnione by nauczyciel filozofii stał się filozofem?

Filozofia (umiłowanie mądrości) – rozważania na temat podstawowych problemów takich jak np. istnienie, umysł, poznanie, wartości, język. Filozofowie głównie zajmują się ogólnymi, podstawowymi zagadnieniami dotyczącymi natury świata i człowieka. Filozofowie rozważają kwestie natury istnienia, rozumienia bytu i rzeczywistości (ontologia, metafizyka, teoria bytu), poznawalności rzeczywistości i prawdy (epistemologia czyli teoria poznania), moralności, powinności i koncepcji wartości (etyka oraz aksjologia czyli teoria wartości), także zagadnienia dotyczące człowieka antropologia filozoficzna, a także kwestie społeczne, prawne, kulturowe, teologiczne i inne.

Filozofia rozumiana potocznie – jest to zarówno światopogląd, jak i przedstawienie modelu życia, patrzenie konkretnej grupy społecznej. Stanowi ona system poglądów na świat, społeczne myślenie. Daje, pewne uporządkowane, logicznie uzasadnione twierdzenia mające charakter praw. Staje się wyrazem rozwoju historycznego, działań pewnych grup społecznych.

20. Co różni gnozeologię i ontologię? W jakim stopniu i w jakim zakresie obie teorie siędopełniają? Rozważ je w kontekście procesów poznawania świata i praktycznegowykorzystywania wiedzy.

Gnoseologia - inaczej teoria poznania, epistemologia - to nauka o poznaniu, o tym jak poznajemy świat itd. Porusza zagadnienia granic poznania, sposobów poznania itp.

Ontologia to inaczej nauka o bycie; czyli nie o tym, w jaki sposób świat poznajemy, ale w jaki sposób świat i inne przedmioty faktycznie istnieją (tutaj spór między idealizmem i realizmem).

21. Czym jest przypadek i jak wyjaśniają jego naturę i źródła zwolennicy determinizmu? Czydeterminizm umożliwia pociąganie do odpowiedzialności człowieka za jego czyny?

Według deterministycznego poglądu nie istnieje coś takiego jak przypadek, wszystko ma swoją przyczynę (najczęściej pojmowaną mechanicystycznie). Człowiek nie ma wolnej woli, ponieważ ona również zdeterminowana jest przez prawa przyrody.

22. Konieczność a przypadek – jakie zdarzenia nazwiemy koniecznymi a jakie przypadkowymi.Jak należy rozumieć konieczność i przypadek, by dane zdarzenie można było zasadnie uważać równocześnie za konieczne i przypadkowe.

Konieczność a przypadek – jakie zdarzenia nazwiemy koniecznymi a jakie przypadkowymi. Jak należy rozumieć konieczność i przypadek, by dane zdarzenie można było zasadnie uważać równocześnie za konieczne i przypadkowe.

Przypadek, przypadkowość, w rozumieniu filozofii przypadek jest to zdarzenie lub zjawisko, które zachodzi wskutek działania przyczyn ubocznych (nieistotnych). Kategoria filozoficzna przeciwstawiana pojęciu konieczności. Pojęcie przypadku zostało wprowadzone do filozofii przez Demokryta, który w swojej atomistycznej kosmologii wykluczył zarówno wszelki przypadek, jak i wszelką ingerencję przyczyn. W przeciwieństwie do niego Epikur uznał przypadek za jedną z form ruchu, znoszącą absolutną konieczność w przyrodzie.

23. Co jest istotą totalitaryzmu. Jego cechy i ograniczenia. Co łączyło a co różniło totalitaryzmniemiecki, hiszpański, włoski, rosyjski. Czy nazizm, rasizm i komunizm to także totalitaryzm?

Pojęcie totalitaryzmu - jest systemem sprawowania rządów polegający na kontrolowaniu przez arbitralną władzę wszystkich przejawów życia społecznego. Państwo totalitarne charakteryzuje się m.in. takimi cechami: autokratyzm, powszechna indoktrynacja za pomocą centralnie kierowanej propagandy, całkowite podporządkowanie społeczeństwa przez wprowadzenie systemu kontroli policyjnej opartego na terrorze, uniformizacja (ujednolicenie) form życia społeczeństwa, wprowadzenie monopolu oficjalnej ideologii, zmonopolizowanie władzy państw, która jest skupiona w rękach jednej partii (np. partii komunistycznej) lub masowego ruchu politycznego (np. faszystowskiego), centralne sterowanie gospodarką. Państwo totalitarne odrzuca idee demokracji i wszelkie przejawy pluralizmu, a interes państwa i jego cele dominują nad interesem jednostki i jej życiem osobistym. W stosunkach międzynarodowych

dąży do stałego rozszerzania stref swoich wpływów. Za totalitaryzm uważa się model ustrojowy hitlerowskich Niemiec (faszyzm), Związku Radzieckiego, zwłaszcza w czasach stalinowskich (stalinizm), a także państw Europy Wschodniej (do 1956). Pojęcie totalitaryzm wprowadził Benito Mussolini.

