praca zbiorowa pod redakcjUrszuli Paki

Szczecin 2014

Wspomnienia, portrety, glosyl

RedakcjaUrszula Paka

Redakcja jzykowa i korektaAgnieszka GruszczyskaKatarzyna Kryszczuk-MakowskaSawomir Iwasiw

Projekt graficzny i amaniePPH Zapol Dmochowski Sobczyk Spka Jawna

WydawcaZachodniopomorskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli

DrukPPH Zapol Dmochowski Sobczyk Spka Jawna

Nakad500

Copyright by Zachodniopomorskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli

ISBN 978-83-89882-24-0

Olgierd Geblewicz Naturalne pragnienie wiedzy 5

Urszula PakaZa progiem nowoczesnoci 7

Urszula Paka65 lat doskonalenia nauczycieli na Pomorzu Zachodnim. Zarys historii 9

Piotr LachowiczTradycja i nowoczesno 15

Katarzyna Kryszczuk-MakowskaO zaczytaniu 17

Sawomir IwasiwKolejny pierwszy dzie 18

Katarzyna SzymaskaMl ksikowy 19

Diana Okonowska-PoniatowskaNa pokadzie 21

Agnieszka GruszczyskaPrzestrze rwnoci 22

Ewa Jaklewicz-WalewiczSzkielet ryby 23

Krzysztof KoroskiMistrz i ucze 24

Janusz KorzeniowskiNauczycielska powinno 25

Maria Twardowska(Nie)spenione marzenia 26

Zarzdzanie i odpowiedzialnoKadra zarzdzajca 28

Exempli discimus Nauczyciele konsultanci 30

Nie myl, e ksiki znikn Biblioteka Pedagogiczna im. Heleny Radliskiej 32

Grupa do zada specjalnych Dzia Rozwoju i Wspomagania 34

Precyzja i efektywno Dzia Ekonomiczno-Administracyjny 36

Trzy pery regionu Oddziay Zamiejscowe 38

Agnieszka GruszczyskaZarzdzanie publiczne w owiacie 40

5Naturalne pragnienie wiedzy

Jubileusz Zachodniopomorskiego Centrum Doskonalenia Nauczycieli to dobra okazja do refleksji na temat kondycji ikierunkw rozwoju edukacji nie tylko wregionie Pomorza Zachodniego, ale take wszerszej, by tak rzec, europejskiej perspektywie. Zdecydowana wikszo pastw Unii Eu-ropejskiej zgodnie pojmuje cele edukacji: wszelkie dziaania systemowe ipozasystemowe wtym zakresie midzy innymi nauczanie wszkoach, doskonalenie zawodowe czy rozmaite formy sa-moksztacenia s niezbdne do tworzenia trwaych struktur spoecznych. Ich spoiwem, ktre stanowi odobrobycie ipokoju pastw czonkowskich, jest nieustannie pomnaana wiedza.

Wzwizku ztym priorytety europejskie s przede wszystkim skoncentrowane wok unowocze-nienia metod komunikacji, zapewnienia obywatelom rwnego dostpu do edukacji szkolnej na wszystkich etapach oraz denia do efektywnego ksztacenia ustawicznego. Wpolityce Pomorza Zachodniego nie inaczej pojmowane powinny by najwaniejsze zadania owiaty, ktre s reali-zowane wramach dziaa statutowych Zachodniopomorskiego Centrum Doskonalenia Nauczy-cieli. Przeprowadzane szkolenia, organizowane konferencje metodyczne iwydawane publikacje wiadcz oniemaym wpywie dziaalnoci placwki na jako edukacji, aprzede wszystkim na wspomniany wczeniej poziom wiedzy.

6Bez przesady mona zatem stwierdzi, e zachodniopomorska instytucja, doskonalca nauczy-cieli od ponad szeciu dekad, wpisuje si weuropejski trend formowania, rozwoju iutrzymywa-nia wysokich standardw edukacyjnych. Nie mona jednak zapomina, e edukacja wwymiarze instytucjonalnym nie istniaaby bez udziau aktywnych, zaangaowanych ikompetentnych osb nauczycieli, naukowcw, specjalistw wdanych dziedzinach. Jestemy im winni szczere podzi-kowania za wieloletni prac ipowicenie na rzecz zachodniopomorskiej owiaty. Jak twierdzi bowiem Stagiryta, jeden ztwrcw fundamentw nauki europejskiej: Wszyscy ludzie znatury pragn wiedzy.

Olgierd Geblewicz

Marszaek Wojewdztwa Zachodniopomorskiego

7Za progiem nowoczesnoci

Wperspektywie osigni modernizujcego si wiata wrd ktrych jednym zwaniejszych jest prawo do zdobywania wiedzy nauczyciele s szczegln grup spoeczn, bowiem od ich kompetencji, wraliwoci iaktywnoci zaley przyszo kolejnych pokole wchodzcych wdoro-se ycie. Nowoczesno zmienia jednak wspczesnych pedagogw iwpyna na oczekiwania, jakie si przed nimi stawia. Dlaczego? Poniewa dostp do wiedzy wydaje si atwiejszy ni kie-dykolwiek wczeniej, liczba informacji publikowanych na stronach internetowych przerosa mo-liwoci percepcji jednostki, anowoci technologiczne bywaj maymi rewolucjami wsposobach pojmowania wiata. Ztymi zjawiskami nauczyciele musz mierzy si kadego dnia.

Mimo wszystko, wontologicznym zamieszaniu, nauczyciele maj przecie konkretne cele do osi-gnicia. Odpowiadajc na wezwanie nowoczesnego wiata, musieli iwci musz rewindykowa swoje powinnoci i dotychczasowe, odnawiane z pocztkiem kadego roku szkolnego, zadania. Nauczanie, wychowywanie, moralne wspieranie te hasa, mimo swojej znacznej powagi, trac dzisiaj si oddziaywania. By moe wypieraj je atrakcyjniejsze metody i jzyki, ktrymi wiat komunikuje si zmodymi ludmi? Nie wolno lekceway ich wpywu. Nie mona take, bezreflek-syjnie, poddawa si ich dominacji.

8Nie zapominamy zatem o potrzebie nieustannego podnoszenia poziomu umiejtnoci zawodo-wych kadry owiatowej placwka doskonalca nauczycieli na Pomorzu Zachodnim zajmuje si t swoist misj od 65 lat. Trudno wymieni wjednym miejscu wszystkie osoby, idee iprzedsi-wzicia, ktre zoyy si na tak dug i jak naley podkreli efektywn dziaalno. Dlatego te powicamy wniniejszej publikacji miejsce postaciom, pomysom ipraktykom, ktre na prze-strzeni lat miay wpyw na wypracowanie rozpoznawalnej marki centrum doskonalenia nauczy-cieli. Dziki nim moemy przekracza kolejne progi nowoczesnoci.

Urszula Paka

Dyrektor Zachodniopomorskiego Centrum Doskonalenia Nauczycieli

9Urszula Paka

65 lat doskonalenia nauczycieli na Pomorzu ZachodnimZarys historii

Trudno przeceni wpyw dugoletniej tradycji doskonalenia nauczycieli na rozwj zachodniopo-morskiej edukacji. Spogldajc wstecz na okres ostatnich szedziesiciu piciu lat funkcjono-wania systemu doskonalenia nauczycieli na Pomorzu Zachodnim mona wysnu wniosek, e jednym z waniejszych elementw regionalnej polityki edukacyjnej jest ksztacenie ustawiczne kadry owiatowej. Jej integraln czci jest dziaalno zarwno orodka doskonalenia nauczy-cieli, jak ibiblioteki pedagogicznej oraz pokrewnych im instytucji.

Doskonalenie nauczycieli

Genezy systemu doskonalenia nauczycieli naley szuka w pierwszych miesicach dziaania wadz owiatowych regionu. Tworzyy je Komisje Rejonowe Ksztacenia cile wsppracujce zOgniskami Zwizku Nauczycielstwa Polskiego. Niemniej jednak, nie stanowiy one wystarcza-jco mocnego podparcia instytucjonalnego dla odradzajcej si po wojnie owiaty. Dlatego te jesieni 1949 roku zostay utworzone Orodki Dydaktyczno-Naukowe, ktrych zadaniem byo doskonalenie nauczycieli w merytorycznej i organizacyjnej sferze ich pracy. Efektem dwch lat ich funkcjonowania oraz konsekwencj reformy owiaty byo powstanie w1951 roku Wojewdz-kiego Orodka Doskonalenia Kadr Owiatowych. Priorytetem dziaalnoci tej instytucji, ktra funkcjonowaa do listopada 1957 roku, bya pomoc nauczycielom niewykfalifikowanym, ktrzy stanowili wwczas wci jedn pit kadry szk podstawowych.

Wlatach 19581960 doskonaleniem nauczycieli zajmoway si ogniska ZNP. Wstyczniu 1960 roku powoano Okrgowy Orodek Metodyczny, ktry funkcjonowa a do 1973 roku. Okres ten by jednym znajstabilniejszych wdziejach systemu doradztwa idoksztacania nauczycieli.

Kolejnym etapem wrozwoju systemu doskonalenia nauczycieli na Pomorzu Zachodnim byo po-woanie na mocy rozporzdzenia Rady Ministrw z15 czerwca 1972 roku Instytutu Ksztacenia Nauczycieli, adokadnie jego filii pod nazw Instytut Ksztacenia Nauczycieli iBada Owiato-wych. WSzczecinie Instytut dziaa od marca 1973 roku do poowy maja roku 1981. Wtym czasie doszo rwnie do przeksztacenia istniejcego od 1960 roku Okrgowego Orodka Metodycz-nego wZespoy Wizytatorw Przedmiotowo-Metodycznych. Obie instytucje zarwno IKNiBO,

10

jak i ZWPM przez dziesi lat funkcjonoway rwnolegle, podejmujc wsplne dziaania na rzecz rodowiska owiatowego.

Wroku 1981 miay miejsce kolejne zmiany wsystemie doskonalenia nauczycieli. Midzy innymi przeksztacono IKNiBO w Oddzia Doskonalenia Nauczycieli. Po omiu latach powoano kolej-n instytucj, ktra miaa wspiera nauczycieli Wojewdzki Orodek Metodyczny. 31 grudnia 1990 roku zosta zlikwidowany Oddzia Doskonalenia Nauczycieli, a1 kwietnia 1993 roku prze-mianowano WOM na istniejce do 2008 roku Centrum Doradztwa iDoskonalenia Nauczycieli.

W 2008 roku placwka zmienia swoj nazw na Zachodniopomorskie Centrum Doskonalenia nauczycieli ifunkcjonuje wnowoczesnym budynku przy ul. Gen. J. Sowiskiego 68 wSzczecinie.

Biblioteka pedagogiczna

Instytucj komplementarn wobec zachodniopomorskiej placwki doskonalenia nauczycieli jest funkcjonujca od wielu lat biblioteka pedagogiczna. Za moment rozpoczynajcy jej dziaalno uznaje si rok 1946, kiedy do inwentarza zbiorw Centralnej Biblioteki Pedagogicznej dokonano pierwszego wpisu. W1951 roku nadano jej statut, awraz znim now nazw Pedagogiczna Bi-blioteka Wojewdzka. Wtym czasie utworzono rwnie wramach biblioteki czytelni zwolnym dostpem do ksiek iczasopism. Kolejnym wanym momentem whistorii biblioteki byo prze-jcie w roku 1974 okoo 50 tysicy woluminw ze zbiorw Biblioteki Punktu Konsultacyjnego Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza wPoznaniu.

Wwyniku reorganizacji sieci bibliotek pedagogicznych, od lutego 1976 roku Pedagogiczne Biblio-teki Powiatowe zostay przeksztacone w filie PBW w Szczecinie. Rwnie w tym roku, z okazji trzydziestolecia dziaalnoci, bibliotece nadano imi Heleny Radliskiej. W 1992 roku Kurator Owiaty wSzczecinie powierzy bibliotece prowadzenie doradztwa idoskonalenia bibliotekarzy, awroku 1993 zostaa ona przeksztacona wCentrum Informacji Edukacyjnej. Od tego momentu wjej skad wchodzia Pedagogiczna Biblioteka Wojewdzka im. Heleny Radliskiej wraz zfiliami, Orodek Doskonalenia Nauczycieli Bibliotekarzy, Filmoteka Owiatowa oraz Muzeum Owiaty Szczeciskiej. Ostatecznie, na mocy uchway Sejmiku Wojewdztwa Zachodniopomorskiego z29 marca 2004 roku, biblioteka zostaa wczona w struktury Centrum Doradztwa i Doskonalenia Nauczycieli pod nazw Wojewdzka Biblioteka Pedagogiczna im. Heleny Radliskiej wSzczecinie.

