Trends, technieken en tarieven in de afvalmarkt

Herman Huisman

Afval Overleg orgaan

Inhoud presentatie

• Trends: Zorgplicht, schaalvergroting, verzelfstandiging/uitbesteding bezien vanuit de rollen van de gemeente: opdrachtgever, uitvoerder, beleidvoerder, eigenaar

• Technieken: klassieke verwerkingstechnieken blijven

• Tarieven: einde kostenstijging, einde monopolies, diftar

• Afvalstoffenwet 1977 vervangt Hinderwet• Einde gemeentelijke autonomie: Provincie verantwoordelijk

voor planning afvalbeheer/vergunningverlening afvalinrichtingen, druk op samenwerking gemeenten in Wgr om schaalvergroting te bewerkstelligen en einde te maken aan “beltstorten”

• 1989: instelling Cie Welschen (LCCA). Advies luidde: door samenwerking overheden doelmatig afvalbeheer (AOO)

• 1994: Wet milieubeheer: provincie blijft formeel bevoegd gezag, materieel gezamenlijke verantwoordelijkheid van drie overheden

• 2002: Wijziging Wet milieubeheer (Structuur beheer afvalstoffen):Sturing op Nationale schaal, een nationaal plan voor alle afvalstoffen, provincie in uitvoerende rol; gemeente houdt zorgplicht huishoudelijk afval

• Zorgplicht gemeenten voor inzameling huishoudelijk afval wettelijk opgedragen taak

• Inzameling bedrijfsafval door gemeenten “meegenomen”• Verwijdering van afval, in verlengde inzameltaak, door

gemeenten opgepakt, mede door ontbreken particulier initiatief

• Door strenge milieueisen opschaling voorzieningen, fysiek en beheersmatig: schaalvergroting, concentratie, professionalisering

• Verschuiving publieke naar private productie: overheidsuitvoering moet bedrijfsmatiger, efficiënter (ondernemende overheid)

• Voorheen (inter)gemeentelijke diensten verzelfstandigen tot overheidsondernemingen, structuurvennootschappen

• Geen aansturing/invloed op bedrijfsbeleid van overheid (meer), geen dubbele petten in de afvalverwijdering

• Wm art 10.21.1 Elke gemeente draagt er zorg voor dat tenminste eenmaal per week de huishoudelijke afvalstoffen worden ingezameld bij elk perceel (lid 2, gft afzonderlijk)

• Art 10.22. Elke gemeent draagt er zorg voor dat a. grove huishoudelijke afvalstoffen bij elk perceel worden ingezameldb. op een plaats in voldoende mate gelegenheid wordt geboden om grove huishuidelijk afvalstoffen achter te laten

• Art 10.23. Gemeenteraad stelt een afvalstoffenverordening vast

• NMA Besluit 1946/29 Stivam, overweging 32: In de huidige Nederlandse verhoudingen en tegen de achtergrond van het samenstel van wettelijke bepalingen zijn gemeenten derhalve ten behoeve van hun burgers verantwoordelijk voor de organisatie van de inzameling en de organisatie van de verwijdering van het ingezamelde huishoudelijk afval. Dit moet worden opgevat als een typische overheidstaak. Dit laat onverlet de wijze waarop de inzameling en de verwijdering geschiedt.

aantal overheids aandeel

%

investering (mld €)

omzet (mln €)

AVI cap. 5 Mton

11 99 4 557

stortplaatsen cap 58 Mm3

30 81 1.5 258

c composteer-i inrichtingen

cap 1.5Mton

26 79 0.8 120

kosten gemeentelijk afvalbeheer 2003 (inzameling + verwijdering) 1,6 mld €, w.v. 39% verwijderingskosten restafval

Tariefontwikkeling GFTverwerking

euro

Het AOO: uw kennis van afval

0

10

20

30

40

50

60

70

80

1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003

Jaartal

Ko

sten

(eu

ro/t

on

)

Organisatie inzameling huishoudelijk afval

Organisatie inzameling Percentage gemeenten

Percentage huishoudens

Eigen gemeentelijke dienst 22 39 Door buurgemeente 3 1 Samenwerkingsverband 19 13 Overheidsvennootschap 18 22 Particulier bedrijf 35 21 Gemengd* 3 4

De gemeente blijft verantwoordelijk en niet alleen voor de inzameling…..

