yÜz kontakt dermatĠtlerĠnde kozmetĠk allerjenlerle patch...
TRANSCRIPT
1
TÜRKĠYE CUMHURĠYETĠ
ANKARA ÜNĠVERSĠTESĠ
TIP FAKÜLTESĠ
YÜZ KONTAKT DERMATĠTLERĠNDE KOZMETĠK
ALLERJENLERLE PATCH TEST SONUÇLARININ
DEĞERLENDĠRĠLMESĠ
Dr. Pertevniyal BODAMYALI
DERĠ VE ZÜHREVĠ HASTALIKLARI ANABĠLĠM DALI
TIPTA UZMANLIK TEZĠ
TEZ DANIġMANI
Prof. Dr. Aynur AKYOL
ANKARA
2011
ii
ÖNSÖZ
Allerjik kontakt dermatit deriye temas eden maddelere bağlı geliĢen geç tip
hipersensitivite reaksiyonudur. Allerjik kontakt dermatitde en çok tutulan alan
yüzdür. Günlük hayatta kozmetik ürünler hemen hemen herkes tarafından
kullanmaktadır. Bu nedenle de kozmetiklere bağlı geliĢen kontakt duyarlık ön plana
çıkmaya baĢlamıĢtır. Ülkemizde allerjik kontakt dermatit ön tanısı ile patch test
yapılan hastalarda kontakt duyarlık oranları ile ilgili çalıĢmalar bulunmakla birlikte
kozmetik kullanımına bağlı kontakt duyarlık insidansını değerlendirmek amacıyla
planlanmıĢ bir çalıĢma bulunmamaktadır. ÇalıĢmamızda, yüz kontakt dermatitli
olgularda kozmetiklere bağlı geliĢen kontakt duyarlılığın değerlendirilmesi
amaçlanmıĢtır.
Uzmanlık eğitimim boyunca gösterdikleri yakın ilgi ve katkıları nedeniyle
baĢta Anabilim Dalı BaĢkanımız Prof. Dr. Aynur Akyol olmak üzere Ankara
Üniversitesi Tıp Fakültesi Deri ve Zührevi Hastalıkları Anabilim Dalı‘nın bütün
öğretim üyelerine, gerek uzmanlık eğitimim boyunca gerekse tez çalıĢmamın her
aĢamasında her türlü ilgi, destek ve yardımlarını esirgemeyen sorumlu tez hocam
Prof. Dr. Aynur Akyol‘a ve sıcak bir çalıĢma ortamını paylaĢtığım uzman ve asistan
arkadaĢlarıma, kliniğimizin değerli hemĢire ve personeline en içten teĢekkürlerimi
sunarım.
Dr. Pertevniyal BODAMYALI
iii
ĠÇĠNDEKĠLER
Sayfa No:
KABUL VE ONAY ..................................................................................................... i
ÖNSÖZ ........................................................................................................................ ii
ĠÇĠNDEKĠLER ........................................................................................................... iii
KISALTMALAR DĠZĠNĠ ......................................................................................... vii
TABLOLAR DĠZĠNĠ .................................................................................................. ix
ġEKĠLLER DĠZĠNĠ ...................................................................................................... x
1. GĠRĠġ .................................................................................................................... 1
2. GENEL BĠLGĠLER .............................................................................................. 3
2.1. KONTAKT DERMATĠTLER ..................................................................... 3
2.1.1. Ġrritan Kontakt dermatit ................................................................... 3
2.1.1.1. Tanım ................................................................................. 3
2.1.1.2. Patogenez ........................................................................... 3
2.1.1.3. Klinik ................................................................................ 4
2.1.1.4. Akut irritan kontakt dermatit ............................................. 4
2.1.1.5. Akut gecikmiĢ irritan kontakt dermatit .............................. 4
2.1.1.6. Kümülatif irritan kontakt dermatit .................................... 5
2.1.1.7. Travmatik irritan kontakt dermatit .................................... 5
2.1.1.8. Püstüler ve akneiform irritan kontakt dermatit .................. 5
2.1.1.9. Eritemli olmayan irritan kontakt dermatit ......................... 5
2.1.1.10. Subjektif irritan kontakt dermatit ...................................... 6
2.1.1.11. Aeroallerjenlere bağlı irritan kontakt dermatit .................. 6
2.1.1.12. Sürtünmeye bağlı irritan kontakt dermatit ......................... 6
2.1.1.13. Asteatotik irritan kontakt dermatit ..................................... 6
2.1.2. Allerjik kontakt dermatit .................................................................. 6
iv
2.1.2.1. Tanım ................................................................................ 6
2.1.2.2. Patogenez ........................................................................... 7
2.1.2.3. Duyarlanma evresi ............................................................. 7
2.1.2.4. OluĢum evresi .................................................................... 8
2.1.2.5. Klinik ................................................................................ 8
2.1.2.6. Kontakt dermatitlerde tanı yöntemleri .............................. 8
2.1.3. Kontakt dermatitlerde tedavi yöntemleri ......................................... 9
2.1.3.1. Ġrritan kontakt dermatit tedavisi ........................................ 9
2.1.3.2. Allerjik kontakt dermatit tedavisi .................................... 10
2.2. KOZMETĠK MADDELERE BAĞLI KONTAKT DERMATĠTLER ...... 11
2.2.1. Kozmetiklere Bağlı Ġrritan Kontakt Dermatitler ............................ 12
2.2.2. Kozmetiklere Bağlı Allerjik Kontakt Dermatitler ......................... 13
2.2.3. Kozmetik maddelerin yapısı ve özellikleri .................................... 14
2.3. KOZMETĠKLERĠN ĠÇĠNDE BULUNAN POTANSĠYEL
ALLERJENLER ........................................................................................ 14
2.3.1. Yama testi kozmetik allerjenleri .................................................... 14
2.4. EN SIK KOZMETĠK DUYARLANMAYA NEDEN OLAN
ALLERJENLER ........................................................................................ 19
2.4.1. Koruyucular ................................................................................... 19
2.4.1.1. Formaldehit ...................................................................... 19
2.4.1.2. Parabenler ........................................................................ 19
2.4.1.3. Metildibromoglutaronitril/fenoksietanol ......................... 19
2.4.1.4. Metilkloroizotiazolinon/metilizotiazolinon ..................... 20
2.4.1.5. Ġodopropinil butilkarbamat .............................................. 20
2.4.1.6. Thimerosal ...................................................................... 20
2.4.1.7. Fragranslar ....................................................................... 20
2.4.1.8. TaĢıyıcılar, emulsifiye ediciler ve surfaktanlar ............... 21
2.4.1.9. Ultraviyole absorbanları .................................................. 22
v
2.4.2. Kozmetik maddelere bağlı deri reaksiyonları ................................ 24
2.4.2.1. Kozmetik intolerans Sendromu (Hassas-Reaktif Deri) .. 25
2.4.2.2. Kontakt dermatitler .......................................................... 25
2.4.2.3. Fotokontakt Dermatit (Fotosensitivite) .......................... 26
2.4.2.4. Kontakt Ürtiker ............................................................... 26
2.4.2.5. Akne / Follikülit............................................................... 26
2.4.2.6. Deri ve Eklerinde Renk DeğiĢikliği ................................ 27
2.4.2.7. Diğer lokal reaksiyonlar ................................................. 27
2.4.2.8. Sistemik reaksiyonlar ...................................................... 28
2.4.3. Kozmetik maddelere bağlı kontakt duyarlanma ........................... 28
2.4.3.1. Epidemiyoloji ve sınıflandırma ....................................... 28
2.4.3.2. Lokalizasyon .................................................................... 29
2.4.4. Yüz Kontakt Dermatiti .................................................................. 30
2.4.5. Göz Kapağı Dermatiti .................................................................... 31
2.4.6. Allerjik Kontakt Keilitis ................................................................ 32
2.4.7. Ġndirekt Yolla OluĢan Kontakt Dermatit ....................................... 33
2.5. TANI .......................................................................................................... 33
2.6. TEDAVĠ ................................................................................................ 36
2.6.1. Koruyucu tedavi ......................................................................... 36
2.6.2. Medikal tedavi ............................................................................ 37
2.6.3. Yerine koyma tedavisi .............................................................. 37
3. GEREÇ VE YÖNTEM ....................................................................................... 38
3.1. HASTA SEÇĠMĠ ....................................................................................... 38
3.2. ÇALIġMA PLANI .................................................................................... 38
3.3. ĠSTATĠSTĠKSEL ANALĠZ ....................................................................... 39
4. BULGULAR .......................................................................................................... 40
4.1. YAġ .......................................................................................................... 40
4.2. CĠNSĠYET ................................................................................................. 40
vi
4.3. HASTALIK SÜRESĠ ................................................................................ 40
4.4. LEZYONLARIN LOKALĠZASYONU .................................................... 40
4.5. MESLEK ................................................................................................... 41
4.6. ATOPĠ ÖYKÜSÜ ...................................................................................... 42
4.7. PATCH TEST SONUÇLARI .................................................................... 42
4.8. PATCH TEST POZĠTĠFLĠK ORANLARI ............................................... 42
4.9. YAġA GÖRE PATCH TEST POZĠTĠFLĠK ORANLARI ...................... 44
4.10. CĠNSĠYETE GÖRE PATCH TEST POZĠTĠFLĠK ORANLARI .............. 45
4.11. HASTALIK SÜRESĠNE GÖRE PATCH TEST POZĠTĠFLĠK
ORANLARI .................................................................................................... 45
4.12. LEZYONLARIN LOKALĠZASYONUNA GÖRE PATCH TEST
POZĠTĠFLĠK ORANLARI ........................................................................ 46
4.13. MESLEK ................................................................................................... 47
4.14. ATOPĠ ÖYKÜSÜ ...................................................................................... 47
4.15. KLĠNĠK TABLO ĠLE ĠLĠġKĠ ................................................................... 47
5. TARTIġMA ........................................................................................................ 57
6. SONUÇLAR ....................................................................................................... 67
7. ÖZET .................................................................................................................. 69
8. ABSTRACT ........................................................................................................ 71
9. KAYNAKLAR ............................................................................................... 73
10. EKLER ................................................................................................................ 86
Ek 1. Etik kurul onayı ........................................................................................ 86
Ek 2. Kozmetik Patch Test Serisi ....................................................................... 88
vii
KISALTMALAR DĠZĠNĠ
AHA : Alfa hidroksi asit
AKD : Allerjik kontakt dermatit
AKK : Allerjik kontakt keilitis
ASYT : Avrupa Standart Yama Testi
BOP : Balsam of Peru
CAPB : Cocamidopropyl betaine
CCR : CC kemokin reseptör
CD : Cluster of Differentiation
FDA : Food and Drug Administration
GM-CSF : Granülosit makrofaj koloni stimüle edici faktör
HLA : Human leukocyte antigen
ICAM : Inter-Cellular Adhesion Molecule
IFN α : Ġnterferon alfa
IL-1 : Ġnterlökin 1
IL-10 : Ġnterlökin 10
IL-12 : Ġnterlökin 12
IL-15 : Ġnterlökin 15
IL-18 : Ġnterlökin 18
IL-6 : Ġnterlökin 6
IL-7 : Ġnterlökin 7
IL-8 : Ġnterlökin 8
IPBC : Iodopropynyl butylcarbamate
viii
IQ Chamber : Inert Quadrate & Ideal Quick test chamber unit.
MCI/MI : Methylchloro isothiazolinone / methylisothiazolinone
MDGN/PE : Methyldibromo glutaronitrile/ phenoxyethanol
MHC : Major histokompatibilite kompleksi
MP : Myroxylon pereirae
NACDG : North American Contact Dermatitis Group
POD : Perioral dermatit
PPD : Para – Phenylenediamine
ppm : Parts per million
PUVA : Psorolen – ultraviyole – A
PVC : Polivinilklorür
RANTES : Regulated on activation normal T cells expressed and secreted
ROAT : Repeated open application test
SPSS : Statistical Package for the Social Sciences Program
SSO : Sorbitan sesquioleate
TCA : Trikloroasetik asit
TGF : transforming büyüme faktörü
THR : T hücre reseptörü
TIT : Tekrarlayan irritasyon testi
TNF α : Tümör nekrozis faktör alfa
TRUE : Thin – layer rapid-use epicutaneous
UVB : Ultraviyole – B
ix
TABLOLAR DĠZĠNĠ
Sayfa No:
Tablo 2.1. Yama testi kozmetik allerjenleri ........................................................... 23
Tablo 2.2. En sık kozmetik duyarlanmaya neden olan allerjenler ......................... 24
Tablo 3.1. Uluslararası Kontakt Dermatit AraĢtırma Grubu‘na göre patch
test değerlendirme kriterleri .................................................................. 39
Tablo 4.1. Olguların demografik özellikleri ......................................................... 40
Tablo 4.2. Lezyonların lokalizasyonu .................................................................... 41
Tablo 4.3. Lezyonların lokalizasyonlarına göre dağılımları ................................. 41
Tablo 4.4. Olguların mesleklere göre dağılımları ................................................. 42
Tablo 4.5. Atopi öyküsü ......................................................................................... 42
Tablo 4.6. Kozmetik seri patch testte pozitiflik saptanan alerjenler ..................... 43
Tablo 4.7. Pozitiflik saptanan allerjenlerin olgu sayısı ve yüzdeleri ..................... 44
Tablo 4.8. YaĢa göre patch test pozitiflik oranları ................................................ 44
Tablo 4.9. Cinsiyete göre patch test pozitiflik oranları .......................................... 45
Tablo 4.10. Hastalık süresine göre patch test pozitiflik oranları .............................. 45
Tablo 4.11a. Lezyonların lokalizasyonu ile allerji iliĢkisi ........................................ 46
Tablo 4.11b. Lezyonların yerleĢim bölgelerine göre dağılımı ile allerji iliĢkisi ........ 46
Tablo 4.12. Atopi öyküsü ......................................................................................... 47
Tablo 4.13. Allerjen pozitifliği ile klinik tablo arasındaki iliĢki .............................. 48
x
ġEKĠLLER DĠZĠNĠ
Sayfa No:
ġekil 3.1. Kozmetik seri ve Avrupa Standart Patch test serisinde yer alan
kozmetik allerjenler .............................................................................. 39
ġekil 4.1. Kozmetik seri patch testte thimerosal ve kathon CG pozitifliği ........... 49
ġekil 4.2. Alın, göz kapakları, burun, dudak çevresi ve çenede yerleĢimli
boyuna uzanan yüz kontakt dermatiti ................................................... 49
ġekil 4.3. ġekil 4.2‘nin daha yakından görünümü ................................................ 50
ġekil 4.4. Kozmetik seri patch testte lauryl glycoside ve thimerosal
pozitifliği ............................................................................................... 50
ġekil 4.5. Kozmetik seri patch testte lauryl glycoside pozitifliği ......................... 51
ġekil 4.6. Kozmetik seri patch testte thimerosal pozitifliği .................................. 51
ġekil 4.7. Alında yanaklarda eritem ...................................................................... 52
ġekil 4.8. Kozmetik seri patch testte 2- Chloroacetamide pozitifliği ................... 52
ġekil 4.9. Kozmetik seri patch testte 2- Chloroacetamide pozitifliği ................... 53
ġekil 4.10. Alın, göz kapakları, yanak, çenede eritem ............................................ 53
ġekil 4.11. Kozmetik seri patch testte triethanolamine ve methenamine
pozitifliği ............................................................................................... 54
ġekil 4.12. Alın, göz kapakları, yanak, dudak üzerinde eritem .............................. 54
ġekil 4.13. Kozmetik seri patch testte triethanolamine ve methenamine
pozitifliği, yakından görünüm ............................................................... 55
ġekil 4.14. Yüz ve boyunda Ģiddetli kontakt dermatit ............................................ 55
ġekil 4.15. Kozmetik seri patch testte Euxyl K 400 pozitifliği ............................... 56
ġekil 5.1. Göz çevresinde quaternium 15‘e bağlı geliĢen allerjik egzematöz
kontakt dermatit .................................................................................... 61
ġekil 5.2. Octyl gallate‘ın kimyasal yapısı ........................................................... 62
ġekil 5.3. Dodecyl gallate‘ın kimyasal yapısı ....................................................... 62
ġekil 5.4. Propyl gallate‘ın kimyasal yapısı .......................................................... 62
xi
ġekil 5.5. Octyl gallate duyarlılığı geliĢen hastada perioral dermatit. .................. 63
ġekil 5.6. Yama testte octyl gallate pozitifliği. ..................................................... 63
ġekil 5.7. Yama testte octyl gallate pozitifliği ve olgunun klinik görünümü ....... 64
1
1. GĠRĠġ
Allerjik kontakt dermatit, dıĢarıdan deriye temas eden çeĢitli yabancı
maddelerin etkisi ile ortaya çıkabilen, geç tip hipersensitivite reaksiyonuna bağlı
olarak oluĢan allerjik veya inflamatuar bir dermatoz olarak tanımlanmaktadır.
Hastalık, özellikle belirli mesleklerde çalıĢan kiĢilerde daha fazla olup, çevresel
faktörlerin de etkisi ile giderek artan oranlarda görülmeye devam etmektedir. Bu
nedenle allerjik kontakt dermatit günümüzde en sık rastlanan deri hastalıklarından
biri halini almıĢtır.
Bugün için kontakt duyarlılığa neden olan 3000‘e yakın allerjen vardır ve bu
allerjenler metaller, kozmetikler, koku veren maddeler, koruyucular, tekstil ürünleri,
lastik, plastik maddeler, yapıĢtırıcı ve reçineler, bitkiler ve topikal tedavide kullanılan
maddeler Ģeklinde gruplandırılmıĢtır.1 Bu allerjenler arasında geniĢ kozmetik ürünler
kategorisi içinde yer alan deri bakım ürünleri, yüze uygulanan makyaj malzemeleri
(göz kapakları ve dudaklara uygulanan boyalar), kiĢisel temizlik ürünleri (sabunlar,
Ģampuanlar, diĢ macunları, gargaralar), deodorantlar, tırnak-saç bakım ürünleri,
parfümler ve traĢ ürünleri, güneĢ koruyucuları yer almaktadır. Bu ürünlerin toplum
içinde sık kullanımları nedeniyle bu maddelere bağlı olarak deride allerjik kontakt
dermatit, irritan kontakt dermatit, kontakt ürtiker ve fotoallerjik reaksiyonlar
görülebilmektedir. GeçmiĢte en sık kontakt dermatite yol açan ürünler, endüstriyel
allerjenlerken, günümüzde kozmetik allerjenlere bağlı kontakt duyarlanma,
kullanımlarında artıĢ olması nedeniyle daha fazla ön plana çıkmıĢ ve kozmetik
kullanımı yaygınlaĢtıkça da allerjik reaksiyonlarda artıĢ olduğu görülmüĢtür. Bu
nedenle kozmetiklere bağlı geliĢen kontakt duyarlanma artıĢı gittikçe daha fazla
önem kazanmıĢtır.1,2
Kozmetik allerjinin ana nedeni deri bakım ürünleri, saç bakım
ürünleri veya tırnak için kullanılan ürünlerdir. Kozmetik maddeler içinde koku
maddeleri ve koruyucular kontakt allerjiden en sık sorumlu olan allerjenlerdir.3 Bu
ürünlerin kozmetik amaçla en çok yüze uygulanması nedeniyle de görülme sıklığı bu
bölgede diğer bölgelere göre daha fazla olmakta ve ıĢığa bağlı duyarlanmalara da
rastlanmaktadır.4,5
2
Bu nedenlerle bugün, fotoallerjik kontakt dermatit bulguları bulunmayan
kozmetiklere bağlı kontakt dermatitten Ģüphelenildiğinde kesin tanı koymak için
Avrupa Standart Yama Testi (ASYT) serisi ile birlikte kozmetik seri ve hastanın
kendi kullandığı kozmetiklerle yama testi yapıldığında daha net sonuçlar elde
edilebileceğini bildiren çok sayıda yayın bulunmaktadır.5,6,7
Biz de çalıĢmamızda ıĢık duyarlığı olmayan yüz kontakt dermatiti
düĢündüğümüz olgularda kozmetik ürünlere bağlı kontakt duyarlanma oranlarını
saptamayı amaçladık.
3
2. GENEL BĠLGĠLER
2.1. KONTAKT DERMATĠTLER
Kontakt dermatit deriye temas eden maddeler nedeniyle geliĢen bir
inflamatuar dermatozdur. Prevalansı %5-10 arasında değiĢmektedir.2
Kontakt dermatitler:
Ġrritan kontakt dermatit
Allerjik kontakt dermatit
Fotokontakt dermatit
o Fototoksik kontakt dermatit
o Fotoallerjik kontakt dermatit olarak sınıflandırılabilir.
2.1.1. Ġrritan Kontakt dermatit
2.1.1.1. Tanım
Ġrritan kontakt dermatit deriye temas eden kimyasal maddeler veya fiziksel
travmanın hücrelere toksik etkisiyle geliĢen, immunolojik olmayan bir deri
inflamasyonudur. Klinik belirtiler akut geliĢen olgularda eritem, ödem, deride
soyulma, vezikül ve erozyonlar iken, kronik olgularda eritem, kuruluk, hiperkeratoz
ve çatlaklar Ģeklinde görülür.8
2.1.1.2. Patogenez
Ġrritan kontakt dermatitin oluĢ mekanizması kesinlik kazanmamakla birlikte,
eksojen etkenlere karĢı aktive olmuĢ keratinositlere bağlı bir cevap olarak geliĢir.
Ayrıca deri bariyerinin bozulması, hücre zarlarının hasarı ve değiĢik irritanların farklı
mekanizmalarla doğrudan hücre hasarına yol açması gibi diğer etkenlerin de irritan
kontakt dermatit oluĢumunda rol oynadığı bildirilmiĢtir.9 Farklı etkenlerle aktive
olmuĢ keratinositlerden: interlökin 1(IL-1), tümör nekrozis faktör alfa (TNFα) gibi
inflamatuar sitokinler; IL-8, IL-10 gibi kemotaktik sitokinler; IL-6, IL-7, IL-15,
granülosit makrofaj koloni stimüle edici faktör (GM-CSF), transforming büyüme
faktörü (TGF) gibi büyümeyi uyarıcı sitokinler; IL-10, IL-12, IL-18 gibi hücresel
immünite karĢıtı humoral regüle edici sitokinler salgılanır. Ġnterselüler adezyon
4
molekül 1‘de lökositlerin epidermis içine infiltrasyonunu sağlayarak irritan kontakt
dermatit mekanizmasında rol oynar. 10-13
Ġrritan kontakt dermatitin akut döneminde irritanların deri bariyerinden
geçmesini takiben keratinositlerde hasar meydana gelir ve bunun sonucunda ortama
salınan mediyatörler ve T hücre aktivasyonu ile birlikte inflamasyona neden olur.
Kronik dönemde ise deri lipid bariyerinin hasarı, korneositlerin birbirine yapıĢması
ve deskuamasyon sonucunda transepidermal su kaybı artar.8
2.1.1.3. Klinik
Ġrritan kontakt dermatitin akut, akut gecikmiĢ, kümülatif, irritan reaksiyon,
travmatik, püstüler ve akneiform, eritemli olmayan, subjektif, aeroallerjenlere bağlı
ve asteatotik olmak üzere farklı tipleri bulunmaktadır.9,14
2.1.1.4. Akut irritan kontakt dermatit
Kuvvetli irritanlar ve/veya kostik maddelerin bir veya birkaç defa deriye
teması sonucunda geliĢir. Bu tablonun geliĢmesinde sorumlu olan irritanlar:
konsantre asitler, kuvvetli alkaliler, organik-inorganik tuzlar, solventler ve
gazlardır.14
Ġrritan maddenin deriye temasından sonra dakikalar içinde veya temastan
birkaç saat sonra deride yanma, batma, ağrı, eritem, ödem, bül ve bazen de nekroz
geliĢimi ile karakterize bir klinik tablo görülür. Bu belirtiler özellikle irritan
maddelerin temas ettiği deri alanlarında keskin sınırlı, asimetrik yerleĢim gösteren bir
ekzema tablosu Ģeklindedir.14
2.1.1.5. Akut gecikmiĢ irritan kontakt dermatit
Antralin, benzalkonyum klorid ve etilen oksit gibi bazı irritanlar gecikmiĢ
inflamatuar yanıta neden olurlar. Bu irritanlarla temastan 8-24 saat sonra deride
görünür bir akut inflamasyon geliĢir ve sıklıkla da allerjik kontakt dermatit ile karıĢır.
Bu tabloda yanma hissi, kaĢıntıdan daha ön plandadır.9 Ayrıca ditranol, podofilin,
epiklorhidrin ve propan sülfonla temastan sonra da irritan kontakt dermatit
geliĢebilir.15
5
2.1.1.6. Kümülatif irritan kontakt dermatit
Islak irritanların (deterjanlar, organik solventler, sabunlar, asitler, alkaliler)
deriye temas etmesi sonucunda oluĢur. Ayrıca aĢırı sıcak, aĢırı soğuk, kuru hava,
mikrotravmalar, pudralar, tozlar da provake edici faktörler arasında sıralanabilir. Bu
Ģekilde oluĢan kronik kümülatif irritan kontakt dermatit derinin bariyer fonksiyonun
bozulması sonucunda oluĢur. Kasaplar, balıkçılar, aĢçılar, temizlik iĢçileri, kuaförler,
metal iĢçileri, hemĢireler, inĢaat iĢçileri gibi ıslak iĢler ile uğraĢanlarda görülebilir.