Innowacj wzakresie dziaalnoci biblioteki jest wejcie wwiat zbiorw elektronicznych. Od 12 wrzenia 2011 roku funkcjonuje bowiem Biblioteka Cyfrowa Zachodniopomorskiego Centrum Doskonalenia Nauczycieli, dziki ktrej mona przeglda zdigitalizowan kolekcj ksiek icza-sopism. Od 14 czerwca 2012 roku biblioteka funkcjonuje pod nazw Biblioteka Pedagogiczna im. Heleny Radliskiej ijest czci struktury ZCDN-u.

11

Kalendarium

19491951 Orodek Dydaktyczno-Naukowy

Doskonalono umiejtnoci organizowania i prowadzenia procesu nauczania i pracy wycho-wawczej

Wdraano reform szkoln

Koordynowano zaopatrzenie szk wpomoce naukowe

19511957 Wojewdzki Orodek Doskonalenia Kadr Owiatowych

Powoano miejskie ipowiatowe orodki

Stworzono sekcje przedmiotowe

Zorganizowano midzyszkolne zespoy metodyczne

Organizowano konferencje sierpniowe

Utworzono pracownie dydaktyczne ibiblioteki metodyczne

Podejmowano dziaania adresowane do niewykwalifikowanych nauczycieli

19581959 Ogniska Zwizku Nauczycielstwa Polskiego

Organizowano kursy przygotowawcze do uproszczonych egzaminw w zakresie Studium Nauczycielskiego

Trzy razy wroku organizowano obowizkowe dla nauczycieli konferencje pedagogiczne

19601973 Okrgowy Orodek Metodyczny

Zorganizowano system samoksztacenia nauczycieli poprzez szkolne imidzyszkolne zespoy samoksztaceniowe

Kontynuowano organizowanie konferencji przedmiotowo-metodycznych

Zainicjowano konkursy, turnieje iolimpiady dla dzieci imodziey

Po raz pierwszy zorganizowano wojewdzkie konferencje problemowe

Organizowano Sesje Postpu Pedagogicznego (pierwsza odbya si w1967 roku), na ktrych nauczyciele prezentowali nowatorskie sposoby pracy

Rozpoczto wydawanie publikacji (jak Biblioteka Metodyczna czy Zeszyty Nauczyciela)

Wprowadzono zasad obligatoryjnego doskonalenia rad pedagogicznych

12

Zgodnie zrozporzdzeniem ministra owiaty podjto wspdziaanie zuczelniami wzakresie organizacji kursw istudiw podyplomowych

Rok szkolny 1967/1968 ogoszono Rokiem Postpu Pedagogicznego

19731981 Instytut Ksztacenia Nauczycieli iBada Owiatowych

Gwnym celem byo ksztacenie idoskonalenie kadr pedagogicznych oraz prowadzenie ba-da, ekspertyz ianaliz

Rwnolegle powoano zespoy przedmiotowo-metodyczne, podporzdkowane kuratorowi, ktrych zadaniem by nadzr pedagogiczny nad prac szk

Wdraano nowe programy, podrczniki ipomoce dydaktyczne

Prowadzono badania nad efektywnoci ksztacenia

Podjto szereg dziaa przygotowujcych nauczycieli nauczania pocztkowego do reformy wzakresie matematyki

19811990 Oddzia Doskonalenia Nauczycieli

W jego strukturze wsppracoway dwie grupy pracownikw merytorycznych: nauczyciele akademiccy i nauczyciele metodycy

Prowadzono badania wynikw nauczania

Kontynuowano dziaania zarwno OOM-u, jak iIKNiBO

Powoano Komisje Kwalifikacyjne nadajce I i II stopie specjalizacji zawodowej

Rozwijaa si dziaalno wydawnicza

19891993 Wojewdzki Orodek Metodyczny

Zarzdzeniem ministra edukacji utworzono funkcj doradcy metodycznego

Nastpia decentralizacja systemu doskonalenia (decyzj podejmowano na poziomie wojewdzkim)

Dokonano zmian wstrukturze organizacyjnej placwki

W1991 roku ukaza si pierwszy numer Refleksji

Nawizano wspprac midzynarodow (zNiemcami, Dani, Szwecj iUSA)

Wsppracowano wzakresie demokratyzacji ycia szkoy idoksztacania nauczycieli jzykw obcych

Wsppracowano zCODN-em wzakresie wdraania reformy systemu edukacji

13

19932008 Centrum Doradztwa iDoskonalenia Nauczycieli

Wczono Wojewdzk Bibliotek Pedagogiczn i Wojewdzki Orodek Politechniczny wstruktur CDiDN-u

Dokonano komputeryzacji placwki

Rozwina si dziaalno wydawnicza: powstaway zeszyty metodyczne iproblemowe (Nad-zr Pedagogiczny, TIK wEdukacji, Ucze Zdolny, Biblioteczka Skutecznego Nauczyciela, BHP wOwiacie, Biblioteka Nauczyciela Edukacji Elementarnej iin.)

Organizowano konferencje oglnopolskie i midzynarodowe, w tym I Zachodniopomorski Kongres Edukacyjny

Wfiliach WBP utworzono Orodki Aktywnoci Owiatowej

Uzyskano akredytacj icertyfikat ISO 2000/9001

W2008 roku zmieniono siedzib placwki

Rozpoczto realizacj projektw finansowanych ze rodkw EFS

Od 2008 Zachodniopomorskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli

Nawizano wspprac zpodobnymi instytucjami dziaajcymi na terenie Unii Europejskiej

Stworzono midzynarodow platform komunikacyjn w zakresie ksztacenia ustawicznego nauczycieli

Wprowadzono nowoczesne technologie informatyczne (aktualizowanie informacji na stronie internetowej, elektroniczn obsug klienta, digitalizacj zbiorw bibliotecznych)

Poszerzono ofert o szkolenia e-learningowe, sie wsppracy i kompleksowe wspomaganie szk

Dyrektorzy

1949 1950 Wincenty Lewicki

1950 1951 Jerzy Brginken

1951 1958 Jerzy Sarosiek

1960 1967 Leonora Perejko

1967 1968 Kazimierz Suszek

1968 1972 Zdzisaw Chmiel

14

1972 1975 Kazimierz Sadziski

1975 1980 Cezary Pawowski

1980 1980 Kazimierz Skurzyski

1980 1985 Jan Chmielarski

1985 1990 Stefania widerska

1989 1990 Wodzimierz Pluciski

1990 1993 Bogdan Jankowski

1993 1997 Danuta Rodziewicz

1997 2000 Zbigniew Pieczyski

2000 2003 Eugenia Makowska

2004 2007 Czesaw Plewka

od 2007 Urszula Paka

15

Piotr Lachowicz

Tradycja inowoczesno

Kiedy na pocztku marca 2009 roku otworzyem po raz pierwszy szklane drzwi budynku przy ulicy Sowiskiego 68, jeszcze nie do koca oswojona przestrze, po przeprowadzce w2008 roku, przywitaa mnie nowoczesnoci. Spogldajc zokien swojego wczesnego pokoju, mieszczce-go si na drugim pitrze, widziaem stare, wojskowe gmachy wci jeszcze mojego Wydziau Filologicznego Uniwersytetu Szczeciskiego. Ssiadujce ze sob kompleksy gray, cho zupenie niezamierzenie, ztytuem majcej niedugo potem powsta wpokoju za cian pamitkowej pu-blikacji Tradycja inowoczesno. Nowoczesno zatwoci mona uchwyci, przede wszystkim w przestrzeni i atmosferze miejsca; tradycj miaem dopiero pozna poprzez ludzi oraz wspo-mniane wydawnictwo.

Zmierzajc wstron windy, ktra kadego dnia staje si centrum wymiany porannych grzecznoci iumiechw, mijaem wtedy po prawej stronie przeszklon budk (zwan artobliwie przez pra-cownikw akwarium). Miecio si wniej centrum administracyjne budynku klucze, zeszyty ewidencji wyj, panele bezpieczestwa iowietlenia. Stanowia rwnie nieoficjalnie miej-sce, gdzie mona byo niezauwaenie pozostawi komu ukryt wpudeku po czekoladkach wia-domo, zawierajc wskazwki dotarcia do prezentu-niespodzianki zokazji urodzin.

Domagajca si cigej zmiany nowoczesno dosigna jednak w kocu tradycyjnej dyurki. W jej miejscu stoi dzi estetyczny sekretariat, ktry umiechem siedzcych za jego kontuarem osb wita goci Centrum. Biaa, podwietlona konstrukcja zdesignerskimi lampami, zachcaj-cymi ciekawym ksztatem do ich cigego dotykania, zdaje si bardziej odpowiada duchowi tej przestrzeni.

Zbaczajc ztrasy, ktr przebyem tamtego dnia, zagldam przez drzwi nieczynnej tak wczenie rano biblioteki, ktra na przestrzeni ostatnich piciu lat daa si caa wchon przez ywio no-woczesnoci. Symbolem tych zmian sta si nowoczesny skaner, ktry zmusi do odejcia na za-suon emerytur tradycyjne ksero.

Stojc za zamknitymi drzwiami, nie mog dostrzec niestety katalogu, bdcego wci ywym wspomnieniem przednowoczesnych czasw oraz malowanego ostatniej zimy, na biao, niewi-docznego zmojej obecnej perspektywy (iSzczecina, izamknitych drzwi biblioteki), bliniaczej

16

do tej szczeciskiej konstrukcji stojcej wOddziale Zamiejscowym wwinoujciu. Ukadane do wyschnicia, niczym klocki do jengi (sic!), kolejne szufladki, ktre na co dzie s wiadectwem bogactwa ksigozbioru, zbliay nas nieuchronnie do osignicia wsplnego celu, ktrym byo odtworzenie wnaszym oddziale zamiejscowym ascetycznego, niemale sterylnego wntrza Bi-blioteki Miejskiej wStuttgarcie.

Wracajc ztej krtkiej wycieczki, bo ograniczonej liczb wersw, na waciw tras, wysiadam zwindy na drugim pitrze izanosz do kuchni mleko do porannej kawy, a potem otwieram drzwi swojego nowego pokoju. Zokien roztacza si widok na ten sam Wydzia Filologiczny. Za ssiedni, cho nie t sam co pi lat temu, cian trwaj prace nad inn ksik, ktra oddaje hod wci ywej, wnowoczesnych murach, tradycji.

17

Katarzyna Kryszczuk-Makowska

Ozaczytaniu

Kiedy jako pocztkujca studentka Nauczycielskiego Kolegium Jzyka Angielskiego przygoto-wywaam si w bibliotece do zaj z metodyki, natrafiam na amerykaskie czasopismo English Teaching Forum dla nauczycieli angielskiego yjcych ipracujcych poza granicami Stanw Zjed-noczonych. Numer obfitowa wwiele ciekawych artykuw zzakresu teorii nauczania jzyka an-gielskiego jako obcego i konkretnych praktycznych rozwiza, zwaszcza tych innowacyjnych. Wrd materiaw powiconych zagadnieniom procesu edukacyjnego, problemom dydaktycznym imetodycznym, mona byo odnale treci odnoszce si do kultury irealiw codziennego ycia wStanach. Ta niespodziewana lektura spowodowaa pewien przeom wmojej studenckiej prakty-ce, przyniosa jaki rodzaj ulgi. Prawie poczuam powoanie do wykonywania niezwykle trudnego zawodu nauczyciela. Przede wszystkim pamitam jednak swj zachwyt ide wymiany myli ido-wiadcze na amach czasopisma. Poczenie przyjemnoci niezobowizujcego czytania maga-zynu ze cis, tward wiedz wydao mi si doskona form ksztacenia. Zastanawiaam si, czy istnieje polski odpowiednik Forum. Pomylaam, e warto byoby przenie ten pomys na nasz grunt. Pki co, skupiam si na wykadach, notatkach, egzaminach iyciu studenckim

Po kilkunastu latach zostaam sekretarzem redakcji Refleksji. Dopiero wwczas zzaskoczeniem skonstatowaam, e dokadnie wtedy, gdy rozpoczynaam studia, w 1991 roku, wwczesnej wo-jewdzkiej placwce doskonalenia nauczycieli musiaa wanie powstawa koncepcja tego czaso-pisma dla zachodniopomorskiego rodowiska owiatowego. To, co dla mnie byo odkryciem, dla dowiadczonych propagatorw myli pedagogicznej byo oczywistoci, ktr odwayli si wcieli wycie. Zsukcesem, ktrego dzi czuj si spadkobierczyni.