Porównanie totalitaryzmu niemieckiego, sowieckiego, włoskiego i hiszpańskiego głównie na przykładzie Niemiec I Związku Radzieckiego:• Każdy kraj miał swoją ideologię i dyktaturę. • W obu krajach występowało zjawisko kultu jednostki, czyli okrywaną czcią niemal, że boską dyktatora kraju, w przypadku Niemiec był nim Hitler, a w przypadku Rosji Stalin. • Obaj wodzowie wprowadzili mono partyjność w kraju. Tylko jedna partia była legalna w danym kraju, w Niemczech była nią NSDAP, a w Rosji partia bolszewicka. • System ten w obu państwach objawiał się krwawym likwidowaniem opozycjonistów i zamykaniu ludzi w obozach przymusowej pracy (Niemcy- obozy koncentracyjne, Rosja –łagry). • W Rosji dyktatura Stalina opierała się na dwóch filarach na NKWD-rodzaj policji- oraz na partii bolszewickiej. Natomiast takim odpowiednikiem policji w Niemczech było SA, SS i późniejsze Gestapo. • W obu krajach rozwija się szpiegostwo , gdyż było bardzo opłacalne. Szpieg zostawał hojnie nagradzany i wiódł dostatnie życie. • W państwach panowała cenzura, ludziom na siłę wpajano co jest dla nich dobre, niekiedy wierzyli, czasami po prostu bali się sprzeciwić.

Faszyzm, nazizm i komunizm to ideologie mające swoje podwaliny w totalitaryźmie, którymi kierowały się poszczególne partie sprawujące władzę we Włoszech, III Rzeszy i Związku Radzieckim.

Totalitaryzm (łaciński totalis - cały, całkowity), forma sprawowania rządów, a zarazem uzasadniająca ją teoria, która polega na całkowitym podporządkowaniu, jednostki i wszelkich przejawów życia społecznego władzy państwowej, wskutek czego człowiek staje się jedynie funkcją państwa lub społeczeństwa. Totalitaryzm to całkowite zaprzeczenie indywidualistycznego - liberalizmu, głoszącego absolutną suwerenność jednostki wobec społeczeństwa. Cechą ustroju o charakterze totalitarnym jest wykluczający wszelką demokrację bezwzględny autorytet władzy państwowej, a realizowane przez tę władzę cele stają się celami wszystkich legalnie działających organizmów społecznych. Stąd też niemożliwe jest istnienie jakichkolwiek niezależnych od władzy struktur pośrednich (organizacji społecznych, partii politycznych, ale również oświaty, zakładów pracy, kościołów, rodziny). Władza w takim ustroju sprawowana jest poza wszelką kontrolą prawną, a odgórnie narzucony przymus w stosunkach państwo-obywatel łamie szereg podstawowych praw człowieka. Również w stosunkach międzynarodowych państwo totalitarne dąży do stałego rozszerzania stref swoich wpływów.

W systemach totalitarnych życie ludzi podporządkowane jest wszechobecnej kontroli ze strony władzy. Wyznacza ona standardy i normy zachowania, określa status socjalny obywateli, ustala kierunki, obszary i granice aktywności publicznej oraz kształtuje wzorce życia osobistego. Stosowane są: terror i ludobójstwo, na przykład w obozach koncentracyjnych w hitlerowskich Niemczech lub łagrach w stalinowskim ZSRR. Obywatele są silnie uzależnieni od władzy. W skrajnych przypadkach władza wpływa nawet na przyrost naturalny jak w Chinach. Władza wpływa na świadomość społeczną, posługując się propagandą i indoktrynacją. Są one zgodne z ideologią panującą w danym państwie - na przykład komunizmem. Tej ideologii są podporządkowywane programy szkolne i proces nauczania na wszystkich etapach, w tym nawet na poziomie przedszkolnym we współczesnej Korei Północnej. Obowiązuje państwowa cenzura w uzależnionych od władzy środkach masowego przekazu, a także we wszystkich dziedzinach kultury na przykład w filmie, teatrze czy literaturze.

24. Co jest istotą filozofii i filozofowania i dlaczego nie jest nim każdy rodzaj rozważań? Na czympolega krytycyzm w filozofii?

Terminu filozofia używa się w różnych znaczeniach. Trudno o definicję tego terminu, gdyż zakres rozważań filozoficznych i ich metoda ulegały zmianom w historii, a rozumienie filozofii jest uzależnione od wielu czynników, w tym od przyjętej tradycji filozoficznej.

