_Włocławskie_Memory _Szlak_rosyjski

Projekt upowszechniający wiedzę o skomplikowanej i fascynującej, wielokulturowej historii Włocławka.

Opracowanie merytoryczne: Tomasz DzikiOpracowanie graficzne: Edyta Ołdak

Organizator:

Współpraca:

Mecenat:

_Anton_(Antoni)_Denikin_(1872-1947)

Rodowity wrocławianin, rosyjski oficer m.in. w latach I wojny światowej, przeciwnik bolszewików, współtwórca ruchu „Białych”, dowódca Armii Ochotniczej (1918-1919).

Urodził się w Szpetalu Dolnym 16 XII 1872. Jego ojciec był emerytowanym oficerem armii rosyjskiej, natomiast matka – Elżbieta Wrzesiński – Polką. Gdy miał sześć lat zamieszkał z rodziną we Włocławku, przy ul. Piekarskiej. Tutaj uczęszczał m.in. do Gimnazjum Realnego (1882-1889). Z matką z reguły rozmawiał po polsku. W swoich wspomnieniach sporo miejsca poświęcił włocławskiemu okresowi dzieciństwa. Znalazły się w nich wzmianki o codziennym życiu w mieście, o wzajemnych relacje jego ojca i jego własnych kontaktach z Polakami. Wspomniał o krótkiej wizycie cara Aleksandra II na dworcu kolejowym we Włocławku w 1879. Krytycznie podchodził do polityki rusyfikacyjnej wobec Polaków.

_Anton_(Antoni)_Denikin_(1872-1947)

_Cerkwiew_Prawosławna_pw._sw._Mikołaja

Widok Cerkwi Prawosławnej pw. św. Mikołaja na Nowym Rynku we Włocławku. Widok sprzed 1914 roku.

Koncepcja budowy dużej świątyni prawosławnej we Włocławku pojawiła się w latach 70-tych XIX w. Powstał projekt, zgromadzono część środków finansowych. Ostatecznie inwestycji nie zrealizowano. Do pomysłu powrócono w latach 90-tych XIX w. W mieście powstał specjalny komitet, który uzyskał plac pod jej budowę, zgromadził niezbędne materiały budowlane oraz środki finansowe. Widoczna na zdjęciu świątynia, którą pobudowano na obecnym Placu Wolności, została oddana do użytku w grudniu 1906. W latach I wojny światowej oraz pierwszych latach II RP budynek był nieużywany i dewastowany. Ostatecznie rozebrany w 1925 r. Materiał pochodzący z rozbiórki rozprzedano.

_Cerkiew_pw._sw._Mikołaja_na_Cmentarzu _Komunalnym_we_Włocławku

Cerkiew pw. św. Mikołaja na Cmentarzu Komunalnym we Włocławku. Widok współczesny.

Budynek powstał na przełomie XIX i XX w., w części prawosławnej, włocławskiego cmentarza komunalnego, którego teren wyznaczono i wstępnie podzielono pomiędzy trzy wyznania w 1893. Funkcję świątyni prawosławnej budynek spełniał już w latach I wojny światowej oraz w okresie II RP. Aktualnie cerkiew parafialna administracyjnie należy do dekanatu bydgoskiego diecezji łódzko – poznańskiej Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego. Cerkiew, wraz z niewielką rosyjską częścią cmentarza, jest jednym z nielicznym materialnych dowodów na obecności kultury rosyjskiej w historii Włocławka.

_Dworzec_kolejowy_we_Włocławku

Widok dworca kolejowego we Włocławku (widok sprzed 1914).

Linia kolejowa warszawsko – bydgoska uruchomiona została 4 XII 1862 roku. Było to pierwsze w historii połączenie kolejowe Prus (potem Niemiec) z Królestwem Polskim. W 1862 zakończono również budowę widocznego włocławskiego dworca kolejowego, który zburzono w 1971.

Prusko – rosyjska koncepcja budowy linii kolejowej, która przebiegałaby w tym regionie, powstała w końcu lat 40-tych XIX wieku. Po stronie rosyjskiej realizację inwestycji powierzono Towarzystwu Akcyjnemu Drogi Żelaznej Warszawsko – Bydgoskiej. Linia kolejowa odegrała ogromną rolę miastotwórczą. Wyznaczyła kierunki rozwoju przestrzennego Włocławka. W znacznym stopniu przyczyniła się do zlokalizowania tutaj szeregu inwestycji przemysłowych, m.in. budowy fabryki celulozy, co ostatecznie ukształtowało ówczesny, industrialny wizerunek miasta.

_Dworzec_kolejowy_we_Włocławku

Most łyżwowy na Wiśle wybudowany i otwarty w 1865 roku. Na pierwszym planie rogatka z dwujęzycznym napisem (rosyjskim i polskim): „Stępa jechać po moście”. Z lewej strony przy moście „berlinka” z napisem: „Wilhelm Lehman Mewe a/W”. W tle panorama Szpetala. Widok sprzed 1914 roku.

W okresie zaboru rosyjskiego Włocławek uzyskał pierwszą w historią stałą przeprawę przez Wisłę, co ułatwiło m.in. kontakty gospodarcze z ziemią dobrzyńską. Most z 1865 powstał na bazie warszawskiego mostu łyżwowego zlikwidowanego w 1860. Przez pierwszych kilka lat był wydzierżawiany prywatnym osobom. W 1871 rokustał się własnością państwową. Za korzystanie z niego należało płacić. Obowiązywała tzw. taryfa mostowa (myto).

_Rosyjski_plan_Nowego_Rynku

Rosyjski plan Nowego Rynku (część obecnego Placu Wolności) z 1898 z zaznaczeniem usytuowania cerkwi prawosławnej.

4 VII 1893 roku rosyjskie władze miasta przychyliły się do wniosku Komitetu do spraw Budowy Prawosławnej Cerkwi w mieście Włocławku i bezpłatnie oddały pod budowę cerkwi część Nowego Rynku. Nie pomogły sprzeciwy i petycje mieszkańców, którzy prosili Rosjan, aby nie zabierali im tak ważnego punktu miasta. Proponowali żeby na ten cel przeznaczyć inny plac miejski. Decyzji nie zmieniono. Ostatnich pomiarów placu przed rozpoczęciem budowy dokonano w 1898. Zgodnie z projektem budynek miał powstać w północnej części obecnego Placu Wolności, w linii prostopadłej względem ul. Nowej (obecnie ul. 3 Maja).

_Wojsko_rosyjskie

Oddziały wojska rosyjskiego stacjonujące we Włocławku. Widok sprzed 1914 roku.

W XIX w. Włocławek był największym rosyjskim garnizonem w północno – zachodniej części Królestwa Polskiego. Od 1859 w mieście na stałe kwaterowały dwa pułki, m.in. 14 Pułk Dragonów Litewskich i 5 Pułk Ułanów Litewskich. We Włocławku swoją siedzibę miał również Korpus Aleksandrowskiej Straży Pogranicznej i Żandarmeria. W XIX wieku pobudowano w mieście koszary przy obecnych ulicach: Długiej i Żytniej.

Pobyt rosyjskiego wojska w mieście przed 1914 potwierdzał rosyjskie panowanie w Królestwie Polskim. Funkcjonowanie tak dużego garnizonu w latach pokoju miało również charakter miastotwórczy. Pobudowanie koszar poza granicami miasta, wyznaczyło przyszłe kierunki jego rozwoju przestrzennego. Obecność dużej liczby żołnierzy stymulowała rozwój gospodarczy Włocławka, dając zatrudnienie wielu jego mieszkańcom.