Refleksje s obecne wzachodniopomorskich szkoach ju od dwudziestu trzech lat. Dokadnie wpoowie tego okresu miaam zaszczyt doczy do zespou wsptworzcego t wyjtkow pu-blikacj. Nie martwi si ojej przyszo, nauczyciele lubi czyta, wierz, e wielu znich czeka na moment, wktrym bior do rk nasz nowy numer. Mam nadziej, e lektura nie jest dla nich tylko zawodow powinnoci, ale te chwil wytchnienia od codziennych, nieatwych obowizkw ioknem na fascynujcy wiat wiedzy. Formua czasopisma wci ewoluuje, ale zawsze jest otwarta na wymian dowiadcze. Chcemy by blisko szkoy, ado tego potrzebni nam s autorzy-nauczy-ciele. Wypowiadanie si na naszych amach moe by form dialogu, bardzo potrzebnego zarwno do rozwoju indywidualnego, jak ispoecznego.

18

Sawomir Iwasiw

Kolejny pierwszy dzie

Mam szczcie do pierwszych dni. Urodziem si 5 lipca, wic pierwszy dzie mojego ycia to ten sam dzie miesica, wktrym Szczecin trzydzieci osiem lat wczeniej oficjalnie zosta przeka-zany wrce polskiej administracji. Wpewnym sensie jestem ztego faktu dumny, cho nie moja w tym zasuga, a raczej udzia szczliwego przypadku. W pierwszy dzie szkoy wdaem si wbjk zkoleg zklasy; wygraem niestety haniebnym podstpem ido dzisiaj mam wraenie, e szczliwie uszo mi to na sucho. Pierwszy dzie studiw rozpoczem zhukiem wpadem spniony na zajcia, czego, na szczcie, nikt nie zauway. Zatem wpierwsze dni mog sobie wymrucze pod nosem, e Fortuna mi sprzyja, cho niekoniecznie dlatego, e jestem odwany.

Prac wZCDN-ie podjem wpierwszy dzie nowego roku szkolnego. Waciwie by to dzie jak kady inny, ale akurat wtedy, we wrzeniu 2008 roku, miaem szczcie: skoczyem studia polo-nistyczne iznalazem dobre zajcie. Miaem obj redakcj Refleksji, czasopisma odo dugiej tradycji isolidnej wregionie poczytnoci. Teoretycznie zdawaem sobie spraw, na czym polega ta praca, apraktycznie musz to przyzna chyba potrzebowaem czasu, eby nauczy si pod-stawowych czynnoci edytorskich ipo prostu nabra dowiadczenia.

Tego pierwszego dnia wZCDN-ie trafiem do zespou osb, ktre nie tylko serdecznie si do mnie odnosiy, ale take stopniowo wprowadzay mnie warkana nowej pracy. Przez kilka lat zajmowa-nia si stronami Refleksji zdobyem pewn wiedz idzisiaj staram si j wykorzystywa, uczc innych zawodu redaktora przede wszystkim studentw dziennikarstwa. Mog zatem miao po-wiedzie otym pierwszym dniu pracy, e by tak samo szczliwy, jak inne pierwsze dni wmoim yciu.

19

Katarzyna Szymaska

Ml ksikowy

Biblioteka to dla mnie miejsce szczeglne. Podczas zagranicznych wyjazdw, gdy mam woln chwil, powicam j na odwiedzenie biblioteki. Taka wizyta moe mi powiedzie oludziach two-rzcych spoeczno znacznie wicej ni odwiedziny wmuzeum. Wbibliotece, mimo nakazu ciszy, ludzie chtnie rozmawiaj; wkocu przyjaciel mojego przyjaciela to take mj przyjaciel, atutaj mamy wsplnych przyjaci ksiki. Wbibliotece zwalnia czas; czytelnicy maj chwil, by pomy-le, porozmawia i co najwaniejsze poczyta. Mio patrze, jak biblioteki staj si miejscem spotka, wymiany myli idowiadcze, otwieraj si rwnie na dzieci, wcielajc wycie zasad: czego Ja si nie nauczy, tego Jan nie bdzie umia.

Mj stosunek do tej instytucji sprawi, e doskonale zapamitaam pierwszy dzie wBibliotece Pedagogicznej im. Heleny Radliskiej. Pracowaam wZCDN-ie ju od kilku tygodni, ale nigdy nie miaam czasu, aby zej dwa pitra niej izobaczy nasze ksigozbiory. Nadarzya si jednak oka-zja: zostaam poproszona ozastpienie na par godzin jednej zbibliotekarek. To byo co, czego do tej pory nigdy nie miaam okazji dowiadczy miaam by nie czytelniczk, abibliotekark. Wkocu zrozumiaam dum wszystkich pracownikw, miaa si otworzy przede mn magiczna itajemnicza przestrze magazynu, wktrym gromadzimy znacznie ponad 100 tysicy ksiek. Pani Regina Czekaa od wielu lat koordynujca prac biblioteki wprowadzia mnie we wszyst-kie tajniki udostpniania zbiorw, zapoznaa zdziaaniem systemu komputerowego oraz zareje-strowaa mnie jako czytelniczk. Nastpnie pokazaa mi magazyn jest to ogromna sala zciga-mi wysokich, wypenionych ksikami regaw, ktre mona przesuwa bez wikszego wysiku, wprawiajc wruch korby odpowiadajce za mobilno pek.

Czytelnik zamawia ksik, ktra jest oznaczona numerem katalogowym, nastpnie naley ten numer odnale wcigu bd wzbiorach wydzielonych. Cig to grupa wszystkich ksiek uo-onych numerycznie, natomiast zbiory wydzielone to ksiki uoone tematycznie, wic mamy, na przykad, zbiory dotyczce andragogiki, bajkoterapii czy dyskalkulii. Praca w wypoyczalni jest bardzo dynamiczna. Przyjcie zlecenia, spisanie numerw katalogowych ibieg do magazynu, gdzie trzeba szybko isprawnie odnale podany przez czytelnika tytu tak, mniej wicej cay dzie, bez wytchnienia. Ksiki s poukadane na bardzo wysokich regaach, wic trzeba wspi si po drabinie. Mona te sign po nie szybciej, ale zpogwaceniem przepisw BHP wdrapa si

20

po pkach, by odnale zamawiane egzemplarze. Trzeba zebra wten sposb wszystkie ksi-ki, czasopisma, pyty, broszury izanie do wypoyczalni, wprowadzi do sytemu na konto czy-telnika i wyda. Nastpnie przyj kolejne zlecenie. To duy wysiek intelektualny, ale rwnie fizyczny, zawsze jednak warty umiechu czytelnika, ktry, strudzony bieganiem po wszystkich bibliotekach wmiecie, wanie wnaszej znalaz poszukiwan lektur.

Te kilka godzin wbibliotece byo dla mnie rdem ogromnej satysfakcji; sprawio, e nabraam jeszcze wikszego szacunku do mrwczej pracy, jak wykonuj bibliotekarze ibibliotekarki. Od tamtej pory, zprzyjemnoci, zagldam tu, kiedy tylko mog. To wietna okazja do spotkania prze-miych czytelnikw oraz rozprostowania przygarbionych od siedzenia przy biurku plecw.

21

Diana Okonowska-Poniatowska

Na pokadzie

Pasja izaangaowanie oraz wiara wsukces te sowa wzupenoci wystarcz do przedstawienia osb tworzcych spoeczno Zachodniopomorskiego Centrum Doskonalenia Nauczycieli. To oni bowiem roztaczaj wok siebie niezwyky klimat, atmosfer yczliwoci, wsparcia, ale take wzajemnej mobilizacji do dziaania.

Do dzisiaj z sentymentem wspominam swj pierwszy kontakt z ZCDN-em. Umoliwia mi go praca wramach projektu Atrakcyjna Szkoa Drog do Sukcesu. Dziki zdobytym dowiadcze-niom zrozumiaam, e sukces mona odnie jedynie wzespole. Kady, nawet ten najdrobniejszy szczeg stanowi niezbdny element ukadanek, jakimi s wszystkie przedsiwzicia edukacyjne realizowane przez ZCDN. Wspaniae jest to, e kady potrafi czasami zej zpoziomu butw na wysokim obcasie iwkadajc olbrzymi wysiek, rwnie fizyczny, dotrze do miejsca, wktrym mg spokojnie powiedzie, e zaoenia zostay zrealizowane, a cel osignity. Kadego dnia drogowskazem byy wwczas problemy ipotrzeby uczniw. Na ich sytuacj mona byo wpyn dziki wyposaeniu nauczycieli wokrelone narzdzia, dziki wspieraniu ich zarwno waspekcie merytorycznym, jak iwzakresie wychowania. Wczasie realizacji projektu mona byo odnie wraenie, e to nie zegarek wskazuje por dnia, ale zadania do zrealizowania. Taki stan rzeczy nie wynika zumw czy kart pracy, apyn zosobistych potrzeb kadego czonka zespou. Jak twier-dzi Kierkegaard: Bez wiary potykamy si odbo somy, zwiar przenosimy gry.

Czas spdzony wmurach ZCDN-uzaowocowa chci powrotu do tego miejsca, do centrum pasji izaangaowania. Dugo musiaam czeka na ponown szans wsplnego wypynicia na morze potrzeb uczniw, nauczycieli iszk. Dzisiaj mog powiedzie, e udao mi si to. Znw jestem na pokadzie imam nadziej tutaj pozosta.

22

Agnieszka Gruszczyska

Przestrze rwnoci

Kiedy myl ojubileuszu 65-lecia funkcjonowania systemu doskonalenia nauczycieli na Pomorzu Zachodnim, zastanawiam si nad tym, co wyrnia placwk bdc spadkobierczyni tej piknej tradycji. Tak kategori rnicujc ZCDN wkontekcie innych instytucji zajmujcych si wspie-raniem pedagogw wydaje si by pene wpewnym sensie heroiczne otwarcie na rwno.

Wroku 2009 kiedy gender nie byo nawet podejrzewane oaspiracje do tytuu sowa roku tu wanie udao si zorganizowa IPolsko-Niemieck Konferencj Gender mainstreaming wedukacji. Konstruowanie pci w procesie nauczania. W jej ramach spotkali si eksperci od edukacji rwno-ciowej zobu stron granicy, by wymieni si pomysami, pochwali przykadami dobrych praktyk unas wwczas nielicznymi imao spektakularnymi. Byo to spotkanie dowiadczonych trene-rw zNiemiec zwdraajcymi aspekty rwnociowe edukatorami zPolski, jednak wtym braku ekwiwalencji wybrzmiewaa rwno iwzajemna ciekawo profesjonalistw, opierajcych swo-je dziaania na wieloletniej praktyce, oraz zapalecw, mierzcych si z now tematyk, nie za dobrze osadzon wpraktyce szkolnej. Jak mogoby wyglda takie spotkanie dzisiaj? Na pewno przebiegaoby inaczej, poniewa gender jest obecnie kategori wzbudzajc ogromne zaintere-sowanie mediw ispoeczestwa; kategori, wopozycji do ktrej buduj swoje barykady rozma-ite grupy, czynic zniej pole walki, niejako wbrew temu, co niesie ze sob pene zrozumienie za-kresu funkcjonowania pojcia pci kulturowej ikonsekwencji ztego wynikajcych, czcych si nierozerwalnie zprzeamywaniem barier.

ZCDN jest w mojej opinii najprawdziwsz przestrzeni rwnoci, tolerancji, zrozumienia. Jest miejscem, wktrymi nikomu nie brakuje odwagi, by zabra si za sprawy niekoniecznie najprost-sze. Jest to jednak przede wszystkim grupa ludzi niestawiajcych sobie inikomu granic, nielimi-tujcych rozwoju, niezamykajcych ram dyskusji. Czsto myl omoim miejscu pracy jako onie-ograniczonej przestrzeni rwnoci ipartnerstwa, przestrzeni wykreowanej przez dobry zesp profesjonalistw, ktrzy nie obawiaj si wyzwa, jakie stawia im zmieniajca si rzeczywisto polskiej edukacji.

23

Ewa Jaklewicz-Walewicz

Szkielet ryby

Nie wszyscy wierz wmagi, ajednak wZachodniopomorskim Centrum Doskonalenia Nauczy-cieli ona unosi si wpowietrzu. Bo jake inaczej oceni warsztaty, wktrych uczestniczyli, wspo-sb twrczy, przedstawiciele dwunastu pastw nieznajcy jzyka polskiego? Czy to nie magia sprawia, e przyswoili oni zagadnienia zwizane zkompleksowym wspomaganiem szk?