Klinik olarak deri bulgularında belirginleĢme irritan kontakt dermatiti
düĢündürmelidir. Lezyonların kenarlarının keskin olmayıĢı, kaĢıntı, ağrı hissi,
hiperkeratoz, aĢırı kuruluk ve eritem kronik irritan kontakt dermatitteki gibidir.9,15
2.1.1.7. Travmatik irritan kontakt dermatit
Yanıklar, laserasyon veya akut irritan kontakt dermatitli kiĢilerin akut deri
travması sonrası ve özellikle sürtünmeye bağlı olarak irritan kontakt dermatitli
olguların %35,3‘ünde görülmektedir. Çok kuvvetli deterjanların kullanılması
sonrasında sıklıkla da ellerde geliĢir.9 Deri belirtilerinin gerilemesi yaklaĢık 6 hafta
sürer ve yerleĢtiği bölgelerde kızarıklık, soyulma, infiltrasyon ve fissürler görülür.15
2.1.1.8. Püstüler ve akneiform irritan kontakt dermatit
Katranlar, madeni yağlar, metalleri kesmek için kullanılan sıvılar, naftalin,
kroton yağı, mineral yağlar gibi irritan maddelerin deriye teması sonrasında oluĢur.
Sıklıkla akne veya follikülit ile karıĢabilir. YerleĢim yeri klasik akne vulgaristen
farklıdır ve genellikle de el dorsumunda yerleĢimli Ģeffaf, steril püstüller ile
karakterizedir.9
2.1.1.9. Eritemli olmayan irritan kontakt dermatit
Ġrritan kontakt dermatitin subklinik formudur. Derinin bariyer fonksiyonun
bozulması sonucunda geliĢir. Net bir klinik görünümü yoktur.15
6
2.1.1.10. Subjektif irritan kontakt dermatit
Deride irritasyona bağlı bir belirti olmaksızın özellikle laktik asit ve sorbik
asit gibi irritanların deriye teması sonrasında yanma ve kaĢıntı hissi geliĢir.15
2.1.1.11. Aeroallerjenlere bağlı irritan kontakt dermatit
Havada bulunan gazlar, asitler, alkaliler, solventler, deterjanlar, formaldehit
gibi irritan maddeler hassas derili kiĢilerin yüz ve özellikle de göz çevrelerinde
fotoallerjik reaksiyonlara benzerlik gösteren deri lezyonlarına neden olurlar.9
2.1.1.12. Sürtünmeye bağlı irritan kontakt dermatit
Sık tekrarlayan sürtünme sonrasında deride sertleĢme, kabalaĢma ve
kalınlaĢma ile karakterize hiperkeratoz meydana gelir.16,17
2.1.1.13. Asteatotik irritan kontakt dermatit
Sık banyo yapan ve nemlendirici kullanmayanlarda özellikle kuru havalarda
ve kıĢ aylarında görülür. KaĢıntı ile beraber kuru, ekzama krakel‘deki gibi lekelerle
seyreden iktiyoziform bir görünüm vardır.9
2.1.2. Allerjik kontakt dermatit
2.1.2.1. Tanım
Ġrritan kontakt dermatit, deriye temas eden maddelerin toksik etkilerine bağlı
olarak geliĢirken; allerjik kontakt dermatit, antijen spesifik edinsel immünitenin
aktifleĢmesi ve effektör T hücrelerinin yönlendirdiği deri inflamasyonu sonucunda
ortaya çıkmaktadır.18
Allerjik kontakt dermatit, dıĢarıdan deriye temas eden çeĢitli
yabancı maddelerin etkisi ile ortaya çıkabilen geç tip hipersensitivite reaksiyonuna
bağlı allerjik veya inflamatuar bir dermatoz olarak tanımlanmaktadır. Allerjik
kontakt dermatitte bir duyarlanma, bir de immunolojik olayların ve hastalığın klinik
bulgularının görüldüğü oluĢum evresi bulunmaktadır. BaĢlangıçta düĢük molekül
ağırlığına sahip hapten yapısındaki moleküller deri içine girerler. Bunların antijen
sunan hücreler tarafından alınıp T lenfositlere sunulabilmesi için, derideki
proteinlerle birleĢmeleri ve tam bir antijen özelliği kazanmaları gerekmektedir. 19
7
2.1.2.2. Patogenez
Allerjik kontakt dermatitin oluĢumunda keratinositler, antijen sunan dendritik
hücreler, hapten ve haptene spesifik T hücreleri rol oynar. Ġmmunolojik reaksiyon
duyarlanma ve oluĢum evresi olarak adlandırılan iki farklı evrede gerçekleĢir.8
2.1.2.3. Duyarlanma evresi
Hapten deri içine girdikten sonra, keratinositleri aktive ederek bu hücrelerden
IL-1 ve TNFα salınımına neden olur. Bu sitokinler Langerhans hücreleri üzerindeki
adezyon moleküllerini uyarır. Aktive olan Langerhans hücreleri deride oluĢan
protein-hapten kompleksini içine alır, bu kompleksi peptit parçacıklarına ayırır ve
hücre içindeki MHC moleküllerine bağlar. Bu bağlanma gerçekleĢtikten sonra
peptid-MHC kompleksi hücre yüzeyine çıkar. Daha sonra antijen taĢıyan Langerhans
hücreleri bölgesel lenf nodlarına doğru göç ederler. Lenf nodülüne ulaĢtıktan sonra
Langerhans hücreleri tekrar eski haline dönerler ve antijeni lenf nodüllerinin
parakortikal bölgesindeki vasıfsız CD4+ ve CD8+ T hücrelerine sunarlar. Deriye
antijenin temas etmesinden itibaren lenf nodundaki antijen sunumuna kadar geçen
zaman 24 saattir. Antijenin MHC-II içerisinde T hücre reseptörü (THR) aracılığı ile
CD4+T hücrelerine; MHC-I içerisinde ise CD8+T hücrelerine sunulması, T
hücrelerinin antijeni tanıyabilmesi için gereklidir (primer sinyal). T hücrelerinin
antijeni tanıyabilmesi için bu sinyale ek olarak Langerhans hücreleri üzerindeki
adezyon moleküllerinin, T hücresi üzerindeki ligandı ile etkileĢmesi gereklidir
(sekonder sinyal). Primer ve sekonder sinyal sonrasında ilgili antijene karĢı
duyarlanmıĢ T lenfositleri oluĢur. Bunlar da çoğalarak etkin ve bellek T hücrelerine
dönüĢürler ve sonrasında da dolaĢıma verilirler. DolaĢıma katılan bellek T
hücrelerinden CC kemokin reseptör 7 (CCR-7) taĢımayanlar lenf nodüllerine
dönemezler, dolaĢımda ve deride kalarak periferal bellek hücrelerini oluĢtururlar.
CCR-7 pozitif olanlar ise lenf nodüllerine dönerek merkezi bellek T hücrelerini
oluĢtururlar.
Antijen ile ikinci temasta periferal bellek T hücreleri IFNα ve ―regulated on
activation normal T cells expressed and secreted‖ (RANTES) salgılayarak etkin T
hücre yanıtını güçlendirmektedirler. Duyarlanma süreci yaklaĢık olarak 15 gün
sürer.8
8
2.1.2.4. OluĢum evresi
KiĢinin önceden duyarlandığı hapten ile ikinci kez temasında peptid-hapten
kompleksi yeniden oluĢur ve bu defa antijen daha önceden duyarlanmıĢ olan T
hücrelerine sunulur. Bu Ģekilde aktive olan derideki etkin ve bellek T hücreleri
allerjik kontakt dermatit tablosunu oluĢturacak sitokinleri salgılamaya baĢlarlar.
OluĢum evresi de yaklaĢık olarak 48-72 saatlik bir zaman alır.8
2.1.2.5. Klinik
Allerjik kontakt dermatitte klinik görünüm hastalığı oluĢturan lezyonların
evresi ile iliĢkilidir. Önceden duyarlanılmıĢ bir allerjenle karĢılaĢmayı takiben 24-48
saat içinde görülen ―akut evre‖ de eritem, ödem ve vezikül formasyonu görülür. Bu
evrede kaĢıntı ön plandadır. Veziküller birbirileri ile birleĢerek büller oluĢturabilirler
ve ―subakut evre‖de bu veziküllerin bütünlüklerinin bozulmasıyla tipik sulantılı,
erode lezyonlarla karakterize ekzematöz görünüm ortaya çıkar. Olay kronikleĢtikçe
kurutlar, ince skuamlar oluĢmaya baĢlar ve epidermis kalınlaĢır. Önceden görülen
papüloveziküler lezyonlar fissürlü, skuamlı, likenifiye bir hal alır. Bazen bu klinik
tabloya sekonder enfeksiyonlar da eklenebilir.18,20,21
2.1.2.6. Kontakt dermatitlerde tanı yöntemleri
Tanıda özellikle allerjik kontakt dermatiti ayırmak için yama testi
önerilmektedir. Bu testin irritan kontakt dermatit tanısında bir anlamı olmadığı
bildirilmektedir.11,16
Son zamanlarda irritan kontakt dermatit tanısında yardımcı olabilecek bir test
bildirilmiĢtir. %1‘lik sodyum lauril sülfat ön kola yama testi Ģeklinde uygulandıktan
24 saat sonra açılarak test bölgesindeki transepidermal su kaybı ve eritem
değerlendirilmiĢtir. Ayrıca %0,1‘lik sodyum lauril sülfat 3 hafta boyunca haftada 4
gün 6 saat süre ile yama testi yapılarak yine test bölgesindeki transepidermal su
kaybı ve eritem değerlendirilmiĢtir. Her iki konsantrasyonda da yama testi yapılan
bölgelerde transepidermal su kaybı ve inflamasyon saptanmıĢtır.22
Ġrritan kontakt dermatitte ―tekrarlayan irritasyon testi‖ (TIT) tanıda yardımcı
olmak amaçlı kullanılmaktadır. Bu testte 4 gün boyunca bir allerjen ön kola yama
testi Ģeklinde 30 dakika boyunca uygulanır. Daha sonra açılıp 10 mL suyla yıkanır ve
9
3 saat sonra ikinci irritanla aynı iĢlem tekrarlanır. Yama testinin uygulandığı deri
alanında geliĢen eritem, soyulma ve ragatlara göre değerlendirme yapılır.23
Kontakt allerjiden Ģüphelenilen egzematöz hastalıklar, tedaviye yanıt
alınamayan egzematöz hastalıklar, kronik el ve ayak egzeması, yüz, göz kapakları,
kulaklar ve perinede kalıcı veya tekrar eden egzema, variköz egzemalarda patch
(yama) test uygulanır.24
2.1.3. Kontakt dermatitlerde tedavi yöntemleri
2.1.3.1. Ġrritan kontakt dermatit tedavisi
Ġrritan kontakt dermatit tedavisinde en etkili yöntem irritanlardan
kaçınmaktır.15,25,26
Öncelikle tedavi yaklaĢımı hasta ile birlikte evde veya iĢ yerinde
bu tabloya neden olabilecek irritanların saptanmasıdır. Hastaya irritan madde ile
temas sonrasında hemen temas yerini ılık suyla yıkaması ve iyice kurulaması
önerilmelidir.26
Özellikle hemĢirelerde ve hastane personelinde görülen irritan
kontakt dermatitin esas nedeni dezenfektan maddelerdir. Bu nedenle alkollü
solusyonlar daha çok tercih edilebilir.9 Ġrritanlardan korunmak için eldiven ve
koruyucu giysiler giyilmeli, eldivenler kısa süreli kullanılmalı ve en çok da poli vinil
klorür (PVC) eldivenler seçilmelidir.26
Deride irritasyon riski yüksek mesleklerde çalıĢanlar, koruma amaçlı eldiven
giymeden önce bariyer kremler ve nemlendiriciler kullandıkları takdirde irritan
kontakt dermatit geliĢiminden büyük ölçüde korunmuĢ olurlar.27
Vazelin, lanolin,
mineral yağlar, bitkisel yağlar, setil alkol, seramidler ve silikon gibi oklüzyon yapan
nemlendiriciler transepidermal su kaybını önlerler. Özellikle de vazelin
transepidermal su kaybını %99 oranında azaltarak irritan kontakt dermatit
tedavisinde önemli rol oynar.28
Yapılan çalıĢmalarda deriye günde iki-dört kez
sürülen nemlendiricilerin transepidermal su kaybını önleyerek irritan kontakt
dermatit oluĢmasını engellediği bildirilmiĢtir. 29,30
Tedavide kullanılan topikal kortikosteroidlerin etki mekanizması T hücre
aktivasyonunu ve lökosit migrasyonunu baskılama Ģeklindedir.31
Sistemik
kortikosteroidler sadece akut inflamasyon tedavisinde kullanılabilirler.9 Kronik
irritan kontakt dermatit tedavisinde PUVA ve UVB ile de geçici bir süre de olsa
hücre çoğalmasının baskılanabileceği bildirilmektedir.32
Ayrıca palmoplantar
10
hiperkeratoz ile seyreden kronik irritan kontakt dermatit tedavisinde sistemik
asitretin kullanımı önerilmektedir.9 Tedavide steroid içermeyen kuvvetli topikal
antiinflamatuar ajanların da önemi giderek artmaktadır. Bunlar fosfodiesteraz ve
TNFα ile diğer sitokinlerin salınımını inhibe ederek etkilerini gösterir.32
2.1.3.2. Allerjik kontakt dermatit tedavisi
Allerjik kontakt dermatit tanısı konulan hastalar ilk olarak neden olan allerjen
veya allerjenlerden uzak durmaları konusunda bilgilendirilmelidir.
Bu yaklaĢım, her olgu için farklı Ģekildedir. Örneğin lateks katkı
maddelerine duyarlı olgularda, lateks eldivenler yerine plastik eldivenlerin
kullanılması, kozmetik allerjilerinde, ürünlerin içeriklerinin dikkatle
incelenerek, yama testiyle saptanan allerjeni içermeyen ürünlerin satın alınması
konusunda hastaların bilgilendirilmesi gereklidir.
Allerjik kontakt dermatit tedavisinde kullanılan tedavi ajanları
Ģunlardır:19,31,33
1- Topikal tedavi ajanları: Kortikosteroidler, immünomodülatörler
(Kalsinörin inhibitörleri: takrolimus, pimekrolimus)
2- Sistemik tedavi ajanları: Kortikosteroidler, siklosporin, azatiyoprin
3- Fototerapi
Topikal Tedavi: Topikal tedavinin temelini yerel kortikosteroidler
oluĢturmaktadır. Tüm topikal tedavi yaklaĢımlarında olduğu gibi, su bazlı ya
da yağ bazlı ürünlerin tercih edilmesi, dermatitin evresi, tutulan bölge ve
hastanın deri tipi tedavinin baĢarısında büyük önem taĢır. Eritemli, ödemli,
erken akut evrede krem ve losyonlar tercih edilmeli; yağlı preparatlardan ve
pomatlardan kaçınılmalıdır. Vezikülöbüllöz, sızıntılı ve sulantılı lezyonlarda,
banyo, ıslak pansuman, potasyum permanganat vb. ve losyonlar kullanılmalı;
kronik evrede ise lipofilik krem ya da pomatlar uygulanmalıdır. Likenifiye
olgularda ise %5-10 salisilik asit ya da üre içeren pomatlar tercih edilmelidir.
Nemlendiricilerin ve bariyer kremlerin sık kulanımı iyileĢmenin
hızlandırılmasında önemlidir. Topikal steroidler stratum korneumda de-
polandıklarından günde bir ya da iki defa iki-üç haftalık tedavi yeterli ve
güvenilirdir.
11
Siklosporin, kalsinörinin inhibisyonuyla, T hücrelerinin sinyal ileti
yollarını bloke ederek inflamatuar sitokin üretimini baskılayan bir ilaçtır.
Günümüzde, topikal olarak uygulanan iki kalsinörin inhibitörü takrolimus ve
pimekrolimustur.31
Sistemik Tedavi: Özellikle akut allerjik kontakt dermatit olgularında,
sistemik kortikosteroidler oldukça etkilidir. Olay kronikleĢtikçe etkinlikleri
azalır. 40-60 mg/gün (ya da 0.5-1 mg/kg/gün) oral prednizolon ya da eĢdeğeri
preparatların, bir iki hafta içinde azaltılarak kesilmesi akut klinik tablolarda
önerilmektedir. Ancak, kronik allerjik kontakt dermatitde uzun süreli, düĢük
doz oral kortikosteroid tedavisi yarardan çok zarar sağlar. Gerektiğinde depo
kortikosteroidler intramüsküler yoldan uygulanabilir. Hücresel immünitede
histaminin rolü olmadığı için, allerjik kontakt dermatitde antihistaminiklerin
tedavide yeri yoktur. Ancak çok kaĢıntılı olgularda, sedasyon amacıyla
verilebilir. Tedavilere dirençli olgularda azatiyoprin ve siklosporin de
kullanılabilir.19,31
Fototerapi: Topikal ve sistemik steroidlere dirençli olgularda, PUVA ya
da UVB kullanılabilir.19
Etki mekanizmaları Ģunlardır:
1. Langerhans hücrelerinde HLA-DR molekülünün deplesyonu
2. Epidermal hiperplazinin uyarılması, keratinositler ve langerhans hücreleri
üzerine ICAM-1‘in down regülasyonu
3. Epidermal hücre kaynaklı IL-1 inhibitörlerinin ve diğer supressif
faktörlerin indüksiyonu34
2.2. KOZMETĠK MADDELERE BAĞLI KONTAKT DERMATĠTLER
Kozmetik ürünlere bağlı kontakt dermatitler de irritan ve allerjik olmak üzere
iki gruba ayrılır. Ġrritan kontakt dermatitler; immünolojik olmayan mekanizmalar ile
geliĢir. Duyarlanmanın olabilmesi için genellikle yüksek dozlar ile temas
gerekmektedir. Allerjik kontakt dermatitlerde ise immünolojik mekanizmalar rol
oynar ve duyarlanma için, çok küçük dozlar bile yeterlidir. Duyarlanma, allerjenin
direk teması, elle ya da hava yolu ile vücudun diğer bölgelerine taĢınması, üçüncü
Ģahıslardan geçmesi veya fotoduyarlanma Ģeklinde oluĢabilir.35
12
2.2.1. Kozmetiklere Bağlı Ġrritan Kontakt Dermatitler
Ġrritan kontakt dermatitler kozmetik ve deri bakım ürünlerinin en sık neden
olduğu reaksiyonlardır. Kozmetiklere bağlı yan etkilerin çoğunluğu irritasyon
kaynaklıdır. Bu tablo, açık tenli, çil ya da leke oluĢturmaya yatkın kiĢilerde daha
sıktır. Ġrritan kontakt dermatitler, nadiren oldukça kuvvetli irritanlarla temas
sonrasında görülebilir. Daha sık görülen Ģekli ise kronik kümülatif irritasyon
sonucunda geliĢen dermatitlerdir. Ġrritan kontakt dermatitin geliĢimi; kimyasal
maddenin yapısı, yoğunluğu, konsantrasyonu, temas süresi, derinin duyarlılığı,
çevresel etkenler (hava) gibi faktörlere bağlıdır. Sabun, Ģampuan gibi kiĢisel temizlik
ürünleri ve parfüm kullanımı sıklıkla irritan kontakt dermatit nedenleridir.36
Ġrritan kontakt dermatitlerde subjektif ve objektif semptomlar görülür.
Subjektif irritasyon; kozmetik ürünün uygulanması ile deride gözle görünür lezyon
ve inflamasyon belirtisi olmadan yanma, batma, kaĢıntı hissinin olmasıdır.
Objektif irritasyon; derinin immünolojik olmayan inflamasyonudur.
Genellikle deride hafif bir eritem ve deskuamasyon bazen de ileri olgularda
mikrovezikülasyon gözlenebilir. Burada immünolojik reaksiyon olmaksızın, stratum
korneumda hasar mevcuttur. Bu Ģekilde derinin bariyer fonksiyonu bozulduğu için,
uygulanan kozmetikler daha fazla irritasyona neden olur.36
Ġrritan kontakt dermatit en
fazla yüz, göz kapakları ve periorbital bölgede görülür. Hava ile yayılan ya da saçlı
deriye, yüz ya da ellere uygulanan ürünler, göz kapaklarına sürülmese de, göz
kapaklarında irritan kontakt dermatit oluĢumuna yol açabilir. Göz kapaklarında
epidermis ince ve hassas olduğundan sabun, Ģampuan gibi irritanlara karĢı daha
duyarlıdır. Klinik olarak eritem, ödem, gerginlik, yanma hissi, bazen kaĢıntı ve ince
deskuamasyon görülebilir. Özellikle; yıkama ürünleri (sabun ve Ģampuan), alfa-
hidroksiasitler (AHA) ve tretinoin içeren kremler, ―antiaging‖ tedaviler, keratolitik
ve kimyasal soyucu maddeleri içeren kozmetikler (trikloroasetik asit (TCA), salisilik
asit, kojik asit, fitikasit) irritan kontakt dermatite neden olurlar.37
Ellerde de, stratum korneum daha kalın olmasına rağmen, irritan kontakt
dermatit görülebilir. Epidermis, kimyasal uyaran ile tekrarlayan temas sonucunda
(Ģampuanlar, yalancı tırnak yapıĢtırıcıları gibi) ince, kuru ve kolay çatlayan bir hal
alabilir. El ve parmak dorsumlarında keskin sınırlı, eritemli-ödemli dermatit ya da
daha çok eritemli hiperkeratotik veya fissürlü dermatit gözlenebilir.37
13
Vücutta görülen irritan kontakt dermatit belirtileri ise kuruluk,
deskuamasyon, gerginlik, sızlama, bazen eritem ve hafif kaĢıntıdır. Nedenleri; duĢ
jeli ya da sabunlarla fazla yıkanma, yüksek konsantrasyonda üre ya da amonyum
laktat içeren nemlendiriciler kullanma, özellikle atopik kiĢilerde ve iktiyotik
derililerde salisilik asit uygulanması, iç çamaĢırların yıkandıktan sonra iyi
durulanmaması, tüylü giysilerin giyilmesi, inguinal ve aksiller bölgede ise alkol
içeren deodorant ve antiperspirant spreylerin kullanılması olabilir.35,37
2.2.2. Kozmetiklere Bağlı Allerjik Kontakt Dermatitler
Kozmetik ürünlere bağlı allerjik reaksiyonların yarısı yüzde yerleĢir ve bu
olguların da %79‘unu kadınlar oluĢturur. Diğer sık rastlanan bölgeler arasında
boyun, kollar ve eller bulunur. Ancak tüm vücutta da görülebilir.38
Bu dermatitlerde
eritem, hafif ödem, deskuamasyon ve papüler lezyonlar görülür. Sulantı ve
vezikülasyon oldukça nadirdir.36
Allerjik kontakt dermatite sebep olan ürünlerin
çoğu, kiĢisel bakım ürünleri (nemlendiriciler, temizleme kremleri, losyonlar, sütler,
tonikler), saç kozmetikleri (saç boyaları), tırnak kozmetikleri (tırnak boyaları ve
sertleĢtiriciler), deodorantlar, parfümler ve makyaj ürünleridir. Kalıcı saç boyaları,
saçlı deriden çok yüzde ve kulaklarda daha belirgin olan Ģiddetli reaksiyonlara yol
açabilirler. Ojelere bağlı geliĢen allerjik kontakt dermatit parmaklarda görülebilir
ama çoğu zaman belirtiler göz kapakları, kulak arkaları, boyun ve bazen de anüs ya
da vulva çevresinde de gözlenebilir.39
Dudaklarda ve perioral bölgede görülen allerjik reaksiyonlara genellikle diĢ
macunlarının içinde bulunan tatlandırıcılar neden olur.40
Sabun, Ģampuan, duĢ jeli,
banyo köpüğü gibi seyreltilerek kullanılan ürünler ise daha nadir allerjik kontakt
dermatite neden olurlar. Kozmetik kullanımına bağlı allerjik kontakt dermatite en sık
neden olan allerjenler kokular ve koruyuculardır. Bunları takiben de en sık para-
fenilendiamin, tosilamid/formaldehid resin, lanolin türevleri, gliseril tioglikat ve
propilen glikol bulunur.40
Bazı olgularda geç dönem allerjik ve irritan kontakt dermatit klinik olarak zor
ayrılır. Her iki tabloda da eritematöz plak vardır ancak allerjik kontakt dermatitde
vezikülasyon daha fazladır. Allerjik reaksiyonlarda kaĢıntı mutlaka bulunur, eritem
14
yaygındır. Ödem, vezikülasyon ve deskuamasyon kliniğe göre değiĢir ve lezyon,
baĢlangıç alanından diğer bölgelere doğru yayılım gösterir.40
2.2.3. Kozmetik maddelerin yapısı ve özellikleri
Amerika ilaç ve gıda kurulu ―kozmetik‖ kelimesini; sürülebilen, dökülebilen,
püskürtülebilen, serpilebilen, deri içerisine sokulabilen, veya temizlik, güzellik,
çekiciliği arttırmak için vücuda uygulanabilen, sabun içermeyen maddeler olarak
tanımlamaktadır.41
GeniĢ kozmetik ürünler kategorisi içinde deri bakım ürünleri,
yüze uygulanan makyaj malzemeleri, kiĢisel temizlik ürünleri, tırnak-saç bakım
ürünleri, parfümler ve traĢ ürünleri bulunmaktadır.
2.3. KOZMETĠKLERĠN ĠÇĠNDE BULUNAN POTANSĠYEL ALLERJENLER
2.3.1. Yama testi kozmetik alerjenleri42,43
(Tablo 2.1)
1. Isopropyl myristate: Kozmetik ve farmasötik bazların içinde emolyen
olarak bulunur. Çözücü özelliği vardır.
2. Amerchol L 101 (LANOLIN ALCOHOL and PARAFFINUM LIQUIDUM):
Lanolinin hidrolizinden elde edilen lanolin alkollerini içeren ürünün ticari adıdır.
