WetenschappenActualisering van

eindtermen en ontwikkelingsdoelen

basisonderwijs &eerste graad secundair onderwijs

NME-overlegplatform 24 oktober 2008

Willy Sleurs

Opdracht herziening ET/OD

Beleidsbrief 2007 – 2008• herziening ET/OD• BaO en 1ste graad SO• wetenschappen en techniek• op basis van referentiegegevens

Referentiegegevens

Wetenschappen– Peiling en conferentie WO-natuur BaO– Peiling en conferentie biologie 1ste graad SO A

Wetenschappen en techniek– OBPWO 0403: Perceptie ET/OD BaO

Werkwijze

Wetenschappen(Start december 2007)

• Ontwikkelcommissie

• Resonansgroep

Opdracht

• Natuurwetenschappen in de basisvorming

• Afstemming BaO – SO

• [Uitbreiding in A-stroom van SO]

• Relatie techniek – wetenschappen

Visie

Natuurwetenschappen in de basisvorming

Wetenschappelijke geletterdheid

ET / OD natuur - natuurwetenschappen

Wetenschappelijke geletterdheid

Key skills (Europa)

• kennis

• vaardigheden

• attitude

Referentiekader

o materieo energieo interactieo systemen

• vaardigheden

• attitude

Gevolgen voor ET/OD

OD/ET natuur - natuurwetenschappen in de basisvorming

• Geen vorming van wetenschappers

• Ontdekken van talenten

Funderende doelen –natuurwetenschappen

• Toepassingen eenvoudig uitleggen

• Kennis toepassen

• Belang voor samenleving uitleggen

• Standpunt over toepassingen

innemen

• Houding gebaseerd op inzicht

Dit vereist:

• Afstemming leerinhouden – niveau

leerlingen

• Ruimte laten voor actieve verwerking

• Kennisverwerving, niet reproductie

• In context

(maatschappelijk, cultureel en historisch)

Selectiecriteria

• Cognitief ontwikkelingsstadium

• Persoonlijke ervaringen en levensstijl

• Belangstellingssfeer

• Maatschappelijke relevantie

Ordeningskader Verschillend voor verschillende doelgroepen

• BaO : geen wijziging– algemeen, levend, niet-levend,

gezondheidseducatie, milieueducatie

• SeO – 1ste graad B-stroom : kleine wijziging– algemeen, levend, levend & niet-levend, niet-levend

• SeO – 1ste graad A-stroom : – Systemen, materie, energie, interactie, wetenschappelijke

vaardigheden, wetenschap & samenleving

Horizontale samenhang

Secundair onderwijs A- & B-stroom

– met VOET

– met techniek

– met andere vakken

Verticale samenhang

• Gemeenschappelijke ontwikkelcommissie

BaO / 1ste graad SO (A-stroom)

• B-stroom: op basis van ET natuur (BaO)

en 1ste graad SO (A-stroom)

Resultaat

• Concept Natuurwetenschappen in basisvorming

• Ontwerp OD / ET– OD kleuteronderwijs– ET lager onderwijs– OD 1° graad SO – B-stroom– ET 1° graad SO – A-stroom

Eindtermen lager onderwijs

• Enkele beperkte wijzigingen• Nieuw: 1.15 (aggregatietoestanden)• Overheveling vanuit technologie: 1.16

(belang van energie, ook voor levende systemen)• Nieuw: ET 1.26*

De leerlingen tonen respect en zorg voor de natuur vanuit het besef dat de mens voor zijn levensbehoeften afhankelijk is van het natuurlijk milieu

Eindtermen natuurwetenschappen 1A

• Uitbreiding met aspecten niet-levende natuur• Gezondheidseducatie VOE• Verwijderd:

– microscopie (ET 22)– Intraspecifieke variabiliteit mens (ET 4, 24)

• ET13: ‘een aantal kenmerkende organismen uit een biotoop herkennen en benoemen door gebruik te maken van een eenvoudige determineersleutel’ wetensch. vaardigheden

• Nieuw:– 26 gehanteerde wet. concepten verbinden …– 27 belang van biodiversiteit, de schaarste van grondstoffen en

fossiele energiebronnen verbinden met een duurzame levensstijl

Ontwikkelingsdoelen Natuurwetenschappen

1B• Aantal sterk gereduceerd (26 17)

• Nieuw:– OD 16: ‘de leerlingen kunnen energievormen uit het

dagelijkse leven verbinden met energiebronnen’– OD 17: ‘de leerlingen kunnen energiebesparende

maatregelen verbinden met een duurzame levensstijl’

Vakoverschrijdende eindtermen

Doelstellingen

• Reduceren van het totale aantal met garantie op brede basisvorming

• Haalbaarheid voor leerkrachten

• Heldere, eenduidige formulering

• Inhoudelijk actualiseren

• Relatie met vakgebonden eindtermen

Visie: basisvorming

• Decreet (1996): Inhoudelijk gedefinieerd: vanuit maatschappelijk perspectief en vanuit perspectief op persoonlijke ontwikkeling

• Europese Unie (2006): kerncompetenties voor levenslang leren

• Uitgangsvraag: welke minimumcapaciteiten heeft een burger in Vlaanderen nodig om kritisch-creatief te functioneren in de samenleving en voor de uitbouw van een persoonlijk leven?