Magia to jednak nie wszystko, poniewa do osignicia sukcesu dydaktycznego potrzebne s tak-e wiee pomysy i oryginalne wykonanie. Warsztaty przeprowadziam zatem, wykorzystujc form graficzn. Treci przekazane wtaki sposb maj wiksze szanse dotrze do kadej osoby, eliminuj nud, atake pozytywnie nastrajaj do zdobywania wiedzy iumiejtnoci.

Kto mgby mi zarzuci, e takie warsztaty s dobre dla czterolatkw. Nic bardziej mylnego! Ob-razy przemawiaj silniej ni sowa wszak pocztki cywilizacji to wanie pismo obrazkowe, to zrby jzykw, ktrymi posugujemy si wspczenie. Wierzc wwyobrani ipasj tworzenia drzemic wsercach uczestnikw warsztatw, zapoznaam ich zmetod szkielet ryby. Wyja-niam niewtajemniczonym: to metoda pogbionej analizy problemu, wktrej, dla zobrazowania sytuacji, wykorzystuje si schemat szkieletu ryby. Zproblemami rozprawiamy si zatem, rozka-dajc je na pojedyncze oci.

Tak te zrobiam, pokazujc uczestniczcym wwarsztatach osobom, e mona rozwiza niekt-re problemy, mimo barier jzykowych. Wszyscy wynielimy ztego spotkania take inn lekcj: doksztacanie moe by twrcze, niebanalne inietuzinkowe.

24

Krzysztof Koroski

Mistrz iucze

Kiedy rozpoczynaem wspprac z Zachodniopomorskim Centrum Doskonalenia Nauczycieli, wspomniaem czasy, gdy koczyem swoj szko podstawow. Lubiem wtedy chodzi na mate-matyk, fizyk izajcia praktyczno-techniczne. Na ZPT, po kilku latach nauki, zdobyem funkcj narzdziowego. Miaem klucze do zaplecza imagazynu, wydawaem kolegom narzdzia imateria-y. Wrzeczywistoci lat siedemdziesitych imentalnoci socrealizmu koca XX wieku byem ju urzdzony do koca szkoy. Ale jak to wyciu czowiek niczego nie moe by pewien.

Pocztek mojej smej klasy. Na pierwszej lekcji ZPT pojawi si nowy nauczyciel. To, e by mody, przystojny iprzygotowany merytorycznie do pracy, nie robio wtedy na mnie adnego wraenia. Moje przywileje legy wgruzach, wic bojkotowaem jego teorie na temat wymiarowania wry-sunku technicznym.

Tak byo a do momentu pierwszego teoretycznego sprawdzianu ztego ulubionego praktycznego przedmiotu. Do dzi pamitam ksztat pytki zdwoma otworami, ukiem iwciciem wnaroniku, ktr naleao zwymiarowa zgodnie zwyoonymi zasadami. Pamitam te gorzki smak oceny wysoce niezadowalajcej ztego sprawdzianu.

Ale si nie poddaem. Po szkole podstawowej wybraem technikum mechaniczne, studia zwi-zane z technik i doksztacanie podyplomowe z informatyki. Pracujc jako nauczyciel techniki wszkole podstawowej, wykorzystaem pomys owej specyficznej pytki do nauki wymiarowania, poniewa doskonale sprawdza umiejtnoci tej kluczowej wtechnice sztuki.

Na koniec musz doda, e wklasie smej szkoy podstawowej uczy mnie Waldemar Zaborski dowiadczony konsultant ZCDN-u od ktrego duo si nauczyem, a teraz mog si cieszy chwilami, gdy pracujemy ze sob jak rwny zrwnym. Oczywicie nie wnikajc wkwesti, ktry znas iwjakich sprawach jest tym rwniejszym

25

Janusz Korzeniowski

Nauczycielska powinno

Spord zada, ktre podejmuj, penic funkcj konsultanta, szczeglnie jest mi bliski autorski projekt Forum Nauczycieli Edukacji Obywatelskiej. Formua dziaalnoci Forum zakada przede wszystkim organizowanie rnorodnych form wsppracy iwymiany dowiadcze na rzecz roz-woju zawodowego nauczycieli oraz opracowywanie i publikowanie materiaw metodycznych iinformacyjnych.

Miar efektw kilkunastoletniej dziaalnoci s przeprowadzone liczne zajcia warsztatowe ikonferencje problemowe oraz opracowane przez uczestnikw materiay merytoryczne imeto-dyczne zserii Edukacja obywatelska. Publikacje wydawane pod moj redakcj maj za za-danie wspomaga nauczycieli wksztaceniu kompetencji spoecznych iobywatelskich uczniw. Trzynacie zeszytw powiconych zostao midzy innymi: edukacji na rzecz praw czowieka, wolontariatowi modzieowemu, autorskim programom nauczania, kompendiom wiedzy ospoe-czestwie, materiaom rdowym wnauczaniu wiedzy ospoeczestwie, uczniowskim projek-tom edukacyjnym oraz kartom pracy ucznia.

Najwikszy wkad w opracowanie publikacji woyli nauczyciele historii i wiedzy o spoecze-stwie: Krzysztof Bieliski z IV LO w Szczecinie, Emilia Chrustowska z ZSZ w Choszcznie, Piotr Janicki z II LO w Szczecinie, Anna Kowalczyk z ZSZ nr 2 w Szczecinie, Magdalena ysakowska zGimnazjum nr 18 wSzczecinie, Barbara Marczak zII LO wSzczecinie, Mariola Pilarz zVIII LO wSzczecinie, Agata Popielarz zZSZ wResku, Jerzy Sowa zZSP wGryficach, Alicja Sulima (pod-stawy przedsibiorczoci) zIV LO wSzczecinie, Helena Tomaszewska zSLO wwinoujciu, Joan-na Tyczkowska zZSZ wSzczecinie.

Jestem przekonany, e urzeczywistniajc cele i zadania Forum, speniamy nasz nauczycielsk powinno na rzecz rozwoju spoeczestwa obywatelskiego wPolsce.

26

Maria Twardowska

(Nie)spenione marzenia

Wszelkie jubileusze skaniaj do refleksji nad dokonaniami, osigniciami, zachcaj do spojrzenia wstecz ipozwalaj przenie si wwiat wspomnie. Czas je porzdkuje, niekiedy dodaje blasku, sprawia, e nie wszystko przemija. Wpamici isercu pozostaj ywe obrazy, ludzie.

W 1996 roku byam nauczycielk z dwudziestoletnim staem, podchodzc do swoich zada zogromnym entuzjazmem izaangaowaniem. Wwczas zaproponowano mi wCentrum Doradz-twa iDoskonalenia Nauczycieli dodatkow prac wcharakterze doradcy metodycznego. Mimo dowiadcze, otwartoci i gotowoci na nowe wyzwania odczuwaam obawy, czy uda mi si sprosta oczekiwaniom. Miaam ogromne szczcie, e swoje kompetencje rozwijaam pod czuj-nym okiem koleanek ikolegw konsultantw. Na pocztku nie wszystko wiedziaam iumiaam. Chciaam im dorwna, dlatego ich obserwowaam, suchaam tego, co mwi, iuczyam si nieja-ko od pocztku dydaktyki, metodyki, atake poznawaam zupenie nowe treci zgbiaam wie-dz oglottodydaktyce, integracji sensorycznej, technikach Dennisona iinnych obszarach. Wielu konsultantw i doradcw metodycznych bardzo mi imponowao. Pamitam, jak duy respekt ipodziw czuam do pani Ireny Czerwiskiej, ktra pomoga mi zaaklimatyzowa si wnowej rze-czywistoci. Razem odwiedzaymy nauczycieli wszkoach, borykajc si ztrudnociami, ktre niosy wdraane reformy. Wzajemnie wspieraymy si, by nauczy si konstruowa scenariusze zaj, ktre byy prowadzone wformie ksztacenia zintegrowanego. Wiele dziesitek godzin sp-dziymy, prowadzc szkolenia dla nauczycieli nauczania pocztkowego. Wsplne wyjazdy, czas spdzony na przygotowaniach do zaj zaowocowa przyjani zEw Mrwk, rwnie nauczy-cielk doradczyni metodyczn, apniej konsultantk. Stworzyymy zesp, ktry charaktery-zowao pozytywne mylenie iwzajemny szacunek. By to okres, kiedy do polskiej szkoy wprowa-dzono ocen opisow. Spdziymy niejedn noc nad zgbianiem teoretycznych rozwiza inad adaptacj nowych pomysw do zastanej w szkole rzeczywistoci. Wiedziaymy, e jestemy potrzebne, anasza praca suy nie tylko dzieciom.

Wmiar zdobywania dowiadcze zawodowych dostrzegaam, e rwnie wana, jak wiedza me-rytoryczna, jest yczliwo igotowo podania rki. Do polskiego systemu owiatowego wprowa-dzono pojcie cieka awansu zawodowego. Wielu nauczycieli przeywao rozterki, stres ibrak wiary wpokonanie nowo wytyczonej drogi rozwoju. Wykorzystaymy swoj energi idowiad-

27

czenie, aby stworzy waciw atmosfer dla nauczycieli ipomc im zmierzy si ztym zadaniem. Codzienny trud, powicenie przynosiy wymierne efekty.

Wraz znadejciem 2000 roku, wwyniku zmian administracyjnych, nasz zesp konsultancko-do-radczy formalnie przesta istnie, cho dalej si wspieraymy. Opuciam CDiDN irozpoczam edukacyjny spacer po lekcjach, ju tylko jako doradczyni metodyczna. Rozpocz si okres mo-jego intensywnego rozwoju jako metodyka, podpatrywania rozwiza winnych krajach iposzu-kiwania wasnych modyfikacji dydaktycznych i metodycznych. Udao mi si wwczas zachci do wsppracy wielu wspaniaych nauczycieli, gotowych do dzielenia si swoimi rozwizaniami i bycia nietuzinkowymi pedagogami. Stworzylimy Klub Twrczego Nauczyciela, organizowali-my spotkania metodyczne iwizyty studyjne.

W2004 roku zaproponowano mi znowu prac wplacwce doskonalenia. Podjcie decyzji opo-wrocie nie byo atwe, al byo rozsta si zuczniami, stworzonym zapleczem metodycznym ina-uczycielami; wiedziaam, e ju nigdy nie bd tak blisko ich warsztatu. Na szczcie wCDiDN-ie bya Irenka, Ewa i wielu yczliwych konsultantw, gotowych do podania rki i stawiania przed sob nowych, odpowiedzialnych zada. Wytona praca zawodowa zaowocowaa tym, e w2006 roku przyjam propozycj pracy na stanowisku wicedyrektora. Rozpocz si nowy roz-dzia wmoim yciu zawodowym. W2008 roku placwka zmienia nazw na Zachodniopomorskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli, Irenka przesza na emerytur, aEwa powicia si dziaal-noci naukowej. ZCDN jest dla mnie nadal miejscem twrczych iinspirujcych poszukiwa oraz wielu pasjonujcych wyzwa zawodowych. Czuj si bardzo zwizana zt placwk, amimo to al minionych lat.

28

Zaangaowanie i odpowiedzialno Kadra Zarzdzajca

Nie bdzie chyba naduyciem stwierdzenie, e zarzdzanie to kluczowy obszar funkcjonowania edukacji, atym samym wany aspekt dziaalnoci wszelkich instytucji, ktrych zadaniem jest praca na rzecz podnoszenia jakoci owiaty. W zwizku z tym przed osobami kierujcymi Za-chodniopomorskim Centrum Doskonalenia Nauczycieli stoi wyjtkowo trudne zadanie, ponie-wa zjednej strony odpowiadaj za swoich pracownikw, warunki ich pracy, rozwj instytucji ibezpieczestwo, azdrugiej strony musz bezustannie dostosowywa ofert szkoleniow do wymogw polityki owiatowej pastwa, dba owysoko wykwalifikowan kadr nauczycieli kon-sultantw oraz koordynowa dziaania realizowane wramach planu pracy.

Odpowiedzialne iefektywne zarzdzanie to zatem priorytet Zachodniopomorskiego Centrum Doskonalenia Nauczycieli. Budujc sprawny zesp, kadra zarzdzajca ZCDN-unie zapomina o dokonaniach poprzednikw, ktrzy wyznaczyli standardy warte naladowania i nierzadko wytyczyli kierunki rozwoju, ktrymi warto poda. Tak postaci jest z pewnoci Danuta Rodziewicz, wieloletnia dyrektor szk i placwek owiatowych w tym Centrum Doradztwa iDoskonalenia Nauczycieli wlatach 19931997 ktra wokrelony sposb zdefiniowaa rol kierujcych edukacj. Wedug Rodziewicz, autorki wielu artykuw, publikowanych take na amach wydawnictw ZCDN-u, dyrektor nie jest autorytarnym, obojtnym na potrzeby swoich pracownikw przywdc, araczej empatycznym, pozbawionym egoizmu partnerem wdziaaniu na rzecz wsplnego dobra.