Kozmetik-farmasötik bazların, topikal ilaçların içinde bulunur. Emülsifiye edici ve
emolyendir. Mobilya cilası, deri, kağıt, mürekkep, tekstil ürünleri, kürkler ve
mumların içinde bulunur.
3.Triethanolamine: Sabunlar, Ģampuanlar, kremler ve parafinlerin içinde
bulunan yüzey aktif ajandır. Mineral ve bitkisel yağlar ile emülsiyon yapımında
kullanılır.
4. Polyoxyethylenesorbitan monooleate (POLYSORBATE 80)Tween 80:Oral
alınan ilaçlarda kozmetikler, farmasötikler ve gıdalarda emülsifiye edici ajan olarak
kullanılır.
5. Sorbitan monooleate (SORBİTAN OLEATE) Span 80:Oleik asit monoesteri
ve sorbitolden elde edilen heksitol anhidresidir. Kozmetik ve farmasötik kremlerin
içinde emülsifiye edici olarak bulunur.
6. 2-tert- Butyl - 4- methoxyphenol (BHA): Gıdaların (meĢrubat, sakız,
dondurma, meyve, tahıl), kozmetiklerin, topikal ilaçların, hayvansal yemlerin, petrol
15
ürünlerinin, jet yakıtlarının, plastiklerin, boyaların, tutkalların içinde bulunan
antioksidandır. Depigmentasyona ve hava-yolu kontakt dermatitine yol açabilir.
7. 2, 6- Di – tert – butyl -4 –cresol (BHT):Antioksidan olarak plastiklerin,
polimerik materyallerin, parafinlerin, insektisidlerin ve boyaların içinde bulunur.
8. Octyl gallate: Kozmetik ve farmasötik ürünler içinde, margarin ve fıstık
ezmesi gibi ürünlerin içinde antioksidan olarak bulunur.
9.Triclosan (Irgasan DP 300) :Kozmetik ürünlerin, sabunların, deterjanların,
Ģampuanların, banyo malzemelerinin, deodorantların, ayak pudra ve spreylerinin,
koku gidericilerin, çamaĢır temizleme ürünlerinin içinde koruyucu olarak bulunur.
10. Sorbic acid: Peynir Ģurubu gibi gıdaların içinde, kozmetik ve farmasötik
ürünlerin içinde koruyucu (antifungal) olarak bulunur. YapıĢtırıcılar, mürekkepler,
boyalar, cilalar, bronzlaĢtırıcılar içinde de bulunur.
11. 4- chloro-3- cresol (PCMC) P-CHLORO-m- CRESOL: Kremlerin, topikal
antiseptiklerin, farmasötik ürünlerin, Ģampuanların, bebek kozmetiklerinin içinde
bulunan fungusittir.
12. 4-chloro-3,5-xylenol (PCMX) (CHLOROXYLENOL) : Kremler, topikal ve
üriner antiseptikler içinde koruyucu olarak bulunur. Farmasötik ürünler, saç bakım
ürünleri, deodorantlar, sabunların içinde de bulunur.
13. Thimerosal (Merthiolate): AĢılar, antitoksinler, deri test antijenleri,
antiseptikler, göz damlaları, kontakt lens solusyonları ve göz makyaj ürünleri gibi
kozmetik ürünler içinde koruyucu olarak bulunur.
14. Imidazolidinyl urea (Germall 115): Losyonlar, kremler, saç bakım
ürünleri, Ģampuanlar, deodorantlar ve topikal ilaçlar içinde koruyucu olarak bulunur.
Formaldehit salıcıdır.
15. Hexamethylene tetramine (METHENAMINE): Üriner antiseptiktir. Fenol-
formaldehit reçinelerin yapısında bulunur. Kozmetik ürünlerin içinde koruyucu
olarak bulunmaktadır. Çeliğin korozyona uğramasını inhibe eder. Hava-yolu kontakt
dermatitine neden olabilir.
16. Chlorhexidinedigluconate: Kozmetik ve farmasötik kremlerde, cerrahi
sabunlarda, diĢ macunu, ağız yıkama suları, el ve yara temizleyicilerinin içinde
antimikrobiyal ajan olarak bulunur.
16
17. Paraben mix: Kozmetiklerin, farmasötiklerin ve bazı gıdaların içinde
koruyucu olarak bulunur. Antibiyotikli, kortizonlu kremler, pomadlar, losyonlar,
göz-kulak damlaları, vajinal kremler, anti-hemoroidal preparatlar, kozmetik cilt
bakımı kremleri, losyonlar, maskaralar, rujlar, diĢ macunları, reçeller, Ģekerlemeler,
ketçaplar ve paketlenmiĢ balıkların içinde bulunur.
18. Phenylmercuric acetate: Antibiyotikli göz damlaları, göze uygulanan
kozmetiklerde, Ģampuanlarda koruyucu olarak bulunur.
19. 2- Chloroacetamide: Kozmetik ve farmasötik kremler, Ģampuanlar, banyo
losyonları içinde koruyucu olarak bulunur. Tutkalların içinde koruyucu olarak
bulunur.
20. Hexahydro 1,3,5- tris- (2- hydroxyethyl) Triazine (Grotan BK): Kozmetik
ürünlerin içinde bakterisid olarak bulunur. Grotan BK‘nın aktif bileĢenidir.
21. Clioquinol (Chinoform): Topikal farmasötiklerin içinde bulunan
antiinfektif ve antiamebik ajandır. Tırnaklarda kahverengi diskolorasyona ve eritema
multiforme benzeri erüpsiyona neden olabilir.
22. Ethylenediamine dihydrochloride: Steroidli kremlerde ve lateks içinde
bulunan stabilizatördür. Antifriz solusyonlar içinde bulunan inhibitördür. Göz ve
burun damlaları içinde kullanılır.
23. Abitol (HYDROABIETYL ALCOHOL): Organik alkol derivesidir.
YapıĢtırıcılar, maskaralar, boyalar içinde bulunur.
24. Phenyl salycylate (Salol): GüneĢten koruyucu yağların ve kremlerin
içinde UV absorbe edici olarak kullanılır. Analjezik, antipiretik, antiromatik ajandır.
Veteriner hekimlikte eksternal dezenfektan ve intestinal ajan olarak kullanılır.
25. 2- Hydroxy-4- methoxybenzophenone (BENZOPHENONE-3):
Kozmetiklerin ve kiĢisel bakım ürünlerinin bozulmasını önler. Deriyi UV
ıĢınlarından korur.
26. Sorbitan sesquioleate: Sorbitolden elde edilen oleik asit ve heksitol
anhidridlerinin ester karıĢımıdır. Kozmetik ve farmasötik kremler ve pomadların
içinde emülsifiye edici surfaktan olarak bulunur.
27. Propylene glycol: Organik alkoldür. Farmasötik ve kozmetik bazlar içinde
taĢıyıcı olarak bulunur. Küf mantarı üremesini önler.
17
28. Stearyl alcohol: Kozmetik ve farmasötik kremlerin içinde bulunan
lubrikant ve köpük önleyici ajandır. Stearil alkol bir emülsiyonun sıvı ve yağ
komponentlerine ayrılmasını önler.
29. Cetyl alcohol: Kozmetik ve farmasötik preparatların içinde emülsifiye
edici ve emolyen olarak kullanılır.
30. Benzyl salicylate: Parfümler için kullanılan organik solventtir. Renksiz
tatlı aroması olan bir sıvıdır. Fragrans ve UV ıĢın absorbe edici olarak kullanılır.
Yüzde pigmentasyona neden olabilir.
31. 2- Bromo-2- nitropropane- 1,3- diol (Bronopol): Renksiz, soluk
kahverengi sarımsı kristalimsi katı yapıdadır. Kozmetik ve kiĢisel bakım ürünleri
içinde koruyucu olarak kullanılır. Bakterilerin üremesini geciktirerek kozmetik
ürünlerin bozulmasını önler.
32. Sodium-2- pyridinethiol- 1-oxide (Sodium omadine):Bakterisid etkilidir.
Yıkanarak temizlenebilen kozmetik ürünlerde koruyucu olarak bulunur.
33. Cocamidopropylbetaine: Sıvı sabunlar, Ģampuanlar, saç boyaları, banyo
ve duĢ ürünleri içinde bulunan sürfaktandır.
34. Benzyl alcohol: Parfümeri, fotoğrafçılıkta ve boyaların içinde farmasötik
ürünlerin içinde çözücü olarak kullanılır. Oftalmik solusyonların içinde koruyucu
olarak bulunur.
35. Cl + Me- ISOTHIAZOLINONE/ Me-ISOTHIAZOLINONE (Kathon CG) :
Kozmetiklerin, Ģampuanların, deterjanların içinde koruyucu olarak kullanılır.
36. tert- Butylhydroquinone: Solvent olarak kullanılır.
37. 2 (2- Hydroxy-5- ME-phenyl-)benzotriazol (Tinuvin P)
(DROMETRIZOLE): Kozmetiklerin içinde UVB absorbe edici olarak bulunur.
38. Propyl gallate: Kozmetik ve farmasötik kremlerin, emülsiyonların içinde
antioksidan olarak bulunur. Margarin ve fındık ezmesi içinde de bulunur.
39. Dodecyl gallate: Kozmetik ve farmasötik kremlerin, emülsiyonların
içinde antioksidan olarak bulunur. Margarin ve fındık ezmesi içinde de bulunur.
40. 1- (3- Chloroallyl)-3,5,7- triaza-1-azonia-Adamantanechloride
(QUATERNIUM 15) : Mikroorganizmaları öldürmek amaçlı kullanılır.
41. 2-Phenoxyethanol: Parfümler içinde fiksatif ve bakterisid olarak, topikal
antiseptik olarak da kullanılır.
18
42. DIAZOLIDINYL UREA (Germall II): Kozmetik kremler, losyonlar,
Ģampuanlar ve saç jöleleri içinde bulunan koruyucudur.
43. 45. Euxyl K 400 (METHYLDIBROMO GLUTARONITRILE /
PHENOXYETHANOL): Kalıcı olan ve yıkanabilen kozmetik ürünlerin içinde
koruyucu olarak kullanılır. Örneğin kremler, vücut losyonları, Ģampuanlar, güneĢten
koruyucu losyonlar.
44. DMDM Hydantoin (1,3-dimethylol-5,5-dimethyl hydantoin): Kozmetik
ürünlerin içinde koruyucu olarak kullanılır. Bakteri, maya, ve mantarlara karĢı
koruyucu olarak görev yapar. ġampuanlar, deri-saç bakım ürünleri, makyaj
malzemeleri, temizlik ürünleri içinde bulunur. Aynı zamanda herbisidlerin içinde
renkli fotoğraflarda lateks boyalarda, yapıĢtırıcılarda ve mürekkeplerde bulunur.
46. Tea Tree Oil: Uzun yıllarca antiseptik olarak bilinmiĢtir. Parfümlerin
içinde bulunur. Hava-yolu kontakt dermatitine yol açabilir.
47. lodopropynyl Butylcarbamate: ġampuanların, losyonların, kremlerin ve
bebek bakım ürünlerinin içinde koruyucu olarak bulunur. Fungusitik ve bakterisid
etkisi vardır.
48. Dimethylaminopropylamine: Kozmetiklerin içinde (ör: Ģampuanlar)
sürfaktan olarak bulunur. Boyaların ve pestisidlerin içinde bulunur.
49. Lauryl Glycoside: Hindistancevizi yağı ve Ģekerden elde edilen sürfaktan
ve deterjandır. ġampuanların içinde deterjan olarak kullanılır.
50.Fragrance mix I: Koku maddesi karıĢımıdır. Ġçerisinde yedi bileĢen vardır:
cinnamic alcohol, cinnamal, hydroxycitronellal, amyl cinnamal, geraniol, isoeugenol,
oak most absolute. Güzel koku sağlamak için kullanılır.
51.Fragrance mix II: Koku maddesi karıĢımıdır. Ġçerisinde altı bileĢen vardır:
lyral, citral, farnesol, citronellol, hexyl cinnamaldehyde, coumarin.
52.Balsam of Peru: Bakterisidal etkisi vardır. Parfüm, medikal kremler,
bebek pudraları ve kozmetiklerin içinde koku verici olarak kullanılır. GüneĢten
koruyucular, Ģampuanlar ve saç kremlerinin içinde de bulunabilir. Ġçeceklerde,
pastalarda, keklerde, Ģekerlemelerde vs. koku verici amaçla kullanılır.
53.Formaldehyde: Kozmetik ürünlerin içinde mikroorganizmaların üremesini
önlemek amacı ile koruyucu olarak kullanılır.
19
2.4. EN SIK KOZMETĠK DUYARLANMAYA NEDEN OLAN
ALLERJENLER
Tablo 2.2‘de en sık kozmetik duyarlanmaya neden olan allerjenler
gösterilmiĢtir.44
2.4.1. Koruyucular
2.4.1.1. Formaldehit
Formaldehit koruyucu ve dezenfektan özelliği bulunan renksiz bir gazdır.
Formaldehidin oldukça yaygın bir kullanım alanı (temizleme ürünleri, kontrplak,
suda çözünmeyen tutkallar, gübre, biyosidler) vardır. Günümüzde duyarlandırıcı
özelliğinin sık olmasından dolayı kozmetiklerin içinde oldukça nadir olarak
bulunur.45
2.4.1.2. Parabenler
Parabenler içerik olarak, suyun haricinde kozmetik ürünler içerisinde en sık
kullanılan ve aynı zamanda da en sık koruyucu olarak kullanılan ürünlerdir.46
BeĢ tip
paraben esteri bulunur. En sık da metilparaben ile etilparaben kullanılır. Yaygın
olarak kullanılmalarına rağmen pek çok çalıĢmada parabenlere karĢı geliĢen allerjik
reaksiyon oranları %4,2 gibi oldukça düĢük oranlarda bildirilmiĢtir.47
Parabenler
kozmetiklerin içinde oldukça sık bulunmalarına rağmen, zayıf duyarlandırıcılardır.
Paraben duyarlılığı olan hastalar genellikle paraben içeren kozmetik ürünleri normal
deriye uyguladıklarında tolere edebilirler. Gerilemekte olan dermatitli derinin
kenarlarındaki normal deriye sürüldüğünde ise tabloyu alevlendirebilir.48
2.4.1.3. Metildibromoglutaronitril/fenoksietanol
Metildibromoglutaronitril/fenoksietanol (MDGN/PE) literatürde genellikle
Euxyl K400 olarak adlandırılan koruyucudur. 2-fenoksietanol ve 1,2-dibromo-2,4-
disiyanobutanın 4:1 oranında kombinasyonundan oluĢur.49
MDGN/PE kremlerin,
losyonların ve sıvı sabunların içerisinde koruyucu olarak bulunur.
20
2.4.1.4. Metilkloroizotiazolinon/metilizotiazolinon
Metilkloroizotiazolinon/metilizotiazolinon (MCI/MI) 2 izotiazolinonu içeren
geniĢ spektrumlu antimikrobiyaldir. Literatürde genel olarak Kathon CG olarak
adlandırılır. Pek çok kalıcı veya yıkanarak çıkan kozmetik ürünün içerisinde bulunur.
MCI/MI patch testte 100 ppm olarak bulunur. Ancak ürünlerde kullanılan miktar
aslında daha da düĢüktür.45
2.4.1.5. Ġodopropinil butilkarbamat
Ġodopropinil butilkarbamat (IPBC) relatif olarak yeni bir koruyucudur ve pek
çok kiĢisel bakım ürünü içinde biyosid olarak kullanılmaktadır. ġampuanlar,
losyonlar, pudralar, makyaj malzemeleri, kremler ve bebek temizleme mendilleri
içerisinde bulunur. Yapısal olarak küçük, lipofilik bir moleküldür. Potansiyel olarak
yaygın ve uzun süreli kullanımlarda duyarlanmaya yol açar.50
2.4.1.6. Thimerosal
Thimerosal civa derivesidir. DeğiĢik populasyonlarda (örnek: Avrupa-
Amerika) timerasol maruziyeti farklılık gösterir. Kontakt lens solusyonlarında, kulak
ve göz damlalarında, intradermal test için kullanılan solusyonlarda ve kozmetiklerin
içinde bulunur. Buna rağmen çoğunlukla duyarlanmanın aĢılardan kaynaklandığı
düĢünülmektedir.51,52
2.4.1.7. Fragranslar
Fragranslar koku veren aromatik ürünlerdir. Orijin olarak natürel (botanik
veya hayvansal) veya sentetik olabilirler. 2007 yılında bu allerjenlerin öneminin
hatırlanması için ―American Contact Dermatitis Society‖ tarafından ―yılın allerjeni‖
olarak adlandırılmıĢtır.53
Genel populasyonun yaklaĢık %1-4‘ünün fragrans allerjisi
olduğu tahmin edilmektedir.54,55
Fragrans allerjisi kozmetiklere bağlı geliĢen kontakt
duyarlanmanın en sık iki nedeninden birisidir ve genel olarak yüz, eller, kulaklar,
boyun ve aksiller bölge tutulur.56
Patch test gruplarında kullanılan üç ana madde
vardır. Bunlardan ilki fragrans mix I (%8 petrol içerisinde) dir. 8 fragrans allerjenin
karıĢımından oluĢur (cinnamic alcohol %1.0, cinnamic aldehyde %1.0, eugenol
21
%1.0, hydroxycitronellal %1.0, isoeugenol %1.0, geraniol %1.0, oak moss absolute
ve alphaamyl cinnamic aldehyde %1.0).
Diğer bir allerjen, Myroxylon pereirae (MP), aynı zamanda Peru balsamı
(BOP) olarak da bilinir. MP vanilya ve tarçın kokar çünkü içerisinde %60-70
kinamain bulunur. Farmasötik ürünler içerisinde, parfümler, losyonlar, dudak bakım
ürünlerinin içerisinde bulunur. Ek olarak diĢ macunu, gargaralar, gıdalar ve içecekler
içerisinde de bulunabilir. Bu allerjik kontakt keilitis ile MP iliĢkisini açıklar.57
Domates, domates içeren gıdalar, narenciyeler, çikolata, dondurma, Ģarap, bira,
vermut, koyu renkli sodalar, tarçın gibi baharatlar, karanfil ve vanilya BOP iliĢkili
kimyasallar içerirler.58
Fragrans miks II, altı fragrans allerjenin karĢımından (citronellol %0.5, Lyral
(hydroxyisohexyl 3-cyclohexene carboxaldehyde) %2.5, hexyl cinnamal %5.0, citral
%1.0, coumarin %2.5 ve farnesol %2.5) oluĢur.
Bazı yazarlar esansiyel yağları fragrans olarak kabul etmese de bunlar pek
çok fragrans içeriğinin doğal kaynaklarıdır. Aynı zamanda da fragrans kontakt
allerjiye neden olur.59
Melaleuca alternifolia (çay ağacı yağı), Cananga odorata (ylang-ylang yağı),
Jasminum officinale (yasemin çiçeği yağı), Mentha piperita (mentol yağı),
Lavandula angustifolia (lavanta yağı), and limonene (limon yağı) yağlarının hepsi
kontakt allerjiye neden olan yağlardır.
2.4.1.8. TaĢıyıcılar, emulsifiye ediciler ve surfaktanlar
Lanolin: Lanolin, koyun yününün sebase eksresyonundan elde edilir. Deri
bariyerini tamir etmede ve korumada emolyen olarak kullanılır. Bu amaçla pek çok
kozmetik ürünün içerisine eklenmektedir. Bunlar arasında rujlar, dudak koruyucuları,
nemlendiriciler, pudralar, traĢ solusyonları, Ģampuanlar, sabunlar bulunur ve
kozmetik ürünlerden kaynaklanan allerjinin kaynağını oluĢturabilir.60,61
Sorbitanlar: Sorbitol bazlı emülsifiye ediciler sıklıkla kiĢisel bakım ürünleri
ve topikal medikamentler içerisinde (kortikosteroidler, antibiyotikler, antifungaller
ve retinoidler) bulunurlar.62
Sorbitan sesquioleate (SSO) yağ içinde su
emülsiyonudur. Su ve yağın birbiri içerisinde homojen bir Ģekilde karıĢmasını sağlar.
Nemlendiriciler, temizleyiciler, arındırıcılar, göz makyajı temizleme ürünleri,
22
güneĢten koruyucular, makyaj ve bebek bakım ürünleri içerisinde bulunur. Sorbitol
derivelerinden kaynaklanan allerjik kontakt dermatite nadir rastlanır. Kozmetikler ve
topikal medikamentlerin SSO duyarlılığı olan hastalarda allerjik kontakt dermatitin
en sık nedenini oluĢturduğu bildirilmiĢtir.63
Kokamidopropil betain: Kokamidopropil betain (CAPB) hindistan cevizi
yağından elde edilir ve sıklıkla köpüren temizleyiciler, Ģampuanlar, banyo köpükleri
ve sabunların içinde bulunur.64
Günümüzde bildirilen kontakt duyarlanma oranı %3,0
ve %7,2 arasında değiĢmektedir.65
Antioksidanlar: Gallatlar: Gallatlar (propil gallat, oktil gallat ve dodesil
gallat) antioksidan koruyucu olarak kullanılan kimyasallardır. Gıdalara ve
kozmetiklere yağların oksidasyonu sonucunda bozulmalarını önlemek için
katılırlar.66
Kozmetikler içinde gallatlar genellikle mumsu veya yağlı ürünler, rujlar
ve dudak koruyucuları ek olarak da kremlerin içinde bulunabilir. Gallatların
kullanımı 1947 yılından beri artıĢ gösterdiğinden keilitis ile baĢvuran kadın
hastalarda akla getirilmelidir. Gallatlar arasında çapraz reaksiyon görülebilir. Genel
olarak eğer hasta sadece bir gallat ile test edildi ise ve pozitif reaksiyona sahipse o
halde tüm diğer gallatlardan uzak durmalıdır. Ancak hasta tüm üç gallat ile de test
edildi ise ve sadece birine karĢı reaksiyon oluĢtuysa o halde sadece pozitiflik olan
gallatdan uzak durması yeterlidir.66
2.4.1.9. Ultraviyole absorbanları
Benzofenon-3 (oksibenzon): GüneĢten koruyucuların içinde bulunan en sık
allerjen benzofenon-3 (2-hidroksi-4-metoksi-5 asit benzofenon) dur.67
Benzofenon-
3‘ün sinonimleri oksibenzon, Eusolex 4360, Uvinul M 40 ve difenilketondur.
Benzofenon-3 güneĢten koruyuculara ek olarak, kozmetikler, parfümler ve diğer
ürünlerin içine renk bozulmasını önlemek için eklenilebilir.68
Benzofenon-3 aynı
zamanda dudak ürünlerinin içinde de bulunur. Kuaförlerde Benzofenon-3‘e karĢı
geliĢen el dermatiti bildirilmiĢtir. Aynı zamanda literatürde pek çok keilitis olgusu da
vardır.69
Diğer kontakt allerjenler ile karĢılaĢtırıldığında oksibenzon prevalansı relatif
olarak daha düĢüktür. Oksibenzon hem erken hem de gecikmiĢ tipte hipersensitivite
reaksiyonuna neden olduğundan (fotoallerjik ve fotoallerjik olmayan) güneĢten
koruyucu allerjisini tespit etmek için hem standart seri hem de fotopatch test
yapılması yararlı olabilir.