78% van de gemeenten doet de afvalinzameling niet zelf. Redenen: kerntakendiscussie

efficiencyoperatiesprivaat bedrijf reageert adequater in markt

Het contract vormt de basis voor de samenwerking. Ook als dit niet voldoet en de gemeente de regie verliest blijft de gemeente verantwoordelijk over de inzameling.

De gemeentelijke zorgplicht voor de inzameling blijft bestaan!

Hoe de regie te behouden?

Gemeente moet invulling geven aan verantwoordelijkheid en bijbehorende taken:

• Opdrachtgever: zorg voor goede uitvoering gecontracteerde inzameling en verwijdering

• Uitvoerder: zorg voor professionaliteit en kostenbewustzijn, benchmarking

• Beleidsvoerder: zorg voor vormgeven afvalbeleid

1. Gemeente als opdrachtgever voor inzameling en verwijdering

• Stellen van kwaliteitseisen: • Vastleggen van het resultaat:• Afspraak over de kosten: (benchmark!)

• Controle van de inzamelaar/verwerker:!!

2. Gemeente als uitvoerder

• Noodzaak voor benchmarking voor toets op efficiency, service en prestatie

3. Gemeente als beleidsvoerder

Doelstellingen van het afvalbeleidUitvoeren wettelijke verplichtingen en realisatie

doelstellingen:Gemeenten hebben hun beleidsafdelingen ingekrompen/overgedaan met het contract.

Keuze inzet instrumenten voor realiseren doelstellingen: diftar? handhaving (aanbiedingsgedrag)?

Monitoring, rapportage en evaluatieBelangrijk om goede informatie te krijgen (b.v. afvalscheiding)

Mogelijke gevolgen marktwerking

• Privatiseringsgolf en wie zal dat kopen?• Concentratie in de afvalmarkt (risico’s voor

aanbestedingskartellen) • Kostenstijging (bij private financiering

verwijderingscapaciteit stijging tarieven) • Onzekere borging publieke belangen in

afvalbeheer (afhankelijk van marktontwikkelingen)

• Noodzaak van sectorale wetgeving voor continuïteit en verwerkingszekerheid afvalverwijdering?

Tuusenconclusies

Naast goed contractbeheer, is duidelijkheid over invullen van gemeentelijke taken cruciaal om de regie te behouden. Wees daarin ook duidelijk naar de opdrachtnemer!

Door de uitbesteding en schaalvergroting is de gemeente beperkt toegerust voor het uitoefenen van haar verantwoordelijkheid. Samenwerking en professionele ondersteuning zijn nodig.

Ontwikkeling uitvoer brandbaar afval

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003

houtafval

BSA

droog BA

Rejects

RDF

PK uit HHA/BA

kunststofafval

Ontwikkeling met ontheffing gestort afval

0

500

1.000

1.500

2.000

2.500

3.000

2000 2001 2002 2003

Jaar

Hoe

veel

heid

afv

al (

kton

)

Overig

Residuen scheiding

Bedrijfsafval

Bouw- en sloopafval

Huishoudelijk Afval

Balans aanbod - capaciteit restafval

balans brandbaar afval

400

450

500

550

600

650

2003 2004 2005 2006jaar

kto

n/m

aa

nd

aanbod

aanbod + export (brandbaar D10)

totale capaciteit

tariefontwikkeling

0

20

40

60

80

100

120

140

1995 1998 2000 2001 2002 2003

jaar

€/to

n

storten bb

storten nb

verbranden

composteren

BBP, omzet afvalindustrie en totale hoeveelheid afval van 1995 tot en met 2001 (1995=100)

 

0

50

100

150

200

250

300

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001

BBPomzet totale afvalverwerkingomzet behandelingomzet inzamelingtotale hoeveelheid afvalomzet hergebruik

Relatie BBP en productie Huishoudelijk afval

95

100

105

110

115

120

125

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003

BBP

Consumentenafval

VRAGEN