29

W obliczu tak zakrelonej roli osb zarzdzajcych owiat, dyrektorzy Zachodniopomorskiego Cen-trum Doskonalenia Nauczycieli s zobowizani do penienia funkcji liderw, ale dziaajcych znastawie-niem na sprawn wspprac wzgldnie duego zespou, wktrym znajduj si: nauczyciele konsultanci, nauczyciele bibliotekarze, pracownicy ekonomiczno-administracyjni czy osoby odpowiedzialne za pro-mocj wizerunku. Zaangaowanie iodpowiedzialno kadry zarzdzajcej to zatem suma cech wszyst-kich pracownikw efektywnoci, rzetelnoci iprofesjonalizmu.

30

Exempli discimus Nauczyciele konsultanci

Istotny zesp wZachodniopomorskim Centrum Doskonalenia Nauczycieli tworz nauczyciele konsultanci. Bez wyjtku s to dowiadczeni pedagodzy wieloletni praktycy ikompetentni teo-retycy, ktrzy mog ipotrafi dzieli si posiadan wiedz. Nauczyciele zwojewdztwa zachod-niopomorskiego dobrze znaj ich zaangaowanie, otwarto iaktywno, dlatego chtnie uczest-nicz worganizowanych wkadym semestrze szkoleniach. Bez przesady mona zatem stwierdzi, e to wanie od konsultantw zaley, wduej mierze, efektywna dziaalno instytucji doskona-lcej nauczycieli.

Gwnym zadaniem konsultantw jest dostosowanie oferty szkoleniowej ZCDN-udo zapotrze-bowania kadr owiatowych zarwno nauczycieli, jak idyrektorw szk. Poszczeglne szkole-nia musz by przeznaczone idla osb stawiajcych pierwsze kroki wzawodzie nauczycielskim, idla praktykw szukajcych drg do awansu zawodowego, a take dla specjalistw, ktrzy chc, mimo upywu lat spdzonych wszkolnych murach, trzyma rk na pulsie. Dziki pracy nauczy-cieli konsultantw owiata wskali regionu aszerzej patrzc take wperspektywie oglnopol-skiej moe rozwija si zduchem czasu. Chodzi przecie oto, eby uczniowie osigali jak najlep-sze wyniki, ato mog zapewni jedynie dobrze przygotowani ikompetentni nauczyciele.

Konsultanci, w ramach przypisanych im obszarw jak nauki cise, doradztwo zawodowe, na-uki spoeczne, ewaluacja czy technologie informacyjne, by wymieni tylko kilka kategorii reali-zuj szkolenia, organizuj konferencje i wspieraj rady pedagogiczne w codziennych zadaniach. Przygotowuj programy zaj i prowadz je wedug autorskich pomysw dziki temu kade szkolenie jest inne, treci rzadko si powtarzaj, a co roku oferta poszerza si o kolejne, czsto nowatorskie propozycje. Pedagogika przedszkolna i wczesnoszkolna, szkolenia dla nauczycieli przyrodnikw, matematyka, fizyka i chemia, bloki zagadnie humanistycznych, a take metody ewaluacji czy zajcia zpromocji wizerunku tak, wduym skrcie, ksztatuje si jedynie fragment bogatej oferty, przygotowywanej przez nauczycieli konsultantw. Przy tym szkolenia rzadko by-waj jednowymiarowe, poniewa zwykle s realizowane wrnych formach: tradycyjnych zaj, kursw e-learningowych czy sieci wsppracy. Pewn nowoci wofercie ZCDN-u, awic take wzakresie kompetencji nauczycieli konsultantw, jest kompleksowe wspomaganie, ktre polega na stymulowaniu rozwoju szkoy przy wykorzystaniu jej potencjau osobowego imerytorycznego.

31

To jednak nie wszystko, poniewa oprcz gwnego zadania awic prowadzenia zaj iszkole dla nauczycieli konsultanci s zaangaowani take w inne formy wytwarzania, systematyzo-wania ipopularyzowania wiedzy. Prowadzenie biblioteki cyfrowej idigitalizacja zbiorw, pisanie artykuw popularno-naukowych do Zachodniopomorskiego Dwumiesicznika Owiatowego Refleksje oraz dziaalno badawcza s uzupenieniem ich pracy.

Konsultanci s zatem zespoem profesjonalistw, dziki czemu mog stanowi przykad tak dla pocztkujcych, jak idla dowiadczonych nauczycieli. Jak pisa rzymski poeta: Exempli discimus. Wtym wypadku jedni nauczyciele, idc za przykadem innych, zdobywaj umiejtnoci iwiedz potrzebne do wykonywania trudnego iodpowiedzialnego zawodu.

32

Nie myl, e ksiki zniknBiblioteka Pedagogiczna im. Heleny Radliskiej

Obserwatorzy kultury przestrzegaj od lat: papierowe ksiki, wypierane przez teksty cyfrowe, powoli odchodz wniepami, abiblioteki wydaj si coraz mniej potrzebne, poniewa cae ksi-gozbiory mona przechowywa na dysku twardym komputera. Tego rodzaju katastroficzne wi-zje niekoniecznie si sprawdzaj, czego dowodzi, midzy innymi, praca bibliotek pedagogicznych w Polsce, ktrych zadaniem jest wspieranie nauczycieli w doskonaleniu kompetencji zawodo-wych. Jedna ztakich placwek to Biblioteka Pedagogiczna im. Heleny Radliskiej, bdca czci Zachodniopomorskiego Centrum Doskonalenia Nauczycieli.

W ZCDN-ie nauczyciele bibliotekarze opiekuj si duym, przekraczajcym sto tysicy wolu-minw ksigozbiorem; jeli wczy wto take oddziay zamiejscowe ZCDN-u wMyliborzu, winoujciu iGryficach to zbir ten liczy ponad dwiecie tysicy woluminw. Poza tym wa-n czci zasobw jest kolekcja Biblioteki Cyfrowej ZCDN-u, rozwijajcy si nieustannie kata-log ponad tysica tytuw udostpnianych do przegldania w wersji elektronicznej. Biblioteka posiada w swoich zbiorach, midzy innymi, interesujce i archiwalne czasopisma: egzemplarze Gosu Nauczycielskiego z1930 roku, Jzyk Polski z1922 roku inastpne roczniki (a do 1939 roku), Przyjaciela Szkoy nr 1 z5 stycznia 1925 roku iwiele innych. Mona zapozna si rwnie zdziennikiem urzdowym Departamentu Wyzna Religijnych iOwiecenia Publicznego Tymcza-sowej Rady Stanu Krlestwa Polskiego nr 1 z1 padziernika 1917 roku.

Przestrze Biblioteki Pedagogicznej im. Heleny Radliskiej zachca do odwiedzania ikorzysta-nia zmateriaw funkcjonalnym iestetycznym wystrojem wntrza niektrzy czytelnicy przy-chodz tu po to, by wmiej atmosferze spdzi popoudniowe godziny wolne od pracy. Ponadto bibliotekarze organizuj szkolenia dla nauczycieli, spotkania zpisarzami, warsztaty. Uczestniczy wnich specyficzna grupa osb s oni wpewnym sensie elitarnym krgiem, przewanie peda-gogw istudentw, wrd ktrych nie brakuje prawdziwych pasjonatw zainteresowanych da-nym tematem, zdobyciem nowych umiejtnoci oraz doskonaleniem umiejtnoci zawodowych. Biblioteka to zatem nowoczesna instytucja, ktra w ramach swojej dziaalnoci oferuje o wiele wicej, ni sugerowaaby jej nazwa.

Nikt nie powinien mie obecnie wtpliwoci: praca biblioteki to nie tylko tworzenie kolek-cji, wypoyczanie ksiek i prowadzenie czytelni czasopism, podobnie jak praca szkoy, to nie

33

tylko nauczanie przedmiotw humanistycznych, cisych czy przyrodniczych. Tradycja regionu, tosamo lokalna, atake specyficzna atmosfera instytucji kultury te i inne wartoci rozwijaj si, midzy innymi, dziki bibliotekarzom, ktrzy nie tylko znajduj odpowiednie tomy wmagazy-nie, ale take wpywaj na lekturowe zainteresowania czytelnikw.

Nie myl, e ksiki znikn tak jaki czas temu odpowiadali kulturowym katastrofistom Umber-to Eco iJean-Claude Carirre. Pisarz iscenarzysta mieli na myli sam ksik, jej przeznaczenie, ksztat, funkcjonalno, jak rwnie wszystko to, co dzieje si wok ksiek; to, co nazywamy yciem kulturalnym. Bibliotekarze s wan czci tego ycia ijeli mog wczym pomc czy-telnikom, to na pewno nie jest to tylko znalezienie ksiki czy wskazanie odpowiedniej pki. Bi-bliotekarz to przede wszystkim kustosz, badacz, nauczyciel, ale take specjalista wdanej dziedzi-nie wiedzy, organizator kultury, przewodnik po ciekach nauki itradycji regionu.

34

Grupa do zada specjalnychDzia Rozwoju iWspomagania

Kompetencje Dziau Rozwoju iWspomagania charakteryzuj trzy kategorie: planowanie, wsp-praca idziaanie. Na tych filarach opieraj si przedsiwzicia realizowane przez czonkw nie-wielkiego, ale dynamicznego zespou, ktrego zadaniem jest wspieranie statutowej dziaalnoci Zachodniopomorskiego Centrum Doskonalenia Nauczycieli. Personel DRiW-uto mieszanka r-nych osobowoci iumiejtnoci: troje filologw polskich, anglistka, filozofka, politolog ipedago-ka reprezentuj szeroko pojt grup humanistw, ktrzy potrafi odnale si wkadej sytuacji ipodejmuj wszelkie stawiane przed nimi wyzwania. Dlatego planowanie, wsppraca idziaanie przebiegaj sprawnie iefektywnie.

Planowanie odbywa si przede wszystkim w porozumieniu z kadr kierownicz ZCDN-u. Aktywno Dziau Rozwoju iWspomagania jest uzaleniona od obowizujcej polityki owiato-wej, tak wskali kraju, jak iregionu Pomorza Zachodniego. Dlatego te wszelkie rodzaje dziaalno-ci s planowane zwyprzedzeniem imaj swoje okrelone miejsce wkalendarzu pracy ZCDN-u na dany rok szkolny. Wten sposb praca DRiW-uwpisuje si, zjednej strony, wwymagania poli-tyki owiatowej pastwa, azdrugiej strony jest odpowiedzi na potrzeby instytucji istanowi ojej niezakconym funkcjonowaniu.

Wsppraca polega na utrzymywaniu dobrych stosunkw midzy pracownikami wdziale bez niej trudno byoby sobie wyobrazi ewolucj zespou. Wsppraca ma take znaczenie nieco szersze, poniewa wie si zbudowaniem partnerskich relacji zinnymi instytucjami iosobami na terenie wojewdztwa zachodniopomorskiego. Wten sposb kada aktywno zespou DRiW-u jest rwnie zwizana zbudowaniem dobrego wizerunku Zachodniopomorskiego Centrum Do-skonalenia Nauczycieli jako instytucji partnerskiej, godnej zaufania, zaangaowanej w rozwj iutrzymywanie wysokiego poziomu edukacji.

Dziaanie to ten aspekt funkcjonowania Dziau Rozwoju iWspomagania, ktry przy rnych oka-zjach jak konferencje, wizyty studyjne czy konkursy jest by moe najbardziej widoczny. Pra-cownicy DRiW-uzawsze s gotowi do udzielenia pomocy, maj duo energii ichtnie angauj si wprzedsiwzicia odbywajce si wZCDN-ie.

35

Wzwizku ztymi zaoeniami Dzia Rozwoju iWspomagania dba opromocj wizerunku insty-tucji, organizuje sympozja, warsztaty ispotkania dla nauczycieli, atake zajmuje si szeroko po-jt dziaalnoci wydawnicz, obejmujc zarwno aktualizacj strony internetowej, publikacje ksiek, coroczne opracowanie Kalendarza nauczyciela oraz Oferty szkole, jak iregularne iod bli-sko dwudziestu piciu lat nieprzerwane redagowanie Zachodniopomorskiego Dwumiesicznika Owiatowego Refleksje.

Pracownicy Dziau Rozwoju iWspomagania, razem zinnymi osobami zatrudnionymi wZCDN-ie, tworz tym samym grup do zada specjalnych: realizuj szkoleniowe zlecenia specjalne, przy-gotowuj wystawy lokalnych iregionalnych artystw, pisz iredaguj teksty, awskrcie rzecz ujmujc: organizuj zaplecze kadego przedsiwzicia aranowanego pod dachem Zachodniopo-morskiego Centrum Doskonalenia Nauczycieli.