23
Tablo 2.1. Yama testi kozmetik allerjenleri
1. Isopropyl myristate 28. Stearyl alcohol
2. Amerchol L 101 (LANOLIN ALCOHOL
and PARAFFINUM LIQUIDUM) 29. Cetyl alcohol
3. Triethanolamine 30. Benzyl salicylate
4. Polyoxyethylenesorbitan monooleate
(POLYSORBATE 80) Tween 80
31. 2- Bromo -2- nitropropane- 1,3- diol
(Bronopol)
5. Sorbitan monooleate (SORBĠTAN
OLEATE) Span 80
32. Sodium -2- pyridienthiol- 1-oxide (Sodium
omadine)
6. 2-tert- Butyl – 4- methoxyphenol (BHA) 33. Cocamidopropylbetaine
7. 2, 6- Di –tert – butyl -4 cresol (BHT) 34. Benzyl alcohol
8. Octyl gallate 35. CI + Me- ISOTHIAZOLINONE/ Me-
ISOTHIAZOLINONE (Kathon CG)
9. Triclosan (Irgasan DP 300) 36. tert- Butylhydroquinone
10. Sorbic acid
37. 2 (2- Hydroxy -5- ME –phenyl-)
benzotriazol (Tinuvin P)
(DROMETRIZOLE)
11. 4- chloro -3- cresol (PCMC) P-CHLORO –
m- CRESOL 38. Propyl gallate
12. 4- chloro – 3,5 – xylenol (PCMX)
(CHLOROXLENOL) 39. Dodecyl gallate
13. Thimerosal (Merthiolate) 40. 1- (3- Chloroallyl) -3,5,7- triaza -1- azonia-
Adamantanechloride (QUATERNIUM 15)
14. Imidacolidinyl urea (Germall 115) 41. 2- Phenoxyethanol
15. Hexamethylene tetramine
(METHENAMINE) 42. DIAZOLIDINYL UREA (GERMALL II)
16. Chlorhexidinedigluconate
43. Euxyl K 400 (METHYLDIBROMO
GLUTARONITRILE /
PHENOXYETHANOL)
17. Paraben mix 44. DMDM Hydantoin
18. Penylmercuric acetate 45. 1,2 – Dibromo -2, 4- dicyanobutane (ME-
DIBROMOGLUTARONITRILE
19. 2- Chloroacetamide 46. Tea Tree Oil
20. Hexahydro 1,3,5- tris- (2- hydroxyethyl
Triazine (Grotan BK) 47. Iodopropynyl Butylcarbamate
21. Clioquinol (Chinoform) 48. Dimethylaminopropylamine
22. Ehylenediamine dihydrochloride 49. Lauryl Glycoside
23. Abitol (HYDROABIETYL ALCOHOL) 50. Fragrance mix I
24. Phenyl saicylate (Salol) 51. Fragrance mix II
25. 2- Hydroxy -4- methoxybenzophenone
(BENZOPHENEONE -3) 52. Balsam of Peru
26. Sorbitan sesquioleate 53. Formaldehyde
27. Propylene glycol
24
Tablo 2.2. En sık kozmetik duyarlanmaya neden olan allerjenler
- Preservatives:
- Formaldehyde
- Formaldehyde releasing preservatives:
- Quaternium-15
- Imidazolidinyl urea
- Diazolidinyl urea
- DMDM hydantoin
- Bronopol
- Parabens
- Methyldibromo glutaronitrile/phenoxyethanol (MDGN/PE)
- Methylchloroisothiazolinone/methylisothiazolinone (MCI/MI)
- Iodopropynyl butylcarbamate
- Thimerosal
- Fragrances
- TaĢıyıcılar, emülsifiye ediciler ve surfaktanlar
- Lanolin
- Sorbitans
- Cocamidopropyl betaine
-Antioxidanlar
- Gallates
- UV absorbers
- Benzofenon-3
2.4.2. Kozmetik maddelere bağlı deri reaksiyonları
Kozmetikler pek çok olumsuz reaksiyona neden olabilir. Genel populasyonda
kutanöz yan etki sıklığının kesin olarak belirlenmesi oldukça zordur çünkü, bu tarz
reaksiyonlarla karĢılaĢan çoğu insan doktora baĢvurmamaktadır veya basit bir Ģekilde
ürünü kullanmayı bırakmaktadır.70
Kozmetik maddelere bağlı olarak geliĢen deri reaksiyonları Ģu Ģekilde
sınıflandırılabilir:38,71
Kozmetik intolerans sendromu (Hassas-reaktif deri)
Kontakt dermatitler
a- Ġrritan kontakt dermatitler
b- Allerjik kontakt dermatitler
25
Fotokontakt dermatit (fotosensitivite)
Kontakt ürtiker
Akne/follikülit
Deri ve eklerinde renk değiĢikliği
Diğer lokal yan etkiler
Sistemik yan etkiler
2.4.2.1. Kozmetik intolerans Sendromu (Hassas-Reaktif Deri)
Henüz nedeni tam anlaĢılamayan bu sendromun, son istatistiklere göre
kadınların %62'si, erkeklerin %32'sinde gözlendiği bilinmektedir. Klinik olarak,
sızlama, yanma, batma ve gerginlik gibi subjektif semptomlar sıklıkla
bulunurken, kaĢıntıya nadiren rastlanır. Objektif semptomlar ise deri kuruluğu,
ince deskuamasyon ve lekelenmedir. Kozmetik intolerans sendromuna en çok
yol açan ürünler sabunlar ve Ģampuanlardır.36
Bu sendrom sıklıkla, anksiyeteli,
stresli kadınlarda, cildini çok sık aralıklarla temizleyen kiĢilerde, ince ve kuru
cildi olanlarda görülür. Deri tipine uygun olmayan temizlik ürünlerinin,
sabunların, kozmetiklerin, güneĢ ürünlerinin kullanımı, çevresel soğuk, sıcak,
güneĢ, kirlenme, acı yiyeceklerin tüketimi, alkol, stres, önceki lokal travma,
güneĢ yanığı, fototerapi, UVA, rezorsinol, alfa hidroksi asitler (AHA),
trikloroasetik asit (TCA) gibi kimyasal soyucu ürünlerin uygulanımı,
dermabrazyon, lazer-ablazyon, yüz gerdirme ameliyatları gibi kozmetik cerrahi
giriĢimlerin biri ya da birkaçının biraraya gelmesi kutanöz reaktiviteyi arttıran
nedenlerdir. Bu rahatsızlık hissi, kozmetik ürünün her uygulanması sonrasında
oluĢabilir, dakikalarca devam edebilir ve bazen de kalıcı olabilir.38,71
2.4.2.2. Kontakt dermatitler
Kozmetik ürünlere bağlı kontakt dermatitler, irritan ve allerjik olmak üzere
ikiye ayrılır. Ġrritan kontakt dermatitler immunolojik olmayan mekanizmalarla
geliĢirken, allerjik kontakt dermatitlerin oluĢumunda immunolojik mekanizmalar rol
oynar.
26
2.4.2.3. Fotokontakt Dermatit (Fotosensitivite)
Derinin güneĢ gören yerlerine uygulanan kimyasal ürünün, UV ıĢını
maruziyeti sonrasında yapısında birtakım değiĢiklikler meydana gelir. Bunun
sonucunda da fotokontakt dermatit ortaya çıkar. Bu tablo, fototoksik ve
fotoallerjik olmak üzere iki gruba ayrılır.
Fototoksik reaksiyonlar: Ġmmünolojik olmayan mekanizmalar ile
gerçekleĢir. Klinik olarak, eritem, hiperpigmentasyon ve deskuamasyon görülür.
Bu tabloya en sık neden olanlar: parfümler, traĢ losyanları, meĢe yosunu reçinesi,
6-metilkumarin, bergamot yağı ve peru balsamıdır.67
Fotoallerjik reaksiyonlar: Tip 4 hücresel immünitenin rol oynadığı
fotoimmünolojik reaksiyonlardır. UV'nin etkisi ile fotoantijen ortaya çıktıktan
sonra langerhans hücrelerine sunulur ve klasik geç tip hipersensitivite
reaksiyonu oluĢur. Fotoallerjik reaksiyonlarda, duyarlılık kazanma periyoduna
ihtiyaç vardır.72
Klinik olarak basit kaĢıntılı ekzemadan, büllöz lezyonlara kadar
değiĢen reaksiyonlar izlenir. Fotoallerjik reaksiyona en çok güneĢ koruyucuları
neden olmaktadır. UVA/UVB filtreli güneĢten koruyucular bazen ciddi
reaksiyonlara neden olabilirler.40,67
2.4.2.4. Kontakt Ürtiker
Topikal olarak uygulanan ürünlere karĢı eritem ve ödem geliĢmesiyle
karakterize bir tablodur. Klinik olarak kaĢıntı ve yanmadan, generalize ürtiker
ve anafilaksiye kadar değiĢik bulgular görülebilir. Kontakt ürtiker parfüm,
Ģampuan, saç boyaları, saç spreyleri gibi kozmetik ürünlerin içinde bulunan
çeĢitli kimyasal maddelere bağlı olarak immünolojik-immünolojik olmayan ve
bilinmeyen mekanizmalarla oluĢabilir. Kontakt ürtikere neden olan bazı
maddeler Ģunlardır: sorbik asit, benzoatlar ve sinnamik aldehid.38
2.4.2.5. Akne / Follikülit
1972 yılında Kligman ve Mills, 20-50 yaĢları arasındaki kadınlarda
kozmetik ürün kullanımına bağlı olarak geliĢen alt yanak ve çenede akneiform
erüpsiyon ile karakterize tabloyu "akne kozmetika‖ olarak tanımlamıĢlardır.36
Döküntü sıklıkla kadınlarda ve özellikle de yüz kremlerine bağlı olarak
27
geliĢmektedir.38
Özellikle izopropil miristat ve analogları, vazelin, lanolin ve
türevleri, deterjanlar, bazı kırmızı boyalar ve sıvı parafin gibi petrolden elde
edilen sıvı yağ içeren kozmetik ürünler akne ve follikülit oluĢumuna yol
açabilirler. Kozmetik aknesi büyük ölçüde kapalı komedonlardan bazen de
yanak ve çenede yerleĢimli papülopüstüler lezyonlardan oluĢur.36
2.4.2.6. Deri ve Eklerinde Renk DeğiĢikliği
Kozmetik ürün kullanımına bağlı olarak bazen deri, tırnak ve saçlarda
istenmeyen renk değiĢimleri görülebilir. Pigmente kontakt dermatit,
pigmentasyonun hakim olduğu, inflamatuvar komponentin az olduğu eritem,
papül ve sıklıkla hiperpigmentasyonla karakterli bir durumdur. Ödem ve kaĢıntı
gözlenmez.49
Bu tablo dihidroksiaseton, glutaraldehid, monobenzon ve
rezorsinol ile oluĢmaktadır. Dihidroksiaseton güneĢe çıkmadan derinin
bronzlaĢmasını sağlar. Etkisi sadece deriyi boyama Ģeklindedir, melanositler
üzerine herhangi bir etkisi bulunmaz. Kokular ise "Berloque dermatiti" Ģeklinde
hiperpigmentasyona neden olabilir. Benzil salisilat, ylang-ylang yağı, kananga
yağı, yasemin özü, hidroksisitronellal, metoksisitronellal, sandal ağacı yağı,
benzil alkol, sinnamik alkol, lavanta yağı hiperpigmentasyona yol açabilen
maddelerdir. Hidrokinon içeren kremler, bazen hipopigmentasyonun yanı sıra
hiperpigmentasyon oluĢumuna, diĢ macunlarında bulunan sinnamik aldehid ise
perioral lökodermaya neden olabilir.38
2.4.2.7. Diğer lokal reaksiyonlar
Kozmetik ürünlere bağlı nadiren görülen bazı lokal reaksiyonlar da
mevcuttur. Örneğin, kadınlarda genital bölgede aĢırı sabun kullanılması dizüriye
neden olmaktadır. ġampuanlardaki setrimonyum bromür, saçlarda geri
dönüĢümü olmayan matlaĢmaya, selenyum sülfid ise yine geri dönüĢümü
olmayan saç kaybına yol açmaktadır. Perma ve saç düzleĢtiriciler saçların
kırılmasına neden olmaktadır. Saç boyalarına bağlı saçlı deride allerjik kontakt
dermatit geliĢen hastalarda daha sonra telogen dökülme görülebileceği
bildirilmiĢtir. Tırnak kozmetikleri içinde yer alan formaldehid, fenolformaldehid
reçinesi ve tosilamid/formaldehid reçinesi, paroniĢi, subungual hiperkeratoz,
28
subungual hemorajiler, lökoniĢi ve onikolizis gibi tırnak bozukluklarına neden
olmaktadır. Akrilik tırnakların kullanımına bağlı olarak tırnak kaybı ve kalıcı
paresteziler bildirilmiĢtir. Göz kapaklarının konjonktival kısmına uygulanan göz
kalemine bağlı konjonktival pigmentasyon ve pseudomonas ile kontamine
maskaraların kullanılmasına bağlı korneal ülserler oluĢabileceği
bildirilmiĢtir.38,73
2.4.2.8. Sistemik reaksiyonlar
Kozmetik maddelerin deriden absorbsiyonuna bağlı ciddi sistemik yan
etki görülme olasılığı nadirdir. Heksaklorofen, PPD ve zirkonyum kompleks
içeren ürünler bunlara örnek olarak verilebilir. Özellikle teri önlemeye yönelik
kullanılan ürünlerdeki zirkonyum kompleksinin aerosol Ģeklinde kullanımı ile
akciğerlerde granülom formasyonu oluĢtuğu bildirilmiĢtir ve bu maddenin
aerosol Ģeklinde kullanımı yasaklanmıĢtır.38
2.4.3. Kozmetik maddelere bağlı kontakt duyarlanma
2.4.3.1. Epidemiyoloji ve sınıflandırma
Kozmetiklerin içeriklerine karĢı geliĢen kontakt dermatit insidansını tahmin
etmek oldukça zordur. Bunun nedeni hastaların kendiliklerinden doktora
baĢvurmadan ürünü kullanmayı bırakmalarıdır. Bir Amerikan bildirisine göre 1 yıl
içinde 30000 kiĢi ile yapılan çalıĢmada 700 kiĢide kozmetiklere karĢı reaksiyon
geliĢtiği tespit edilmiĢtir. Bir Ġspanyol bildirisinde kozmetiklere karĢı pozitif
reaksiyon oranı %3,2 olarak hesaplanmıĢtır. De Groot ve arkadaĢları kozmetiklere
bağlı kontakt dermatit geliĢen hastaların %34 ‗ünde kendi kullandıkları ürünlere
karĢı duyarlanma tespit etmiĢlerdir.70
Son zamanlarda yapılan bir derlemede
kozmetik ürünlere bağlı allerjik kontakt dermatit prevalansı tüm populasyonlarda
%0,4 olarak bildirilmiĢtir.45
Kontakt dermatit Ģüphesi olan 30.000‘in üzerinde
olgunun yama testi sonuçları yedi araĢtırmanın sonuçları dikkate alınarak
değerlendirilmiĢ ve kozmetiklere bağlı geliĢen allerjik kontakt dermatit oranı %9,8
olarak bildirilmiĢtir.45
Deri bakım ürünleri, makyaj malzemeleri, tırnak ve saç bakım ürünleri,
parfüm ve tıraĢ malzemelerinin hepsi ―kozmetikler‖ baĢlığı altında toplanır.45
29
Fragranslar: Koku karıĢımları, peru balsamı
Saç boyaları: Para-fenilendiamin
Koruyucular: Parabenler, imidazolidinil üre, metilkloroizotiyazolinon-
metilizotiyazolinon, formaldehit, kuaterniyum 15,
metildibromoglutaronitril
Diğerleri: Lanolin, kolofoni
Kozmetiklere bağlı istenmeyen reaksiyonların çoğu ―irritan‖ niteliktedir ve
prevelansı oldukça düĢüktür. Ancak baĢta deri bakım ürünleri saç ve tırnak
kozmetiklerine karĢı da allerjik kontakt dermatit geliĢtiği bilinmektedir. Kozmetik
ürünlere bağlı allerjik kontakt dermatit tablolarında en sık karĢılaĢılan allerjenler
fragranslar ve koruyuculardır.6
Kozmetiklere bağlı kontakt duyarlanma sıklıkla 20-25 yaĢları arasındaki
kadınlarda görülmektedir. Günümüzde kozmetiklerin kullanımındaki artıĢ ve giderek
daha allerjenik moleküllerin ürünlere eklenmesiyle toplumda kozmetiklere bağlı
kontakt duyarlanma insidansı yükselmektedir.6 Kozmetiklere bağlı kontakt
dermatitlerde tanının temelini ayrıntılı hikaye, fizik muayene, ticari preparatlarla ve
gerekirse hastanın kiĢisel bakım ürünleriyle yapılan yama testi oluĢturur. Krem ve
makyaj malezemeleri gibi ürünler kullanıldıkları biçimde, yüz temizleyicileri,
Ģampuan gibi ürünler ise yaklaĢık yüz defa seyreltikten sonra yama testi yapılır.
Maskara, tırnak cilası gibi ürünlerle yama testi yapılırken, adı geçen ürünlerin
öncelikle kuruması beklenir daha sonra oklüzyon uygulanır.74
Kozmetik allerjik
kontakt dermatit reaksiyonlarının çoğu derinin ince, zedelenmeye en yatkın olduğu
yüz bölgesinde, göz çevresinde ve boyunda kronik ekzematöz dermatit Ģeklinde
görülür. Yalnızca saç boyası allerjilerinde akut, sulantılı ve ödematöz reaksiyon
görülebilir. Tırnak cilasına bağlı görülen allerjilerde yüzde, göz çevrelerinde ve
kulak arkalarında reaksiyon geliĢimi tipiktir. Bunların haricinde kozmetiklerin
bulaĢabileceği havlu, yastık, telefon, giyim eĢyası gibi pek çok eĢyanın da kozmetik
allerjik kontakt dermatite yol açabileceği gösterilmiĢtir.6
2.4.3.2. Lokalizasyon
Genellikle deri reaksiyonlarının en sık rastlandığı alan yüzdür, özellikle de
göz çevresi, önkol ve koltukaltı etkilenir. Kozmetiklere bağlı kontakt dermatitin en
30
çok yüzde görülmesinin nedeni bu bölgeye uygulanan ürünlerin sıklığı ve
çeĢitliliğinden kaynaklanır.4
2.4.4. Yüz Kontakt Dermatiti
Yüz, kozmetiklere bağlı kontakt dermatit geliĢen klasik bir alandır fakat
vücudun herhangi bir alanı da tutulabilir. Yüz, inhalan alerjenlere ve irritanlara
maruz kalmasına rağmen, deri bakım ürünleri yüz kontakt dermatitinin en sık
nedenidir.75
Yüze hergün koku maddeleri, koruyucular, botanikler ve güneĢten
koruyucuları içeren kozmetik ürünler uygulanılarak, bu bölgenin pek çok allerjen ile
temas etmesi sağlanmaktadır. Schnuch ve arkadaĢları 1995-2007 yılları arasında
18,572 hastaya patch test yapmıĢlardır ve yüzün en sık tutulum alanı olduğunu
bildirmiĢlerdir.76
ÇalıĢmaya göre, yüz kontakt dermatiti geliĢen hastaların çoğunlukla
kadın hastalar olduğu ve ağırılıklı olarak duyarlanmanın fragrance mix (%10,8‘e
karĢılık %8,3), parafenilendiamin (PPD) (%4,0‘a karĢı %2,8), lanolin alkolleri
(%3,0‘a karĢılık %2,2) ve Lyral‘a (%3,1‘e karĢılık %2,0) karĢı geliĢtiği
gösterilmiĢtir.76
Allerjenler yüze sadece direkt kontakt yoluyla ulaĢmazlar, aynı
zamanda da indirekt yolla hava yolu ile de veya elden yüze de bulaĢabilirler.
Ekzematöz reaksiyonlar genellikle yama tarzında olduğundan tutulum tüm yüzde
olmaz ise kontakt dermatitden Ģüphelenilmeyebilinir. Kozmetiklerin içeriklerindeki
allerjenler haricinde, bu ürünleri uygulamak için kullanılan ürünler de örneğin
kozmetik süngerler, plastiğe karĢı hassasiyeti olanlarda yüz kontakt dermatitine yol
açabilir. Benzer bir durum da nikel duyarlılığı olan hastalarda, nikel ile kaplı saç
tokalarının, saç Ģekillendiricilerinin kullanılması ile baĢ saçlı deri veya yüzde kontakt
dermatit geliĢmesi Ģeklinde olabilir.77
BaĢ saçlı deriye uygulanan allerjenler,
genellikle alın ve yüzün yan kısımları, göz kapakları, kulaklar, boyun ve ellerde
―run-off‖ (akıĢ) paterni ile kontakt dermatite yol açarken baĢ saçlı deri, kısmi olarak
kontakt dermatit geliĢimine dirençli olduğundan tutulmayabilir.77
Gene de PPD veya
gliseril tioglukat‘a karĢı çok duyarlı olan ve bu preparatları içeren saç ürünlerini
kullanan hastalarda ödem ve kurutlanma ile karakterli ciddi saçlı deri reaksiyonu
görülebilir. PPD bilinen en potent duyarlandırıcıdır ve yaygın olarak saç boyaları
içerisinde kullanılır. PPD duyarlılığı saç boyası ile teması olan hastaların yüzünde
veya saçlı derisinde ortaya çıkar.78-81
31
Duarte ve arkadaĢlarının Brezilya‘da yapmıĢ oldukları bir çalıĢmada patch
testte PPD pozitifliği saptanan (çoğunluğu 41-60 yaĢ arası kadın) olgularda %70
oranında yüz veya saçlı deri tutulumu saptanmıĢtır ve %48 oranında da saç boyasının
duyarlanmadan sorumlu allerjen olduğu tespit edilmiĢtir.78
GüneĢten koruyucular ve
bitkiler gibi aero-allerjenler fotokontakt dermatite yol açabilirler. Atopik dermatit de
aynı zamanda yüz kontakt dermatitine yol açabilir ve ayırıcı tanıda düĢünülmelidir.
Ġrritan kontakt dermatit de yüz egzemasının bir diğer nedenidir ve temizleyiciler,
akne tedavisinde kullanılan ajanlar, cilt yenileme kremleri buna yol açabilir.82
2.4.5. Göz Kapağı Dermatiti
Göz kapakları kontakt dermatit geliĢimi için oldukça hassastır. Bunun nedeni
yüzün diğer alanları ile karĢılaĢtırıldığında kalınlık olarak, göz kapağı derisinin
oldukça ince olmasıdır (0,55mm). Diğer alanlarda ise deri kalınlığı 2,0 mm‘dir.77
Bir
ürüne karĢı allerjik reaksiyon geliĢtiğinde ilk etkilenen vücut alanı göz kapakları
olabilir ve sıklıkla kozmetiklerin içinde yer alan koku maddeleri veya
koruyuculardan etkilenirler. Hastanın hikayesi alınırken aynı zamanda aerosol
ürünleri (saç spreyleri, kolonya) de düĢünerek sorgulanmalıdır. BaĢ saçlı deride,
yüzde veya ellerde kullanılan küçük miktarlardaki allerjenler primer alanları
etkilemezken transfer yolu ile göz kapaklarında kontakt dermatite yol açabilirler.
Göz kapaklarında kontakt dermatite yol açan kozmetikler; maskaralar, eye-linerlar,
göz farları, takma kirpiklerde kullanılan yapıĢtırıcılar, kirpik kıvırıcılarda kullanılan
nikel ve plastik maddelerdir. Ek olarak saç boyalarının neden olduğu dermatitler de
göz kapaklarında belirgin ödeme neden olurlar. Göz kapakları aynı zamanda
―ektopik kontakt dermatit‖ için tipik yerleĢim alanlardır. Tırnak cilası sıklıkla göz
kapağı dermatitine neden olan ürünlerdendir. Parmaklarda deri daha kalındır. Bu
nedenle AKD bulguları görülmeyebilir veya tırnak yan kısımlardaki deride çok az
miktarda eritem ve ödem olabilir. Bu nedenle hastalar ellerinde hiçbir bulgu
olmamasına rağmen göz kapaklarında bu bulgulara rastladıklarında ĢaĢırabilirler.
Alexander A. Fisher bu konsepte değinerek tırnak cilası ile oluĢan kontakt
dermatitden bahsetmiĢtir. Periungal alanlarda hiçbir bulgu olmazken, parmak
uçlarının değdiği ―ektopik‖ alanlarda göz kapakları, boyun, dudaklar ve yüzde
allerjik reaksiyon geliĢebilir.83
Göz kapağı dermatitine neden olan diğer iki allerjen;
32
nikel ve plastiktir. Bu bileĢenler kirpik kıvırıcılarda ve makyajı uygulamak için
kullanılan aplikatörlerde ve bazı makyaj malzemelerinde bulunur. Atopik dermatit
sıklıkla göz kapaklarını tutar ve kronik olarak göz kapaklarının ovuĢturulması göz
kapağı egzemasının artmasına neden olabilir. Atopik dermatitli hastalarda göz kapağı
dermatiti mevsimsel olarak artıĢ gösterebilir. Psöriazis de daha az sıklıkta göz
kapaklarını etkileyebilir. Ġnfeksiyonlar da aynı zamanda blefarit ve konjonktivit de
kontakt dermatite benzer özellikler gösterebilir. Konnektif doku hastalıklarından
klasik olarak dermatomiyozit göz kapakları etrafında eritem ve ödeme yol açabilir.
Fakat genel olarak eritemin rengi daha viyolase özelliktedir.82
2.4.6. Allerjik Kontakt Keilitis
Keilitis, dudakların kaĢıntı, yanma, kuruluk, eritem, fissürleĢme, kurutlanma
ve ödem ile birlikte seyreden infalamatuar bir hastalığıdır.84
Bu durumun oluĢmasına
neden olan faktörler endojen kaynaklı (atopik diyatez) veya eksojen kaynaklı
(allerjenler ve irritanlar) veya her ikisi birden olabilir.85
Allerjik kontakt keilitis
(AKK); yiyecekler, metaller ve kozmetikler (dudak nemlendiricileri, rujlar, dudak
parlatıcıları, nemlendiriciler, güneĢten koruyucular, tırnak için kullanılan ürünler ve
oral hijyen ürünleri (ağız yıkama suları, diĢ macunları ve dental parlatıcılar)
nedeniyle oluĢur.86
Keilitisde kadın predominansı hakimdir. Çoğu çalıĢmada kadın hastaların
oranı %70,7 ila %90 arasında bildirilmiĢtir.87,88
Kadın predominansı, kadınların
erkeklerden daha fazla kozmetik ve dudak ürünlerini kullanmasına bağlanabilir.
Çoğu çalıĢmaya göre patch test yapılan AKK‘li hastalarda en sık allerjen fragrance
mix olarak saptanmıĢtır.57,87,88
Fakat bütün olarak bakıldığında AKK‘e neden olan en sık allerjenlerin dudak
ürünlerini içeren kozmetikler olduğu tespit edilmiĢtir.57,85,87,88
Ektopik kontakt
dermatite yol açan nikel duyarlılığı, takılar, metal ruj kapakları veya habitual olarak
metal objelerin ağıza götürülmesiyle oluĢabilir.89
Benzophenon-3 (güneĢten
koruyucuların içerisinde bulunur) ve gallatlar da AKK oluĢumuna yol açabilirler.
Schram ve arkadaĢları patch testte benzofenon-3 ve kendi dudak nemlendiricisine
karĢı kuvvetli pozitif reaksiyon saptanan ciddi keilitisi olan bir olgu bildirmiĢlerdir.90
Gallatlar, mumsu veya yağlı ürünler içerisinde bulunan antioksidanlardır. Dudak
33
nemlendiricileri, rujlar, dudak parlatıcılarının içinde bulunur ve AKK geliĢiminde
rolü vardır.91
Perioral dermatit (POD) genellikle 2-3mm çapında primer olarak ağız
çevresinde dudakların vermillion sınırının korunduğu papülopüstüler lezyonlar ile
karakterli bir kontakt dermatit tablosudur.92
Genellikle 16-45 yaĢ arası kadın
hastalarda görülür.
