unidade 12 democracias populares1
TRANSCRIPT
UNIDADE 12
TRAXECTORIA E FRACASO DO SOCIALISMO
Borja Campos Seijo I.E.S. García Barbón (Verín)
1. FORMACIÓN E EVOLUCIÓN DO BLOQUE SOCIALISTA
1.1. IMPLANTACIÓN DAS DEMOCRACIAS POPULARES.- Final da II Guerra Mundial nacemento democracias populares en Europa
Oriental debido á liberación destes países polo Exército Vermello e aos acordos de Ialta e Postdam que establecían as áreas de influencia das 2 superpotencias
- Stalin pretende unha barreira defensiva da URSS fronte ao mundo capitalista democracias populares = réximes socialistas en Europa oriental implantados gradualmente entre 1945 e 1949 Polonia, Checoslovaquia, Hungría, Rumania, Bulgaria (a excepción de Iugoslavia e Albania, liberados sen intervención do Exército Vermello).
- Orixes democracias populares: Trala II GM gobernos de coalición nacional en todos estes estados control dos partidos comunistas do poder grazas á ocupación soviética supresión oposición implantación democracia popular.
- Trazos democracias populares: Papel dirixente do Estado na vida pol e económica dereito ao traballo e igualdade social. Poder do Partido Comunista, partido único que ocupa o Estado. Influencia do modelo soviético estalinista democracias populares = réximes satélites da URSS, agás a Iugoslavia de Tito desde 1948, e a China de Mao (e Albania) desde 1960.
1.2 MODELO ECONÓMICO DO SOCIALISMO “REAL”.
- Democracias populares (economías atrasadas e agrarias) implantan economía socialista real (socialismo estalinista) medidas: nacionalizacións de empresas, colectivización agraria, planificación industrial centralizada.
- Resultados: Industrialización acelerada con graves deficiencias en agricultura e industria. Formación do COMECON (en resposta ao Plan Marshall) área de intercambio ec socialista consecuencias:
a) Especialización da produción: cada membro especialízase nun produto.
b) URSS impón o seus intereses e domina o COMECON. Planificación centralizada enorme burocracia que elabora e aplica os plans ec suprime iniciativa de empresas e mercado e garante pleno emprego. Socialización dos medios de produción: terras, minas, fábricas, transporte, comercio…
Transformacións agrarias, seguindo o modelo soviético, é realizada en 2 fases:a) Reforma agraria: que reparte terras entre desfavorecidos e mantén a peq propiedade privada apoio campesiño pero dificultando modernización da agricultura.b) Colectivización agraria en granxas cooperativas igualdade social no campo e produción agraria recursos para unha industrialización acelerada.
En China, destacan as comunas: grandes comunidades agrarias con funcións ec e soc.
Prioridade da industria, e dentro dela da industria básica (siderurxia, química.
1.3 DIFICULTADES E FRACASO DA ECONOMÍA PLANIFICADA.- Dificultades do sistema socialista ec socialista termina
fracasando. Tras un espectacular crecemento ec nos anos 50 e 60 estancamento crecente nos 70 e 80 liquidación nos 90.
- Factores de crise e fracaso da ec socialista: Deficiencias estructurais do sistema de planificación centralizada:
a) Desfasamento ec: baixa calidade e productividade.b) Desmotivación dos traballadores por
imposibilidade de mellorar a súa situación ec: absentismo laboral, baixa productividade do traballador, falta de iniciativa privada.
c) Fallos na distribución: falta de bens de consumo para a poboación (por prioridade industria de base), auxe de mercado negro, corrupción…
d) Deterioro ec: atraso tecnolóxico, fábricas deterioradas, altos custos enerxéticos e ambientais.
e) Elevados gastos militares: que diminúen inversións en outros sectores produtivos.
Paso do illamento financeiro á necesidade de capitais e produtos occidentais: As deficiencias ec importación de produtos e capitais de Occ 2 consecuencias:
a) Déficit comercial (impórtase + do que se exporta) endebedamento.
b) inflación (desequilibrios de prezos) dificultades ec da poboación mema do nivel de vida e malestar social na URSS e nas democracias populares.
1.4 DEXENERACIÓN POLÍTICA DO SOCIALISMO.- A natureza dictatorial do socialismo real explica as súas
dificultades políticas:1) Natureza dictatorial: a dictadura do proletariado dictadura burocrática do Partido Comunista. Lenin creara un partido se revolucionarios profesionais (bolxeviques) = vangarda do socialismo para tomar o poder e acabar co capitalismo. Pero o leninismo dexenera con Stalin nunha dictadura do Partido controlado pola nomenclatura (aristocracia socialista = dirixentes do partido socialista que forman unha clase dirixente privilexiada) = avellentada (xerontocracia = goberno de anciáns), inmobilista que reprime desviacións e disidencias.2) Insurreccións populares: nas democracias populares que reaccionan contra esa dictadura: Hungría (1956) e Checoslovaquia (Primaveira de Praga, 1968) = movementos populares contra o estalinismo e a hexemonía da URSS en prol dun socialismo alternativo aplastados por intervencións militares soviéticas (teoría soberanía limitada) Polonia (anos 80): mov católico nacionalista e antisocialista, dirixido polo sindicato Solidaridade (Lech Walesa), reprimido polo propio exército polaco.