36

Precyzja iefektywnoDzia Ekonomiczno-Administracyjny

Zatrudniajca kilkudziesiciu pracownikw instytucja nie mogaby poradzi sobie ze wszystkimi obowizkami iproblemami bez sprawnie dziaajcego zaplecza organizacyjnego. WZachodnio-pomorskim Centrum Doskonalenia Nauczycieli personel Dziau Ekonomiczno-Administracyjne-go jest odpowiedzialny za: prowadzenie ksigowoci, polityk kadrow, zarzdzanie budynkiem, obsug techniczn oraz IT, zamwienia publiczne, atake odpowiada za czysto ibezpiecze-stwo na terenie obiektw bdcych wtrwaym zarzdzie ZCDN-u.

Wikszo zada, ktre wykonuje zesp ekonomiczno-administracyjny, pozostaje dla osb od-wiedzajcych ZCDN niewidoczna, ale bez nich efektywna praca instytucji byaby niemoliwa. To troch jak skomplikowany mechanizm zegarka wiemy, e dziaa, poniewa pokazuje godzin na tarczy, ale dlaczego tak si dzieje idlaczego wskazwki zawsze znajduj si wodpowiednim miej-scu, stanowi dla wikszoci znas trudniejsz do rozwikania zagadk. Wystarczy przykad, eby zobrazowa, jak wane, niezastpione, aprzy tym dyskretne s zadania Dziau Ekonomiczno-Ad-ministracyjnego.

Kadego roku, pod koniec wakacji, ZCDN organizuje konferencje metodyczne. W ostatnim ty-godniu sierpnia budynek wypenia si nauczycielami poszczeglnych przedmiotw, ktrzy bio-r udzia wwykadach izajciach przygotowanych po to, aby wsyntetycznej formie przekaza najnowsze ministerialne wytyczne ikierunki polityki owiatowej pastwa. Tu przed pierwszym dniem wrzenia zachodzi niemao zmian worganizacji pracy szk, std te due zainteresowanie konferencjami. Struktura ZCDN-u idosownie, iwprzenoni bywa wzwizku ztym przeci-ona.

Centrum na kilka dni zapenia si suchaczami, ktrzy potrzebuj dobrze wyposaonych sal wy-kadowych, miejsc do siedzenia, jasnych wytycznych dotyczcych bezpiecznego korzystania zbudynku. By moe osoby uczestniczce wtego rodzaju przedsiwziciach nie zwracaj na to uwagi, ale krzesa, na ktrych siedz, rzutniki, dziki ktrym mog pracowa iotwarte wyjcia ewakuacyjne, zapewniajce im bezpieczestwo, s ustawione, przygotowane i zabezpieczone przez pracownikw ekonomiczno-administracyjnych.

37

To jednak nie wszystko, poniewa poza oczywistymi przywilejami iudogodnieniami, osoby korzy-stajce zusug ZCDN-us take objte, nie zawsze bezporednio, opiek merytoryczn innego rodzaju. Kadry, ksigowo czy administracja budynku niekoniecznie s dostpne dla kadego nauczyciela, ktry przychodzi do instytucji na szkolenie, wykad czy konsultacje, jednak to praca osb zatrudnionych wtych komrkach, pozwala na sprawne wiadczenie usug szkoleniowych.

Ito nie daje penego obrazu dziaania organizacyjnego mechanizmu: obsuga sekretariatu, obieg dokumentw czy skadowanie akt nale, w duej mierze, do odpowiednio przygotowanych i kompetentnych pracownikw Dziau Ekonomiczno-Administracyjnego. Chciaoby si rzec, e dziki ich pracy, wiedzy idowiadczeniu wszystko wZachodniopomorskim Centrum Doskonale-nia Nauczycieli dziaa zprecyzj szwajcarskiego zegarka.

38

Trzy pery regionuOddziay Zamiejscowe

Wspczesne pojcie regionalizmu oznaczajce swoist konkurencyjno maych miast wobec centralistycznie pojmowanych wartoci wielkomiejskich przynajmniej w kilku aspektach ma wpyw na prac Zachodniopomorskiego Centrum Doskonalenia Nauczycieli. Edukacja, nauka, sztuka te kategorie maj si coraz lepiej woderwaniu od duych miast, wyrodkowanej polityki idominacji kultury popularnej, ktra raczej kojarzy si znowoczesnymi orodkami urbanistycz-nymi, anie maymi ojczyznami pooonymi na obrzeach mapy. Tego rodzaju tendencje s wy-raziste take wofercie idziaalnoci Zachodniopomorskiego Centrum Doskonalenia Nauczycieli, ktre posiada swoje oddziay zamiejscowe w trzech miastach regionu: winoujciu, Gryficach iMyliborzu.

winoujcie to miasto obogatej historii, intrygujcej atmosferze ispecyficznym pooeniu, kt-re pozwala nazywa je transgranicznym cznikiem midzy rnymi kulturami Europy blisko niemieckich kurortw, atake morskie poczenie zkrajami skandynawskimi sprawiaj, e wi-noujcie posiada trudny do przecenienia potencja. Nie jest przy tym miastem, ktre pretenduje do miana stolicy regionu, araczej dzieli si zssiadami swoimi moliwociami idokonaniami. Sie-dziba ZCDN-u w winoujciu znajduje si w malowniczej willi o pasjonujcej historii, zlokalizo-wanej przy ulicy Pisudskiego 22 wpooonym wspokojnej okolicy budynku ma swoje miejsce biblioteka, s take dostpne sale do prowadzenia zaj iprzestrze zapewniajca nauczycielom komfortowe warunki do codziennej pracy.

Gryfice maj podobne jak winoujcie atuty blisko Batyku jest zpewnoci jednym znich iby moe dlatego aura tego miasta jest icie morska. Wsezonie wida tu wiksz liczb turystw, poza sezonem spokj iurok gryfickich ulic s dobrym remedium na urbanistyczny zgiek. Od-dzia Zamiejscowy ZCDN-uwGryficach jest pooony przy ulicy Koszarowej 12. To odnowiony budynek po jednostce wojskowej, mieszczcy prnie dziaajc bibliotek oraz sale dydaktycz-ne, wktrych nauczyciele mog bra udzia wszkoleniach, spotkaniach iwykadach realizowa-nych zgodnie zkierunkami polityki owiatowej pastwa.

Mylibrz posiada wszelkie zalety maej ojczyzny silne poczucie lokalnej tosamoci, dzia-alno kulturaln, tradycje historyczne i artystyczne, dziki ktrym mieszkacy miasta mog by dumni ze swojej aktywnoci. Oddzia Zamiejscowy ZCDN-uwMyliborzu na rne sposoby

39

wykorzystuje zalety spoecznoci silnie zwizanej zkonkretnym miejscem: biblioteka przyciga czytelnikw odpowiednio dobranym ksigozbiorem pedagogicznym, aorganizowane tu szkolenia iwarsztaty dla nauczycieli ciesz si duym powodzeniem wrd suchaczy. Oddzia zamiejscowy ZCDN-uwMyliborzu mieci si wbudynku, wktrym kiedy znajdowao si przedszkole przy ulicy Spokojnej 15.

Trzy miasta, trzy oddziay zamiejscowe ZCDN-u, chciaoby si rzec to trzy pery regionu, dziki ktrym nauczyciele zwojewdztwa zachodniopomorskiego maj do dyspozycji przyjazn prze-strze ikompetentnych pracownikw.

40

Agnieszka Gruszczyska

Zarzdzanie publiczne w owiacie

Opinie wielu analitykw ekonomicznych dowodz, e wlatach 70. XX wieku miao miejsce duo negatywnych zjawisk w gospodarce wiatowej, co zaowocowao znacznym wzrostem inflacji, wci rosnc stop bezrobocia oraz zwikszajcymi si trudnociami wrwnowaeniu wydat-kw publicznych. Tendencji owych nie mona byo wyjani na gruncie dominujcego wwczas keynesizmu, co przyczynio si do odrodzenia neoliberalnego sposobu mylenia ekonomicznego. Na tej podstawie za wykreowano koncepcj nowego zarzdzania publicznego.

Tradycyjne zarzdzanie wadministracji publicznej biurokracja

Nowe zarzdzane publiczne (new public management NPM) pojawio si najpierw w Wielkiej Brytanii, Australii iNowej Zelandii wlatach siedemdziesitych XX wieku. Od pocztku lat dzie-widziesitych zjawisko to zyskao swoje wane miejsce w Stanach Zjednoczonych. W mniej-szym lub wikszym zakresie jego recepcja ma dzisiaj miejsce wkadym kraju europejskim, take wPolsce. Warto zauway, e nastpuje ona stopniowo, bowiem najtrudniejsze do przeamania nie s procedury obowizujce dotychczas winstytucjach administracji publicznej, anastawienie zatrudnionych wnich pracownikw. Std jednym zkluczowych zagadnie nowego zarzdzania publicznego wydaje si by zarzdzanie zasobami ludzkimi. Nie da si jednak ukry, e wPolsce podobnie jak wUSA wczasie reformowania sektora pastwowego powszechne jest odczucie spoeczne negujce tradycyjn organizacj administracji publicznej, ocenian jako bezuyteczn, nieprzyjazn ipozbawion moliwoci rozwoju. Tak stan w konstatuje Jzef Poskonka, wybitny znawca problemw polskiego samorzdu terytorialnego iadministracji publicznej: Wiele osb jest niezadowolonych z jakoci usug administracji ima uzasadnione poczucie, e publiczne za-soby s marnotrawione. Zkolei wielu urzdnikom przeszkadza wiadomo, e ich praca jest le oceniana przez wspobywateli.

Sprawne inieobarczone brzemieniem winy iniechci funkcjonowanie organizacji publicznych jest moliwe dziki kierowaniu zgodnemu zich specyfik, dostosowanemu do spektrum dziaalnoci, moliwoci kadrowych iwaciwoci zasobw. Dlatego naley szczeglnie bacznie przyglda si moliwoci implementacji wszystkich zasad rzdzcych NPM, wkorelacji zdotychczasowym, tra-dycyjnym administrowaniem instytucjami publicznymi.

41

Wkontekcie placwek edukacyjnych jako tradycyjny model pracy winstytucji publicznej warto rozpatrzy model biurokracji. Model w, typ idealny, czyli wedug Maxa Webera pewien abstrak-cyjny konstrukt, skadajcy si z cech istotnych danego zjawiska, jednak w czystej postaci nie-wystpujcych wrzeczywistoci, odznacza si najwiksz przystawalnoci wobec publicznych instytucji nieoperujcych moliwoci nakazu, obowizku a wiadczcych usugi o charakterze spoecznym, takie jak edukacja. Koncepcja samego typu idealnego pozwala na porwnanie dane-go modelu zjego realizacj wrzeczywistoci. Weber wprowadzi pojcie typu idealnego przy ana-lizie biurokracji jako metody zarzdzania. Zpomoc tego terminu analizowa te, midzy innymi, problem przywdztwa oraz zagadnienie postaw religijnych.

Opisujc idealny model biurokracji, Max Weber zaoy kilka charakteryzujcych j cech. Pierw-sza znich mwi openej, zwerbalizowanej regulacji wszelkich dziaa, relacji istosunkw maj-cych miejsce wdanej organizacji. Regulacja wszystkich interakcji wformie procedur iprzepisw, ktrych spetryfikowana forma czsto nie pozwala na szybk modyfikacj, zdaje si by zjednej strony dziaaniem stabilizujcym iporzdkujcym procesy zachodzce worganizacji, zdrugiej za moe sta si powan barier na drodze rozwoju instytucji.

Z penym opisem proceduralnym aktywnoci podmiotw w organizacji czy si konieczno sprecyzowania odrbnego obszaru dziaa dla kadego zpracownikw, sporzdzonego wformie zakresu czynno adekwatnego do kompetencji pracownika. Problemem tego aspektu biurokra-cji jest przede wszystkim zagadnienie adekwatnoci, zarwno wkontekcie moliwoci pracowni-ka, jak ioczekiwa oraz potrzeb wynikajcych zfunkcjonowania organizacji.

W modelu tradycyjnego administrowania biurokratycznego ogromne znaczenie ma hierarchia wadzy, ktra musi by bardzo wyrana. Nisze urzdy s tu czsto kontrolowane przez urzdy zwierzchnie. Obecnie w sektorze prywatnym mona zauway konsekwentne denie do tak zwanego spaszczenia struktur organizacyjnych, co sprzyja efektywnoci pracy iwikszej skon-noci pracownikw do identyfikowania si z realizowanymi dziaaniami oraz holistycznie rozu-mian aktywnoci firmy. Wydaje si by to bardziej korzystne ni wielostopniowe, tradycyjne zwierzchnictwo.