2.4.7. Ġndirekt Yolla OluĢan Kontakt Dermatit
AKD, hastanın direkt olarak allerjen ile teması sonucunda değil ancak, sosyal
kontakt (partnerler, aile bireyleri, arkadaĢlar veya iĢ arkadaĢları) yolu ile pasif
maruziyet sonrasında da geliĢebilir. Bu fenomen indirekt yolla oluĢan kontakt
dermatit olarak adlandırılır. Ġndirekt yolla oluĢan kontakt dermatitin asıl kaynağı
koku maddeleridir93
ancak, pek çok çalıĢma diğer kozmetik allerjenler nedeniyle de
oluĢabileceğini göstermektedir. Hernandez ve arkadaĢları, oğlu benzoil peroksit
kullanan bir annenin yüz-yüz teması sonrasında yüz kontakt dermatiti geliĢtirdiğini
göstermiĢlerdir.94
2.5. TANI
Kozmetik ürünlere bağlı olarak geliĢen kontakt duyarlanmanın tanısı için
kullanılan testler Ģunlardır:
Açık testler
o Hızlı okuma için açık testler
o Geç okuma için yarı açık testler
Prick testi
Patch testi (yama testi)
Foto-yama testi
Re-test
Repeated open application test (ROAT)
Hızlı okuma için açık testler: Kontakt ürtiker düĢünülen olgularda allerjen
ya da ürün, ön kol fleksör yüzüne pamuklu çubukla uygulanır, 15 dakika ve 1
saat sonra değerlendirilir. Uygulama alanının çevresinde eritem ve ödem olması
34
pozitif olarak değerlendirilir.38,40
Ġrritan olabileceği düĢünülen kozmetik
maddelerle yapılan açık testler 24-48 saat sonra değerlendirilebilir.
Geç okuma için yarı-açık testler: Yukarıda bahsedilen uygulamayı
takiben akut reaksiyon oluĢmamıĢsa, ön kol ürün uygulandıktan yarım saat sonra
non-okluzif bir adheziv ile kapatılır. Yama testinde olduğu gibi okuma 48 ve 96.
saatlerde yapılır. Eritem, ödem ya da vezikül varsa test pozitif olarak kabul
edilir.
Prick testi: Açık testlerden net yanıt alınamadıysa uygulanabilir. Ön kol
fleksor yüze, özel ekipman yardımıyla açılan deliklerden, sıvı maddenin bir
damlası damlatılır. 15-60 dakika sonra eritem, ödem, kaĢıntı görülmesi
durumunda test pozitif kabul edilir.
Patch test (yama testi): T-hücresine bağlı allerjinin tanısında en çok
kullanılan testtir. Testin uygulanması için, patch test üniti ve patch test
allerjenleri gereklidir. Patch test üniti, allerjenleri hastanın derisine tatbik etmek
için kullanılan flasterlerdir. Birbirinden farklı patch test üniteleri vardır: Al-test
ünit: antijen uygulamasında uzun yıllar standart yöntem olarak kullanılmıĢtır. Bu
ünit, polietilenle kaplanmıĢ aluminyum foil üzerine yapıĢtırılmıĢ 1cm çapında
disk Ģeklinde filtre kağıtlardan oluĢur. Avantajı, test maddelerinin ve
solüsyonların filtre kağıtlı disklere kolayca uygulanmasıdır. Dezavantajı ise
patch testlerin ufak olması nedeni ile test maddelerini tutmada sınırlı bir
kapasiteye sahip olmasıdır. Diğer test ünitleri: diğer test ünitlerinin hepsi
aluminyum (Finn chamber) veya propilen plastik chamberler (IQ chamber)
içerirler. Günümüzde finn chamber test üniti ile patch test en yaygın kullanılan
test metodudur. Bunların haricinde son zamanlarda TRUE (thin-layer rapid-use
epicutaneous) test, Epiquick test, accupatch gibi bazı kullanıma hazır patch test
sistemleri de geliĢtirilmiĢtir.
Test yapılırken, allerjenler akrilik flasterler üzerinde sabitleĢtirilmiĢ
chamberlara yarısını dolduracak Ģekilde konulur. Sıvı allerjenler ise önceden
chamberlar içine yerleĢtirilmiĢ filtre kağıtlar üzerine birer damla olacak Ģekilde
damlatılır. Hazırlanan patch test üniteleri hastanın tercihen sırt gibi uygun bir
deri bölgesine yapıĢtırılır. Eğer sırt uygun değilse kolların fleksör yüzü, karın ve
uyluk bölgelerine de test yapılabilir. Bantların düzgünce sırta yapıĢmasını
35
sağlamak için hasta oturtularak hafifçe öne doğru eğilmesi sağlanır. Sonrasında
da arada hava kalmasını önlemek için hafif bir basınç uygulayarak aĢağıdan
yukarıya doğru paralel bir Ģekilde yapıĢtırılır. Patch test reaksiyonlarını
değerlendirmek için her maddenin yer aldığı patch bölgelerinin iĢaretlenmesi
gerekir. Bu amaç için allerjen olmayan renkli iĢaretleme kalemleri
kullanılabilir.95
Test üniteleri 48 saat oklüzyondan sonra iĢaretler konulduktan
sonra çıkarılır; izlerin ve irritasyon reaksiyonlarının yanlıĢ sonuç vermemesi için
yarım saat kadar beklenir ve 30. dakikada (ilk değerlendirme) ile birlikte 72.
saatte geliĢen deri reaksiyonu özel skorlama sistemine göre değerlendirilir.95
Bazı allerjenlerin düĢük konsantrasyonlarına ve hastanın zayıf
duyarlanmasına bağlı olarak yalancı negatif reaksiyonlar görülebilir. Yalancı
pozitif reaksiyonlar ise özellikle deterjan ya da sürfaktan içeren Ģampuan, sabun
gibi ürünlere bağlı görülebilir. Bu nedenle bu ürünlerin test yapılmadan önce %1
oranında su ile seyreltilmesi önerilmektedir. Bu Ģekilde hafif bir irritan reaksiyon
görülebileceği gibi, ürünün dilüe edilmesi ile aslında allerjik olan kiĢide yalancı
negatif sonuç da elde edilebilir.38,40
Foto-yama (Photopatch) test: Fotoallerjik kontakt dermatiti belirlemek
için kullanılan bir yöntemdir. Fotoantijen oluĢumunu indüklemek için patch
testin ardından ıĢık kaynağı kullanılarak ıĢınlama yapılır.95
Bunun için, UV ıĢığı
sağlayan lambalar kullanılır. Testin ilk gününde 2 ayrı fotoantijen seti
hazırlanarak sırtın ayrı ayrı bölgelerine yapıĢtırılır. Sonra 5-10 J/cm2‘
lik UVA
dozu kalça üzerine 1 cm2‘lik alana uygulanır. 2.gün fototest alanında eritem olup
olmadığı değerlendirilir. Herhangi bir Ģekilde eritemin gözlenmesi anormal bir
durumdur. Fotopatch test için uygun doz, 1-10 J/cm2‘
dir. 5-10 J/cm2‘lik UVA
ıĢıması sonrasında hiç eritem yoksa her iki antijen seti kaldırılır ve tüm bölgelere
iĢaret konulur. Kontakt allerji veya irritasyon yönünden değerlendirme yapılır.
Bir antijen setinin bulunduğu bölge ıĢık almayacak Ģekilde kapatılır. Diğer
bölgeye 5-10 J/cm2‘lik UVA
ıĢığı uygulanır. Sonrasında da ıĢık tutulan bölge de
kapatılır. Dördüncü günde 2. okuma yapılır.
5-10J/cm2‘
lik UVA
ıĢığı
uygulandıktan sonra 2. gün eritem oluĢursa fotopatch test için daha düĢük doz
gereklidir. Bu doz için 3. gün minimal eritem dozu hesaplanır. Test için minimal
eritem dozundan 1J/cm2 daha düĢük doz kullanılır. Minimal eritem dozu ile
patch test ıĢınlaması 3. gün yapılır ve 48 saat sonra açılır.95
Kozmetik ürünler
36
içinde fotosensitiviteye neden olan 6-methylcumarin, musk ambrette, PABA
esterleri fotopatch testte kullanılır.96
6-methylcumarin, deriye uygulandıktan
sonra 30 dakika içinde allerjen olma özelliğini kaybeder. Bu nedenle 30 dakika
içinde ıĢınlama yapılmalıdır. Fotopatch test okunması rutin patch testteki gibi
yapılır.95
Re-test: Test aynı bölgeye 3 hafta sonra tekrar uygulanır. 4 saat sonra
okunur, hafif bir pozitiflik varsa bile reaksiyonun allerjik olduğu söylenir.
Repeated open application test (ROAT): Kozmetik allerjisinin kuvvetle
düĢünüldüğü ancak yama testlerin negatif olduğu olgularda yapılır. Antekubital
bölgeye Ģüphelenilen ürün, 7-14 gün boyunca günde 2 kez uygulanır. Ġki hafta
sonra reaksiyon yoksa duyarlılık olmadığı söylenilir.38,40
2.6. TEDAVĠ
Kozmetiklere bağlı kontakt duyarlanma sonucu geliĢen kontakt
dermatitlerin tedavisi üçe ayrılır.
i. Koruyucu tedavi
ii. Medikal tedavi
iii. Yerine koyma tedavisi70
2.6.1. Koruyucu tedavi
Koruyucu tedavi hastanın kullandığı tüm kozmetiklerin Ģüphelenilen
duyarlandırıcı yönünden dikkatlice incelenmesi prensibine dayanır. Tüm deri,
saç ve tırnak kozmetikleri hasarlı stratum korneum‘a uygulandıkları zaman
irritasyona neden olurlar. Bu nedenle kozmetiğin uygulanımı irritasyon düzelene
kadar ertelenmelidir. Atopik olanlar veya kserozisi olan hastalar kozmetiklere ve
deri bakım ürünlerine karĢı hassas olduklarından bilinen allerjenlerden veya
yüksek oranda Ģüphelenilen allerjenlerden uzak durmalılardır. Bu hastalarda deri
bakımına su ile yıkama ve deterjan veya sabun kullanılmaması Ģeklinde kısıtlama
getirilmelidir. Kozmetikler, hastanın deri tipine göre tercih edilmelidir. Örnek:
akne hastalarında yağ-bazlı formulasyonlardan kaçınmak gerekir. Kozmetik
intolerans sendromuna sahip olan hastalara, kozmetikleri kısa süreli ve az
miktarlarda kullanmaları önerilmelidir. 1989 yılında FDA‘nın yaptığı açıklamaya
göre, kozmetiklerin paylaĢılması kontaminasyon geliĢimini arttırmaktadır ve
bundan kaçınılmalıdır.97
Bunların haricinde kozmetik kullananların dikkat etmesi
37
gereken bir kaç unsur da Ģunlardır: ürün kullanıldıktan sonra ĢiĢelerin ağzı sıkıca
kapatılmalı ve güneĢten uzak yerlerde muhafaza edilmelidir. Göz enfeksiyonu
var ise hiç bir zaman göze herhangi bir kozmetik ürün değdirilmemelidir ve renk
veya koku değiĢikliği oluĢur ise kozmetik ürünün hemen çöpe atılması
gerekmektedir.70
2.6.2. Medikal tedavi
Eğer kontakt dermatite neden olan kozmetikler biliniyor ise hemen
uzaklaĢtırılmalı ve hastayı rahatlatacak uygun tedavi verilmelidir. Örnek: jel-
losyon veya krem bazında topikal kortikosteroidler ve sistemik olarak
antihistaminikler, antimikrobiyaller, ve gerekirse sistemik steroidler verilmelidir.
Fotokontakt dermatitlerde güneĢten koruyucular ve güneĢten kaçınmak tedavinin
önemli bir parçasıdır. Akneiform erüpsiyonlarda, pigmentasyon
değiĢikliklerinde, saç ve tırnak değiĢikliklerinde spesifik tedavi
düzenlenmelidir.70
2.6.3. Yerine koyma tedavisi
Kozmetiklere bağlı kontakt dermatit geliĢmesine rağmen bazı hastalar
kiĢisel veya profesyonel nedenlerden dolayı kozmetik kullanımından
vazgeçememektedirler. Bu gibi durumlarda orijinal kozmetiğe yakın olarak
lanolin içermeyen hipoallerjenik kozmetik ürünler, koku maddesi içermeyen
kozmetikler, propilen glikol içermeyen ürünler veya pudra formulasyonları
önerilebilir. Perma yapmında veya saça dalga vermede kullanılan solusyonlar,
alkali solusyonlar ile yer değiĢtirilebilir. Henna yerine kalıcı, yarı-kalıcı veya
metalik boyalar kullanılabilir. Nemlendiriciler yerine gül suyu ile birlikte gliserin
kullanılabilir. Kimyasal güneĢten koruyucular, titanyum dioksit ve çinko oksit
içeren fiziksel güneĢten koruyucular ile yer değiĢtirilebilir.70
38
3. GEREÇ VE YÖNTEM
3.1. HASTA SEÇĠMĠ
ÇalıĢmaya, Eylül 2009- Ocak 2011 tarihleri arasında Ankara Üniversitesi Tıp
Fakültesi Deri ve Zührevi Hastalıkları Anabilim Dalı‘nda takip edilen ve kozmetik
kullanımına bağlı yüz kontakt dermatiti geliĢtiğinden Ģüphelenilen 137 olgu alındı.
3.2. ÇALIġMA PLANI
ÇalıĢmanın baĢlangıcında Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi etik
komitesinden etik kurul onayı alındı (Ek.1). Prospektif olarak yapılan çalıĢmada
Anabilim Dalı Allerji Laboratuarı‘nda olguların anamnez, fizik ve dermatolojik
muayeneleri yapılarak, yaĢ, cinsiyet, meslek, Ģikayetlerinin süresi, lezyonların
yerleĢim yerleri, diğer serilerde (standart ve fragrans seri) patch test pozitifliğinin
olup olmaması, atopi öyküsü kaydedildi. Tüm olgular sonuçları etkileyebilecek
potansiyel ilaçlardan antihistaminikleri 3 gün ve sistemik kortikosteroidleri 1 ay
öncesinden kesmiĢ olarak çalıĢmaya alındı. ġiddetli yüz kontakt dermatiti bulunan ve
fotoduyarlanma olduğu düĢünülen hastalar çalıĢma dıĢı bırakıldı. Olgulara kozmetik
seri allerjenleri ve Avrupa Standart Patch Test serisi içinde yer alan, kozmetik
duyarlanmaya neden olabilecek allerjenlerden fragrance 1, fragrance 2, peru balsamı
ve formaldehit ile patch test yapıldı.
Sonuçlar ―Uluslararası Kontakt Dermatit AraĢtırma Grubu'nun‖ önerdiği
Ģemaya göre değerlendirildi (Tablo 3.1).
Pozitif reaksiyonların klinik tablo ile
uyumlu olup olmadığı kaydedildi.
Kozmetik patch test serisinde 49 adet allerjen bulunmaktadır (ġekil 3.1).
ÇalıĢmada yer alan kozmetik patch test ve diğer yama testi allerjenleri Ek 2‘de
gösterilmiĢtir.
39
Tablo 3.1. Uluslararası Kontakt Dermatit AraĢtırma Grubu‘na göre patch test
değerlendirme kriterleri
-: reaksiyon yok
?: Ģüpheli reaksiyon (hafif eritem)
+1: hafif pozitif reaksiyon (eritem, infiltrasyon, ± papül)
+2: kuvvetli pozitif reaksiyon (eritem, infiltrasyon, papül ve vezikül)
+3: Ģiddetli pozitif reaksiyon (eritem, infiltrasyon, bül)
IR: irritan reaksiyon
ġekil 3.1. Kozmetik seri ve Avrupa Standart Patch test serisinde yer alan kozmetik
allerjenler
3.3. ĠSTATĠSTĠKSEL ANALĠZ
Ġstatistiksel hesaplamalarda istatistik paket programı SPSS (Statistical
Package for the Social Sciences Program, for windows 16.0) kullanıldı. Bulguların
istatistiksel değerlendirmesinde parametrik olmayan testlerden yararlanıldı. Mann
Whitney U, Fisher ki kare testleri kullanılarak sonuçlar arasında istatistiksel açıdan
anlamlı bir iliĢki olup olmadığı değerlendirildi. P<0,05 değeri istatistiksel olarak
anlamlı kabul edildi.
40
4. BULGULAR
Kozmetik kullanımına bağlı yüz kontakt dermatiti geliĢtiğinden Ģüphelenilen
137 olgu çalıĢmaya alındı. Her olgu için çalıĢmanın gereç ve yöntem kısmında
belirtilen parametreler ayrı ayrı kaydedildi ve istatistiksel olarak değerlendirildi.
4.1. YAġ
ÇalıĢmaya alınan olguların yaĢları 19 ile 76 (ortalama 38,23±13,7) arasında
değiĢiklik gösteriyordu.
4.2. CĠNSĠYET
ÇalıĢmaya alınan 137 olgunun 111‘i (%81) kadın, 26‘ sı (%19) erkekti. Kadın
erkek oranı 4,26 olarak bulundu (Tablo 4.1).
4.3. HASTALIK SÜRESĠ
ÇalıĢmaya alınan olguların hastalık sürelerinin ortancası 5 ay, ortalama
24,40±62,2 ay olarak saptandı (Tablo 4.1).
Tablo 4.1. Olguların demografik özellikleri
Cinsiyet
Kadın 111(%81)
Erkek 26 (%19)
Kadın/erkek 4,26
Hastalık süresi ortancası 5 ay
YaĢ ortalaması 19-76 (38,23±13,7)
4.4. LEZYONLARIN LOKALĠZASYONU
ÇalıĢmaya alınan olguların lezyonlarının yerleĢim bölgelerine göre tek bölge
(alın, göz kapakları, burun, yanak, çene, dudak çevresi), iki bölge (burun ve yanak,
alın ve yanak, göz kapakları ve yanak, dudak çevresi ve çene, göz kapağı ve dudak
41
çevresi, yanak ve çene), üç bölge (göz kapağı, yanak ve çene; alın, yanak ve çene),
dört bölge (göz kapağı, yanak, dudak ve çene; alın, yanak, burun ve çene olarak
gruplandırıldı. Tek bölge tutulumu %59,8 (n=82), iki bölgenin tutulumu %30,6
(n=42), üç bölgenin tutulumu %5,1 (n=7), dört bölgenin tutulumu %4,3 (n=6) olarak
hesaplandı. Lezyonların lokalizasyonları tablo 4.2‘de özetlenmiĢtir. ÇalıĢmaya alınan
137 olgunun yüzlerinin dermatolojik muayenesinde değiĢik lokalizasyonlarda toplam
211 dermatolojik bulgu saptanmıĢtır. Bunların dağılımı tablo 4.3‘de özetlenmiĢtir.
Tablo 4.2. Lezyonların lokalizasyonu
Lokalizasyon n (olgu sayısı) % (yüzde)
Tek bölge 82 59,8
Ġki bölge 42 30,6
Üç bölge 7 5,1
Dört bölge 6 4,3
Tablo 4.3. Lezyonların lokalizasyonlarına göre dağılımları
Hasta sayısı % (yüzde)
Alın 30 14,2
Göz kapakları 58 27,4
Burun 8 3,8
Yanak 74 35,0
Çene 26 12,3
Dudak 15 7,10
4.5. MESLEK
ÇalıĢmaya alınan olgular mesleklerine göre gruplandırıldı. Olguların %35,0‘ı
(n=48) ev hanımı, %14,6‘sı (n=20) öğrenci, %13,9‘u (n=19) serbest meslek
sahibiydi. %7,3‘ü (n=10) sağlık personeli, %3,6‘sı öğretmen (n=5), %2,9‘u (n=4)
kuaför, %11,7‘si (n=16) memur, %10,9‘u (n=15) emekliydi. Tablo 4.4‘de olguların
mesleklere göre dağılımları belirtilmiĢtir.
42
Tablo 4.4. Olguların mesleklere göre dağılımları
Meslek Frekans % (yüzde)
Ev hanımı 48 35,0
Sağlık personeli 10 7,3
Öğretmen 5 3,6
Serbest meslek 19 13,9
Öğrenci 20 14,6
Kuaför 4 2,9
Memur 16 11,7
Emekli 15 10,9
Toplam 137 100,0
4.6. ATOPĠ ÖYKÜSÜ
ÇalıĢmaya alınan olgular atopi öyküsü olup olmamasına göre değerlendirildi.
Olguların %66,4‘ünde (n=91) atopi öyküsü bulunmazken, %33,6‘sında (n=46) atopi
kriterleri bulunmaktaydı (Tablo 4.5).
Tablo 4.5. Atopi öyküsü
Frekans % (yüzde)
Yok 91 66,4
Var 46 33,6
Total 137 100,0
4.7. PATCH TEST SONUÇLARI
ÇalıĢmaya alınan 137 olgunun tamamına kozmetik allerjenleri ile patch test
yapıldı.
4.8. PATCH TEST POZĠTĠFLĠK ORANLARI
Kozmetik kullanımına bağlı yüz kontakt dermatiti geliĢtiğinden Ģüphelenilen
137 olgu çalıĢmaya alındı ve toplam 39 (%28,5) olguda test sonucunda herhangibir
allerjene karĢı pozitiflik elde edildi. Tablo 4.6‘da kozmetik allerjenlerle patch testte
pozitiflik saptanan allerjenler belirtilmiĢtir. Pozitiflik saptanan allerjenlerin olgu
sayıları ve yüzdeleri ise tablo 4.7‘de gösterilmiĢtir.
43
Tablo 4.6. Kozmetik seri patch testte pozitiflik saptanan alerjenler
POZĠTĠFLĠK
SAPTANAN
OLGULAR
POZĠTĠFLĠK SAPTANAN ALLERJENLER
1.olgu Octyl gallate
Hexahydro 1,3,5- tris- (2- hydroxyethyl) Triazine (Grotan BK)
2. olgu Euxyl K 400 (METHYLDIBROMOGLUTARONITRILE/PHENOXYETHANOL)
1,2-Dibromo-2,4-dicyanobutane (ME-DIBROMOGLUTARONITRILE)
3. olgu 2- Chloroacetamide
4. olgu 2-Phenoxyethanol DIAZOLIDINYL UREA (Germall II)
5. olgu Hexamethylene tetramine (METHENAMINE)
6. olgu Cl + Me- ISOTHIAZOLINONE/ Me- ISOTHIAZOLINONE (Kathon CG)
7. olgu Thimerosal (Merthiolate)
Lauryl Glycoside
8. olgu Lauryl Glycoside
9. olgu Thimerosal (Merthiolate)
10. olgu Triethanolamine
Hexamethylene tetramine (METHENAMINE)
11. olgu Fragrance 2
Balsam of Peru
12. olgu Paraben mix
Phenyl salicylate (Salol)
13. olgu Octyl gallate
tert- Butylhydroquinone
14. olgu Fragrance 1
15. olgu 1-(3- Chloroallyl)-3,5,7- triaza-1-azonia-adamantanechloride (QUATERNIUM 15)
Balsam of Peru
16. olgu Paraben mix
Lauryl Glycoside
17. olgu
Euxyl K 400 (METHYLDIBROMOGLUTARONITRILE/PHENOXYETHANOL)
1,2-Dibromo-2,4-dicyanobutane (ME-DIBROMOGLUTARONITRILE)
Fragrance 1
Balsam of Peru
Formaldehyde
18. olgu Fragrance 1
19. olgu Phenyl salicylate (Salol)
20. olgu Octyl gallate
21. olgu Octyl gallate
22. olgu Euxyl K 400 (METHYLDIBROMOGLUTARONITRILE/PHENOXYETHANOL)
1,2-Dibromo-2,4-dicyanobutane (ME-DIBROMOGLUTARONITRILE)
23. olgu Sorbitan sesquioleate
24. olgu Thimerosal (Merthiolate)
Cl + Me- ISOTHIAZOLINONE/ Me- ISOTHIAZOLINONE (Kathon CG)
25. olgu Abitol (HYDROABIETYL ALCOHOL)
Phenyl salicylate (Salol)
26. olgu Dodecyl gallate
27. olgu Octyl gallate
28. olgu Fragrance 2
29. olgu Octyl gallate
30. olgu Octyl gallate
31. olgu Fragrance 2
32. olgu Imidazolidinyl urea (Germall 115)
DIAZOLIDINYL UREA (Germall II)
33. olgu Fragrance 1
34. olgu
Fragrance 1
Fragrance 2
Euxyl K 400 (METHYLDIBROMOGLUTARONITRILE/PHENOXYETHANOL)
1,2-Dibromo-2,4-dicyanobutane (ME-DIBROMOGLUTARONITRILE)
Formaldehyde
35. olgu
Fragrance 1
Fragrance 2
Balsam of Peru
36. olgu Balsam of Peru
37. olgu
Balsam of Peru
Euxyl K 400 (METHYLDIBROMOGLUTARONITRILE/PHENOXYETHANOL)
1,2-Dibromo-2,4-dicyanobutane (ME-DIBROMOGLUTARONITRILE)
38. olgu Fragrance 1
Fragrance 2
39. olgu Kathon CG
44
Tablo 4.7. Pozitiflik saptanan allerjenlerin olgu sayısı ve yüzdeleri
Pozitiflik saptanan allerjenler Olgu sayısı %
Octyl gallate 7 18
Fragrance mix 1 7 18
Fragrance mix 2 6 15,4
Balsam of Peru 6 15,4
Euxyl K 400 (MDGN) 5 12,8
Kathon CG 3 7,7
Thimerasol (merthiolate) 3 7,7
Lauryl glycoside 3 7,7
Phenyl salicylate (Salol) 3 7,7
DIAZOLIDINYL UREA (Germall II) 2 5,12
Hexamethylene tetramine (METHENAMINE) 2 5,12
Paraben mix 2 5,12
Formaldehyde 2 5,12
Hexahydro 1,3,5- tris- (2- hydroxyethyl) Triazine (Grotan BK) 1 2,56
2- Chloroacetamide 1 2,56
2-Phenoxyethanol 1 2,56
Sorbitan sesquioleate 1 2,56
Abitol 1 2,56
Dodecyl gallate 1 2,56
Imidazolidinyl urea (Germall 115) 1 2,56
Triethanolamine 1 2,56
tert- Butylhydroquinone 1 2,56
Quaternium 15 1 2,56
4.9. YAġA GÖRE PATCH TEST POZĠTĠFLĠK ORANLARI
ÇalıĢmaya alınan ve herhangi bir allerjene karĢı pozitif reaksiyon saptanan 39
olgunun yaĢ ortalaması 40,8±15,7 iken, pozitiflik göstermeyenlerin yaĢ ortalaması
37,2±12,8 olarak saptandı. Aradaki fark istatistiksel olarak anlamlı düzeyde kabul
edilmedi (t135=1,399 p=0.164, p>0,05) (Tablo 4.8).
