หลกสตรอบรมการใหบรการรถนงคนพการ: คมอประกอบการอบรม - ระดบพนฐาน เนอหา: คมอผสอน ระดบพนฐาน - คมอประกอบการอบรม ระดบพนฐาน - สมดงานส าหรบผเขาอบรม ระดบพนฐาน - โปสเตอรและสไลดน าเสนอ

1.รถนงคนพการ – มาตรฐาน 2.คนพการ – การฟนฟสมรรถภาพ 3.เอกสารการสอน

Published by the World Health Organization in 2012 under the title Wheelchair service training package: reference manual for participants. Basic level © World Health Organization 2012 The World Health Organization has granted translation and publication rights for an edition in Thai to the Sirindhorn National Medical Rehabilitation Centre, which is solely responsible for the quality and faithfulness of the Thai translation. In the event of any inconsistency between the English and the Thai editions, the original English edition shall be the binding and authentic edition. หลกสตรอบรมการใหบรการรถนงคนพการ: คมอประกอบการอบรม - ระดบพนฐาน © Sirindhorn National Medical Rehabilitation Centre 2014

(of English version)

นยามศพท

ค าศพททใชในหลกสตรอบรมน

รถนงคนพการทเหมาะสม (Appropriate wheelchair)

รถนงคนพการทตอบสนองความตองการของผ ใ ชงาน ตลอดจนเหมาะสมกบสภาพแวดลอม มขนาดพอดและใหการรองรบรางกาย มความปลอดภยและทนทาน สามารถจดหาไดในประเทศนนๆ สามารถเขาถงและการดแลรกษา และมบรการทยงยนภายในประเทศ ในราคาประหยดและสามารถซอได

รถนงคนพการแบบขบเคลอนดวยแรงคน (manual wheelchair)

รถนงคนพการทขบเคลอนโดยผใชงาน หรอเขนโดยผอน

รถนงคนพการ (wheelchair)

อปกรณเครองชวยในการเคลอนทดวยลอและมทนงส าหรบบคคลทมความยากล าบากในการเดนหรอการเคลอนท

การจดหารถนงคนพการ (wheelchair provision)

เปนศพทกวางๆทครอบคลมการออกแบบ การผลต การสนบสนนและใหบรการรถนงคนพการ

บรการรถนงคนพการ (wheelchair service)

เปนสวนหนงของการใหบรการรถนงคนพการ เนนการท าใหผใชงานไดรบรถนงคนพการทเหมาะสม

บคลากรผทใหบรการรถนงคนพการ (wheelchair service personnel)

บคคลทมทกษะดานการใหบรการรถนงคนพการทเหมาะสม

ผใชรถนงคนพการ (wheelchair user)

บคคลทมความยากล าบากในการเดนหรอการเคลอนทและใชรถนงคนพการเพอการเคลอนท

ค าน า เกยวกบหลกสตรการอบรมเรองการใหบรการรถนงคนพการ: ระดบพนฐาน A. ความรหลก A .1 : ผใชรถนงคนพการ ประโยชนของรถนงคนพการ “รถนงคนพการทเหมาะสม” คออะไร? อนสญญาวาดวยสทธคนพการขององคการสหประชาชาต

A.2 : บรการรถนงคนพการ A.3 : การใชรถนงคนพการ A.4 : การนงตวตรง A.5 : แผลกดทบ A.6 : รถนงคนพการทเหมาะสม ตรงกบความตองการของผใช เหมาะสมกบสภาพแวดลอมของผใช ขนาดพอดและใหการรองรบรางกาย A.7: เบาะรองนง A.8: การเคลอนยายตว B. ขนตอนการใหบรการรถนงคนพการ ขนตอนท 1 การสงตอและนดหมาย ขนตอนท 2 การประเมน ขนตอนท 3 การพจารณา (เลอก) รถนงคนพการ ขนตอนท 4 งบประมาณและการสงซอ ขนตอนท 5 การเตรยมผลตภณฑ (รถนงคนพการ) ขนตอนท 6 การลองอปกรณ ขนตอนท 7 การฝกผใชรถนงคนพการ ขนตอนท 8 : การดแลรกษา ซอมแซม และตดตามผล

ค าน า รถนงคนพการเปนหนงในอปกรณเครองชวยทมการใชอยางแพรหลายเพอสงเสรมความสามารถดานการเคลอนทของบคคล ซงเปนสวนหนงของสทธมนษยชน และการด ารงชวตอยางมศกดศร ทงนเพอใหคนพการสามารถเปนสมาชกทมคณคาของสงคม การไดรบรถนงคนพการทมการออกแบบและขนาดทเหมาะสม จงเปนกาวแรกในการมสวนหนงและมสวนรวมในสงคมของคนพการ องคการสหประชาชาตไดออกกฎ Standard Rules on the Equalization of Opportunities for Persons with Disabilities, the Convention on the Rights of Persons with Disabilities and World Health Assembly resolution WHA58.23 ซงเกยวของกบความพการ ทงดานการปองกน การดแลและฟนฟสมรรถภาพ และเนนความส าคญของรถนงคนพการและอปกรณเครองชวยตางๆ เพอใหมนใจวาคนพการสามารถเขาถงรถนงคนพการทเหมาะสม โดยเฉพาะอยางยงในภมภาคตางๆของโลกทมทรพยากรจ ากด องคการอนามยโลกไดพฒนาแนวทางการใหบรการรถนงคนพการแบบขบเคลอนดวยแรงคนในพนททมทรพยากรจ ากด (Guidelines on the provision of manual wheelchairs in less resourced settings)ทงนโดยไดรบความรวมมอจาก United States Agency for International Development (USAI D) and the International Society for Prosthetics and Orthotics (ISPO). องคการอนามยโลกไดพฒนาหลกสตรการอบรมเรองการใหบรการรถนงคนพการ : ระดบพนฐาน ขนเพอใชฝกอบรมบคคากรทเกยวของอยางเหมาะสม และมระบบการใหบรการรถนงคนพการบนพนฐานของแนวทางการใหบรการฯ ขององคการอนามยโลกดงกลาว

1

เกยวกบหลกสตรการอบรมเรองการใหบรการรถนงคนพการระดบพนฐาน

บทน า

หลงจากมการเผยแพร แนวทางการใหบรการรถนงคนพการแบบขบเคลอนดวยแรงคนในพนททมทรพยากรจ ากด (Guidelines on the provision of manual wheelchairs in less resourced settings)1 ในป 2008 แลว ตอมาองคการอนามยโลกไดพฒนา หลกสตรอบรมเรองการใหบรการรถนงคนพการ – ระดบพนฐาน (Wheelchair Service Training Package – Basic Level) ขน

รถนงคนพการเปนหนงในอปกรณเครองชวยทมการใชอยางแพรหลาย เพอสงเสรมความสามารถดานการเคลอนท ในบคคลทมความยากล าบากในการเดน รถนงคนพการทตอบสนองความตองการดานกายภาพ เหมาะสมกบวถชวตและสภาพแวดลอมถอเปนเครองมอทมความจ าเปนในการสงเสรมพวกเขาใหมสขภาวะทด ทงดานสขภาพ สงคมและเศรษฐกจ การเคลอนทเปนการเปดโอกาสใหบคคลสามารถเขารบการศกษา ไปท างาน เขารวมกจกรรมทางวฒนธรรมและเขาถงบรการตางๆ เชน บรการดานสขภาพ การเคลอนทเปดโอกาสส าหรบผใชรถนงคนพการในการศกษา ท างาน และเขารวมในกจกรรมดานสงคม และเขาถงบรการตางๆ เปนตนวา การดแลสขภาพ

ความส าคญของการเคลอนทไดระบไวในอนสญญาวาดวยสทธคนพการขององคการสหประชาชาต (the United Nations Convention on the Rights of Persons with a Disability; UNCRPD) ซงไดสนบสนน "มาตรการทมประสทธผลเพอใหแนใจวาคนพการสามารถเคลอนทไดโดยอสระมากทสดเทาทเปนไปได" เพอใหการเคลอนททมประสทธผล ผใชงานตองการรถนงคนพการทขนาดพอดและตรงกบความตองการทจ าเพาะเจาะจง ซงตองมวธการตอบสนองความตองการของผใชรถนงคนพการ

วธหนงทมประสทธผลในการตอบสนองตอความตองการของผใชงาน นนคอการใหบรการผานบรการรถนงคนพการ อยางไรกตาม จากขอมลทางสถตแสดงใหเหนวามนอยกวารอยละ 5 ของผทมความตองการรถนงคนพการทไดรบรถนงคนพการทเหมาะสม นอกจากนยงมบคลากรผใหบรการยงมโอกาสในการเพมพนทกษะทจ าเปนในการพจารณารถนงคนพการอยางมประสทธผล

หลกสตรการอบรมเรองการใหบรการรถนงคนพการ – ระดบพนฐาน มความตงใจเพอใหการสนบสนนเพมเตมความรแกบคลากรผเกยวของทงในบทบาททางเทคนคและทางคลนกในการใหบรการรถนงคนพการ (ดแนวทางการใหบรการรถนงคนพการแบบขบเคลอนดวยแรงคนในพนททมทรพยากรจ ากด ตาราง 4.2) ในระดบพนฐาน หลกสตรนมทงเนอหาดานทฤษฎและปฏบตทจ าเปนในการใหบรการแกผใชรถนงคนพการทสามารถนงไดโดยไมตองใชอปกรณประคองทาทาง หลกสตร ประกอบดวย วธการประเมนความตองการรายบคคล การชวยเหลอเพอเลอกและปรบรถนงคนพการทเหมาะสมทสดทมอย การฝกใชงานและดแลรถนงคนพการแกผใชและผดแล ตลอดจนการตดตามผล

2

หลกสตรการอบรมนใชเวลาประมาณ 35-40 ชวโมง ซงอาจปรบเพมหรอลดเวลาไดขนอยกบความ

ตองการจเพาะเจาะจงและทรพยากรทมในแตละบรบท ควรมการฝกปฏบตเพมเตมกบทปรกษาเพอสราง

เสรมสมรรถนะและความสามารถในการปฏบตงานโดยอสระ

องคการอนามยโลกหวงวาหลกสตรนจะถกน าไปใชทงเปนการฝกระยะสนส าหรบบคลากรทเกยวของ และม

การบรณาการสหลกสตรการฝกอบรมส าหรบบคลากรดานการฟนฟดวย

กลมเปาหมายผเขาอบรม

หลกสตรอบรมนใชส าหรบบคลากรหรออาสาสมครทมหนาทบรการรถนงคนพการในทท างานของพวกเขา

ซงอาจไดแก บคลากรดานสาธารณสข ดานการฟนฟ หรอบคลากรทาชางเทคนค เจาหนาทดานการฟนฟ

สมรรถภาพในชมชน (CBR) นกกจกรรมบ าบด นกกายภาพบ าบด นกกายอปกรณเสรม นกกายอปกรณ

เทยม ชางฝมอในทองถน ชางเทคนค รวมทงผใชรถนงคนพการ

เปาประสงค

หลกสตรอบรมระดบพนฐานนออกแบบเพอสนบสนนการอบรมบคลากรหรออาสาสมครในหารใหบรการรถนงคนพการแบบขบเคลอนดวยแรงคนและเบาะรองนงทเหมาะสมส าหรบคนทกเพศทกวยทมทมความบกพรองทางการเคลอนไหวทสามารถนงตรงไดโดยไมตองมการรองรบทาทางเพมเตม

เปาประสงคหลกของหลกสตรการอบรมนคอการพฒนาความรและทกษะแกบคลากรทมสวนเกยวกบการใหบรการรถนงคนพการ โดยการใหการอบรมตามหลกสตรนจะชวยให

เพมจ านวนผใชรถนงคนพการทไดรบรถนงคนพการทตรงกบความตองการของเขาเหลานน

เพมจ านวนผใชรถนงคนพการทไดรบการสอนวธการใชงานและดแลรกษารถนงคนพการ รวมทงดแลใหมสขภาพดเมอใชรถนงคนพการ

เพมจ านวนบคลากรทไดผานการฝกอบรมการใหบรการรถนงคนพการระดบพนฐาน

เพมระดบความสามารถของบคลากรผใหบรการรถนงคนพการ

เพมคณภาพของการใหบรการรถนงคนพการ

บรรลถงการบรณาการของบรการรถนงคนพการในงานฟนฟสมรรถภาพมากขน

ขอบเขตของเนอหา หลกสตรนประกอบดวย

3

เนอหาโดยรวมของขนตอนในการใหบรการรถนงคนพการ 8 ขนตอน ดงอธบายใน แนวทางการ

ใหบรการรถนงคนพการแบบขบเคลอนดวยแรงคนในพนททมทรพยากรจ ากดขององคการอนามยโลก (ตาราง 1)

รวมกบผใชรถนงคนพการเพอประเมนความตองการในการเคลอนทและระบหนทางแกปญหาทดทสด การใหรถนงคนพการทเหมาะสมพรอมดวยเบาะรองนงทเหมาะสม แกไขปญหาเพอดดแปลงเบองตนเพอใหรถนงคนพการมขนาดพอดกบผใชมากทสด การดแลรกษาและซอมแซมรถนงคนพการ ฝกการใชงานแกผใชรถนงคนพการใหใชงานไดอยางดทสด การผลตเบาะรองนงฟองน าแบบเขารป

การใหความรในการดดแปลงรถนงคนพการอยางงายจะมประโยชนอยางมากในพนททมขอจ ากดในเรองของชนดและขนาดของรถนงคนพการ จงมกจ าเปนตองดดแปลงรถนงคนพการงายๆเพอใหเหมาะสมกบผใช

การใหบรการรถโยกไมรวมอยในรายละเอยดของหลกสตรน แมวารถโยกจะมประโยชนกบผใชรถนงคนพการทตองการเดนทางในระยะไกลขน

ตารางท 1 ขนตอนหลกในการใหบรการรถนงคนพการ ขนตอนท 1 การสงตอและนดหมาย (referral and appointment) ขนตอนท 2 การประเมน (assessment) ขนตอนท 3 การพจารณา/เลอก (prescription/selection) ขนตอนท 4 การหางบประมาณและการสงซอ (funding and ordering) ขนตอนท 5 การจดเตรยมผลตภณฑ (รถนงคนพการ) (Product (wheelchair) preparation) ขนตอนท 6 การลองอปกรณ(fitting) ขนตอนท 7 การฝกผใชรถนงคนพการ (user training) ขนตอนท 8 การดแลรกษา ซอมแซม และตดตามผล (maintenance, repairs, and follow-up)

ความรและทกษะทจ าเปน การอบรมเรองการใหบรการรถนงคนพการน ผเขาอบรมไมจ าเปนตองมประสบการณมากอน อยางไรกตามควรมทกษะและความรเบองตน ตอไปน

สามารถอานและเขยนภาษาทใชในการอบรมได มความรพนฐานเกยวกบปญหาสขภาพทวไป หรอความบกพรองดานรางกายตางๆซงอาจสงผลใหผคน

ตองใชรถนงคนพการ ไดแก ภาวะสมองพการ การสญเสยอวยวะสวนลางของรางกาย โรคโปลโอ การบาดเจบไขสนหลง และโรคหลอดเลอดสมอง

4

ในกรณทผเขาอบรมไมมความรพนฐานเหลาน ผสอนควรเพมเตมเนอหาเหลานในเนอหาของความรหลก (core knowledge) ดวย

ขอบเขตเนอหา

หลกสตรการอบรมเรองการใหบรการรถนงคนพการระดบพนฐานถกออกแบบเพอใหท าการฝกอบรมโดยผสอนทมทกษะดานการใหบรการรถนงคนพการระดบพนฐานและมสมรรถนะในการสอน โดยมวสดอปกรณประกอบการอบรมดงน คมอและอปกรณส าหรบผสอน คมอประกอบการอบรมส าหรบผเขาอบรม (ฉบบน) ใบงานส าหรบผเขาอบรม แบบฟอรมการใหบรการรถนงคนพการ

แบบบนทกการตรวจสอบความพรอมใชงานของรถนงคนพการ สอตางๆ ประกอบดวย สไลดน าเสนอ วดโอและโปสเตอร

กระบวนการพฒนา

ภายหลงการเผยแพร แนวทางการใหบรการรถนงคนพการแบบขบเคลอนดวยแรงคนในพนททมทรพยากรจ ากด (องคการอนามยโลก 2008) องคการอนามยโลกไดแตงตงคณะท างานเพอพฒนาหลกสตรการอบรมเรองการใหบรการรถนงคนพการขน การประชมครงแรกของคณะท างานจดโดยองคการอนามยโลกในเดอนตลาคม ปค.ศ. 2008 เพอก าหนดขอบเขตและเนอหาของหลกสตร หลงจากนนไดสงใหผเชยวชาญทเกยวของใหความเหนจ านวนกวา 20 คน จากนนคณะท างานหลกจงจดท าหลกสตรน ารอง

ในปค.ศ. 2010 ไดเรมโครงการน ารองในประเทศอนเดย เกาะโซโลมอนและประเทศเคนยา โครงการน ารองดงกลาวมผสงเกตการณจากคณะท างานของคณะท างานพฒนาหลกสตร ความคดเหนจากผสอน ผเขาอบรมและผใชรถนงคนพการไดถกน ามาใชในการปรบปรงหลกสตรจนเปนฉบบลาสด นอกจากน หลกสตรฉบบน ารองนไดถกสงใหผเชยวชาญทเกยวของเพออานทบทวน (peer review) และใหความคดเหนทมคณคา

ผแตงทกคนทมสวนรวมในการพฒนาหลกสตรไดลงลายมอชอไวในประกาศยนยนแหงผลประโยชน (Declaration of Interest; DOI) และไมแสดงผลประโยชนทบซอนใดๆ

5

A. ความรหลก

6

A.1: ผใชรถนงคนพการ (wheelchair user)

ผใชรถนงคนพการคอบคคลทมรถนงคนพการอยแลวหรอบคคลจะไดรบประโยชนจากการใชรถนงคนพการ

อนเนองมาจากมขอจ ากดในการเดน ผใชรถนงคนพการ ประกอบดวย

เดก ผใหญ ผสงอาย ทงเพศชาย เพศหญง เดกผหญงและเดกผชาย

บคคลทมความบกพรองดานการเคลอนทรปแบบตางๆ ทมความแตกตางของรปแบบการด าเนนชวต และภมหลงของชวต

บคคลผอาศยและท างานในสงแวดลอมตางๆ ประกอบดวยชนบท กงชนบทกงเมอง และในสงคมเมอง ถงแมความตองการของผใชรถนงคนพการจะมความแตกตางกน แตทกคนลวนแตตองการรถนงคนพการทเหมาะสม

ประโยชนของรถนงคนพการมอะไรบาง?

การเคลอนท : รถนงคนพการชวยใหผคนไปไหนมาไหนไดโดยอสระและท าสงทตองการได

สขภาพ : รถนงคนพการสามารถสงเสรมสขภาพของผใชงานไดหลายดาน รถนงคนพการทขนาดพอด พรอมดวยเบาะรองนงทสามารถลดปญหาตางๆ เชน แผลกดทบ หรอ การทาทางทไมดได รถนงคนพการทใชงานไดด มขนาดพอดและสามารถปนงายจะชวยเพมการท ากจกรรมทางรางกายของผใชรถนงคนพการไดจงเปนการสงเสรมสขภาพดวย

ความเปนอสระ : ผใชรถนงคนพการสามารถเปนอสระมากขนและควบคมชวตตนเองไดมากขน

ความมนใจและความภาคภมใจในตนเอง : ผใชรถนงคนพการจะมความมนใจและความภาคภมใจเพมขน เมอไดรบรถนงคนพการทเหมาะสม และสามารถใชงานไดด

การเขาสสงคม : รถนงคนพการท าใหผใชสามารถเขาสสงคม เชน ท าใหสามารถไปท างาน ไปโรงเรยน เยยมเยยนเพอน และเขารวมกจกรรมทางสงคมอนๆได

7

รถนงคนพการทเหมาะสมคออะไร?