Filozofowie głównie zajmują się ogólnymi, podstawowymi zagadnieniami dotyczącymi natury świata i człowieka. Filozofowie rozważają kwestie natury istnienia, rozumienia bytu i rzeczywistości (ontologia, metafizyka, teoria bytu), poznawalności rzeczywistości i prawdy (epistemologia czyli teoria poznania), moralności, powinności i koncepcji wartości (etyka oraz aksjologia czyli teoria wartości), także zagadnienia dotyczące człowieka antropologia filozoficzna, a także kwestie społeczne, prawne, kulturowe, teologiczne i inne.

25. Jaką rolę w nauce odgrywa determinizm? Jaki związek zachodzi między kauzalizmem ideterminizmem? Jak na gruncie kauzalizmu i determinizmu możliwa jest odpowiedzialnośćczłowieka za swoje czyny?

Kauzalizm, w filozofii pogląd, zgodnie z którym wszystkie zjawiska i zdarzenia można wyjaśnić przez podanie ich przyczynowych związków i współzależności.

Determinizm - wszystkie zdarzenia mają swoją przyczynę natury fizycznej.

26. Co różni weryfikowanie od falsyfikowania twierdzeń naukowych? Jaką rolę w procesieweryfikowania i falsyfikowania odgrywa praktyka? Co różni praktykę indywidualną odspołecznej i jak się ze sobą łączą?

weryfikacja - sprawdzenie, skontrolowanie z prawdą oraz sprawdzenie czy dana część nadaje się doużytkowania. Poprzez stosowanie weryfikacji powinno się zapobiegać „złomowaniu”.

weryfikacja czyli potwierdzenie całkowite (przykład: " Jakub Olejniczak jest mega fajny." - całkowitepotwierdzenie tego zdania jest możliwe, o zdaniu tym powiemy, że jest weryfikowalne, a procedurępotwierdzenia go - wskazując na Jakuba Olejniczaka - nazwiemy weryfikacją)

falsyfikacja, czyli wykazanie fałszywości (przykład: "Wszystkie orbity planet są okręgami" - o zdaniu tym powiemy, że jest falsyfikowalne i zostało sfalsyfikowane, wskazując na orbity planet naszego układu słonecznego).Nieudaną próbę falsyfikacji jakiegoś twierdzenia nazywa się niekiedy (za Popperem) koroboracją. Teoria czy hipoteza została skoroborowana w chwili gdy nie udało się wykazać jej fałszywości. O takiej teorii lub hipotezie Popper mówi, że "okazała hart" ze względu na negatywny wynik eksperymentu falsyfikującego. W stosunku do następującego twierdzenia: "Wszystkie orbity planet są elipsami", powiedzieć możemy, że zostało skoroborowane ponieważ (mimo poszukiwań - prób falsyfikacji) nie jest znana orbita planety, która nie jest elipsą.

Praktyka społeczna jest procesem nieprzerwanie trwającego przekształcania się subiektywnych społecznych struktur humanistycznych w struktury obiektywne, natomiast proces przekształcania subiektywnych indywidualnych struktur w struktury obiektywne nazywany jest praktyką indywidualną (Pałubicka, 1977, s. 16).

Weryfikacja - potwierdzanie hipotezy licznymi dowodami.

Falsyfikacja - obalenie hipotezy jednym doświadczeniem (dowodem). (Popper)

Falsyfikacja jest możliwa, natomiast całkowita weryfikacja nie.

Falsyfikacja bardziej popycha naukę do przodu, szybciej; ponieważ polega na stawianiu wielu hipotez, które następnie mogą być obalane. Hipotezy, które ostoją się najdłużej są prawdopodobnie “prawdziwe”; choć takiej pewności nigdy nie ma, bo nie jest możliwa weryfikacja.

27. Na czym polegał przewrót kopernikański w nauce? Jakie zasady poznawania świataprzedstawił Kartezjusz? Założenia nauk według Francisa Bacona i ich znaczenie dla nauki.Przewrót kopernikański – zmiana światopoglądowa, obyczajowa a także niosąca za sobą skutki polityczne, religijne czy filozoficzne, związana z ogłoszeniem przez Kopernika dzieła "O obrotach sfer niebieskich".Dzieło podważyło panujący w średniowiecznej nauce pogląd o nieruchomości Ziemi, wprowadzając nowy, heliocentryczny model kosmologiczny: model układu słonecznego, w którym Ziemia krąży wokół Słońca. Pośrednim rezultatem ogłoszenia takiej tezy było przyjęcie w nauce i filozofii zasady kopernikańskiej, wedle której sytuacja Ziemi we wszechświecie nie jest w żaden sposób wyróżniona. Zasada ta miała daleko idące konsekwencje poznawcze w procesie asymilacji przez naukę nowożytną, której powstanie wiąże się właśnie z opisywanym przełomem, doprowadziły do znaczących zmian w sposobie myślenia o świecie, jego relacjach do człowieka i religii.