Tablo 4.8. YaĢa göre patch test pozitiflik oranları
p değeri Olgu sayısı Ortalama Standart sapma
YaĢ
- 98 37,19 12,79
+ 39 40,82 15,74
0,164
45
4.10. CĠNSĠYETE GÖRE PATCH TEST POZĠTĠFLĠK ORANLARI
ÇalıĢmaya alınan ve herhangi bir allerjene karĢı pozitiflik saptanan 39
olgunun 32‘si (%28,8) kadın, 7‘ si (%26,9‘u) erkekti. Negatiflik ise toplam 98
olguda saptandı. Bunların 79‘u (%71,2) kadın, 19‘u (%73,1) erkekti. Kadınlar ve
erkekler arasında kozmetik allerjen pozitifliği veya negatifliği yönünden ki kare testi
ile yapılan analizde anlamlı bir fark bulunmadı (p>0,05) (Tablo 4.9).
Tablo 4.9. Cinsiyete göre patch test pozitiflik oranları
p değeri (Ki- Kare Testi 0,846)
Total - +
Cinsiyet
Kadın
%
79
71,2
32
28,8
111
100,0
Erkek
%
19
73,1
7
26,9
26
100,0
Toplam
%
98
71,5
39
28,5
137
100,0
4.11. HASTALIK SÜRESĠNE GÖRE PATCH TEST POZĠTĠFLĠK ORANLARI
ÇalıĢmaya alınan ve herhangi bir allerjene karĢı pozitiflik saptanan olguların
hastalık sürelerinin ortancası 6 (0,_240) ay, negatiflik olanlarda ise 5 (0,1,
_576) ay
olarak saptandı. Mann-Whitney U testi ile yapılan analizde fark istatistiksel olarak
anlamlı bulunmadı (p>0,05) (Tablo 4.10).
Tablo 4.10. Hastalık süresine göre patch test pozitiflik oranları
ġikayet süresi
-
Ortanca 5,000
Minimum 0,1
Maksimum 576,0
+
Ortanca 6,000
Minimum 0
Maksimum 240,0
Mann-Whitney Test p değeri 0,880
46
4.12. LEZYONLARIN LOKALĠZASYONUNA GÖRE PATCH TEST
POZĠTĠFLĠK ORANLARI
ÇalıĢmaya alınan ve herhangi bir allerjene karĢı pozitiflik ya da negatiflik
saptanan olguların lezyonları tutulum yerlerine göre alın, göz kapakları, burun,
yanak, çene ve dudak çevresi olarak gruplandırıldı. Lezyonların yüz lokalizasyonu
ile allerji varlığı arasındaki iliĢki tablo 4.11a-b‘de özetlenmiĢtir.
Tablo 4.11a. Lezyonların lokalizasyonu ile allerji iliĢkisi
Allerji varlığı Toplam
Negatif Pozitif
Alın 25 (%83,3) 5 (%16,7) 30
Göz kapakları 40 (%69,0) 18 (%31,0) 58
Burun 7 (%87,5) 1 (%12,5) 8
Yanak 53 (%71,6) 21 (%28,4) 74
Çene 20 (%76,9) 6 (%23,1) 26
Dudak çevresi 10 (%66,7) 5 (%33,3) 15
Toplam 155 (%73,5) 56 (%26,5) 211
Tablo 4.11b. Lezyonların yerleĢim bölgelerine göre dağılımı ile allerji iliĢkisi
Lokalizasyon
Total - +
Tek bölge
Alın 11 %84,6 2 %15,4 13 %100,0
Göz kapağı 23 %69,7 10 %30,3 33 %100,0
Burun 1 %50,0 1 %50,0 2 %100,0
Yanak 17 %63,0 10 %37,0 27 %100,0
Çene 3 %75,0 1 %25,0 4 %100,0
Dudak çevresi 0 %,0 3 %100,0 3 %100,0
Ġki bölge
Burun+yanak 4 %100,0 0 %,0 4 %,0
Alın+yanak 11 %78,6 3 %21,4 14 %100,0
Göz kapağı+yanak 6 %66,7 3 %33,3 9 %100,0
Dudak çevresi+çene 2 %100,0 0 %,0 2 %100,0
Göz kapağı+dudak çevresi 5 %83,3 1 %16,7 6 %100,0
Yanak+çene 6 %85,7 1 %14,3 7 %100,0
Üç bölge Göz kapağı+ yanak+çene 3 %50,0 3 %50,0 6 %100,0
Alın+yanak+çene 1 %100,0 0 %,0 1 %100,0
Dört bölge Göz kapağı+ yanak+dudak+çene 3 %75,0 1 %25,0 4 %100,0
Alın+yanak+burun+çene 2 %100,0 0 %,0 2 %100,0
Total 98 %71,5 39 %28,5 137 %100,0
47
4.13. MESLEK
ÇalıĢmaya alınan olgularda patch testte pozitiflik saptanan 39 olgu ve
negatiflik saptanan 98 olgu mesleklerine göre gruplandırıldı. Meslek için yapılan
analizlerde Ki-kare testi ile tanımlayıcı sonuç alınamamıĢtır.
4.14. ATOPĠ ÖYKÜSÜ
ÇalıĢmaya alınan olgularda herhangi bir allerjene karĢı pozitiflik saptanan 39
olgunun 12‘sinde (%26,1) atopi öyküsünün olduğu, 27‘sinde (%29,7) olmadığı,
kontakt duyarlanma olmayan 98 olgunun 64‘ünde (%70,3) atopi öyküsünün
olmadığı, 34‘ünde (%73,9) olduğu saptandı. Aradaki fark istatistiksel olarak anlamlı
bulunmadı (p>0.05) (Tablo 4.12).
Tablo 4.12. Atopi öyküsü
Total
- +
Atopi öyküsü
Yok
%
64
70,3
27
29,7
91
100,0
Var
%
34
73,9
12
26,1
46
100,0
Total
%
98
71,5
39
28,5
137
100,0
Ki-kare testi p değeri 0,661
4.15. KLĠNĠK TABLO ĠLE ĠLĠġKĠ
ÇalıĢmaya alınan ve kozmetik seri patch testte duyarlılık saptanan 39 olgu
iliĢkili allerjenler yönünden değerlendirildi. Allerjen pozitifliği ile klinik tablo
arasındaki iliĢki tablo 4.13‘de gösterilmiĢtir.
48
Tablo 4.13. Allerjen pozitifliği ile klinik tablo arasındaki iliĢki
Allerjenler: Klinik tablo ile iliĢki
pozitif negatif toplam
Octyl gallate 1 (%14,2) 6 7
Hexahydro 1,3,5- tris- (2-
hydroxyethyl) Triazine (GrotanBK) 0 (%0)
1 1
Euxyl K 400 1 (%20) 4 5
2- Chloroacetamide 0 (%0) 1 1
2-Phenoxyethanol 1 (%100) 0 1
DIAZOLIDINYL UREA (Germall II) 1 (%50) 1 2
Hexamethylene tetramine
(METHENAMINE) 1 (%50)
1 2
Kathon CG 1 (%33,3) 2 3
Thimerosal (Merthiolate) 3 (%100) 0 3
Triethanolamine 1 (%100) 0 1
Fragrance mix II 5 (%83,3) 1 6
Balsam of peru 3 (%50) 3 6
Paraben mix 2 (%100) 0 2
Fragrance mix I 5 (%71,4) 2 7
Formaldehyde 1 (%50) 1 2
Phenyl saicylate (Salol) 1 (%33,3) 2 3
Sorbitan sesquioleate 0 (%0) 1 1
Abitol (HYDROABIETYLALCOHOL) 0 (%0) 1 1
Dodecyl gallate 1 (%100) 0 1
Imidazolidinyl urea (Germall 115) 0 (%0) 1 1
49
ÇalıĢmamızda kozmetik duyarlılığı saptanan bazı olguların klinik tabloları ve
patch test sonuçları Ģekil 4.1-4.15‘de görülmektedir.
ġekil 4.1. Kozmetik seri patch testte thimerosal ve kathon CG pozitifliği
ġekil 4.2. Alın, göz kapakları, burun, dudak çevresi ve çenede yerleĢimli boyuna
uzanan yüz kontakt dermatiti
Thimerosal
(Merthiolate)
Kathon CG
50
ġekil 4.3. ġekil 4.2‘nin daha yakından görünümü
ġekil 4.4. Kozmetik seri patch testte lauryl glycoside ve thimerosal pozitifliği
51
ġekil 4.5. Kozmetik seri patch testte lauryl glycoside pozitifliği
ġekil 4.6. Kozmetik seri patch testte thimerosal pozitifliği
Thimerosal
Lauryl Glycoside
52
ġekil 4.7. Alında yanaklarda eritem
ġekil 4.8. Kozmetik seri patch testte 2- Chloroacetamide pozitifliği
2- Chloroacetamide
53
ġekil 4.9. Kozmetik seri patch testte 2- Chloroacetamide pozitifliği
ġekil 4.10. Alın, göz kapakları, yanak, çenede eritem
2- Chloroacetamide
54
ġekil 4.11. Kozmetik seri patch testte triethanolamine ve methenamine pozitifliği
ġekil 4.12. Alın, göz kapakları, yanak, dudak üzerinde eritem
55
ġekil 4.13. Kozmetik seri patch testte triethanolamine ve methenamine pozitifliği,
yakından görünüm
ġekil 4.14. Yüz ve boyunda Ģiddetli kontakt dermatit
Triethanolamine
Methenamine
56
ġekil 4.15. Kozmetik seri patch testte Euxyl K 400 pozitifliği
Euxyl K
400
57
5. TARTIġMA
Kozmetikler, yaygın olarak kullanılmalarına rağmen, bunlara bağlı görülen
yan etkiler oldukça nadirdir. Avrupa ve Amerika‘da yapılan çalıĢmalarda genel
populasyonda kozmetiklere bağlı allerji prevalansı %1‘in altında bulunmuĢtur. 98-102
Genellikle hastalar kozmetiklere bağlı orta derecede allerjik veya irritan reaksiyona
sahip olduklarında medikal yardıma baĢvurmadan ürünü kullanmayı kestiklerinden
bu oranın aslında biraz daha yüksek olduğu tahmin edilmektedir.103
Kozmetik duyarlanmaya sahip hastaların yaĢları dikkate alındığında,
olguların çoğunluğunun kozmetik kullanımının fazla görüldüğü genç ve orta yaĢ
grubu kadın hastalardan oluĢtuğu dikkati çekmektedir. Kuzey Amerika Kontakt
Dermatit Grubunun verilerine göre en sık 20-55 yaĢları arasındaki kadın hastalarda
kontakt duyarlanma saptanırken 104
, Tomar ve arkadaĢlarının yapmıĢ oldukları baĢka
bir çalıĢmada olguların çoğunlunun 10-29 yaĢlar arasında olduğu gösterilmiĢtir. 105
Hindistan‘da yapılan bir diğer çalıĢmada ise olguların yaĢları 31-40 arasında değiĢim
göstermekteydi.106
Bizim çalıĢmamızda kozmetiklere bağlı kontakt duyarlanmanın
LiLF ve arkadaĢlarının bulgularına çok benzer Ģekilde sıklıkla 20-40 yaĢlar arasında
görüldüğü ve yaĢ ortalamasının da 41 olduğu saptanmıĢtır.107
ÇalıĢmamızda cinsiyet faktörü göz önüne alındığında, değiĢik çalıĢmalarda
gösterildiği gibi, kadınlarda kontakt duyarlanma oranları erkeklere göre daha yüksek
olarak (4,57) bulunmuĢur. Örneğin Adams ve arkadaĢlarının çalıĢmasında kadın
erkek oranı 3,7, de Groot ve arkadaĢlarının çalıĢmasında altı,102,108
Warshaw ve
arkadaĢlarınınkinde ise bu oran 1,2 olarak gösterilmiĢtir.104
Günlük yaĢamda kullanılan kozmetiklere bağlı geliĢen kontakt dermatitlerin
en sık yerleĢim yerlerinin yüz ve boyun (%17,2), göz kapakları (%9,6), saçlı deri
(%2,6) ve aksiller bölge (%1,3) olduğu bildirilmiĢtir.109
Hacıoğlu ve arkadaĢlarının
yapmıĢ oldukları bir çalıĢmada ise en çok tutulan vücut alanları hastaların
%49,3‘ünde yüz, %16,4‘ünde el, %6,8‘inde göz çevresi, %6,8‘inde dudak ve
%5,5‘inde boyun olarak gösterilmiĢtir.110
Bizim çalıĢmamızda ise en çok tutulan
alanlar, yanaklar (%35,0), göz kapakları (%27,4) ve alın (%14,2), çene (%12,3),
dudak (%7,10) ve burundu (%3,8). AdıĢen ve arkadaĢlarının Avrupa Standart Seri ile
58
yüz kontakt dermatitli hastalarda yapmıĢ oldukları retrospektif bir çalıĢmada bizim
çalıĢmamızla benzer olarak yüzde en çok tutulan alanlar sırasıyla malar bölge,
periorbital bölge, perioral/çene bölgesi, tüm yüz ve alın olarak saptanmıĢtır.111
Atopi ve allerjik kontakt dermatit arasındaki iliĢki henüz netlik
kazanmamıĢtır. Pek çok çalıĢma atopik hastalarla kontakt duyarlanma arasında ya hiç
bir iliĢki bulamamıĢ ya da nadir bir iliĢki saptamıĢtır.112-115
Akyol ve arkadaĢlarının
yapmıĢ oldukları 1038 kiĢiden oluĢan bir çalıĢmada, 204 atopik hastanın %32‘sinde
bir veya birden fazla standart seri yama testi allerjenine karĢı pozitif reaksiyon
saptanmıĢtır. Kontakt allerjenlere karĢı duyarlanma oranları arasında atopik ve atopik
olmayan hastalar arasında anlamlı bir fark saptanamamıĢtır.116
ÇalıĢmamızda
herhangibir allerjene karĢı pozitiflik saptanan 39 olgunun 12‘sinde (%26,1) atopi
öyküsünün olduğu, 27‘sinde (%29,7) olmadığı, hiç bir allerjen ile duyarlanmayan 98
olgunun 64‘ünde (%70,3) atopi öyküsünün olmadığı, 34‘ünde (%73,9) olduğu
saptandı. ÇalıĢmamızda kozmetik allerjenlere karĢı duyarlılık oranları, atopik olan ve
olmayan hastalar arasında Akyol ve arkadaĢlarının çalıĢmasına benzer Ģekilde
anlamlı bulunmadı. Tomar ve arkadaĢlarının yapmıĢ oldukları çalıĢma ile bizim
çalıĢmamızdaki oran benzerlik göstermekteydi (%20).105
AdıĢen ve arkadaĢlarının
404 hasta ile yapmıĢ oldukları bir çalıĢmada ise atopi öyküsü olguların %7,6‘sında
tespit edilmiĢtir.111
Bu verilere göre, atopinin kozmetiklere bağlı kontakt dermatit
oluĢumunda önemli bir rol oynamadığı düĢünülebilir.116
Kozmetik allerji görülme oranları zamana ve coğrafik bölgelere göre de
değiĢiklik gösterir.117
Her yerde kolayca ulaĢılabilen deri bakım ürünlerinin
içeriklerinde sıklıkla yapılan değiĢiklikler, potansiyel kozmetik allerjenlerin tespit
edilmesinin ve patch test yapılmasının önemini giderek arttırmaktadır. Son
zamanlarda Biebl ve arkadaĢlarının yaptığı bir derlemede patch test yapılan
olgularda, kozmetik allerjenlere bağlı allerjik kontakt dermatit prevalansı %9,8
olarak belirtilmiĢtir.118
Nielsen ve arkadaĢları Danimarka‘da yaptıkları bir çalıĢmada
kozmetik-iliĢkili allerjenlere bağlı kontakt duyarlanmanın, 1990 ve 1998 yılları
arasında ikiye katlandığını göstermiĢlerdir.119
ÇalıĢmamızda yüz kontakt dermatiti
olan olgularda kozmetik allerji prevalansı önceki çalıĢmalara göre daha yüksek
(%28,5) olarak saptandı.99-102,109,117,119,120
Bu durumun, kozmetik ürün kullanımında
artıĢ olmasına, kozmetiklerle iliĢkili kontakt allerji oranında artıĢ olmasına,
59
çalıĢmaya alınan populasyonlardaki farklılıklar ve/veya ―kozmetik‖ teriminin
tanımındaki değiĢikliklerden kaynaklandığı düĢünülebilir.
Wetter ve arkadaĢlarının 945 hasta ile yaptıkları 8 yıllık bir çalıĢmada ise
kozmetik allerjenlere karĢı pozitif reaksiyon oranı, bizim bulgularımıza göre daha
yüksek, %68,4 oranında bulunmuĢtur.121
Benzer Ģekilde NACDG‘nin 2003 ve 2004
yıllarında yaptıkları değerlendirmede pozitiflik oranı %66,7 olarak
bulunmuĢtur.122
Ancak çalıĢmamızda ise yüz kontakt dermatiti geliĢen hastalarda
bunlardan daha düĢük oranda (%28,5) bir veya birden fazla allerjene karĢı duyarlılık
saptanmıĢtır. Bu fark hasta sayımızın daha az olmasına bağlanmıĢtır.
ÇalıĢmamızda en çok pozitiflik saptanan allerjenler sırasıyla fragrance mix
(%18), octyl gallate (%18), fragrance mix 2 (%15,4), balsam of peru (%15,4), Euxyl
K 400 (MDGN) (%12,8), Kathon CG (%7,7), Thimerosal (merthiolate) (%7,7),
Lauryl glycoside (%7,7) olarak saptandı. Akyol ve arkadaĢlarının çalıĢmasında116
fragrance mix ve balsam of Peru ile %2,1 oranında, paraben mix,
methylchloroisothiazolinone/methylisothiazolinone (MCI/MI) ve quaternium 15 ile
%1‘in altında duyarlanma tespit edilmiĢtir. Hillenbrand ve Beyazit123
benzer Ģekilde
fragrance mix ile %5,5, balsam of Peru ile %2, quaternium 15 ile %0,6 ve MCI/MI
ile %0,2 gibi düĢük duyarlanma oranları bildirmiĢtir. Hacıoğlu ve arkadaĢlarının110
çalıĢmasında da fragrance mix ile %6,8, paraben mix ile %1,4,
methylchloroisothiazolinone ile %1,4 oranında duyarlanma saptanırken, balsam of
Peru ve quaternium 15 ile duyarlanma saptanmamıĢtır. Avrupa ve Kuzey Amerika‘da
yapılan çalıĢmalarda fragrance mix ve balsam of Peru için bildirilen duyarlanma
oranları %8-14 arasında değiĢim göstermektedir.124-131
Akyol, Hillenbrand ve
Hacıoğlu‘nun çalıĢmalarında fragrance mix ve balsam of Peru için bildirilen
duyarlanma oranları Avrupa125
ve Kuzey Amerika Kontakt Dermatit Grubunun124
sonuçlarına göre (%8-14) daha düĢük olarak bildirilmiĢtir. Bu çalıĢmalarda duyarlılık
oranlarının daha düĢük saptanması Türkiye‘de parfüm kullanım sıklığının Avrupa ve
Kuzey Amerika‘ya oranla daha az olması ve parfümlerde fragrance mix içinde yer
almayan ürünlerin kullanılmasına bağlanmıĢtır. Bizim çalıĢmamızda ise bu oranlar
Avrupa ve Kuzey Amerika verileri ile benzer olarak fragrance mix için %18,
fragrance mix 2 için %15,4, balsam of peru için %15,4 olarak bulunmuĢtur.
60
Li ve arkadaĢlarının yüz kontakt dermatitine sahip hastalarda Avrupa Standart
seri patch test ile yapmıĢ oldukları bir çalıĢmada en fazla pozitif reaksiyon saptanan
allerjenler; nickel sulfate (%26,1), fragrance mix (%25), thimerosal (%15,2), p-
phenylenediamine base (%14,1), ve formaldehyde (%8,7) olarak saptanmıĢtır. Patch
test allerjenlerine karĢı duyarlılığın değiĢik yaĢ gruplarında ve tutulan deri
alanlarında farklılık göstermesine rağmen, yaĢ ve allerjik kontakt dermatit
lokalizasyonundan bağımsız olarak en sık rastlanan allerjen nikel olarak
saptanmıĢtır.107
Türkiye‘de nikel duyarlılığının yüksek prevalansa sahip olmasının
çocukluk çağında kulak deldirilmesine bağlı olduğu düĢünülmektedir.116,132
Önceden
yapılmıĢ olan bir çok çalıĢmada bizim çalıĢmamızla benzer olarak kozmetik-iliĢkili
allerjik kontakt dermatitten en sık sorumlu olan allerjenler fragranslar ve koruyucular
olarak bildirilmiĢtir,118
çoğu çalıĢma da fragransları en sık kozmetik duyarlandırıcı
olarak göstermektedir.102,105,106,109,118
Spesifik olarak çalıĢmalar Ģüpheli kozmetik
allerjik kontakt dermatite sahip hastalarda fragranslara karĢı pozitif reaksiyon
oranlarını %42 ile %54 arasında,118
koruyuculara bağlı geliĢen allerjide ise %31,6109
ile %39,3105
arasında olduğunu bildirmiĢlerdir.
Fragranslar güzel aroma sağlamak için kullanılırken, koruyucular
mikroorganizmaların üremesini önlemede kullanılır. Kozmetiklerin içinde en sık
kullanılan antimikrobiyal koruyucular paraben esterleri, bunu takiben imidazolidinyl
urea, quaternium-15, formaldehyde ve isothiazolinonlarken,103,133
Warshaw ve
arkadaĢlarının çalıĢmasında104
en sık duyarlanmaya neden olan allerjen formaldehit
salan koruyucular, bizim çalıĢmamızda ise octyl gallate olarak saptanmıĢtır.
Quaternium 15‘in allerjik reaksiyon riski en yüksek olan koruyucu olduğu
bildirilmesine101,102,104
rağmen bizim çalıĢmamızda sadece 1 olguda pozitiflik
saptanırken (ġekil 5.1), Hacıoğlu ve arkadaĢlarının çalıĢmasında110
ise hiçbir olguda
pozitiflik saptanmamıĢtır. Laguna ve arkadaĢlarının çalıĢmasında134
quaternium 15
ile duyarlanan 5, bronopol ile duyarlanan 1 olgu saptanırken bizim çalıĢmamızda
quaternium 15 ile duyarlanan 1 olgu, diazolidinyl urea ile duyarlanan 2 olgu,
imidazolidinyl urea pozitifliği saptanan 1 olgu varken, bronopol ve (DMDM)
hydantoin ile duyarlanan olgu olmamıĢtır.
61
ġekil 5.1. Göz çevresinde quaternium 15‘e bağlı geliĢen allerjik egzematöz kontakt
dermatit
Gallatlar veya gallik asit esterleri, 1947 yılından beri kozmetiklerin, topikal
ilaçların ve gıdaların içinde antioksidan olarak kullanılmaktadır. Fonksiyonları bu
ürünlerin kötü görünmesine ve kokmasına neden olabilecek ansatüre yağ asitlerinin
oksidasyonunu önlemektir. Bu amaçla kullanılan gallatlar; propyl gallate, octyl
gallate ve dodecyl gallate‘dır. Garcia-Melgares ve arkadaĢları koruyucu ve kozmetik
seri ile yaptıkları patch testlerde octyl-gallate duyarlılığını %58,69 olarak
saptamıĢlardır.135
Bizim çalıĢmamızda ise bu oran %18 olarak saptanmıĢ olup
allerjen pozitifliği ile klinik tablo arasındaki iliĢki %14,2 olarak saptanmıĢtır.
Schunch ve arkadaĢlarının çalıĢmasında octyl gallate pozitifliği %1,1 gibi daha düĢük
bir oranda saptanmıĢtır.136
Gallatların kozmetik ve farmasötik ürünler içinde
kullanımlarında izin verilen maksimum düzey %0,001 ile %0,1 arasındadır.137
Gıda
ve kozmetik ürünler içinde gallatlar oldukça sık kullanılmalarına rağmen, bunlara
bağlı bildirilmiĢ kontakt dermatit olguları oldukça azdır.138
Bunun nedeni tekrarlayan
günlük kullanımlar (sakız, gıdalar v.b) sonucunda gallatlara karĢı oral tolerans
geliĢmesidir. Schnuch ve arkadaĢlarına göre pratikte octyl gallate, diğer gallatlar
arasında en çok duyarlandırma özelliğine sahiptir.136
Kimyasal olarak gallatlar
trihidrobenzoik asitin alkil esterleridir ve birbirlerinden yan zincirlerinin uzunluğu ile
ayrılırlar (ġekil 5.2-5.4).