Referentiegegevens

• VOET: 1ste generatie

• OBPWO 06.01– Bevindingen relevantie en haalbaarheid (onderzoek

prof. M. Elchardus)

• Onderzoek Anne Bamford (2007)– Bevindingen muzisch-creatieve vorming

• Feedback uit scholen ondermeer via stuurgroep VOET

Werkwijze: stap 1

Basisvorming:

• Ontwikkeling

van de persoon

in een

• multiculturele, democratische samenleving

Ordeningskader: contexten

• Lichamelijke gezondheid en veiligheid

• Mentaal welbevinden

• Sociorelationele ontwikkeling

• Omgeving en duurzame ontwikkeling

• Politiek-juridische samenleving

• Socio-economische samenleving

• Socioculturele samenleving

Stap 2: vigerende VOET

• Aftoetsen aan OBPWO-resultaten• Herordenen in de contexten:

– Gezondheidseducatie (3 graden)– Milieueducatie (3 graden)– Sociale vaardigheden (3 graden)– Burgerzin (3 graden)

• Vaststellingen:– Overlap, zowel horizontaal als verticaal– Belangrijke hiaten– Complexe formuleringen, opsommingen– Herhaalde terugkeer van wat ‘voorwaarden’ zijn voor zowel

zelfontplooiing als actief burgerschap– Niet alle eindtermen zijn noodzakelijk leeftijdgebonden

Stap 3: creatie van een STAM

• Inventariseren van ‘voorwaarden’ (sleutelvaardigheden) in een ‘stam’

• Eindtermen in de contexten scannen:– Wat verwijst naar sleutelvaardigheid: naar de stam– Wat typisch en essentieel is voor de context blijft

staan en eventueel toegevoegd– Wat niet (meer) relevant is: schrappen– Formuleringen worden vereenvoudigd

Resultaten

VOET als samenhangend geheel van stam en contexten:

• Sterke reductie van het aantal

• Overzichtelijker: essentie, volledigheid

• Heldere formulering

• Niet graadgebonden aanbod

En de andere VOET dan?

• Leren leren:– Nog steeds relevant, formuleringen bijgestuurd– Apart pakket wegens specifiek karakter en kerntaak van

onderwijs– Graadgebonden aanbod– In samenhang, doorheen en vanuit stam en contexten

• Muzisch-creatieve vorming:– Geïntegreerd in stam en contexten aangeboden

• ICT: ongewijzigd wegens recent

• Technisch-technologische vorming: ongewijzigd wegens aansluiting bij eindtermen techniek

Wat is veranderd?

• Nieuw concept en ordeningskader• Houdt rekening met maatschappelijke tendensen

(=toekomstgericht)• Selectie en formulering• Reductie van het aantal:

• Stam en contexten: 95 (voorheen: 171)• Leren leren: 48 (voorheen: 52)

• Overlap weggewerkt• Transparante formulering en consequentie in keuze

van werkwoorden• Totaalpakket voor 6 leerjaren (behalve leren leren)

Waarom niet graadgebonden?

• Feedback uit scholen:– Ervaring met VOET: haalbaarheid, in combinatie met

allerlei activiteiten, projecten, vakken, overleg, samenwerking, coördinatie

– Eigen beslissingen nemen om missie en visie gestalte te geven = eigen keuzes maken

– Beleidsvoerend vermogen van scholen stimuleren en erkennen

• Beoogd ‘eindgedrag’ na 6de jaar SO

Inspanningsverplichting

• Redelijke inspanning van elke graad, in elke school, t.a.v. het geheel van de eindtermen

• Inspanning per graad in billijke verhouding tot de tijd die leerlingen in het SO doorbrengen

• Geen strikt kwantitatieve criteria• Communicatie van en tussen scholen over

keuzes (rol van scholengemeenschappen)• Principe van de consecutiviteit

De nieuwe VOET

1. Een gemeenschappelijke stam

– Selectie van essentiële vaardigheden, verwoord in 26 eindtermen

– Algemener geformuleerd dan de eindtermen in de contexten waardoor toepasbaar in diverse situaties of activiteiten en combineerbaar met zowel vakgebonden als andere vakoverschrijdende eindtermen

2. Zeven contexten

– Cf. ordeningskader: contexten volgen de maatschappelijke definitie van basisvorming

– Relevante thema’s uit de eerste generatie VOET werden behouden en geactualiseerd

– Enkele ontbrekende elementen werden opgenomen op basis van Vlaamse en Europese strategische doelstellingen

– Centraal: context ‘omgeving en duurzame ontwikkeling’

Eindtermen context 4Omgeving en duurzame ontwikkeling

• Participatie aan milieubeleid en -zorg op school• Economische, sociale en ecologische aspecten

herkennen in duurzaamheidsvraagstukken en invloed van techniek en beleid hierop herkennen

• Mogelijkheden zoeken om zelf duurzaam gebruik te maken van ruimte, grondstoffen, goederen, energie, vervoermiddelen

• Naar duurzame oplossingen zoeken om lokale/globale leefomgeving te beïnvloeden en te verbeteren

• Interesse tonen /appreciatie uiten voor natuur, landschap, cultureel erfgoed

• Waarde van natuurbeleving en genieten van natuur aanvoelen

Ten slotte

• Concept: accent op samenhang van de eindtermen in stam, contexten en leren leren

• Samenhang weerspiegeld in de lay-out

• Voorbeelden van coördinatie in de uitgangspunten