Bacon zamierzał dokonać reformy nauki, aby właściwa metoda zapobiegła panowaniu złudzeń. Miała to być nauka służąca realizacji praktycznych celów. "Tyle mamy władzy, ile wiedzy" - mawiał. Nauka taka winna owocować nowymi wynalazkami. Temu celowi najlepiej służyło przyrodoznawstwo (u Bacona – filozofia przyrody), w której wyróżnił część operatywną, odpowiadającą dzisiejszym naukom technicznym. Najlepszym natomiast narzędziem dla uzyskiwania prawdziwej wiedzy jest eksperyment. Dla metody eksperymentalnej za czasów Bacona brakowało właściwej teorii uogólniania danych doświadczalnych, czyli indukcji. Bacon zamierzał stworzyć taką metodę, która pozwoli odkryć stałe właściwości rzeczy. Poświęcił temu Novum Organum (1620), mającej w założeniu być tomem wielkiej pracy reformującej całokształt nauki Instauratio Magna (nie dokończonej). W dziele tym zawarł metodę zwaną indukcją eliminacyjną (zmierzającą do odkrycianiezmiennych cech rzeczy) pierwsza rubryka miała tytuł: tablica obecności cech, kolejna: tablica nieobecności, trzecia: tablica stopni.

28. Przedstaw sposoby rozumienia narodu: niemiecki i francuski. Który z tych sposobów dominuje Polsce? Na czym polegają ograniczenia i zalety każdego z nich. Który byłby lepszy dla Polski?

Naród, wykształcona w procesie historycznym trwała wspólnota ludzi, która powstała w wyniku współżycia jednostek, rodzin i grup w określonych warunkach przyrodniczo-biologicznych oraz wytworzyła rozumiane przez siebie i przekazywane z pokolenia na pokolenie: 1) potrzeby, emocje i wyobrażenia; 2) ich artykulację – język; 3) środki i sposoby ich zaspokajania, nadając im swoisty dla własnego poznania sens kulturowy. Wspólnota potrafi chronić swą integralność tak przed zagrożeniami zewnętrznymi, jak i wewnętrznymi, a tym samym dąży do utworzenia państwa na zajmowanym przez siebie terytorium, w sytuacji zaś utraty państwowości potrafi pielęgnować i rozwijać więzi (obyczaje, język, kulturę itp.) i zmierza bądź to do odzyskania niepodległości, bądź też do zapewnienia sobie politycznych gwarancji autonomii bytu narodowego, jeśli została zmuszona do emigracji poza tereny, na których jako naród się ukształtowała.

Jednym z istotnych wyróżników narodu, jest kwestia istnienia świadomości narodowej, czyli kwestia postrzegania własnej zbiorowości jako narodu. Przykładowo grupy etniczne spełniające obiektywne warunki zaistnienia narodu: wspólna kultura, język, religia, historia czy pochodzenie etniczne, których członkowie nie

postrzegają siebie jako naród, nie są uznawane za narody, np. tubylcze plemiona afrykańskie. Amerykanie mają różne pochodzenie etniczne, ale łączy ich historia i styl życia. Chińczycy posługują się różnymi językami, ale łączy ich to samo pismo. Przyjmuje się, że narody europejskie tworzone były na bazie istniejących państw lub w odniesieniu do państw, które istniały w przeszłości. Natomiast w przypadku narodów azjatyckich przyjmuje się, że na ich wyodrębnianie się miały wpływ przede wszystkim odrębność religijna i kulturowa

29. Czym się zajmuje filozofia i dlaczego pojawiła się w starożytnej Grecji? Jaką rolę w rozwoju myślenia wspólnoty odgrywa jednostka? Dlaczego nie można pozwolić, by dowolne pomysły jednostek stały się normą działania wspólnoty? Filozofia pochodzi z greckiego „phileo” – miłuję oraz „sophia” – mądrość; oznacza zatem umiłowanie mądrości. Jest rodzajem refleksji uprawianej przez człowieka nad:- sensem ludzkiego życia indywidualnego w wymiarze psychicznym i materialnym;- sposobami działania i myślenia o działaniach indywidualnych i kolektywnych;- metodami uprawiania nauki i jej wynikami.Nie jest ona dowolnym zespołem refleksji ludzkiej, ale krytycznym sposobem analizowania i rozwijania wiedzy prowadzonym na własną odpowiedzialność przez jednostkę.