62
ġekil 5.2. Octyl gallate‘ın kimyasal yapısı
ġekil 5.3. Dodecyl gallate‘ın kimyasal yapısı
ġekil 5.4. Propyl gallate‘ın kimyasal yapısı
Bu strüktürel yapı gallatların duyarlandırma kapasitesi ile iliĢkilidir.135
Shnuch ve arkadaĢları pratikte gallatlar arasında octyl gallatın duyarlandırma
kapasitesinin en fazla olduğunu bunu dodecyl gallate ve propyl gallate‘ın takip
ettiğini saptamıĢlardır.136
Bu bulguların aksine literatürde gallatlardan kaynaklanan
kontakt dermatitde endüstriyel alanda da en çok kullanılan en sık sorumlu allerjen
propyl gallate‘dır.135
Bizim çalıĢmamızda ise literatürün aksine en çok duyarlanmaya
yol açan alerjen %18 duyarlanma oranı ile octyl gallate olarak tespit edilmiĢtir.
63
Gallatlara karĢı duyarlanmada en sık kaynaklar kozmetikler ve özellikle de dudak
için kullanılan ürünlerdir.139-143
Bu durum hastaların çoğunluğunun dermatoloji
kliniklerine neden keilitis ile baĢvurduğunu açıklamaktadır.135
Bizim çalıĢmamızda
da yama testte octyl gallate duyarlılığı saptanan bir olguda perioral dermatit, bir diğer
olguda ise yüzden boyuna doğru yayılım gösteren kontakt dermatit tablosu mevcuttu
(ġekil 5.5-5.7).
ġekil 5.5. Octyl gallate duyarlılığı geliĢen hastada perioral dermatit.
ġekil 5.6. Yama testte octyl gallate pozitifliği.
64
ġekil 5.7. Yama testte octyl gallate pozitifliği ve olgunun klinik görünümü
ÇalıĢmamızda Warshaw ve arkadaĢlarının çalıĢmasına104
benzer olarak
fragrance mix ve M pereirae (balsam of Peru) duyarlanmaya yol açan en sık ikinci
ve üçüncü allerjenlerdi. Bulgumuz, Ģüpheli kozmetik kontakt dermatitine sahip patch
test uygulanan hastalarla yapılan diğer çalıĢmalar ile de uyumlu bulunmuĢtur. Bu
çalıĢmalarda100,109,144
fragrans duyarlılığı %42-54 arasında değiĢkenlik
göstermekteyken bizim çalıĢmamızda fragrance mix I duyarlılığı %18, fragrance mix
II duyarlılığı %15,4, balsam of Peru duyarlılığı da %15,4 olarak saptanmıĢtır.
Fragrance mix‘e bağlı geliĢen irritan reaksiyonlar %50 gibi yüksek bir orana sahip
olabilir ve kesin olarak klinik ile iliĢkisinin doğrulanması oldukça zordur.145
ÇalıĢmamızda allerjen pozitifliği ile klinik tablo arasındaki iliĢki fragrance
mix I için %71,4, fragrance mix II için %83,3, balsam of Peru için %50 olarak
bulunmuĢtur. ÇalıĢmamız esnasında test yapılan fragrance mix I, (%5 sorbitan
sesquioleate emülsiyonu içinde) eugenol, isoeugenol, cinnamic aldehyde, cinnamic
alcohol, oak moss, geraniol, hydroxycitronellal ve a-amylcinnamic aldehyde
karıĢımından oluĢmaktaydı. Son birkaç on yıl boyunca fragrance‘lerin
kompozisyonunda değiĢiklikler meydana gelmiĢtir.146
Çok merkezli bir çalıĢmada
Larsen ve arkadaĢları147
fragrance duyarlılığı olan 167 hastada patch test sonucunda
%86 oranında duyarlanma bildirmiĢlerdir. Ancak bu oran ylang-ylang oil, narcissus
oil, sandalwood oil, ve M pereirae eklenilerek %96‘ya yükseltilebilir. Bunu takiben
Frosh ve arkadaĢları148
4-(4-hydroxy-4-methylpentyl)-3-cyclohexane carboxaldehyde
65
(Lyral) ile de patch test yapılmasını önermiĢlerdir. Fragrance mix II‘nin patch teste
eklenilmesi, orijinal fragrance mix ile test sonucu gözden kaçırılan hastaların tespit
edilmesini sağlar.149
ÇalıĢmamızda ylang-ylang oil, narcissus oil, sandalwood oil,
jasmin absolute ve Lyral kullanılmazken, fragrance mix II ve balsam of Peru patch
teste dahil edilmiĢ ve yüksek oranlarda iliĢkili allerjen pozitifliği saptanmıĢtır.
Methyldibromoglutaronitrile/phenoxyethanol (MDBGN/PE); 4:1 oranında 2-
phenoxyethanol ve methyldibromoglutaronitrile karĢımından oluĢmaktadır.
BaĢlangıçta yapılan hayvan çalıĢmalarının aksine zamanla ağırlıklı olarak 1985
yılında Avrupa‘da, daha sonrasında da Amerika‘da insanlarda potansiyel
duyarlandırıcı ajan olarak saptanmıĢtır.150
Haziran 2008‘de ―European Commission
Scientific Committee on Consumer Products‖ tüm kozmetiklerin içinde sabunlar ve
Ģampuanlar da dahil olmak üzere Methyldibromoglutaronitrile/phenoxyethanol‘ün
kullanılmasını yasaklamıĢtır151
MDBGN ile ilgili bildirilen çoğu allerji olguları
kozmetik kullanımına bağlı olarak geliĢmiĢtir.152,153
Bizim çalıĢmamızda
MDBGN/PE duyarlılığı (%12,8), Warshaw ve arkadaĢlarının104
çalıĢmasına benzer
(%10,1) Ģekilde bulunmuĢtur.
Balsam of Peru, parfüm allerjilerinde belirteç olabilir.154,155
ÇalıĢmamızda
balsam of Peru pozitifliği saptanan 6 olgu bulunmaktadır. Olgulardan bir tanesinde
eĢlik eden fragrane mix 2 pozitifliği; bir tanesinde quaternium 15 pozitifliği; bir
tanesinde fragrance mix 1 pozitifliği; bir tanesinde hem fragrance mix 1 hem
fragrance mix 2 pozitifliği; bir tanesinde MDBGN/PE pozitifliği saptanırken, bir
tanesinde de yalnızca balsam of Peru pozitifliği mevcuttu. Laguna ve arkadaĢlarının
çalıĢmasında 4 hastada balsam of Peru pozitifliği saptanmıĢtır.134
Bu çalıĢmada bizim
çalıĢmamızla benzer olarak bir hastada eĢlik eden fragrance mix pozitifliği; bir
hastada fragrance mix ve isoeugenol pozitifliği; bir hastada isoeugenol pozitifliği; bir
hastada da eugenol and isoeugenol pozitifliği saptanmıĢtır.
Balsam of Peru için bildirilen kontakt duyarlanma oranları %2-6
arasındadır.123,131,156
Bizim çalıĢmamızda bu oran %15,4 olarak saptanmıĢtır.
ÇalıĢmamızın sonunda kozmetik seri ile patch test yapılan olguların
%28,5‘inde test yapılan allerjenlerden bir veya birden fazlasına karĢı duyarlılık
saptanmıĢtır. Kozmetik allerjik grup içerisinde lokalizasyon olarak göz kapakları
(%31,0) ve dudak çevresi (%33,3) tutulumu en yüksek oranlarda saptanmıĢ ve en sık
66
duyarlanmaya yol açan kozmetik allerjenlerin fragranslar ve koruyucular olduğu
tespit edilmiĢtir.
Bu bulgular ıĢığında çalıĢmamızda yüz kontakt dermatitlerinde kozmetik
kullanımının önemli rolü olduğu, bu nedenle yüzünde kontakt dermatit saptanan
hastalarda Ģüpheli allerjenin tespit edilmesi ve etken olan allerjen ile temasın bir an
önce önlenebilmesi açısından kozmetik seri patch testlerin yapılmasının gerekli
olabileceği sonucuna varılmıĢtır.
67
6. SONUÇLAR
ÇalıĢmamızda ġubat 2011-Ağustos 2011 tarihleri arasında Ankara
Üniversitesi Tıp Fakültesi Deri ve Zührevi Hastalıkları Anabilim Dalı‘nda yüz
kontakt dermatitli 137 hastada kozmetik seri ile patch sonuçları değerlendirilmiĢtir.
1. ÇalıĢmaya alınan hastaların 111‘i (%81) kadın, 26‘sı (%19) erkekti.
YaĢları ise 19 ile 76 (ortalama 38,23±13,7) arasında değiĢiklik
gösteriyordu. Hastalık sürelerinin ortancası 5 ay olarak bulundu.
2. ÇalıĢmaya alınan olguların lezyonlarının yerleĢim yerleri,
lokalizasyonlarına göre tek bölge (alın, göz kapakları, burun, yanak,
çene, dudak çevresi), iki bölge (burun ve yanak, alın ve yanak, göz
kapakları ve yanak, dudak çevresi ve çene, göz kapağı ve dudak çevresi,
yanak ve çene), üç bölge (göz kapağı, yanak ve çene; alın, yanak ve
çene), dört bölge (göz kapağı, yanak, dudak ve çene; alın, yanak, burun
ve çene olarak gruplandırıldı. Buna göre en fazla tek bölge tutulumu
%59,8 olarak saptanırken, iki bölgenin tutulumu %30,6, üç bölgenin
birden tutulumu %5,1, dört bölgenin tutulumu ise %4,3 olarak bulundu.
3. Lezyonların dağılımı en fazla %35 oranında yanaklarda, daha sonra da
sırasıyla göz kapakları (%27,4), alın (%14,2), çene (%12,3), dudak
(%7,1) ve burun (%3,8) olarak saptandı.
4. ÇalıĢmaya alınan olguların mesleklere göre dağılımları
değerlendirildiğinde en fazla rastlanan meslek grubu ev hanımlarıydı
(%35). Bunu takiben öğrenci (%14,6), serbest meslek (%13,9), sağlık
personeli (%7,3), öğretmen (%3,6), kuaför (%2,9), memur (%11,7) ve
emekli (%10,9) gibi meslek grupları vardı.
5. ÇalıĢmaya alınan olgular atopi öyküsü olup olmamasına göre
değerlendirildiğinde olguların %66,4‘ünde atopi öyküsü bulunmazken,
%33,6‘sında atopi kriterleri bulunmaktaydı.
6. ÇalıĢmaya alınan 137 hastanın 39‘unda (%28,5) test yapılan
allerjenlerden bir veya birden fazlasına karĢı pozitiflik elde edildi. Patch
testte en çok pozitiflik saptanan allerjenler; octyl gallate (%18), fragrance
mix 1(%18), fragrance mix 2 (%15,4), Balsam of Peru (%15,4), Euxyl K
68
400 (MDGN) (%12,8), Kathon CG (%7,7), Thimerasol (merthiolate)
(%7,7) ve Lauryl glycoside (%7,7) olarak saptandı.
7. ÇalıĢmada herhangi bir allerjene karĢı pozitif reaksiyon saptanan 39
olgunun yaĢ ortalaması 40,8±15,7 iken, pozitiflik göstermeyenlerin yaĢ
ortalaması 37,2±12,8 olarak saptandı. Aradaki fark istatistiksel olarak
anlamlı düzeyde kabul edilmedi (t135=1,399 p=0.164, p>0,05).
8. ÇalıĢmada herhangi bir allerjene karĢı pozitiflik saptanan 39 olgunun
32‘si (%28,8) kadın, 7‘si (%26,9‘u) erkekti. Negatiflik ise toplam 98
olguda saptandı. Bunların 79‘u (%71,2) kadın, 19‘u (%73,1) erkekti.
Kadınlar ve erkekler arasında kozmetik allerjen pozitifliği veya
negatifliği yönünden anlamlı bir fark bulunmadı (p>0,05).
9. ÇalıĢmada herhangi bir allerjene karĢı pozitiflik saptanan olguların
hastalık sürelerinin ortancası 6 (0,_240) ay, negatiflik olanlarda ise 5
(0,1,_576) ay olarak saptandı. Yapılan analizde aradaki fark istatistiksel
olarak anlamlı bulunmadı (p>0,05).
10. ÇalıĢmada herhangi bir allerjene karĢı pozitiflik ya da negatiflik saptanan
olguların lezyonları tutulum yerlerine göre alın, göz kapakları, burun,
yanak, çene ve dudak çevresi olarak gruplandırıldı. Lezyonların yüz
lokalizasyonu ile allerji varlığı arasındaki iliĢki incelendiğinde; en fazla
lezyon dudak çevresinde (%33,3), sonrasında sırasıyla göz kapakları
(%31,0), yanaklar (%28,4), çene (%23,1), alın (%16,7) ve burun (%12,5)
olarak saptandı. Ġstatistiksel analiz ile ki-kare değeri verilememiĢtir.
11. ÇalıĢmada herhangi bir allerjene karĢı pozitiflik saptanan 39 olgunun
12‘sinde (%26,1) atopi öyküsünün olduğu, 27‘sinde (%29,7) olmadığı,
hiç bir allerjen ile duyarlanmayan 98 olgunun 64‘ünde (%70,3) atopi
öyküsünün olmadığı, 34‘ünde (%73,9) olduğu saptandı. Aradaki fark
istatistiksel olarak anlamlı bulunmadı (p>0.05).
12. ÇalıĢmada kozmetik seri patch testte duyarlılık saptanan 39 olgu iliĢkili
allerjenler yönünden değerlendirildiğinde sonuçlar Ģu Ģekilde bulundu:
En fazla pozitiflik saptanan allerjenler octyl gallate ve fragrance mix 1
için allerjen pozitifliği ile klinik tablo arasındaki iliĢki sırasıyla %14,2 ve
%71,4 olarak hesaplandı. Fragrance mix 2, balsam of Peru ve Euxyl K
400 için sırasıyla %83,3, %50, %20 olarak değerlendirildi.
69
7.ÖZET
YÜZ KONTAKT DERMATĠTLERĠNDE KOZMETĠK ALLERJENLERLE
PATCH TEST SONUÇLARININ DEĞERLENDĠRĠLMESĠ
Amaç: Günümüzde kozmetik allerjenlere bağlı kontakt duyarlanma,
kullanımlarında artıĢ olması nedeniyle daha fazla ön plana çıkmıĢ ve kozmetik
kullanımı yaygınlaĢtıkça da allerjik reaksiyon görülme sıklığında artıĢ olduğu
görülmüĢtür. Kozmetik maddeler içinde kontakt allerjiden en sık sorumlu olan
allerjenler, koku maddeleri ve koruyuculardır. Bu ürünlerin kozmetik amaçla en çok
yüze uygulanması nedeniyle de kontakt dermatit görülme sıklığı bu bölgede diğer
bölgelere göre daha fazladır. ÇalıĢmamızda ıĢık duyarlığı olmayan yüz kontakt
dermatitli olgularda kozmetik ürünlere bağlı kontakt duyarlanma oranlarının
saptaması amaçlanmıĢtır.
Gereç ve Yöntem: Eylül 2009 ve Ocak 2011 tarihleri arasında Ankara
Üniversitesi Tıp Fakültesi Deri ve Zührevi Hastalıkları Anabilim Dalı‘nda takip
edilen ve kozmetik kullanımına bağlı yüz kontakt dermatiti geliĢtiğinden
Ģüphelenilen 137 hasta çalıĢmaya alındı. Prospektif olarak yapılan çalıĢmada
kozmetik patch test serisi ile yapılan test sonuçları değerlendirmeye alındı. Test
sonuçlarının klinik tablo ile uyumluluğu değerlendirildi.
Bulgular: ÇalıĢmaya alınan hastaların 111‘i (%81) kadın, 26‘sı (%19)
erkekti. ÇalıĢmaya alınan hastaların yaĢları 19 ile 76 (ortalama 38,23±13,7) arasında
değiĢiklik gösteriyordu ve hastalık sürelerinin ortancası 5 ay olarak saptandı.
ÇalıĢmaya alınan olguların %66,4‘ünde atopi öyküsü bulunmazken, %33,6‘sında
atopi kriterleri bulunmaktaydı. ÇalıĢmaya alınan 137 hastanın 39‘unda (%28,5) test
sonucunda herhangibir allerjene karĢı pozitiflik elde edildi.
En çok pozitiflik saptanan allerjenler sırasıyla fragrance mix (%18), octyl
gallate (%18), fragrance mix 2 (%15,4), balsam of peru (%15,4), Euxyl K 400
(MDGN) (%12,8), Kathon CG (%7,7), Thimerasol (merthiolate) (%7,7), Lauryl
glycoside (%7,7) olarak saptandı. ÇalıĢmaya alınan ve herhangibir allerjene karĢı
pozitif reaksiyon saptanan 39 olgunun yaĢ ortalaması 40,8±15,7 iken, pozitiflik
70
göstermeyenlerin yaĢ ortalaması 37,2±12,8 olarak saptandı. Aradaki fark istatistiksel
olarak anlamlı bulunmadı. Cinsiyetlere göre kadınlar ve erkekler arasında kozmetik
allerjen pozitifliği veya negatifliği yönünden istatistiksel olarak anlamlı bir fark
bulunmadı. Lezyonların yüz lokalizasyonu ile allerji varlığı arasındaki iliĢki
incelendiğinde çalıĢmamızda en çok tutulan alanlar, yanaklar (%35,0), göz kapakları
(%27,4) ve alın (%14,2), çene (%12,3), dudak (%7,10) ve burundu (%3,8).
ÇalıĢmaya alınan ve kozmetik seri patch testte duyarlılık saptanan 39 olgu iliĢkili
allerjenler yönünden değerlendirildiğinde allerjen pozitifliği ile klinik tablo
arasındaki iliĢki; octyl gallate ve fragrance mix 1 için sırasıyla %14,2 ve %71,4
olarak hesaplandı. Fragrance mix 2, balsam of Peru ve Euxyl K 400 için sırasıyla
%83,3, %50 ve %20 olarak bulundu.
Sonuç: ÇalıĢmamızda yüz kontakt dermatitlerinde kozmetik kullanımının
önemli rolü olduğu saptanmıĢtır. Bu nedenle yüzünde kontakt dermatit saptanan
hastalarda Ģüpheli allerjenin tespit edilmesi için kozmetik seri patch testlerin
yapılmasının gerekli olduğu sonucuna varılmıĢtır.
Anahtar sözcükler: Kontakt dermatit, yüz, kozmetik
71
8. ABSTRACT
Evaluation of Contact Sensitivity to Cosmetics in Patients with Face Contact
Dermatitis
Objective: Nowadays contact sensitivity and allergic reactions related to
cosmetics are much more seen because of the increasing usage.
The most sensitizing agents are fragrances and preservatives. We aimed to
evaluate the contact sensitivity to cosmetics in patients with facial contact dermatitis.
Material and Method: Between September 2009 and January 2011, 137
patients, were followed up at the Department of Dermatology, Ankara University
School of Medicine with the suspected clinical diagnosis of contact sensitivity to
cosmetics who had facial contact dermatitis. In this prospective study the patch test
results carried out with cosmetic patch test allergens were evaluated. Clinical
relevance of test results was assessed.
Results: Out of 137 patients included in the study, 111 (81%) were female
and 26 (19%) were male. Median age of the patients was 38 and the median of
disease duration was 5 months. Atopy history was present at 66,4% and absent in
33,6% of the patients. Positive patch test reaction to one or more than one allergens
was found in 39 (28,5%) of 137 patients included in the study. Fragrance mix (18%)
and octly gallate (18%) were found to be the most common allergens. The sensitivity
rates of other allergens were as follows; fragrance mix 2 (15,4%), balsam of Peru
(15,4%), Euxyl K400 (MDGN) (12,8%) Kathon CG (7,7%), Thimerosal
(merthiolate) (7,7%) and Lauryl glycoside (7,7%).
In 39 of 137 patients with positive patch test reactions the mean of age was
detected as 40,8 ± 15,7. The mean age of the patients who had negative patch test
results was 37,2 ± 12,8. The difference with these results and the gender of the
patients did not affect the rate of cosmetic sensitivity statistically. The most common
affected areas over face were as following; cheeks (35,0%), eyelids (27,4%) and
forehead (14,2%), chin (12,3%), lips (7,10%) and nose (3,8%). The 39 patients with
positive patch test reactions were evaluated for the relation between allergen
positivity and the clinical presentation. The results were as following: octlyl gallate
72
14,2%, fragrance mix 1 71,4%, fragrance mix 2 83,3%, balsam of Peru 50% and
Euxyl K400 20%.
Conclusion: The results of our study show that cosmetics applied to face are
a frequent cause of allergic contact dermatitis. Therefore in patients with the clinical
diagnosis of allergic contact dermatitis on face, the probability of contact sensitivity
to cosmetics should be considered and suspected cases should be further evaluated
with cosmetic series patch testing in order to find the responsible allergens.
Key words: Contact dermatitis, face, cosmetics
73
9. KAYNAKLAR
1. Önder M. Allerjik Kontakt Dermatitler. Türkderm 2009; 43: 3-9.
2. Boyvat A. Kontakt dermatit. Mısırlıgil Z, eds. Allerjik hastalıklar. Ankara
Antıp A.ġ. Yayınları 2004:359-382.
3. Tardan MPZ, Zug KA. Patterns of Cosmetic Contact Allergy. Dermatol Clin
27 (2009) p.265-280.
4. Mehta SS, Reddy BSN. Cosmetic dermatits-current perspectives. International
Journal of Dermatology 2003,42,533-542.
5. Hacıoğlu ġ, BaĢkan EB, Tunalı ġ, Sarıcaoğlu H. Kozmetiklere Bağlı Kontakt
Dermatit ġüpheli Olgularda Standart ve Kozmetik Seri Yama Testi Sonuçları.
Türkderm 2010;44:193-9.
6. Kohl L, Blondeel A, Song M: Allergic Contact Dermatitis from Cosmetics
Retrospective analysis of 819 patch tested patients. Dermatology
2002;204:334-7.
7. Ada S, Seçkin D. Patch testing in allergic contact dermatitis: is it useful to
perform the cosmetic series in addition to the European standart series?
JEADV 2010, 24, 1192-1196.
8. Tüzün Y, Gürer MA, Serdaoğlu S, Oğuz O, Aksungur VL,eds. Dermatoloji.
Ġstanbul Nobel Tıp Kitabevleri 2008:183-254.
9. Cohen DE, Bassiri-Tehrani S. Irritant contact dermatitis. Dermatology‘de. Ed.
Bolognia JL, Jorizzo JL, Rapini RP. London, Mosby, 2003; 241-249.
10. Mydlarski PR, Katz AM, Mamelak AJ, Sauder DN. Contact dermatitis.
Clinical Science‘de. Chapter 87 p.1581-1997.
11. Hogan D. Contact dermatitis, Irritant. www.emedicine.com. March 21 2006.
12. Fartasch M. Human barrier formation and reaction to irritation. Curr Probl
Dermatol 1995;23: 95-103.
74
13. Corsini E, Galli CL. Epidermal cytokines in experimental contact dermatitis.
Toxicology 2000; 142:203-211.
14. English JS. Current concepts of irritant contact dermatitis. Occup Environ Med
2004;61: 722-726.
15. Smith HR, Basketter DA, Mc Fadden JP. Irritant dermatitis, irritancy and its
role in allergic contact dermatitis. Clin Exp Dermatol 2002;27:138-46.
16. FerahbaĢ A, UtaĢ S. Ġrritan kontakt dermatit. Türkiye Klinikleri Dermatoloji
Dergisi Dermatitler Özel Sayısı 2006;2:9-16.
17. Morris-Jones R, Robertson SJ, Ross JS ve ark. Dermatitis caused by physical
irritants. Br J Dermatol 2002;147:270-275.
18. Saint-Mezard P, Rosieres A, Krasteva M ve ark. Allergic contact dermatitis.
Eur J Dermatol 2004; 14: 284-295.
19. Braun-Falco O, Plewig G, Wolf HH, Burgdorf WHC. Dermatology. 2nci baskı
Berlin, Springer, 2000; 467-484.
20. Mark BJ, Slavin RG. Allergic contact dermatitis. Med Clin N Am 2006; 90:
169-185.
21. Mc Fadden J. Immunology of allergic contact dermatitis. Allergic Skin
Diseases‘de. Ed. Leung DYM, Greaves MW. New York and Basel, Marcel
Dekker, Inc., 2000; 213-222.
22. De Jongh CM, Ververk MM, Withagen CE ve ark. Stratum corneum cytokines
and skin irritation response to sodium lauryl sulfate. Contact Dermatitis 2006;
54: 325-333.
23. Kartono F, Maibach HI. Irritants in combination with a synergistic or additive
effect on the skin response: an overview of tandem irritation studies. Contact
Dermatitis 2006; 54: 303-312.
24. Bhushan M, Beck MH. An audit to identify the optimum referral rate to a
contact dermatitis investigation unit. Br J Dermatol 1999; 141: 570–2.
25. Loffler H, Effendy I. Prevention of irritant contact dermatitis. Eur J Dermatol
2002; 12: 4-9.
75
26. Tunalı ġ, Bülbül BaĢkan E. EI ekzemaları. Türkiye Klinikleri Dermatoloji
Dergisi Dermatitler Özel Sayısı 2006; 2: 26-30.
27. Kwon S, Campbell LS, Zirwas MJ. Role of protective gloves in the causation
and treatment of occupational irritant contact dermatitis. J Am Acad Dermatol
2006; 55: 891-896.
28. Yokota M, Maibach HI. Moisturizer effect on irritant dermatitis: an overview.
Contact Dermatitis 2006; 55: 65-72.