รถนงคนพการทเหมาะสม คอ รถนงคนพการทมคณสมบต ดงน ตรงกบความตองการของผใชงาน เหมาะสมกบสภาพแวดลอมของผใชงาน มขนาดเหมาะสมกบผใชงาน ชวยรองรบทาทาง (ชวยใหผใชงานนงในแนวตรง) สามารถบ ารงรกษาและซอมแซมไดในทองถน

อนสญญาวาดวยสทธคนพการขององคการสหประชาชาต

อนสญญาวาดวยสทธคนพการขององคการสหประชาชาต (the United Nations Convention on the Rights of Persons with a Disability; UNCRPD) ประกาศใชเมอวนท 3 พฤษภาคม พ.ศ. 2551 (ค.ศ. 2008)

มนษยทกคนมสทธ อนสญญาฯฉบบนไดเนนใหทกๆคนเข าใจวาคนพการกมสทธตางๆเทาเทยมกบบคคลทวไปซงในอนสญญานม 50 หมวด

หมวด 20 เกยวกบ ‘การเคลอนทของบคคล’ ซงหมายถง ความสามารถในการเคลอนทในรปแบบและเวลาทบคคลตองการ ในหมวด 20 กลาวไววา ‘ประเทศสมาชกจะใชมาตรการทมประสทธผลเพอใหมนใจวาคนพการสามารถเคลอนทไดอยางเปนอสระมากทสดเทาทจะเปนไปได’

รถนงคนพการและบรการรถนงคนพการมความส าคญในการชวยผมความบกพรองดานการเคลอนท สวนใหญใหสามารถเคลอนทได บคลากรผใหบรการรถนงคนพการสามารถชวยในการปรบใชหมวด 20 ของ อนสญญาไดโดย ใหบรการรถนงคนพการทเหมาะสมแกผมารบบรการ ชวยใหผใชรถนงคนพการเรยนรวธการเคลอนยายตวเขาและออกจากรถนงคนพการดวยตนเอง สอนวธการปนรถนงคนพการดวยตนเอง กระตนสมาชกในครอบครวใหชวยเหลอและสงเสรมใหผใชรถนงคนพการเปนอสระเทาทเปนไปได

นอกจากนยงมหลกสทธมนษยชนอกหลายขอทระบวาบคคลทมความยากล าบากในการเคลอนทสามารถมความสขในการด าเนนชวตไดมากขน หากไดรบรถนงคนพการทเหมาะสม ไดแก ด ารงชวตอยางเปนอสระและเปนสวนหนงของชมชน (หมวด 19) สทธในการศกษา (หมวด 24) สทธในการมสขภาพในระดบมาตรฐานสงสดทบรรลได (หมวด 25) สทธในการท างานและการจางงาน (หมวด 27)

8

สทธในการมสวนรวมทางการเมองและการใชชวตในทสาธารณะ (หมวด 29) สทธในการมสวนรวมในกจกรรมทางวฒนธรรม กจกรรมสนทนาการ กจกรรมยามวางและกฬา

(หมวด 30)

อนสญญาฯ (หมวด 20 – การเคลอนทสวนบคคล ) ประเทศสมาชกจะใชมาตรการทมประสทธผลเพอใหมนใจวาคนพการสามารถเคลอนทไดอยางเปนอสระมากท สด เท าท จะ เปนไปได อนประกอบดวย a) สงเสรมความสามารถในการเคลอนทของคน

พการใหเหมาะสมกบเวลาและรปแบบทคนพการเลอกและดวยคาใชจายทเหมาะสม

b) สงเสรมการเขาถงอปกรณชวยในการเคลอนท อปกรณชวยเหลอ เทคโนโลยสงอ านวยความสะดวกมคณภาพ และรปแบบของสอกลางและการชวยเหลอในการด าเนนชวต และในราคาทสามารถเขาถงได

c) ใหการฝกทกษะการเคลอนทแกคนพการและบคลากรทท างานรวมกบคนพการอปกรณชวยเหลอ และเทคโนโลยส งอ านวยความสะดวก

d) สงเสรมใหภาคสวนตางๆผลตอปกรณชวยในการเคลอนท อปกรณเครองชวย ตลอดจนเทคโนโลยสงอ านวยความสะดวกโดยค านงถงทกดานของการเคลอนทของคนพการ

หมายถง ประเทศตางๆ ควรสงเสรมใหคนพการมความเปนอสระใหมากทสดเทาทจะท าได โดย ชวยใหผคนเขาใจประเดนน ชวยเหลอใหไดรบรถนงคนพการทมคณภาพใน

ราคาทเหมาะสม ใหการฝกวธการใชงาน กระตนใหภาคสวน/บรษทตางๆค านงถงความ

ตองการทแตกตางๆกนทกดานของคนพการ

A.2: บรการรถนงคนพการ (wheelchair services)

บรการรถนงคนพการเปนการชวยใหผใชงานไดรบรถนงคนพการทเหมาะสมทสดเทาทมใหบรการ แนวทางการใหบรการรถนงคนพการแบบขบเคลอนดวยแรงคนในพนททมทรพยากรจ ากดขององคการอนามยโลกไดกลางถงขนตอนหลกของการใหบรการรถนงคนพการ 8 ขนตอน โดยไดสรปไวในหนาถดไป และรายละเอยดของแตละขนตอนอยในหมวด B ของคมอน

9

ขนตอนท สรป 1.การสงตอและนดหมาย

การสงตอผใชรถนงคนพการเพอรบบรการมหลายวธ อาจเปนการมารบบรการดวยตนเองหรอสงตอจากเครอขาย จากบคลากรดานสขภาพและสาธารณสข ท งจากหนวยงานรฐบาลและเอกชนหรออาสาสมครในชมชน อ าเภอหรอระดบภมภาค ในบางหนวยงานอาจตองระบศกยภาพของผใชรถนงคนพการดวยวาเขาเคยไดรบบรการทางสขภาพหรอทางสงคม การเขารวมในโรงเรยน ท างานหรอกจกรรมทางสงคม

2. การประเมน

ผใชรถนงคนพการจ าเปนตองไดรบการประเมนรายบคคล เกยวกบวถชวต การท างาน และสภาวะรางกายและสภาพแวดลอม

3. การพจารณา (เลอก)

การพจารณารถนงคนพการ โดยใชขอมลจากการประเมนและเปนการด าเนนการรวมกบผใชรถนงคนพการ ครอบครวหรอผดแล การพจารณา (เลอก) เปนก าหนดรายละอยดชนดและขนาด ลกษณะและการดดแปลงรถนงคนพการทเลอก ตลอดจนทกษะทผใชงานตองฝก เพอใหสามารถใชงานและดแลรถนงคนพการไดอยางเหมาะสม

4. งบประมาณและการสงซอ

การระบแหลงงบประมาณ และรถนงคนพการจะเบกจากจ านวนทมอยในคลงหรอสงซอจากผผลต

5. การเตรยมผลตภณฑ (รถนงคนพการ)

บคลากรทผานการอบรมท าการเตรยมรถนงคนพการเพอปรบเบองตน ซงขนอยกบผลตภณฑทมอยและเครองมออปกรณตางๆ อาจเปนการประกอบรถนงคนพการและดดแปลงทสามารถท าได หรอผลตภณฑสงจากโรงงานผลต หรอผลตภณฑทผลตในหองปฏบตงาน

10

ขนตอนท สรป 6. การปรบใหเหมาะสม

เปนขนตอนทผใชลองใชรถนงคนพการ และตดสนใจวารถนงคนพการเหมาะสมหรอไม กรณทตองดดแปลงหรอจดหาอปกรณประคองทาทางอาจจ าเปนตองมการลองและปรบใหเหมาะสมอกครง

7.การฝกทกษะการใชงาน

ผใชรถนงคนพการและผดแลไดรบการสอนวธการใชงานและการดแลรถนงคนพการอยางปลอดภยและมประสทธผล

8.การดแลรกษา ซอมแซม และตดตามผล

หนวยบรการรถนงคนพการใหบรการดแลรกษา ซอมแซมปญหาทางเทคนคทไมสามารถแกไขไดภายในชมชน กาตดตามผลควรด าเนนการภายในชมชนใหมากทสดเทาทเปนไปได การนดตดตามผลเปนโอภาสทจะไดตรวจสอบความพอดของรถนงคนพการและการฝกและสนบสนนเพมเตม ระยะเวลาในการตดตามผล ขนอย กบความจ าเปนของผใชงานและบรการอนๆทม หากพบวารถนงคนพการไมเหมาะสมแลวควรพจารณารถนงคนพการคนใหม โดยเรมจากขนตอนการใหบรการท 1 อกครง

ทมา : World Health Organization. Guidelines on the provision of manual wheelchairs in less resourced settings, Table 3.2. Geneva, 2008:76.

A.3: การใชรถนงคนพการ (wheelchair mobility)

ผใชรถนงคนพการจ านวนมากอาศยและท างานในพนททเคลอนทไดยากล าบาก เชน พนขรขระ พนทรายหรอโคลน มขนบนได ขอบทาง หรอพนทแคบ

การฝกทกษะการใชรถนงคนพการจะชวยใหผใชงานสามารถเอาเคลอนทผานอปสรรคตางๆไดไมวาจะท าดวยตนเองและโดยการชวยเหลอจากผอน

11

ทกษะตางๆ ใน การใชรถนงคนพการ ดงอธบายตอไปน

ทกษะการใชรถนงคนพการ:

การเขน

การเขนทถกตองจะใชแรงนอย เขนจากต าแหนง 10 นาฬกา ไปยง 2 นาฬกา ใชการเขนแบบนมนวลยาวๆบ

การเลยว

จบวงปนขางหนงดนไปดานหนาและอกขางหนงดงไปดานหลง

ดงมอทอยดานหนามาดานหลงและดนขางทอยดานหลงไปดานหนาพรอมๆกน

การขนทางลาด

โนมตวไปดานหนา-เพอปองกนการหงายหลง ในขณะทฝกปฏบต ตองมผชวยเหลออยดานหลงดวย หากตองการหยดหรอพก-ใหจอดรถนงคนพการ

ขวางทางลาด

การลงทางลาด

เอนตวไปดานหลง ปลอยใหวงปนหมนผานมอชาๆ ผใชรถนงคนพการทมประสบการณทสามารถท ายกลอ

หนาได (เปนการทรงตวของรถนงคนพการบนลอหลงอยางเดยว) สามารถใชเทคนคนในการลงทางลาดไดโดยการใชลอหลง วธนมประสทธภาพมาก

การขนบนไดโดยการชวยเหลอ

ขนดานหลง เอนรถนงคนพการไปทางดานหลง เลอนใหลอหลงชด

ขนบนได ผชวยเหลอดงรถนงคนพการไปทางดานหลงและยกขน

ตามขนบนได ผใชรถนงคนพการอาจชวยเโดยดงวงปนไปดานหลง ผชวยเหลอคนทสองสามารถชวยเหลอโดยจบทโครง

ดานหนารถนงคนพการ (หามจบบรเวณทพกเทา)

12

การลงบนไดโดยการชวยเหลอ

ลงดานหนา

เอนรถนงคนพการไปทางดานหลงใหลอหนายกลอยขน

ผชวยเหลอคอยๆ ปลอยใหลอหลงของรถเลอนลงตามขนบนไดทละขน

ผใชรถนงคนพการสามารถชวยโดยควบคมรถดวยการจบวง

ผชวยเหลอคนทสองชวยในการประคองรถนงคนพการดานหนาโดยจบบรเวณโครงรถ (หามจบทพกเทา)

การยกลอหนาชวคร

การยกลอหนาชวครไดมประโยชนตอผใชรถนงคนพการอยางมาก

ผใชรถนงคนพการสามารถยกลอหนาเพอขามสงกดขวางตางๆ เชน ขอบถนน กอนหนและเนน

หมนลอไปทางดานหลงจนกระทงมออยทต าแหนง 10 นาฬกา จากนนดนไปดานหนาอยางรวดเรว

ลอหนาของรถนงคนพการจะยกลอยขน

ถาฝกบอยๆจะสามารถยกลอหนาไดถกจงหวะเพอขามสงกดขวาง

ตองแนใจวามผชวยเหลออยดานหลงตลอดเวลาทฝกในขนตอนน

วธฝกใชรถนงคนพการอยางปลอดภย

หามยนบนทพกเทาขณะเขาและออกจากรถนงคนพการ

ระวงอยางใหนวมอเขาซลอและเบรก

ขณะฝกขนหรอลงทางลาด ตองมผชวยเหลออยดานหลงเสมอ เพอปองกนการหงายหลง

อยาใหการชวยเหลอในการเขนรถนงคนพการขนและลง จนกวาจะมนใจวาสามารถควบคม

13

A.4: การนงตวตรง (sitting upright)

ผใชรถนงคนพการสวนใหญใชเวลาหลายชวโมงในทานง ดงนนรถนงคนพการจงไมเปนเพยงแคอปกรณชวย

ในการเคลอนทแตยงชวยประคองใหพวกเขานงตวตรงอยางสบายดวย

การนงตวตรง/ทานงแบบธรรมชาต

ทาทางหมายถงอะไร?

ทาทาง หมายถง รแบบการจดวางสวนตางๆของรางกาย รถนงคนพการทมขนาดเหมาะสมควรชวยรองรบ

รางกายของผใชรถนงคนพการใหอยในทานงตวตรง บางครงการนงตวตรงอาจเรยกวา ทานงแบบธรรมชาต

เพราะอะไรการนงตวตรงจงมความส าคญ ?

การนงตวตรงมประโยชนตอผใชรถนงคนพการในหลายดาน ดงน :

สขภาพ: ทานงตวตรงชวยในการยอยอาหารและการหายใจ

ความมนคง: ทานงตวตรงชวยใหมความมนคงมากขน

การกระจายน าหนก: ขณะนงตวตรงน าหนกของรางกายกระจายอยางทวถง-ซงจะชวยลดความเสยง

ตอการเกดแผลกดทบ

ความสบาย: เมอรางกายมการกระจายน าหนกอยางทวถงจะท าใหเกดความสบายมากขนแกผนง

ปองกนปญหาดานทาทาง: การนงตวตรงจะชวยลดโอกาสในการผดรปของกระดกสนหลงในอนาคต

ความมนใจและความภาคภมใจในตนเอง: การนงตวตรงจะชวยใหผใชรถนงคนพการเกดความรสกด

กบตนเอง

แมวาการนงตวตรงจะมประโยชนมากมาย แตหากไมมการรองรบทาทางอาจเปนเรองยากทจะคงทานงน

ไดทงวน นนเปนเหตผลทคนทไมพการตองมการเปลยนทาทางตลอดทงวน ดงนนผทตองนงบนรถนง

คนพการตลอดทงวน จ าเปนตองไดรบการรองรบทาทางอยางเพยงพอเพอใหสามารถนงตวตรงไดอยาง

สบาย

14

วธการพจารณาวาบคคลนนนงตวตรง มองจากดานขางและตรวจสอบ: เชงกรานตงตรง หลงอยในแนวโคงตามแนวปกต 3 สวน ขอสะโพกงอใกลเคยง 90 องศา ขอเขาและขอเทางอใกลเคยง 90 องศา สนเทาอยในแนวเดยวกบขอเขาหรออยดานหนาหรอ

ดานหลงเลกนอย เทาวางราบบนพน

มองจากดานขางและตรวจสอบ: เชงกรานเสมอกน ไหลเสมอกน แขนสามารเคลอนไหวไดอยางอสระ ขากางออกเลกนอย ศรษะตงตรงและสมดลเหนอรางกาย

เชงกรานมผลตอทานงอยางไร

เชงกรานเปนฐานส าหรบทานงตวตรง ตกทตองการความแขงแรงและมนคง ยอมตองการรากฐานทแขงแรง เชนเดยวกนกบการนงทตองการความมนคง เชงกรานตองแขงแรงและมนคง เมอผใชรถนงคนพการนงตวตรง เชงกรานจะ

อยในระดบเดยวกน (มองจากดานหนา) และ

อยในแนวตงตรง หรอเอยงไปทางดานหนาเลกนอย (มองจากดานขาง)

มองจากดานหนา มองจากดานขาง

การเปลยนแปลงใดๆทเกดตอเชงกรานจะสงผลใหเกดการปลยนแปลงทสวนอนๆของรางกาย หากเชงกรานไมอยในทาตงตรงยอมเปนการยากทจะนงตวตรง

15

เชงการมการเคลอนไหวไดหลายทศทาง ตารางตอไปนแสดงการเคลอนไหวของเชงกรานใน 4 ทศทาง และ

อธบายการเปลยนแปลงของรางกายตอการเคลอนไหวแตละทศทาง

การเคลอนไหว ภาพแสดง การเปลยนแปลงของรางกาย เอยงไปดานหนา

ภาพดานขางของเชงกราน

ล าตวเหยยดแอนออกขณะทขอไหลถกดงไปดานหลง

สวนโคงของกระดกสนหลงเหนอกเชงกรานขนไปมความโคงแอนมากขน

เอยงไปดานหลง

ภาพดานขางของเชงกราน

ล าตวงอไปดานหนามากขนและขอไหลหอไปดานหนา

เอยงไปดานขาง

ภาพดานหลงของเชงกราน

ล าตวเอยงไปทางดานขาง

หมน

ภาพดานบนของเชงกราน

ล าตวสวนทเหลอมการหมน

16

A.5: แผลกดทบ (pressure sores)

แผลกดทบ คอบรเวณผวหนงและกลามเนอทเกดความเสยหาย สามารถเกดขนไดในเวลาไมกชวโมงแตสงผลกระทบเปนระยะเวลานานหลายเดอนและอาจเปนสาเหตการเสยชวตได

สาเหตของแผลกดทบ สาเหตหลกของการเกดแผลกดทบม 3 ประการ ดงน

แรงกดทบ (pressure): แผลกดทบอาจเกดจากแรงกดทบบนผวหนงจากการนงหรอนอนในทาเดมเปนเวลานานเกนไปโดยไมมการเคลอนไหว ผใชรถนงคนพการเปนกลมทมความเสยงเนองจากใชเวลานงบนรถนงคนพการแตละวนเปนเวลานาน หากไมมการลดแรงกดทบ แผลกดทบจะเกดขนงายมาก

การเสยดส (friction): การเสยดส เปนการถไปมาบนผวหนง ตวอยางเชน แขนถไปมากบลอ/ทพกแขนในขณะทรถนงคนพการเคลอนอาจเกดแผลกดทบได

แรงเฉอน (shear): เกดจากการทผวหนงอยนงถกยดหรอบบเนองจากกลามเนอหรอกระดกเคลอนท ตวอยางในผใชรถนงคนพการทนง “ตวงอโคงไปดานหนา” ผวหนงจะเกดอนตรายจากการฉกขาดทเกดขนบรเวณปมกระดกรองนง เนองจากเชงกรานจะหมนไปทางดานหลง หรอเกดจากปมกระดกสนหลงถกบพนกพง

ปจจยเสยงของการเกดแผลกดทบ นอกเหนอจากสาเหตส าคญ 3 ประการทท าใหเกดแผลกดทบแลว ยงมอกหลายสงทเพมโอกาสการเกดแผลกดทบไดงายขน ซงเรยกวา “ปจจยเสยงตอการเกดแผลกดทบ” (pressure sore risk factors”

17

บคคลทสญเสยการรบความรสก : บคคลทสญเสยหรอไมสามารถรบรความรสกสมผสบรเวณกน (โดยเฉพาะในผปวยอมพาตครงทอนและผปวยอมพาตทงตว) มโอกาสเกดแผลกดทบบรเวณกนและขา

บคคลทไมสามารถเคลอนไหวได : ผทไมสามารถเคลอนไหวไดจะไมสามารถลดแรงกดได ความชนจากเหงอ น าหรอปสสาวะ/อจจาระเลดราด : ความชนท าใหผวหนงนมและท าใหเกด

อนตรายไดงาย ถาผปวยไมทราบวธจดการกบปสสาวะ/อจจาระทเหมาะสม ปสสาวะและอจจาระจะระคายเคองตอผวหนง

การอยในทาทางทไมด : การไมนงตวตรงจะท าใหเกดแรงกดในบรเวณใดบรเวณหนงมากกวาปกต เคยมหรอก าลงมแผลกดทบ โภชนาการไมดและดมน านอย : การไดรบสารอาหารครบถวนและดมน าอยางพอเพยงจะท าใหผวหนง

มสขภาพดและท าใหขบวนการหายของแผลเปนไปไดดวยด ผสงอาย : ผสงอายมกผอมและมผวหนงทเปราะบางซงท าใหเกดอนตรายไดงาย น าหนก (น าหนกทมากเกนหรอนอยเกนไป) : ผทอวนจะมการไหลเวยนโลหตบรเวณผวหนงไมดท าใหเกด

อนตรายไดงายและบาดแผลจะหายยาก ผใชรถนงคนพการทมน าหนกนอยจะมโอกาสเสยงตอการเกดแผลกดทบเพราะผวหนงจะอยตดกบกระดก ท าใหผวหนงบรเวณนนเกดอนตรายไดรวดเรว

บรเวณทพบแผลกดทบไดบอย: มมมองดานขาง มมมองดานหลง

ระยะของแผลกดทบ 4 ระยะ3 การแกไข

1

เปนจดสแดงหรอสเขมบนผวหนง และเมอไมมแรงกดทบบรเวณนนแลว สแดงหรอสเขาดงกลาวยงไมหายไปภายใน 30 นาท

ขจดแรงกดในบรเวณนนทนท ไมกดทบบนผวหนงทมปญหาจนกวาผวหนงจะกลบ คนส

สภาพปกต หาสาเหตและจดการกบปญหาเหลานน สอนผใชรถนงคนพการใหทราบถงการเกดแผลกดทบและ

การปองกนแผลกดทบไมใหเกดขนอกในอนาคต

18

ระยะของแผลกดทบ 4 ระยะ3 การแกไข

2

เปนแผลตนและเรมมการหลดลอกของผวหนงชนบนหรอมรอยช า

ปฏบตตามค าแนะน าส าหรบแผลกดทบระยะท 1

สงตอเพอการรกษาแผลกดทบโดยผเชยวชาญ

แผลกดทบทเปนแผลเปดตองไดรบการลางท าความสะอาดแผล และตองไดรบการดแลอยางใกลชดเพอใหแนใจวาแผลหายและไมตดเชอ

แผลกดทบระยะท 4 อาจตองไดรบการผาตด

3 เปนแผลลก ชนของผวหนงทงหมดหายไป

4 เปนแผลลกมาก แผลลามลกลงไปถงชนกลามเนอและอาจลกถงกระดก

การปองกนแผลกดทบ

ใชเบาะรองนงลดแรงกดทบ: เบาะรองนงลดแรงกดทบจะชวยลดแรงกด ผทเสยงตอการเกดแผลกดทบควรไดรบเบาะรองนงลดแรงกดทบ