Pojawiła się w starożytnej Grecji co nie jest dziełem przypadku. Jedną z przyczyn jej powstania jest kolonizowanie otaczającego świata, co spowodowało kontakt z obcymi kulturami, zetknięcie się z inną wizją świata a w rezultacie do bardziej obiektywnego pojęcia świata. Narodziny interpretacji świata niezależnego od bogów było związane z charakterem greckich polis. Obywatele polis musieli nauczyć się rozumieć życie społeczne, brali udział w działalności politycznej i byli przyzwyczajeni do dyskutowania o różnych sprawach, do ważenia różnych argumentów za takim lub innym rozwiązaniem.Jednostka ma wkład w rozwoju myślenia kolektywu. Myślenie jednostki jest jednak zawsze myśleniem subiektywnym i właśnie dlatego nie można pozwolić by stały się normą działania jednostek. Myślenie jednostki skonfrontowane z rzeczywistością w przypadku kiedy myślenie jednostki ma charakter destrukcyjny może przyczynić się do wydarzeń tragicznych w skutkach, jak np. wojen. Tworzenie norm we wspólnocie ma rację bytu jedynie, jeżeli uwzględnia wszystkich ludzi i kiedy ma na celu dobro ogółu.

Terminu filozofia używa się w różnych znaczeniach. Trudno o definicję tego terminu, gdyż zakres rozważań filozoficznych i ich metoda ulegały zmianom w historii, a rozumienie filozofii jest uzależnione od wielu czynników, w tym od przyjętej tradycji filozoficznej.

Filozofowie głównie zajmują się ogólnymi, podstawowymi zagadnieniami dotyczącymi natury świata i człowieka. Filozofowie rozważają kwestie natury istnienia, rozumienia bytu i rzeczywistości (ontologia, metafizyka, teoria bytu), poznawalności rzeczywistości i prawdy (epistemologia czyli teoria poznania), moralności, powinności i koncepcji wartości (etyka oraz aksjologia czyli teoria wartości), także zagadnienia dotyczące człowieka antropologia filozoficzna, a także kwestie społeczne, prawne, kulturowe, teologiczne i inne.

30. Co różni filozofię od współczesnej nauki? Kiedy powstały nauki przyrodnicze? Jakieprzyczyny spowodowały, że nauki te zdominowały współczesny sposób myślenia w świecieeuro-amerykańskim? Jak wpłynęły na świat współczesny?Filozofia stawia takie pytania, których niepostawienie było warunkiem sukcesu metody naukowej. Filozofia i nauki realne zakładają wstępną wiedzę o całości, potoczny przednaukowy pogląd na świat , potoczne doświadczenie świata.Filozofia wychodzi wprawdzie od doświadczenia, ale nie zatrzymuje się na nim. Pyta ona o ostateczne warunki i źródła doświadczenia. Wychodzi od doświadczenia i pyta co leży u podstaw doświadczenia .

Otóż te warunki i źródła doświadczenia nie są czymś empirycznym, nie są jednymi z rzeczy danych w doświadczeniu, filozofii więc chodzi o nieempiryczne warunki i źródła tego, co empiryczne, ponieważ elementów empirycznych nie da się do końca wyjaśnić przez inne elementy empiryczne. Inną różnicą jest to ,że filozofia pyta o całość, nie dokonuje redukcji tematycznej. Filozofia też nie zakłada żadnej metody. Filozof sam szuka swej metody. Nauki realne nie podejmując pytania o całość doświadczenia nie znają również pełnego zasięgu swych wypowiedzi. Dyscypliny, umożliwiające postęp technologiczny i ekonomiczny, nie znają skutków rozwijanych przez siebie technologii i struktur w kontekście całości ( takiej jak np. zagrożenie środowiska naturalnego, zmiany struktury społecznej itp.)Nauki przyrodnicze powstały w XVII w. Już w XV wieku nastąpiła zmiana sposobu myślenia. Zaczęto analizować i abstrahować. W wiekach XV i XVI powstały prawa mechaniki. One dały podbudowę do powstania szeroko pojętych nauk przyrodniczych, takich jak: chemia, biologia, fizyka. Rozwój nauk przyrodniczych dał początek tworzeniu się społeczeństwa przemysłowego i masowego. Nauki przyrodnicze zdominowały sposób myślenia w świecie euro-amerykańskim ponieważ one są w stanie zapewnić najpełniejszy ogląd świata, oparty na dowodach i sprawdzalnych prawach. Na świat współczesny wpłynęły w ten sposób, że zapewniają one ciągły rozwój, w niektórych przypadkach także postęp. Dzięki dominacji nauk przyrodniczych pojawia się coraz więcej odpowiedzi na nurtujące ludzi pytania.

W starożytności nie było podziału między filozofią a nauką i można śmiało powiedzieć, że wszelka wiedza była uznawana za filozofię. Arystoteles nie widział istotnej różnicy między rozważaniami na temat państwa a botaniką. Być może koło II wieku p.n.e. z filozofii wyodrębniły się prawo i medycyna, a na pewno stało się to w średniowieczu. Wtedy jednak też nie było silnego rozróżnienia, choć czasem mówiono o filozofii jako wiedzy niepochodzącej z objawienia wyższego stopnia i nauce jako wiedzy niepochodzącej z objawienia niższego stopnia. Jeszcze Kopernik oddawał swoje dzieło pod osąd filozofów, a intencje jego pracy były filozoficzne (por. filozofia polska).