Odpodmiotowienie wszelkich stosunkw midzy pracownikami wykonujcymi swoje obowizki wmodelu idealnej biurokracji doskonale zgrywa si zpoprzednimi jego cechami. Celem jest dopro-wadzenie do sytuacji, wktrej wszelkie stosunki midzy urzdnikami bd miay charakter bez-osobowy, acechy indywidualne iuczucia nie bd miay wpywu na adne zdziaa subowych.

Zgodnie zopisywanym modelem kariera zawodowa pracownikw, ich cieka awansu, powinny by przede wszystkim zalene od stau pracy, obowizujcych przepisw oraz osigni indywi-dualnych. Nie zawsze jednak te wszystkie wyznaczniki id wparze, co prowadzi do wielu niejasno-ci iniweluje motywacyjne znaczenie awansu.

42

Wmodelu biurokratycznym wyranie rozdziela si dwie sfery ycia czowieka: zawodow iprywat-n. Przede wszystkim wynika to zfaktu, e zatrudnieni pracownicy nie s wacicielami adnej czci organizacji. Prowadzi to do wyranego itrwaego rozdzielania dwch aspektw funkcjonowania spoecznego pracownikw, prymatu ograniczonego czasu pracy nad zadaniowym podejciem do wykonywanych czynnoci, co powoduje nisk efektywno poszczeglnych pracownikw, zawy-ony poziom zatrudnienia bd opnienia wtrybie realizacji zada.

Wymiana informacji wmodelu biurokratycznym zachodzi tylko iwycznie poprzez przekazywa-nie oficjalnych dokumentw. Jest to oczywicie konsekwencj pierwszej zwymienionych tu cech totalnej regulacji dziaa przepisami. Zbir dokumentw, wraz zzawartymi na nich adnotacjami, staje si wtym wypadku pamici organizacji, ktra nie odzwierciedla niczego poza zbiorem par-tykularnych realizacji korpusu przepisw wniej funkcjonujcych.

Weber uznawa biurokracj za najbardziej zracjonalizowan form wadzy. Dostrzeg jednak wniej problem dehumanizacji. Wrd ogranicze modelu biurokracji, stanowicych powane za-groenie dla poddajcej si jej edukacji, naley wymieni szereg cech, takich jak: brak moliwoci sprawnego dziaania wprzypadku wystpienia sytuacji niestandardowych, ktre nie s uwzgld-nione wregulujcych dziaania przepisach; problemy zwdraaniem innowacji, ktre mona uzna rwnie za sytuacje nietypowe i wymagajce czsto reorganizacji pracy; dua czstotliwo wystpowania konfliktw midzy osobami, dla ktrych priorytetem jest wiedza specjalistyczna iefekt dziaa aurzdnikami bazujcymi na korpusie aktw prawnych ihierarchii organizacyjnej; przemieszanie celw uwidaczniajce si wnadawaniu wyszego priorytetu realizacji przepisw, anie zada, nadmiernym skupianiu si organizacji na wasnym funkcjonowaniu, zamiast na wiad-czeniu usug, szukanie innych celw przez organizacj, gdy te do ktrych zostaa powoana ju s zrealizowane; pojawienie si wewntrz organizacji nieformalnych grup, ktre mog mie duy wpyw na jej funkcjonowanie, zwaszcza wodniesieniu do zdobywania wadzy irealizacji party-kularnych interesw.

Analizy dysfunkcji biurokracji podj si rwnie Robert Merton. Zauway on, e charakteryzu-j j: wyuczona bezradno pracownikw; problem skrzywienia zawodowego, psychoza zawo-dowa (jednostki wwyniku rutyny rozwijaj szereg negatywnych cech, jak uprzedzenia czy anty-patie), nadmierne dyscyplinowanie biurokraty, ktre prowadzi do przemieszczenia celw oraz nadmierny konformizm. Wszystko to wydaje si odchodzi do lamusa idei zarzdzania owiat, egzystujc jednak mocno iwyranie wwielu szkoach iplacwkach edukacyjnych.

43

Wykorzystanie mechanizmw wolnorynkowych

Nowe zarzdzanie publiczne jest przedstawiane opinii publicznej jako rewolucja menaderska, wprowadzajca nowy paradygmat kierowania placwkami publicznymi, bdcy uniwersalnym modelem zarzdzania. Rodzi si jednak wok tej idei wiele ambiwalencji, jak pisze Alojzy Za-lewski: Na pierwszy rzut oka mona odnie wraenie, e odkryto jedyn formu uzdrowienia sektora publicznego, ktr trzeba zastosowa wkadym kraju, bogatym lub biednym, niezalenie od caoksztatu jego rnorodnych uwarunkowa ekonomicznych, spoecznych, politycznych czy kulturowych. Formua ta jest nastpujca: prywatyzacja + rynek + konkurencja = efektywno + wysoka jako.

Praktyka reform sektora publicznego wPolsce wskazuje jednoznacznie na brak potwierdzenia mo-liwoci realizacji jednego uniwersalnego modelu zarzdzania. Kada placwka, instytucja czy urzd w szczeglnoci za szkoa dziaa na podstawie innych przepisw prawa, w oparciu o inne procedury, co determinuje wybr zakresu iform realizacji poszczeglnych narzdzi nowego za-rzdzania publicznego. Nie ulega jednak wtpliwoci, e pewne zmiany zarzdzania wsektorze publicznym musiay si dokona. Na ich przyspieszenie irozpowszechnienie duy wpyw miaa wanie rewolucja menaderska. W rezultacie ewolucja zarzdzania organizacjami publicznymi przeksztacia si w reform administracji publicznej dokonywan od wewntrz. Poszukiwania w tym zakresie zmierzaj w kierunku ulepszenia stosowanych metod i technik zarzdzania dla osignicia nastpujcych celw, ktre wyrni Alojzy Zalewski:

1) zapewnienia odpowiedzialnoci wzarzdzaniu publicznym, zwaszcza wjego kontekcie poli-tycznym;

2) pomiaru ioceny rezultatw zamiast tradycyjnej orientacji na nakady iekspansj;

3) zwikszenie zaangaowania pastwa w rozwj zasobw ludzkich w administracji publicznej, zwaszcza poprzez popraw procesu zatrudniania iawansowania pracownikw na podstawie kwalifikacji merytorycznych, ich ksztacenia irozwoju;

4) promowanie etyki wsubie publicznej ieliminowanie korupcji poprzez: stworzenie niezawod-nych rodkw kontroli ioceny, finansowanie programw edukacji etycznej istworzenie bar-dziej efektywnych metod dochodzenia oraz orzecznictwa wsprawach amania zasad etyki;

5) zastosowanie przedsiwzi obniajcych koszty izwikszajcych wiadomo potrzeby wy-korzystania bardziej skutecznych technik opartych na wiarygodnej informacji wprowadzeniu spraw publicznych;

6) wprowadzenie kryteriw jakoci w caym sektorze usug publicznych, ktre zawieraj jasno okrelone bodce, uprawnienia kierownictwa inadaj silniejszy mandat do wiadczenia usug sprzyjajcych obywatelowi.

44

Reformy administracyjne dokonywane wostatnim okresie, jak wynika zenumeracji celw sporz-dzonej przez Zalewskiego, d przede wszystkim do zmiany orientacji zarzdzania organizacjami publicznymi. Obecnie celem dziaania organizacji staje si osiganie efektywnych spoecznie ieko-nomicznie wynikw, przy jasnym i jednoznacznym odejciu od stawiania na nakady. Wzwizku ztym zmieniaj si rwnie kryteria oceny aktywnoci instytucji publicznych. Coraz bardziej licz si efekty uzyskiwane zponiesionych nakadw ione staj si gwnym miernikiem oceny dziaal-noci organizacji. Ta zmiana orientacji zarzdzania wymaga wprowadzenia menaderskich metod itechnik zarzdzania zarwno dziaalnoci, jak ifinansami organizacji publicznych.

Doskona odpowiedzi na konieczno osignicia celw reformy administracji publicznej zsyn-tetyzowanych przez Alojzego Zalewskiego s rozwizania zaproponowane przez nowe zarzdza-nie publiczne, ktre skadaj si na model administracji publicznej. Mone je opisa ischaraktery-zowa wformie dziesiciu podstawowych zaoe.

Pierwszym znich jest pierwszestwo iwysoka ranga wynikw wocenie dziaalnoci administracji publicznej. Dziaania instytucji winny by bowiem skoncentrowane na efektach. Dopiero wdru-giej kolejnoci mona analizowa procesy idziaania przez nie podejmowane. Nacisk na wyniki pynie zprzewiadczenia, e organizacje sektora publicznego przez dugi czas nie zwracay uwagi na jako wiadczonych usug, interesujc si przede wszystkim samym faktem gotowoci reali-zacji okrelonego zakresu zada, bez refleksji nad liczb zaatwionych spraw ijakoci trybu reali-zacji dziaa. Kierownicy wadministracji publicznej wspczenie postrzegani jako proaktywni menaderowie, anie reaktywni urzdnicy powinni zatem zwraca zdecydowanie wiksz uwag na zadania, aocena ich dziaania aco za tym idzie funkcjonowania organizacji publicznych po-winna wynika zosignitych wynikw iby dokonywana na podstawie wyranych imierzalnych ilociowych ijakociowych standardw czy wskanikw wykonania. Radykaln form wery-fikacji pracy kadry kierowniczej winstytucjach publicznych, jest sytuacja wWielkiej Brytanii czy Nowej Zelandii, gdzie pracownicy funkcyjni s zatrudniani na umowy, wynagradzani odpowiednio do osiganych wynikw izwalniani wprzypadku osigania niezadowalajcych rezultatw.

Wyniki sprowadza si nie tylko do jakoci wiadczonych przez administracj publiczn usug, ale take do faktycznych zmian w yciu ludzi, jakie s nastpstwem dziaania administracji. Warto jednak zauway, e wyeksponowanie rnicy pomidzy produkcj usug outputs aich wpy-wem na jako ycia outcomes jest niezwykle trudnym zadaniem. W przypadku placwki edukacyjnej (np. szkoy ponadgimnazjalnej) naleaoby po zbadaniu czynnikw jakociowych wiadczonych usug edukacyjnych skorelowa wyniki zrezultatami osiganymi przez uczniw na egzaminach zewntrznych po danym etapie ksztacenia oraz podsumowujcych etap go po-przedzajcy. Dziaanie to wymaga agregacji caej masy danych, wietnie jednak suy temu wery-fikacja wskanika liczbowego szacowanego zgodnie zmetodologi edukacyjnej wartoci dodanej.

45

Drugim bardzo wanym aspektem nowego zarzdzania publicznego jest pierwszestwo mecha-nizmw rynkowej konkurencji. Aby osign wyniki, administracja publiczna musi czyni jak naj-lepszy uytek zowych mechanizmw. Wramach tego elementu modelu wyrnia si trzy aspekty jego realizacji. Pierwszym znich jest prywatyzacja czy outsourcing, ktre umoliwiaj administra-cji publicznej kupowanie od prywatnych organizacji rzeczy iusug taszych iowyszej jakoci ni te, za ktre wczeniej odpowiadaa sama. Coraz czciej dyrektorzy s zmuszeni do podejmowa-nia takich decyzji, poczwszy od zlecania usug porzdkowych podmiotom zewntrznym, a po zakup usug edukacyjnych, na przykad wramach realizowanych projektw unijnych. Drugim jest reorganizacja organw administracji publicznej na wzr prywatnych przedsibiorstw, co pozwala na podejmowanie dziaa analogicznych wobec aktywnoci dcej do uzyskiwania przychodw ze sprzeday dbr iusug. Zorganizowane wnowy sposb instytucje publiczne mog stara si konkurowa midzy sob atake zprywatnymi organizacjami wiadczcymi analogiczne usugi.

Korzystanie zmechanizmw wolnorynkowych, przede wszystkim waspekcie reorganizacji insty-tucji publicznych zgodnie zide NPM wie si na og zdezagregacj sektora publicznego. Ma ona na celu utworzenie mniejszych jednostek organizacyjnych, co sprawia, e atwiej jest okreli ich zadania, amiejsce niewidocznych biurokratw zajmuj widzialni, aktywni iodpowiedzialni za dziaania zawodowe menaderowie. Wkontekcie spetryfikowanej struktury organizacyjnej pol-skich szk, trudno mwi oogromnych szansach pyncych zreorganizacji, warto jednak przyj-rze si krytycznie usankcjonowanemu podziaowi zada.