นงตวตรง: การนงตวตรงชวยกระจายแรงกดใหสม าเสมอ ซงชวยลดแรงกดทบตอปมกระดกและชวยลดการเกดแผลกดทบทมสาเหตมาจากแรงกดทบได การนงตวตรงสามารถยงชวยลดการเกดแผลกดทบทมสาเหตจากแรงเฉอน (shear)

ผใหบรการสามารถชวยผใชรถนงคนพการใหนงตวตรงไดโดยตรวจสอบความพอดของขนาดของรถนงคนพการซงจะชวยใหผใชรถนงคนพการสามารถนงตวตรงไดดขน และอธบายถงความส าคญของการนงตวตรง

ใชเทคนคลดแรงกด: การลดแรงกดอยางสม าเสมอเปนการปองกนแผลกดทบทมประสทธผล รายละเอยดเกยวกบวธลดแรงกดทบจะไดกลาวตอไป

19

รบประทานอาหารทมประโยชนและดมน ามากๆ: การรบประทานอาหารใหครบถวนทงผก ผลไมและเนอสตวสามารถชวยปองกนแผลกดทบได

การดมน าในปรมาณมากจะชวยใหผวหนงไมแหงและปองกนแผลกดทบได

หากทานกงวลเกยวกบภาวะโภชนาการของผใชรถนงคนพการ – พจารณาสงตอไปยงหนวยงานทสามารถชวยเหลอได

หลกเลยงการเสยดส: ตรวจสอบใหแนใจวารถนงคนพการขนาดพอดและไมมขอบแหลมคม สอนผใชรถนงคนพการทสญเสยการรบความรสกใหหมนตรวจสอบสวนตางๆของรางกายไมใหเกดการเสยดสกบรถนงคนพการ

สอนใหผใชรถนงคนพการใหระมดระวงขณะเคลอนยายตวเขาและออกจากรถนงคนพการ

หลกเลยงความชน: ผใชรถนงคนพการตองไดรบค าแนะน าใหเปลยนเสอผาทเปยกชนหรอเปอนดนทนท และหามใชเบาะรองนงทเปยก

การฝกการดแลปสสาวะและอจจาระชวยลดปญหาเกยวกบความชนได สงผใชรถนงคนพการทมปญหาการควบคมปสสาวะ/อจจาระไปหนวยงานทสามารถชวยเหลอได

ตรวจสอบผวหนงทกวน: แผลกดทบสามารถเกดขนไดอยางรวดเรว ดงนนจงจ าเปนตองตรวจสอบใหพบแผลกดทบและใหการดแลอยางรวดเรว

กระตนใหผใชรถนงคนพการทเสยงตอเกดแผลกดทบตรวจสอบผวหนงของตวเองทกวนโดยใชกระจกสองหรอใหสมาชกในครอบครวชวยตรวจสอบ

ใหผนงรถคนพการลดแรงกดบรเวณผวหนงทนททตรวจพบวาผวหนงมสแดงหรอสเขม (ระยะท 1)

ขณะทนอนหรอนง ใหเปลยนทาอยางสม าเสมอ: การเปลยนทาอยางสม าเสมอจะชวยลดแรงกด ตวอยางเชนการเปลยนทานงไปเปนทานอน

การเปลยนทาบอยๆจะมความประโยชนอยางมากในผใชรถนงคนพการทมปจจยเสยงตอการเกดแผลกดทบสงหรอในผทแผลกดทบพงหาย

ผทไมสามารถเปลยนทาไดดวยตนเองจะมปจจยเสยงตอการเกดแผลกดทบสง

20

เทคนคลดแรงกดทบ

ผใชรถนงคนพการสามารถลดแรงกดบรเวณปมกระดกรองนงดวยตวเอง ขณะอยในนรถนงคนพการวธการลดแรงกดสามารถกระท าไดหลายวธ โดยขนอยกบความแขงแรงและความสามารถในการนงทรงตวของเขาเหลานน

ผใหบรการรถนงคนพการควรสอนวธการลดแรงกดอยางนอย 1 วธใหผใชรถนงคนพการทเสยงตอการเกดแผลกดทบ การโนมตวไปดานหนา

(Bending forward): เทคนค

นเหมาะสมกบผใชรถนงคน

พการทกคน

ท าไดดวยตวเอง

(independence) : ส าหรบผใช

รถนงคนพการทก าลงกลามเนอ

แขงแรงและการทรงตวทด

มผชวยเหลอ (with assistance) :

ส าหรบผใชรถนงคนพการทก าลง

กลามเนอไมแขงแรงและการทรงตวท

ไมด

การ เ อย งต ว ไปด านข า ง (side to side leaning): เทคนคนเหมาะส าหรบผใชรถน ง คนพ กา ร ท ม ข อ จ า ก ดทางดานความแขงแรงและความสามารถในการทรงตว

คลองแขนกบทจบเขนเพอชวยในการประคองตว

21

A. 6: รถนงคนพการทเหมาะสม (appropriate wheelchair)

สวนประกอบของรถนงคนพการ

ค าจ ากดความของ “รถนงคนพการทเหมาะสม”

ดเนอหาในบท A.1 ผใชรถนงคนพการ

ตรงกบความตองการของผใชงาน

รถนงคนพการทเหมาะสมควรชวยใหผใชงานสามารถท าสงตางๆ ทตองการไดงายขน ผใชรถนงคนพการ

ควรสามารถเขาและออกจากรถนงคนพการ ปนและพบรถนงคนพการเพอเกบ เดนทาง และท ากจกรรม

ตางๆ ในแตละวน ประเภทของรถนงคนพการทเหมาะสม สามารถท าใหผใชรถนงคนพการท ากจกรรมตางๆ

ไดสะดวก ดงตวอยางขางลาง

พนกพง

ทพกแขน

ดามจบเขน

ลอหลง

เบาะรองนง ทรองนง

ผารองนอง

ทพกเทา ลอหนา

วงปน

แกนรองนง

แกนทพกเทา

22

การเคลอนยายตว

การเคลอนยายตวเขาและออกจากรถนงคนพการ

การเขาและออกจากรถนงคนพการท าไดหลายวธ ขนอยกบความสามารถทางรางกาย ลกษณะตางๆของรถนงคนพการท าใหการเคลอนยายตวท าไดงายขน สวนประกอบของรถนงคนพการทสงผลตอวธการเคลอนยายตว 3 สวน ไดแก ทพกแขน ทพกเทา และเบรก ทพกแขนทถอดออกไดหรอทพกแขนทโคงตามรปวงลอหลงจะชวยใหการเคลอนยายตวดานขางท าไดงายขน

ผใชรถนงคนพการทใชวธการเคลอนยายตวในทายนอาจตองการทพกแขนเพอชวยในการลกขนยน

ทพกเทาทสามารถถอดไดจะชวยใหการเคลอนยายตวแบบการยนท าไดงายขน

ผใชรถนงคนพการทตองการเคลอนยายขน/ลงระหวางรถนงกบพน ควรใชรถนงคนพการทสามารถถอดทวางเทาได

เบรคของรถนงคนพการมความส าคญเปนอยางยงในการตรงเพอ

ไมใหรถนงขยบไปมาขณะทท าการเคลอนยายตว

การปนรถนงคนพการ

การขบเคลอนรถนงคนพการท าไดหลายวธ ผใชจ านวนมากขบเคลอนโดยใชแขน 2 ขาง ผใชรถนงคนพการบางกลมขบเคลอนโดยการใชเทา 2 ขาง - หรอใชเทา 1 ขางและมอ 1 ขาง ผใชบางรายตองมบคคลอนเขนรถนงคนพการใหเปนบางครงหรอตลอดเวลา

การปนรถนงคนพการดวยมอจะท าไดงาย ถาพนกพงและทพกแขนมความสงในระดบทเหมาะสม

23

พนกพงทสงเกนไป ผใชร ถ น ง ค น พ ก า ร ไ มสามารถเคลอนไหวไหลและแขนเพอปนรถได

ทพ กแขนท ส ง เ กน ไป ผใชรถนงคนพการ ไมสามารถเออมไปทลอเพอปนได

หากพนกพงต าลง ผใชรถนงคนพการสามารถเคลอนไหวหวไหลเพอปนรถได ส าหรบผใชรถนงคนพการททรงตวด ระดบนเปนความสงของพนกพงทเหมาะสม

การปนรถนงคนพการจะท าไดงายขน หากผใชสามารถเออมมาจบวงปนไดสะดวก ต าแหนงลอหลงท เหมาะสมคอต าแหนงทเมอผใชรถนงคนพการวางมอบนขอบบนสดของวงปนแลวขอศอกจะงอ 90 องศา

นคอต าแหนงทดส าหรบการปน

หากลอหลงเลอนไปขางหลงมากเกนไป จะท าใหผใชรถนงคนพการเหนอยมากขนเมอปนรถ

รถนงคนพการบางรนสามารถปรบต าแหนงของลอหลงได ต าแหนงของลอหลงสงผลตอความยากงายในการยกลอหนา การยกลอหนามประโยชนเม อเคลอนทบนพนผวขรขระหรอขน/ลงพนตางระดบ

ถาต าแหนงของลอหลงท เลอนมาขางหนาจะท าใหงายตอการยกลอหนา

ถาต าแหนงของลอหลงเลอนอยไปขางหลงจะมความมนคงมากกวาแตจะยกลอหนายากกวา

24

การปนรถนงคนพการโดยใชเทาจะท าไดงายหากผ ใ ชมก าลงขาเพยงพอและสามารถนงโดยเชงกรานชดพนกพงไดดและเทาตองสามารถวางราบกบพนได

ในกรณน ความสงของทรองนงถงพน (รวมเบาะรองนงแลว) มความส าคญอยางมาก

ทวางเทาทสามารถถอดออกไดมความจ าเปนเชนกน

ผใชรถนงคนพการบางรายทปนดวยวธน อาจตองการถาดหรอทพกแขนเพอโนมตวไปขางหนาขณะปน

รถนงคนพการทมน าหนกมากจะใชแรงในการปนมากกวา – ไมวาจะปนโดยมอ เทา หรอผอนชวยเขนให

อยางไรกตาม หากรถนงคนพการมการออกแบบและมสมดลทด ปจจยดานน าหนกของรถอาจไมมผลมากนก

ปจจยดานน าหนกของรถนงคนพการจะมผลอยางมากในผใชทเปนเดก รถนงคนพการทมน าหนกมากอาจท าใหผ ใ ชงานท เปนเดกควบคมไดยาก

การพบรถนงคนพการ การพบรถนงคนพการมประโยชนตอการเกบหรอการขนยาย รถนงคนพการสามารถพบเกบได 2 วธ

รถนงคนพการทมโครงพบกากบาท (cross-folding frame) สามารถพบไดโดยดงใหโครงทงสองดานพบเขาหากน บางครงอาจถอดลอหลงออกไดดวย

รถนงคนพการทโครงพบกากบาท มประโยชนในการพบใหแคบลงเมอเคลอนทผานเขาประตแคบ

ผใชรถนงคนพการทเดนทางบอยอาจชอบรถนงคนพการทโครงพบกากบาท ตวอยางเชน อาจมขนาดเลกขนรถเมลได

ขอดอยของรถนงคนพการแบบนคอกลไกลการพบไมแขงแรง ท าใหรสกวารถนงคนพการไมมนคง และเปนผลใหปนยากขน

25

รถนงคนพการทโครงแบบแขง (rigid frame) สามารถพบเกบไดโดยการพบทพนกพงลงมาหาทรองนงและลอหลงสามารถถอดออกได

ขอดของโครงแขงคอมความคงทนมากกวาเนองจากมสวนประกอบทมการเคลอนเขาออกนอยกวา

การท ากจกรรมตางๆ

ลกษณะหลายอยางของรถนงคนพการทสงผลตอความงายในการท ากจกรรมตางๆ ตวอยางเชน ลกษณะทชวยใหผใชรถนงคนพการปนรถ (ดงอธบายไวขางบน) สงผลตอความสะดวกในการท ากจกรรมตางๆ ดงตวอยางตอไปน

ความยาวของโครงรถนงคนพการ (frame length): ความยาวของโครงรถนงคนพการมผลตอการใชงานในพนทแคบ ส าหรบผใชเวลาสวนใหญภายในอาคาร รถนงคนพการทมความยาวไมมากถอเปนทางเลอกทดทสด

ความยาวนวดจากต าแหนงหลงสดไปยงต าแหนงหนาสดของรถนงคนพการ

ทพกแขน: ทพกแขนสงจะท าใหยากล าบากในการเขาชดโตะ

ขอควรจ า: รถนงคนพการทเหมาะสมจะตอบสนองความตองการของผใชงาน รวมถงท าใหพวกเขาสามารถ

ท าสงตางๆทจ าเปนและทตองการท าไดงายขน

26

เหมาะสมกบสภาพแวดลอมของผใชรถนงคนพการ รถนงคนพการชนดตางๆ มความเหมาะสมกบสภาพแวดลอมทแตกตางกน ลกษณะของรถนงคนพการทสงผลตอการใชงานในสภาพแวดลอมทตางกนคอ

ระยะระหวางลอหนาและลอหลง (ระยะฐานลอ/wheelbase)

ขนาดความกวางของลอ

ระยะระหวางลอหนาและลอหลง (wheelbase)

ระยะระหวางลอหนากบลอหลงมความส าคญ

ถาลอหนากบลอหลงอยหางกน เรยกวา ระยะฐานลอยาว (long wheelbase) หากอยใกลกน เรยกวา ระยะฐานลอสน (short wheelbase)

รถนงคนพการทมระยะฐานลอยาว จะมความมนคงมากกวาและมการคว าไปขางหนานอยกวา ซงเหมาะส าหรบบคคลทใชเวลาสวนใหญกลางแจงและใชงานบนพนขรขระหรอพนทไมเรยบ

รถนงคนพการทมระยะฐานลอยาวนมทงแบบ 3 ลอ และ 4 ลอ

รถนงคนพการแบบสาม

ลอ เปนตวอยางของรถ

นงคนพการทมระยะฐาน

ลอยาว ซงมความมนคง

สงเหมาะส าหรบใช

กลางแจงและพนขรขระ

รถนงคนพการแบบสลอ

ทม ลอหน าอย ใตท พก

เทาจะท าใหมระยะฐาน

ลอยาวขน

รถนงคนพการทมระยะฐานลอสนเหมาะสมส าหรบการใชงานบนพนเรยบหรอพนทแคบ เชน ในอาคาร รถนงคนพการทมระยะฐานลอสนมแนวโนมทจะลมไปทางดานหนาในขณะทลงเนนหรอเมอลอหนาชนสงกดขวาง

27

ต วอย า ง ขอ ง รถน ง คนพ ก า ร แ บ บ ธ ร ร ม ด า (orthopaedic wheelchair) ทมระยะฐานลอสน

รถนงคนพการชนดน ใ ช

ง าน ในพ นท ข ร ข ร ะ ได

ล าบาก

ผ ใ ชร ถน ง คนพการท ม

ทกษะดอาจใชรถนงคน

พการทมระยะฐานลอสน

ภายนอกอาคารโดยการ

ยกลอหนาขณะลงเนน

หรอขณะใชงานบนพน

ขรขระ

ขนาดและความกวางของลอ

ลอทใหญกวาจะท าใหการเคลอนทผานพนทไมราบเรยบ

ลอหลงขนาดใหญและลอหนาทหนายางกวางและใหญจะชวยปองกนไมใหรถนงคนพการจมลงไปในพนทรายหรอโคลน

ขอควรจ า : รถนงคนพการทเหมาะสมตองเหมาะกบสภาพแวดลอมของผงาน – ซงหมายถงพนทผใชรถนงคนพการใชเวลาสวนใหญอย

มขนาดและรองรบรางกายอยางเหมาะสม

ผใชรถนงคนพการแตละคนมขนาดรางกายแตกตางกน รถนงคนพการตองขนาดพอดกบขนาดของผใชงานเพอใหรองรบรางกายอยางเหมาะสม รถนงคนพการหลายชนดทผลตมาหลายขนาดหรอสามารถปรบขนาดได ซงจะชวยใหปรบใหเหมาะสมกบผใชงานไดงายกวารถนงคนพการทมเพยงขนาดเดยว ลกษณะหรอสวนประกอบของรถนงคนพการทจะกลาวตอไปนจะสงผลตอขนาดเหมาะสมกบผใชงานและชวยใหนงตวตรงได

28

ทรองนง

ทรองนง: ทรองนงอาจเปนแบบยดหยนหรอแบบแขง ในภาพนแสดงทรองนงแบบแขง ซงอาจท าดวยไมหรอพลาสตก ทรองนงทแขงจะตองมเบาะรองนงดานบนเสมอ

ทรองนงแบบยดหยนมกจะท าจากผาใบ ทรองนงแบบยดหยนทท าจากผาใบและยดกบโครงรถนงคนพการแตละขาง ผาใบทดอยคณภาพจะหยอนงายเมอใชงาน ซงจะท าใหนงในทาทางไมด ผชายในภาพทางซายมอนนงบนรถนงคนพการทมทรองนงหลวมและหยอน ซงไมชวยรองรบรางกายของเขา ท าใหเขาไมสมารถนงตวตรงได

พนกพง: พนกพงอาจเปนแบบยดหยนหรอแบบแขง พนกพงแบบแขงทกชนตองมแผนรองหรอเบาะหมไว

รถนงคนพการมความสงของพนกพงแตกตางกน รถนงคนพการบางชนดสามารถปรบความสงของพนกพงได ความสงของพนกพงทเหมาะสมขนอยกบผใชรถนงคนพการแตละคน

ทพกแขน: ทพกแขนยงชวยในการรองรบรางกาย

ทพกแขนบางแบบสามารถปรบสงต าได หากไมสามารถปรบได อาจดดแปลงใหชวยเพมการประคองส าหรบผใชงานทจ าเปน

เบาะรองนง: เบาะรองนงชวยใหนงสบายขน ชวยลดแรงกดทบ และยงชวยรองรบรางกายและปองกนการเลอนตวไปขางหนา

ทพกเทา: ทพกเทาชวยรองรบผใชรถนงคนพการ ตองปรบความสงต าของทพกเทาใหมความสงเหมาะสมซงส าคญมาก ดวยเหตผลน โดยทวไปทพกเทาจะสามารถปรบได

ทพกเทาบางแบบยงสามารถปรบองศาการเอยงและระยะหางจากรถนงคนพการไดอกดวย

ขอควรจ า : รถนงคนพการทเหมาะสมตองมขนาดพอด และรองรบรางกายผใช

29

A.7: เบาะรองนง (cushions)

เบาะรองนงมไวเพออะไร? เบาะรองนงเปนสวนทส าคญมากในรถนงคนพการทกคน เบาะรองนงชวยให:

ใหความสบาย

รองรบทาทาง (ชวยใหนงตวตรงขน)

ลดแรงกด

ผใชรถนงคนพการทกรายควรรสกสบายขณะนงในรถนงคนพการ และเบาะรองนงทดจะชวยใหใหนงตวตรงไดงายและสบายขน จงเปนเหตผลทรถนงคนพการทกคนควรมเบาะรองนง แตไมจ าเปนทผใชรถนงคนพการทกคนตองมเบาะรองนงลดแรงกดทบ

ชนดของเบาะรองนง

เบาะรองนงมหลายแบบ ซงสามารถจ าแนกไดหลายวธ ไดแก

ตามวสดทท า เชน ฟองน า ใยมะพราว

ตามวสดทบรรจขางใน เชน อากาศ ของเหลวหรอเจล

ตามหนาทหลกของเบาะ เชน ลดแรงกด ความสบาย จดทาทาง

ตามรปราง เชน แบนหรอโคงเขารป ตามวธการท า เชน เบาะฟองน าอาจท าโดยการหลอขนรปเปนชนเดยวหรอท าจากการตดฟองน าเปน

แผนแลวน ามาตดกนเปนชนๆ

เบาะรองนงฟองน าเปนชนดทหาไดทวไปและราคาถกทสด สามารถผลตไดงายในททมฟองน าและสามารถดดแปลงใหเหมาะกบผใชแตละคนได

ใครบางทตองใชเบาะรองนง?