XERONTOCRACIA EN DIRIXENTES URSS
(Leonidás Breznev ( 1982) Yuri Andrópov ( 1984) Constantin Chernenko ( 1985)
2. PERESTROIKA E FIN DO SOCIALISMO REAL.
2.1 FACTORES DE CRISE DO MODELO SOVIÉTICO.- A URSS en 1985 era unha superpotencia militar pero con graves
deficiencias estructurais:A) Estancamento ec:
Redución progresiva do crecemento ec nos anos 80, tanto industrial coma agrario.
Alto gasto de enerxía e man de obra masiva pero baixa productividade.
Dependencia exterior URSS ten que importar gran e artigos de consumo de USA.B) Atraso en novas tecnoloxías: robótica, informática ou telecomunicacións (só conseguido no plano militar), debido ao seu illamento da comunidade científica internacional.C) Deterioro do nivel de vida: mortalidade ordinaria e infantil e esperanza de vida.
- Estes factores reflexan cruda realidade URSS = 2ª potencia militar mundial, pero 51ª en nivel de vida.
2.2 GORBACHOV E A PERESTROIKA.- Tras morte de Chernenko (1985) elección dirixente de nova
xeración Mijail Gorbachov tenta afrontar difícil situación mediante unha reforma estructural profunda Perestroika (= reestructuración), en 3 ámbitos principais: Economía: perestroika = proceso confuso e improvisado que vai introducindo mecanismos de maercado, que primeiro pretenden completar a planificación, e logo sustituíla. Mediadas ec:
Autonomía das empresas: para proverse e producir atender as necesidades da pob.
Estímulo á productividade: participación obreira na empresa, venda libre de excedentes.
Política interior: Sustitución da ditadura do PCUS por participación plural da sociedade recoñecemento de dereitos individuais, liberación dos disidentes. Glasnot (transparencia) = liberdade de información que posibilita a participación da sociedade, e pretende que a poboación tome conciencia das deficiencias do sistema e contribúa á súa resolución.
Política internacional: maior éxito de Gorbachov acaba co rebrote da guerra fría (aumento de tensión) iniciado por Ronald Reagan (presidente USA). Gorbachov precisa recursos para solucionar problemas ec política de pacificación retirada soviética de Afganistán (invadido nos anos 70), aceleración desarme e repregue internacional da URSS Gorbachov renuncia a intervir militarmente nas democracias populares (fin soberanía limitada) derrubamento pacífico dos rexímenes comunistas das democracias populares (1989) instalacións rexímenes democráticos culminación na caída do Muro de Berlín, derribado polo pobo alemán (nov 1989) = unificación de Alemaña.
2.3 FRACASO DA PERESTROIKA.
- Pero a perestroika termina fracasando acosada por múltiples problemas simultáneamente.
Resistencia da nomenclatura (clase dirixente) a perder os seus privilexios, e presións de novas forzas pol á dereita do PCUS (demócratas e liberais) que urxen acelerar e radicalizar a reforma.
Reformas ec non funcionan empeoramento das condicións de vida, desabastecemento da pob, inflación por resistencias internas da nomenclatura agravan a crise.
Irrupción dos nacionalismos dentro da URSS dificultades. URSS = estado multinacional de 100 pobos e linguas mesturados sen fronteiras precisas, baixo hexemonía secular dos rusos réxime soviético non resolve o problema das nacionalidades irrupción dos nacionalismos a comezos dos 90 puntos quentes:
a) Separatismo repúblicas bálticas: Estonia, Letonia e Lituania proclamación independencia a comezos dos 90.
b) Polvorín no Caúcaso: irrupción dos nacionalismos en Xeorxia, Armenia e Azerbaian, e na propia Rusia (Chechenia).
c) Etnias turcas musulmanas en Asia Central (kazajos, uzbekos, turkmenos,…).
2.4 O GOLPE DO 91 E A LIQUIDACIÓN DA PERESTROIKA.
- En 1990 dificultades e atrancos paralizan a perestroika Gorbachov perde popularidade na URSS, pero en 1991 acelera as reformas:1) Intento de reforma e transformación do PCUS.2) Tratado da Unión: auxe das protestas nacionalistas reforma federal da URSS dando maior soberanía ás repúblicas que a forman.
- A nomenclatura resístese aos cambios e ás reformas Golpe de agosto do 91 = golpe da nomenclatura do PCUS contra a perestroika detención de Gorbachov fracaso do golpe por reacción popular en Moscova (dirixida por Boris Ieltsin) e pasividade do exército acelera a liquidación da URSS regreso de Gorbachov.
- Efecto do golpe Revolución do 91 instado polo pobo Gorbachov firma a ilegalización do PCUS e disolución da URSS formación da CEI en dec do 91 (Comunidade de Estados Independentes) = comunidade de estados plenamente soberanos e independentes Gorbachov queda sen estado.
- Desde 1991 postcomunismo na Rusia de Ieltsin e Puttin, medidas: Economía: reforma descontrolada e capitalismo salvaxe aumento desigualdades, paro, miseria, mafia, deterioro do nivel de vida e caída da produción. Política: formas democráticas limitadas por falta de tradición excesivo poder do presidente. Conflitos nacionalistas no Caúcaso guerra de Chechenia.