Dopiero później, po opracowaniu metody naukowej, coraz ostrzej zarysowywał się podział. Do dzisiaj istnieją różne koncepcje stosunku filozofii do nauki, które można rozmieścić na skali gdzie jednym końcem będzie teza, że filozofii w ogóle nie ma (neopozytywizm) a drugim klasyfikacje, które do filozofii zaliczają całą naukę (neotomizm).

Mówi się, że nauka ma duży wpływ na tendencje w filozofii. Platon tworzył pod wrażeniem geometrii, Arystotelesa zapładniały astronomia i biologia a Leibniza matematyka. Paradoksalnie najdłużej trwają jednak te koncepcje filozoficzne, które nie bazują na rozwiązaniach naukowych, a jak pokazuje XX-wieczna filozofia nauki, koncepcja nauki jako dziedziny jasnych i ostatecznych rozwiązań, co do których istnieje powszechna zgoda badaczy, jest też modelem dalekim od realnej praktyki naukowej.

Z drugiej strony można zauważyć, że gdy filozofia opanuje jakiś obszar do punktu, w którym zaczyna spełniać standardy nauki, obszar ten wydziela się z niej i staje się autonomiczną dziedziną naukową. Tak się stało na przykład z psychologią i socjologią, wyodrębnionymi z filozofii na przełomie wieku XIX i XX.

31. Przedstaw źródła i formy rasizmu oraz podstawy ich krytyki. Dlaczego różnice rasowe nie są wystarczającym kryterium do oceny wartości człowieka?Źródła rasizmu:- przekazywania ich w procesie socjalizacji wraz z innymi wartościami i normami np. przekazywane w wieku młodzieńczym od rodziców czy autorytetów;- przebywanie w środowisku rasistowskim – przejmowanie poglądów innych, konformizm;- predyspozycje osobowości, która skłonna jest przyjmować poglądy rasistowskie – związane jest to z tak zwaną osobowością autorytarną cechującą się szacunkiem do siły i władzy oraz uznające

stosowanie przemocy bądź kar fizycznych. Ludzie tacy często popadają w koło uprzedzeń i stereotypów. W przypadku kiedy w walce o władzę lub o stanowisko wkraczają uprzedzenia mamy do czynienia z rasizmem;- koncepcja „kozła ofiarnego”, gdzie strona przegrana szuka „kozła ofiarnego” na którego może przenieść swoją frustrację. Jest często stosowana przez władzę, która maskuje swoje niepowodzenia zrzucając winę na innych. Znajdując sobie sprzymierzeńców wśród ludzi, którymi łatwo manipulować.Formy rasizmu:- stereotyp i uprzedzenie – uogólniony sposób postrzegania rzeczywistości, oparty na przypisywaniu wszystkim członkom danej grupy tych samych cech, bez uwzględnienia różnic. Nie wiążą się z nimi żadne poważne niebezpieczeństwa, gdyż rzadką są one emocjonalnie nacechowane negatywnie. Jest jednak wstępem do przesądów – które mają już zabarwienie silnie negatywne emocjonalnie. Emocje są źródłem wszelkiego rodzaju zachowań związanych z niechęcią i nierównością rasową. - dyskryminacja – ze względu na rasę jest szczególnie widoczna w krajach Europy Środkowo-Wschodniej, gdzie powstały nowe systemy polityczne i ma miejsce prawdziwy renesans etniczności. Dotąd uciskane i tłamszone mniejszości narodowe i etniczne zaczynają domagać się swoich praw i żądają uczestnictwa w życiu społecznym i politycznym. - separacja ludności należącej do innej rasy – polega nie tylko na przestrzennej izolacji ludzi ale także o separacji psychologicznej polegająca na zwiększaniu dystansu mentalnego wobec innej rasy. Powoduje to w skrajnych przypadkach tworzenie gett bądź powstanie tzw. dzielnic biedy;-Poważną formą rasizmu jest izolacja jak i wysiedlenie. Zakłada wyznaczenie sztywnych granic i pełną izolację psychologiczną;- Najgroźniejszą formą jest unicestwienie pewnej rasy ludzkiej – ma to miejsce kiedy ma mają miejsce najsilniejsze negatywne emocje połączone z nienawiścią, brakiem tolerancji i akceptacji względem inności. Grupa chcąca wyniszczyć daną rasę nie uznaje jej człowieczeństwa. Podstawy krytyki rasizmu- Niezależnie od postaci, którą rasizm przybiera, jest on dziś – poza nielicznymi przypadkami należącymi do psychiatrii – teorią nieoficjalną. W istocie po rasistowskim i antysemickim szaleństwie nazistowskich Niemiec rasizm ukazał światu swoje prawdziwe, straszliwe oblicze obozów koncentracyjnych i masowej eksterminacji. Stąd dziś nikt już nie może otwarcie deklarować swego rasizmu, nie będąc przez to dyskredytowanym. W niektórych krajach ktoś taki staje się przedmiotem ścigania sądowego. Rasizm znajduje się poza prawem.Różnice rasowe nie są wystarczającym kryterium do oceny wartości człowieka- Biologia dowiodła, że pojęcie rasy, a jeszcze bardziej koncepcja nierówności między rasami była całkowicie pozbawiona podstaw naukowych i wywodziła się nie z teorii, ale z jej braku. Wartość człowieka to nie jedynie cechy zewnętrzne i jego fizjologia czy anatomia ale głównie cechy umysłu i pozyskiwanie wiedzy i jej wykorzystanie.