ผใชรถนงคนพการทกคนควรมเบาะรองนง กรณทผใชมความเสยงตอการเกดแผลกดทบควรไดรบเบาะรองนงลดแรงกด

30

เบาะรองนงลดแรงกดทบ

ลกษณะส าคญของเบาะฟองน าลดแรงกดทบ ไดแก

ฐานแนนมนคง: ฐานของเบาะรองนงลดแรงกดทบตองเปนฐานทแนน ซงจะท าใหเบาะรองนงชวยรองรบรางกายของผใชรถนงคนพการและเบาะจะไมเคลอนทเมอผใชรถนงคนพการมการเคลอนไหว ชนบนสด: บนฐานของเบาะควรมชนเพอความสบาย (comfort layer) ชนนควรเปนฟองน านม (อาจมมากกวา 1 ชน) ฟองน าชนบนสดควรมความนมเพยงพอทท าใหปมกระดกรองนงจมลงไปได แตไมควรนมเกนไปจนกระทงปมกระดกรองนงจมลงไปจนถงฐานของเบาะทแขงหรอถงทรองนงของรถนงคนพการ เบาะรองนงลดแรงกดทบจะชวยลดแรงกดโดย

กระจายน าหนกของผใชรถนงคนพการใหเทากนบนพนผวของทรองนง

ลดแรงกดทบในจดทมความเสยงสงตอการเกดแผลกดทบ (ปมกระดกรองนง กระดกสะโพก กระดกกนกบ)

ลดแรงเฉอน (shear) โดยการชวยใหผใชรถนงคนพการนงตวตรง

การรปทรงบนเบาะรองนงลดแรงกดทบ

เบาะรองนงลดแรงกดทบมหลากหลาย รปทรงทเหนบนเบาะรองนงลดแรงกดทบอาจมดงน:

มแอง (well) ใตปมกระดกรองนง เพอลดแรงกดทบ

รองรบบรเวณกระดกสะโพก เพอชวยกระจายน าหนก เนนดานหนาของปมกระดกรองนงชวยใหเชงกรานตงตรงและ

ปองกนการเลอนไปขางหนา รองรองรบกระดกตนขาสวนบน

31

เบาะรองนงลดแรงกดทบชนดลม/ของเหลว/เจล

เบาะรองนงแบบขยายตว (flotation cushion) ไดแกเบาะทบรรจดวยลม ของเหลวหรอเจล

เบาะรองนงแบบเจลควรมฐานทท าดวยฟองน าแนนคลายกบเบาะรองนงแบบโคงเขารป

ดานบนของฐานจะมถงทบรรจดวยเจลหรอของเหลว ถงทบรรจดวยเจลจะเขารปกบผใชรถนงคนพการโดยอตโนมต ซงจะ

ชวยใหเกดการกระจายน าหนกของผใชรถนงคนพการอยางสม าเสมอและชวยลดแรงกดทบบรเวณปมกระดกตางๆ

เบาะรองนงชนดใดทควรใช? ทงเบาะรองนงชนดฟองน าเขารปและแบบบรรจดวยลม/เจล/ของเหลวมทงขอดและขอดอย

ขอด ขอดอย เบาะฟองน าโคงเขารป

สามารถผลตไดในทอง ถน (ในททมฟองน าคณภาพด)

สามารถดดแปลงไดในทองถนเพอใหเหมาะกบความตองการทตางกน

เบาะไมแบนแฟบแบบทนททนใด (เบาะลม/เจลทรว ท าใหเกดการแบนของเบาะอยางทนททนใด และไมชวยลดแรงกดทบ)

ชนบนสดของเบาะสามารถเปลยนไดงายและสามารถใชวสดราคาถกได (แทนทจะเปลยนเบาะใหมทงชน)

ฟองน าจะแบนลงและแขงขนเมอใชงานตามระยะเวลาทผานไป ด งนนควรตรวจสอบเบาะรองนงอยางสม าเสมอและเปลยนชนใหมทกๆ 1-2 ป

ใชเวลาในการผง ใหแหง (เปนปญหาส าหรบผทมปญหาปสสาวะ/อจจาระเลดราด)

การระบายอากาศไมดท าใหเนอเยอมอณหภมสงขน

เบาะลม/เจล แรงกดจะกระจายอยางสม าเสมอบนทรองนง

แผนรองทเปนเจลจะเปลยนรปใหเขากบสวนของรางกายโดยอตโนมตในขณะทมการเคลอนไหวหรอเมอเปลยนทา

เบาะลม/เจล/ของเหลวมราคาแพงและหายาก เมอเทยบกบเบาะแบบฟองน าโคงเขารป

ผใชรถนงคนพการบางรายจะรสกไมมนคงเมอนงบนเบาะลม/ของเหลว/เจล

อาจเกดการแบนแฟบทนททนใดได หากผใชรถนงคนพการทไมสามารถหาเบาะรองนงอนใหมมาทดแทนไดอยางรวดเรว อาจเกดปญหาตามมาได

32

ผาหมเบาะรองนง

เบาะรองนงลดแรงกดทบควรมผาหมซงสามารถถอดซกไดและกนน าได วสดทน ามาหมเบาะรองนงลดแรงกดควรยดและหลวมพอทจะปลอยใหปมกระดกรองนงจมลงในฟองน าได ถาผาทหมไมสามารถยดได การใชผาบางเปนวธทดเนองจากรอยพบของผาบางมแนวโนมจะท าใหเกดรอยทผวหนงนอยและกอใหเกดแผลกดทบนอยดวย กรณทมพลาสตกบางรองใตผาคลมควรหลวมพอทปมกระดกรองนงจะจมลงในฟองน าได

ควรแนะน าผใชรถนงคนพการวาหากเบาะรองนงหรอผาหมเบาะเปยก ควรท าใหแหงและน ามาใชเมอแหงแลวเทานน ส าหรบผใชรถนงคนพการทมปญหาในการควบคมปสสาวะ/อจจาระและมความเสยงตอการเกดแผลกดทบ ควรมเบาะรองนง 2 อน เพอใชสลบกน กรณทไมสามารถหาผาหมเบาะทกนน า(water proof/water resistant) ได

หากเปนไปได ผใชรถนงคนพการททมปญหาในการควบคมปสสาวะ/อจจาระ ควรไดรบผาหมเบาะรองนงชนดกนน าและกนของเหลวไมใหสมผสกบผวหนงของผใช

หากไมมผาหมเบาะรองนงชนดกนน า: หาวธการชวยเหลอส าหรบปญหาการกลนปสสาวะ/อจจาระ ใหเบาะรองนง 2 ชน เพอสลบใชงานเมออกชนหนงเปยก ปกปองเบาะรองนงดวยการหมดวยพลาสตกแบบบางไวดานใน ในกรณทใชแผนพลาสตกหม ตรวจสอบใหแนใจวาแผนพลาสตกไมท าใหผใชรถนงคนพการมการ “ตวไหลเลอน” เมอนงบนเบาะ ผใชรถนงคนพการตองแนใจวาไมม “ของเหลวตางๆ” ขงอยบนแผนพลาสตก ซงมความเสยงตอการ

เกดแผลกดทบมากขน ผใชรถนงคนพการตองแนใจวาผาหมเบาะแหงสนทและพลาสตกทหมตองสะอาดหรอเปลยนใหม

วธตรวจสอบวาเบาะรองนงลดแรงกดทบสามารถลดแรงกดไดหรอไม

ทกครงมการพจารณาเบาะรองนงลดแรงกดทบแกผใชรถนงคนพการ ควรมการทดสอบแรงกดทบดวยมออยางงายเพอตรวจสอบวาเบาะรองนงชวยลดแรงกดทบใตปมกระดกรองนงหรอไม ในการทดสอบผทดสอบตองใชมอสอดใตปมกระดกรองนงของผใชรถนงคนพการโดยตองมการอธบายสงทจะท าและประโยชนของการท าดงกลาวแกผใชรถนงคนพการกอนทกครง ท าการทดสอบเชนนกบเบาะรองนงอนเดมและรถนงคนพการใหบรการแกผใช

33

การทดสอบแรงกดทบดวยมอ A

อธบายตอผใชรถนงคนพการวาจะประเมนอะไร ท าอยางไรและมความส าคญอยางไร โดยใชค าอธบายงายๆ

B

ใหผใชรถนงคนพการยกตวขนหรอโนมตวไปขางหนาเพอใหปลายนวของผประเมนอยใตปมกระดกรองนง (หงายมอขน)

ท าประเมนโดยการสอดมอจากดานหลง

C

ใหผใชรถนงคนพการเอนตวกลบไปนงทบบนมอของผประเมน ใหผใชรถนงคนพการนงตวตรงและวางมอลงบนหนาขา เพอให

มนใจวาผใชรถนงคนพการจะนงในทาเดมขณะทท าการประเมนอกดานหนง

ในกรณทปลายนวของผประเมนไมอยในต าแหนงทถกตองและไมสามารถรบรแรงกดทบไดด ใหผใชรถนงคนพการยกตวขนและผประเมนเปลยนต าแหนงของนวใหม

D ระบระดบของแรงกดทบใตปมกระดกรองนงขางทหนง โดยใหเปน 3 ระดบ ระดบท 1 = ปลอดภย: ปลายนวสามารถกระดกขนลงไดไมนอยกวา 5 มม. ระดบท 2 = เตอน: ไมสามารถกระดกปลายนวขนลงได แตสามารถเลอนมอออกไดงาย ระดบท 3 = ไมปลอดภย: ปลายนวถกกดแนน เลอนมอออกไดยาก

E ท าการประเมนซ าทปมกระดกรองนงอกขางหนง วธลดแรงกดทบระดบ “เตอน” และ “ ไมปลอดภย” เมอพบแรงกดทบปมกระดกรองนง ระดบท 2 (เตอน) และระดบท 3 (ไมปลอดภย) จ าเปนตองลดแรงกดทบ วธแกไขงายๆ คอ การเพมชนฟองน า ซงเรยกวา “แผนฟองน าเสรม” สวนทน ามารองนควรหนาประมาณ 20 มลลเมตร และตดรองบรเวณใตปมกระดกรองนง แผนฟองน าเสรมนจะเสรมระหวางชนฟองน าสวนฐานและชนฟองน านมของเบาะรองนง ในบางครงอาจตองการชนแผนฟองน าเสรมนมากกวา 1 ชน ผใหบรการควรเพมชนแผนฟองน าเสรมนทละชนแลวท าการประเมนแรงกดทบ ถาแรงกดทบยงอยในระดบ 2 หรอ 3 ใหเพมแผนฟองน าเสรมเขาไปอก

34

A.8: การเคลอนยายตว (transfers)

การเขาและออกจากรถนงคนพการ

ความสามารถเขาและออกจากรถนงคนพการไดงายและปลอดภยทงดวยตนเองและโดยการชวยเหลอจากผอนจะชวยผใชรถนงคนพการในการใชชวตประจ าวน ซงเรยกวา “การเคลอนยายตว” เพราะอะไรผใชรถนงคนพการตองเรยนรวธเคลอนยายตว?

ผใชรถนงคนพการอาจตองเขาและออกจากรถนงคนพการวนละหลายครง พวกเขาจ าเปนตองมวธการทปลอดภย รวดเรวและใชพลงงานนอย ผใชรถนงคนพการใชวธตางกนขนอยกบระดบความสามารถของแตละคน

ผใชรถนงคนพการบางรายสามารถเขาและออกจากรถนงคนพการดวยตนเอง ในขณะทบางคนอาจตองการความชวยเหลอ บางคนใชวธการเคลอนยายตวแบบยน ในขณะทบางคนไมสามารถใชวธนได วธการเขาและออกจากรถนงคนพการ 3 วธ

กอนใหค าแนะน าหรอฝกผใชรถนงคนพการในการเคลอนยายตว ผใหบรการควรทราบกอนวาผใชรถนงคนพการรายนนสามารถเคลอนยายตวไดดวยตวเองหรอตองการความชวยเหลอ

การเคลอนยายตวดวยตนเองในทานง ตองตรวจสอบวาผใชรถนงคนพการสามารถยกตวเองไดโดยใชก าลงแขนของตนเอง ในกรณทไมสามารถท าได ตองใหความชวยเหลอในขณะเคลอนยายตว

การเคลอนยายตวดวยตวเองในทายน ตองตรวจสอบวาผใชรถนงคนพการสามารถยนและลงน าหนกดวยขาของตนเองได ในกรณทไมสามารถท าไดเองตองใหความชวยเหลอในขณะเคลอนยายตว

วธการเคลอนยายตวอนๆ มดงตอไปน

การเคลอนยายตวในทานงดวยตนเอง (จากรถนงคนพการไปเตยง)

35

เลอนรถนงคนพการใหชดกบเตยง และกดเบรค

ยกเทาออกและเหวยง(หรอถอด)ทพกเทาออก (แลวแตกรณตามความเหมาะสม)

ถอดทพกแขนดานทชดเตยงออก

ยกตวขนและเลอนตวมาดานหนาของรถนงคนพการ

วางมอขางหนงบนเตยง มออกขางวางทรถนงคนพการ ยกตวขนแลวยายตวมายงเตยง

ในกรณทผใชรถนงคนพการมการทรงตวไมดหรอไมสามารถยกตวไดสงหรอไมสามารถเหวยงตวมาทางดานขางไดไกลพอ ใหใชกระดานเคลอนยายตว (transfer board) ชวย

อธบาย :

การเคลอนยายตวไปทเตยง ผใชรถนงคนพการบางรายอาจชอบใชวธยกขาไปวางขาบนเตยงกอน แลวจงเคลอนยายตวไป

การเคลอนยายตวในทานงแบบมผชวยเหลอและใชกระดานเคลอนยายตว (จากรถนงคนพการไปเตยง)

เลอนรถนงคนพการใหชดกบเตยง กดเบรค

น าเทาออกและเหวยง(หรอถอด)ทพกเทาออก (แลวแตกรณตามความเหมาะสม)

ถอดทพกแขนดานทชดเตยงออก

ชวยผใชรถนงคนพการเคลอนตวมาดานหนา

สอดกระดานเคลอนยายตวไวใตกนและวางพาดจากรถนงคนพการกบเตยง

ผใชรถนงคนพการออกแรงมากทสดเทาทจะท าไดเพอเคลอนยายตวเองจากรถนงคนพการไปยงเตยง

ผใหการชวยเหลอยนดานหลงของผใชรถนงคนพการและจบสะโพกของผใชรถนงคนพการเคลอนไปยงเตยง

การเคลอนยายตวในทายนแบบมผชวยเหลอ (จากเตยงไปรถนงคนพการ)

เลอนรถนงคนพการใหชดกบเตยง กดเบรค

น าเทาออกและเหวยง(หรอถอด)ทพกเทาออก (แลวแต

36

กรณตามความเหมาะสม)

ถอดทพกแขนดานทชดเตยงออก

ชวยผใชรถนงคนพการเคลอนตวมาดานหนาและวางเทาบนพน

ผชวยเหลออยดานหนาและใชขาประคองขาผใชรถนงคนพการจากดานขางของหวเขา (หามดนหวเขาจากดานหนา)

โนมตวของผใชรถนงคนพการมาดานหนาและดงล าตวขนโดยใหการชวยเหลอบรเวณสะบก

บดล าตวผใชรถนงคนพการออกจากรถนงคนพการและใหนงลงบนเตยงอยางนมนวล

กระดานเคลอนยายตวคออะไร?

กระดานเคลอนยายตวคอแผนกระดานทบางและแขงแรง ซงชวยปดชองวางระหวางรถนงคนพการและพนผวทผใชรถนงคนพการจะเคลอยายตวไป

กระดานเคลอนยายตวมประโยชนส าหรบผทฝกเคลอนยายตวดวยตนเอง หรอผความแขงแรงของแขนมนอย ผใชรถนงคนพการสามารถเคลอนยายตวโดยการยกตวทละนอยเปนชวงๆแทนการยกตวสงๆครงเดยว กระดานเคลอนยายยงชวยลดการชวยเหลอจากผอนดวย

กระดานเคลอนยายตวอาจผลตเองในทองถนโดยท าจากไมหรอไมอด กระดานควรบาง แขงแรง และเรยบมากๆ ลบขอบใหบาง ขนาดทแนะน าคอ 300 x 600 มลลเมตร ความหนาของกระดานขนอยกบความแขงแรงของวสด โดยความหนาทวไปอยระวาง 20- 25 มลลเมตร

37

การเคลอนยายตวดวยตนเองจากพนไปรถนงคนพการ การเคลอนยายตวแบบนผใชรถนงคนพการตองมแขนทแขงแรงมการทรงตวทด ผใชรถนงคนพการทมความเสยงตอการเกดแผลกดทบควรนงบนเบาะรองนงลดแรงกดทบตลอดเวลา

ขณะนงบนพน

นงดานหนาของรถนงคนพการและงอเขาตงขนใหชดตวมากทสด กมหนาไวตลอดเวลาทยกตว วางมอขางหนงบนพน อกขางวางบนดานหนาของทนรองนงรถนงคนพการ ดนตวเองโดยการออกแรงหวไหลและแขนเพอใหยกกนลอยจากพนและยกตวขนมายงดานหนาของท

รองนงรถนงคนพการ นงลงบนทรองนงแลวเลอนตวไปดานหลง เออมมอหยบเบาะรองนง เอยงตวไปทางดานใดดานหนงเพอสอดเบาะรองนงใหเขาท

เมอเคลอนยายตวจากรถนงคนพการไปพน นงดานหนาของรถนงคนพการ ยกเทาออกจากทวางเทาแลววางไขวไปดานขาง (ในทศทางทตรงขามกบทศทางทจะเคลอนยายตว) วางเบาะรองนงลงบนพน วางมอขางหนงบนทรองนงของรถนงคนพการ เออมมออกขางเพอวางลงบนพน ใชก าลงจากไหลและแขนเพอควบคมใหกนวางลงบนเบาะรองนงทวางบนพนอยางนมนวล

วธการเขาและออกจากรถนงคนพการอยางปลอดภย ส าหรบผใชรถนงคนพการ

กดเบรคทกครงเมอยายตวเขาและออกจากรถนงคนพการ ตรวจสอบบรเวณทจะยายตวไป ใหแนใจวาไมมสงกดขวาง ใหยกตว หามลากตว เนองจากจะท าใหผวหนงเปนแผลและน าไปสแผลกดทบ

ส าหรบผใหการชวยเหลอ กอนใหการชวยเหลอ ตองมนใจวาทานสามารถชวยรบน าหนกผใชรถนงคนพการ อธบายตอผใชรถนงคนพการวาจะท าอะไร ใชวธการยกตวทปลอดภย หามใหการชวยเหลอ หากทานก าลงตงครรภหรอมปญหาเกยวกบหลง

38

B. ขนตอนการใหบรการรถนงคนพการ

39

ขนตอนท 1 การสงตอและนดหมาย (referral and appointment)

การสงตอ

การสงตอ หมายถง การสงหรอแนะน าใหบคคลไปรบการรกษาหรอขอความชวยเหลอในสถานททถกตอง การสงตอผใชรถนงคนพการเพอรบบรการท าไดหลายวธ ตวอยางเชน ผใชรถนงคนพการอาจ

ไดรบฟงขอมลเกยวกบบรการรถนงคนพการและเดนทางมารบบรการดวยตนเอง

ไดรบการแนะน าจากโรงพยาบาลในทองถน ศนยบรการสขภาพในชมชน บรการฟนฟสมรรถภาพในชมชน ผน าหมบาน/ผน าชมชน/วด องคกรดานคนพการ หรอผใชรถนงคนพการดวยกน

หนวยบรการรถนงคนพการสามารถชวยเพมจ านวนของผใชรถนงคนพการทไดรบการสงตอมายง หนวยบรการของตนเอง โดยการท าใหแหลงสงตอทเปนไปไดเหลานรบทราบขอมลเกยวกบการเขารบบรการรถนงคนพการ

หนวยบรการรถนงคนพการแตละแหงตองออกแบบแบบฟอรมสงตอ มขอมลใดบางทตองมในแบบฟอรม และจะใชแบบฟอรมนนอยางไร เชน สงแบบฟอรมทางไปรษณยไปใหหนวยบรการรถนงคนพการ หรอใหผใชรถนงคนพการน าไปตดตอหนอวยบรการ)

ตวอยางแบบฟอรมสงตอ อยในหนาถดไป

การนดหมาย

เมอผใชรถนงคนพการไดรบการสงตอไปทหนวยบรการรถนงคนพการ ผใชรถนงคนพการดงกลาวควรไดรบการนดหมายเพอตรวจประเมน ซงการนดอาจเปนไดทงใหผใชรถนงคนพการไปพบเจาหนาทในหนวยบรการ หรอใหเจาหนาทออกไปพบผใชรถนงคนพการ

ระบบการนดชวยใหผใหบรการสามารถบรหารจดการเวลาของตนเองได นอกจากนยงชวยใหผใชรถนงคนพการหลกเลยงการรอคอยเพอรบบรการ

วธนดหมายขนอยกบความสะดวกในการสงขาวสารใหกบผใชรถนงคนพการไดรบทราบ

ในบางกรณผใชรถนงคนพการอาจเดนทางมาโดยไมไดนดหมาย ถาผใชรถนงคนพการดงกลาวเดนทางมาไกลจ าเปนอยางยงทตองพยายามหาเวลาเพอพบและใหบรการกบบคคลเหลานน

40

การสงตอและการนดหมายทด

จดท าแฟมประวตผใชรถนงคนพการแตละรายเมอถกสงตอมารบบรการ ใหขอมลเกยวกบบรการรถนงคนพการและวธการสงตอแกแหลงสงตอ ใหแบบฟอรมสงตอแกแหลงสงตอ กรณทมผใชรถนงคนพการหลายราย หนวยบรการควรจดล าดบผทจะไดรบบรการกอน โดยพจารณา

จากความจ าเปนของเดกและผทมภาวะทเปนอนตรายตอชวต เชน มแผลกดทบ

กรณากรอกแบบฟอรมและสงไปท: ชอหนวยบรการรถนงคนพการและทอย: ชอของผสงตอ: . หนวยงานของผสงตอ: . ทอยส าหรบการตดตอผสงตอ (วธทดทสดในการตดตอทาน): . . . ชอผใชรถนงคนพการ: . วนเกด: . ผปกครอง/ผดแล: . ทอย: . . จะตดตอผใชรถนงคนพการไดอยางไร? . ทางไปรษณย โทรศพทของเขาเอง โทรศพทของเพอน/เพอนบาน กรณโดยโทรศพท เบอรโทร: . ความพการของผปวย หากทราบ: . เหตผลทสงตอ: ไมมรถนงคนพการ รถนงคนพการช ารด มรถนงคนพการแตไมตรงกบความตองการ

กรณาใหขอมลเพมเตมเกยวกบผปวยททานคดวาส าคญทหนวยบรการรถนงคนพการควรทราบ: . . . ผปวยเหนดวยกบการสงตอนแลวหรอยง? เหนดวย ไมเหนดวย ลายมอชอของผสงตอ: . วนท: .