29. Held E, Lund H, Agner T. Effect of different moisturizers on SLS-irritated
human skin. Contact Dermatitis 2001; 44: 229-234.
30. Mccormick RD, Buchman TL, Maki DG. Doubleblind, randomized trial of
scheduled use of a novel barrier cream and an oil-containing lotion for pro-
tecting the hands of health care workers. Am J Infect Control 2000; 28: 302-
310.
31. Cohen DE, Heidary N. Treatment of irritant and allergic contact dermatitis.
Dermatol Ther 2004; 17: 334-340.
32. Levin CY, Maibach HI. Irritant contact dermatitis: is there an immunologic
component? Int Immunopharmacol 2002; 2: 183-189.
33. Li LY, Cruz PD. Allergic contact dematitis: pathophysiology applied to future
therapy. Dermatol Ther 2004; 17: 219-223.
34. Akyol A. Allerjik Kontakt Dermatit Tedavisi. T Klin Allerji-Astım 1999, 1.
22-26.
35. Pons-Guiraud A., Vigan M. Spesific locations of contact allergies to cosmetics.
Allergies and Cosmetics. Ed. A. Pons-Guiraud, M. Vigan. Paris, Expansion
Scientifique Française. 2004; 81-117.
36. Kaymak Y, Tırnaksız F. Kozmetik Ürünlere Bağlı Ġstenmeyen Yan Etkiler.
Dermatose 2007; 6(1):39-48
37. Pons-Guiraud. Intolerance to cosmetics. Allergies and Cosmetics. Ed.A. Pons-
Guiraud, M. Vigan. Paris, Expansion Scientifique Française. 2004; 37-80.
76
38. Rietschel RL, Fowler JF. Allergy to preservatives and vehicles in cosmetics
and toiletries. Fisher's contact dermatitis. 5 th ed. Philadelphia, Lippincott
Williams&Wilkins. 2001; 211-259.
39. Baran R. Nail cosmetics: allergies and irritations. Am J Clin Dermatol. 2002;
3(8): 547-555
40. De Groot AC, White IR. Cosmetics and skin care products. Textbook of
contact dermatitis. Ed. Rycroft RJG, Menne T, Frosch PJ, Lepoittevin JP. 3rd
ed. Berlin, Springer-Verlag. 2001; 661-685.
41. US Food and Drug Administration. The Federal Food, Drug, and Cosmetic Act
Table of Contents page. Available at: www.fda.gov. Accessed October 10,
2005.
42. www.cosmeticsinfo.org, www.chemotechnique.se
43. Lepoittevin JP, Le Coz CJ. Dictionary of Contact Allergens. Springer Berlin
Heidelberg, New York 2007, p.1-280.
44. White IR, de Groot AC. Cosmetics and skin care products. In: Frosch PJ,
Menne´ T, Lepoittevin J-P, editors. Contact dermatitis. 4th edition. Berlin:
Springer Verlag; 2006. p. 493–503.
45. Biebl KA, Warshaw EM. Allergic contact dermatitis to cosmetics. Dermatol
Clin 2006; 24:215–32.
46. Sasseville D. Hypersensitivity to preservatives. Dermatol Ther
2004;17(3):251–63.
47. Krob HA, Fleischer AB, D‘Agostino R, et al. Prevalence and relevance of
contact dermatitis allergens: a meta-analysis of 15 years of published T.R.U.E.
test data. J Am Acad Dermatol 2004; 51(3):349–53.
48. Cashman AL, Warshaw EM. Parabens: a review of epidemiology, structure,
allergenicity, and hormonal properties. Dermatitis 2005;16(2):57–66.
49. Wolf R, Wolf D, Tuzun B, et al. Contact dermatitis to cosmetics. Clin
Dermatol 2001;19:502–15.
77
50. Bryld LE, Agner T, Menne´ T. Allergic contact dermatitis 3-iodo-2-propynyl-
butylcarbamate (IPBC) – an update. Contact Dermatitis 2001;44:276–8.
51. Audicana MT, Munoz D, del Pozo MD, et al. Allergic contact dermatitis from
mercury antiseptics and derivatives: study protocol of tolerance to
intramuscular injections of thimerosal. Am J Contact Dermat 2002;13:3–9.
52. Schafer T, Enders F, Przybilla B. Sensitization to thimerosal and previous
vaccination. Contact Dermatitis 1995; 32:114–6.
53. Storrs FJ. Fragrance. Dermatitis 2007;18:3–7.
54. Larsen WG. How to test for fragrance allergy. Cutis 2000;65:39–41.
55. Schnuch A, Uter W, Geier J, et al. Contact allergy to farnesol in 2021
consecutively patch tested patients. Results of the IVDK. Contact Dermatitis
2004;50:117–21.
56. de Groot AC, Frosch PJ. Adverse reactions to fragrances: a clinical review.
Contact Dermatitis 1997;36:57–86.
57. Strauss RM, Orton DI. Allergic contact cheilitis in the United Kingdom: a
retrospective study. Am J Contact Dermat 2003;14:75–7.
58. Salam TN, Fowler JF Jr. Balsam-related systemic contact dermatitis. J Am
Acad Dermatol 2001;45: 377–81.
59. Simpson EL, Law SV, Storrs FJ. Prevalence of botanical extract allergy in
patients with contact dermatitis. Dermatitis 2004;15:67–72.
60. Hasan T, Rantanen T, Alanko K, et al. Patch test reactions to cosmetic
allergens in 1995–1997 and 2000–2002 in Finland–a multicentre study.
Contact Dermatitis 2005;53:40–5.
61. Wakelin SH, Smith H, White IR, et al. A retrospective analysis of contact
allergy to lanolin. Br J Dermatol 2001;145:28–31.
62. Asarch A, Scheinman PL. Sorbitan sesquioleate: an emerging contact allergen.
Dermatitis 2008; 19(6): 339–41.
78
63. Castanedo-Tardan MP, Jacob SE. Sorbitan sesquioleate. Dermatitis
2008;19(4):E22–3.
64. de Groot AC, van der Walle HB, Weyland JW. Contact allergy to
cocamidopropyl betaine. Contact Dermatitis 1995;33:419–22.
65. Jacob SE, Amini S. Cocamidopropyl betaine. Dermatitis 2008;19(3):157–60.
66. Jacob SE, Caperton CV. Allergen avoidance. Gallates. Dermatitis 2007;18(3):
Last two pages of journal. No numbers given.
67. Rietschel RL, Fowler JF Jr. Photocontact dermatitis.In: Rietschel RL, Fowler
JF Jr, editors. Fisher‘s contact dermatitis. 5th edition. Philadelphia: Lippincott
Williams & Wilkins; 2001. p. 397–411.
68. Fisher A. Sunscreen dermatitis: part III – the benzophenones. Cutis
1992;50:331–2.
69. Alanko K, Jolanki R, Estlander T, et al. Occupational allergic contact
dermatitis from benzophenone- 4 in hair care products. Contact Dermatitis
2001;44(3):188.
70. Mehta SS, Reddy BS. Cosmetic dermatitis—current perspectives. Int J
Dermatol 2003;42:533–42.
71. Berndt U, EIsner P, Marks JG. Cosmetic intolerance. Handbook of contact
dermatitis. Ed. Martin Dunitz. 1 st ed. 2000; 115-118.
72. ÖztaĢ P, Önder M. Kozmetik ürünlerin güvenilirliği. Kozmetik Bilimi. Ed.
(Yazan Y). Ġstanbul, Nobel Tıp Kitabevleri. 2004; 307-309.
73. Tosti A, Piraccini BM, van Neste DJ. Telogen effluvium after allergic contact
dermatitis of the scalp. Arch Dermatol. 2001; 137(2): 187-190.
74. Stewart LA. Patch testing to cosmetics and topical drugs. Am J Contact
Dermatitis 1996; 7: 53-55.
75. Marks JG. Contact and occupational dermatology. St. Louis, MO: Mosby,
2002.
79
76. Schnuch A, Szliska C, Uter W, IVDK. Facial allergic contact dermatitis. Data
from the IVDK and review of literature [abstract]. Hautarzt 2009;60(1):13–21.
77. Rietschel RL, Fowler JF. Regional contact dermatitis. In: Rietschel RL, Fowler
JF, editors. Fisher‘s contact dermatitis. 6th edition. Hamilton (ON): BC Decker
Inc.; 2008. p. 66–87.
78. Duarte I, Fusaro M, Lazzarini R. Etiology of paraphenylenediamine
sensitization: hair dye and other products. Dermatitis 2008;19(6):342.
79. Chan YC, Ket S, Goh CL. Positive patch test reactions to
paraphenylenediamine, their clinical relevance and the concept of clinical
tolerance. Contact Dermatitis 2001;45:217–20.
80. Katugampola RP, Statham BN, English JS. A multicenter review of
hairdressing allergens tested in UK. Contact Dermatitis 2005;53:130–2.
81. Patel S, Basketter DA, Jefferies D, et al. Patch test frequency to
paraphenylenediamine: follow up over the last 6 years. Contact Dermatitis
2007;56:35–7.
82. Ortiz KJ,Yiannias JA. Contact dermatitis to cosmetics, fragrances, and
botanicals. Dermatologic Therapy, Vol. 17, 2004, 264–271.
83. Fisher AA. Allergic contact dermatitis and patch testing in childhood. Cutis
1994;54:230–2.
84. Fisher AA. Contact stomatitis, glositis, and cheilitis. Otolaryngol Clin North
Am 1974;7:827–43.
85. Zug KA, Kornik R, Belsito DV. Patch testing North American lip dermatitis
patients: data from the North American Contact Dermatitis Group 2001 to
2004. Dermatitis 2008;19(4):202–8.
86. Francalanci S, Sertoli A, Giorgini S, et al. Multicenter study of allergic contact
cheilitis from toothpastes. Contact Dermatitis 2000;43:216–22.
87. Lim SW, Goh CL. Epidemiology of eczematous cheilitis at a tertiary
dermatological referral center in Singapore. Contact Dermatitis 2000;43:322–6.
80
88. Zoli V, Silvani S, Vincenzi C, et al. Allergic contact cheilitis. Contact
Dermatitis 2006;54:296–7.
89. Katsarou A, Armenaka M, Vosynioto V, et al. Allergic contact cheilitis in
Athens. Contact Dermatitis 2008;59:123–5.
90. Schram SE, Glesne LA, Warshaw EM. Allergic contact cheilitis from
benzophenone-3 in lip balm and fragrance/flavorings. Dermatitis
2007;18(4):221–4.
91. Serra-Baldrich E, Puig LL, Gimenez Arnau A, et al. Lipstick allergic contact
dermatitis from gallates. Contact Dermatitis 1995;32:359–60.
92. Hafeez ZH. Perioral dermatitis: an update. Int J Dermatol 2003;42:514–7.
93. Rycroft RJG, Menne´ T, Frosch PJ, et al, editors. Textbook of contact
dermatitis. Berlin: Springer Verlag; 1992. p. 276–7.
94. Hernandez-Nunez A, Sanchez-Perez J, Pascual-Lopez M, et al. Allergic
contact dermatitis from benzoyl peroxide transferred by a loving son. Contact
Dermatitis 2002;46:302.
95. Akyol A. Dermatolojide Modern Tanı Yöntemleri. Patch (Yama) Testi. T Klin
J Dermatol 2002,12 (S).
96. Draelos, ZD. Contact Dermatitis. Cosmetics in Dermatology. NY, Churchill
Livingstone. 1995; 267-277.
97. US Food and Drug Administration. Cosmetic safety more complex than at
First Blush. FDA Consumer 1991; November; revised May 1995.
98. Skog E. Incidence of cosmetic dermatitis. Contact Dermatitis 1980;6:449-51.
99. Romaguera C, Camarasa JMG, Alomar A, Grimalt F. Patch tests with allergens
related to cosmetics. Contact Dermatitis 1983;6:167-8.
100. DeGroot AC. Contact allergy to cosmetics: causative ingredients. Contact
Dermatitis 1987;17:26-34.
101. Eiermann HJ, Larsen W, Maibach HI, Taylor JS. Prospective study of cosmetic
reactions: 1977-1980. J Am Acad Dermatol 1982;6:909-17.
81
102. Adams RM, Maibach HI. A five-year study of cosmetic reactions. J Am Acad
Dermatol 1985;13: 1062-9.
103. Wolf R, Wolf D, Tüzün B, Tüzün Y. Contact dermatitis to cosmetics. Clin
Dermatol 2001;19: 502-15.
104. Warshaw EM, Buchholz HJ, Belsito DV, et al. Allergic patch test reactions
associated with cosmetics: Retrospective analysis of cross-sectional data from
the North American Contact Dermatitis Group, 2001-2004. J Am Acad
Dermatol 2009; 60: 23-38.
105. Tomar JY, Jain VK, Aggarwal K, Dayal S, Gupta S. Contact allergies to
cosmetics: Testing with 52 cosmetic ingredients and personal products. The
Journal of Dermatol 2005; 32: 951-955.
106. Penchalaiah K, Handa S, Lakshmi SB, Sharma VK, Kumar B: Sensitizers
commonly causing allergic contact dermatitis from cosmetics, Contact
Dermatitis, 2000;43: 311-313.
107. Li LF, Liu G, Wang J. Prevalence and 1-year outcome of facial allergic contact
dermatitis in patients patch tested in a university hospital. Contact Dermatitis.
2007 Sep;57(3):187-90.
108. De Groot AC, Bruynzeel DP, Bos JD et al: The allergens in cosmetics, Arc
Dermatol. 1988. 124:1525-1529.
109. Kohl L, Blondeel A, Song M: Allergic Contact Dermatitis from Cosmetics
Retrospective analysis of 819 patch tested patients. Dermatology
2002;204:334-7.
110. Hacıoğlu ġ, BaĢkan EB, Tunalı ġ, Sarıcaoğlu H. Kozmetiklere Bağlı Kontakt
Dermatit ġüpheli Olgularda Standart ve Kozmetik Seri Yama Testi Sonuçları.
Türkderm.2010;44:193-9.
111. AdıĢen E, Onder M, Terzioğlu Y. A retrospective study of patients with facial
allergic contact dermatitis patch tested with the European standard series in
Turkey. JEADV 2009;23,702-738.
112. Cronin E, Bandmann H, Calnan C D et al. Contact dermatitis in the atopic.
Acta Derm Venereol 1970: 50: 183– 187.
82
113. De Groot A C. The frequency of contact allergy in atopic patients with
dermatitis. Contact Dermatitis 1990: 22: 273–277.
114. Jones H, Lewis C, McMarlin S. Allergic contact sensitivity in atopic
dermatitis. Arch Dermatol 1973: 107: 217–222.
115. Giordano-Labadie F, Rance F, Pellegrin F, Bazex J, Dutau G, Schwarze H P.
Frequency of contact allergy in children with atopic dermatitis results of a
prospective study of 137 cases. Contact Dermatitis 1999: 40: 192–195.
116. Akyol A, Boyvat A, Peksarı Y, Gürgey E. Contact sensitivity to standart series
allergens in 1038 patients with contact dermatitis in Turkey. Contact
Dermatitis. 2005;52:333-337.
117. Orton DI, Wilkinson JD. Cosmetic allergy: incidence, diagnosis and
management. Am J Clin Dermatol 2004;5:327-37.
118. Biebl KA, Warshaw EM. Allergic contact dermatitis to cosmetics. Dermatol
Clin 2006;24:215-32.
119. Nielsen NH, Linneberg A, Menne´ T, Madsen F, Frolund L, Dirksen A, et al.
Allergic contact sensitization in an adult Danish population: two cross-
sectional surveys eight years apart (The Copenhagen Allergy Study). Acta
Derm Venereol 2001;81:31-4.
120. Nielsen NH, Menne´ T. Allergic contact sensitization in an unselected Danish
population. The Glostrup Allergy Study, Denmark. Acta Derm Venereol
1992;72:456-60.
121. Wetter DA, Yiannias JA, Prakash AV, Davis MDP, Farmer SA, el-Azhary
Rokea A. Results of patch testing to personal care product allergens in a
standard series and a supplemental cosmetic series: An analysis of 945 patients
from the Mayo Clinic Contact Dermatitis Group, 2000-2007. J Am Acad
Dermatol 2010;63:789-98.
122. Warshaw EM, Belsito DV, DeLeo VA, Fowler JF Jr, Maibach HI, Marks JG,
et al. North American Contact Dermatitis Group patch-test results, 2003-2004
study period. Dermatitis 2008;19: 129-36.
83
123. Hillenbrand ve Beyazit Akasya-Hillenbrand E, Ozkaya-Bayazıt E. Patch test
results in 542 patients with suspected contact dermatitis in Turkey. Contact
Dermatitis 2002;46:17-23.
124. Marks J G Jr, Belsito D V, DeLeo V A et al. North American Contact
Dermatitis Group. North American Contact Dermatitis Group patch-test
results, 1998–2000. Am J Contact Dermat 2003: 14: 59–62.
125. Bangha E, Elsner P. Sensitization to allergens of the European standard series
at the Department of Dermatology in Zurich (1990–94). Dermatology 1996;
193: 17–21.
126. Albert M R, Gonzalez S, Gonzalez E. Patch testing reactions to a standard
series in 608 patients tested from 1990 to1997 at Massachusetts General
hospital. Am J Contact Dermatitis 1998: 9: 207–211.
127. Wöhrl S, Hemmer W, Focke M, Götz M, Jarisch R. Patch testing in children,
adults, and the elderly. Influence of age and sex on sensitization patterns.
Pediatr Dermatol 2003: 20: 119–123.
128. Buckley D A, Rycroft R J G, White I R, McFadden J P. The frequency of
fragrance allergy in patch tested patients increases with their age. Br J
Dermatol 2003: 149: 986–989.
129. Lunder T, Kansky A. Increase in contact allergy to fragrances: patch test
results 1989–1998. Contact Dermatitis 2000: 43: 107–109.
130. Katsarou A, Kalogeromitros D, Armenaka M, Koufou V, Davou E,
Koumantaki E. Trends in the results to standart allergens over the period 1984–
1995. Contact Dermatitis 1997: 37: 245–246.
131. Trattner A, David M. Patch testing with fine fragrances comparison with
fragrance mix, balsam of Peru and a fragrance series. Contact dermatitis 2004:
49: 287–289.
132. Önder M, AdıĢen E. Patch test results in a Turkish paediatric population.
Contact dermatitis 2008;58:63-65.
133. Rastogi SC. Analytical control of preservative labeling on skin creams. Contact
dermatitis 2000;43:339-43.
84
134. Laguna C, de la Cuadra J, Martin-Gonzalez B, Zaragoza V, Martinez-Casimiro
L, Alegre V. Allergic Contact Dermatitis to Cosmetics Actas Dermosifiliogr.
2009;100:53-60.
135. Garcia-Melgares ML, de la Cuadra J, Martin B, Laguna C, Martinez L, Alegre
V. Sensitization to Gallates: Review of 46 cases. Actas Dermatosifiliogr.
2007;98:688-93.
136. Schunch A, Geier J, Uter W, Frosch PJ. Patch testing with preservatives,
antimicrobials and industrial biocides. Results from multicentre study. Br J
Dermatol. 1998;138:467-76.
137. Martindale. The complete drugs reference. 32nd ed. London: Pharmaceutical
Press;1999.p. 1011.
138. Hausen BM, Beyer W. The sensitizing capacity of the antioxidants propyl,
octyl and dodecyl gallate and some related gallic acid esters. Contact
dermatitis. 1992;26:253-8.
139. Romaguera C, Vilaplana J. Contact dermatitis from gallates. Am J Contact
Dermatitis. 1993;4:231-4.
140. Cronin E. Lipstick dermatitis due to propyl gallate. Contact Dermatitis.
1980;6:213-4.
141. Serra-Baldrich E, Puig LL, Giménez Arnau A, Giménez Camarasa J. Lipstick
allergic contact dermatitis from gallates. Contact Dermatitis. 1995;32:359-60.
142. Giordano-Labadie F, Schwarze HP, Bazex J. Allergy contact dermatitis from
octyl gallate in lipstick. Contact Dermatitis. 2000;42:51.
143. Nandkishor V, Athavale P, Srinvas CR. Contact cheilitis from propyl gallate
lipsticks. Contact Dermatitis. 1994; 30:307.
144. Malten KE, van Ketel WG, Nater JP, Liem DH. Reactions in selected patients
to 22 fragrance materials. Contact Dermatitis 1984;11:1-10.
145. Devos SA, Constandt L, Tupker RA, Noz KC, Lucker GP, Bruynzeel DP, et al.
Relevance of positive patch-test reactionsto fragrance mix. Dermatitis
2008;19:43-7.
85
146. Rastogi SC, Menne´ T, Johansen JD. The composition of fine fragrances is
changing. Contact Dermatitis 2003;48:130-2.
147. Larsen W, Nakayama H, Lindberg M, Fischer T, Elsner P, Burrows D, et al.
Fragrance contact dermatitis: a worldwide multicenter investigation (part I).
Am J Contact Dermatitis 1996;7:77-83.
148. Frosch PJ, Johansen JD, Menne´ T, Rastogi SC, Bruze M, Andersen KE, et al.
Lyral is an important sensitizer in patients sensitive to fragrances. Br J
Dermatol 1999;141:1076-83.
149. Frosch PJ, Pirker C, Rastogi SC, Andersen KE, Bruze M, Svedman C, et al.
Patch testing with a new fragrance mix detects additional patients sensitive to
perfumes and missed by the current fragrance mix. Contact Dermatitis
2005;52:207-15.
150. DeGroot AC, van Ginkel CJW, Weijland JW. Methyldibromoglutaronitrile
(Euxyl K 400): an important ‗‗new‘‘ allergen in cosmetics. J Am Acad
Dermatol 1996;35:743-7.
151. ec.europa.eu/health/ph_risk/committees/04_sccp/docs/sccp_o_060.pdf,
accessed 7-24-08.
152. McFadden JP, Ross JS, Jones AB, Rycroft RJG, Smith HR, White IR.
Increased rate of patch test reactivity to methyldibromoglutaronitrile. Contact
Dermatitis 2000;42:54-5.
153. de Groot AC, de Cock PA, Coenraads PJ, van Ginkel CJW, Jagtman BA, van
Joost T, et al. Methyldibromoglutaronitrile is an important contact allergen in
The Netherlands. Contact Dermatitis 1996;34:118-20.
154. Api AM. Only Peru Balsam extracts or distillates are used in perfumery.
Contact Dermatitis. 2006;54:179.
155. Wöhrl S, Hemmer W, Focke M, Götz M, Jarish R. The significance of
fragrance mix, balsam of Peru, colophony and propolis as screening tools in the
detection of fragrance allergy. Br J Dermatol. 2001;145:268‑ 73.
156. Katsarma G, Gawkrodger D J: Suspected fragrance allergy requires extended
patch testing to individual fragrance allergens. Contact Dermatitis
1999;41:193-7.
86
10. EKLER
Ek 1. Etik kurul onayı
87
88
Ek 2. Kozmetik Patch Test Serisi
1. Isopropyl myristate
2. Amerchol L 101 (LANOLIN ALCOHOL and PARAFFINUM LIQUIDUM)
3. Triethanolamine
4. Polyoxyethylenesorbitan monooleate (POLYSORBATE 80)Tween 80
5. Sorbitan monooleate (SORBĠTAN OLEATE) Span 80
6. 2-tert- Butyl - 4- methoxyphenol (BHA)
7. 2, 6- Di – tert – butyl -4 –cresol (BHT)
8. Octyl gallate
9. Triclosan (Irgasan DP 300)
10. Sorbic acid
11. 4- chloro-3- cresol (PCMC) P-CHLORO-m- CRESOL
12. 4-chloro-3,5-xylenol (PCMX) (CHLOROXYLENOL)
13. Thimerosal (Merthiolate)
14. Imidazolidinyl urea (Germall 115)
15. Hexamethylene tetramine (METHENAMINE)
16. Chlorhexidinedigluconate
17. Paraben mix
18. Phenylmercuric acetate
19. 2- Chloroacetamide
20. Hexahydro 1,3,5- tris- (2- hydroxyethyl) triazine (Grotan BK)
21. Clioquinol (Chinoform)
22. Ethylenediamine dihydrochloride
23. Abitol (HYDROABIETYL ALCOHOL)
24. Phenyl saicylate (Salol)
25. 2- Hydroxy-4- methoxybenzophenone (BENZOPHENONE-3)
26. Sorbitan sesquioleate
27. Propylene glycol
28. Stearyl alcohol
29. Cetyl alcohol
30. Benzyl salicylate
31. 2- Bromo-2- nitropropane- 1,3- diol (Bronopol)
89
32. Sodium-2- pyridinethiol- 1-oxide (Sodium omadine)
33. Cocamidopropylbetaine
34. Benzyl alcohol
35. Cl + Me- ISOTHIAZOLINONE/ Me-ISOTHIAZOLINONE (Kathon CG)
36. tert- Butylhydroquinone
37. 2 (2- Hydroxy-5- ME-phenyl-)benzotriazol (Tinuvin P) (DROMETRIZOLE)
38. Propyl gallate
39. Dodecyl gallate
40. 1-(3- Chloroallyl)-3,5,7- triaza-1-azonia-Adamantanechloride (QUATERNIUM 15)
41. 2-Phenoxyethanol
42. DIAZOLIDINYL UREA (Germall II)
43. Euxyl K 400 (METHYLDIBROMOGLUTARONITRILE/PHENOXYETHANOL)
44. DMDM Hydantoin
45. 1,2-Dibromo-2,4-dicyanobutan (ME-DIBROMOGLUTARONITRILE)
46. Tea Tree Oil
47. lodopropynyl Butylcarbamate
48. Dimethylaminopropylamine
49. Lauryl Glycoside
50. Fragrance 1
51. Fragrance mix 2
52. Balsam of Peru
53. Formaldehyde