Rasizm, pseudonaukowa doktryna głosząca, że ludzie dzielą się na rasy nie tylko ze względu na cechy somatyczne (budowa ciała, kolor skóry, kształt czaszki), ale i psychiczne. Z tej nierówności w rozwoju psychicznym wynika wartościowanie ras, podział na "wyższe" i "niższe". Mieszanie ras prowadzi do degeneracji ras wyższych i całej ludzkości, upadku cywilizacji i kultur. Według tego przekonania konieczna jest troska o czystość rasową i stosowanie segregacji rasowej. Argumenty przytaczane na poparcie tych poglądów, dobierane wybiórczo z zakresu genetyki, antropologii, psychologii i historii kultury, są nieprzekonujące. Np. na podstawie zaobserwowanych podczas badań statystycznych różnic w wynikach testów inteligencji między białymi a Murzynami można twierdzić, że mają one podłoże społeczno-ekonomiczne, a nie genetyczne. Za twórców rasizmu uważa się: dyplomatę francuskiego z XIX w. hrabiego J.A. Gobineau (uznawał wyższość rasową Germanów) i niemieckiego filozofa pochodzenia angielskiego H.S. Chamberlaina, tworzącego na przełomie XIX i XX w. (teoria o wyższości rasy aryjskiej). Rasizm stał się podstawą ideologiczną III Rzeszy i działalności A. Hitlera, usprawiedliwiając politykę eksterminacji niektórych narodów. Rasizm istniał w RPA do 1991 w postaci apartheidu (ścisłej segregacji rasowej, zakazu mieszanych małżeństw). Także m.in. w krajach afrykańskich w 2. połowie XX w. pojawiła się rasistowska wrogość. Formą rasizmu jest antysemityzm - wrogość wobec Żydów (także wobec Arabów). Rasizm jest obecnie powszechnie odrzucany i potępiany na arenie międzynarodowej,

m.in. Zgromadzenie Ogólne ONZ przyjęło 1975 rezolucję w sprawie wzmożenia działalności ONZ przeciw wszelkim formom rasizmu i dyskryminacji rasowej.

32. Co jest istotą nauki (science). Jakie muszą być spełnione warunki, żeby dany rodzaj wiedzy uznać za naukową. Czy zwolennik indeterminizmu może być równocześnie twórcą wiedzy naukowej? Jakie znasz typy i rodzaje wiedzy naukowej?Istota nauki- Odkrywanie odpowiednich prawidłowości obserwując świat i formułowanie praw naukowych. Nauka jest częścią świata, a raczej jego kultury, która służy wyjaśnieniu procesów zachodzących naszym świecie. Niektóre zjawiska nie da się po prostu wytłumaczyć bez przebadania i przeanalizowania. Nauka pozostaje dyskursem powiązanym i odwołującym się do prawdy. W nauce tkwi nie tylko wiedza, ale i władza i z tego powodu winna być przedmiotem największej czujności krytyki.Niesłusznie uważamy naukę za bezapelacyjne rozważanie prawdy. Nauka – czy raczej scientyzm, który jest jej karykaturą – stała się z tego powodu najbardziej nietykalną i zadufaną w sobie nowoczesną ideologią. Nauka sama w sobie nie jest z natury neutralna, ani obiektywna, ani bezinteresowna, ani pozytywna w swych skutkach. Nie będąc doradcą władzy oświeconej, może stać się bronią tyranii. Stąd też, aby wiedzę uznać za naukową trzeba przyjąć, że nie służy ona tym celom, gdyż jest ona znajomością związków przyczynowo – skutkowych.Zwolennik indeterminizmu, który zakłada, iż związek między przyczyną a skutkiem nie jest ścisły może być równocześnie twórcą wiedzy naukowej, gdyż prowadząc badania może odkryć pewien związek przyczynowo-skutkowy (wiedzę), którą on jako indeterminista uzna za przypadek.Typy i rodzaje wiedzy naukowej:- WIEDZA RACJONALNA Rodzaje wiedzy :naukowa ,potoczna ,artystyczno – literacka ,spekulatywna;-WIEDZA IRACJONALNA – intuicyjna. Rozum w zestawieniu z rzeczami powoduje rozkład rzeczywistości. Krytyka dążenia do rozkładu rzeczywistości na czynniki podstawowe, a także relatywizacji rzeczy i zjawisk. -WIEDZA POTOCZNA - to wiedza zgromadzona przez zwykłych ludzi, pozbawionych przygotowania naukowego. To wiedza w znacznym stopniu intuicyjna, często oparta na dawnych przesądach bądź na powierzchownych i pojedynczych obserwacjach, wiedza do której jesteśmy przyzwyczajeni, gdyż daje pozory szybkiego wyjaśnienia