แบบฟอรมการสงตอควรมขอมลใหตดตอทชดเจนเพอการบรการ ไดแก ชอหนวยบรการ ทอยและเบอรโทรศพท

จากแบบฟอรมการสงตอน หนวยบรการจะตดตอผใชรถนงคนพการเพอนดหมายมารบบรการ ซงหากไมมทอยขอมลน หนวยบรการอาจยอมรบแบบฟอรมนโดยไมไดนดหมาย

ผใชรถนงคนพการควรไดรบขอมลเกยวบรการรถนงคนพการอยางครบถวนและเหนดวยกบการสงตอน

41

ขนตอนท 2: การประเมน (assessment)

ใครคอผทตองใชรถนงคนพการ?

เมอมผมารบบรการทหนวยบรการรถนงคนพการ สงส าคญคอตองแนใจวา บคคลนนจ าเปนตองใชรถนงคนพการอยางแทจรง บคคลตองใชรถนงคนพการถาซ

ไมสามารถเดนได

เดนได แตดวยความยากล าบาก หรอเดนไดเพยงระยะทางสนๆ

ท าไมตองท าการประเมน?

การประเมนเปนการรวบรวมขอมลเพอ:

เลอกรถนงคนพการทเหมาะสมทสดส าหรบผใชงานจากจ านวนรถนงคนพการทมอย

เลอกสวนประกอบรถนงคนพการทเหมาะสมทสดจากจ านวนทมอย

คนหาวาผใชรถนงคนพการ และ/หรอครอบครวตองไดรบการฝกสอนดานใดบางเพอใหสามารถใชรถนงคนพการไดดทสด

ควรท าการประเมนทไหน การประเมนควรด าเนนการในสถานททเงยบและสะอาด

อาจเปนพนท ในหนวยบรการรถนงคนพการ หรอทหนวยบรการดานสขภาพหรอหนวยงานในชมชน รวมถงบานของผใชรถนงคนพการ

หากจ าเปนตองตรวจสอบวาบคคลนนมแผลกดทบหรอไม - ใหตรวจสอบในทมดชด

เคารพศกดสรและความเปนสวนตวของผใชรถนงคนพการ โดยไมแบงแยกอาย เพศ ศาสนาหรอสถานะทางสงคม

42

การประเมน 2 สวน:

การสมภาษณ

การประเมนทางรางกาย

1. การสมภาษณ

วธการทดทสดในการรวบรวมขอมลเกยวกบผใชรถนงคนพการ คอการถามค าถาม แบบประเมนเพอพจารณารถนงคนพการจะชวยใหผใหบรการสามารถถามค าถามทส าคญเพอการพจารณารถนงคนพการได หวขอค าถามหลก 4 ขอ ไดแก

ขอมลเกยวกบผใชรถนงคนพการ

สภาวะทางรางกาย

วถชวตและสภาพแวดลอม

รถนงคนพการทมอย

ขอมลเกยวกบผใชรถนงคนพการ:

ชอผรบบรการ . หมายเลข .. อาย . เพศ ชาย หญง โทรศพท . ทอย . . เปาหมาย:

.

.

ค าถามเหลานมความส าคญ ในการตดตอกบผใชรถนงคนพการในอนาคต และยงเปนขอมลทางสถตเกยวกบผรบบรการในหนวยบรการ

ในหวขอ “เปาหมาย” ใหเขยนวาเหตใดผใชรถนงคนพการจงตองการรถนงคนพการ และตองการท าอะไรไดบางในการใชรถนงคนพการ

43

ขอควรจ าในการถามค าถาม:

อธบายแกผใชรถนงคนพการเขาใจถงความส าคญของขอมลเหลานทกครง

ถามค าถามกบผใชรถนงคนพการโดยตรง (ไมใชกบผชวยเหลอ/สมาชกในครอบครว) ยกเวนกรณเปนเดกเลกหรอเปนผทไมสามารถเขาใจหรอตอบค าถามได

ใชวธการสอสารทด

ขอมลทได อาจไมเรยงล าดบตามแบบประเมน ทานตองสรางความคนเคยกบแบบประเมนเพอใหสามารถบนทกไดถกท

สภาวะทางรางกาย

ขอมลสวนนมความส าคญ เนองจากสภาวะสขภาพสามารถสงผลกระทบตอการเลอกรถนงคนพการ ตวอยางเชน

สภาวะทางรางกาย

สมองพการ โปลโอ บาดเจบไขสนหลง โรคหลอดเลอดสมอง กลามเนอออนแรว กลามเนอเกรง/มการเคลอนไหวทควบคมไมได ขาขาดเหนอเขาขวา ขาขาดใตเขาขวา ขาขาดเหนอเขาซาย ขาขาดใตเขาซาย มปญหาการขบถายปสสาวะ มปญหาการขบถายอจจาระ ถามปญหาการขบถายปสสาวะ/อจจาระ คนพการไดรบการจดการทเหมาะสม? ใช ไมใช อนๆ: __________________________________________________________________

44

ภาวะตางๆทสงผลตอการพจารณา (เลอก)รถนงคนพการ สงทตองร ขอควรจ า สมองพการ(Cerebral palsy)

ภาวะสมองพการ สงผลตอบคคลแตกตางกนมาก

บคคลทมภาวะสมองพการทสามารถนงตวตรงได พงระลกไวเสมอวาพวกเขาอาจมความยากล าบากในการทรงทาในทานงไดนานๆเนองจากความเหนอย ซงจะท าใหท ากจกรรมตางๆไดยากขนและเหนอยงาย

การรองรบรางกายทดมความ ส าคญมาก

บคคลท มภาวะสมองพการอาจจ า เป นตอ ง ได รบ อปกรณช วยประคองทาทางในรถนงคนพการ ซงผเขาอบรมจ าเปนตองผานการฝกอบรมในระดบกลางกอน

โปลโอ (Poliomyelitis)

ผทมภาวะโปลโอ อาจมปญหาการออนแรงหรอออนปวกเปยกตามสวนตางๆของรางกาย ภาวะโปลโอสามารถสงผลตอขา แขน และหลง แตสวนใหญจะเกดกบสวนของขา

กลามเนอและกระดกของผทมภาวะโปลโอมกลบลง และสวนของระยางคไมคอยมการเจรญเตบโตมากนก สงผลใหแขนขาสน

หากเกดผลกระทบทล าตว จะท าใหล าตวสนลง

แมวาผมภาวะโปลโอจะมการรบความรสกปกต แตเบาะรองนงยงมความส าคญเพอใหเกดความสบาย

เบาะรองนงทสงกวา หรอหนากวา จะท าใหรสกสบายในขณะปนรถมากกวา

บาดเจบไขสนหลง (Spinal cord injury)

ผทมภาวะบาดเจบไขสนหลง มกเสยงตอการเกดแผลกดทบ

ทงนเนองมาจากบคคลเหลานไมสามารถรบความรสกตงแตระดบทต ากวารอยโรคลงไป

ควรพจารณาเบาะรองนงลดแรงกดทบแกบคคลเหลานเสมอ

โรคหลอดเลอดสมอง(Stroke)

ผมภาวะโรคหลอดเลอดสมอง มกมปญหาออนแรงซกหนงของรางกาย ซงหมายความวาผปวยอาจลมไปดานใดดานหนงในขณะทนงอยบนรถนงคนพการ ผมภาวะโรคหลอดเลอดสมองอาจมการรบความรสกทผดปกตในซกรางกายดานทออนแรง ผมภาวะโรคหลอดเลอดสมองอาจเขาและออกจากรถนงคนพการไดโดยการยน

การรองรบรางกายเปนสงส าคญ

ตรวจสอบการรบความรสกวาปกตหรอไม – เขา/เธออาจจ าเปนตองใชเบาะรองนงลดแรงกดทบ

ผมภาวะโรคหลอดเลอดสมองมกชอบรถนงคนพการทสามารถพบทพ ก เ ท า ไ ด เ พ อ ใ ห ส า ม า ร ถเคลอนยายตวในทายนได

45

ตอ

สงทตองร ขอควรจ า ขาขาด (Lower limb amputation)

ผทตดขาทงสองขาง จะไมมน าหนกของขาเพอปองกนการหงายไปดานหลงของรถนงคนพการ

การใหบคคลตดขาทดลองใชรถนงคนพการเปนครงแรกตองระมดระวงเปนอยางมาก

ตรวจสอบสมดลของรถนงคนพการ ลอหลงอาจตองเลอนไปดานหลงมากขนเพอเพมความมนคงใหกบรถนงคนพการ

ภาวะออนแรง (Frail)

ผสงอายอาจตองการใชรถนงคนพการดวยเหตผลทแตกตางกน โดยทวไปมกเกดจากมความยากล าบากในการเดน รถนงคนพการจะชวยใหสามารถท ากจกรรมตางๆรวมกบครอบครวและใชช วตในชมชนไดงายขน

ผสงอายอาจเคลอนยายตวในทายนได จงอาจตองการทพกเทาท เปนพบไดหรอเหวยงไปดานขางได

ผสงอายควรไดรบรถนงคนพการทมการรองรบรางกายทดและนงสบาย เพอชวยใหนงไดดและหลกเลยงปญหาจากการนงในทาทางไมด

ทพกเทาทพบขนหรอเหวยงไปดานขางไดอาจเปนทางเลอกทดทสดส าหรบผใชรถนงคนพการกลมน

ภาวะเกรงหรอกระตก (Spasms or jerky movements)

ผรบบรการบางคนอาจมปญหาเรองการเคลอนไหวของรางกายแบบกระตกทไมสามารถควบคมได

ภาวะเหลานจะท าใหน าหนกตวเคลอนไปดานหลงซงอาจท าใหรถนงคนพการหงายไปขางหลงได

การเคลอนไหวเหลานอาจท าใหเทาเลอนออกจากทพกเทาได ซงอาจกอให เกดอนตรายในขณะทปนรถนงคนพการ

เลอกรถนงคนพการลอหลงอยในต าแหนงเลอนไปขางหลงเพอเพมความมนคง

อาจใชสายรดเพอจดต าแหนงเทา

หมายเหต : สายรดควรเปนแบบตนตกแกเพอใหสามารถปลดออกได หากผใชรถนงคนพการตกจากรถ

ปญหาการขบถายปสสาวะ หรออจจาระ (Bowel or bladder problems)

ผ รบบรการบางรายอาจมปญหาการควบคมการขบถายอจจาระ/ปสสาวะ

ปญหาเหลานสามารถแกไขไดหากไดรบอปกรณ ยา หรอการฝกทถกตอง

ผรบบรการกลมนตองไมนงบนเบาะรองนงทอบชนหรอสกปรก เนองจากผวหนงจะเกดแผลไดงาย นอกจากนสงสกปรกตางๆทอย ในอจจาระอาจเขาไปในแผลและน าไปสการตดเชออยางรวดเรวได

ระบผเชยวชาญทอยในพนทเชน แพทยและพยาบาลเฉพาะทาง ทสามารถใหค าแนะน าหรอใหโปรแกรมการฝกตางๆเหลานได

ใหเบาะรองนงทหมดวยวสดทสามารถกนน าได

สอนวธท าความสะอาดและการท าใหเบาะแหงแกผใชงาน

การใหเบาะรองนงอนทสองอาจชวยใหผใชรถนงคนพการมเบาะส ารองใชขณะทรอเบาะอกหนงอนแหง

46

วถชวตและสภาพแวดลอมทอย

ค าถามเหลานเปนการรวบรวมขอมลเกยวกบทสถานททผใชรถนงคนพการใชชวตอย และตองการท าอะไรไดบางในการใชรถนงคนพการ

วถชวตและสภาพแวดลอมทอย

อธบายสภาพแวดลอมทคนพการจะใชรถนงคนพการ _____________________________________________________________________________ ระยะทางทใชรถนงคนพการในแตละวน: ประมาณ1ก.ม. 1-5 ก.ม. มากกวา 5 ก.ม. ระยะเวลาทนงในรถนงคนพการในแตละวน? นอยกวา1ช.ม. 1-3ช.ม. 3-5ช.ม.

5-8 ช.ม. มากกวา 8 ช.ม. ขณะทไมไดนงในรถนงคนพการ คนพการนอน/นงอยอยางไร (ทาทาง และลกษณะพนผวทนง/นอน) _____________________________________________________________________________ การเคลอนยายตว ท าไดเอง ตองมผชวยเหลอ ทายน ทานง อม อนๆ ลกษณะสวม แบบนงยอง แบบชกโครก ดดแปลง คนพการเดนทางโดยรถสาธารณะบอยหรอไม? ใช ไมใช ถาใช ชนดไหน: รถยนต แทกซ อนๆ __________________________________

รถนงคนพการทใชอย ค าถามเหลานชวยใหรวารถนงคนพการทมอยตอบสนองความตองการของผใชหรอไม ถาไมเปนเพราะอะไร

รถนงคนพการทใชอย (กรณเคยไดรบรถนงคนพการแลว)

รถนงคนพการตรงตามความตองการของคนพการหรอไม? ใช ไมใช รถนงคนพการตรงกบสภาพแวดลอมทอยอาศยของคนพการหรอไม? ใช ไมใช รถนงคนพการมขนาดเหมาะสมและชวยใหคนพการอยในทาทางทดหรอไม? ใช ไมใช รถนงคนพการปลอดภยและคงทนหรอไม? ใช ไมใช เบาะรองนงทใชชวยปองกนแผลกดทบไดหรอไม? (กรณคนพการรายนมความเสยงตอการเกดแผล)? ใช ไมใช ความเหน: _____________________________________________________________________ ถาตอบ “ใช” ทกขอ หมายความวา คนพการรายนไมจ าเปนตองเปลยนรถนงคนพการ ถาตอบ “ไมใช” ขอใดขอหนง หมายความวา คนพการรายนสมควรไดรบการพจารณาเปลยนรถนงคนพการหรอเบาะรองนง หรอพจารณาซอมแซมรถนงคนพการ

47

2: การประเมนทางรางกาย

หวขอค าถามหลก 3 ประเดน ไดแก ภาวะแผลกดทบทงในปจจบน และอดต และความเสยงตอการเกดแผลกดทบ วธการปนรถนงคนพการ การวดขนาดรางกาย

แผลกดทบ

/// = ไมรสก O = เคยมแผลกดทบ = ก าลงเปนแผลกดทบ

การรบความรสกปกตหรอไม? ใช ไมใช

เคยมแผลกดทบหรอไม? ใช ไมใช ก าลงเปนแผลกดทบหรอไม? ใช ไมใช

ถาใช อยในระยะ1 – 4 หรอไม? ใช ไมใช

ระยะเวลาทเปนแผลและสาเหตของการเกดแผลครงน: ___ ____________________________________________

มความเสยง*ตอการเกดแผลกดทบหรอไม? (A)* …สญเสยการรบความรสก หรอ (B) มอยางนอย 3 ปจจยเสยงตอไปน …เคลอนไหวไมได…ความอบชน …อยในทาไมด …มประวตเปนแผลกดทบ …โภชนาการไมด …สงอาย …น าหนกมาก/นอยเกนไป

ใช ไมใช

ท าเครองหมายบนรางกาย: ต าแหนงทผใชรถนงคนพการไมสามารถรบความรสกได ใหท าเครองหมาย /// ต าแหนงทผใชรถนงคนพการเคยมแผลกดทบในอดต ใหท าเครองหมาย ต าแหนงทผใชรถนงคนพการเคยมแผลกดทบในปจจบน ใหท าเครองหมาย

กรณผใชรถนงคนพการมแผลกดทบ ใหขอดแผลดงกลาว โดยท าในพนทมดชดเปนสวนตว

ผใชรถนงคนพการทมความเสยงตอการเกดแผลกดทบ จากการไมสามารถรบความรสกไดหรอมปจจยเสยงดงตอไปน บกพรองหรอสญเสยการรบความรสก ไมสามารถเคลอนไหวได ความชนจากเหงอ น าหรอปสสาวะ/อจจาระเลดราด อยในทาทางไมด เคยมหรอก าลงมแผลกดทบ โภชนาการไมด หรอดมน านอย สงอาย น าหนกรางกาย มากหรอนอยเกนไป

ขอควรจ า: ผใชรถนงคนพการทมความเสยงตอการเกดแผลกดทบ จ าเปนตองไดรบเบาะรองนงลดแรงกดทบและไดรบการสอนวธปองกนแผลกดทบ

48

วธการปนรถ คนพการเขนรถดวยวธไหน? ใชแขนสองขาง ใชแขนซาย ใชแขนขวา

ใชขาสองขาง ใชขาซาย ใชขาขวา มผอนเขนให ความเหน: _____________________________________________________________________

การคนหาวธการทใชขบเคลอนรถนงคนพการมความส าคญ เพราะมผลตอการเลอกและการประกอบรถนงคนพการ (ดรายละเอยดใน บทท A.6: รถนงคนพการทเหมาะสม หวขอยอย “วธการปนรถนงคนพการ”)

การวดรางกาย การวดรางกายผใชรถนงคนพการ 4 ขอตอไปน มความจ าเปนตอการเลอกขนาดรถนงคนพการทดทสดทมอยส าหรบบคคลนน การวดขนาดรางกายแตละขอมความสมพนธกบขนาดของรถนงคนพการ

การวดขนาดรางกาย ขนาดรางกาย (มม.)

การค านวณขนาดรางกายไปส ขนาดของรถนงคนพการทเหมาะสม

ขนาดของ รถนงคนพการ

A ความกวางของสะโพก ความกวางของสะโพก= ความกวางของทรองนง B ความลกของทนง ซาย B ลบออก 30 – 50 มม. = ความลกของทรองนง

ขวา C ความยาวของนอง ซาย

= จากขอบบนของเบาะรองนงถงขอบหลงของทวางเทา หรอ = จากขอบบนของเบาะรองนงถงพน กรณคนพการใชเทาเขนรถ

ขวา

D ระยะจากทนงถงชายโครง = ระยะจากขอบบนของเบาะรองนงถงขอบบนของพนกพง (วดระยะ D หรอ E – ขนอยกบความตองการของคนพการ)

E ระยะจากทนงถงฐานสะบก

*การวดระยะ C, D และ E ใหค านงถงความหนาของเบาะรองนงทคนพการใชดวย

อปกรณวด ใชตลบเมตร (ภาพขวา) กระดาษแขง/หนงสอสามารถใชเพอใหวดไดแมนย า (ดหวขอ

การวดขนาดรางกาย) คาลปเปอร (caliper) ขนาดใหญ เปนเครองมออกชนทม

ประโยชนมาก สามารถท าเองในทองถนโดยท าจากไม ฐานวางเทา ใชเพอจดต าแหนงเทาของผใชรถนงคนพการใหอย

ในระดบความสงทเหมาะสม

49

วธการวดขนาดรางกาย

ใหผใชรถนงคนพการนงในทาตงตรงทสดเทาทจะท าได

เทาของผใชรถนงคนพการควรวางาบกบพนหรอวางบนฐานวางเทา หากเทาไมสามารถวางถงพนไดพอด

ในการวดทกครง ตองแนใจวา ดงสายวดตรงและผใชรถนงคนพการนงในทาตงตรง การวางกระดาษแขง/หนงสอทดานขางของผใชรถนงคนพการ จะชวยใหวดไดแมนย าขน

กมตวลงดเพอใหมนใจวาทานเหนสายวดในมมทถกตอง

A ตรวจสอบวาไมมสงใดอยในกระเปากางเกงของผใชรถนงคนพการกอนท าการวด วดสะโพกหรอสวนทกวางทสดของตนขา จบใชแผนกระดานหรอหนงสอตงทาบไวดานขางทงสองขางของผใชรถนงคนพการจะชวยใหตวเลขทไดมความแมนย าขน

B วางแผนกระดาน/หนงสอทดานหลงของผใชรถนงคนพการเพอชวยใหวดแมนย า วดจากดานหลงของเชงกรานถงดานหลงของเขาในแนวเสนตรง วดขาทง 2 ขางเสมอ หากมความแตกตางกนระหวางขาทงสองขาง ตรวจสอบใหแนใจวาผใชรถนงคนพการนงตวตรง เชงกรานทงสองขางอยในระดบเดยวกน หากยงไดความยาวทแตกตางอยใหบนทกความยาวของขาขางทสนกวา

C วดจากดานหลงของเขาไปถงสนเทา ตรวจดใหขอเทาของผใชรถนงคนพการอยในทางอ 90 องศา (หากเปนไปได) วดขาทงสองขาง ถาผใชรถนงคนพการใสรองเทา ใหวดในขณะทใสรองเทาคทใสเปนประจ า

D วดจากทรองนงขนไปยงกระดกชายโครง (rib cage) การหาต าแหนงของชายโครงท าไดโดยการวางมอลงบนกระดกเชงกรานทงสองขาง บบมอเบาๆแลวเลอนขน สวนลางสดของชายโครงอยเหนอระดบเอวทจบนน

E วดจากทรองนงไปยงสวนลางสดของกระดกสะบกในแนวตง การหาต าแหนางลางสดของกระดกสะบกท าไดโดยใหผใชรถนงคนพการยกไหลขน

ขอมลเพมเตมเกยวกบขนาดทเหมาะสมของรถนงคนพการ อยในหวขอขนตอนท 6: การลองอปกรณ

50

ขนตอนท 3: การพจารณา (การเลอก) (Prescription (selection))

การพจารณา(เลอก)คออะไร?