Urynkowiona administracja publiczna, obok innych cech, powinna przede wszystkim by zorien-towana na klientw. Organy administracji publicznej winny postrzega osoby, firmy i instytucje, zktrymi wchodz wkontakt, jako swoich klientw, ktrych potrzeby naley bada, dy do ich zaspokojenia oraz ewaluowa swoje dziaania. Logika reagowania na potrzeby klientw wydaje si by oczywista wprzypadku placwki edukacyjnej, jej efektem powinno by bowiem choby profi-lowanie dziaalnoci szkoy. Zca trudnoci, jaka wie si znadaniem uczniowi ijego rodzicowi statusu klienta, naley pracowa, pamitajc, e traktowanie zainteresowanych jako konsumentw poprawia estetyk iefektywno dziaania. Warto podkreli, e postrzeganie przez nowe zarz-dzanie publiczne jednostki jako konsumenta prowadzi do wyranego rozrnienia pomidzy kon-sumentem aobywatelem, ktre zpewnoci jest cenne, dowartociowuje bowiem posta klienta.

Z wizj urynkowionej administracji publicznej czy si przekonanie, e administracja powinna zgodnie ztrafn metafor Davida OsborneaiTeda Gaeblera sterowa, anie wiosowa. In-stytucje pastwowe maj za zadanie zagwarantowa ofert pewnych dbr iusug. Niekoniecznie za musz same by ich wytwrcami. Zatem rozmaite placwki iurzdy mog realizowa pen gam swych dziaa, korzystajc zpodmiotw zewntrznych, przede wszystkim firm prywatnych iorganizacji pozarzdowych. Przy tym warto zauway, e negocjacje midzy instytucjami publicz-

46

nymi apodmiotami zewntrznymi, zawieranie umw, ich realizacja oraz monitorowanie jakoci wiad-czonych usug powoduj, e granice midzy niektrymi organami administracyjnymi aich otoczeniem staj si nieco mniej wyrane. Na sieciowy iwspzaleny, anie hierarchiczny ukad wiadczenia usug publicznych przez administracj publiczn, organizacje prywatne ipozarzdowe wskazuje wwarstwie leksykalnej wzrastajca popularno terminu governance, ktry we wskazanym kontekcie jest prze-ciwstawny terminowi government idefiniowany jako rzdzenie bez udziau rzdu.

Kolejnym wanym elementem modelu new public management jest konieczno poddania ad-ministracji publicznej procesowi deregulacji. W przekonaniu nowego zarzdzania publicznego tradycyjne, scentralizowane rozwizania bliskie paradygmatowi idealnej biurokracji wzakresie zarzdzania personelem, gospodarki finansowej, audytu, alokacji zasobw etc., s niewaciwe wadministracji publicznej zorientowanej na wyniki. Determinowani konkurencj, oczekiwania-mi klientw oraz odpowiedzialnoci za wyniki pracownicy funkcyjni winstytucjach publicznych musz zzaoenia uczyni najlepszy uytek zpracownikw ibudetu, powinni zatem mie moli-wo jak najwikszej swobody wdysponowaniu owymi zasobami. Idealnym rozwizaniem byoby samodzielne zarzdzanie wgranicach budetu manage to budget. Rozwizanie to daje moliwo korzystania zposiadanych zasobw zgodnie z przekonaniem osoby zarzdzajcej, tak dugo, jak dugo udaje jej si osiga oczekiwane wyniki. Istnieje tu jednak pewne ryzyko, amianowicie d-enie kadry menaderskiej do maksymalizacji budetu, jako dziaanie adekwatne zdeniem do maksymalizacji zysku wbiznesie.

Bardzo wanym aspektem nowego zarzdzania publicznego jest postulat przywizywania coraz wikszej uwagi przez instytucje pastwowe do sposobu, wjaki czyni one uytek ze swoich zaso-bw ludzkich, rzeczowych ifinansowych. New public management kadzie bardzo duy nacisk na zmniejszanie kosztw wiadczenia usug publicznych, przy jednoczesnym podnoszeniu ich jako-ci. Jednym sowem chodzi oosignicie wicej mniejszym nakadem doing more with less.

Kierownicy wadministracji publicznej powinni, obok tradycyjnych rl kierowniczych opisanych przez Henryego Mintzberga (interpersonalnej, informacyjnej idecyzyjnej), realizowa dodatko-wo pi rl niezbdnych wsubie publicznej:

1) popularyzator spraw lokalnych kierownik odpowiada za komunikowanie spoecznoci lokal-nej istotnych aspektw iuwarunkowa jej funkcjonowania;

2) architekt konsensusu kierownik odpowiada za wysuchanie zrnicowanych interesw wotoczeniu izapewnia, e wszystkie one znajd wyraz wrelewantnym procesie decyzyjnym;

3) interpretator wartoci lokalnych kierownik dokonuje identyfikacji istotnych wartoci wyciu spoecznoci lokalnej, pamitajc, e powinny one odzwierciedla potrzeby caej spoecznoci, anie ograniczonych, wybranych grup;

47

4) wzr etycznego postpowania kierownik winien by przykadem uczciwoci i rzetelnoci wsubie publicznej;

5) wspwykonawca wadzy lokalnej kierownik dzieli si swoj wadz z innymi, pamitajc, e tylko przez budowanie silnej sieci pocze ze spoecznoci lokaln organizacja publiczna moe odpowiedzie na jej oczekiwania.

Tylko wypeniajc te wszystkie role, kadra kierownicza instytucji publicznej moe dokona prby wdroenia wycie przemian zgodnych zide NPM. Silna kooperacja zlokalnymi odbiorcami usug danej organizacji wyraona w przywoanych tu piciu rolach daje gwarancj wykreowania oferty bdcej pen odpowiedzi na prawdziwe potrzeby grupy docelowej.

Administracja publiczna powinna by zgodnie z modelem nowego zarzdzania publicznego zzasady apolityczna. Dychotomia pomidzy administracj apolityk bya ju oczywicie postulo-wana przez tradycyjny bliski biurokratycznemu model zarzdzania. Jednak nowe zarzdzanie publiczne stara si widzie ow apolityczno wnieco szerszej perspektywie. Konstruowane czy proponowane przez nowe zrzdzanie mechanizmy rynkowe nie maj by substytutem publicz-nego uczestnictwa w polityce. Deregulacja i orientacja na wyniki nie maj w demokratycznym spoeczestwie przesoni odpowiedzialnoci wadministracji publicznej za osignicie politycz-nych celw przyjtych wwyborach powszechnych. w aspekt wydaje si mie wiksze znaczenie wadministracji rzdowej ni samorzdowej, niemniej jednak ita zdaje si ciy wstron mena-derskiej odpowiedzialnoci, oddalajc si od obarczania win sterujcej czci osb zarzdzaj-cych organizacjami samorzdowymi.

Powyej omwione aspekty modelu nowego zarzdzania publicznego koncentruj si na jego tendencji do sigania po sprawdzone rozwizania na wolnym rynku towarw iusug. Pominito tu jednak wszystkie aspekty NPM zwizane zzarzdzaniem zasobami ludzkimi ipracownikami worganizacjach publicznych.

Nowa filozofia zarzdzania zasobami ludzkimi

Wyniki osigane przez organizacje publiczne s determinowane gwnie kwalifikacjami, umiejt-nociami oraz poziomem motywacji iwysiku zatrudnionych wnich pracownikw. S one rwnie zalene od waciwego ustalenia struktur organizacyjnych, umoliwiajcego efektywn realiza-cj powierzonych pracownikom zada. Zarzdzanie personelem jest bardzo wanym, o ile nie najwaniejszym elementem zarzdzania organizacj publiczn. Tradycyjne dla polskiej admini-stracji s struktury hierarchiczne, zarzdzane wedug cile okrelonych zasad iregu za pomo-c procedur, instrukcji iich dokadnego egzekwowania. Zarzdzanie takie jest bliskie modelowi idealnej biurokracji, koncentruje si bowiem na podstawie sformalizowanych iskodyfikowanych

48

(m.in. w przepisach wewntrznych) regu postpowania. Zarzdzanie nastawione na osiganie rezultatw, jakim jest NPM, opiera si na zgoa innych zasadach. Podstaw jest tu nie korpus in-strukcji iprocedur, aodpowiedzialno za wyniki, jak ponosi dyrektor-menader. Musi on mie zatem moliwo swobodnego podejmowania decyzji przede wszystkim dotyczcych podziau pracy wpodlegym mu zespole niezbdn do skutecznego iefektywnego zaspokajania potrzeb klientw.

Reorientacja zarzdzania znakadw na wyniki dokonaa zasadniczych zmian wobszarze zatrud-niania pracownikw, ich rekrutacji, awansowania, wynagradzania, a take rezygnacji ze wiad-czonych przez nich usug pracy zwalnianiu. Ma to swj wyraz przede wszystkim wodejciu od sztywnych zasad iregu zarzdzania kadrami, ktre stao si istotnym czynnikiem sucym efek-tywnoci ipoprawie jakoci wiadczonych usug. Wprowadzenie bardziej elastycznych rozwiza wtym zakresie dotyczy: stosunkw pracy, indywidualizacji negocjacji na temat warunkw pracy ipacy, form pracy, warunkw zatrudnienia.

Obok tych mona powiedzie twardych czynnikw regulujcych formy zatrudnienia, model nowego zarzdzania publicznego zawiera wsobie trzy bardzo istotne elementy, ktre naleaoby odnie do zagadnienia zarzdzania zasobami ludzkimi.

Pierwszy z nich to denie do kreowania kultury organizacyjnej administracji publicznej, ktra musi si charakteryzowa elastycznoci, innowacyjnoci, przedsibiorczoci i przy tym daje gwarancj rozwizywania wszystkich nawet najbardziej zaskakujcych problemw.

Wydaje si, e owa zasada NPM nakania do wprowadzenia do administracji publicznej rozwiza waciwych adhokracji, bdcej przeciwiestwem biurokracji. Charakteryzuje j przede wszyst-kim bardzo niski stopie sformalizowania oraz obecno niewielkich, elastycznych zespow, tworzonych odpowiednio do potrzeb oraz funkcjonujcych wpoprzek czy ponad wewntrznymi granicami organizacji. Taka struktura zarzdzania zasobami ludzkimi pozwala na czasowe two-rzenie labilnych komrek, ktre atwo ulegaj przeksztaceniu. Dziki temu podejciu dokonuje si prb przewartociowania wewntrznej hierarchii wwiadomoci pracownikw. Praca wtry-bie przekraczajcym ograniczenia strukturalne instytucji jest oparta na penym uczestnictwie ca-ego zespou wsukcesie. Kierownicy wtym modelu nie maj monopolu na najlepsze rozwizania, w zwizku z czym w peni wykorzystywane s wiedza i kreatywno caego zespou pracowni-czego. Efektem dziaania zespou staj si twrcze, przedsibiorcze inietuzinkowe rozwizania. Dziki temu w pierwszej kolejnoci osiga si cele caociowe instytucji, ktre w tradycyjnych modelach bywaj wypierane przez cele funkcjonalne.

Wlad za tworzeniem kultury organizacyjnej idzie konieczno stworzenia pracownikom instytu-cji publicznej warunkw do bezpiecznego przejawiania inicjatywy ipodejmowania samodzielnych

49

decyzji. Dziki temu mog oni lepiej suy klientom, co zapewni caej organizacji osiganie lep-szych wynikw. Zjawisko to okrela si wjzyku angielskim terminem empowerment. Wmomen-cie, wktrym pracownicy sektora publicznego s coraz lepiej wyksztaceni, dysponuj zaawanso-wanymi technologiami informacyjnymi, mog wyrczy po czci kadr zarzdzajc, ktra do tej pory dysponowaa owymi atutami. Ponadto empowerment, wprzeciwiestwie do spetryfikowanej hierarchizacji, sprzyja pracy zespoowej. Za istotny skadnik nowego zarzdzania publicznego uznaje si rwnie proces uwalniania kierownictwa, ktry wyrasta zprzekonania, e kierownicy winstytucjach publicznych s naprawd wysoko wykwalifikowanymi izaangaowanymi ludmi, ktrzy posiadaj umiejtnoci zarzdzania. By zatem poprawi dziaanie ijego efekty wadmini-stracji publicznej kierownicy musz zosta uwolnieni zokoww biurokracji. Piknie konstatuje to haso: Let manager manage!

Artyku zosta po raz pierwszy opublikowany na amach Zachodniopomorskiego Dwumiesicznika OwiatowegoRefleksje 2012, nr 3, s. 2227.

50