Wiedza naukowa to poznanie rzeczywistości przyrodniczej i społecznej, jej cech i prawidłowości które w niej działają. Poznanie to powinno nastąpić w sposób zamierzony i metodyczny, w celu opanowania tej rzeczywistości i przekształcenia jej przez człowieka.

Istotą nauki jest “idealizacja”, czyli odkrywanie pewnych prawidłowości (praw) w warunkach “idealnych’, tzn. takich, w których jest brak “czynników zakłócających”.

33. Jaką rolę w działaniu zajmuje znajomość związku przyczynowego. Podaj cztery warunkikonieczne by dwa zjawiska uznać za połączone związkiem przyczynowym. W jaki sposóbpoznajemy związki przyczynowe? Jak znajomość związków przyczynowych wykorzystująludzie w zarządzaniu?

Znajomość związku przyczynowego może odgrywać ogromną rolę w działaniu. Jest to zdobyta wiedza, jaką można wykorzystać podczas wykonywania określonego działania. Działając zgodnie z posiadaną wiedzą – znając związek przyczynowy można oczekiwać założonego rezultatu. 4 warunki konieczne, by dwa zjawiska uznać za połączone związkiem przyczynowym:- skutek jest następstwem przyczyny;- między przyczyną a skutkiem następuje upływ czasu;- możliwe jest wykazanie sprawstwa;- występuje powtarzalność zjawisk (zjawisko nie jest losowe, dane działanie odnosi zawsze określony skutek).Związki przyczynowe poznajemy w ten sposób, że dane działanie przynosi określony skutek – pozwala na osiągnięcie celu. To sytuacja kiedy określone działanie przynosi określony skutek. Poznajemy je w skutek obserwowanej rzeczywistości jaka nas otacza. Człowiek posiada zdolność uczenia się, poznawania związków przyczynowych poprzez doświadczenie swoje lub innych i zapamiętywania tych związków. Znajomość związków przyczynowych wykorzystywana jest przez ludzi w zarządzaniu poprzez zarządzanie procesami pracy. Ludzie oddziałują zwrotnie na świat. Używają pewnego rodzaju „matrycy” do postrzegania. Posługują się komunikatami dzięki zjawisku percepcji dzięki czemu możliwa jest zależność postrzeganie-ocenianie. Wiedza ludzi w dziedzinie zarządzania pozwala wykorzystać ją do posłużenia się odpowiednimi komunikatami dla realizacji określonych działań w przedsiębiorstwie.

Związek przyczynowy (zw. też związkiem przyczynowo-skutkowym), to jedna z przesłanek odpowiedzialności, obok bezprawności (działania lub zaniechania niezgodnego z prawem) i szkody (materialnej lub niematerialnej). Jest to związek pomiędzy dwoma stanami rzeczy w świecie zewnętrznym, w których jeden to przyczyna, a drugi to skutek. W uproszczeniu, można powiedzieć, że jest to związek pomiędzy zachowaniem się człowieka, bądź innym zdarzeniem będącym podstawą odpowiedzialności, a wynikłą z tego szkodą.

Zgodnie z nią, aby wykazać adekwatny związek przyczynowy należy przejść dwa etapy rozumowania.

* Pierwszy z nich polega na wykazaniu czy określony skutek w ogóle pozostaje w relacji przyczynowej do zdarzenia pierwotnego. Ustala się to stosując test sine qua non. Polega on na tym, że ustala się, czy fakt B (szkoda) pojawiłby się, gdyby nie było faktu A. Jeżeli stwierdzi się, że fakt B wystąpiłby również wtedy, gdyby nie było faktu A - znaczy to, że między tymi faktami nie ma związku przyczynowego, fakt B nie jest skutkiem faktu A.

* Dopiero, gdy wyniki testu sine qua non prowadzą do wniosku, że fakty pozostają ze sobą w związku przyczynowo-skutkowym, należy odpowiedzieć, czy związek ten jest związkiem adekwatnym, wyrażonym słowami normalne następstwa. Jest to kryterium

wartościujące, na podstawie którego dokonuje się selekcji następstw. Należy wówczas przyrównać dany skutek do ustaleń wzorcowych, które tworzy się na podstawie prognozy prawdopodobieństwa wystąpienia skutku i jeżeli się w nich nie mieści odrzuca się go jako nietypowy.