การพจารณา (เลอก) หมายถง หมายถง การเลอกรถนงคนพการทดทสดทมอย ทตรงกบความตองการของผใชงานมากทสด

การพจารณา (เลอก)รถนงคนพการ ควรเปนการตดสนใจรวมกบผใชรถนงคนพการ รวมทงสมาชกในครอบครว หรอผดแล

การพจารณา (เลอก) รถนงคนพการ ประกอบดวย การเลอกขนาดของรถนงคนพการและเบาะรองนงทถกตอง การเลอกชนดของรถนงคนพการ เบาะรองนง และสวนประกอบทถกตอง ท าความตกลงกบผใชรถนงคนพการเกยวกบการฝกทจ าเปนทจะชวยใหพวกเขาสามารถใชงานและ

ดแลรกษารถนงคนพการและเบาะรองนงไดรถนงคนพการ และเบาะรองนงทมในทองถน

การคดเลอกรถนงคนพการทมขนาดเหมาะสมมความส าคญมาก เพราะขนาดทเหมาะสมจะชวยใหเกดความสบาย รองรบรางกายขณะนง และงายตอการใชงาน ขอมลเพมเตมเกยวกบขนาดทเหมาะสมของรถนงคนพการ อยในขนตอนท 6: การลองอปกรณ โครงสราง - เชน เปนแบบทมระยะฐานลอและความยาวของโครงยาวหรอสน โครงพบไดหรอพบไมได ลกษณะส าคญ – ไดแก รวมถงชนดของทนง พนกพง ทพกเทา ทพกแขน ลอหนา ลอหลง ขนาดของรถนงคนพการ ซงโดยทวไปจะบอกดวยความกวางของทรองนง บางครงอาจบอกความลก

ดวย นอกจากนหากทราบระดบความสงของทรองนงซงวดจากพนจะเกดประโยชนดวย ทางเลอกในการปรบ : สวนประกอบใดบางทสามารถปรบได และปรบไดมากนอยเพยงใด ซงสวนใหญ

จะสามารถปรบไดตงแต 2 ต าแหนงขนไป เชน รถนงคนพการสวนใหญจะสามาถปรบความสงของทพกได ระยะของการปรบจะเรมจากนอยทสดไปถงมากทสด

เบาะรองนง: เบาะรองนงทมากบรถนงคนพการเปนแบบใด (ถาม) หรอมเบาะรองนงทใหแยกตางหาก บรษทผผลตรถนงคนพการบางราย อาจให แผนพบหรอสรปขอมลผลตภณฑ ขอมลลกษณะเฉพาะของผลตภณฑ (รถนงคนพการ) ขอมลเหลาน มกประกอบไปดวย ขนาด น าหนก ลกษณะของรถนงคนพการ และบางครงอาจรวมถงสวนประกอบเพมเตมของรถนงคนพการดวย

ควรมการตรวจสอบเสมอวารถนงคนพการทเราพจารณา (เลอก) มขอมลตางๆอยหรอไม ควรอานขอมลเหลานเพอใหคนเคยกบผลตภณฑ

ถาผผลตไมไดใหขอมลเหลานไว – ควรขอขอมลนดวย

51

บนทกการพจารณา (เลอก)รถนงคนพการ

ควรมการบนทกขอมลการพจารณา(เลอก)รถนงคนพการ ดงตวอยางแบบฟอรมดานลาง ซงสามารถดดแปลงส าหรบหนวยบรการในทองถนได โดยการระบชนดรถนงคนพการ เบาะรองนงและขนาดทมใหบรการ

แบบฟอรมการพจารณารถนงคนพการ

1. ขอมลเกยวกบผใชรถนงคนพการ

ชอผรบบรการ หมายเลข ..

วนทประเมน วนทนดลอง .

ชอผประเมน

2. ชนดของรถนงคนพการและขนาดทเลอก การเลอกชนดของรถนงคนพการ พดคยกบผใชรถนงคนพการ พดคยเกยวกบความตองการทส าคญทสดของผใชรถนงคนพการ ตรวจสอบ: โครงรถ ลอหนาและลอหลง ทพกเทา ทพกแขน ความสงของพนกพง (หรอปรบไดหรอไม) ต าแหนงลอ

หลง การรองรบรางกายและความสบาย ชนดของรถนงคนพการ ขนาด 3. เบาะรองนง

ชนดของเบาะรองนง ขนาด เชน เบาะรองนงลดแรงกดทบ เชน เบาะฟองน าแบบเรยบ

4. ลงชอเหนดวย ลายมอชอของผใชรถนงคนพการ: . ลายมอชอของผประเมน: . ลายมอชอของผจดการ: .

ระบชนดรถนงคนพการทมใหบรการในหนวย

บรการของทาน

ระบชนดและขนาดเบาะรองนงทมใหบรการ

52

ขนตอนท 4: งบประมาณและการสงซอ (funding and ordering)

งบประมาณ

เมอไดพจารณารถนงคนพการแลว ควรสามารถประมาณราคาของรถนงคนพการทเลอกอยางแมนย า เราตองรวาใครจะเปนผรบผดชอบคาใชจาย ซงอาจเปนผใชรถนงคนพการออกคาใชจายทงหมดเอง ออกคาใชจายโดยรฐ องคกรเอกชน ไดบรจาค หรอบรษทประกนภยเปนผออกคาใชจายให ในประเทศทก าลงพฒนา ประชาชนทจ าเปนตองใชรถนงคนพการจ านวนมากไมสามารถซอรถนงคนพการเองได อยางไรกตาม บคคลใดทมความจ าเปนตองใชรถนงคนพการควรไดรบสทธในการไดรบรถนงคนพการตามก าลงในการจายทตนม ดงนนการหาแหลงทนจงมความจ าเปนส าหรบผใชรถนงคนพการทตองการความชวยเหลอเรองคาใชจาย การใหบรการโดยสวนใหญจ าเปนตองการระบแหลงงบประมาณกอนการสงซอรถนงคนพการ

การสงซอรถนงคนพการมกเปนหนาทของบคลากรฝายอ านวยการหรอผจดการ ไมใชบคลากรทางคลกนก หรอชาง หากบทบาทนผใหบรการตองรบผดชอบดวย ควรจดระบบการเบกจายคาใชจายเกยวกบรถนงคนพการดวย

การสงซอ

เมอไดเลอกรถนงคนพการทดทสดใหกบผใช และมการพจารณาใหรถนงคนพการแลว จ าเปนตองมการสงซอรถนงคนพการใหกบผใช หากบรการมรถนงคนพการอยในคลงแลว ขนตอนนอาจหมายถงการกรอกแบบฟอรมเพอขออนมตจากผจดการของหนวยบรการ หลงจากนนเจาหนาทผรบผดชอบจะท าการเตรยมรถนงคนพการ หากหนวยบรการไมมรถนงคนพการอยในคลง ขนตอนนอาจหมายถงการสงซอจากบรษทผขาย ระบบการสงซอรถนงคนพการมความแตกตางกนไปในแตละหนวยบรการ ใหผสอนบนทกสงจ าเปนทควรจ าในการสงซอรถนงคนพการในหนวยบรการในทองถน

53

วธการสงซอรถนงคนพการในหนวยบรการในทองถนของฉน

วธการสงทด

การมรถนงคนพการในคลง จะชวยลดเวลาการรอคอยของผใชรถนงคนพการ

การออกใบสงซอตองท าใหเรวทสดเพอปองกนความลาชา

แจงแกผใชรถนงคนพการใหทราบถงก าหนดเวลาทจะไดรบรถนงคนพการเสมอ

54

ขนตอนท 5: การเตรยมผลตภณฑ (รถนงคนพการ) (product (wheelchair) preparation)

การเตรยมรถนงคนพการคออะไร? การเตรยมรถนงคนพการประกอบดวย: การเตรยมรถนงคนพการทไดรบการประกอบแลวใหตรงกบรถนงคนพการทพจารณาใหกบผใช ตรวจสอบความปลอดภยและพรอมใชของรถนงคนพการ เพอใหมนใจวามความปลอดภย พรอมใช

และสวนประกอบตางๆท างานไดเปนปกต

การเตรยมรถนงคนพการ

1. ตรวจสอบความกวางและความลกของทรองนงของรถนงคนพการวาถกตองตามทไดพจารณา ไวหรอไม

2. ตรวจสอบความกวางและความลกของเบาะรองนงวาเทากบทรองนงหรอไม 3. ปรบ (ถาเปนไปได):

ความสงของพนกพง

ความสงของทพกแขน

ต าแหนงของลอหลง

ต าแหนงของเบรค ความสงของทพกเทา

ความสงของดามจบเขน

การปรบอนๆทสามารถท าได 4. ตรวจสอบ “ความปลอดภยและพรอมใชของรถนงคนพการ”

วธทดในการเตรยมรถนงคนพการ ตดชอผใชรถนงคนพการไวทรถนงคนพการทเตรยมไว การดดแปลงรถนงคนพการตางๆ ควรท าโดยผมความรและทกษะทเหมาะสม เนองจากการ

ดดแปลงจะสงผลตอความแขงแรงและการใชงานของรถนงคนพการ ตรวจสอบความปลอดภยและพรอมใชของรถนงคนพการกอนใหผใชงานทดลองใช

การตรวจสอบความปลอดภยและพรอมใชของรถนงคนพการ ใชแบบตรวจสอบตอไปนเพอตรวจสอบความปลอดภยและความพรอมใชของแตละสวนสวนประกอบ โดยตรวจสอบกอนใหผใชรถนงคนพการทดลองใชเสมอ

55

แบบตรวจสอบ: รถนงคนพการปลอดภยและพรอมใชงานหรอไม?

รถนงคนพการทงคน วธตรวจสอบ ไมมขอบคม ตรวจสอบรถนงคนพการทงคน ทงดวยการ

มองดและการสมผส ไมมสวนใดฉกขาดหรอช ารด รถนงคนพการเคลอนทในแนวตรง ผลกใหรถนงคนพการเคลอนทไปขางหนา

ตรวจสอบวาลอหนาอยในต าแหนงทถกตองกอนเรมผลก

ลอหนา หมนโดยอสระ หงายรถนงคนพการขน แลวหมนลอหนา หมนโดยไมสมผสตะเกยบ นอตขนแนน ตรวจสอบวาขนแนน แตไมแนนเกนไป ลกปนลอหนา ตะเกยบหมนโดยอสระ หงายรถนงคนพการขน แลวหมนลอหนา

รอบๆ ลอหลง หมนโดยอสระ เอยงรถนงคนพการไปดานขางใหลอหลงขาง

หนงลอยขน แลวหมนลอทลอยเพอตรวจสอบ นอตยดแกนลอขนแนน ตรวจสอบวาหมนแนน แตไมแนนเกนไป ยางมลมพอเหมาะ (ใชนวหวแมมอกดแลวยางยบลงนอยกวา 5 มม.)

ใชนวหวแมมอกดยาง ยางควรถกกดลงไปเลกนอยแตไมเกน 5 มม.

วงปนมความมนคง ตรวจสอบ เบรค ท าหนาทอยางเหมาะสม กดเบรค แลวตรวจสอบวารถนงคนพการยง

เคลอนทไดหรอไม ทพกเทา ทพกเทายดอยางมนคง ตรวจสอบ

56

โครงรถ ส าหรบรถนงคนพการแบบพบได – สามารถพบและกางไดโดยงาย

พบรถนงคนพการเพอตรวจสอบวากลไกตางๆท างานไดด

ส าหรบรถนงคนพการแบบพบพนกพงลง – สามารถพบและกางไดโดยงาย

เบาะรองนง เบาะรองนงอยในผาหมอยางถกตอง ปกตขอบผาหมเบาะ จะอยดานหลงของเบาะ

รองนง โดยอยใตเบาะ เบาะรองนงวางบนทรองนงอยางถกตอง

กรณเปนเบาะชนดโคงเขารป แองรองรบปมกระดกรองนงจะอยทางดานหลงของทนง

ผาหมเบาะรองนงตงแตไมตงเกนไป ผาหมเบาะรองนงบรเวณสวนโคงของเบาะตองไมตงเกนไป

ถารถนงคนพการเปนแบบทรองนงแขง: เบาะรองนงคลมทวทรองนงแขง

ตรวจสอบใหแนใจวาไมมสวนใดของทนง ทเกนออกมาจากเบาะรองนง ขอนส าคญมากส าหรบทนงชนดแขง

การผลตเบาะรองนง กรณทมฟองน า ผใหบรการสามารถจดท าเบาะฟองน าลดแรงกดทบไดจากเครองมอเพยงไมกชน เจาหนาทตองรวาจะใชฟองน าชนดใดและรจกมตทส าคญในการท าเบาะรองนง ซกถามจากผสอนของทานเกยวกบฟองน าทมในพนทเพอคนหาฟองน าทเหมาะกบการท าเบาะลดแรงกดทบ ขนตอนตอไปนจะแสดงวธการจดท าเบาะฟองน าลดแรงกดอยางงาย ทมสวนโคง 2 สวน และมแองรองรบใตปมกระดกรองนง และมขอบดานหนาปมกระดกรองนง

ลกษณะและมตของเบาะรองนง

ลกษณะส าคญของเบาะฟองน าลดแรงกดทบอยางงาย ประกอบดวย ชนฐาน ท าจากฟองน าแนน (เชน ฟองน าอด)

57

แองรองรบปมกระดก

ลดแรงกดทบใตปมกระดกรองนงและกระดกกนกบ

ชวยประคองใหกระดกเชงกรานตงตรงอยสวนหลงของเบาะรองนง

ฐานเบาะส าหรบทรองนงหยอน ถาเบาะรองนงนนตองใชกบทรองนงแบบหยอน

ขอบลางของเบาะรองนงจะตดใหมเอยง

การตดขอบลางใหเอยงนจะชวยใหเขากบรปรางของทรองนงทหยอน โดยสวนบนของเบาะรองนงยงคงความตรงราบ ไมหอตามทรองนง

ชนบน ท าจากฟองน าทมความนมสบาย

ฟองน าชนบนสด:

ชวยใหนงสบาย

วธท าฐานเบาะลดแรงกดทบ แนวทางตอไปนเปนวธท าเบาะขนาดกวาง 400 มม. x ลก 400มม. x สง 50 มม. โดยมแองรองรบปมกระดกรองนง ขนาดกวาง 200 มม. x ลก 200 มม. x สง 35 มม. เบาะรองนงนเหมาะสมส าหรบผใชรถนงคนพการทมขนาดความกวางของทรองนง 400 มม. ดดแปลงมตตางๆใหเหมาะกบผใชแตละราย ดงอธบายในตารางดานลาง

58

1. ขดเสนทจะตดลงบนแผนฟองน าแนน

ใชฟองน าชนดเนอแนน ขนาด 400 มม. x 400 มม. x 50 มม.

จดกงกลางของแองรองรบปมกระดกรองนงตองอยกงกลางของเบาะรองนง

แองรองรบปมกระดกรองนงควรมขนาด 200 มม. x 200 มม. x 35 มม.

วาดเสนทจะตดดวยหมกสด าบนฟองน าทง 6 ดาน

แองรองรบปมกระดกรองนง

ปรบขนาดของเบาะและแองรองรบปมกระดกรองนงใหเหมาะกบผใชแตละราย โดย

แองรองรบปมกระดกรองนงกวาง = ½ ของความกวางของทนง หรอ 200 มม [a]

ความลกของทรองรบปมกระดกรองนง (จากหนาไปหลง) = ½ ของความกวางของทนง หรอ 200 มม [b]

ความสงของทรองรบปมกระดกรองนง = 35 มม ส าหรบผใหญและ 20-25 มม ส าหรบเดก [c]

59

2. ตดสวนแองรองรบปมกระดกรองนง: ใชเลอยหรอมดยาวทคมตดชาๆเปนแถบยาว การดงแลวตดจะ

ท าใหควบคมการตดไดด

เรมจากตดผานดานหลงของเบาะไปถงสวนลกของแองรองรบปมกระดกรองนง

จากนนตดขอบดานขางของแองรองรบปมกระดกรองนงออก

ทากาวทขอบฟองน าแนนดานขางแองทง 2 ขางปลอยใหกาวเกอบแหงสนทแลวกดฟองน าเขาหากน

3. ตดสวนลาดเอยงทมมดานในของแองรองรบปมกระดกรองนง

4. ส าหรบทรองนงแบบหยอน: ตดเปนมมลาดเอยงทฐาน(ดานลาง)ทง 2 ขาง

ท าเครองหมายดงตวอยาง แลวตด

การตดสวนนจะชวยใหเขากบรปรางของทรองนงทหยอน

60

5. วางฟองน าชนบนสดทบลงบนเบาะรองนง

วางสวนฐานและสวนบนของเบาะรองนงเขาดวยกน

ไมจ าเปนตองตดกาวระหวางฟองน าทงสองชน

หากชนบนสดเปอนหรอขาด สามารถซก ตากใหแหงหรอเปลยนใหมได

อาจเพมแผนฟองน าเสรมในผาหมเพอเพมความลกของทรองรบปมกระดกรองนงได ค าถามทพบบอยเกยวกบเบาะฟองน าลดแรงกดทบ ควรใชผาแบบใดมาท าเปนผาหมเบาะรองนง?

เลอกผาทยดได และกนน า กรณเปนผากนน าไดไมควรหนาเกนไป เพราะรอยพบอาจท าใหผวหนงเปนรอยและเกดแผลกดทบได

การเลอกขนอยกบผาทสามารถหาได ซงบางครงอาจมขอจ ากด

กรณมผาใหเลอกแตไมแนใจ ควรใหผใชรถนงคนพการทดลองหลายๆชนด

ผใหบรการรถนงคนพการจะมประสบการณเพมขน จากการลองใชผาหลายชนด เบาะรองนงชนดนเหมาะกบผใชทกรายหรอไม?

ไม-เบาะรองนงนไมไดเหมาะสมกบผใชทกราย

อยางไรกตาม ขอดประการหนงของเบาะรองนงชนดน คอสามารถดดแปลงไดงาย เบาะรองนงชนดนรอนหรอท าใหเหงอออกหรอไม?

เบาะรองนงชนดฟองน านอาจท าใหรอนหรอเหงอออกได

อยางไรกตาม เบาะรองนงนมประโยชนหลายอยาง ขอเสยนจงพอยอมรบได ผใชรถนงคนพการทกรายตองใชเบาะรองนงลดแรงกดทบหรอไม? ไม – ไมใชผใชรถนงคนพการทกรายทตองใชเบาะรองนงลดแรงกดทบ

พจารณาปจจยเสยงตอการเกดแผลกดทบตามทไดเรยนมา เพอตดสนใจวาผใชรถนงคนพการมความเสยงตอการเกดแผลกดทบหรอไม

แมวาบางครงไมจ าเปนตองใชเบาะรองนงเพอลดแรงกดทบ แตเบาะรองนงยงสามารถชวยประคองรางกายและท าใหเกดความสบาย แมในผทไมมความเสยงตอการเกดแผลกดทบ

61

จะเกดอะไรขน หากใชเบาะรองนงโดยวางกลบดานหนา-หลง หรอสลบบน-ลาง?

เบาะจะใชงานไดไมด และอาจเพมความเสยงในการเกดแผลกดทบ

ควรแนใจวาผใชรถนงคนพการตลอดจนสมาชกในครอบครวเขาใจวธการใชและการดแลเบาะรองนงอยางถกตอง

กรณจ าเปน อาจท าเครองหมายระบดานหนา-หลง ดานบน-ลางไวทเบาะรองนง เบาะรองนง สามารถใชกบเดกไดหรอไม?

