Yunus Emre (1240-1321)

Anadolu'da Türkçe şiirin öncüsü olan mutasavvıf bir halk şairi

Yunus Emre’nin Hayatı« Sabah mezarlığa vardım, baktım herkes ölmüş yatar,

her biri çâresiz olup, ömrünü yitirmiş yatar »

HayatıHayatı ve şahsiyeti üzerine pek az şey bilinen Yunus Emre, Anadolu

Selçuklu Devleti'nin dağılmaya ve Anadolu'nun çeşitli bölgelerinde küçük-büyük Türk Beylikleri'nin kurulmaya başlandığı 13. yüzyıl ortalarındanOsmanlı Beyliği'nin kurulmaya başlandığı 14. yüzyılın ilk çeyreğine kadar Orta Anadolu havzasında doğup yaşamış bir şair ve erendir. Yunus Emre, uzun bir süre Hacı Bektaş-ı Veli Dergâhında çile doldurmuş ve dergâha hizmet etmiştir. Yunus'un yaşadığı yıllar, Anadolu Türklüğünün Moğol akınve yağmalarıyla, iç kavga ve çekişmelerle, siyasî otorite zayıflığıyla, dahası kıtlık ve kuraklıklarla perişan olduğu yıllardır. 13. yy'ın ikinci yarısı, sadece siyasî çekişmelerin değil, çeşitli mezhep ve inançların, batınî ve mutezilîgörüşlerin de yoğun bir şekilde yayılmaya başladığı bir zamandır. Böyle bir ortamda, Mevlânâ Celaleddin-i Rûmî, Hacı Bektaş-ı Velî, Ahî Evrân-ı Velî gibi ilim ve irfan önderleriyle birlikte Yûnus Emre, Allah sevgisini, aşk ve güzel ahlâkla ilgili düşüncelerini, İslam tasavvufunu işleyerek Türk-İslam birliğinin oluşmasında önemli vazifeler yapmıştır.

HayatıMenakıpnâmelerle şiirlerinden çıkarılan bilgilere göre Babalılardan

Taptuk Emre'nin dervişidir. Hacı Bektaş ile ilgisi Vilayetname'denkaynaklanmaktadır. Yine şiirlerinden tasavvuf yolunu seçtiği, iyi bir öğrenim gördüğü anlaşılmaktadır. Anadolu kentlerini dolaştığı, Azerbaycan ve Şam'a gittiği, Mevlana'yla görüştüğü de bu bilgiler arasındadır. İşlediği konularla Anadolu'da gelişen Türk edebiyatının en büyük adlarından sayılan YûnusEmre, yalnız halk ve tekke şiirini değil, divan şiirini de etkiledi. Hece ve aruzla vezinleriyle yazdığı şiirlerinde sevgiyi temel aldı. Tasavvufla, İslam düşüncesiyle beslenen dizelerinde insanın kendisiyle, nesnelerle, Allah'la olan ilişkilerini işledi, ölüm, doğum, yaşama bağlılık, İlahi adalet, insan sevgisi gibi konuları ele aldı.

« Dervişlik olsaydı tâc ile hırka. Biz dahi alırdık otuza kırka »

Yunus Emre’nin Felsefeye Bakışı

« Pervane-i şem ile, Sultan Muhyiddin ile, Cümle aşıklar ile, seyrettim Muhammed’i »

Felsefeye BakışıYunus Emre’ye göre insanın iki yönü vardır. İnsan, bir yönüyle ruhsal ve

tanrısal, diğer yönüyle maddi ve dünyevidir. İnsan, ruh ve bilinç olarak evrenin yaratılışından ve dünyaya bir bedenle gelişinden önce vardır ve huzur içindedir. İnsanın bu iki yönüne bakan iki “ben”i vardır: Nefis denilen ve bedenle ilgili lan kişisel beni; aşk denilen ve tanrıyla ilgili olan aşkın beni. Aşkın ben, yalnızca iyi ve doğru şeyler yaparak Tanrıya yaklaşmaya çalışır.

Bedenin ve dünyanın etkileri insan üzerinde tutku ve şehvet olarak gerçekleşir; ruh ve tanrının etkileri ise aşk ve sevgi olarak. Mutsuzluğun, erdemsizliğin ve kötülüğün kaynağı, beden ve dünyadır. Mutluluğun, erdemin ve iyiliğin kaynağı ise ruhsal yaşam ve tanrısal aşktır.

« Dervişlik baştadır, tacda değil. Kızdırmak oddadır, sacda değil »

Felsefeye BakışıBedenin arzuları, zevkleri ve tutkuları, insana kötülük yolunu açar; insanı huzursuz

eder. Bedensel yönünü önemseyen, bu dünya hayatını seçen insan mutlu olamaz. Çünkü insanın bedensel gerçeği ölümdür. Ölüm gerçeğinin bilincinde olmayan insan, erdeme zıt davranışlar sergiler: Yalan, fesat, kavga, mal mülk segisi, kin gütmek, kendini beğenmek ve bencillik erdeme zıt davranışlardan bazılarıdır.Tüm iyiliklerin kaynağı aşk ve sevgidir. Aşk ve sevgi ise her insanda vardır. İnsan bilgi ve olgunluk seviyesine göre bu aşkı yaşar. Sevginin yol göstericiliğine yapılan işler doğru ve güzeldir. Tanrıya giden yol, insana verilen değerden geçer.

« Ya Rabbena hayreyle, Muhammed’e yâr eyle, Kabrimizi nur eyle, Kabre vardığım gece »

Yunus Emre’nin Eserleri« Dağa düşer kül eyler, gönüllere yol eyler, sultanları kul eyler, hikmetli nesnedir aşk »

EserleriDivanları

Yunus Emre'nin şiirleri bu Divanda toplanmıştır. Şiirler aruz ölçüsüyle ve hece ölçüsüyle yazılmıştır. 1. Fatih nüshası,2. Nuru Osmaniye nüshası, 3. Yahya Efendi nüshası, 4. Kahraman nüshası, 5. Balıkesir nüshası, Niyazi6. Mısrî nüshası, 7. Bursa nüshası diye nüsha (kopya)’ları bulunmaktadır.

Risaletü'n - Nushiyye1307'de yazıldığı sanılmaktadır. Eser, mesnevi tarzında yazılmıştır ve

573 beyitten oluşmaktadır. Eser; dinî, tasavvufî, ahlaki bir kitaptır. "Öğütler kitabı" anlamına gelmektedir.

Ayrıca bir çok şiir yazmıştır

twitter.com/MertSezginn

facebook.com/MerttSezgin

tr.linkedin.com/in/MertSezginn

Mert Sezgin