ได เบาะรองนงสามารถใชกบเดกได แตแองรองรบปมกระดกรองนงควรมขนาดเลกลง ดวธการวดขนาดส าหรบเดกในเนอหาดานบน

เดกทใชรถนงคนพการจ านวนมาก ตองการการรองรบทาทางเพมเตม เบาะรองนงนอาจไมรองรบทาทางอยางเพยงพอ

เบาะรองนงทพอด

ตรวจสอบทกครงวาปมกระดกรองนงอยในแองอยางถกตอง ไมใชอยบนขอบหรอสวนทสงของเบาะรองนง ขณะลองอปกรณใหตรวจสอบเสมอวา

แรงกดทบบรเวณใตปมกระดกรองนงอยในระดบ "ปลอดภย" (ดหวขอ วธทดสอบวาเบาะรองนงชวยลดแรงกดทบหรอไม) และ

ปมกระดกรองนงอยในแอง ไมใชอยบนขอบหรอชนบนของเบาะรองนง

62

ขนตอนท 6: การลองอปกรณ

การลองอปกรณประกอบดวยอะไรบาง? ในระหวางการลองอปกรณ ผใชรถนงคนพการและผใหบรการจะตรวจสอบดงหวขอตอไปน

รถนงคนพการมขนาดถกตองและไดรบการลองอปกรณแลว

รถนงคนพการและเบาะรองนงชวยรองรบผใชรถนงคนพการใหนงตวตรง หากมการพจารณาเบาะรองนงลดแรงกดทบดวย – ตรวจสอบวาเบาะรองนงนนชวยลดแรงกดทบ การปฏบตทดในการลองอปกรณ

ถาเปนไปได ผประเมนและผใหลองรถนงคนพการควรเปนคนเดยวกน

ตรวจสอบทงขณะรถนงคนพการอยนงและขณขบเคลอนรถนงคนพการหรอขณะทบคคลอนเขนให

ใหการลองอปกรณตามล าดบดงน ตรวจสอบขนาดและการปรบสวนตางๆ

ตรวจสอบทาทาง

ตรวจสอบแรงกดทบ

ตรวจสอบความพอดของรถนงคนพการขณะทผใชรถนงคนพการมการเคลอนไหว

แบบตรวจสอบการลองอปกรณเพอใหจ าขนตอนตางๆได

ตรวจสอบขนาดและการปรบสวนตางๆ ความกวางของทรองนง ขนาดทพอด: ควรพอดกบรางกาย

วธตรวจสอบ

เลอนปลายนวผานระหวางดานขางของตนขาผใชรถนงคนพการกบขอบขางของรถนงคนพการ นวควรผานไดพอดไมแนน

ตรวจสอบใหแนใจวาดานขางของรถนงคนพการไมกดขาของผใช ขอนส าคญมากส าหรบผทไมสามารถรบรแรงกดใตตนขา (การรบความรสกผดปกต) เพราะแรงกดทตนขาจากดานขางของรถนงคนพการนท าใหเกดแผลกดทบได

ความลกของทนง ขนาดทพอด: วางนวมอสองนว (30 มม.) ระหวางดานหลงของเขากบเบาะรองนง ตอ...

63

วธตรวจสอบ ตรวจสอบวาผใชรถนงคนพการอยในทานงตวตรง เลอนมอระหวางดานหนาของเบาะรองนงกบดานหลงของเขาของผใชรถนงคนพการ

แลวนบวาสอดนวไดกนว – ปกตควรมชองวางประมาณ 2 นวมอ (30 มม.) ส าหรบผใชรถนงคนพการทขายาว อาจมชองวางขนาดใหญถง 60 มม.

เลอนมอลงตามแนวดานหลงนองและตรวจสอบใหแนใจวานวไมสมผสทรองนงหรอเบาะรองนง

ตรวจสอบทงสองขาง ขนาดทพอด จะชวยรองรบตนขา และลดแรงกดใตปมกระดกรองนงปองกนแผลกดทบ ถาทรองนงยาวเกนไป ผใชจะไมสามารถนงตวตรงได ถามความแตกตางระหวางขางซายกบขางขวา ใหใชคาการวดขาทสนกวา

ความสงของทพกเทา ขนาดทพอด: ตนขาไดรบการรองรบเตมทบนเบาะรองนงโดยไมมชองวาง และเทาไดรบการรองรบเตมท

บนทพกเทาโดยไมมชองวางเชนกน

วธตรวจสอบ เลอนมอเขาระหวางตนขากบเบาะรองนงควรมแรงกดทบอยางสม าเสมอและไมม

ชองวางระหวางตนขากบเบาะ ดทเทาบนทพกเทา เทาวางราบเตมฝาเทาบนทพกเทาโดยไมมชองวาง หากมชองวางใตตนขาอาจเปนเพราะทพกเทาสงเกนไป หากมชองวางใตฝาเทาอาจเปนเพราะทพกเทาต าเกนไป

ความสงของพนกพง ขนาดทพอด: ขนาดทพอดควรใหการรองรบแกผใชรถนงคนพการตามทตองการ และสามารถเคลอนไหว

หวไหลเพอปนรถไดอยางอสระ วธตรวจสอบ สอบถามผใชรถนงคนพการวาพนกพงใหความสบายหรอไม สงเกตวาล าตวมความสมดลกบสะโพกหรอไม ผใชรถนงคนพการสามารถปนรถไดโดยพนกพงไมเปนอปสรรคหรอไม ความสงของพนกพงขนอยกบความตองการของผใช ผใชรถนงคนพการทปนรถดวยตนเองตองการพนกพงทท าใหสามารถเคลอนไหวหวไหลไดอยางอสระ ขณะทผใชทมความยากล าบากในการทรงทาตองการพนกพงสง ซงใหการรองรบกระดกสนหลงไดมากกวา

ในแบบประเมนเพอพจารณารถนงคนพการ มการวดความสงของพนกพง 2 ระดบ (ดขนตอนท 2: การประเมน หวขอ "การวดขนาด") ควรวดทง 2 ระดบ เนองจากบางครงผลอาจไมชดเจนวาพนกพงสงระดบใดจะใหความสบายแกผใชมากทสด

64

พนกพงทใหการรองรบไปถงบรเวณฐานซโครงของผใชรถนงคนพการ เปนระดบความสงทเหมาะสมในกรณทผใชรถนงคนพการ

แขงแรงและคลองแคลว

สามารถนงตวตรงไดและการทรงตวด

สามารถปนรถไดเอง และตองการอสระในการเคลอนไหว ความสงของพนกพง D (ฐานซโครง)

พนกพงทใหการรองรบไปถงบรเวณฐานสะบกของผใชรถนงคนพการ เปนความสงทเหมาะสมในผใชรถนงคนพการท

มแนวโนมเหนอยงาย เชน สงอาย หรอมโรคความเสอมตางๆ

มความยากล าบากในการนงตวตรง พนกพงทสงระดบน ยงใหอสระในการเคลอนไหวหวไหลไดบางสวน ส าหรบผใชรถนงคนพการทปนรถดวยมอ ความสงของพนกพง E (ฐานสะบก)

ต าแหนงของลอหลง – ส าหรบการปนรถดวยมอ ขนาดทพอด: เมอจบทวงปน ขอศอกของผใชรถนงคนพการควรงอในมมทเหมาะสม

วธตรวจสอบ

ใหผใชรถนงคนพการจบทสวนบนสดของวงปน ขอศอกควรงอ 90 องศา

ตรวจสอบวาลอหลงอยในต าแหนงทเหมาะสมเพอใหทรงตวไดด (อยดานหนาเพอคลองแคลว (active) อยดานหลงเพอความปลอดภย (safe))

กรณทผใชรถนงคนพการตองการใหลอหลงอยในต าแหนง "ปลอดภย" (อยดานหลง) คอแขนยนมาดานหลงเพอการปน ใหอธบายสงเหลานตอผใชงาน หากมการปรบใดๆตอต าแหนงลอหลง เบรคควรไดรบการปรบและการตรวจสอบซ าเชนกน

ความสงของทนง- ส าหรบการปนรถดวยเทา ขนาดทพอด: เมอนงตวตรงและเชงกรานชดพนกพงแลว เทาของผใชรถนงคนพการควร

วางราบกบพนได

65

วธตรวจสอบ ใหผใชรถนงคนพการนงโดยเชงกรานชดพนกพงโดยเทาขางทใชเขนวางราบกบพน ตรวจสอบวาเทามาสามารถวางราบกบพนไดหรอไม กรณทรองนงมระดบสงเกนไป ผใหบรการอาจ

ลดความสงของเบาะรองนง

ตดทรองนงแบบแขงใหมระดบต ากวาทรองนงเดม (ควรขอค าแนะน าหรอการชวยเหลอทางเทคนค)

ส าหรบผใชรถนงคนพการทปนรถดวยเทาหนงขาง และเทาอกขางวางบนทพกเทา ใหตรวจสอบแรงกดใตปมกระดกรองนงดานทวางเทาบนทพกเทา (ดในบทท A 7: การเลอกเบาะรองนง หวขอ “วธทดสอบวาเบาะรองนงลดแรงกดทบหรอไม”)

ตรวจสอบทาทาง

ขณะผใชนงบนรถนงคนพการ ใหตรวจสอบวาผใชนงในทาตงตรงหรอไม โดยตรวจสอบทงจากดานหนาและดานขาง

ผใชรถนงคนพการบางรายชอบสอดเทาไวดานใน ซงสามารถท าไดในรถนงคนพการบางชนด หากผใชรถนงคนพการรสกสบายและทรงตวดกสามารถท าได

ตรวจสอบแรงกด

ผใชรถนงคนพการทกรายทมความเสยงตอการเกดแผลกดทบ – ควรตรวจสอบวาแรงกดใตปมกระดกรองนงอยในระดบปลอดภย

66

ตรวจสอบความพอดของรถนงคนพการในขณะทผใชรถนงคนพการมการเคลอนไหว ขนตอนสดทายของการลองอปกรณคอการตรวจสอบความพอดขณะรถนงคนพการก าลงเคลอนท กรณทผใชงานไมสามารถปนรถไดอง ใหสมาชกในครอบครวหรอผดแลชวยเขนรถให

สงทตองตรวจสอบ ไดแก:

พนกพงท าใหผใชรถนงคนพการมอสระในการเคลอนไหวหวไหลในการปนรถไดหรอไม?

พนกพงสามารถชวยรองรบสวนของรางกายไดเพยงพอหรอไม?

ต าแหนงของลอหลงเหมาะสมกบผใชงานหรอไม?

แบบตรวจสอบการลองอปกรณ 1. รถนงคนพการพรอมใชงานหรอไม?

รถนงคนพการไดรบการตรวจสอบเพอใหแนใจวามความปลอดภยและสวนตางๆใชงานไดหรอไม?

2. ตรวจสอบขนาดและการปรบสวนตางๆ

ความกวางของทรองนง: ควรมขนาดพอด

ความลกของทรองนง: มชองวางระหวางหลงเขากบขอบทรองนงหรอเบาะรองนงประมาณ 2 นวมอ

ความสงของทพกเทา: ตนขาวางราบบนเบาะรองนงโดยไมมชองวาง เทาทงสองขางวางราบบนทพกเทาโดยไมมชองวาง

67

ความสงของพนกพง: ผใชรถนงคนพการไดรบการประคองเทาทตองการและมอสระในการเคลอนทหวไหลในการปนรถ (กรณปนดวยตนเอง)

ต าแหนงของลอหลง (ส าหรบการปนดวยมอ): เมอเหยยดแขนลงดานขาง แขนของผใชรถนงคนพการอยในแนวเดยวกบแกนลอหลง

เมอวางมอทขอบบนสดของวงปน ขอศอกของผใชรถนงคนพการควรงอประมาณ 90 องศา

เบรค: เบรคท าหนาทไดอยหรอไม? ความสงของทรองนง (ส าหรบการปนดวยเทา): เมอผใชรถนงคนพการนงตวตรง หลงชดพนกพง และเทาควรวางราบ บนพน

3. ตรวจสอบทาทาง

ผใชรถนงคนพการสามารถนงตวตรงไดอยางสบายหรอไม? ตรวจสอบทาทางจากดานขาง ตรวจสอบทาทางจากดานหนา/ดานหลง

4. ตรวจสอบแรงกดทบ

ตรวจสอบแรงกดทบใตปมกระดกรองนงในผใชรถนงคนพการทกรายทมความเสยงตอการเกด แผลกดทบ A

อธบายการทดสอนแกผใชรถนงคนพการ

B

บอกใหผใชรถนงคนพการยกตวขนหรอโนมตวไปขางหนา สอดปลายนวของผประเมนเขาใตปมกระดกรองนง

68

C

บอกใหผใชรถนงคนพการเอนตวกลบไปนงทบบนมอของผประเมน ตรวจสอบใหแนใจวาผใชรถนงคนพการนงตวตรงและวางมอลงบนตนขา

D ระบระดบของแรงกดทบ:

ระดบท 1 = ปลอดภย: ปลายนวสามารถกระดกขนลงไดไมนอยกวา 5 มม. ระดบท 2 = เตอน: ไมสามารถกระดกปลายนวขนลงได แตสามารถเลอนมอออกไดงาย ระดบท 3 = ไมปลอดภย: ปลายนวถกกดแนน เลอนมอออกไดยาก

E ท าการประเมนซ าทปมกระดกรองนงอกขางหนง

5. ตรวจสอบความพอดขณะรถนงคนพการเคลอนท

พนกพงชวยใหผใชรถนงคนพการมอสระในการเคลอนไหวหวไหลไปปนรถหรอไม? พนกพงชวยรองรบรางกายของผใชรถนงคนพการอยางเพยงพอหรอไม? เทาของผใชรถนงคนพการวางบนทพกเทาหรอไม? ต าแหนงของลอหลงเหมาะสมส าหรบผใชงานหรอไม?

6. การปฏบต?

จ าเปนตองมการด าเนนการใดเพมเตมหรอไม? เขยนสงทตองด าเนนการลงในแฟมประวตของผใชรถนงคนพการ

การแกไขปญหา

ในบางครงผใหบรการอาจพบปญหาในการท ารถนงคนพการทมอยใหเหมาะสมกบผใชรถนงคนพการ ปญหาดงกลาวอาจเกดจาก

ความจ ากดในเรองประเภทและขนาดของรถนงคนพการ

ผใชรถนงคนพการตองการสวนทรองรบเปนพเศษเพอใหรางกายสามารถอยในทาตงตรงไดและมความสบาย

ตอไปนเปนการแกไขปญหาเบองตนส าหรบปญหาพนฐานทพบบอย การดดแปลงและการการประคองทาทางจะมเนอหามากขนในการฝกอบรมระดบกลาง (intermediate - level training)

การแกไขปญหาทงหมดในบทน เปนการสมมตวาไดเลอกรถนงคนพการทขนาดใกลเคยงทสดเทาท มอยส าหรบผใชงานแลว ตรวจสอบใหแนใจทกครงกอนท าการดดแปลงรถนงคนพการ

69

ปญหา: ทรองนงสนเกนไป

หากความลกของทรองนง (วดจากขอบดานหลง) สนกวาความลกของทรองนงทเหมาะกบผใชงานเกนกวา 100 มม. ถอวาเปนปญหา เนองจากผใชงานจะไมไดรบการรองรบเพยงพอใหนงไดอยางสบาย และการลดแรงกดทบจะท าไดนอยลง จงจ าเปนตองเพมความลกของทรองนง การแกไขปญหา: มวธแกไข 3 วธดงน

วธแกไข ขอควรระวง 1.เพมความลกของทรองนงใหยาวขนโดยขยายโครงทรองนงและเปลยนผาใบรองนงใหม ถารถนงคนพการเปนแบบทโครงพบได

ใหตรวจสอบวาโครงทรองนงยดตดกบโครงรถหรอไม ซงหมายถงโครงทรองนงอาจแยกสวนจากโครงสรางรถ

ในกรณน จะสามารถเพมความยาวของโครงทรองนงและผาใบรองนงได

2. เพมความลกของทรองนงโดยเปลยนผาใบรองนง ถาโครงสรางของรถนงคนพการเปนแบบ

โครงแขง ไมสามารถพบได ใหตรวจสอบวาโครงทรองนงยนเลยผาใบรองนงหรอไม

ในกรณน อาจเปลยนเฉพาะผาใบรองนง โดยใหผาใบมความยาวทถกตองและยดตดกบโครงเดมทมอยแลว

3. เพมความลกของทรองนงโดยเสรมแผนกระดานแขงพรอมเบาะรองนง แผนกระดานแขงนอาจท าจากไม

พลาสตก หรอ วสดอนๆทมความแขง ทไมหกงอหรอแตก

สามารถน าไปยดตดดานบนของโครงทรองนง

เพมเบาะรองนงทมขนาดเดยวกนกบขนาดของแผนรองทเสรมดวย

ตรวจสอบใหแนใจวาทรองนงมความแขงแรงพอทจะรองรบน าหนกของผใชรถนงคนพการตรวจสอบวาทรองนงนนไมงอหรอแตกบรเวณทขยายออกไป

ถาใชทรองนงแบบแขง ใหเบาะรองนงแกผใชรถนงคนพการทกรายเสมอ

ตรวจสอบระหวางลองอปกรณวาความสงของพนกพงและทพกเทาวามความสงอยในระดบทถกตอง เนองจากแผนเสรมแบบแขงและเบาะรองนงทใหจะท าใหตวผใชรถนงคนพการสงขนอกขณะนง

70

ปญหา: ทรองนงลกเกนไป

ถาทรองนงทสนทสดกยงมขนาดลกเกนไปส าหรบผใชรถนงคนพการ ผใชรถนงคนพการจะไมสามารถนงตวตรงได ตองท าทรองนงใหสนลง

การแกไขปญหา: มวธแกไขดงน

วธแกไข ขอควรระวง 1. ลดความลกของทนง ท าเครองหมายทระยะทรองนงทตองการและ

ลดความลกของทรองนงลง

ถาท รองนง เปนแบบผาใบรอง- ใหน าผาใบออกมาตดใหสน (ใชจกรอตสาหกรรม) และใสใหม

ถาทรองนงเปนแผนแขงใหแกะออกมาท าใหสนแลวใสกลบเขาไปใหม

ท าเบาะรองนงใหสนลงเพอใหไดขนาดเดยวกนกบขนาดของทรองนง

หากเปนการตดทรองนงทเปนแผนแขง ตองตรวจสอบเสมอวาสวนของขอบเรยบ ไมมคม

ในการตดเบาะรองนง ตองตดสวนดานหนาเสมอ เพอใหสวนดานหลงทท าหนาทลดแรงกดทบยงเหมอนเดม

ปญหา : ทพกเทาต าเกนไป

ถาทพกเทาอยต าเกนไป ผใชรถนงคนพการจะเกดความไมสบายในขณะทวางเทา และยงเปนสาเหตใหตวผใชอาจเลอนไปดานหนา หรออาจมความรสกวานงไมมนคง ผใชรถนงคนพการจะไมไดรบการประคองใหนงตวตรงอยางสบาย จงควรปรบเพมความสงของทพกเทา

การแกไขปญหา: มวธแกไข 2 วธดงน

วธแกไข ขอควรระวง 1. ยกทพกเทาขน - โดยตดแกนทพกเทาใหสนลง รถนงคนพการแบบสลอสวนใหญแกนทพกเทา

สามารถตดใหสนลงได ตรวจสอบเสมอวากลไกการท างานยงคงเหมอนเดม

2. เพมความสงของทพกเทา - โดยการเสรมแผนทพกเทา ใชไมหรอวสดทมความแขงแรงในการเพมความ

สงใหกบทพกเทา ตรวจสอบวาสวนทเสรมขนมาไมไปขดขวางการพบขนของแผนทพกเทา

เพมความสงของทพกเทาโดยการเสรมแผนพกเทา (ตามรปเปนการเพมความสงของแผนพกเทาเพยงขางเดยวเพอใหรองรบขาขางทสนกวา)

71

ปญหา: ทพกเทาสงเกนไป

ถาทพกเทาสงเกนไป ตนขาของผใชรถนงคนพการจะไมสามารถวางทรองนงไดอยางสบาย ทพกเทาทสงเกนไปยงอาจสงผลใหเกดแรงกดทปมกระดกรองนงเพมขนดวย จงจ าเปนตองปรบใหต าลง

การแกไขปญหา: มวธแกไข 2 วธดงน

วธแกไข ขอควรระวง 1. ปรบความสงของทพกเทาใหต าลง - โดยการเพมความยาวของทอในของแกนทพกเทา ตรวจสอบวาทอในสามารถเปลยนเปน

ทอทยาวกวาไดหรอไม ถาได-สามารถเปลยนทอดงกลาวกบ

วสดทใกลเคยงกนทงขนาดและความแขงแรง

หากปรบทพกเทาใหต าลง -ตรวจสอบใหแนใจวาไมต าเกนไปจนสมผสพน ถาหากมการสมผสกบพนใหใชวธการทสองในการเพมความสงแทน และถายงไมไดระดบแสดงวารถนงคนพการนนไมเหมาะสมกบผใชรถนงคนพการนน

2. เพมความสงของเบาะรองนง

เพมความสงของเบาะรองนงหรอยกทรองนงใหสงขนโดยการเสรมวสดทมความแขงเขาไปใตเบาะ

ไมควรใชฟองน านมในการเพมความสงของเบาะรองนง เนองจากตวฟองน านมจะยบตวและจะรสกไมมนคงดวย

ตรวจสอบวาพนกพงและทพกแขนอยในระดบความสงทถกตอง เบาะรองนงทสงขนจะยกตวของผใชใหสงขนดวย

ตรวจสอบวาการเพมความสงของเบาะรองนงไมท าใหการท าทกษะตางๆเปลยนไป ยกตวอยางเชน หลงจากเสรมเบาะรองนงแลวผใชรถนงคนพการอาจไมสามารถปนรถนงคนพการเขาไปใตโตะได

ปญหา: ขาหมนเขาดานในหรอหมนออกดานนอก

บางครงขาของผใชรถนงคนพการอาจมการหมนเขาดานในหรอออกดานนอก ซงอาจมสาเหตมาจากความเคยชนในการนงของแตละคน หรอ เปนเพราะปญหาทางดานรางกาย (เชนกลามเนอออนแรง ) การปรบเปลยนทรองนงหรอเบาะรองนงแบบพนฐานสามารถชวยลดปญหาเหลานได

การแกไขปญหา: มวธแกไข 3 วธดงน

วธแกไข 1. ตรวจสอบความสงของทพกเทาอกครง ตรวจสอบใหแนใจวาความสงของทพกเทาชวยในรองรบผใชรถนงคนพการไดอยางถกตอง (ระดบแรงกดตอเทาและตอใตขาควรเทากน) 2. ตรวจสอบความตงของทรองนงวามความพอด

ถารถนงคนพการนนมทรองนงท าจากผาใบ ใหตรวจสอบความตงใหอยในระดบทพอด ถารถนงคนพการนนมทรองนงทหยอนหอยลงจะท าใหขาของผใชรถนงคนพการหมนเขาดานใน

3. เสรมลมเขาไปในเบาะรองนงเพอจดขาใหอยในทาทปกต (ดงทแสดงไวใน DVD และภาพตวอยางประกอบ) หรอใหเบาะรองนงทแบบโคงเขารปหรอปรบเบาะรองนงถาจ าเปน

72

เบาะลดแรงกดแบบโคงเขารปบางชนจะมสวนทสงขนระหวงตนขาทงสอง ซงชวยใหขาแยกจากกน สวนดงกลาวนสามารถปรบใหสงขนไดอกเพอเพมการรองรบ

เบาะลดแรงกดแบบโคงเขารปบางชนจะมรองรองรบขา รองนสามารถเพมขนไดเพอปองกนไมใหขาหมนออกดานนอก

เสรมฟองน ารปลมทกงกลางบรเวณดานหนาของเบาะรองนงจะชวยใหขา

ของผใชรถนงคนพการแยกจากกน

เสรมฟองน ารปลมทขอบขางสวนหนาของเบาะรองนงเพอชวยใหตนขาของผใชรถนงคนพการไมกางออกเกนไป

ปญหา: เทาเลอนหลดออกจากทพกเทาไดงาย

บางครงเทาของผใชรถนงคนพการอาจมการเลอนหลดออกจากทพกเทา ซงสาเหตสวนใหญมาจากปญหาทางรางกาย (เชน กลามเนอออนแรง หรอกลามเนอทมการเกรง)

การแกไขปญหา: มวธแกไข 3 วธดงน

วธแกไข ขอควรระวง 1. ตรวจสอบความสงของทพกเทาอกครง

ตองใหแนใจวาความสงของทพกเทาชวยรองรบรางกายของผใชรถนงคนพการไดอยางถกตอง (แรงกดทบใตขาและใตฝาเทาเทากน)

2. ปรบมมของทพกเทา (ถาเปนไปได) ตรวจสอบดวามมของทพกเทาสามารถปรบได

หรอไม ถาสามารถท าได ใหเพมมมของทพกเทา ซงจะ

สามารถชวยใหเทาอยกบท ไมเลอนไหลตกจากทพกเทา

ตรวจสอบวามแรงกดอยางสม าเสมอบรเวณใตเทาและใตตนขา

ตอ

73

3. ตดสายรด ตดสายรดตรงต าแหนงขอเทา

ถาเทาเลอนหลดไปดานหลง สายรดควรออมไปดานหลงของขาดวย

ถาเทาเลอนหลดไปดานหนา สายรดควรอยดานหนาของขา

ตองใหแนใจวาสายรดสามารถแกะออกไดงาย เพอใหผใชรถนงคนพการสามารถเคลอนยายตวเขาและออกรถนงคนพการไดโดยไมยากมาก

ตรวจสอบวาผใชรถนงคนพการสามารถเออมมอถงสายรดไดโดยไมตองชวยและสามารถตดสายรดไดงาย

สายรดนองชวยใหขาของผใชรถนงคนพการอยกบท

สายรดดานหลงของเทาจะใหการรองรบมากขน ชวยปองกนไมใหเทาของผใชรถนงคนพการเลอนหลนทางดานหลงของทพกเทา

ปญหา: รถนงคนพการกวางเกนไป

บางครงรถนงคนพการขนาดเลกทสดทมยงมขนาดทกวางเกนไปส าหรบผใชรถนงคนพการบางคน ถาทรองนงกวางเกนไป ผใชรถนงคนพการจะนงตงตรงไดยากและล าตวจะเอยงไปดานใดดานหนง การเสรมฟองน าอยางงายสามารถชวยประคองใหผใชรถนงคนพการนงตวตรงขนได

การแกไขปญหา: มวธแกไข 1 วธดงน

วธแกไข ขอควรระวง 1. เสรมฟองน าทดานขางของเชงกรานทงสองดาน วดชองวางระหวางตวผใชรถนงคนพการกบดานขางของ

ทพกแขน (ในขณะทนงอยตรงกลางรถนงคนพการ หลงชดกบพนกพง)

ตดแผนฟองน าและใสลงไปตรงชองวางดานขางระหวางผใชรถนงคนพการกบดานขางของรถนงคนพการ

ตรวจสอบความพอด หมผาและตดฟองน ากบรถ ถาทพกแขนเปนวสดแขงอาจ

ตดฟองน าเขากบทพกแขน หรออาจตดกบดานบนของเบาะรองนง

แผนฟองน าควรอยหางจากล าตวผใชรถนงคนพการ

ท าเบาะรองนงใหมขนาดพอดกบทรองนง

หากทรองนงกวางมาก จะท าใหผใชรถนงคนพการเออมไปจบวงปนอยางยากล าบากดวย

การตองเออมแขนอยางมากเพอไปจบวงปน จะท าใหเกดการบาดเจบของหวไหลได จงควรพจารณาอยางระมดระวงวารถนงคนพการนนปลอดภยส าหรบผใชหรอไมกอนพจารณาใหเขา

74

การเสรมฟองน าจะลดความกวางภายในรถนงคนพการลง

ขนตอนท 7: การฝกผใชรถนงคนพการ (user training) ขอมลและการฝกเกยวกบรถนงคนพการสามารถชวยใหผใชงานไดประโยชนสงสดจากรถนงคนพกาของตนเอง ถาปราศจากขนตอนน อาจเปนไปไดวารถนงคนพการทไดรบจะไมสามารถชวย/เกดประโยชนกบผใชรถนงคนพการไดเทาทควรจะเปน

ทกษะทเปนประโยชนส าหรบผใชรถนงคนพการ

สงส าคญทตองสอน 6 ขอ ประกอบดวย การพบ-กางรถนงคนพการ การเคลอนยายตวเขา-ออกจากรถนงคนพการ การขบเคลอนรถนงคนพการ-ใหเหมาะกบความตองการของผใชงาน การปองกนแผลกดทบและการดแลกรณมแผลกดทบ การดแลรถนงคนพการและเบาะรองนงทบาน สงทตองปฏบตหากเกดปญหา

ในแบบตรวจสอบการฝกผใชรถนงคนพการจะมรายการทกษะตางๆทอาจเปนประโยขนตอผใชรถนงคนพการทตองเรยนร ซงผใชรถนงคนพการบางคนอาจไดเรยนรเกยวกบทกษะเหลานแลว และผใชรถนงคนพการทกคนไมจ าเปนทจะตองฝกทกทกษะ

หนวยบรการรถนงคนพการบางแหงอาจใชแบบตรวจสอบนเปนแบบฟอรมหลกทเกบไวในแฟมประวตของผใชรถนงคนพการ ผใหบรการสามารถบนทกเกยวกบสงทผใชรถนงคนพการจ าเปนตองไดรบการสอนในแบบฟอรมน ซงขอมลดงกลาวจะมาจากการประเมนและการสอบถามจากผใชรถนงคนพการ นอกจากนผใหบรการยงสามารถบนทกสงทไดสอนไปแลวลงในแบบฟอรมดวย

ถามผใชรถนงคนพการวาตองการใหสอนผดแลดวยหรอไม ผใชรถนงคนพการจ านวนมากทยงตองไดรบความชวยเหลอจากครอบครวหรอผดแลอย ซงหากทกคนไดมสวนรวมและเรยนรเกยวกบทกษะในการใชงานและการดแลรกษารถนงคนพการไปพรอมกนยอมจะเปนประโยชนอยางมาก

การฝกผใชรถนงคนพการใหประสบผลส าเรจ

คนหาวาสงใดทผใชรถนงคนพการรอยแลว

อธบาย สาธตใหด จากนนใหโอกาสผใชรถนงคนพการไดทดลองปฏบต ใชภาษาททกคนสามารถเขาใจได ใหผใชรถนงคนพการสอนผใชรถนงคนพการดวยกนเอง ใชทกษะการสอสารทด ใหก าลงใจ

75

แบบตรวจสอบการฝกผใชรถนงคนพการ

ทกษะ ทตองสอน

ทกษะ ทสอนแลว

การใชรถนงคนพการ การพบและกางรถ การยกรถ การถอดใสลอหลง การใชเบรค การใชเบาะรองนง รวมถงการวางเบาะอยางถกตอง การวางเบาะรองนงบนรถ การเคลอนยายตว แบบท าดวยตนเอง แบบมผอนชวยเหลอ ดวยวธอน การใชรถนงคนพการ การปนอยางถกวธ การขนและลงทางลาดชน การขนและลงพนตางระดบ การเคลอนทผานพนขรขระ การยกลอหนาชวคร การปองกนแผลกดทบ การตรวจสอบแผลกดทบ เทคนคการลดแรงกดทบ การรบประทานอาหารทดและดมน ามากๆ สงทตองท าเมอมแผลกดทบ การดแลรกษารถนงคนพการทบาน ท าความสะอาดรถนงคนพการ ซกและผงเบาะรองนงและผาหมใหแหง หยอดน ามนสวนทท าใหรถนงคนพการเคลอนท เตมลมยาง ขนนอตและสลกตางๆใหแนน (หากหลวม) ขนซลอใหแนน (หากหลวม) ตรวจสอบผาใบ ตรวจสอบสนม ตรวจสอบเบาะรองนง จะท าอยางไรหากเกดปญหา หากรถนงคนพการจ าเปนตองซอมแซม หากรถนงคนพการขนาดไมพอดหรอนงไมสบาย

76

ขนตอนท 8: การดแลรกษาและซอมแซม (maintenance, repairs and follow up)

การดแลรกษารถนงคนพการและเบาะรองนงอยางสม าเสมอจะชวยประหยดคาใชจายและปองกนการบาดเจบและปญหาระยะยาวตอรางกายของผใชรถนงคนพการ รถนงคนพการทไดรบการดแลรกษาจะท าใหรสกสบายและใชงานงายขน เบาะรองนงทไดรบการดแลจะยงคงท าหนาทลดแรงกดทบและรองรบรางกาย

ผใหบรการรถนงคนพการตองสอนผใชรถนงคนพการถงวธการดแลรกษารถนงคนพการและเบาะรองนงดวย

ปองกนการซอมแซม : การดแลรกษา

มสงทควรท าเพอดแลรกษารถนงคนพการและเบาะรองนง 6 อยาง ควรสาธตวธการดแลรกษารถนงคนพการแกผใชงาน พรอมอธบายถงความส าคญของการดแลรกษา ตารางในหนาถดไปเปนการอธบายสงทควรท า ความส าคญและวธการท า ทรพยากรในทองถนส าหรบการซอมแซมรถนงคนพการ คนหาวามใครในทองถนทอาจซอมแซมรถนงคนพการไดบาง ซงอาจไดแก ชางซอมจกรยาน

ชางซอมรถยนต หรอจกรยานยนต

หองปฎบตงาน – ชางเชอม ชางประปา (สวนทเปนโลหะ) ชางไม ชางเฟอรนเจอร (สวนทเปนไม) ผใชรถนงคนพการ ครอบครวของผใชรถนงคนพการ ญาต หรอเพอนบาน

ชางตดเสอส าหรบการซอมแซมผาใบ

หนวยบรการรถนงคนพการ

77

การดแลรกษารถนงคนพการทบาน ความส าคญ วธการ 1.ท าความสะอาดรถนงคนพการและเบาะรองนง

ไมใหสวนทเปนโลหะเกดสนม ไมใหสวนทเปนไมหรอผาเปอย ไมใหเกดความเสยหายจากเศษดนเขาไปอดในสวนทท าใหรถเคลอนท

ใชน าอนและสบ

เชดและผงใหแหง

ควรใหความสนใจสวนทเคลอนทและจดทผาใบยดตดกบโครงรถ

ถอดเบาะรองนงจากผาหมและแยกท าควมสะอาด

เบาะรองนงควรผงในรมเสมอ -หามตากแดด

2.หยอดน ามนในจดทท าใหรถนงคนพการเคลอนท

ชวยใหสวนตางๆใหสวนตางๆเคลอนทอยางนมนวล

ปองกนการเกดสนม

ท าความสะอาดรถนงคนพการและผงใหแหงกอน

ใชน ามนหลอลน เชน น ามนหลอลน

หยอดจดทท าใหรถนงคนพการเคลอนททกจด

3.เตมลมยาง (กรณเปนยางลม)

ยางมอายการใชงานนานขน เขนงาย ใชแรงนอยลง เบรคท างานไดด

ใชนวหวแมมอกดทยางเพอตรวจสอบลมยาง โดยควรมรอยกดลงเลกนอย (5มม)

ลมยางควรเทากนทกลอ

เตมลมโดยใชทเตมลมจกรยานหรอสงอนทใกลเคยง การลดลมยางท าโดยปลอยลมออกจากจกปดลมยาง

4. ขนนอตและสลกตางๆใหแนน (หากหลวม)

นอตทหลวมจะท าใหชนสวนตางๆเคลอนจากท สงผลใหเกดความไมสะดวกในการใชงาน และชนสวนตางๆหลดและสญหาย

ตรวจสอบรถนงคนพการวาแกนตางๆหลวมหรอไม ขนใหแนนดวยประแจ อยาขนแนนจนเกนไป

78

ความส าคญ วธการ 5. ขนซลอใหแนน (หากหลวม)

ซลอทหลวมท าใหลอโคงงอ และแตกได

บบซลอทละ 2 ซเขาหากน หากดงเบาๆแลวซลอหลดออก อาจเนองจากซลอหลวมเกนไป ใหขนใหแนนดวยประแจ

ซลออาจแนนเกนไป หากรสกวาซลอแขงมาก อาจเปนเพราะขนแนนเกนไป ควรคลายใหหลวม

6. ตรวจสอบอยางสม าเสมอ ตรวจสอบสนมและผาใบ

สนมท าใหวสดตางๆ ไมทนทาน

ท าใหสวนตางๆแตกหกและเปนอนตรายตอผใช

ผาใบควรอยในสภาพทดเพอใหสามารถรองรบรางกายและท าใหเกดความสบาย

ถาผาใบฉกขาดทนททนใด ผใชอาจไดรบบาดเจบ

ตรวจสอบสวนทเปนโลหะททาสวาผกรอนหรอมสนมหรอไม

ถาพบสนม ใหใชกระดาษทรายหรอแปรงขดเหลกขดสนมออก ท าความสะอาดดวยทนเนอร ผา และทาสใหม

ส ารวจสวนทสก ขาด สกปรก หรอสวนท หลดหอยออกมา

ตรวจสอบความตงของทนงและพนกพงวาเหมาะสมหรอไม ถาผาใบ ขาด ตงหรอหยอน ใหซอมแซม

ตรวจสอบเบาะรองนง

เบาะรองนงควรสะอาดและแหง เพอปกปองผวหนงได

เบาะรองนงจะมอายการใชงานนอยกวารถนงคนพการ

การตรวจสอบอยางสม าเสมอจะท าใหรเวลาทควรเปลยนเบาะรองนง

ถอดผาหมเบาะ

ตรวจสอบสวนทฉกขาด สกปรกและรทงในผาหมและฟองน า

ถาเบาะรองนงขาด ควรไดรบการตรวจสอบโดยผใหบรการรถนงคนพการ บางทอาจตองเปลยนใหม

การซอมรถนงคนพการและเบาะรองนงโดยทวไป

บางกรณอาจจ าเปนตองซอมแซมรถนงคนพการและเบาะรองนง ผใหบรการรถนงคนพการตองสามารถซอมหรอแนะน าผใชงานเกยวกบสถานททสามารถไปขอความชวยเหลอ ผใชบางรายสามารถซอมไดเองในขณะทบางรายตองการความชวยเหลอ อยางไรกตามผใชงานรถนงคนพการทกรายควรไดรบขอมลเกยวกบแหลงทซอมรถนงคนพการได

79

การตดตามผลคออะไร? และมวธการอยางไร?

การตดตามผลเกดหลงจากผใชไดรบและใชรถนงคนพการสกระยะ การนดหมายตดตามผล เปนโอกาสทจะ รวบรวมขอมลจากผใชรถนงคนพการ ตรวจสอบวารถนงคนพการใชงานไดดหรอไม ตรวจสอบวารถนงคนพการมขนาดพอดหรอไม

ผใชทกรายลวนแตไดประโยชนจากการเยยมตดตาม และส าคญมากส าหรบ เดกเดก

ผใชรถนงคนพการทมความเสยงตอการเกดแผลกดทบ

ผใชรถนงคนพการทมภาวะโรคแบบเสอม (progressive conditions) ผใชรถนงคนพการทยงไมสามารถท าทกษะตางๆทเคยไดรบฝก

ไมมกฏเกณฑวาเมอใดควรท าการตดตามผลในแตละครง แตมกพบวาการตดตามผลภายในระยะเวลา 6 สปดาหหลงการใหบรการเปนชวงทมประโยชน ทงนขนอยกบความจ าเปนของผใชรถนงคนพการ อยางไรกตาม ส าหรบเดก ควรตดตามผลทก 6 เดอน เนองจากเดกมการเปลยนแปลงอยางรวดเรวจากการเจรญเตบโตของรางกาย

การนดตดตามผลอาจท าทบานของผใชรถนงคนพการ หนวยบรการรถนงคนพการ หรอสถานทใดๆทสะดวกส าหรบผใชรถนงคนพการและผใหบรการ

สงทตองท าในกาตดตามผล โดยทวไปไดแก ตรวจสอบวารถนงคนพการอยในสภาพดหรอไม ใหค าแนะน าหรอการฝกเพมเตม กรณจ าเปน

o ปรบรถนงคนพการใหม o ใหการดแลและซอมแซมเบองตน o พจารณาแนวทางการซอมใหญหรอชวยผใชงานในการตดตอดานการซอม

แบบฟอรมในหนาถดไปสามารถใชเปนแนวทางในการตดตามผล ผใหบรการควรบนทกวาควรท าอะไรตอหลงจากตดตามผลไปแลว

วธด าเนนการนดหมายเพอตดตามผล นดหมายการตดตามผล เมอผใชรถนงคนพการไดรบรถนงคนพการ

ไปเยยมบานผใชรถนงคนพการเพอตดตามผล (ถาเปนไปได) ตดตามผลผานการเยยมบานตามปกตของเจาหนาทฟนฟสมรรถภาพในชมชนซงผานการอบรม

เกยวกบการตดตามผลแลว

ตดตามผลทางโทรศพท ส าหรบพนททเดนทางล าบาก และผใชรถนงคนพการมโทรศพท

80

แบบฟอรมตดตามผล แบบฟอรมนใชบนทกขอมลทไดจากการตดตามผล

1. ขอมลเกยวกบผใชรถนงคนพการ

ชอผใชรถนงคนพการ หมายเลข ..

วนทลองอปกรณ วนทตดตามผล . ชอผตดตามผล การตดตามผลด าเนนการท: บานของผใชรถนงคนพการ หนวยบรการรถนงคนพการ อนๆ

2. การสมภาษณ

คณไดใชรถนงคนพการมากเทาทคณตองการหรอไม? ใช ไมใช

ถาไมใช- เพราะอะไร?

คณมปญหาจากการใชงานรถนงคนพการหรอไม? ใช ไมใช

ถาใช – มปญหาอะไร?

คณมค าถามเกยวกบการใชงานรถนงคนพการหรอไม? ใช ไมใช

ถาใช – ค าถามเกยวกบอะไร? จ าเปนตองฝกเพมเตมหรอไม?

ผใชรถนงคนพการทแผลกดทบหรอมไม? ใช ไมใช

บรรยาย (ต าแหนงและระยะของแผล) คณจะใหคะแนนความพงพอใจตอรถนงคนพการของคณกคะแนนจาก 1-5? (1 =ไมพงพอใจ และ 5 = พงพอใจมาก)

คะแนน:

ความเหน:

3. ตรวจสอบรถนงคนพการและเบาะรองนง

รถนงคนพการอยในสภาพดและปลอดภยในการใชงานหรอไม? ใช ไมใช

เบาะรองนงอยในสภาพดและปลอดภยในการใชงานหรอไม? ใช ไมใช ถาขอใดขอหนงตอบไมใช – มปญหาอะไร?

4. ตรวจสอบความพอด

รถนงคนพการขนาดพอดหรอไม? ใช ไมใช ถาไมใช – มปญหาอะไร?

การทดสอบแรงกดทบ (1=ปลอดภย 2=เตอนภย 3=ไมปลอดภย) (กรณทผใชรถนงคนพการมความเสยงตอการเกดแผลกดทบ)

ซาย:

ขวา:

ผใชรถนงคนพการนงตวตรงทงขณะอยนง ขณะเคลอนทและระหวางวนหรอไม?

ใช ไมใช

ถาไมใช – มปญหาอะไร?

81

Sirindhorn National Medical Rehabilitation Centre, Department of Medical Services, Ministry of Public Health, 88/26, Bumratnaradul, Tiwanon road, Meuang, Nonthaburi, Thailand 11000 www.snmrc.go.th